Biurowce jesień 2014 by Nowy Adres sp. z o.o.

Biurowce w Polsce - jesień 2014 • Office Buildings in Poland - Autumn 2014

• • • •

system panelowy z widoczną spoiną na elewacje i do wnętrz, na ściany i sufity odporna, gładka powierzchnia ze szkła hartowanego brak ograniczeń w kolorystyce - możliwość zastosowania nawet bardzo ciemnych kolorów • niewidoczne mocowanie • panele prefabrykowane • wysoka izolacyjnośc cieplna i akustyczna

Business district starts here. www.wfc.pl

Lease contact

Artur Lis - Asset Manager

T: +48 22 540 70 00

M: +48 666 819 215

artur.lis@wfc.pl

Piękno i funkcjonalność StoVentec podwieszane, wentylowane systemy ociepleń www.sto.pl

StoVentec R • powierzchnie bezspoinowe pokryte tynkiem (organicznym, silikonowo-żywicznym lub mineralnym) • brak ograniczeń w kolorystyce - możliwość zastosowania nawet bardzo ciemnych kolorów • możliwość wykonania bardzo gładkich powierzchni • możliwość wykonanania elewacji zaokrąglonych • możliwość dynamicznego kształtowania elewacji • mozliwość łączenia różnych wykończeń na jednej podkonstrukcji • wysoka izolacyjność cieplna i akustyczna

Szanowni Państwo,

Dear Readers,

Na naszym rynku nieruchomości biurowych zarysowuje się ciekawa sytuacja – Warszawa, największy rynek regionalny niebawem będzie musiała zmierzyć się z kryzysem nadpodaży. Już dziś odsetek pustostanów według różnych szacunków wynosi tu od 13 do 15 proc., a wskaźnik ten będzie się jeszcze zwiększał – w ciągu najbliższych 24 miesięcy do użytku zostanie oddanych co najmniej 650 tys. metrów kwadratowych nowych biur! Na innych rynkach regionalnych sytuacja wygląda niemal zupełnie odwrotnie – choć w niektórych miastach pustostanów nie brakuje, to reputacja Polski jako znakomitej lokalizacji dla usług typu BPO/SSC nie blednie. Prawdopodobnie jeszcze w tym roku zostanie przekroczona magiczna granica 200 tys. osób zatrudnionych w tym sektorze, a jest to liczba większa niż zasoby pracujących obecnie w przemyśle wydobywczym czy motoryzacyjnym.

An interesting situation is taking shape in our office property market – Warsaw, the largest regional market, will soon have to face an oversupply crisis. Even today, the vacancy rate, according to different estimates, stands at 13-15 percent here, and is set to rise even higher – at least 650 thousand square metres of new offices will be delivered within the next 24 months! The situation looks almost completely different in other regional markets – while vacancies can be found in some cities, Poland’s reputation as an excellent location for BPO/SSC services is not diminishing. The magic threshold of 200 thousand people employed in this sector is likely to be crossed later this year, a number greater than the current workforce in the mining or automotive industry.

Jak można się domyślić, pozycja firm poszukujących przestrzeni biurowych w tych miastach jest zupełnie inna – ci, którzy chcą wynająć biuro w Warszawie, mogą przebierać w ofertach i twardo negocjować warunku najmu. Z kolei tym firmom, które poszukują biur na najpopularniejszych rynkach regionalnych, takich jak Kraków czy Wrocław, zalecamy pośpiech – kolejka chętnych do wynajęcia tam biur będzie się wydłużać.

Unsurprisingly, the position of companies looking for office space in these cities is completely different – those who want to rent an office in Warsaw can pick and choose from the offers and drive a hard bargain on lease conditions. In turn, we recommend that companies looking for offices in the most popular regional markets, such as Kraków or Wrocław, make their moves quickly – the line of those eager to rent offices there will only get longer.

Pierwsze tegoroczne, wiosenne wydanie – a. 15. w ogóle – albumu „Biurowce w Polsce” w nowej, odświeżonej formule spotkało się z Państwa gorącym przyjęciem. Serdecznie dziękujemy za wsparcie, wszelkie uwagi i sugestie i jak zawsze będziemy dokładać starań, aby nasze wydawnictwo nie tylko pozostało najlepszym i najbardziej kompletnym źródłem informacji o powierzchniach biurowych do wynajęcia, ale by jeszcze celniej wpisywało się w Państwa potrzeby. 16. wydanie „Biurowców w Polsce” to jeszcze więcej aktualnych informacji, świeżych raportów rynkowych i informacji o biurach do wynajęcia.

This year’s first, spring edition, and 15th in general, of the album “Office buildings in Poland” with a new, refreshed layout, was met with your warm welcome. We heartily thank you for your support, all the comments and suggestions, and as always we will strive for our publication to not only remain the best and most complete source of information about office spaces to rent, but to fit your needs even better. The 16th edition of “Office buildings in Poland” means even more current information, fresh market reports and information about offices to rent.

Życzę Państwu miłej lektury i owocnych poszukiwań!

I wish you a pleasant reading and fruitful searches!

FROM THE EDITOR | OD REDAKCJI

Monika Kulińska Dyrektor Działu Nieruchomości Komercyjnych Director of Commercial Property Department

SPIS TREŚCI

Od Redakcji From the Editor

W kraju i ze świata In the country, around the world

Jak zarobić na ekologii? Konkretne korzyści, jakie wynajmującemu i deweloperowi mogą przynieść certyfikaty ekologiczne How to make money from ecology? Już nie tylko Warszawa – inwestorzy biurowi, na zakupach w największych polskich aglomeracjach Not only Warsaw – investors look for opportunities in office markets outside Warsaw

Przewidzieć nieprzewidywalne - wywiad z arch. Szymonem Wojciechowskim, prezesem zarządu APA Wojciechowski Architekci To predict the unpredictable - interview with Szymon Wojciechowski, architect and chairman of the board of APA Wojciechowski

Wygodnie, efektownie i korzystnie cenowo? Trendy w branży mebli biurowych Comfortably, impressively and cost-effectively? Trends in the office furniture market

Biurowce butikowe – z czym to się je? Boutique office buildings - what is it all about?

Kształtowanie przyjaznej przestrzeni biurowej Creating friendly office space

Nowe jasne punkty na mapie polskiego BPO Bright new spots on the Polish BPO map

Vision BMS - system inteligentnego budynku otwarty na pomysły

A może w starym budynku? Plusy i minusy obiektów biurowych powstałych przed 1990 r. How about an old building? Pros and cons of pre-1990 office buildings

Klient XXI wieku. Wymagania dotyczące aranżacji biur The XXI century customer. Requirements regarding office arrangement

W kuchni jak w domu. Kilka słów o przerwie na posiłek w biurze In the kitchen like at home. A few words about a meal break in the office Czas najemcy – w jaki sposób wykorzystać, na naszym rynku biurowym? Tenants market – how to take advantage of the upcoming supply surplice in the office market in Poland

Wrocławscy najemcy wymagają więcej

66 72

Strefa zakupów Shopping area

SPIS TREŚCI

Warszawski rynek biurowy - statystyki (opracowanie: Colliers International Poland Warsaw office market - statistics (development: Colliers International Poland)

Wybrana oferta biurowców Selected office buildings

Wrocławski rynek biurowy - statystyki (opracowanie: Colliers International Poland) Wrocław office market - statistics (development: Colliers International Poland)

116

Wybrana oferta biurowców Selected office buildings

118

Poznański rynek biurowy - statystyki (opracowanie: Colliers International Poland) Poznań office market - statistics (development: Colliers International Poland)

130

132

Wybrana oferta biurowców Selected office buildings

156

Trójmiejski rynek biurowy - statystyki (opracowanie: Colliers International Poland) The Tri-City office market - statistics (development: Colliers International Poland)

136

Szczeciński rynek biurowy - statystyki (opracowanie: Colliers International Poland) Szczecin office market - statistics (development: Colliers International Poland)

Wybrana oferta biurowców Selected office buildings

139

Wybrana oferta biurowców Selected office buildings

162

Katowicki rynek biurowy - statystyki (opracowanie: Colliers International Poland) Katowice office market - statistics (development: Colliers International Poland)

164

Wybrana oferta biurowców Selected office buildings

166

Wybrane oferty biurowców pozostałe miasta Selected office building

172

Krakowski rynek biurowy - statystyki (opracowanie: Colliers International Poland) Cracow office market - statistics (development: Colliers International Poland)

150

Wybrana oferta biurowców Selected office buildings

152

Łódzki rynek biurowy - statystyki (opracowanie: Colliers International Poland) Łódź office market - statistics (development: Colliers International Poland)

154

160

EDITOR | REDAKCJA

IMPRESSUM

Editorial Office / Redakcja ul. Świętokrzyska 18, 00-052 Warszawa tel. +48 22 826 54 63, fax +48 22 829 92 59 Publishing House / Wydawca Nowy Adres S.A. ul. Świętokrzyska 18, 00-052 Warszawa www.nowyadres.pl Dyrektor Działu Nieruchomości Komercyjnych Director of Commercial Property Department Monika Kulińska mkulinska@nowyadres.pl tel. +48 795 550 441 Editor/ Redaktor merytoryczny Michał Poręcki mporecki@nowyadres.pl

PODZIĘKOWANIA | THANKS

Redakcja dziękuje za pomoc w opracowaniu wydawnictwa: Tomasz Puch dyrektor Działu Rynków Kapitałowych Nieruchomości Biurowych i Magazynowych JLL

Konrad Heidinger Starszy Konsultant w Dziale Doradztwa i Badań Rynku CBRE

Anna Staniszewska Dyrektor Działu Badań i Konsultingu na Region Europy Środkowo-Wschodniej BNP Paribas Real Estate

Piotr Capiga Dział powierzchni biurowych Cushman & Wakefield

Tomasz Subocz associate director szef Działu Reprezentacji Najemcy w Savills

Editor / Dyrektor wydawnictwa Andrzej Łuczyszyn aluczyszyn@nowyadres.pl Technical Director / Redaktor techniczny Sylwia Dzida sdzida@nowyadres.pl Editorial cooperation / Współpraca redakcyjna Anna Kopańska akopanska@nowyadres.pl

Judyta Marzec Freelancer Dominika Mrowińska Freelancer

Jerzy Wójcik Architekt IARP, LEED AP BD+C, BREEAM International Assessor Starszy Specjalista Dział Certyfikacji Zielonych Budynków Colliers International

Advertisement Department / Dział reklamy Dawid Chłopik Specjalista ds. sprzedaży dchlopik@nowyadres.pl tel. +48 795 550 427

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń i nie zwraca materiałów nie zamówionych. Wszystkie prawa autorskie zastrzeżone, żadna cześć ani całość wydawnictwa nie może być reprodukowana ani przenoszona na inne nośniki informacji. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i adjustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów.

Monika Kowalczyk Specjalista ds. sprzedaży mkowalczyk@nowyadres.pl tel. +48 795 550 429 Monika Zysiak Specjalista ds. sprzedaży mzysiak@nowyadres.pl tel. +48 795 550 463 Karolina Borkowska Specjalista ds. sprzedaży kborkowska@nowyadres.pl tel. +48 795 550 438 Graphic Design / Opracowanie graficzne Mediakoncept: Julita Grosser, Amelia Florczak www.mediakoncept.pl, tel. +48 22 702 18 88

WSPÓŁPRACA | COOPERATION

Z KRAJU

Biurowy przypływ na Powiślu… The Tides to jeden z najciekawszych obiektów biurowych, jakie powstały – bądź w najbliższej przyszłości powstaną – w stolicy. Zlokalizowany na samym brzegu Wisły tuż obok Mostu Poniatowskiego budynek będzie zawierał blisko 11,5 tys. m kw. biur na sześciu kondygnacjach oraz 12 apartamentów hotelowych o sumarycznej powierzchni ok. 1 740 m kw. Około 4 tys. m kw. zajmie nowa siedziba Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, do którego należy działka. Na poziomie -1 znajdzie się 500-metrowa restauracja z widokiem i bezpośrednim wyjściem na brzeg Wisły. Co ciekawe, minimalna powierzchnia biurowa możliwa do wynajęcia to około 1 tys. m kw. Inwestor zdecydował, że każde biuro powinno mieć widok na rzekę, a mniejsze moduły biurowe nie byłyby w stanie tego zapewnić. Na terenie inwestycji powstaną 172 miejsca parkingowe, z czego 95 miejsc zlokalizowanych będzie w garażu podziemnym. Kolejne 24 miejsca przeznaczono dla gości części hotelowej. Oprócz unikalnej lokalizacji zespół biznesowy ma kusić także własną przystanią, fitness klubem, gabinetami odnowy oraz treningami dla zainteresowanych wioślarstwem. Budynek będzie starał się zdobyć certyfikat BREEAM na poziomie Very Good. The Tides to jeden z ostatnich projektów, nad którym pracował zmarły kilka lat temu w wypadku lotniczym wybitny architekt Stefan Kuryłowicz. Po jego śmierci prace projektowe ukończył architekt Jacek Świderski z pracowni APA Kuryłowicz & Associates. Wnętrza zaprojektowała pracownia Maas Projekt. Ze względu na lokalizację inwestor – spółka celowa należąca do grupy Por Property Investment Group nazwana po prostu The Tides – musiał uwzględnić zagrożenie powodziowe lubiącej wiosną wylewać Wisły. Architekci zaprojektowali specjalny, składany wał przeciwpowodziowy. Gdy poziom wody będzie zbliżał się do stanów alarmowych, ze specjalnych otworów na nabrzeżu wysuną się słupki, pomiędzy które włożone zostaną wodoodporne panele. Całość ma kosztować ok. 100 mln zł. Ukończenie obiektu planowane jest w IV kw. 2015 roku.

The Tides

Growing office space in Powiśle… The Tides is one of the most interesting office blocks, which has come into existence or, in the near future will come into existence in the capital city. The building located on very bank of the Vistula right next to the Bridge of Poniatowski will have office space close to 11.5 thousand square meters on six storeys and 12 luxury apartments with a total area of 1,740 square meters. A new registered office of the Warsaw Rowing Society will occupy about 4 thousand square meters. On the underground level one would find a 500 square meter restaurant with the view on and the immediate exit ashore of the Vistula. What’s interesting, the minimal possible office space for hire is about 1 thousand square meter. The investor decided that every office should have a view on the river, and with office modules smaller than that it wouldn’t be possible. On the area of investment 172 parking spaces will come into existence, 95 of them will be in the underground garage. Another 24 places were allocated for guests of the hotel part. Apart from the unique location, the business complex is supposed to tempt with own harbour, fitness club, SPAs and gyms for those interested in rowing. The building will be trying to get the BREEAM certificate on the high level. The Tides is one of the last projects of the deceased outstanding architect Stefan Kuryłowicz, on which he worked some time ago before his death in a plane accident. After his death an architect Jacek Świderski from the APA studio Kuryłowicz & Associates finished design works. Interiors were designed by A Maas studio. Because of the location, the investor – company belonging to Por Property Investment Group called simply The Tides – had to take into account the flood threat of the Vistula especially during the spring. Architects designed special, folded floodbank. When the water level is approaching the danger points, from special holes on the wharf pillars will slide out between which waterproof panels will be put. The whole is supposed to cost around 100 million zlotys. Finishing the object is planned for the fourth quarter of 2015.

Z KRAJU

…I nad Odrą Przy wrocławskich Mostach Mieszczańskich powstanie kameralny biurowiec Dubois 41. Inwestorem jest francuska firma Nacarat. Budowa rozpoczęła się w lutym i potrwa do czerwca przyszłego roku. Dubois 41 został zaprojektowany przez zespół architektów z Maćków Pracownia Projektowa. W siedmiokondygnacyjnym budynku znajdzie się 6 800 m kw. powierzchni biurowej, 700 m kw. powierzchni usługowej oraz podziemny parking na 75 miejsc. Elewacja wyłożona zostanie aluminium, szkłem i okładzinami kompozytowymi. Podobnie jak w przypadku stołecznego the Tides, atutem inwestycji jest położenie nad rzeką – na każdym z pięter znajdą się tarasy z widokiem na Odrę lub miejski krajobraz. Plan piętra umożliwia szybkie zmiany aranżacyjne oraz elastyczność w projektowaniu wnętrz. Zgodnie z ideą smart office, gdzie konieczne jest budowanie tymczasowych zespołów projektowych oraz miejsca do nieformalnych spotkań, wydzielono strefy ciche i prywatne pokoje. Dla osób dojeżdżających do pracy na rowerze przewidziano zewnętrzny i wewnętrzny parking oraz szatnie i natryski. W procesie projektowania uwzględniona została również przestrzeń wokół obiektu. Powstanie publiczny plac otaczający biurowiec oraz bulwar spacerowy nad brzegiem Odry, które dostępne będą dla wszystkich mieszkańców Wrocławia. Projekt powstał zgodnie z wymogami certyfikatu BREEAM. Jest również dostosowany do potrzeb firm z tzw. sektora Business Process Outsourcing. Deweloper szczyci się, że pierwszym najemcą jest firma Parker-Hannifin – plasowana na 217. miejscu największych amerykańskich firm w rankingu Fortune 500. Spółka działa na polskim rynku od 1992 roku. Produkuje podzespoły wykorzystywane w przemyśle samochodowym, medycznym czy lotniczym. Firma w 2013 roku w skali globalnej osiągnęła obrót w wysokości 13 mld USD.

Dubois 41

…and by the Oder

Dubois 41

By Wrocław Mosty Mieszczańskie a small Dubois 41 office block will be constructed. A French company Nacarat is an investor. Construction started in February and will last till June of the following year. Dubois 41 was designed by the team of architects from Maćków Design Workshop. In a seven floor building 6,800 square meter of office space will be found together with 700 square meter of service area and the underground car park with 75 places. The elevation will be inlaid with aluminium, glass and composite facings. As similarly as in the case of the capital’s the Tides, the advantage of an investment being situated by the river is that terraces will be on each of the floors with the view on the Oder or the municipal landscape. A floor plan enables rapid changes in arrangement and the flexibility in the interior design. According to the idea of a smart office, where building temporary teams of designers and places for informal meetings, quiet zones and private rooms were allocated. For commuters who use a bike, an outside and inner car park and cloakrooms and showers were provided. In the process of designing the surrounding area was also taken into account. A public square surrounding the office block and a boulevard for pedestrians will come into existence above the bank of the Oder and will be available for all residents of Wrocław. The plan arose in compliance with the requirements of BREEAM certificate. It is also according to the needs and requirements of a Business Process Outsourcing services. The developer is vaunting that the first tenant company would be Parker-Hannifin – placed on 217 position of the largest American companies in the Fortune 500 ranking. The company operates on the Polish market since 1992. It produces used sub-assemblies in the car, medical or flying industries. The company in 2013 in the global scale reached the turnover equivalent to the 13 bln USD.

Z KRAJU

Las biurowców przy Rondzie Daszyńskiego zagęszcza się Przy stołecznym Rondzie Daszyńskiego przybędzie kolejna po Warsaw Spire i Generation Park wieża biurowa – w południowo-zachodnim narożniku ulicy Prostej i Towarowej firma Karimpol rozpoczyna właśnie prace nad blisko 200-metrowym wieżowcem o nazwie Skyliner. Ma to być pierwsza część większego kompleksu biurowego zlokalizowanego na działce, którą Karimpol odkupił od hiszpańskiej firmy Pro Urba. Nowy budynek ma posiadać około 45 tys. m kw. powierzchni biurowej i cztery poziomy parkingów podziemnych. Gmach ma być certyfikowany w systemie LEED na poziomie Gold. Atutem Skylinera będzie niewątpliwie bezpośrednie sąsiedztwo stacji II linii warszawskiego metra. Nad projektem wieżowca pracuje renomowana pracownia APA Wojciechowski. Zamieszczona obok wizualizacja jest roboczą wersją elewacji budynku. Ostateczny projekt wieży zostanie przedstawiony do końca roku.

SKYLINER

Forest of skyscrapers by the Roundabout of Daszyński By the capital Roundabout of Daszyński, just after Warsaw Spire and Generation Park office tower – in south west corner of the Prosta and Towarowa streets the Karimpol company is just beginning work on nearly 200 meter high block named. Skyliner it is supposed to be the first part of a greater office complex located at its allotment, with which Karimpol bought from the Spanish company Urba Pro. The new building is supposed to have about 45 thousand square meters of the office space and four levels of underground car parks. The building is supposed to have a certificate in the LEED system on the Gold level. Undoubtedly an immediate vicinity of the station of the II line of Warsaw underground will be a Skyliner’s advantage. The project of the tower block is being prepared by a prestigious APA Wojciechowski workshop. The visualisation placed here is a working version of the elevation of the building. The ultimate project of the tower will be presented by the end of the year.

Z KRAJU

Bałtyk zaszumi w Poznaniu W 2016 roku krajobraz Poznania wzbogaci się o prawdziwą architektoniczną perełkę – wtedy ma zostać oddany do użytku biurowiec Bałtyk, zaprojektowany przez renomowaną holenderską pracownię architektoniczną MVRDV. Skąd ta osobliwa jak na Wielkopolskę nazwa? Budynek powstanie w miejscu funkcjonującego tu przez blisko 80 lat, zamkniętego w 2002 r. kina Bałtyk obok ronda Kaponiera przy zabytkowym budynku starej drukarni, w którym działa Concordia Design – otwarte w 2011 r. pierwsze w Polsce centrum designu i kreatywności dla biznesu. Plac pomiędzy budynkami ma służyć do organizacji imprez plenerowych takich jak koncerty, spektakle, projekcje filmów. Powstaną tam kawiarnie oraz miejsca do rekreacji. Powierzchnia użytkowa 16-piętrowego Bałtyku wynosić będzie ok. 25 tys. m kw. Inwestor, spółka Sophia zapowiada, że w budynku oprócz biur znajdą się również kawiarnie, bary, restauracje, hotel oraz nawiązujące do tradycji tego lokalizacji kameralne kino. Inwestycja ma kosztować 147 mln złotych. Obiekt jest współfinansowany przez Bank Gospodarstwa Krajowego w ramach programu Inwestycje Polskie, którego celem zapewnienie finansowania długoterminowych i rentownych projektów infrastrukturalnych. Mają one przyczynić się do wzrostu PKB oraz tworzenia nowych miejsc pracy. Część funduszy na realizację Bałtyku będzie pochodzić z unijnej incjatywy JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas) której celem jest m.in. rewitalizacja miast.

Bałtyk

The Baltic will whisper in Poznań Bałtyk

In 2016 the landscape of Poznań will be enriched by a real architectural pearl – the Baltic, designed by the prestigious Dutch architectural MVRDV studio office block. Where does this unusual as for this region of Poland name come from? The building will be located by the Kaponiera roundabout at the monument of the old printing house, in which Concordia Design is working – opened in 2011 first in Poland centre of the design and creativities for the business, the same place as the Baltic cinema functioning here for nearly 80 years closed in 2002. The square between buildings is supposed to be used for organizing outdoor parties as concerts, performances and projections of movies. There will be some cafés and other chillout places. The 16-floor usable area of the Baltic will have 25 thousand square meters according to the investor company Sophia who is announcing that apart from offices, cafés, bars, restaurants there will also be space for a tradinonal in this location cinema. Investment is supposed to cost 147 million zlotys. The object is co-financed by the Bank Gospodarstwa Krajowego in frameworks of the programme Polish Investments, which purpose is to provide financing for long-term and profitable infrastructure projects. They are supposed to contribute to the increase in GDP and the job creation. The part of funds for the accomplishment of the Baltic will come from EU JESSICA programme (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas) which, among others, has the purpose of revitalizing cities.

Z E Ś W I ATA

Europejskie czynsze powoli, ale do góry Według raportu firmy doradczej JLL „European Office Property Clock Q2 2014”, w drugim kwartale 2014 r. indeks europejskich czynszów wzrósł o 0,4 proc. To niewiele, ale bardziej optymistyczne dla branży są inne dane z tego raportu, według których popyt rzędu 2,8 mln m kw. jest najwyższym od dwóch lat. Z 24 badanych rynków w Europie, trzy zanotowały wzrost stawek najmu dla najlepszych obiektów w odniesieniu kwartał do kwartału. Czynsze wzrosły o 7,1 proc. w Dublinie, o 3,2 proc. w Monachium oraz o 1 proc. w Madrycie – warto zauważyć, że to pierwszy wzrost w stolicy Hiszpanii od początku kryzysu gospodarczego w III kw. 2008 r. Z kolei spadki o 2,5 proc. zanotowano w Pradze ze względu na wysoki poziom nowej podaży. Czynsze pozostały na niezmienionym poziomie na innych rynkach, wliczając Londyn, Paryż i Moskwę. Analitycy JLL przewidują, że do końca roku czynsze na rynkach biurowych w Europie będą rosły w związku z ograniczoną podażą powierzchni wysokiej jakości. – Stawki najmu powierzchni biurowej w Warszawie na koniec II kw. 2014 r. pozostały stabilne i wahały się pomiędzy 22 a 24 EUR za m kw. miesięcznie w centrum Warszawy i od 14,50-14,75 w najbardziej popularnych lokalizacjach poza nim, np. na Mokotowie. Czynsze za najbardziej prestiżowe obiekty biurowe w Warszawie są najwyższe w Europie Środkowo-Wschodniej. Należy jednak zauważyć, że wysoka nowa podaż wchodząca na rynek znajdzie odzwierciedlenie we wzroście powierzchni niewynajętej, co w rezultacie zaowocuje dalszą presją zniżkową na stawki najmu – przewiduje Mateusz Polkowski, dyrektor w Dziale Badań i Doradztwa, JLL.

okresu w roku ubiegłym. II kw. 2014 r. był jednocześnie najlepszym pod kątem najmu od IV kw. 2012. Aktywność najemców wzrosła zarówno w Europie Zachodniej, jak i w Europie Środkowo-Wschodniej. Na rynkach zachodnioeuropejskich taka poprawa była możliwa dzięki wysokiej aktywności najemców w Paryżu (25-procentowy wzrost popytu, najlepszy wynik od połowy 2007 r.). W Londynie popyt wzrósł o 11 proc. Rekordowy wynik odnotował Sztokholm, w którym podpisano umowy najmu na ok. 200 000 m kw. Wzrost aktywności najemców zarejestrowano również w Brukseli, Mediolanie i Lyonie. W regionie Europy Środkowo-Wschodniej dobre wyniki zarejestrowała Warszawa i Budapeszt. – 2014 będzie kolejnym rokiem pod znakiem bardzo dużej aktywności deweloperskiej w Warszawie. Już dziś łączne zasoby biurowe Warszawy wynoszą 4,3 mln m kw., a kolejne 579 000 m kw. jest w trakcie realizacji. Warto też wspomnieć o 62 000 m kw. w modernizowanych starszych projektach biurowych. Z naszych analiz wynika, że w 2014 r. warszawski rynek biurowy może wzbogacić się nawet o 350 000 m kw., co będzie jeszcze lepszym wynikiem niż 300 000 m kw. zarejestrowane w roku ubiegłym. Jednocześnie, należy zwrócić uwagę na to, że Warszawa nadal cieszy się zainteresowaniem najemców, chociaż popyt w tym roku nieco osłabł w porównaniu z poprzednimi latami. Naszym zdaniem jest to spowodowane głównie bardzo niską liczbą transakcji w 2009 roku, które właśnie teraz, czyli po 5 latach pojawiają się ponownie na rynku – komentuje Tomasz Czuba, dyrektor Działu Najmu Powierzchni Biurowych, JLL.

Większe oznaki ożywienia w pierwszej połowie 2014 r. okazywał rynek najmu. Łącznie w II kw. podpisano umowy najmu na 2,8 mln m kw., co oznacza 19-procentowy wzrost w skali kwartał do kwartału oraz 11 proc. w odniesieniu do analogicznego

European rents slowly, but rising According to the report of the JLL consultancy firm „European Property Clock Q2 2014 Office”, in the second quarter of 2014 the index of European rents rose by 0.4 percent. It is little, but for the industry other data from this report is more optimistic. According to it demand calculated at the level of 2.8 million square metres is the highest in the last two years. From 24 researched markets in Europe, three experienced a rise in rates of the lease down for the best objects in the reference quarter up to the quarter. Rents rose by 7.1% in Dublin, about 3.2% in Munich and by 1% in Madrid – it is worth noticing that it is the first rise in the capital city of Spain from the beginning of an economic crisis in third quarter of 2008. On the other hand, falls of about 2.5% were noted in Prague on the account of the highest level of the new supply. Rents were left on an unchanged level on other markets, including London, Paris and Moscow. JLL analysts predict that to the end of the year rents on office markets in Europe will grow in relation to the reduced supply of the area of best quality. – Rates of the lease of the office space in Warsaw at the end of the second quarter of 2014 remained stable and varied between EUR 22 and 24 for the sq.m monthly in the centre of Warsaw and from 14.50-14.75 in the most popular locations outside it, e.g. in Mokotów. Rents for the most prestigious office objects in Warsaw are highest in Central and Eastern Europe. One should however notice that the high new supply entering the market will be expressed in an increase in the vacancies, what as a consequence will result in the further downward pressure on rent rates – Mateusz Polkowski, director in the Department of Examinations and the Consulting JLL predicts.

A market of the lease showed greater indications of reviving in the first half of 2014. Altogether in the second quarter tenancy agreements were signed on 2.8 billion sq.m with a 19-percentage increase in the scale is indicating quarter to the quarter and 11% in taking back to the corresponding period in the last year. 2014 was second simultaneously best under the scope of the lease than fourth quarter of 2012. The activity of tenants grew both in Western Europe, and in Central and Eastern Europe. On West European markets such an improvement was possible thanks to the high activity of tenants in Paris (a 25-percentage increase in demand, the good result from the half of 2007). In London the demand rose by 11%; Stockholm, in which tenancy agreements were signed recorded the record-breaking result of around 200 000 sq.m. The increase in the activity of tenants was also registered in Brussels, Milan and Lyon. In the CEE region, Warsaw and Budapest registered good results. – 2014 will be a consecutive year under the sign of high activity in the office market in Warsaw. Today total office stock of Warsaw already come up to 4.3 million square meters, but next 579,000 are square meters in the course of the realization. It is also worth recalling that the space of about 62,000 square meters are in modernised older office projects. It results from our analyses that in 2014 the Warsaw office market can become richer with the result of even 350,000 square meters what will still be a good result, just as 300,000 sq.m registered last year. Simultaneously, one should direct tenants’ attention to the fact that Warsaw is still enjoying popularity, although the demand this year weakened a little bit compared with previous years. In our opinion it is caused mainly by a low number of transactions in 2009, which exactly now, that is after 5 years are reappearing on the market – Tomasz Czuba comments, head of Office Leasing Department, JLL.

Z E Ś W I ATA

Najlepszy biurowiec na świecie? Technologiczny gigant, firma Apple planuje budowę jeśli nie najnowocześniejszego, to przynajmniej jednego z bardziej oryginalnych biurowców na świecie. Projekt autorstwa światowej sławy architekta, sir Normana Fostera poraża samą skalą – powstający w liczącym nieco ponad 50 tys. mieszkańców mieście Cupertino w Krzemowej Dolinie obiekt, który swym kształtem przypomina statek kosmiczny powstanie na działce o powierzchni 71 hektarów. Jego średnica to nie mniej, nie więcej tylko 365 metrów, znajdzie się w nim ok. 260 tys. metrów kwadratowych biur na czterech piętrach i ok. 28 tys. metrów kwadratowych Apple Campus 2 zaplecza badawczego, a pracować ma tu aż 12 tysięcy pracowników. Do swojej dyspozycji będą oni mieli m.in. ogromne audytorium, centrum fitness i podziemny garaż. Inwestor podkreśla, że jednym z najważniejszych elementów Apple Campus 2 (zwanym również potocznie iSpaceship) będzie ogromny zielony dziedziniec. Znajdzie się na nim audytorium na tysiąc widzów, gdzie będą organizowane m.in. spektakle teatralne i prezentacje nowych produktów Apple. Kantyna ma mieć możliwość obsługiwania aż 3 tys. osób jednocześnie. Budynek będzie całkowicie samowystarczalny energetycznie – zapewnić to mają umieszczone na dachu dziesiątki tysięcy ogniw fotowoltaicznych o łącznej mocy 8 megawatów. Podłączenie do miejskiej sieci energetycznej będzie traktowane jako rozwiązanie awaryjne. Dzięki lokalizacji i rozbudowanym systemom naturalnej wentylacji korzystanie z klimatyzacji i ogrzewania nie będzie konieczne przez 9 miesięcy w roku. Ciekawostką jest fakt, że jeszcze niedawno w tym miejscu znajdowała się siedziba konkurencyjnej firmy Hewlett-Packard. Cechowała się tym, że blisko 80 proc. powierzchni było pokryte betonem lub asfaltem. Nowa siedziba Apple ma odwrócić proporcje i 80 proc. terenu zajmą tereny zielone. Duża ich część zostanie wypełniona 6 tysiącami drzewek morelowych „w hołdzie dla rolniczych tradycji” tych terenów. Budowa obiektu ma pochłonąć rekordową kwotę 5 mld dolarów. Jej zakończenie planowane jest na 2016 r.

The best office building in the world? Technological giant Apple company is planning the structure of – if not most modern – definitely the most original office building in the world. Project of the authorship of the world-famous architect, sir Norman Foster is paralysing only with its scale – coming into existence at one’s allotment in the Cupertino city having just over 50 thousand residents in Silicon Valley object, about the area of 71 hectares resembles the spaceship. Its diameter is no less, no more that 365 metres, having 260 thousand square metres of office space on four floors and about 28 thousand of square metres of the research back, and as many as 12 thousand employees will have work there. They will have, among other things, a huge audience, fitness centre and the underground garage at their disposal. The investor is emphasising, that one of Apple Campus 2 (called popularly iSpaceship) important components will be a vast green courtyard with an audience for a thousand of spectators, where drama performances organised among others and presentations of Apple new releases will be held. The canteen is supposed to be able to serve as many as 3 thousand persons simultaneously. The building will be entirely self-sufficient in energy – to provide it, it has tens of thousands of solar panels on the roof with a total power output of 8 megawatts. Apple Campus 2 Connection to the municipal energy network will be treated as the emergency solution. Thanks to the location and developed systems of the natural ventilation, using the air-conditioning and the heating won’t be necessary for 9 months in the year. The interesting fact is that recently a registered office of a competitive company Hewlett Packard was located in this place. Close to 80 percent of areas had been coated with concrete or asphalt. The new Apple registered office is supposed to turn away proportion and the green belt will occupy 80 percent of the area. Their part will be big filled up with 6 thousand apricot trees „in homage for agricultural traditions” of these areas. The structure of the object is supposed to eat up the record-breaking amount of 5 billion dollars. The end of the whole enterprise is scheduled for 2016.

Z E Ś W I ATA

World Trade Center znowu góruje na Manhattanie 13 lat po tragicznych zamachach terrorystycznych w Nowym Jorku do końca zbliżają się prace nad powstającym w tym samym miejscu megawieżowcu 1 World Trade Center. Inwestycja przechodziła wiele zmian – pierwszy projekt budynku, jeszcze pod nazwą Freedom Tower wyszedł spod ręki Daniela Libeskinda, później prace projektowe przejął David Childs z pracowni Skidmore, Owings & Merill. Budynek, którego inwestorem była początkowo aktywna również na naszym rynku firma Silverstein Properties (później budynek został przejęty przez Władze Portu Nowy Jork i New Jersey) miał być oddany do użytku już w 2006 roku, ale termin zmieniano kilkakrotnie. Ostatecznie mierzący 541 m (czyli 1776 stóp, które symbolicznie oznaczają datę ogłoszenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych) i liczący 105 kondygnacji wieżowiec 1 WTC zostanie ukończony w tym roku. Jest to najwyższy budynek w USA, znajdzie się w nim aż 240 tys. m kw. powierzchni biurowych, co czyni z niego również największą konstrukcję tego typu na zachodniej półkuli. Co zrozumiałe, deweloper podstawił na bezpieczeństwo budynku – konstrukcja nośna została specjalnie wzmocniona, 30 proc. energii zużywanej przez 1 WTC będzie również pochodzić ze źródeł odnawialnych. Co ciekawe, to nie koniec – 1 WTC to tylko jeden z czterech biurowców, które mają powstać na miejscu zniszczonych budynków na nowojorskim Manhattanie. Pozostałe trzy mają zostać ukończone do 2016 roku. Aktualnie budynek jest wynajęty w ok. 55 proc. Szacunkowo określa się, że budowa 1 WTC będzie kosztować aż 3,1 miliarda dolarów. Przy okazji budowy powstaje imponujący architektonicznie węzeł komunikacyjny World Trade Center Transit Hub, zaprojektowany przez hiszpańskiego architekta Santiago Calatravę. Dzięki centralnej lokalizacji węzeł umożliwi dogodny dojazd do One World Trade Center metrem (11 linii) lub szybką koleją PATH z każdego miejsca na obszarze aglomeracji Nowego Jorku. Głównym elementem obiektu będzie otwieralny świetlik szczelinowy oraz hala o szerokości ponad 91 metrów, przeznaczona na sklepy i restauracje Westfield World Trade Center o łącznej powierzchni blisko 42 tys. m kw.

World Trade Center

World Trade Center is the most prominent on the Manhattan once again 13 years after tragic terrorist attacks in New York, works on a new super skyscraper 1 World Trade Center is coming to the end. Investment underwent a lot of changes – the first design of the building then under the name Freedom Tower was first designed by Daniel Libeskind, later David Childs from the Skidmore, Owings & Merill studio took over design jobs. Building, of which an investor Silverstein Properties company was at first (later the building was seized by Authorities of the Port New York and New Jersey), was supposed to be put into operation in 2006, but the date was being changed repeatedly. Having 541 meters after all measuring (that is 1776 feet, which symbolically are fixing the date of publication of a Declaration of Independence of the United States) and the tower block having 105 storeys will be 1 WTC finished this year. It is the highest building in the USA, and the fact that has as many as 240 thousand square meter of office space makes it the biggest structure of this type on the Western hemisphere. What is fully understandable, the developer focused on the safety of the building – the supporting structure was reinforced, 30 percent of the energy consumed by 1 WTC will also come from renewable sources. What’s interesting, it is not the end – 1 WTC is the only one of four office blocks which are supposed to come into existence on the spot of destroyed buildings on the New York Manhattan. Remaining three are supposed to be finished by the end of 2016. Currently the building is rented in the 55 percent. Approximate estimation shows that the construction of 1 WTC will cost around 3.1 billion of dollars. Together with the 1 WTC there is an ongoing construction of an architecturally impressing World Trade Center Transit HUB, designed by the Spanish architect Santiago Calatrava. Thanks to the central location the knot will enable a convenient journey to the World Trade Center by underground (11 lines) or with PATH high-speed railway from every place of the urbanized area of New York. An openable fricative skylight and a hall being over 91 metres wide, intended for shops and Westfield World Trade Center restaurants will be the main element of the object with the total area of almost 42 thousand sq.m.

Z E Ś W I ATA

Czarna wieża nad pięknym, modrym Dunajem Wiosną dobiegła końca budowa najwyższego wieżowca w Austrii – mierzącej 250 metrów wysokości (220 m bez anteny) wiedeńskiej wieży DC Tower. Smukły, 60-piętrowy wysokościowiec stanął po wschodniej stronie Dunaju. Znalazły się w nim głównie biura. Najwyższe kondygnacje zajmą sky-lofty z widokiem na wiedeńską starówkę, niższe – czterogwiazdkowy hotel z 350 pokojami i dwupiętrową restauracją, siłownią i tarasem widokowym na dachu. Autorem projektu jest słynny architekt Dominique Perrault, który odpowiada m.in. za projekt Francuskiej Biblioteki Narodowej w Paryżu. Charakterystyczny wygląd DC Tower nadaje mu nieregularna fasada z czarnego szkła, cały budynek jest też bardzo wąski i strzelisty. Co dość charakterystyczne dla tego architekta, wnętrze jest dość surowe – projektant celowo wyeksponował betonowe ściany czy elementy konstrukcyjne, takie jak wsporniki i kolumny. Budowa trwała 3 lata i kosztowała ok. 300 mln EUR. Wieżowiec jest częścią projektu Donau City Towers. Obok trwa już budowa drugiej, nieco niższej wieży DC Tower 2, która ma mierzyć 168 metrów wysokości i „tylko” 44 piętra. Obie wieże mają stanowić symboliczną bramę do biznesowej dzielnicy Donau City, która mieści biurowce oraz siedzibę Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Donau City Towers

Black tower on the beautiful, cornflower blue Donau In spring construction of the highest tower block came to the end in Austria – measuring 250 metres (220 m without the aerial) DC Tower of Vienna. The slender, 60-floor high-rise was erected on the eastern side of the Donau. There were mainly bureaus in it. The highest storeys will be occupied by sky-lofts with the view on the Vienna Old Town, those lower – by four-star hotel with 350 rooms and the two-storey restaurant, a fitness room and an observation deck on the roof. The main designer of the project is a famous architect is Dominique Perrault, who is responsible for a project of French National Library in Paris. An irregular facade is granting a DC Tower distinctive appearance of black glass, the entire building is also very narrow and soaring. What is quite characteristic of this architect is the fact that the inside is quite austere – the designer on purpose emphasized concrete walls or structural elements, so as trusses and columns. Construction lasted 3 years and costed around EUR 300 million. The tower block is part of a project City Donau Towers. Next to it, there is an ongoing construction of the second, slightly lower DC Tower 2, which is to be 168 meters high and have ‘only’ 44 floors. Both the towers are to stand for a symbolic gate to the business Donau district of the city, which is composed of office blocks and the seat of the United Nations.

ARTYKUŁ

Jak zarobić na ekologii?

Konkretne korzyści, jakie wynajmującemu i deweloperowi mogą przynieść certyfikaty ekologiczne Od kilku lat na polskim rynku nieruchomości można zauważyć wyraźny wzrost liczby certyfikowanych obiektów biurowych. Obecnie około 400 budynków w Polsce posiada lub jest w trakcie procesu uzyskiwania certyfikatu wielokryterialnego. Szczególnie w wypadku nowych inwestycji biurowych klasy A w dużych ośrodkach miejskich certyfikat LEED lub BREEAM jest wpisany w charakterystykę nowego obiektu biurowego. Pytanie o konkretne korzyści płynące z certyfikowania obiektu w wielokryterialnym systemie oceny pojawia się niemal zawsze, kiedy poruszany jest temat zielonych budynków. Informacje oraz badania z bardziej dojrzałych rynków takich, jak USA czy Wielka Brytania pokazują, że budynki certyfikowane odznaczają się większą ilością wynajętej powierzchni, wyższymi cenami transakcyjnymi i stawkami najmu, jak również wyższą jakością środowiska wewnątrz budynku. Użytkownicy zielonych budynków rzadziej chorują oraz korzystają z bardziej przyjaznych miejsc pracy. Aby odpowiedzieć na zadane pytanie należy przeanalizować w jaki sposób powyższe korzyści można zrealizować na rynku polskim, uwzględniając jego wymagania oraz specyfikę

ARTYKUŁ

Perspektywa dewelopera Z punktu widzenia dewelopera pierwszą z korzyści wynikających z zastosowania certyfikatu wielokryterialnego jest transparentny i obiektywny system oceny, jasno określający standard, jakiego można oczekiwać od certyfikowanego budynku oraz zapewnienie, że deklarowane wartości rzeczywiście są osiągnięte. W celu uzyskania certyfikatu budynek musi przejść ocenę dokumentacji projektu i procesu budowy wykonywaną przez organizacje zewnętrzne. Przykładowo certyfikat LEED przyznawany jest przez USGBC, (czyli US Green Building Council), a proces oceny dokonywany jest przez niezależny zespół specjalistów tej organizacji. Ideą certyfikacji jest przewyższanie obowiązujących norm i standardów prawnych. Dlatego też otrzymany certyfikat jasno wskazuje, w jakich obszarach budynek będzie funkcjonował lepiej od budynku bez certyfikatu. Jeżeli potencjalny najemca ma do wyboru dwa budynki o porównywalnym standardzie i lokalizacji, to w zdecydowanej większości przypadków wygrywa obiekt z certyfikatem. Wielu najemców korporacyjnych jest zdecydowanych, żeby lokować swoje firmy w budynkach certyfikowanych, ponieważ wiedzą, że przyniesie to określone oszczędności związane ze zmniejszeniem zużycia energii, wody oraz zapewnieniem swoim pracownikom lepszego środowiska pracy. Z tych samych powodów certyfikat ma również znaczenie w procesie sprzedaży obiektu. Budynki z certyfikatem pozwalają na dostarczenie kupującemu i sprzedającemu rzetelnej informacji. Dla dewelopera certyfikat jest również narzędziem do organizacji i usprawnienia procesu projektowania oraz budowy, szczególnie w wypadku podjęcia decyzji o certyfikacji już na początkowym etapie inwestycji. W nowych wersjach systemu LEED i BREEAM pojawia się pojęcie projektowania zintegrowanego, polegającego na zaangażowaniu specjalistów i projektantów różnych branż już przy rozpoczęciu procesu projektowania, nie tylko w celu lepszej koordynacji, ale przede wszystkim znalezienia i wykorzystania synergii między różnymi obszarami projektu. Ponadto, dzięki zastosowaniu list kontrolnych projekty z certyfikatem pozwalają na lepsze zarządzanie procesem i sprawdzenie wyników w każdym momencie jego trwania. Efektem jest więc nie tylko uzyskanie certyfikatu, ale również bardziej efektywny i terminowy proces projektowy.

nie tylko z oszczędności zużycia wody czy energii, ale również ze zwiększenia produktywności pracowników. Jeżeli chodzi o oszczędności wynikające z mniejszego zużycia mediów bardzo wiele zależy od samego najemcy. Budynki certyfikowane dają najemcom narzędzia do osiągnięcia tych oszczędności. Natomiast ich wielkość zależy nie tylko od parametrów technicznych, ale od zarządzania obiektem, podejścia do zrównoważonego rozwoju na poziomie organizacji, procedur zarządzania przestrzenią biurową oraz komunikacji z pracownikami i edukacji. Można powiedzieć, że budynek jest tak efektywny jak jego użytkownicy. Korzyści ekonomiczne z certyfikatów dla budynku lub dla wynajmowanej przestrzeni to jednak przede wszystkim wyższa jakość środowiska pracy. Badania jasno pokazują, że biura oraz budynki z certyfikatami odznaczają się lepszym środowiskiem pracy dzięki wykorzystaniu materiałów nie wpływających niekorzystnie na zdrowie oraz zapewnieniu odpowiedniej ilości światła dziennego, lepszej filtracji powietrza, czy możliwości dostosowywania parametrów komfortu termicznego do preferencji użytkowników. Przekłada się to na mniejszą ilość zwolnień chorobowych u pracowników. W firmach usługowych, gdzie dużą część kosztów stanowią pensje, nawet kilkuprocentowy wzrost produktywności może przełożyć się na oszczędności wielokrotnie przewyższające te wynikające z ograniczenia zużycia energii. O ile w wypadku wzrostu wartości stawek najmu badania z rynków międzynarodowych nie mają bezpośredniego przełożenia na rynek polski, o tyle w wypadku jakości środowiska pracy można założyć, że percepcja przestrzeni, komfort użytkowania wynikają z zasad ergonomii, psychologii oraz parametrów takich, jak temperatura, ilość powietrza czy hałas, które są kryteriami obiektywnymi, a wyniki tych opracowań mają zastosowanie również do naszego rodzimego rynku. Certyfikat oraz podejście do zrównoważonego rozwoju i ekologii na poziomie firmy ma również pozytywny wpływ na szereg czyn-

Ideą certyfikacji jest przewyższanie obowiązujących norm i standardów prawnych. Dlatego też otrzymany certyfikat jasno wskazuje, w jakich obszarach budynek będzie funkcjonował lepiej od budynku bez certyfikatu

Na rynku polskim brak jest jednak danych wskazujących na przełożenie powyższych korzyści na uzyskanie wyższych stawek najmu lub większą ilość wynajętej powierzchni w budynkach certyfikowanych. Jako przyczynę można tu podać dużą konkurencję na rynku nowych obiektów i poszukiwanie przewagi konkurencyjnej poprzez uzyskanie certyfikatu. Rynek zmierza w kierunku, kiedy brak certyfikatu uznawany jest za wadę, zaś jego posiadanie za normę. Perspektywa wynajmującego Z perspektywy wynajmującego korzyści z wyboru obiektu certyfikowanego to mniejsze koszty funkcjonowania firmy, wynikające

ników niemierzalnych takich, jak wizerunek pracodawcy oraz możliwość przyciągnięcia potencjalnego pracownika. Ma to znaczenie szczególnie dla młodszych uczestników rynku pracy, których świadomość ekologiczna jest wysoka, przez co zwracają oni wagę na sposób, w jaki pracodawca podchodzi do kwestii środowiska. Jerzy Wójcik Architekt IARP, LEED AP BD+C, BREEAM International Assessor starszy specjalista Dział Certyfikacji Zielonych Budynków Colliers International

ARTICLE

How to make money from ecology? For several years now in the Polish real estate market a marked increase in the number of certified office buildings has been noticable. Currently, about 400 buildings in Poland have or are in the process of obtaining a multi-criteria certificate. Particularly in the case of new Class A office projects in large urban centres, an LEED or BREEAM certificate is integral to a new office building. The question of the specific benefits of certification in a multi-criteria assessment system almost always appears when green buildings are discussed

The developer’s perspective From the point of view of the developer, the first benefit of a multi-criteria certificate is the transparent and objective evaluation system, that clearly defines the standard that is expected from a certified building and ensures that declared values are actually achieved. In order to obtain a certificate, a building must pass an assessment of the design documentation and the construction process performed by external organisations. For example, a LEED certificate is awarded by USGBC (US Green Building Council), and the evaluation process is carried out by an independent team of experts from that organisation.

this may be the high level of competition in the market for new facilities and the search for a competitive advantage through obtaining a certificate. The market is moving in the direction where no certificate is considered to be a defect, and its possession the norm.

The idea of certification is to surpass current norms and legal standards. Therefore, a certificate clearly indicates which areas of the building will function better than a building without a certificate. If a potential tenant has a choice of two buildings of a comparable standard and location, in most cases the building with the certificate will win. Many corporate tenants want to locate their businesses in certified buildings, because they know that this will bring certain savings associated with reduced energy and water consumption, as well as providing employees with a better working environment. For the same reasons, a certificate is also important when it comes to the sale of a building. Certified buildings give buyers and sellers solid information.

As far as the savings resulting from reduced consumption of utilities are concerned, this very much depends on the tenant. Certified buildings provide tenants with the tools to achieve those savings while their size depends not only on technical parameters but on the building’s management, the approach to sustainable development at the level of the organisation, procedures for managing office space and employee communication and education. We can say that a building is as effective as its users.

For the developer, a certificate is also a tool to organise and streamline the design and construction process, especially when a certification decision is taken at an early stage. New versions of the LEED and BREEAM system contain the concept of integrated design, based on the involvement of specialists and designers from different industries right from the start of the design process, not only to achieve better coordination, but above all to find and exploit synergies between different areas of a project. In addition, through the use of checklists, certified projects allow for better process management and the checking of results at any time. The result is not only obtaining a certificate, but also a more efficient and timely design process. On the Polish market, however, there is no data to suggest those benefits translate into higher rental rates in certified buildings or a greater amount of leased space. A reason for

The tenant’s perspective From the tenant’s perspective, the benefits from choosing a certified building are lower operating costs resulting not only from savings in water consumption or energy, but also from an increase in employee productivity.

If a potential tenant has a choice of two buildings of a comparable standard and location, in most cases the building with the certificate will win

The economic benefits of certification for a building or for leased space is, above all, a higher quality work environment. Studies clearly show that office buildings with certificates have a better work environment thanks to the use of materials that do not adversely affect health and ensure the right amount of natural light, better air filtration, as well as ability to customise thermal comfort to users’ preferences. This translates into a smaller amount of sick leave among staff. In service companies, where a large part of the costs are salaries, even a few percent increase in productivity can translate into savings many times in excess of those resulting from the reduction in energy consumption.

ARTICLE

The specific benefits that owners and developers can obtain from ecological certificates

While in the case of increases in rental rates value research from international markets have no direct bearing on the Polish market, in the case of the quality of the working environment it can be assumed that the perception of the space and the level of comfort resulting from ergonomics, psychology and parameters such as temperature, amount of air and noise are objective criteria and the results of these studies also apply to our domestic market. A certificate and an approach to sustainable development and ecology at the company level have a positive impact on a number

of unmeasurable factors, such as the image of the employer and the ability to attract potential staff. This is important especially for younger participants in the labour market, whose environmental awareness is high. They pay attention to the way in which an employer approaches environmental issues. Jerzy Wójcik Architect IARP, LEED AP BD+C BREEAM International Assessor senior associate, Green Building Advisory Colliers International

ARTYKUŁ

Już nie tylko Warszawa – inwestorzy biurowi na zakupach w największych polskich aglomeracjach Rośnie zainteresowanie inwestorów projektami biurowymi w największych polskich miastach poza Warszawą. Wartość transakcji zrealizowanych w I półroczu 2014 na rynkach biurowych z wyłączeniem stolicy wyniosła ok. 220 mln EUR. Na koniec roku łączny wolumen umów kupna/sprzedaż nieruchomości biurowych może sięgnąć rekordowych 500 mln EUR

Wartość 28 transakcji inwestycyjnych zrealizowanych we wszystkich sektorach rynku nieruchomości komercyjnych w Polsce w I półroczu 2014 wyniosła ok. 1,43 mld EUR, co jest najlepszym wynikiem od 2007 r. i o 40 proc. lepszym rezultatem niż ten zarejestrowany w analogicznym okresie roku 2013. Z danych JLL wynika, że w I półroczu pod względem wartości dominowały transakcje w segmencie biurowym (752 mln EUR), przed handlowymi (368 mln EUR) i magazynowymi (313 mln EUR). Największą transakcją w I półroczu we wszystkich segmentach rynku nieruchomości komercyjnych była sprzedaż przez BlackRock flagowego biurowca

w Warszawie – Rondo 1 – do Deutsche Asset & Wealth Management za ok. 300 mln EUR. Należy również wspomnieć o sprzedaży stołecznego kompleksu biurowego Lipowy Office Park za 108 mln EUR (sprzedający – CA IMMO, kupujący – WP Carey), a także projektu Skanska – Atrium 1 do DEKA (za ok. 94 mln EUR). Tradycyjnie już największe transakcje inwestycyjne w segmencie biurowym miały miejsce w Warszawie. Stolica nadal przyciąga największą uwagę inwestorów, a specyfika i skala tego rynku pozwala na realizację najbardziej spektakularnych transakcji. Od zeszłego

ARTYKUŁ

roku obserwujemy jednak rosnące zainteresowanie inwestorów największymi aglomeracjami poza stolicą. Potwierdzają to tegoroczne transakcje zrealizowane w Krakowie, Wrocławiu, Trójmieście, Poznaniu, Łodzi czy Katowicach. Aktywność ta generowana jest przez kilka czynników. Z jednej strony wynika z tego, że Warszawa jest coraz droższa, a po flagowych transakcjach coraz mniej produktów jest aktualnie do kupienia, z drugiej zaś z coraz większej dojrzałości rynków biurowych poza stolicą i zaufania, jakim cieszą one się wśród inwestorów. Najbardziej aktywne rynki poza Warszawą to Wrocław i Kraków, a największym zainteresowaniem cieszą się nieruchomości typu prime. Wzrostowi wolumenu transakcji na rynkach regionalnych sprzyja również zmiana strategii działania niektórych deweloperów lokalnych. Firmy są w większym stopniu otwarte na nowe rozwiązania, np. wejście w struktury joint venture i oddanie części zysku deweloperskiego. Część właścicieli jest w stanie renegocjować i wydłużać umowy najmu, aby zwiększyć atrakcyjność i wartość swojego projektu. Rosnącej aktywności inwestorów na największych rynkach biurowych poza Warszawą sprzyja także rozwój sektora usług dla biznesu jako kluczowego, stabilnego i długofalowego najemcy. To właśnie firmy z tej branży stanowią główną

nej wartości ok. 220 mln EUR (uwzględniając Warszawę – ok.752 mln EUR łącznie). Największą transakcją biurową poza Warszawą w I półroczu była sprzedaż nieruchomości z portfela Arka BZ WBK Funduszu Rynku Nieruchomości we Wrocławiu (Quattro Forum), Poznaniu (Winogrady Business Center), Łodzi (Red Tower) czy Trójmieście (Alfa Plaza) na rzecz Octava FIZAN. Drugą co do wielkości transakcją (a największą pojedynczą) stanowiła sprzedaż przez Peakside Centrum Biurowego Lubicz do Griffin Group. Znaczącą transakcją była ogłoszona sprzedaż wrocławskiego biurowca Green Day przez Skanska do GLL. Już w III kw. ogłoszono z kolei sprzedaż przez Ghelamco projektu Katowice Business Point na rzecz Starwood Capital Group. Z kolei, do tej pory największą transakcją w ostatnich 10 latach, zrealizowaną na rynkach biurowych poza Warszawą była sprzedaż w 2008 r. przez Ghelamco projektu Bema Plaza (Wrocław) na rzecz DEKA Immobilien za ponad 100 mln EUR, natomiast patrząc na transakcje, które obecnie się toczą wynik ten może zostać pobity jeszcze w tym roku. Biorąc pod uwagę transakcje w toku można założyć, że łączna wartość umów kupna/sprzedaży, których przedmiotem są nierucho-

Firma JLL doradzała przy szeregu transakcji biurowych na rynkach regionalnych. Eksperci JLL byli zaangażowani w umowy kupna/sprzedaży Green Day (po stronie sprzedającej – Skanska), nieruchomości biurowych z portfela Arka BZ WBK Funduszu Rynku Nieruchomości FIZ (po stronie kupującej – Octava FIZAN) czy sprzedaży Katowice Business Point (po stronie sprzedającej – Ghelamco).

grupę odbiorców nowych projektów biurowych i napędzają rozwój rynków biurowych w największych aglomeracjach, poza stolicą, m.in. w Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, Katowicach, Trójmieście czy Łodzi. Stabilny i długofalowy popyt przyczynia się do umocnienia pozycji głównych aglomeracji jako destynacji inwestycyjnych. 2014 – możliwe rekordy transakcyjne na rynkach biurowych poza Warszawą Z danych JLL wynika, że w I półroczu na największych rynkach poza Warszawą właścicieli zmieniły nieruchomości biurowe o łącz-

mości biurowe poza Warszawą może sięgnąć na koniec 2014 r. rekordowych 500 mln EUR. Dla porównania w całym roku ubiegłym było to łącznie 156 mln EUR, a w najlepszym do tej pory 2006 r.– 346 mln EUR. Co więcej, aktywność inwestorów utrzyma się również w I kw. 2015 r., na największych rynkach biurowych poza Warszawą. Tomasz Puch dyrektor Działu Rynków Kapitałowych Nieruchomości Biurowych i Magazynowych, JLL

ARTICLE

Not only Warsaw – investors look for opportunities in office markets outside Warsaw Investor interest in office projects in Poland’s largest cities outside Warsaw has increased. In H1 2014, investment volume in office markets, excluding the capital city, amounted to EUR 220 million. Total office investment volume outside Warsaw can hit a record EUR 500 million by the end of the year

ARTICLE

According to JLL, H1 2014’s result of EUR 1.43 million, is the best since 2007 and is over 40% higher than the respective period in 2013. The twenty-eight transactions concluded in Poland in H1 2014 consisted of EUR 752 million in office deals, EUR 368 million in retail and EUR 313 million in industrial transactions. The key office transactions closed in the first six months of 2014 in Poland included: the acquisition of Rondo 1 by Deutsche Asset & Wealth Management (for ca. EUR 300 million) from BlackRock, Lipowy Office Park sale by CA Immo to WP Carey (for EUR 108 million) and Atrium 1 sold by Skanska to DEKA (for ca. EUR 94 million). Traditionally, the largest office investment transactions were concluded in Warsaw. Warsaw is still attracting the majority of investors, and the specific character and the size of this market means that the most spectacular transactions take place there.

But since last year we have seen a growing interest from investors in major agglomerations outside the capital city, illustrated by this year’s transactions in Kraków, Wrocław, Tri-City, Poznań, Łódź and Katowice. This activity has been triggered by several factors. It stems from the fact that Warsaw has become increasingly expensive, and after a number of flagship transactions, few products have remained on sale. Furthermore, this interest is encouraged by the growing maturity of office markets outside the capital city which, in turn, engenders trust from investors. When Warsaw is taken out of the equation, the most active markets are Wrocław and Kraków. Investors are generally on the lookout for prime properties. The growing volume of office investment transactions outside Warsaw is also facilitated by the changing strategies of several local developers. These companies are more open to new solutions, for example, joint ventures or sharing a part of the developer’s profit. Some owners are ready to renegotiate and extend lease agreements in order to make their projects more attractive and valuable. It is important to note that the growth of the business services sector remained a key driver for growth of major agglomerations outside Warsaw. Such companies have become one of the main drivers of office market demand in cities such as Kraków, Wrocław, Poznań, Katowice, Tri-City and Łódź. Stable and long-term sustainable tenant demand is becoming a deciding factor for establishing regional markets as strong real estate investment destinations.

JLL provided strategic advisory services in several office investment transactions outside Warsaw. JLL experts were involved in sales and acquisitions, including Green Day (representing the seller – Skanska), buildings from the portfolio of Arka BZ WBK Property Market Fund FIZ (representing the buyer – Octava FIZAN), or Katowice Business Point (representing the seller – Ghelamco).

2014 – record office investment volumes outside Warsaw highly possible According to JLL data, in H1 investment volume for major office markets outside Warsaw amounted to approximately EUR 220 million (the total including Warsaw totalled EUR 752 million in H1). The largest office transaction outside Warsaw in H1 was the sale of office properties from the portfolio of Arka BZ WBK Property Market Fund, including Quattro Forum in Wrocław, Winogrady Business Center in Poznań, Red Tower in Łódź and Alfa Plaza in Tri-City to Octava FIZAN. The second largest transaction this year (and the largest single transaction) was the sale of Lubicz Office Centre by Peakside to Griffin Group. Another very significant transaction was the sale of the Wrocław office building, Green Day, from Skanska to GLL. Moreover, in Q3 the sale of Katowice Business Point from Ghelamco to Starwood Capital Group was announced. These transactions confirm the increasing impact that major agglomerations outside the capital city are having on the Polish office investment map. The largest office transaction in the last 10 years outside Warsaw was the sale of the Bema Plaza project by Ghelamco to DEKA Immobilien for over EUR 100 million in 2008 (Wrocław) but considering the deals in the pipeline, this record may well be broken this year. Taking into consideration deals in the pipeline, we expect that the total office investment volume outside Warsaw may hit EUR 500 million by the end of 2014, beating EUR 156 million in 2013 and the record EUR 346 million achieved in pre-crisis 2006. Moreover, investor activity in major office markets outside Warsaw is going to continue in Q 2015. Tomasz Puch head of Office and Industrial Capital Markets, JLL

WYWIAD

SZYMON WOJCIECHOWSKI

Przewidzieć nieprzewidywalne

Na pytania o kondycję polskiej architektury biurowej, certyfikaty ekologiczne i projektowanie na rynek moskiewski odpowiada arch. Szymon Wojciechowski, prezes zarządu APA Wojciechowski Architekci Spróbujmy podsumować ostatnich 20 lat w polskiej architekturze obiektów biurowych. Czy można powiedzieć, że polskie biurowce mają swój własny styl, jakiś wspólny mianownik, odróżniający je od projektów zachodnich? Nie. Jesteśmy skazani na stosowanie standardów światowych, dostosowanych do naszych norm i przepisów. Rynkiem biurowym rządzą u nas deweloperzy – bardzo rzadko zdarza się, by jakaś firma budowała dla siebie swój własny biurowiec. Z reguły deweloper buduje spekulacyjnie, nie znając swo-

ich wszystkich przyszłych klientów. Musi więc mieć biurowiec uniwersalny, który będzie dostosowany do potrzeb jak największej grupy klientów. Żaden deweloper nie zaryzykuje sytuacji, w której najemca opuszcza jego budynek – na przykład dlatego, że skończyła mu się umowa najmu – i deweloper zostanie z bardzo specjalistycznym obiektem, dla którego nie będzie mógł znaleźć szybko nowych klientów. Powoduje to uśrednienie standardów i dostosowywanie się do jak najszerszego spektrum najemców.

WYWIAD

Jak wyglądają relacje pracowni APA Wojciechowski z deweloperami? Czy naciskają na jak największą powierzchnię „wynajmowalną”, jak jeszcze kilka lat temu, czy dają już sobie wyperswadować, że ta powierzchnia to nie wszystko? Pracujemy z bardzo kompetentnymi deweloperami, którzy doskonale wiedzą, że właściwa droga to nie „wyciskanie” jak największej ilości powierzchni wynajmowalnej, ale by była to powierzchnia jak najwyższej jakości. Nikt nie chce zostać z powierzchnią, której nie jest w stanie wynająć w nieatrakcyjnym budynku. Coraz ważniejsza jest dla nich też estetyka, aby ich budynek cechowała wysoka, pożądana na rynku jakość. Co Pana zdaniem decyduje o sukcesie budynku biurowego? Lokalizacja, projekt, cena czy może coś zupełnie innego? Oczywiście najważniejsza jest lokalizacja. Znając ją możemy określić sobie, kto będzie naszym potencjalnym najemcą, jakiej wielkości biura będziemy budować, jaka będzie estetyka całego projektu. Matematycznie sprawę ujmując, można powiedzieć, że dane te są funkcją lokalizacji. Dyktuje ona też wymogi budżetowe – firma poszukująca biura na dalekich przedmieściach spodziewa się innej ceny najmu, niż w centrum, w związku z czym deweloper przyjmuje odpowiedni do zakładanych przychodów budżet na wykończenie i estetykę budynku. Czy wśród polskich biurowców znajduje się jakiś projekt, który mógłby Pan nazwać „arcydziełem” architektury? Myślę, że takie dzieła dopiero powstaną. Z punktu widzenia architekta najbardziej wartościowe są zazwyczaj te budynki, które powstają dla konkretnego najemcy. Z obiektów spekulacyjnych, zaprojektowanych dla wielu najemców za doskonały kompromis stylu i jakości powierzchni uważam Rondo 1. Budynek bardzo przemyślany, świetny w każdym aspekcie – lokalizacyjnym, estetycznym, funkcjonalnym czy ekonomicznym. A czy jest taki, który bez wahania zrównałby Pan z ziemią, gdyby miało to Panu ujść na sucho?

Jeżeli przestrzenie wspólne są dobrze zaprojektowane, wydzielono odpowiednie przestrzenie do pracy, spotkań i telekonferencji, jest dobra akustyka, a najemcy nie chodzi tylko o ściślejsze „upakowanie” pracowników – to tego typu rozwiązania funkcjonują znakomicie. Pozwalają one na duże oszczędności na czynszu za zbędne niewykorzystywane przestrzenie oraz zmniejszają koszt przebudowy w celu dostosowania się do zmian organizacyjnych. Umożliwiają również lepsze zarządzanie przechowywaniem papierów – a nie ma takiego biura, które nie miałoby problemów z archiwizacją dokumentów. No i dochodzą korzyści interpersonalne – nie ma konfliktów wśród współpracowników, którzy nie lubią siedzieć koło siebie. A wszyscy przychodzą do pracy wcześniej, żeby zająć sobie najlepsze miejsce (śmiech). My pracujemy w takim systemie od blisko 20 lat i nie wyobrażamy sobie, żeby było inaczej… Certyfikaty ekologiczne – marketingowa sztuczka, wykorzystywana w walce o klienta czy faktyczna troska o środowisko naturalne? Jedno i drugie. Bez certyfikatu nie ma mowy, aby jakikolwiek zachodni fundusz inwestycyjny kupił nasz budynek. Z drugiej strony jest coraz więcej deweloperów, którzy oprócz niższych kosztów eksploatacji widzą w tym prze-

Z reguły deweloper buduje spekulacyjnie, nie znając swoich wszystkich przyszłych klientów

W pierwszym odruchu wskazałbym Pałac Kultury i Nauki albo Dom Partii, ale byłaby to odpowiedź nacechowana ideologicznie (śmiech). Niebieska „toi-toika”, czyli Millennium Plaza przy Placu Zawiszy jest z mojego punktu widzenia budynkiem zupełnie nielogicznym.

jaw mądrego podejścia do traktowania środowiska. Jest jeszcze trzeci aspekt tej sprawy, niestety często pomijany – w trakcie starań o certyfikaty zaangażowane osoby edukują się, zyskują wiedzę nie tylko o oszczędnościach energetycznych, ale również o wpływie budynku na okoliczną przyrodę, ekologicznych materiałach, recyklingu budowlanego. Ta wiedza zostaje z nimi i nierzadko procentuje w przyszłości.

Z jakim najdziwniejszym wymogiem ze strony inwestora zetknął się Pan przy projektowaniu budynku biurowego?

Co jest największym wyzwaniem dla architekta projektującego budynki biurowe w polskich warunkach?

Ponieważ pracujemy dla firm budujących wystandaryzowane biurowce spekulacyjne, nie spotykamy się z jakimś szczególnie osobliwymi wymogami. Może poza naszym moskiewskim projektem White Square Office Center, którego kolejne wersje były mer Moskwy Jurij Łużkow odrzucał jako „niemoskiewskie”. No, ale to władza, a nie inwestor…

Przewidzenie nieprzewidzianego. Jak wspominałem na początku naszej rozmowy, znając użytkownika końcowego danego budynku można dokładnie ustalić jego potrzeby, przekonać go do konkretnych rozwiązań. Z reguły jednak nie znamy przyszłych najemców i wyzwaniem dla nas jest to, aby ten budynek był jednak trochę indywidualny, rozpoznawalny, ale by spektrum potencjalnych użytkowników pozostawało jak najszersze. Takie projektowanie „w ciemno” jest według mnie dużo trudniejsze od projektowania nieruchomości handlowych czy mieszkań.

Czy dostrzega pan jakiś różnice w specyfice projektowania na rynek rosyjski w porównaniu do naszego? Tak – inne są przede wszystkim wielkość, rozmach, trochę inne jest też podejście do przepisów dotyczących tzw. komfortu pracy. Budynki są znacznie większe, głębsze, mogą być posadowione bliżej siebie. W przypadku White Square Office Center naszym i inwestora zamiarem było jednak projektowanie i budowanie według standardów zachodnich i naszym zdaniem się to udało. Moskwa sama w sobie jest bardzo chaotyczna i naszymi inwestycjami chcieliśmy uporządkować fragment przestrzeni publicznej. Ludzie chętnie tam przychodzą, to miejsce nie zamiera po godzinach pracy. To dla mnie szczególny powód do dumy jako architekta. Nasze moskiewskie projekty żyją, starzeją się z wdziękiem, dzięki czemu mamy z tego rynku kolejne zapytania. Hot desking i przestrzenie wspólne w biurach – czy sprawdzi się na polskim rynku? To rozwiązania znakomicie funkcjonują na naszym rynku, i to od dobrych kilkunastu lat, kiedy w Polce pojawiły się oddziały dużych amerykańskich korporacji.

Z którego z pańskich projektów – czy też pracowni APA Wojciechowski w ogóle – jest Pan szczególnie dumny i dlaczego? Przede wszystkim jestem dumny z tego, że nasze budynki biurowe bardzo dobrze się starzeją. Saski Crescent był projektowany w 1999 roku, więc ma już 15 lat. To najgorszy wiek dla biurowca – jeśli porównamy z nim inne budynki, które powstawały w tym okresie, wiele z nich bardzo mocno się już zestarzało – ten nie; nadal jest postrzegany jako dobry, nowoczesny budynek biurowy. Bardzo jestem dumny ze wspominanego White Square Office Center w Moskwie – ten budynek znają tam wszyscy, przyniósł nam wielu klientów, w pewnym sensie jesteśmy jako APA Wojciechowski Architekci bardziej rozpoznawalni w Moskwie niż w Warszawie. Oczywiście kocham też swoje najnowsze dzieci, jak chociażby inwestycję The Park – w trudnej, ale ciekawej i nieoczywistej lokalizacji potrafiliśmy stworzyć zespół biurowy, który jest klasą samą w sobie. No i oczywiście wszystkie przyszłe projekty, o których wiem, że przyjdą i z których będziemy bardzo dumni.

INTERVIEW

To predict the unpredictable Szymon Wojciechowski, architect and chairman of the board of APA Wojciechowski Architekci answers our questions about the condition of the Polish office architecture, environmental certificates and designing for the Moscow market

Let’s try to summarize the last 20 years in the Polish architecture of office buildings. Can we say that Polish office buildings have their own style, some common denominator that makes them different from Western projects? No. We are condemned to applying global standards, adapted to our norms and regulations. Our office market is ruled by developers – it is very uncom-

White Square Office Center

mon for a company to build its own office building. A developer tends to build speculatively, not knowing all his future customers. So he needs to have a universal office building, that will be adapted to the needs of the largest possible group of customers. No developer will risk a situation, where a tenant leaves his building – for example because the lease agreement has run out – and the developer is left with a very specialized facility, for which he

INTERVIEW

will not be able to find new customers quickly. This results in the averaging of standards and adaptation to the broadest possible spectrum of tenants. What about the relations between APA Wojciechowski and developers? Do they push for the largest possible “rental” space, like it was just a few years ago, or can they be persuaded now that space is not everything?

we succeeded in this. Moscow is very chaotic in itself and we wanted to put a fragment of public space in order with our projects. People are happy to go there, the place does not die after working hours. For me, as an architect, it’s a special reason to be proud of. Our Moscow projects are alive, grow old gracefully, thanks to which we have more enquiries from this market. Hot desking and common spaces in offices – will it work in the Polish market?

We work with very competent developers, who know full well that the right way is not to “squeeze out” as much rental space as possible, but to have a space of the highest possible quality. No one wants to be left with a space they are unable to lease out in an unattractive building. Aesthetics is also more and more important to them, so that their building is marked by high quality, desired in the market.

These solutions have worked superbly in our market for a good dozen years, since branches of large U.S. corporations appeared in Poland. If common spaces have been well designed, adequate spaces for work, meetings and teleconferences have been sectioned off, the acoustics is good, and the ten-

Without a certificate, there is no way a Western investment fund could buy our building What, in your opinion, determines the success of an office building? Location, design, price, or perhaps something else? Obviously, location is most important. When we know it, we can determine who will be our potential tenant, what size of offices we will build, what will be the aesthetics of the entire project. Mathematically speaking, you can say this data is a function of location. It also dictates the budgetary requirements – a company looking for an office in the distant suburbs expects a different rental price than in the centre, therefore the developer adopts a budget for the finishing and aesthetics of the building that corresponds to the projected revenue. Is there any design among Polish office buildings that you could call a “masterpiece” of architecture? I think such masterpieces are yet to be built. From the architect’s point of view, the most valuable are usually those buildings that are created for a specific tenant. Among speculative facilities, designed for many tenants, I consider Rondo 1 to be an excellent compromise between style and quality of space. A very well-thought-out building, great in every aspect – location, aesthetics, functionality or economics. And is there one you would raze to the ground without any hesitation if you were to get away with it? Instinctively, I would point to the Palace of Culture and Science or the Party’s House, but it would be an ideologically-tinged response (laughter). The blue “toi-toi” or the Millenium Plaza at Zawiszy Square is, from my point of view, a completely illogical building. What was the strangest requirement from an investor you have come across when designing an office building? Because we work for companies building standardized, speculative office buildings, we don’t come across any particularly peculiar requirements. Except, perhaps, our White Square Office Center project in Moscow, whose subsequent versions were rejected by Moscow’s former mayor Yuriy Luzhkov as “non-Muscovite”. But it was the authority, not an investor… Do you see any differences in the specifics of designing for the Russian market in comparison to ours? Yes – what is different is first of all the size, the grandeur, also slightly different is the attitude to regulations on the so-called work comfort. The buildings are much bigger, deeper, they can be put closer to each other. In the case of White Square Office Center, however, our and the investor’s intention was to design and build according to Western standards and we believe

ant does not only want to “pack” the workers tighter – then such solutions work excellently. They allow for big savings on rent for unnecessary, unused spaces, and reduce the costs of reconstruction in order to adapt to organizational changes. They also make it possible to improve document storage management – and no office is free of problems with archiving documents. And then there are interpersonal benefits – no conflicts between co-workers, who don’t like to sit next to each other. Also, everybody comes to work earlier to take the best place for themselves (laughter). We have worked in such a system for nearly 20 years and we cannot imagine it could be different… Environmental certificates – a marketing trick used in the fight for customers, or a real concern for the environment? Both. Without a certificate, there is no way a Western investment fund could buy our building. On the other hand, there are more and more developers who, in addition to lower operational costs, see it as a manifestation of a clever approach to treating the environment. There is also a third aspect of the matter, regretfully often overlooked – while making efforts to obtain certificates, the people involved get educated, gain knowledge not only about energy savings, but also about the building’s impact on the surrounding nature, ecological materials, construction recycling. This knowledge stays with them and often pays dividends in the future. What is the biggest challenge for an architect designing office buildings in Polish conditions? To predict the unpredictable. As I mentioned at the beginning of our conversation, when we know the final user of a building we can precisely determine his needs, convince him to accept specific solutions. However, we usually don’t know future tenants and the challenge for us is to make the building a bit individual, recognizable, but keep the spectrum of potential users as broad as possible. Such “blind” designing is in my view much more difficult than designing commercial properties or apartments. Which of your projects – or the APA Wojciechowski studio’s in general – are you particularly proud of and why? Most of all, I am proud that our office buildings grow old very well. Saski Crescent was designed in 1999, so it’s already 15. It’s the worst age for an office building – if we compare it to other buildings that were created in that period, many of them have already gotten very old – but not this one; it is still perceived as a good, modern office building. I am very proud of the mentioned White Square Office Center in Moscow – the building is familiar to everyone there, it has brought us many customers; in a way, as APA Wojciechowski Architekci we are more recognized in Moscow than in Warsaw. Of course, I also love my newest children, like The Park project – in a difficult, but interesting and unobvious location we have managed to create an office complex which is a class of its own. And obviously all the future projects, which I know will come and we will be very proud of them.

ARTYKUŁ

Wygodnie, efektownie i korzystnie cenowo?

System Mobility projekt/design: Javier Cuñado for Actiu

ARTYKUŁ

Trendy w branży mebli biurowych

Każdego roku w branży zajmującej się wyposażaniem wnętrz biurowych pojawiają się nowe formy, faktury, zestawienia materiałów i próby stworzenia rozwiązań, które będą sprzyjały ergonomii miejsca pracy. Każdego roku też firmy stają przed decyzjami związanymi z optymalizacją kosztów. Czy wybory mogą być słuszne, kiedy determinuje je kwestia cenowa?

ARTYKUŁ

Nic nie odzwierciedla lepiej trendów panujących we wzornictwie użytkowym niż wydarzenia z nim związane, zwłaszcza jeśli mowa o designie biurowym. Targi prezentujące wyposażenie wnętrz pokazują najnowsze rozwiązania, modne materiały, tworzywa, a przede wszystkim myśl, jaka towarzyszy projektantom. Podążając z duchem czasu, dostosowują oni formę do potrzeb i wymagań jednych z bardziej wymagających klientów i odbiorców: pracowników biurowych.

Elastycznie, estetycznie Postawą odpowiedniego wyposażenia wnętrza jest dostosowanie go do potrzeb, jakie pojawiają się w biurze o konkretnym profilu wykonywanej w nim pracy. Firmy posiadające działy, w których pracownicy spędzają czas głównie przy komputerach, muszą zwracać się ku rozwiązaniom zapewniającym od-

System Mobility projekt/design: Javier Cuñado for Actiu

We wzornictwie związanym z branżą biurową wyraźnie da się zauważyć trend wielofunkcyjności, wręcz można by powiedzieć multidyscyplinarności wyposażenia, które ma być dopasowane do dzisiejszych warunków i – co istotne – sposobów pracy. Projektanci, tworząc nowe rozwiązania, muszą

brać pod uwagę nie tylko estetykę, ale też w dużej mierze potrzeby, na jakie odpowiedzią są tworzone przez formy przeznaczone do wnętrz biurowych. Te, które sprawdzają się w biurach XXI wieku – zwłaszcza firm szukających wyposażenia odpowiedniego dla dużej liczby pracowników – skupiają się na materiałach najlepszej jakości, nowoczesnym wyglądzie, a przede wszystkim spełnianiu warunków ergonomii w miejscu pracy.

Zmianę pozycji w czasie pracy bez potrzeby jej przerywania gwarantują odpowiednio dobrane biurka i stoły

powiednią ergonomię i korzystnie wpływającym na zdrowie. Zalecane 5 minut przerwy w ciągu jednej godziny pracy ma ogromne znaczenia dla utrzymania koncentracji i wydajności. Ponadto, korzystanie wpływa na postawę i samopoczucie pracownika. Zmianę pozycji w czasie pracy bez potrzeby jej przerywania gwarantują odpowiednio dobrane biurka i stoły, które posiadają m.in. funkcjonalność dostosowania wysokości blatu do zaistniałych potrzeb. Te pięć minut nie musi zatem oznaczać faktycznej przerwy, a po prostu ruch podczas jej wykonywania. Taki system biurek proponuje firma Actiu, która stworzyła Mobility – system stołów biurowych, które pozwalają na łączenie pracy stojącej i siedzącej. Firma zwraca uwagę na fakt, że np. podczas rozmów telefonicznych można zmieniać pozycję na stojącą, co pozwala uniknąć swoistej rutyny i znużenia. Actiu proponuje szeroki zakres modelu Mobility: biurka pojedyncze, podwójne, ze wspólnymi elementami np. do elektryfikacji czy panelami działowymi. Biurka doskonale sprawdzają się w różnych przestrzeniach biurowych – i tych dla kilku pracowników i dla dużej ich liczby, a także do różnego rodzaju zawodów: zarówno wymagających postawy stojącej, jak i tych, które w głównej mierze opierają się na spędzaniu wielu godzin w pozycji siedzącej. Jednocześnie, są doskonałym rozwiązaniem do przestrzeni, w której rekomendowany jest system hot desk – różnej długości stoły mogą

ARTYKUŁ

stanowić uzupełnienie wyposażenia przestrzeni przystosowanych dla pracowników, którzy nie posiadają dedykowanych stanowisk pracy. Dodatkowo, biurka Mobility to także przykład minimalistycznej formy i maksymalnej elastyczności. Javier Cuñado, projektant Mobility zwraca uwagę na wszechstronność zastosowań – tak istotną w efektywnej pracy biurowej. Ale system proponowany przez Actiu jest tylko jedną z wielu inspiracji, jakie można zobaczyć na targach Orgatec – jednym z najważniejszych wydarzeń z branży wyposażenia biurowego. Wystawcy z całego świata pokazują rozwiązania, które doskonale odpowiadają potrzebom zmieniających się warunków pracy. Systemy biurek i stołów Haworth, a także stolików pozwalających na dużą mobilność (Eddy), są przykładem nowoczesnego wzornictwa i ogromnych możliwości w zakresie dostosowania stołów do potrzeb wnętrza i pracowników. Podczas kolejnego ważnego dla branży meblarskiej wydarzenia, targów iSaloni, wśród propozycji do wnętrza biurowego również można było zobaczyć rozwiązania biurek i mebli, które pozwalają na dużą elastyczność w aranżacji i wykorzystaniu. System biurek Profim szwajcarskiej firmy formfarm, czy tej samej marki system mebli spinoff to propozycje, które cechuje proste wzornictwo i czysta forma, a systemy poza funkcjonalnością nadają wnętrzu przyjaznego charakteru, a zarazem elegancji. Targi i wydarzenia, na których można zobaczyć ogromną liczbę projektów i rozwiązań to doskonałe miejsce do szukania inspiracji i śledzenia trendów, co wiedzą architekci odwiedzający najważniejsze imprezy związane z designem i wyposażeniem wnętrz.

Actiu

Siedź i się ruszaj Prawidłowa organizacja i wyposażenie stanowiska pracy jest obowiązkiem pracodawcy, który powinien zdawać sobie sprawę, jak wielkie straty może ponosić firma na skutek złego urządzenia biura. Jednym z czynników zapewniających dobre samopoczucie i koncentrację jest odpowiedni fotel biurowy, który zapewni dostateczną ilość ruchu podczas siedzenia. Dokładnie – o ile siedzenie wydaje się czymś statycznym, o tyle krzesła spełniające wszelkie wymogi ergonomii zapewniają możliwość zmiany pozycji podczas pracy. Odpowiednio wyprofilowane, dostosowane do wagi pracownika, z możliwością ustawień podłokietników, głębokości siedziska oraz elastycznym oparciem pozwalającym na odchylanie się podczas siedzenia, zapewniając komfort nawet podczas wielu godzin pracy w pozycji siedzącej.

jekt Xenon/Xenon Net firmy PROFIm. Na co szczególnie zwrócono uwagę w projekcie grupy ITO Design? Na wyposażenie krzesła w takie funkcje jak podparcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa czy podłokietniki umożliwiające regulację nakładki w dowolnym kierunku w płaszczyźnie poziomej. W tej kategorii na Arena Design nominowano także krzesło z poziomymi przeszyciami Orte 3DH 122 P firmy Bejot. Znane z ergonomicznych rozwiązań są propozycje firmy Sitag, kładącej duży nacisk na wzornictwo, którego podstawą jest dostosowanie do potrzeb odbiorców, a nawet tworzenie dedykowanych rozwiązań. Nie bez powodu marka jest zdobywcą „Oskara Designu”, czyli nagrody Red Dot Design Award.

Dobór właściwych foteli pracowniczych może stanowić nie lada problem ze względu na… liczbę propozycji na rynku. Dodatkowo, wiele z nich jest na najwyższym poziomie pod względem jakości i estetyki wykonania. Świadczą o tym wyróżnia dla kolejnych modeli podczas imprez designerskich. Na tegorocznych targach Arena Design w Poznaniu ogłoszono wyniki konkursu Top Design Award, w którym w kategorii „biuro” zwyciężyło krzesło biurowe: pro-

Dobór krzeseł do biur zależy też od tego, jakie miejsca pracy są w nim stworzone – innego wyposażenia wymagają miejsca dedykowane, tak jak innegohot desk czy przestrzenie do pracy wspólnej, kreatywnej, twórczej. Różne rozwiązania proponuje np. niemiecka marka Wilkhan, która znajdzie się wśród wystawców podczas tegorocznych targów Orgatec. Wysokiej jakości krzesła biurowe, a ponadto hokery czy różne linie krzeseł do przestrzeni w biurze pro-

ARTYKUŁ

dukowane przez firmę z ponad stuletnią tradycją pozwalają dostrzec w pełni przemyślane formy dopasowane do przeznaczenia. Ale firm, a także linii i rozwiązań można wymieniać mnóstwo – wystarczy tylko spojrzeć na listę wystawców, którzy pojawią się na tegorocznych wydarzeniach związanych ze wzornictwem użytkowym. Na tym rynku pojawiają się nowi gracze, świeże pomysły i spojrzenie na przestrzeń biurową. Niemniej jednak, doświadczenie i współpraca z najlepszymi projektantami owocuje zawsze stałym miejscem wśród tych, którzy wyznaczają trendy. Trudny wybór Siedzenia i stoły to tylko kropla w morzu możliwości rozwiązań związanych z wyposażeniem biura. W zależności od przestrzeni i zapotrzebowania, jaki generuje rodzaj wykonywanej w niej pracy, pojawiają się w biurowych przestrzeniach sofy, pufy, ścianki akustyczne, stoły i krzesła konferencyjne czy wszelkie wyposażenia przestrzeni przeznaczonych do odpoczynku bądź pracy twórczej. Oferta firm stawiających na dobrą jakość i najlepszy design jest ogromna: modularne systemy mebli proponowane m.in. przez Movisi, Bene, rozwiązania wyposażenia od Cascando, Steelcase czy meble proponowane do przestrzeni wspólnych przez firmę Vitra. Jednak sam wybór determinuje budżet przeznaczony na ten cel. Nie da się ukryć, że koszt fotela pracowniczego, który jest dobrej jakości i posiada funkcje zapewniające komfort pracy to koszt, którego cena rozpoczyna się od kilkuset złotych, a skończyć się może na kilku tysiącach. Podobnie wygląda wybór stołów i biurek, dlatego kwestie ceny są często uzależnione od liczby zamawianych sztuk i upustów od producenta. Niezależnie jednak od tego, w kwestii wyposażenia należy rozsądnie optymalizować koszty, ponieważ raz wydane pieniądze na dobrej jakości biurka, krzesła, stoły czy inne potrzebne do komfortowej pracy meble zwrócą się w postaci lepszej wydajności pracowników. Szeroka oferta rynkowa związana z wyposażeniem wnętrza pozwala na porównanie zarówno cen, jak i materiałów, ich wytrzymałości, otrzymywanej od producenta gwarancji. Dokonując wyboru warto wziąć pod uwagę nie tylko pierwsze wrażenie, ale tak ważną ergonomię, jaką należy zapewnić pracownikom i zwrot inwestycji w wyposażenie w postaci długotrwałej możliwości korzystania z wyposażenia. W przypadku biur sprawdza się zasada, że nie inwestując rozsądnie można dwa razy stracić. Design co dwa lata Tej jesieni kolejny raz odbędą się targi w Kolonii. Jedno z najważniejszych wydarzeń dotyczących trendów w branży wyposażenia biurowego znów pozwoli zobaczyć, jakie myśli towarzyszą projektantom, którzy łączą pojęcia użyteczności z ergonomią i estetyką. Jedno jest pewne – zakres potrzeb w obszarze wyposażenia biurowego jest tak rozległy, że z pewnością nie raz zostaniemy zaskoczeni. W poprzednich targach, które odbyły się w 2012 roku wzięło udział 622 wystawców, których rozwiązania zobaczyło 50 tys. odwiedzających. Tak ogromne zainteresowanie świadczy o tym, że zagadnienie wyposażenia biurowego nie jest tylko kwestią chwilowej mody. To realne potrzeby sprawiają, że producenci mebli podejmują współpracę z najlepszymi projektantami, dostarczając rozwiązań estetycznych, funkcjonalnych i dostosowanych do potrzeb biurowych w XXI wieku, gdzie praca indywidualna przeplata się z pracą zbiorową, a biuro nie oznacza już tylko ciasnego pokoju. Projektanci wiedząc, że ergonomia w miejscu pracy nie zna litości, wychodzą jej naprzeciw i każdego roku proponują rozwiązania, które sprawiają, że design „przez wielkie D” wkroczył do biur na stałe. Dominika Mrowińska

Xenon projekt/design: ITO Design for PROFIm

ARTICLE

Comfortably, impressively and cost-effectively? Each year, the industry that deals with furnishing office interiors sees new forms, invoices, bills of materials and attempts to create solutions to enhance workplace ergonomics. And each year companies face decisions related to cost optimization. Can the choices be right, when they are determined by the price issue?

Trends in the office furniture market 31

ARTICLE

Nothing reflects the trends in utility design better than related events, especially when we talk about office design. Fairs showcasing interior furnishings display the latest solutions, trendy materials, stuffs, and above all the thought that accompanies designers. Keeping up with the times, they adapt the form to the needs and requirements of some of the more demanding customers and recipients: office workers. An evident trend in design related to the office sector is multifunctionality, one could even say multidisciplinarity of furnishings, which are expected to be adapted to today’s conditions and – what’s important – ways of working. Designers creating new solutions must take into account not only the aesthetics, but also to a large extent the needs that the forms they create for office

Actiu

interiors respond to. The ones that work in XXI century offices – especially at companies looking for furnishings suitable for a large number of employees – focus on the best quality materials, modern look, and above all meeting the conditions of ergonomics in the workplace Flexibly, aesthetically The basis of proper interior furnishing is to adapt it to the needs that arise in an office of a particular profile of work performed. Companies with departments, where employees spend most of their time at computers, have to turn to solutions that ensure adequate ergonomics and have a beneficial effect on health. The recommended five-minute break during each hour of work has a great importance for maintaining concentration and efficiency. Moreover, it has a positive effect on employee attitudes and well-being. A change of position at work without interruption is ensured by appropriately selected desks and tables that have, for example, the functionality of adjusting the height of the top as needs be. Those five minutes, therefore, do not necessarily mean an actual break, just a movement when it’s performed. Such a system is offered by Actiu, which has created Mobility – a system of office tables that allow you to combine standing and sitting work. The company points out that, for example, during telephone calls you can move into the standing position, which ensures certain routine and boredom are avoided. Actiu offers a wide range of the Mobility model: single, double desks with common elements, for example for electrification or with partition panels. The desks work excellently in different office spaces – those for just a few employees and those for larger numbers of them, as well as for a variety of professions: those requiring the standing position, and those which are largely based on spending many hours in the sitting position. At the same time, they are an excellent solution for spaces where the hot desk system is recommended – tables of different length can supplement the furnishings in spaces adapted to employees who don’t have dedicated workstations. Mobility desks are also an example of minimalist form and maximum flexibility. Javier Cuñado, designer at Mobility, draws attention to their versatility – which is so important for effective office work. But the system offered by Actiu is just one of many inspirations to see at the Orgatec fair – during another important event for the furniture industry, the iSaloni fair, the offer for office interiors also included desk and furniture solutions that allow for great flexibility in arrangement and use. The Profim desk system by the Swiss company Formfarm, or their Spinoff furniture system are characterized by simple design and pure form, and the systems, in addition to their functionality, give the interior a friendly character and elegance at the same time. Fairs and events, where great numbers of projects and solutions can be seen, are excellent places to look for inspirations and keep track of trends, and architects visiting the most important events related to interior design and furnishing are well aware of that. Sit and move Proper organization and furnishing of a workstation is the responsibility of the employer, who should be aware of the big losses the company may incur as a result of a bad arrangement of the office. One of the factors to provide well-being and concentration is a suitable office chair that ensures a sufficient amount of movement when sitting. Indeed – while sitting seems something static, chairs that meet all the ergonomic requirements provide the possibility to change positions when working. Adequately profiled, weight adjustable, with the possibility to set the armrests, the seat depth, and with a flexible backrest which makes it possible to lean while sitting, they provide comfort even during long hours of work in a seated position.

ARTICLE

What drew particular attention in the entry by ITO Design? The chair is equipped with features such as lumbar support or armrests adjustable in any direction in the horizontal plane. Another nominee in this category at Arena Design was Orte 3DH 122 P by Bejot, a chair with horizontal stitching. Also known for their ergonomic solutions are offers by Sitag, a company that puts

a lot of emphasis on design, based on adaptation to the needs of customers, even creation of dedicated solutions. It is not for nothing that the brand is a winner of the “Oscar of Design”, the Red Dot Design Award. The choice of chairs for offices also depends on what workstations are created – dedicated stations require different furnishings than hot desks or spaces for common, creative, imaginative work. Various solutions are offered by German brand Wilkhan, which will be one of the exhibitors at this year’s Orgatec fair. Fully thought-out forms suited to purpose can be seen in high quality office chairs, as well as hockers or different lines of chairs for office space manufactured by a company with more than 100 years of tradition. But there are plenty of companies, as well as lines and solutions – it’s enough to just look at the list of exhibitors who will attend events related to utility design this year. New players, fresh ideas and approaches to office space continue to emerge in the market. Nevertheless, experience and cooperation with the best designers always result in a permanent place among the trendsetters. A difficult choice Seats and tables are just a drop in the ocean of possible solutions related to office furnishing. Depending on space and requirements generated by the kind of work performed there, office spaces feature sofas, poufs, acoustic walls, conference tables and chairs or any furnishings for spaces dedicated to rest or creative work. The offer of companies placing emphasis on good quality and the best design is huge: modular furniture systems offered by the likes

of Movisi, Bene, furnishing solutions from Cascando, Steelcase, or furniture for common spaces offered by Vitra. But the choice itself determines the budget allocated for this purpose. There’s no denying that the cost of an office chair of good quality, with features providing work comfort is upwards of several hundred PLN, and it can reach several thousand PLN. It is similar with the choice of tables and desks, so the price often depends on the number of items ordered and discounts from the producer. But regardless of this, furnishing costs need to be reasonably optimized, as the money once spent on good quality desks, chairs, tables or other furniture necessary for comfortable work will be recouped in the form of improved employee efficiency.

The wide range of offers for interior furnishing makes it possible to compare both prices and materials, their strength, the producer’s warranty. When making a choice, it is worth considering not only the first impression, but also the crucial ergonomics that must be provided to employees and return on investment in equipment in the form of its long-term use. In offices, the principle that you can lose twice if you don’t invest wisely holds true. Design every two years Another fair in Cologne takes place this autumn. One of the most important events about trends in the office furnishing industry, it will again let you see what thoughts accompany designers who combine the ideas of utility with ergonomics and aesthetics. One thing is certain – the scope of needs in the area of office furnishing is so vast that we will surely get surprised more than once. 622 exhibitors attended the previous fair held in 2012, with 50 thousand visitors seeing their solutions. Such a huge interest proves that the question of office furnishing is not just a matter of fad. Real needs make furniture manufacturers cooperate with the best designers, producing solutions that are aesthetic, functional and adapted to the office needs in the XXI century, where individual work intertwines with collective work, and the office no longer means just a cramped room. Designers, aware that workplace ergonomics knows no mercy, embrace it and each year offer solutions, which mean that design “with a capital D” is in offices to stay.

Xenon projekt/design: ITO Design for PROFIm

The choice of appropriate chairs for employees can be quite a problem due to… the number of offers in the market. Many of them are also at the highest level in terms of quality and aesthetics. This is evidenced by awards for successive models at designer events. At this year’s Arena Design fair in Poznań, the results of the Top Design Award competition were announced, with the office chair Xenon/Xenon Net by PROFIm winning in the “office” category.

Dominika Mrowińska

ARTYKUŁ

NOWE JASNE PUNKTY NA MAPIE POLSKIEGO BPO Sektor nowoczesnych powierzchni biurowych na rynkach regionalnych (czyli miast powyżej 100 tys. mieszkańców z wyłączeniem Warszawy) wchodzi w kolejną fazę rozwoju. Za rynkami takimi jak Kraków, Wrocław, Poznań czy Trójmiasto, które przodują pod kątem zarówno zasobów, jak i popytu, podążają średnie miasta poniżej 500 tys. mieszkańców, w szczególności Katowice, Szczecin, Lublin, Rzeszów, Białystok. Swą szansę chcą również wykorzystać mniejsze ośrodki miejskie, z populacją poniżej 300 tys. mieszkańców, wśród których przodują: Olsztyn, Radom Opole czy Bydgoszcz. Z kolei wśród dużych ośrodków miejskich, nowy rozdział rozpoczyna Łódź, której potencjał odkrywamy na nowo

Trend ten jest wynikiem splotu kilku czynników. Polska ma policentryczną strukturę, a regionalne ośrodki gospodarcze są na tyle silne i dynamiczne, że stwarzają możliwości rozwoju lokalnej przedsiębiorczości, a także przyciągają inwestorów zagranicznych. Nie byłoby to możliwe bez odpowiednich zasobów ludzkich oraz odpowiedniego zaplecza edukacyjnego. Liczba ośrodków akademickich, jak i wysoki poziom kształcenia stanowią o silnych stronach miast regionalnych zarówno dużych, jak i tych mniejszych. Przekłada się to na dynamiczny rozwój sektora usług wspólnych (SSC), outsourcingu (BPO), technologii teleinformatycznych (ITO), a także centrów badawczo-rozwojowych (R&D). Łączne zasoby nowoczesnych powierzchni biurowych w miastach regionalnych wynoszą ok. 2,7 mln m kw., z czego ok. 20 proc. to podaż w ośrodkach poniżej 300 tys. mieszkańców. W średnich i małych miastach rynki biurowe charakteryzują się zróżnicowa-

niem pod względem ilości i jakości. Niewątpliwie od strony popytowej są one znacznie płytsze i absorbcja nowych powierzchni jest znacznie wolniejsza. Oznacza to większe ryzyko inwestycyjne dla dewelopera. Jednakże zapotrzebowanie na powierzchnie w średnich i mniejszych miastach stale wzrasta. Niewątpliwie wpływ na to mają przede wszystkim konkurencyjne koszty operacyjne oraz niższe koszty pracy w porównaniu z większymi aglomeracjami, a także dostępność wykwalifikowanych pracowników. Miasta pod lupą Wśród miast średniej wielkości najwięcej powierzchni biurowych znajduje się w Katowicach – 305 tys. m kw. Warto przypomnieć, że Katowice nie są jedynym miastem w aglomeracji, które znajdują się w kręgu zainteresowania firm z sektora BPO. Na celowniku są też Gliwice czy Sosnowiec.

ARTYKUŁ

BYDGOSZCZ

LEGENDA / LEGEND LUDNOŚĆ¹ POPULATION¹ LICZBA STUDENTÓW² NO. OF STUDENTS² STOPA BEZROBOCIA³ UNEMPLOYMENT RATE³ PODAŻ POW. BIUROWYCH (m²) OFFICE STOCK (m²) ŚREDNIE CZYNSZE ZA POW. BIUROWE (m²/mies.) AVERAGE OFFICE RENTS (m²/month)

TORUŃ

360 289

203 965

27 202

36 135

6,3%

10,2%

65 000

25 000

8-12 €

OLSZTYN 174 642 28 931 8,5% 35 000 7,5-11,5 €

SZCZECIN

BIAŁYSTOK

408 172

294 925

44 226

24 286

10,6%

13,7%

WARSZAWA

105 000 10-14 €

35 000 7-11 €

ŁÓDŹ

LUBLIN 711 332

346 987

94 702

49 719

12,3%

8,0%

300 000 9-14 €

KATOWICE 330 000

100 000 9-13 €

KIELCE

RYNKI O NAJWIĘKSZYM POTENCJALE (wśród miast poniżej 500 tys. mieszkańców + Łódź)

67 420

MARKETS WITH THE GREATEST POTENTIAL (among the cities below 500,000 inhabitants + Łódź)

9,6%

200 236

305 000

36 004

10-15 €

9,7%

GŁÓWNE DROGI KRAJOWE MAJOR NATIONAL ROADS AUTOSTRADY / HIGHWAYS: Istniejące / Existing W trakcie budowy / Under construction Planowane / Planned DROGI EKSPRESOWE / EXPRESS ROADS: Istniejące / Existing W trakcie budowy / Under construction Planowane / Planned 1. Stan na 30.06.2013 / As of 30.06.2013 2. Stan na 30.09.2013 / As of 30.09.2013 3. Stan na 31.12.2013 / As of 31.12.2013

70 000 8-11 €

RADOM

RZESZÓW

218 963

182 520

12 489

42 545

22,6%

7,9%

15 000

50 000

8-12 €

Obok dominujących deweloperów lokalnych, na rynku katowickim działają ogólnopolscy oraz zagraniczni inwestorzy, którzy zdecydowali się na budowę biurowców w tych miastach. Wśród nich są m.in. GTC, Echo Investment, Skanska i Ghelamco. Stopa pustostanów w Katowicach waha się w granicach 6-8 proc., a czynsze wynoszą ok. 12-15 euro za m kw./mies. W budowie znajduje się kolejne 58 tys. m kw., co może oznaczać wzrost konkurencji wśród właścicieli budynków i korzystne warunki dla najemców. Aglomeracja śląska z pewnością nie jest nowym punktem na mapie biurowej w Polsce, gdyż funkcjonuje tu ok. 40 ośrodków BPO/ ITO, SSC oraz R&D z takimi korporacjami jak Oracle, Unilever czy Cap Gemini, Rockwell Automation oraz Mentor Graphics. Jednakże zasługuje ona na uwagę ze względu na dynamikę rozwoju sektora biurowego, do której przyczyniły się przede wszystkim znakomita dostępność wykwalifikowanych pracowników, jak i odpowiednia polityka proinwestycyjna władz miasta.

Na drugim miejscu pod kątem całkowitych zasobów plasuje się Szczecin z podażą na poziomie 70 tys. m kw. Oprócz firmy Swede Center, który zrealizowała inwestycje Brama Portowa I i II, pozostali deweloperzy to w większości firmy lokalne. Brak popytu powoduje, że w Szczecinie wskaźnik powierzchni niewynajętych jest wysoki i wynosi ok. 27 proc., a czynsze wahają się między 10 a 14 euro za m kw./mies. Pomimo solidnych podstaw w postaci znaczącej ilości uczelni i absolwentów, stosunkowo niskich kosztów pracy, z uwagi na opieszałość władz i niedostateczną promocję miasta, potencjał miasta pozostaje uśpiony i trudno nazwać Szczecin jasnym punktem na mapie polskiego BPO. Lublin, który posiada ok. 100 tys. m kw. nowoczesnych powierzchni biurowych, to miasto akademickie. Obok sektora małych i średnich przedsiębiorstw, który generuje popyt, znaczącym sektorem zasilającym rynek jest BPO i SSC z firmami tj. Genpact, Mobica czy Convergys działającymi w mieście. Przy poziomie pu-

ARTYKUŁ

stostanów w granicach 15-16 proc. czynsze wynoszą ok. 9-13 euro za m kw./mies.

nie zostaną one zrealizowane w najbliższym czasie. Czynsze w mieście wynoszą średnio 8-12 euro za m kw./mies.

Rzeszów oraz Białystok z podażą na poziomie odpowiednio 50 tys. m kw. oraz 35 tys. m kw. pozostają w tyle w porównaniu z pierwszą trójką. Białystok raczej przyjmuje bierną postawę

Oprócz wymienionych miast średniej wielkości, do bitwy o najemców przystępują również mniejsze miasta takie jak Kielce, Radom czy Olsztyn. Ich specyfika jest jednak różna od rynków miast dużych i średnich. Właśnie ze względu na skalę tych rynków deweloperzy budują stosunkowo niewielkie projekty (średnio od 1 do 3 tys. m kw.), co jest często barierą wejścia dla dużych najemców z sektora BPO/SSC, którzy poszukują dużych modułów. W miastach tych, z wyjątkiem Kielc, wskaźnik pustostanów jest dość wysoki (15-20 proc.), a koszty wynajmu niskie, jednak niewiele jest powierzchni spełniających kryteria firm z sektora BPO. Olsztyn to miasto, w którym już istnieją centra usług wspólnych takich firm jak Citigroup. Zasoby wynoszą ok. 35 tys. m kw., a w budowie znajduje się kolejne 15 tys. m kw. Zauważalny jest niski poziom stawek czynszu 7,5-11,5 euro za m kw./mies, co jest bardzo konkurencyjne wobec większych miast. Olsztyn traci jednak na atrakcyjności pod względem dostępności komunikacyjnej.

Dyrektor Działu Badań i Konsultingu na Region Europy Środkowo-Wschodniej BNP Paribas Real Estate

W ciągu ostatnich dwóch lat obserwuje się znaczącą aktywność deweloperską w Radomiu. To drugie pod względem wielkości miasto województwa mazowieckiego powiększyło niedawno swe zasoby o 5 tys. m kw. dzięki inwestycji AIG Lincoln Radom Office Park, a planowana jest budowa kolejnej fazy. Łączna podaż wynosi 15 tys. m kw. Miasto konkuruje ceną najmu, która waha się między 8 a 12 euro za m kw./ mies. oraz dostępnością zasobów ludzkich i kosztami pracy. Większość biurowców w Kielcach to budynki wybudowane na potrzeby firm, jednak ostatnio ożywił się rynek na wynajem. Miasto ma podobne uwarunkowania rozwoju rynku biurowego co Radom, jednakże nie posiada tak dobrej dostępności komunikacyjnej, co w konsekwencji wpływa na tempo rozwoju i stosunkowo płytki rynek najmu.

ANNA STANISZEWSKA

Oprócz miast średnich i małych, na których rynki biurowe znajdują się we wstępnej fazie rozwoju, wśród dużych miast regionalnych na uwagę zasługuje także Łódź, która to była do niedawna „brzydkim kaczątkiem”. Jednakże w ostatnim czasie miasto zaczęło nadrabiać dystans w porównaniu do innych dużych miast regionalnych. Czynnikami, które odgrywały decydujący wpływ w tym zwrocie były m.in. proaktywna polityka władz samorządowych, poprawa dostępności komunikacyjnej oraz polepszenie jakości życia mieszkańców. Nie bez znaczenia dla rozwoju biznesu jest też liczba uczelni oraz absolwentów, jak i konkurencyjny rynek wynajmu powierzchni oraz niższe koszty pracy.

i zasoby biurowe w mieście nie powiększą się znacząco w ciągu kolejnych kwartałów. Natomiast w Rzeszowie przybędzie ok. 35 tys. m kw. Widać zwiększenie tempa rozwoju tego miasta w zakresie przyciągania inwestorów, co przekłada się na popyt na powierzchnie biurowe. W obu miastach stawki za wynajem wahają się między 8 a 12 euro za m kw./mies. Brakuje też dostępnych powierzchni w odpowiednim standardzie, gdyż pustostany wynoszą mniej niż 5 proc. Podobna sytuacja występuje w Bydgoszczy i Toruniu, które pomimo potencjału zasobów ludzkich, nie posiadają znaczących zasobów powierzchni biurowych dopasowanych do wymagań sektorów BPO/ITO, SSC oraz R&D. Szacuje się, że łącznie w miastach tych podaż wynosi niecałe 60 tys. m kw. Szybki przyrost powierzchni spodziewany jest w Bydgoszczy, gdzie w budowie znajduje się ok. 10 tys. m kw. Planowane projekty to kolejne 40 tys. m kw., jednak ze względu na płytki rynek

Perspektywy Bezsprzecznie czynnikiem decydującym o tempie rozwoju rynku biurowego w miastach regionalnych w Polsce jest branża BPO/SSC. Jeśli, jak prognozuje ABSL, sektor ten utrzyma tempo wzrostu na poziomie 20 proc. rocznie, to można spodziewać się, że miasta małe i średnie podejmą walkę o najemców. Ich orężem będą m.in. niższe koszty pracy i niższe koszty związane z wynajmem powierzchni biurowej, a także pakiety zachęt dla inwestorów. Czynniki te to tylko niektóre elementy brane pod uwagę przy wyborze lokalizacji. Pozostałe to m.in.: dostępność wykwalifikowanej siły roboczej, dostępność komunikacyjna, a także dostęp do lotniska. Przy ocenie niektórych średnich i małych miast pod tymi kątami może być nieco gorzej. Jeśli te miasta tj. Łódź, Rzeszów, Kielce, Radom czy Olsztyn utrzymają kurs proaktywnej polityki samorządowej, skierowanej na rozwój przedsiębiorczości i przyciąganie inwestorów, a deweloperzy zaproponują odpowiednie powierzchnie na wynajem, znajdą się z pewnością na listach porównawczych przy wyborze lokalizacji dla niejednego najemcy, poszukującego optymalnego rozwiązania. Anna Staniszewska dyrektor Działu Badań i Konsultingu na Region Europy Środkowo-Wschodniej BNP Paribas Real Estate

ARTICLE

Bright new spots on the Polish BPO map The modern office space sector in regional markets (i.e. cities with a population of in excess of 100,000 people, excluding Warsaw) is entering a new stage of development. Markets such as Kraków, Wrocław, Poznań and Tricity, which are leaders in respect of resources and demand alike, are now followed by medium-sized cities with a population of less than 500,000 people, in particular: Katowice, Szczecin, Lublin and Rzeszów. Additionally, smaller urban centres with a population of less than 300,000 people, with leaders such as Olsztyn, Białystok, Opole and Zielona Góra, are also keen to seize the opportunity. In turn, from amongst the large urban centres, Łódź is the one embarking on a new chapter and has the potential to be rediscovered

This trend is the result of a combination of several factors. Poland’s structure is polycentric, while there is enough strength and dynamism within the regional commercial centres as to create development opportunities for local initiatives and attract foreign investment. This would not be possible without adequate human resources and suitable educational facilities. The number of academic centres and the provision of high quality education is what gives the regional cities, larger and smaller alike, their strong position. This translates into a dynamic development of the shared service centre (SSC), outsourcing (BPO), information technology outsourcing (ITO) and research and development centre (R&D) sectors. The total supply of modern office space in Poland’s regional cities amounts to approx. 2.7 million sq.m, out of which approx. 20% is offered in urban centres with a population of less than 300,000 people. The office markets in medium-sized and small cities show diversity in respect of the quantity and quality available. Undoubtedly, as far as demand is concerned, those mar-

kets are much shallower and absorption of new space is considerably slower, which poses a greater investment risk to developers. Nonetheless, the demand for space in smaller and medium-sized cities continues to grow. Above all, this is certainly the result competitive operating costs and lower labour costs, as compared to the larger agglomerations, as well as the availability of qualified staff. Cities under scrutiny As regards medium-sized cities, the Katowice market has highest supply of office space, i.e. 305,000 sq.m. It is worth reminding here that Katowice is not the only city within the agglomeration that is of interest to investors from within the BPO sector. The other cities to be targeted include Gliwice and Sosnowiec. In addition to the leading local developers, there are national and international investors operating in the Katowice market who took the decision

ARTICLE

to develop office buildings in those cities. These include, amongst others, GTC, Echo Investment, Skanska and Ghelamco. The vacancy rate in Katowice ranges between 6 and 8%, while rents are approx. EUR 10-15/ sq.m per month. There are further 58,000 sq.m of office space under construction, which may lead to increased competition amongst landlords and tenant-friendly conditions. The Silesian agglomeration is certainly not a new spot on the Polish office space map, for approx. 40 BPO/ITO, SSC and R&D centres are operating there and tenants include companies such as Oracle, Unilever, Cap Gemini, Rockwell Automation and Mentor Graphics. However, it is deserving of attention due to the dynamic development of the office sector as particularly contributed to by excellent availability of qualified staff and the suitable pro-investment approach taken by the city’s authorities. The second position in respect of total supply is taken by Szczecin with its 70,000 sq.m of office space. In addition to Swede Center, the developer behind Brama Portowa I and II, other investors are mainly local companies. Due to the lack of demand the vacancy rate in Szczecin is high and amounts to 27%, while rents are approx. EUR 12.5-15/ sq.m per month. Despite the very solid basis in the form of a considerable number of higher education institutions and graduates, as well as relatively low labour costs, and due to the indolence of the city’s authorities and insufficient level of activities aimed at promoting the city, its potential remains dormant and it would be extremely difficult to call Szczecin a bright spot on the Polish BPO map. Lublin, with its modern office space supply of approx. 100,000 sq.m, is a city with a focus on higher education. In addition to the small and medium-sized enterprise sector that generates the majority of demand, there is support from the BPO/SSC sector with companies such as Genpact, Mobica and Convergys that operate in the city. The vacancy rate ranges between 15 and 16%, while rents are approx. EUR 10-12/sq.m per month.

poses a barrier to entry for large tenants from the BPO/SSC sector seeking larger units. Save for Kielce, the vacancy rate in those cities is relatively high (15-20%), and rental costs are low, however there is little space that meets the criteria imposed by companies from the BPO/SSC sector. In turn, Olsztyn is a city with existing shared service centres, such as e.g. Citigroup. Supply there amounts to 35,000 sq.m and there is further 15,000 sq.m currently under construction. Rents are visibly low at EUR 7,5-11.5/ sq.m per month, which is highly competitive as compared to larger cities. However, Olsztyn loses is less attractive in terms of transport accessibility. Increased developer activity could have been observed in Radom over the past two years. The second largest city in the Mazowieckie voivodship has recently added 5,000 sq.m to its office space supply thanks to the AIG Lincoln Radom Office Park development with a subsequent phase already in the planning. The total supply amounts to 15,000 sq.m, and the city offers competitive rents ranging between EUR 8 and 12/sq.m per month and has high availability of human resources and low labour costs. The majority of office buildings in Kielce are purpose-built to meet the demand of the companies operating in the local market, however the rental market has recently seen an increase in activities. The city’s determinants for office market development are similar to those prevalent in Radom, however its transport accessibility is not as good, which in turn affects the pace of development and results in a relative shallowness of the rental market. In addition to the medium-sized and small cities, where office space markets are now in the initial stages of development, Łódź is also one of the large regional cities deserving of attention. Up until recently the city has been something of an “ugly duckling”, however of late it started to catch up with other large regional cities. The factors that were of significant impact as regards the new turn of events included the proactive approach of local authorities, improved transport accessibility and quality of life for the residents.

In addition to the medium-sized cities discussed above, smaller cities such as Kielce, Radom and Olsztyn are now joining the battle for tenants. However, they are different in nature from large and medium-sized cities

Rzeszów and Białystok with supply levels of respectively 50,000 sq.m and 35,000 sq.m fall behind as compared to the first three. Białystok has a rather passive attitude and the supply of office space in the city will not increase to a significant extent over the following quarters. In turn, there will be approx. 35,000 sq.m of new office space. There is a visible increase in the pace of development in the city as regards attracting new investors, which translates into increased demand for office space. In both of the above cities rents are between EUR 9 and 11/sq.m per month, and there is a shortage of available space of suitable quality, for the vacancy rate amounts to less than 5%. We have a very similar situation in Bydgoszcz and Toruń, which, despite the high potential of human resources, do not have a sufficient volume of office space that would be suitable for running operations within the BPO/ITO, SSC or R&D sectors. It is estimated that the combined supply in the above cities amounts to less than 60,000 sq.m. Rapid growth in the supply of office space is expected in Bydgoszcz with approx. 10,000 sq.m under construction at the moment. There is further 40,000 sq.m of planned developments, however due to the shallowness of the market, they will not be implemented in the nearest future. Rents in the city amount to an average of between EUR 10 and 12/sq.m per month. In addition to the medium-sized cities discussed above, smaller cities such as Kielce, Radom and Olsztyn are now joining the battle for tenants. However, they are different in nature from large and medium-sized cities. It is due to the size of those markets that developers take the decision to implement relatively small schemes (on average between 1,000 and 3,000 sq.m), which frequently

Furthermore, the number of higher education institutions and graduates, as well as the competitive rental market and lower labour costs, are not without significance as far as development of the business sector is concerned. Prospects The BPO/SSC sector is an unquestionable factor impacting on the pace of development of office space markets in Poland’s regional cities. If, as forecast by ABSL, the sector maintains its growth rate at a level of 20% per annum, it can then be expected that small and medium-sized cities will join the battle for tenants using weapons such as lower labour costs and lower costs related to the leasing of office space, as well as investor incentive packages. The above are only examples of elements taken into account while selecting a suitable location. The others include availability of qualified staff, transport accessibility and access to an airport. As far as certain medium-sized and small cities are concerned, the situation in this respect may be slightly less optimistic. If cities such as Łódź, Rzeszów, Kielce, Radom and Olsztyn stay the course of proactive policies adopted by local authorities aimed at development of business initiatives and attracting new investors, and if developers are able to provide sufficient office space, the cities will then doubtlessly find themselves on the location option list of many a tenant searching for the best possible solution. Anna Staniszewska head of Research and Consultancy – CEE, BNP Paribas Real Estate

- ARTYKUŁ SPONSOROWANY -

Vision BMS - system inteligentnego budynku otwarty na pomysły Idea Open Mind Firma DRAFTEL będąca jednym z liderów branży Security, posiadająca w swojej ofercie pełną gamę rozwiązań takich jak systemy sygnalizacji pożaru, systemy automatycznego gaszenia, telewizja przemysłowa, kontrola dostępu i systemy hotelowe, dźwiękowe systemy ostrzegawcze, sygnalizacja włamania i napadu i wiele innych, ma przyjemność zaprezentować Państwu system Vision BMS. Jest to w pełni polskie rozwiązanie wprowadzone na rynek przez APA Group - firmę, która jest głęboko zakorzeniona w automatyce przemysłowej, przede wszystkim w branży motoryzacyjnej. Na bazie doświadczeń APA Group stworzyła system automatyki budynkowej, który ma wypełnić lukę w branży IB.

Od samego początku procesu projektowania systemu, szczególny nacisk został nałożony na jego skalowalność oraz dużą elastyczność. Powstała idea uniwersalności systemu IB (nazwana później ideą Open Mind). Open Mind to przede wszystkim dwie istotne cechy. Po pierwsze, możliwości konfiguracyjne Vision BMS są tak duże, że instalatorzy wraz z użytkownikami mogą kreować funkcjonalność systemu, dopasowując go idealnie do zastosowanego obiektu. Drugą cechą jest możliwość dostosowania systemu do specyficznych wymagań klienta przez dodanie specjalnie dla niego wykonanych modułów programowych. Pomimo tak postawionego zadania system miał być możliwie prosty w konfiguracji. Na tyle prosty, aby nie wymagał znajomości języków programowania, a całą konfigurację można było przeprowadzić poprzez graficzny, przyjazny interfejs. Zaprojektowany według powyższych założeń system ma analogiczną scentralizowaną strukturę jak klasyczne systemy BMS przeznaczone do dużych obiektów z tym, że większy nacisk został przełożony na jednostkę centralną systemu (w tym wypadku komputer przemysłowy lub serwerowy). Wybór komputera jako główną jednostkę systemu nie jest przypadkowy. Dzięki takiemu rozwiązaniu Vision BMS może być w znakomity sposób dalej rozwijany w przyszłości, ponieważ nie blokują go żadne ograniczenia sprzętowe. Wydajności, stabilności oraz bezpieczeństwa systemu broni specjalnie skonfigurowany w tym celu system Windows Embedded (system operacyjny przeznaczony do rozwiązań przemysłowych). Wobec tego system Vision BMS to przede wszystkim zaawansowane oprogramowanie sterowania budynkiem, a nie jak w przypadku innych systemów dostępnych na rynku zestaw dedykowanych do sterowania urządzeń. APA Group wypuściła również pakiet urządzeń, które umożliwiają zbudowanie w pełni funkcjonalnego systemu zarządzania budynkiem. Urządzenia te jednak nie są niezbędne, a całą

„część elektroniczną” systemu można równie dobrze zbudować w oparciu o sprzęt firm trzecich.

www.draftel.pl

Struktura systemu Vision BMS Jednostka centralna funkcjonuje w Vision BMS jako aplikacja SCADA rozszerzona o funkcje centralnego sterownika systemu. Dzięki takiemu podejściu możliwe było zrealizowanie pierwotnych założeń, a ponadto Vision BMS uzyskał kilka pozytywnych cech. Pierwszą z nich jest bardzo łatwa integracja z innymi systemami lub podsystemami - integracja jest wręcz natywna. Każdy z systemów podłączonych do Vision BMS ujawnia się w postaci szeregu dodatkowych opcji, które widnieją w kon-

Drugą bardzo ważną cechą systemu jest bardzo duża skalowalność i łatwość rozbudowy systemu w przyszłości lub wdrażanie systemu etapami. Cecha ta wynika z modułowej

budowy oprogramowania Vision BMS. Głównym, niezbędnym modułem systemu jest tzw. rdzeń systemu (ang. core). Rdzeń udostępnia podstawowe elementy interfejsu użytkownika, w nim również zawarta jest jednostka logiczna systemu, umożliwiająca swobodne definiowanie sposobu działania systemu u klienta oraz zestaw narzędzi diagnostycznych. Funkcjonalność rdzenia można rozszerzyć dokładając moduły, które są odpowiedzialne za pewną grupę urządzeń lub inne dodatkowe funkcjonalności. Przykładem może być moduł kamery, który umożliwia dopięcie do systemu do 64 kamer dowolnego typu (IP lub analogowych) lub moduł identyfikacyjny, który umożliwia podłączenie systemów kontroli dostępu (pracujących w oparciu o karty RFID lub linie papilarne) różnych producentów.

Ostatnią istotną cechą jest wspomniany już wcześniej zestaw narzędzi diagnostycznych, który w połączeniu ze strukturą systemu umożliwia w bardzo łatwy sposób zlokalizowanie błędu i jego likwidację. Ponieważ oprogramowanie Vision BMS znajduje się w centralnym punkcie systemu, ma ono cały czas wgląd na poprawność działania wszystkich wchodzących w skład systemu urządzeń oraz podsystemów. Na bieżąco przeprowadzana jest diagnostyka oraz stan połączeń ze wszystkimi fragmentami systemu. Narzędzia diagnostyczne podpowiadają operatorowi jaki rodzaj błędu został wykryty oraz w której części systemu. W niektórych przypadkach system sugeruje również sposób rozwiązania problemu. W obiektach bardzo wrażliwych, w których muszą być zachowane najwyższe poziomy bezpieczeństwa - możliwe jest skonfigurowanie w Vision BMS reguł działania w przypadku awarii podsystemu. System poza poinformowaniem odpowiednich służb może samodzielnie podjąć pewne działania.

można wysterować ręcznie, a odcięty od reszty systemu realizuje prostą logikę - zapewniając podstawową funkcjonalność obiektu lub zabezpieczając sterowane urządzenie.

Jak wspomniane było już we wcześniejszej części artykułu system Vision BMS pracuje na komputerze przemysłowym. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, aby uzyskać dostęp do systemu zdalnie w celu jego konfiguracji lub rekonfiguracji. Dzięki tej funkcji znaczną część konfiguracji systemu u klienta oraz większość akcji serwisowych można przeprowadzić zdalnie, nie wychodząc z biura.

SMS (Security Management System) oraz EMS (Energy Management System). Szeroka gama zastosowań systemu jest możliwa dzięki wsparciu dla bardzo wielu urządzeń miedzy innymi takich jak: kamery, wideorejestratory, systemy ogrzewania, klimatyzacji i wentylacji (HVAC), systemy przeciwpożarowe oraz alarmowe, dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO), analizatorami sieci, liczniki mediów, sterowniki kontroli dostępu. Wszystkie wymienione powyżej funkcje system może wykonywać samodzielnie (takie rozwiązanie jest zwykle stosowane w przypadku wymagających klientów indywidualnych) lub w oparciu o systemy firm trzecich (rozwiązanie stosowane w przypadku wielkogabarytowych obiektów). W połączeniu z pozostałymi funkcjami budynku potrafi on zaspokoić gusta każdego - nawet najbardziej wymagających klientów.

Sprzęt firmy APA oraz sprzęt firm trzecich APA Innovative poza oprogramowaniem dostarcza szereg urządzeń, dzięki którym można zbudować w pełni funkcjonalny system inteligentnego budynku. Główną gamą urządzeń są tzw. neurony, czyli urządzenia dostarczające systemowi informacji sensorycznych na temat stanu budynku oraz pozwalające sterować urządzeniami zewnętrznymi. Każdy neuron

Niezależnie od urządzeń firmy APA Innovative do systemu mogą być również podłączane dowolne urządzenia firm trzecich pracujące w oparciu o standardowe protokoły komunikacyjne używane w automatyce budynkowej, takie jak Modbus, OPC, KNX, Lonworks i inne. Logika działania systemu może być całkowicie realizowana poprzez jednostkę centralną Vision BMS lub podzielona na sterowniki lokalne. Sposób konfiguracji będzie różny w zależności od specyfiki i gabarytów sterowanego przez system obiektu. Szeroka gama zastosowań Vision BMS dzięki integracji z innymi podsystemami może spełniać funkcje systemu BAS (Building Automation System),

- ARTYKUŁ SPONSOROWANY -

figuracji, a które będzie można w dowolny sposób połączyć z pozostałymi funkcjami Vision. Ponadto każdy z systemów zewnętrznych integruje się w analogiczny sposób do innych, dlatego poprzez poznanie sposobu integracji jednego podsystemu można uzyskać wiedzę na temat podpięcia systemu dowolnego typu. Sposób konfiguracji nie wymaga znajomości wewnętrznych map pamięci lub specyficznych dla danego podsystemu flag. Vision BMS udostępnia w pełni zrozumiałe dla każdego polecenia, które można wydać zewnętrznemu systemowi. Przykładowo może to być polecenie: „rozpocznij nagrywanie na kamerze”, „wyślij wiadomość SMS o zdefiniowanej treści” lub „uzbrój alarm w strefie przyziemie”.

ARTYKUŁ

W KUCHNI JAK W DOMU Biurowa kuchnia przestała pełnić jedynie rolę miejsca zorganizowanego ze względu na wymogi higieny pracy. Do wnętrz tego typu wkroczył design i funkcjonalność, czyniąc z nich przestrzeń o wielu obliczach i funkcjach

Kilka słów o przerwie na posiłek w biurze

ARTYKUŁ

Zagospodarowanie powierzchni biurowej wiąże się nie tylko z maksymalnym jej wykorzystaniem, ale przede wszystkim z aranżacją, która pozwoli stworzyć warunki właściwe i sprzyjające wydajnej pracy. Temu też służy uwzględnienie w powierzchniach biurowych miejsc przeznaczonych do zjedzenia posiłku czy wypicia gorącej kawy lub herbaty. Wykonywanie tych czynności przy biurku stwarza nie tylko niebezpieczeństwo zniszczenia sprzętu czy dokumentów, ale zagraża zdrowiu pracownika, który może np. ulec poparzeniom w przypadku wylania gorącego napoju. Wedle wymogów bhp w biurach zalecane jest udostępnienie pracownikom kuchni – która jak się okazuje – może mieć wiele oblicz.

Więcej niż kuchnia Przeznaczona do spożywania posiłków i służąca przerwie na kawę, kuchnia jest obecnie – zwłaszcza w biurach liczących wielu pracowników – synonimem miejsca spotkań. Przestrzeń, w której następuje chociażby chwilowe oderwanie się od pracy, służy często spędzaniu kilku chwil w towarzystwie innych pracowników. Jednocześnie przestrzeń ta wychodzi z czterech ścian, w których dostępna jest kuchenka mikrofalowa oraz ekspres do kawy i przyjmuje rolę break out zone. Celem aranżowania takich przestrzeni jest stworzenie miejsca do spotkań dla wszystkich pracowników, którzy mogą spędzić

projekt/design: ‘T PARK architekci/architect: Pieter van der Pot (CUBE Architecten) Marloes van Heteren (CUBE Architecten) zdjęcia/photo: Yvonne Lukkenaar

ARTYKUŁ

potrzeby pracowników. Przestrzeń zaprojektowana dla Friday Media Group charakteryzują kolorowe, także niestandardowe jak dla biura elementy wyposażenia, np. leżaki, oraz miękkie meble, które współgrają z wielobarwnymi elementami wykończenia ścian. Tym samym, w FMG powstało miejsce idealne zarówno do spożywania posiłku w pobliżu w pełni wyposażonego aneksu kuchennego, jak i do kreatywnego spotkania czy pracy w skupieniu przy wolnym stoliku. Nieformalny charakter tak zaaranżowanej przestrzeni wspólnej sprzyja bardzo istotnemu dla efektywności relaksowi w czasie pracy. W małym biurze Przestrzenie dostosowane do oderwania się od pracy zdają się być domeną dużych biur, liczących wielu pracowników. Jednak nie musi tak być. Nawet jeśli w biurze jest niewiele stanowisk pracy i ma ono nieduży metraż, to nowoczesne rozwiązania pozwalają na zaaranżowanie przyjaznej przestrzeni kuchennej. Doskonale sprawdzi się w takim przypadku system „a la carte” – złożony z kilku funkcjonalnych elementów. Pozwala on łączyć poszczególne części w dowolnej konfiguracji, a tym samym elastycznie zaaranżować dostępną przestrzeń. Modularny system posiada zarówno blat, jak i część słu-

Nieformalny charakter tak zaaranżowanej przestrzeni wspólnej sprzyja bardzo istotnemu dla efektywności relaksowi w czasie pracy

chwilę w nieformalnej atmosferze. Ponadto, w break out areas podczas picia kawy w oddaleniu od dedykowanego miejsca pracy zostaje często pobudzona kreatywność, co sprzyja efektywnej pracy. W biurach, gdzie kuchnia przestała być tylko miejscem stworzonym ze względu na wymogi higieny pracy, pojawia się wyposażenie będące odwzorowaniem idei maksymalnej funkcjonalności i najnowszych trendów w aranżacji wnętrz. Rozwiązania proponowane przez firmę Spectrum z Wielkiej Brytanii – przeznaczone właśnie do funkcjonalnych przestrzeni break out zone – są przykładem tego, jak za pomocą odpowiedniego wyposażenia można wprowadzić do biura atmosferę sprzyjającą odpoczynkowi. Wykorzystując zarówno miękkie meble, sofy i pufy, jak i wysokie krzesła i stoły, Spectrum Workplace aranżuje powierzchnie biurowe przede wszystkim biorąc pod uwagę

żącą jako szafki. Łatwy do przestawienia oraz do rearanżacji jest odpowiedzią na potrzeby małych firm. Doskonałym rozwiązaniem jest również wykorzystanie aneksu kuchennego, który nie zajmuje w biurze dużo miejsca, a stanowi doskonałą alternatywę dla wydzielonych przestrzeni. Dodatkowo, może on wprowadzać domową atmosferę i stanowić swoistą ozdobę wnętrza biurowego. Przykładem takiego rozwiązania jest projekt firmy Styleandstuff, która stworzyła kuchnię do otwartego pomieszczenia biurowego. Otwarte półki wiszące oraz białe fronty dolnych szafek w połączeniu z drewnianym blatem (którego część pełni funkcję miejsca pracy) tworzy nieinwazyjny zestaw, który doskonale komponuje się z przestrzenią biurową, nadając jej zarazem eleganckiego i przyjaznego charakteru.

W dobrym smaku Niezależnie od tego, czy przestrzenie przeznaczone na kuchnie są w małych czy dużych biurach i czy służą kilku czy kilkudziesięciu pracownikom, w każdej z nich może panować przyjemna atmosfera i nastrój sprzyjający chwilowemu chociażby relaksowi. Biuro projektowe Cube Architekten z Amsterdamu wykonało dla miasta renowację jednej z powierzchni, która wcześniej niewykorzystana, została przeznaczona na miejsce do dyspozycji pracowników. I tak powstało przyjazne wnętrze wypełnione drewnianymi ławkami, krzesłami oraz ozdobami nawiązującymi do natury, z dużą ilością światła i zieleni. Bar umieszczony w tym wnętrzu pozwala na zjedzenie posiłku w przestrzeni przyjemnej niczym dobrze doświetlony pokój. Zupełnie inaczej prezentują się kuchni biurowe, do których wykończenia zastosowano np. beton architektoniczny. Nadaje on wnętrzu bardzo nowoczesnego, wręcz industrialnego charakteru. Zastosowanie takiego materiału w biurach doskonale pasuje do wnętrz sprzyjających nieformalnym spotkaniom. Ponadto beton architektoniczny ciekawie komponuje się z naturalnymi materiałami, takimi jak np. drewno. Meble wykonane właśnie z betonu architektonicznego mogą stanowić niestandardową formę wykończenia przestrzeni. Takie stoliki, szafki

czy blaty kuchenne stają się coraz bardziej popularne, a drobne elementy z tego materiału czynią z wnętrza wbrew pozorom przyjazne miejsce. Te dwa przeciwstawne przykłady aranżacji wnętrz pokazują jak wielkie możliwości, ale też wymagania stoją przed projektantami takich powierzchni. Ogromna liczba propozycji z zakresu wyposażenia wnętrz biurowych sprzyja tworzeniu w firmie miejsc pozytywnie wpływających na pracowników. Nie wolno jednak zapominać, że przede wszystkim miejsca te muszą być funkcjonalne i właściwie służyć swojemu przeznaczeniu. Knajpa czy dostawa Kuchnie biurowe służą często zjedzeniu posiłku przygotowanego w domu. Nie brakuje jednak propozycji knajp i małych czy większych

gastronomii, które widząc klientów w pracownikach biurowych dostarczają jedzenie do biura. W takim przypadku, nawet jeśli kuchnia nie służy nawet minimalnemu przygotowaniu posiłku, to z pewnością jest przestrzenią, w której można skorzystać z oferty przyniesionej bezpośrednio do pokoju biurowego. Dla pracowników biurowych istotna jest lokalizacja oraz infrastruktura otaczająca miejsce pracy. To właśnie dzięki dogodnej lokalizacji pracownicy mogą, korzystając z przerwy, wyjść poza biuro i zjeść posiłek w dostępnych barach czy restauracjach. Jest to bardzo popularna forma spędzania przysługującego czasu wolnego. W dzielnicach skupiających biurowce, jak np. w londyńskim City, każdego dnia pracownicy korzystają z okolicznej gastronomii. Ta z kolei powstaje w takich częściach miasta typowo na potrzeby pracowników biurowych – głównych odbiorców usług. Jednak niezależnie od przystępnej otaczającej infrastruktury, przestrzeń przeznaczona do wypicia ciepłych napojów czy zjedzenia posiłku – czy to kanapki, czy dwudaniowego obiadu – jest jednym z podstawowych miejsc w biurze, które powinny być zapewnione pracownikom.

projekt/design: ‘T PARK architekci/architect: Pieter van der Pot (CUBE Architecten) Marloes van Heteren (CUBE Architecten) zdjęcia/photo: Yvonne Lukkenaar

ARTYKUŁ

Klucz do… kuchni Jak zaaranżować kuchnię w biurze w sposób, który pozwoli spełnić oczekiwania pracowników i zapewnić im komfort pracy? Które rozwiązania są najlepsze dla małych biur, a jakie sprostają wymaganiom dużych korporacji? Nie ma jedynych i słusznych odpowiedzi na te pytania, ale pewne jest, że zapewnienie pracownikom przestrzeni elastycznej, a przede wszystkim dobrze wyposażonej pozwoli na dokonanie wyboru wedle preferencji. Tym samym przerwa w ciągu dnia pracy zostaje wykorzystana w sposób, który zapewnia tak istotną w czasie pracy biurowej regenerację sił.

Dominika Mrowińska

ARTICLE

In the kitchen like at home The office kitchen has ceased to serve only as a place organized due to the requirements of occupational health. Design and functionality have entered such interiors, turning them into spaces with many facets and functions

Utilization of office space is associated not only with making the most use of it, but most of all with arrangements to create proper conditions conducive to efficient work. This includes providing places for eating meals or drinking hot coffee or tea in office spaces. Doing these things at the desk not only creates the danger of equipment or document damage, but is also a threat to the health of the employee, who can, for example, get burned by spilling a hot drink. According to the occupational health and safety requirements, it is recommended to provide the employees with a kitchen, which – as it turns out – can have many facets. More than a kitchen Intended for having meals and coffee breaks, the kitchen is currently – especially in offices with many employees – a synonym for a meeting place. A space where there is even a momentary break from work, often allows to spend a few moments in the company of other employees. At the same time,

the space goes beyond the four walls, where a microwave oven and a coffee maker are available and assumes the role of a break out zone. The purpose of arranging such spaces is to create a meeting place for all the employees, who can spend a moment in an informal atmosphere. Moreover, creativity is often spurred in break-out areas, when drinking coffee away from the dedicated workstation, which is conducive to effective work. In offices, where the kitchen has ceased to be only a place created due to the requirements of occupational health, equipment reflecting the idea of maximum functionality and latest trends in interior arrangement are finding their way in. The solutions offered by Spectrum from Great Britain – designed exactly for functional break out zones – are an example of how a rest-conducive atmosphere can be introduced into the office with the help of appropriate equipment. Using both soft furnishings, sofas and poufs, as well as high chairs and tables, Spectrum Workplace ar-

A few words about a meal break in the office

projekt/design: Spectrum Workplace biuro/office: Friday Media Group

ARTICLE

projekt/design: Spectrum Workplace biuro/office: Friday Media Group

ranges office spaces taking into account the needs of employees above all. The space designed for Friday Media Group is characterized by colourful elements of equipment, also non-standard for an office, for example deck chairs and soft furnishings that blend in with multicoloured elements of wall finishes. Thus, a place ideal both for having meals by a fully equipped kitchenette and creative meetings or work in focus at a free table was created in FMG. The informal character of a common space arranged this way promotes relaxation during working hours, which is very important for efficiency. In a small office Spaces adapted to breaking away from work may seem to be the domain of large offices, with many employees. But it doesn’t have to be so. Even if there are few workstations in the office and it’s of small size, modern solutions make it possible to arrange a friendly kitchen space. In such a case, the “a la carte” system – composed of several functional elements – will work excellent. It allows you to connect various parts in any configuration, and therefore to flexibly arrange the available space. The modular system includes both a table top and a part used as cabinets. Easy to move and rearrange, it is the answer to the needs of small companies. Another excellent solution is the use of a kitchenette, which doesn’t take a lot of space in the office, but provides an excellent alternative to separated spaces. In addition, it can introduce a home-like atmosphere and be a kind of office interior decoration. An example of such a solution is a project by Styleandstuff, a kitchen for an open office space. Open hanging shelves and white fronts of the lower cabinets in combination with a wooden top (part of which serves as a workstation) create a non-invasive set that fits the office space excellently, while giving it an elegant and friendly character. In good taste Regardless of whether spaces intended for kitchens are in small or large offices and serve just a few or dozens of employees, any of them can

provide a friendly atmosphere and climate conducive to at least a momentary relaxation. The design office Cube Architekten from Amsterdam has carried out a renovation of a space for the city, which, previously unused, was designed as a place at the disposal of employees. And thus a friendly interior was created, filled with wooden benches, chairs and nature-themed decorations, with a lot of light and greenery. A bar situated in the interior allows you to have a meal in a space that is as pleasant as a well-lit room. A completely different impression is created by office kitchens where, for example, architectural concrete finishes have been used. They give the interior a very modern, almost industrial character. The use of such material in offices fits perfectly in interiors conducive to informal meetings. Moreover, architectural concrete blends in nicely with natural materials, such as wood. Furniture made from architectural concrete can constitute a non-standard form of finishing a space. Such tables, cabinets or table tops are becoming more and more popular, and minor elements from this material, contrary to what may seem, make the interior a friendly place. The two contrasting examples of interior arrangement show how great are the opportunities, but also the requirements that designers of such spaces face. A huge range of offers in the field of office interior equipment encourages the creation of places that have a positive impact on employees in a company. We must not forget, however, that such places must be first of all functional and properly serve their purpose. A pub or a delivery Office kitchens are often used to eat meals prepared at home. But there is no shortage of pubs and small or large catering premises which, seeing office workers as customers, deliver food to the office. In this case, even if the kitchen is not good for even minimum food preparation, it surely is a space, where you can enjoy a meal delivered directly to the office room.

ARTICLE

projekt/design: Spectrum Workplace biuro/office: AVM Impact

For office workers, location and infrastructure surrounding the workplace are important things. Indeed, thanks to a convenient location employees can leave the office during a break and eat a meal in nearby bars and restaurants. It is a very popular form of spending available free time. In districts with clusters of office buildings, like the City of London, workers enjoy the local gastronomy every day. This, in turn, emerges in such parts of cities to cater just to the needs of office workers – the main recipients of services. But regardless of affordable surrounding infrastructure, a space dedicated to drinking hot beverages or having meals – whether a sandwich or a two-course lunch – is one of the basic places in the office that should be provided to employees. The key to… the kitchen How to arrange a kitchen in the office in a way that will meet the expectations of employees and ensure their work comfort? Which solutions are best for small offices, and which ones will meet the requirements of large corporations? There

are no single, right answers to these questions, but it is certain that providing the employees with a flexible, above all well-equipped space will make it possible to make choices according to preference. This means a break during the work day is used in a way that ensures regeneration, which is so important in office work.

Dominika Mrowińska

ARTYKUŁ

Czas najemcy – w jaki sposób wykorzystać nadchodzącą nadpodaż na naszym rynku biurowym?

W ciągu najbliższych 2 lat całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej przekroczą w Warszawie 5 mln m kw., co przy stabilnym popycie spowoduje zwiększenie się wolnej powierzchni, większą konkurencję pomiędzy wynajmującymi i dalsze umocnienie pozycji najemcy w negocjacjach z właścicielami obiektów. Sytuacja w ośmiu największych miastach regionalnych w Polsce, w których podaż nowoczesnej powierzchni biurowej przekroczy łącznie 3 mln m kw., będzie nieco bardziej zróżnicowana, gdyż każdy z tych rynków znajduje się w innym momencie rozwoju

Warszawa znajduje się obecnie na przeciwnym biegunie cyklu nieruchomościowego niż większość dojrzałych rynków Europy Zachodniej, na których ograniczenia podaży i wzrastający popyt ze strony najemców biur prowadzą do stopniowego wzrostu czynszów wywoławczych za najlepsze biura. W Warszawie, szczególnie w centrum oraz na Służewcu Przemysłowym, nadal obserwuje się postępujący spadek czynszów efektywnych, co oznacza, że

wynajmujący oferują bogatsze pakiety zachęt, aby przekonać najemców do pozostania lub przeniesienia się do ich projektów. Absorpcja netto na poziomie średniorocznym ok. 150 000 m kw. oznacza, iż każdego roku przybywa w Warszawie właśnie tyle powierzchni niewynajętej. Powoduje to stopniowy wzrost wskaźnika powierzchni niewynajętych do poziomów zbliżonych do 15 proc., które ostatnio rejestrowane były na tym rynku w latach 2000-2002. Na rynkach dojrzałych taki odsetek pustostanów jest uznawany za zbilansowany,

ARTYKUŁ

Wzrost czynszów w najlepszych obiektach Prime annual rental growth

Oslo Oslo 18

Dublin Dublin

Sztokholm Stockholm 9

Helsinki Helsinki 14

Manchester Manchester

Lizbona Lisbon 15

Hamburg 19 Amsterdam Hamburg Berlin Warszawa Londyn 8 London City Amsterdam Berlin Warsav 22 21 13 1 11 Londyn Dusseldorf 2 London WE Bruksela Dusseldorf Brussels 5 Kolonia 10 Cologne 12 4 Frankfurt Paryż Frankfurt 20 7 Paris Monachium Wiedeń Munich Vienna Belgrad Belgrade 3 17 Mediolan Madryt Milan Madrid 16

Ateny Athens 6

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

2012-13 -9,80% 5,77% -7,70% -3,37% 0,00% -14,29% -7,14% -2,04% 4,35% 5,47% 5,18% 5,56% 0,00% 7,37% -2,70% 0,00% -3,45% 6,06% 0,00% 1,86% 0,00% 0,00% 16,10%

2013-14 f -6,52% -5,45% ---4,13% -3,40% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,91% 1,32% 1,47% 1,47% 2,78% 3,03% 3,57% 5,71% 6,67% 9,38% 13,48% 14,42% 29,07%

źródło/source: Savills

tzn. najemcy mają wybór spośród wielu konkurujących ze sobą opcji. Pozwala to dużym firmom poszukującym powyżej 5 000 m kw. na wybór powierzchni nie tylko w budynkach w trakcie budowy czy planowanych, ale również z istniejących czy rewitalizowanych, co skutecznie ogranicza ryzyka dotyczące terminowego przekazania do użytkowania, czy jakości przyszłego projektu. Aspektem przemawiającym na korzyść wybudowanych już budynków jest możliwość zobaczenia go na własne oczy, zwiedzenia recepcji, holi windowych i wjechania na konkretne piętro budynku. Taka sytuacja powoduje, że najemcy, których umowy będą się kończyć w nadchodzących latach, będą mogli skutecznie obniżyć koszty utrzymania biura. Jednocześnie kluczowymi warunkami, które pomogą najemcy wykorzystać korzystną dla niego sytuację, są przede wszystkim: analiza potrzeb firmy, zrozumienie zobowiązań wynikających z aktualnych kontraktów (terminy zakończenia umów, koszty przywrócenia powierzchni i koszty związane z ewentualną relokacją oraz wpływ zmiany na utrzymanie kadry czy klientów), a także przeprowadzenie w sposób skoordynowany procesu wyboru najlepszej opcji. Najemca będzie stał przed wyborem: renegocjacja umowy z obecnym wynajmującym czy wynegocjowanie lepszych warunków najmu w nowej lokalizacji. Analiza potrzeb Z uwagi na fakt, iż charakter pracy biurowej nadal ewoluuje, a jednocześnie pojawiają się nowoczesne rozwiązania meblowe i architektoniczne

pozwalające lepiej zaplanować powierzchnię biurową, proces analizy najlepiej rozpocząć od badania efektywności wykorzystania przestrzeni biurowej z pomocą doświadczonego doradcy. Takie zewnętrzne, niezależne i analityczne spojrzenie w głąb organizacji, analizujące faktyczne wykorzystania przestrzeni, pozwala zarządowi na uzyskanie szczegółowych danych, które mogą zostać skonfrontowane z potrzebami deklarowanymi przez kadrę menedżerską. Badania takie często pokazują, że faktyczne wykorzystanie przestrzeni, sal konferencyjnych czy gabinetów jest często niższe od deklarowanego, i w zależności od typu firmy czy działu może być niższe nawet o 40 proc. Niestandardowym przykładem uzyskania oszczędności są np. gabinety członków zarządu, które niekiedy stanowiąc 10 proc. całości powierzchni biura są najrzadziej wykorzystywane – przy odpowiedniej organizacji pracy można je przekształcić w gabinety rotacyjne lub pokoje spotkań, co pozwala zaoszczędzić kolejne metry. W ten sposób już w fazie planowania zapotrzebowania na przyszłą powierzchnię oraz struktury i konkretnego rozmieszenia poszczególnych pomieszczeń można uzyskać wyraźne oszczędności – każdy przyszły metr powierzchni to długoletnie zobowiązanie finansowe, od którego najemca płaci czynsz oraz koszty eksploatacyjne. Dodatkowo może okazać się, że część funkcji wsparcia głównego biznesu możne delegować na pracowników w innej, tańszej lokalizacji (np. poza centrum) lub oddać całkowicie firmie specjalizującej się w danym procesie, zmniejszając w ten sposób zobowiązania finansowe biura w bardziej prestiżowej lokalizacji biura głównego.

ARTYKUŁ

Obecne zobowiązania Nie bez znaczenia są zobowiązania wynikające z aktualnie trwającej umowy najmu. Konieczność przywrócenia powierzchni do stanu pierwotnego, klauzule dotyczące wcześniejszej możliwości zakończenia trwającej umowy, podnajmu, cesji lub kary umowne wpływają na pozycję negocjacyjną najemcy. Dlatego tak istotne jest dokładne przeanalizowanie zapisów i weryfikacja ich biznesowych czy prawnych konsekwencji wraz z dedykowanym prawnikiem. Obecne zobowiązania pozwolą również na wyznaczenie konkretnego momentu, od kiedy realna staje się dyskusja o nowych warunkach z wynajmującym, czy poszukiwanie nowego biura – rozpoczęcie procesu zbyt szybko może nie być brane przez innych wynajmujących jako realne.

Kluczowy moment to odpowiedni czas rozpoczęcia procesu – przy znacznej powierzchni biurowej (powyżej 3 000 – 5 000 m kw.)

Proces Kolejnym istotnym warunkiem uzyskania dogodnych warunków najmu jest przeprowadzenie całego procesu analizy, poszukiwania lokalizacji oraz negocjacji z wynajmującymi w sposób usystematyzowany i skoordynowany, najlepiej z doświadczonym doradcą. W ten sposób firma może się skoncentrować na prowadzeniu głównego biznesu, uzyskując dostęp do informacji o rynku przy jednoczesnym zachowaniu kontroli nad ostatecznymi decyzjami. Kluczowy moment to odpowiedni czas rozpoczęcia procesu – przy znacznej powierzchni biurowej (powyżej 3 000-5 000 m kw.) warto stale monitorować potrzeby jej użytkowników i rozpoczynać proces renegocjacji czy pozyskania nowej lokalizacji na co najmniej 2 lata przed upływem terminu zakończenia umowy. Pozwoli to na uwzględnienie w analizie rynku również projektów, które są planowane lub też są w budowie i na których ukończenie deweloperzy potrzebują co najmniej 14-18 miesięcy. Prowadzenie projektu w sposób usystematyzowany przez doradcę pozwala uwzględnić w analizie wszystkie dostępne na rynku opcje, zarówno te oferowane bezpośrednio przez wynajmujących, jak również przez innych najemców, np. w formie podnajmów. Koordynacja procesu przez doradcę zapewnia najemcę, że pod uwagę wzięte zostaną wszystkie dostępne opcje, a wynegocjowane warunki będą na poziomie rynkowym. Jednocześnie przy planowaniu jakichkolwiek zmian w biurze, coraz większą wagę firmy powinny przywiązywać do tego, aby angażować wszystkich przyszłych użytkowników biura w proces zmiany. Na wymagającym rynku pracy, na którym sprawdzony i doświadczony pracownik to obecnie główna wartość przedsiębiorstw, szczególnie usługowych, tak kluczowa zmiana jak relokacja lub zmiana charakteru biura mają niebagatelny wpływ na utrzymanie kluczowych pracowników. Odpowiednia komunikacja przyszłej zmiany oraz stałe konsultacje i zaangażowanie grup w proces wyboru aranżacji i umeblowania biura zapewniają pozytywny wpływ na efektywność i satysfakcję z pracy ostatecznych użytkowników. Z badań przeprowadzonych wśród najemców biur w Warszawie wynika, że ich użytkownicy chcieliby mieć możliwość wpływu na standard powierzchni czy lokalizację poszczególnego stanowiska pracy (23 proc. respondentów), a niecałe 16 proc. deklaruje chęć zmiany lokalizacji budynku. Jednocześnie ponad 90 proc. badanych deklaruje, że bardzo istotnym elementem jest krótki dojazd do biura oraz bliskość środków komunikacji publicznej. Warto zatem jeszcze przed rozpoczęciem procesu relokacji przeanalizować (np. na bazie kodów pocztowych) miejsca zamieszkania i sposób dojazdu większości pracowników czy kadry zarządzającej. Pozwoli to na określenie preferowanej dzielnicy docelowego biura, pożądanych środków transportu, czy też wystarczającej liczby miejsc parkingowych w idealnej lokalizacji. Podsumowując – odpowiednia znajomość potrzeb własnej firmy, zobowiązań wynikających z obecnej umowy a także współpraca z doświadczonym partnerem pozwoli na uzyskanie wymiernych korzyści na rynku, który oferuje wiele konkurencyjnych i porównywalnych ofert najmu. Tomasz Subocz associate director, szef Działu Reprezentacji Najemcy w Savills

ARTICLE

Tenants market – how to take advantage of the upcoming supply surplice in the office market in Poland Within the next two years, the total modern office space in Warsaw will exceed 5 million sq.m. Assuming a stable demand this will provide an increase in vacant space, greater competition between landlords and further strengthening of the tenants’ position in negotiations with owners of existing buildings and those under construction. The situation in eight largest regional cities, where supply of modern office space will exceed 3 million sq.m, might be slightly different, considering different stages of development of these markets

Currently, Warsaw is at the opposite pole of the real estate cycle than majority of Western European markets, where limited supply and increasing demand for office space slowly pursue the increase of asking rents for prime offices. In Warsaw, especially in the city centre and Służewiec, we record a decline in effective rents, which can be explained by landlords offering more extensive packages of incentives to persuade tenants to stay or move to their locations. Net absorption at an annual average of ca.

150,000 sq.m shows that there is an increase of exactly that amount of vacant space in Warsaw every year. This is a reason of a gradual increase in vacancy rates to the levels close to 15%, which lately were recorded on the market in 2000-2002. On the mature markets, similar levels of vacancy rates would be consider as balanced, i.e. tenants can choose between many competing options. This allows large companies interested in leasing over 5,000 sq.m of office space,

ARTICLE

to consider buildings not only currently under construction or planned, but also existing or refurbished that offer minimal risk related with delivery deadlines or expected quality. One of the benefits of existing buildings is the possibility of visiting them prior taking a decision, examining a reception desk, elevator lobby and viewing a particular floor. This means that tenants, whose contracts will end in few years from now, will be able to effectively reduce the cost of maintaining their office. Key aspects that will enable tenants to take advantage of this favourable situation are: analysing business needs, understanding obligations resulting from current contracts (termination, cost of refurbishment, cost of potential relocation and impact that the change might make on clients and employees)

clauses, sublease and penalties will affect the negotiation position of the tenant. Therefore, it is important to analyze carefully the contract and verify their business or legal consequences with a dedicated lawyer. Current commitments will also determine the initiation of the new process of relocation – starting the process too quickly may not be taken by other landlords as credible. Process Another important aspect of obtaining favorable lease terms, it is the entire process of analysis, searching for new location and negotiations with landlords in a systematic and coordinated way, preferably with an experienced advisor. In this way, the company can focus on running business, at the same time gaining access to information about the market and retaining control over final decisions.

Non-standard example of obtaining savings is reducing space of offices of the board members, which sometimes constitute up to 10%

The key moment is the right time to start the process. With large-size office space (above 3,000-5,000 sq.m) it is worth to constantly monitor the needs of employees, and to begin the process of renegotiation or finding new location at least two years before the expiry date of the contract. This ensures that projects that are planned or are under construction and will be completed within the next 14-18 months will be also taken under consideration.

and conducting a coordinated process of selecting one from two options – renegotiating the contract with current landlord or negotiating better lease terms in new location. Analyzing needs Due to the fact that the nature of office work still evolves and modern furniture and architectural solutions that allow better planning of office space are gaining on popularity, the process of analysis is the best to start by testing the efficiency of the office space with the assistance of an experienced partner. Such an outsourced, independent and analytical look into the organisation, evaluating actual use of space, allows the board to obtain detailed data, which can be confronted with the needs declared by the management, that are often estimates based on the present state. Such studies often demonstrate that the actual use of open space, as well as conference rooms and dedicated offices, is often lower than declared even by 40%, depending on the type of a company or department. Non-standard example of obtaining savings is reducing space of offices of the board members, which sometimes constitute up to 10% of the total office space and are rarely used – with proper organisation of work these can be converted into meeting rooms. In this way, planning future demand and a structure of the workspace, as well as particular arrangement of individual spaces, can bring clear savings – every extra square meter is a long-term financial commitment, from which the tenant pays the rent and operating costs. In addition, it may be that as the outcome of the analysis, some business support functions might be relocated to cheaper location (e.g. outside the city centre) or outsourced, thus reducing the financial liabilities in more prestigious office location of the headquarters. Current commitements Commitments arising from the current lease agreement are important. A requirement to restore the space to its original state, early termination

Conducting the project in an efficient way by an advisor takes into account the analysis of all available options on the market, both those offered directly by landlords, as well as by other tenants, i.e. in the form of subletting. Coordination of the process by the advisor ensures that all the available options will be taken into consideration, and negotiated terms will be at the market level. At the same time, when any changes of the office are planned, more and more attention should be paid by the company to ensure that all future users are involved in the change process. Considering demanding job market, where loyal and experienced employee is currently the company’s main value, relocation or refurbishment of office space have a substantial impact on the maintenance of key employees. Appropriate communication of the future change and ongoing consultation and involvement of employees during the selection of the office or even its decoration and furnishings, allow obtaining office, where users will work in an efficient manner, and in which they will feel comfortable. The research carried out among the tenants of offices in Warsaw shows that their users would like to have the opportunity to influence the standard of the surface or the location of a particular job (23% of respondents) and less than 16% declare their willingness to change the location of the building. At the same time, more than 90% of the respondents declare that very important element is the short distance to commute to the office and proximity of the public transport. Before the relocation process, it is important to analyze (e.g. based on postal codes) place of residence, and ways of transport of the staff or management team. This will allow specifying your preferred destination district offices, the desired means of transport or a sufficient number of parking spaces in an ideal location. In conclusion, adequate knowledge of the company needs, the obligations arising from the present agreements and cooperation with an experienced partner, will help to achieve measurable benefits on the market, which offers a variety of competitive and comparable lease offers. Tomasz Subocz associate director, head of Tenant Representation Department at Savills

ARTYKUŁ

Biurowce butikowe – z czym to się je?

Po 25 latach po transformacji ustrojowej można jednoznacznie stwierdzić, że stolica Polski urosła do rangi centrum biznesowego Europy Środkowo-Wschodniej oraz rozpoznawalnego ośrodka biurowego na mapie całego kontynentu. Szybki rozwój gospodarki oraz wzrost zatrudnienia w firmach działających w sektorze usługowym są podstawowym motorem rozwoju rynku biurowego. Tak dzieje się właśnie w przypadku Warszawy

Pod koniec II kw. 2014 r. zasób nowoczesnych biur w Warszawie przekroczył 4,3 mln m kw. w 438 budynkach. W związku z silnym zapotrzebowaniem zgłaszanym ze strony najemców, od dłuższego czasu obserwujemy relatywnie wysoką aktywność wśród stołecznych deweloperów. Obecnie w trakcie realizacji jest 45 stołecznych obiektów biurowych o łącznej powierzchni 663 000 m kw. Co więcej, wyraźnie rośnie liczba dużych projektów. Siedem największych budynków stanowi łącznie ponad 50 proc. budowanych biur. Mimo wszystko, w dalszym ciągu utrzymuje się zainteresowanie tzw. biurowcami butikowymi. Tego typu obiekty budowane są od podstaw, bądź adaptowane z myślą o przeznaczeniu na biura o stosunkowo niewielkiej powierzchni wynajmowalnej, wyróżniające się indywidualnym stylem i wysokim standardem. Bardzo często tego typu obiekty zlokalizowane są w centrum miasta, bądź na obszarach, które nie uchodzą za typowe dzielnice biurowe i odznaczają się unikalną architekturą lub historycznym charakterem. Trudno jest jednoznacznie wyznaczyć wielkość budynku, przy którym mógłby być on

uznawany za kameralny, jednak zazwyczaj tego typu obiekty dysponują nie więcej niż 5 000-6 000 m kw. powierzchni najmu. W Warszawie istnieje 206 obiektów o powierzchni mniejszej niż 6 000 m kw., a kolejne 13 jest w budowie. Jednak tylko niewielka część z tych budynków mogłaby zostać uznana za butikowe. Bonus wizerunkowy Większość z realizowanych budynków butikowych znajduje się w ścisłym centrum miasta, w rejonach uchodzących za prestiżowe (takich jak okolice stołecznego Powiśla czy też Starego Miasta). Mimo wszystko obiekty butikowe można znaleźć również w innych dzielnicach – jak np. Mokotów czy też Wola. Nie stanowią one co prawda bardzo dużego udziału w całkowitym zasobie biurowym miasta (zarówno w przypadku istniejącego, jak również budowanego zasobu), jednak mimo wszystko są uznawane za interesującą opcję dla najemców szukających alternatywnej lokalizacji.

ARTYKUŁ

• bardzo często powierzchnia typowego piętra w kamienicach jest relatywnie mała, co oznacza pewne ograniczenie w przypadku najemców, którzy chcieliby być zlokalizowani na jednej kondygnacji,

Najemcy są zainteresowani tego typu obiektami głównie ze względu na możliwość kształtowania własnego wizerunku. W budynkach wieżowych, czy też w dużych kompleksach biurowych, mali, prestiżowi najemcy mogą przestać być widoczni na tle dużych przedsiębiorstw. Decyzje o lokalizacji biura w tego typu projektach mogą być niekorzystnie z punktu widzenia budowania marki danej organizacji. Dlatego też, w celu kształtowania własnej pozycji konkurencyjnej, mniejsze firmy decydują się często na ulokowanie swojej siedziby w mniejszym, prestiżowym obiekcie. Stosunkowo często firmy decydują się na wynajęcie całego budynku butikowego. Jako jedyny użytkownik, tego typu przedsiębiorstwo oprócz zapewnienia miejsca pracy pracownikom uzyskuje dodatkową korzyść marketingową – doskonałą ekspozycję własnej marki.

• kamienice biurowe zazwyczaj charakteryzują się bardzo niską dostępnością miejsc parkingowych oraz brakiem parkingu podziemnego. Przeciętnie, tego typu budynki oferują najemcom nie więcej niż 1 miejsce parkingowe na każde 100 m kw. powierzchni najmu, • uwarunkowania historyczne zazwyczaj ograniczają możliwość ingerencji w układ pomieszczeń, co oznacza, że zastosowanie układu otwartego biura (tzw. „open-space”) może być bardzo utrudnione. Dlatego też bardzo często do użytkowników tego typu obiektów należą przedsiębiorstwa, które preferują układ gabinetowy.

A może w kamienicy? Interesującą grupą w ramach biurowców butikowych są kamienice bądź historyczne budynki przerobione na nowoczesne powierzchnie biurowe. W Polsce tego typu obiekty dostępne są praktycznie tylko w centrach miast. Największą dostępnością wyremontowanych kamienic biurowych charakteryzuje się Warszawa, Kraków i Wrocław.

Pomimo wymienionych ograniczeń wiele firm decyduje się na wynajęcie powierzchni w wyremontowanych kamienicach ze względu na unikalny charakter budynku oraz bardzo często prestiż lokalizacji. Budynki w wyremontowanych kamienicach są szczególnie popularne wśród kancelarii prawnych, firm architektonicznych lub mniejszych firm doradczych.

Kamienice biurowe stanowią dosyć specyficzny rodzaj powierzchni biurowej, która wiąże się z pewnymi ograniczeniami:

Z punktu widzenia właściciela obiektów butikowych oraz, w szczególności, wyremontowanych kamienic, pozyskanie najemcy jest stosunkowo trudne. Dzieje się tak głównie ze względu na ograniczoną liczbę przedsiębiorstw, które są w stanie płacić relatywnie wyższą stawkę czynszu

• ze względu na wyższy koszt uzyskania 1 m kw. powierzchni najmu, stawki czynszu w tego typu obiektach są zazwyczaj wyższe w relacji do nowych obiektów o ok. 1 EUR/m kw./miesiąc,

Liczba stołecznych obiektów biurowych według wielkości The number of office facilities in the capital by size

< 3.000

15.000 - 18.000

85 istniejących 2 w budowie

22 istniejące 0 w budowie

3.000 - 6.000

12.000 - 15.000

9.000 - 12.000

18.000 - 21.000

121 istniejących 11 w budowie

40 istniejące 5 w budowie

51 istniejących 6 w budowie

16 istniejących 7 w budowie

6.000 - 9.000

60 istniejących 5 w budowie

> 21.000

43 istniejące 9 w budowie

istniejąca Existing

w budowie Under construction

źródło/source: CBRE, WRF, II kw. 2014/Q2 2014

ARTYKUŁ

Stołeczne butikowe obiekty biurowe w budowie Boutique office buildings in the capital under construction Rok Ukończenia Year of completion

Budynek Building

Deweloper Developer

Strefa Area

Powierzchnia biurowa (m kw.) Office space (sq.m)

2016

The Tides

Warszawskie Towarzystwo Wioslarskie 11 000

2015

X2 Boutique Office

Facinelli

6 500

2016

Hotel Europejski

5 400

2015

Carpathia Office House

GD&K

4 700

2015

Nowy Świat 2.0

MS TFI (Fundusz Mars)

4 200

2015

Plac Zamkowy

Senatorska Investment

4 070

2015

Portico Office Building

Portico Project Management

3 550

2014

Gromada

1 564

źródło/source: CBRE, WRF, II kw. 2014/Q2 2014

Strefa Area

SE CC

oraz pogodzić się z pewnymi ograniczeniami, które niosą ze sobą taWybrani kluczowi najemcy budynków butikowych w Warszawie kie obiekty (szczególnie w przypadku budynków historycznych). Mimo key tenants ofniższa. boutique buildings in Warsaw wszystko, rotacja najemcówSelected w biurach butikowych jest wyraźnie Ponadto, ze względu na swój unikalny charakter, takie budynki wyraźnie wolniej „starzeją się” w oczach uczestników rynku, a uzyskiwane czynPowierzchnia sze charakteryzują się wyraźnie niższą zmiennością niż w przypadku Najemca Budynek biurowa (m kw.) Tenant office space (sq.m) standardowychBuilding budynków biurowych. Z tego właśnie powodu w najbliższym czasie spodziewamy się kolejnych realizacji budynków butikoX2renowacji Boutique Office Mediaje 7 500 wych oraz budynków historycznych w celuAegis przekształcenia na powierzchnie biurowe.

Jasna 26

Sołtysiński Kawecki i Szlęzak

Od dłuższego czasu obserwujemy, że biuro przestaje być jedynie miejPalac Mlodziejowskiego ODIHR scem pracy, a staje się istotną lokalizacją, wokół której rozgrywa się znaczna część życia każdego pracownika. Z tegoBank właśniePocztowy powodu US Corner House przedsiębiorstwa dostrzegają potencjał, jaki niesie za sobą wybór odlokalizacji oraz oferowanie pracownikomGrupa wyższego IPOPEMA standarCBD powiedniej LePalais du powierzchni biurowej. Z jednej strony umożliwia to wzrost efektywności pracy, natomiast CC Placz drugiej Bankowy 1 wyraźne korzyści dotyczące Grupamożliwości Lotos kształtowania własnej marki. Dlatego właśnie spodziewamy się utrzyE Koneser A Juvenes mującego zainteresowania powierzchnią w biurowcach butikowych. Chociaż tego typu obiektu nigdy nie będą stanowiły istotnego udziału w całkowitym zasobie Polski, z pewnością będą się na jego źródło/source: CBRE, WRF, II kw.biurowym 2014/Q2 2014 tle wyróżniać.

Konrad Heidinger starszy konsultant w Dziale Doradztwa i Badań Rynku CBRE

5 000 4 400 3 200 2 300 1 100

1 000

ARTICLE

Boutique office buildings – what is it all about? After 25 years of the systemic transformation, it can be conclusively said that the Polish capital has ascended to the status of a business hub in Central and Eastern Europe and a recognized office centre on the map of the entire continent. Rapid economic growth and rise of employment in the service sector are the primary engines of growth in the office market. This is exactly the case in Warsaw At the end of Q2 in 2014, the supply of modern offices in Warsaw exceeded 4.3 mln sq.m in 438 buildings. In connection with strong demand reported by tenants, we have seen a relatively high activity among the capital’s developers for some time. Currently, 45 office facilities with a total space of 663,000 sq.m are being developed in the capital. What is more, the number of large projects is clearly on the rise. The seven largest buildings account for more than 50 percent of offices under construction.

Despite all that, there is continued interest in the so-called boutique office buildings. Facilities of this kind are built from the ground up, or adapted to be used for offices with a relatively small rental area, they are marked by individual style and high standard. Such facilities are very often located in city centres, or in areas which are not considered to be typical office districts and stand out with their unique architecture or historical character. It is difficult to clearly determine the size of a building that means it is no longer considered an intimate one, but usually facilities of this kind have no more than 5,000-6,000 sq.m of rental area.

ARTICLE

There are 206 facilities with an area of less than 6,000 sq.m in Warsaw, and another 13 are under construction. But only a small part of these buildings could be considered as boutique.

such buildings offer tenants no more than 1 parking space per each 100 sq.m of rental area, • h istorical determinants usually limit the possibility of altering the layout of rooms, which means that the use of open space may be very difficult. That’s why users of such facilities very often include businesses that prefer the modular setup.

Image bonus Most of the boutique buildings under development are situated in the very heart of the city, in areas considered prestigious (like the Powiśle or Old Town environs). Nonetheless, boutique facilities can also be found in other districts – like Mokotów or Wola. They may not account for a very large share of the city’s total office supply (both existing and under construction), but they are still considered an interesting option for tenants looking for alternative locations.

In spite of those limitations, many companies choose to lease space in refurbished tenement houses because of the unique character of a building or, very often, the prestige of a location. Buildings in refurbished tenements are particularly popular with law firms, architectural firms or smaller consultancies.

Tenants are interested in such facilities mainly due to the possibility of shaping their own image. In tower buildings, or large office complexes, small, prestigious tenants may find themselves overshadowed by large businesses. Decisions to locate offices in such projects may be detrimental from the perspective of an organization’s brand building.

From the point of view of an owner of boutique facilities and, in particular, refurbished tenement houses, attracting a tenant is relatively difficult. This is mainly due to the limited number of businesses that can afford to pay a relatively higher rent rate and put up with some limitations that such facilities Therefore, in order to build their own competitive position, smaller compaimpose (especially in the case of historical buildings). Stołeczne butikowe obiekty biurowe w budowie nies often choose to locate their headquarters in smaller, prestigious facilities. Boutique office buildings in the capital under construction Companies quite often decide to lease an entire boutique building. As the only Nevertheless, the rotation of tenants in boutique offices is significantly lowuser, such a business, in addition to providing a workplace for employees, er. Moreover, due to their unique character, such buildings “grow old” much Rok obtains an additional marketing benefit – excellent exposure of its brand. more slowly in the eyes of market participants,Powierzchnia and the rents obtained are Ukończenia Budynek Strefa biurowa (m kw.)For exactly much lessDeweloper volatile than in the case of standard office buildings. Year of completionPerhaps in a tenement Building house? Area Developer Office space (sq.m) this reason, we expect to see more boutique buildings developed in the near An interesting group of boutique buildings are tenement houses or historic future, as well as renovations of historical buildings in order to convert them 2016 The Tides CC Warszawskie Towarzystwo Wioslarskie 11 000 buildings converted into modern office spaces. In Poland, such facilities are into office spaces. available practically onlyOffice in city centres. The greatest of refur2015 X2 Boutique SEavailabilityFacinelli 6 500 bished office tenements can be found in Warsaw, Kraków and Wrocław. Of- For some time now, we have seen that the office ceases to be just a workplace, and becomes an important location, around which a significant part ficeHotel tenementsEuropejski are a rather specific kind of office space cer- Europejski 2016 CCwhich involves Hotel 5 400 of life of every employee is spent. For this very reason, companies recognize tain limitations: 2015 Carpathia Office House CC GD&K the potential offered by the choice of an appropriate location 4 700and providing • due to the higher cost of obtaining 1 sq.m of rental area, rent rates in such the employees with a higher standard of office space. On the one hand, it al2015 Nowy 2.0than in new facilities by ca. CC MS TFI (Fundusz Mars) 200 clear benefits lows for increased work efficiency, and on the other, 4 it brings facilities tendŚwiat to be higher EUR 1/sq.m/month, in terms of opportunities to shape your own brand. That’s precisely why we 2015 Plac Zamkowy CC Senatorska Investment 4 070 continued interest in space in boutique buildings. Even though such • the area of a typical floor in tenement houses is very often relatively small, expect which means a certain limitation for tenants, who would like to be locat- facilities will never account for a significant share of the total office supply in 2015 Portico Office Building W Portico Project Management Poland, they will certainly stand out from the crowd. 3 550 ed on one floor,

2014

Gromada

• o ffice tenements are usually characterized by a very low availability of parking spaces and the lack of underground parking. On average, źródło/source: CBRE, WRF, II kw. 2014/Q2 2014

Konrad 1 564Heidinger senior consultant at the Consultancy and Market Research Department at CBRE

Wybrani kluczowi najemcy budynków butikowych w Warszawie Selected key tenants of boutique buildings in Warsaw Strefa Area

Budynek Building

Powierzchnia biurowa (m kw.) office space (sq.m)

X2 Boutique Office

Aegis Media

7 500

Jasna 26

Sołtysiński Kawecki i Szlęzak

5 000

Palac Mlodziejowskiego

ODIHR

4 400

Corner House

Bank Pocztowy

3 200

CBD

LePalais

Grupa IPOPEMA

2 300

Plac Bankowy 1

Grupa Lotos

1 100

Koneser A

Juvenes

1 000

źródło/source: CBRE, WRF, II kw. 2014/Q2 2014

Najemca Tenant

- ARTYKUŁ SPONSOROWANY -

Kształtowanie przyjaznej przestrzeni biurowej Nowoczesny pracownik podróżuje zarówno w przestrzeni rzeczywistej, jak i wirtualnej – korzysta z różnych stref biura i wielu elektronicznych urządzeń, niezbędnych do realizacji służbowych obowiązków. Kultura organizacji powinna odzwierciedlać tą tendencję i dążyć do przekształcenia tradycyjnego biura w komfortowe i multimedialne miejsce pracy. Pierwszy krok to zrozumienie, że nie istnieje jeden sprawdzony schemat, który można przyłożyć do każdej firmy. Kluczem do zbudowania funkcjonalnego, efektywnego miejsca pracy jest otwarcie kadry się zarządzającej na potrzeby i potencjał pracowników Nowoczesne biuro powinno być zaaranżowane w taki sposób, aby pracownik mógł z niego korzystać intuicyjnie – swobodnie wypełniać obowiązki i rozwijać swoją kreatywność. Proces zmian nie jest jednak rzeczą łatwą, wymaga czasu, odwagi ze strony kierownictwa oraz otwartości samych pracowników. Potrzebne jest wypracowanie standardów zachowań opartych na zaufaniu. Jak powiedział Tom Lloyd, jeden z założycieli firmy PearsonLloyd: „Pracownik siedzący na sofie dalej pracuje”. Niestety taka definicja jest sprzeczna z korporacyjnym reżimem wielu

hot desków, nieformalnych miejsc spotkań oraz stanowisk do pracy, które w niczym nie przypominają tradycyjnych biurek. W firmach, których pracownicy przemieszczają się pomiędzy biurami, idealnie sprawdzają się mobilne kontenery z szeregiem funkcji wspomagających organizację służbowych zadań lub miejsca pracy ad hoc, z małym blatem roboczym i gniazdkiem elektrycznym. Pracownicy stacjonarni szczególnie cenią zaś spokój i posiadanie wszystkich przy-

drobiazgi. Nie mniej ważne jest też poczucie dyskrecji i prywatności podczas pisania na komputerze, czy możliwość odbycia spokojnej rozmowy telefonicznej. Wbrew pozorom spełnienie powyższych oczekiwań nie kłóci się z wizją nowoczesnej, otwartej przestrzeni roboczej. Komfortowa, multimedialna strefa spotkań Badania pokazują, że w ponad 80 proc. spotkań organizowanych w biurze uczestniczą nie więcej niż cztery osoby. Dlatego stawianie stałych ścian czy budowanie dużych sal konferencyjnych jest często zbędnym wydatkiem i marnotrawstwem cennej przestrzeni. Dobrym pomysłem może być zastosowanie mebli akustycznych, takich jak siedziska z wysokimi oparciami i uszami czy kompleksowe rozwiązania ścianek samonośnych. Rozwiązania te są mobilne, tańsze i bardziej efektywne w długim użytkowaniu. Ich dużą zaletą jest także wielofunkcyjność – mogą stanowić przestrzeń do spotkań, miejsce do pracy i spokojnej rozmowy telefonicznej. Praktycznym rozwiązaniem jest także wyposażenie sali konferencyjnej w meble i sprzęt do wideokonferencji, które stanowią alternatywę dla tradycyjnych spotkań. Coraz częściej spotykanym pomysłem jest także tworzenie tzw. inkubatorów kreatywności, czyli rodzaju przestrzeni projektowych, w których pracownicy mogą wspólnie rozwiązywać problemy i tworzyć nowe pomysły. Doświadczenia pokazują, że najciekawsze projekty powstają podczas burz mózgów organizowanych face to face. Stworzenie miejsc do takiej interakcji jest zatem w interesie pracodawcy. Wyciszenie i relaks w strefie rekreacyjnej Stała dostępność, praca na przestrzeniach typu open space, częste spotkania i konieczność godzenia dużej ilości zadań to nieodłączne cechy nowoczesnego biura. Götz Mundle, psychoterapeuta i dyrektor zarządzający Oberberg Klinik podkreśla jednak, że „bycie cały czas on-line nie jest możliwe do zaakceptowania, prowadzi bowiem do chronicznego zmęczenia i depresji”. Aby uniknąć negatywnych następstw stresu, pozbierać myśli i poukładać priorytety, każdy pracownik potrzebuje miejsca i czasu tylko dla siebie. Dlatego w biurze warto wygospodarować przestrzeń rekreacyjną bez smartfonów i laptopów. Takie miejsce, często nazywane chillout room, pozwala odpocząć czy zjeść w spokoju posiłek. Na małych przestrzeniach idealnie sprawdzą się zaś rozwiązania biurowe pomagające się skupić i wyciszyć np: ścianki nablatowe pochłaniające pogłos, obijane materiałem plecy szaf, czy choćby

firm. Tymczasem nowoczesne, otwarte podejście może przynieść organizacji wiele korzyści. Nowoczesna i ergonomiczna strefa do pracy Światowe trendy w aranżacji biur zmierzają w stronę elastyczności i mobilności. Firmy coraz częściej idą na rękę pracownikom, oferując im tolerancyjne podejście do czasu i miejsca pracy. Przekłada się ono na zwiększoną ilość

datnych rzeczy pod ręką. Wygodne biurka i krzesła, akcesoria ułatwiające pracę, takie jak organizery i uchwyty na monitory oraz odpowiednie oświetlenie, znacząco podnoszą komfort i efektywność ich pracy. Aranżując biuro należy także pamiętać, że każdy pracownik – od prezesa do kadry najniższego szczebla, potrzebuje miejsca, z którym mógłby się utożsamiać lub przechowywać swoje

drzwi szaf z otworami rozpraszającymi dźwięk. To niewielka inwestycja, która wprowadza wielką zmianę w komforcie pracy. Dodatkowe informacje dotyczące aranżacji nowoczesnej przestrzeni biurowej znajdują się w bezpłatnym raporcie przygotowanym przez firmę Bene, dostępnym na stronie www.bene.com. Katarzyna Jasińska, Country Manager w firmie Bene

Creating friendly office space

Modern office should be arranged in such a way that a worker can use it intuitively – fulfill the responsibilities and develop creativity. The process of change is not an easy thing, it takes time, courage of management and the openness of the workers themselves. What is needed is the development of certain standards of behavior based on trust. As Tom Lloyd, one of the founders of PearsonLloyd, said “… too many workplaces are stuck in this old way of thinking that an employee is only at work when he or she is sitting at the desk”, which is unfortunately reflected in the corporate regime of many companies. Meanwhile, modern, open-minded approach can bring many benefits to the organization.

tive, needs a place with which he could identify or store personal things. No less important is a sense of discretion and privacy while typing on the computer or the opportunity of a quiet during phone conversation. Contrary to appearances, the fulfillment of these expectations is not at odds with the vision of a modern, open office.

Modern and ergonomic work area Global trends in offices interior design tend towards flexibility and mobility. Companies are increasingly pander to employees, offering them a tolerant approach to the time and place of work. It translate to the increased amount of hot desks and informal meeting places, which do not resemble traditional desks.

Comfortable, multimedia meeting zone Studies show that over 80% of the meetings organized at the office involves not more than four people. Therefore, putting solid walls or building large conference rooms is often an unnecessary expense and waste of valuable space. A good idea might be to apply acoustic furniture, such as seats with high backs and ears and comprehensive solutions of self-supporting walls. These solutions are mobile, cheaper and more effective in the long use. Their big advantage is the versatility – the solution can provide space for meetings, work or a quiet phone call. A practical solution is also to equipped conference room with furniture and video-conferencing equipment, because this form of interaction increasingly represent an alternative to traditional meetings.

In companies where workers are moving between offices, mobile containers can be used with many functions supporting the organization of duties or workstations with little worktop

Increasingly common is also the idea of the creation of the so-called “incubators of creativity”, which is the type of the place, in which employees work together to solve problems

and electric socket for ad hoc working. Static employee particularly appreciate the calm and possibility to have all the useful things at hand. Comfortable desks and chairs, office accessories that make work easier, such as organizers and monitors holders and adequate lighting, significantly increase the comfort and efficiency of their work.

and create new ideas. Experiments show that the most interesting projects are created during brainstorming sessions organized face to face. Arranging places for this interaction is therefore in the interest of the employer.

Arranging office, companies should also keep in mind that every employee – from the CEO to the lowest level execu-

Mute and relax in the recreation area Constant availability, work on open space areas, frequent meetings and the need to reconcile a large number of tasks are inherent features of a modern office. Götz Mundl, psychotherapist

and managing director of Oberberg Klinik emphasizes, however, that “being all the time on-line is not possible and not acceptable, because it leads to chronic tiredness and depression.” To avoid the negative consequences of stress, gather thoughts and sort out priorities, each employee needs space and time to himself. Therefore, in every office recreational space without smartphones and laptops should be prepared. Such a place, often called chillout room, lets people rest or eat a meal. For small spaces office solutions that help to focus and calm can be successfully applied, such as bench-top walls absorbing the noise, cabinet backs knocked with a material, or even cabinet

- SPONSORED ARTICLE-

Modern employee travels both – in real and virtual space, uses different zones of the office and many electronic devices necessary to perform official duties. Organizational culture should reflect this tendency and strive to transform the traditional office to a multimedia and comfortable place to work. The first step is to understand that there is no proven scheme that can be applied to any business. The key to build a functional, efficient workplace is to open up the managements to the needs and potential of the employees

doors with holes dispersing sound. It’s a small investment that introduces a major change in the comfort of work. Additional information concerning the arrangement of modern office space are accessible in the report prepared by Bene, available for free at www.bene.com.

Katarzyna Jasińska, Country Manager, Bene

ARTYKUŁ

A może w starym budynku?

Plusy i minusy obiektów biurowych powstałych przed 1990 r. Rynek powierzchni biurowej w Polsce jest relatywnie młody, szczególnie w porównaniu z krajami zachodnimi. Większość budynków biurowych powstała w Polsce po 1990 r., jednak w samej Warszawie istnieje kilkanaście obiektów, które zostały zrealizowane przed tą datą. Tworzą one specyficzny segment rynku powierzchni biurowej. Najemcy stojący przed wyborem siedziby muszą rozważyć, czy ich potrzeby będą lepiej realizowane w nowoczesnym budynku, czy powstałym w poprzedniej epoce

Może się wydawać, że starsze obiekty biurowe są z punktu widzenia najemców nieatrakcyjne. Rzeczywiście, często takie stwierdzenie jest prawdziwe. Nie można jednak pominąć faktu, że budynki sprzed 1990 r. mogą pod wieloma względami zaoferować lepsze warunki najmu. Atutem często jest lokalizacja, która może okazać się korzystniejsza niż w przypadku nowej zabudowy. Miasto rozszerza swój obszar, a co za tym idzie również budynki biurowe coraz częściej lokalizowane są poza Centralnym Obszarem Biznesu. Biorąc pod uwagę, że centralnej lokalizacji najczęściej towarzyszy lepsza oferta środków transportu miejskiego, ten element może przemawiać za wyborem starszego obiektu. Budynki sprzed 1990 r. są także w stanie oferować najemcom małe, gabinetowe moduły. Dla najemców o niewielkim zapotrzebowaniu na powierzchnię może to być istotną kwestią przy wyborze swojej siedziby. Innym argumentem jest często niższy koszt najmu powierzchni. Firmy, szukające oszczędności i będące w stanie zaakceptować niższy standard powierzchni, mogą zdecydować się na wybór takich budynków. Mogą je docenić również najemcy, którzy nie chcą zawierać wieloletnich umów najmu. O ile w nowych budynkach wynajmujący przeważnie nie akceptują krótszych umów najmu niż pięć, ewentualnie trzy lata, to starsze budynki oferują nawet roczne umowy najmu. Atrakcyjność starszych budynków potwierdza fakt, że w najlepszych obiektach tego typu poziom pustostanów utrzymuje się poniżej średniej. Wadą starszych obiektów biurowych może być niski standard oferowanej powierzchni. Cześć rozwiązań, które stały się obecnie na rynku standardem, zostało wdrożonych w ostatnich latach, stąd budynki wybudowane przed 1990 r. są w tym aspekcie na dużo gorszej pozycji. Warto również zwrócić uwagę na znacznie wyższe koszty eksploatacyjne niż w nowoczesnych, energooszczędnych budynkach. Przed 1990 r. koszty mediów nie stanowiły tak

istotnej części ogólnych kosztów najmu powierzchni, więc te elementy nie były kluczowe w procesie projektowania oraz realizacji budynków. Aktualnie sytuacja uległa zmianie i nowoczesne budynki są coraz bardziej ekologiczne i realizowane według zasad zrównoważonego rozwoju. Towarzyszy temu obniżanie poziomu kosztów eksploatacyjnych. Stąd, pomimo niższego czynszu za starszą powierzchnię biurową, koszt wynajmu obejmujący również eksploatację nie kształtuje się często na wystarczająco atrakcyjnym poziomie. Dla wielu najemców problemem starszych budynków jest również ich zbyt mało nowoczesny charakter, który nie jest spójny z korporacyjnym wizerunkiem większości najemców. Ponadto, powierzchnia w budynkach biurowych zrealizowanych przed 1990 r. nie zapewnia odpowiedniego poziomu elastyczności powierzchni. O ile podział biura w systemie gabinetowym nie będzie w większości takich budynków problemem, to aranżacja typu open space może okazać się niemożliwa ze względów technicznych. Kolejną istotną kwestią przemawiającą na niekorzyść starszych obiektów jest niski współczynnik miejsc parkingowych. Konkurencja na rynku powierzchni biurowych staje się coraz większa. O najemców walczą właściciele obiektów będących obecnie w trakcie realizacji, a także planowanych. Coraz częściej słyszymy o rewitalizacji biurowców powstałych pod koniec lat 90., a nawet wyburzaniu budynków i ponownej zabudowie działek. Obniżanie wysokości czynszu za powierzchnię biurową może okazać się niewystarczające, aby pozyskać najemców, dlatego właściciele starszych budynków decydują się na rewitalizację, by w pełni wykorzystać potencjał obiektów i ich lokalizacji. Piotr Capiga Dział Powierzchni Biurowych, Cushman & Wakefield

ARTICLE

How about an old building?

Pros and cons of pre-1990 office buildings Poland has a relatively immature office market, particularly when compared with Western European countries. Most of its office stock was delivered after 1990, but in Warsaw alone more than a dozen office buildings had been constructed much earlier and now constitute a special market segment. Tenants having to choose a location for their head office might take a while to think, whether their needs could be better satisfied by a modern office building or a previous era scheme Pre-1990 office buildings often seem unattractive to tenants, but they may offer better lease terms and are frequently more conveniently located than more recent developments. In the wake of the city’s expansion, construction of office buildings in non-central locations has stepped up. Central locations, however, tend to offer better public transport, which may work as an argument for choosing an older office facility. In addition, pre-1990 buildings provide small cellular offices, which may be an important factor for tenants with limited space requirements. Another argument in favour of such schemes is frequently lower lease costs. Businesses which are keen to economize and ready to accept lower standard space may opt for such office buildings. In addition, such space may also appeal to tenants unwilling to commit themselves to long leases. While landlords of new buildings generally do not agree to leases for shorter periods than three or five years, older schemes may offer one-year leases as well. The appeal of older office buildings is confirmed by the vacancy rates of prime older schemes, which stand at below the market average. On the other hand, low space standard may be a disadvantage of older office buildings. Some solutions, which are now common market standard began to be implemented several years ago, which means that pre-1990 buildings fare much worse in this respect and demand significantly higher service charges compared with modern and energy-efficient buildings. Before 1990 utility charges constituted a minor component of total lease costs and, therefore,

were not considered to be of key importance in building design and construction. This has changed since then. The number of green and sustainable buildings delivered onto the market is steadily rising. Their strong advantage is lower service charges. Therefore, despite lower rent for older office space, lease costs comprising service charges are frequently not attractive enough to tenants. To many tenants, older office buildings also lack modernity which is essential for their corporate image. In addition, pre-1990 buildings do not provide sufficient space flexibility. Cellular office space arrangement will not be a problem in most such buildings, but open space may prove impossible to arrange for technical reasons. Another factor working to the disadvantage of older office buildings is the low car parking ratio. With increasingly fierce competition on the office space market, landlords are competing for tenants with office buildings both under construction and planned. Office buildings constructed in the late 1990s are being more and more often revitalized or pulled down to make room for new developments. Lower office space rent may not be enough to attract tenants, which is why owners of older buildings resort to revitalization in order to make full use of their potential and location. Piotr Capiga Office Department, Cushman & Wakefield

ARTYKUŁ

Klient XXI wieku W dobie nowinek technologicznych i wszechobecnej mobilności, tradycyjne biuro już dawno odeszło do lamusa. W myśl zasady „pokaż mi swoje biuro a powiem Ci kim jesteś”, architekci prześcigają się w coraz bardziej nowatorskich i nietypowych rozwiązaniach na aranżację biura. Klienci z kolei potrafią zaskoczyć swoimi oczekiwaniami, które odbiegają daleko od standardowych projektów biurowych i stają się swego rodzaju sprzeciwem wobec typowego 40-godzinnego tygodnia pracy

Jeszcze kilka lat temu klienci przychodzili do architekta z listą prostych wymagań: „mamy tylu i tylu pracowników, potrzebujemy takiej liczby biurek, tyle sal konferencyjnych”. Dzisiaj klient jest dużo bardziej świadomy zmian jakich potrzebuje, a jego celem jest przede wszystkim osiągnięcie lepszej współpracy, motywowanie pracowników i zapewnienie lepszego samopoczucia w firmie. Nad projektem nie ma wyłącznie czuwać architekt, ale również projektant wnętrz, grafik, scenograf, artysta wizualny czy kreator marki – wszyscy razem muszą współpracować nad projektem. Klient nasz pan? Zmiany, jakie zaszły w zachowaniu pracowników pozwoliły zaadaptować się do zupełnie innej przestrzeni biurowej – przestrzeni, która była nie do zaakceptowania jeszcze kilkanaście lat temu. I tak np. klienci sami dostrzegli, że biura prywatne, odseparowane od reszty pracowników to przestarzały pomysł. Colin Macgadie, dyrektor kreatywny w firmie BDG Architecture+Design twierdzi, że kluczem w kontakcie z klientem jest uczciwość i przejrzystość. – Wierzę w ścisłą współpracę. Klienci są dzisiaj lepiej wykształceni, nie musisz więc tracić czasu na wyjaśnianie jakie korzyści płyną z projektu, bo klient to wie i widzi rzeczy, których nie dostrzega projektant – twierdzi Macgadie. Z kolei znany ze swoich projektów dla takich gigantów jak Google czy BMW architekt Clive Wilkinson twierdzi, że choć dziś coraz mniej jest przykładów nieudanych projektów biurowych, wciąż musi walczyć z klientami, którzy proszą go o boksy ogrodzone prawie dwumetrowymi panelami, tzw. cubicles, które jego zdaniem są jak klatki dla kurcząt – upokarzające i urągające ludzkim prawom. I choć w biurach Google Wilkinsonowi udało się zastąpić je otwartą przestrzenią i przeszklonymi pokojami, wciąż ogromna liczba klientów życzy je sobie w biurach. Przez ostatnie 10 lat przydział metrów kwadratowych powierzchni biurowej na jednego pracownika znacznie się zmniejszył. Stąd zrodził się popularny system open space, czyli pracy na otwartej przestrzeni czy hot-deskingu, gdzie pracownicy nie mają przypisanego stałego stanowiska pracy. Klienci polubili elastyczne rozwiązania: przesuwane ściany, obrotowe drzwi, duże, ergonomiczne biurka i krzesła. Praca w takich warunkach nie wiąże się już z poczuciem bycia kontrolowanym, a poprzez nowe narzędzia pracy i mobilne ustawienia stanowisk, przestrzeń biurowa dopasowała się do różnych typów wykonywanej pracy, zarówno tej indywidualnej, jak i grupowej. Idealnym przykładem, jak zaaranżowanie przestrzeni wpłynęło na tożsamość i charakter firmy jest biuro ATG, zaprojektowane przez szwedzki kolektyw Note Design Studio. Kiedy architekt Johannes Carlström podjął decyzję o zamianie tradycyjnej przestrzeni biurowej działu IT w dynamiczne biuro w systemie open space, napotkał opór ze strony pracowników. Carlström został oskarżony o nieudolne przeprojektowanie biura, a pracownicy ATG byli do tego stopnia niezadowoleni, że napisali do niego list o tym, jak bardzo nienawidzą swojego nowego miejsca pracy. Z czasem jednak, atmosfera nie tylko

Biuro Ars.Thanea i ATGames w Warszawie projekt/design: PIKStudio

się uspokoiła, ale firma, która była do tej pory postrzegana jako dość jednowymiarowa, wręcz nudna, zaczęła przyciągać młodych absolwentów, zmieniając tym samym wizerunek firmy. Kreatywne miejsce pracy i relaksu Oczywistym dla klienta stało się, że jednym z największych motywatorów do tworzenia atrakcyjnego miejsca pracy jest chęć bycia atrakcyjnym dla ludzi, których chce się zatrudnić. Wypłata to za mało. Dlatego też częstym wymo-

ARTYKUŁ

Wymagania dotyczące aranżacji biur

giem klienta jest stworzenie możliwie najbardziej komfortowego i mobilnego miejsca pracy – ma być niemal jak w domu. Cel jest jasny – kiedy pracujesz w domu, siedzisz tam, gdzie czujesz się najbardziej komfortowo, gdzie możesz pracować najefektywniej. Często kończy się to pracą w kuchni przy stole, czasem na kanapie, w łóżku, a nawet w ogrodzie. Klient oczekuje podobnych rozwiązań. Biuro ma oferować wiele możliwości i pozwalać wybrać miejsce pracy, które najlepiej będzie odpowiadało samopoczuciu i rodzajowi wykonywanych zadań.

Inteligentne biura, których zadaniem ma być stymulowanie kreatywności pracowników to coraz częstszy wymóg klienta. Firmy specjalizujące się w nowych technologiach czy środowiska startupów skupiają głównie młodych, utalentowanych ludzi i to dla nich klient wraz z całą załogą specjalistów potrafi poświęcić wiele wysiłku i energii aby stworzyć tzw. „kreatywne miejsce pracy”. Takim przykładem jest firma Future Processing, której siedziba mieści się na terenie dawnej kopalni w Nowych Gliwicach. Ta z myślą o pracownikach zażyczyła sobie rozbudowaną strefę relaksu i chilloutu (tzw. break-out areas). Budynek Future

ARTYKUŁ

Three zaprojektowała firma BM Projekt, a za projekt wnętrz odpowiada MFA Studio Grzegorza Szymczaka. Pracownicy Future Processing mogą korzystać m.in. z sauny suchej, parowej, jacuzzi, siłowni czy gabinetu masażu i odnowy biologicznej. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Początkowo zespół Future Processing składał się z kilkunastu pasjonatów programowania, podczas gdy w 2013 roku zatrudnienie przekroczyło tam 200 osób.

wpływ, jaki ma środowisko pracy na produktywność i efektywność firmy i że warto więcej czasu poświęcić na kwestie pro-środowiskowej aranżacji biura, zwiększając tym samym komfort pracy i budując pozytywny, ekologiczny wizerunek firmy. Nowatorskim sposobem poprawy warunków klimatycznych w zamkniętych pomieszczeniach jest instalowanie tzw. zielonych ścian. Takim biurem mogą

Biuro Ars.Thanea i ATGames w Warszawie projekt/design: PIKStudio

Na szczególną uwagę zasługuje również siedziba biura Ars.Thanea i ATGames w Warszawie, za realizację którego odpowiedzialna jest pracownia PIKStudio założona przez Jakuba Kasprzaka i Pawła Pałkusa. Biuro o powierzchni 1 000 m kw. może poszczycić się nietypową strefą relaksu. Zaprojektowano tam m.in. przestrzeń do wspólnego grania na konsoli, jak również łóżka oraz kanapy, na których pracownicy swobodnie mogą wykonywać swoje biurowe obowiązki. Ściany biura z kolei wyróżniają się wielkoformatowymi ilustracjami autorstwa Michała Lisowskiego, Krzysztofa Rosłana i Mikołaja Piszczako. Ten wielozadaniowy projekt nie powstał wyłącznie dla zabawy, zwłaszcza, że daleko mu do estetyki przedszkolnej – ale zrodził się w dużej mierze z konieczności. Inwestor zaufał wszelkim sugestiom architektów, dał im całkowicie wolną rękę i tym samym swobodę przy tworzeniu tak hybrydowego i designerskiego miejsca pracy. Ekologiczny trend Innym, coraz istotniejszym dla klienta warunkiem – prócz prestiżowej lokalizacji biura – jest potrzeba uwzględnienia proekologicznych rozwiązań. Zielone biuro wspiera środowisko (najlepiej jeśli posiada ekocertyfikat LEED lub BRAEM), jest mobilne i w pełni wykorzystuje nowe technologie. Dla świadomego klienta stało się jasne, że danie pracownikom wyboru i uwolnienie ich od siedzenia nad stertą papieru zmniejsza emisję dwutlenku węgla i ma sens. I choć Polska to nie Stany Zjednoczone, a Mazowsze to nie Dolina Krzemowa, współczesny klient dostrzega ogromny

pochwalić się nieliczni na świecie. Żywe rośliny jako ścianki działowe zaprojektowano w biurze firmy Hybris w Gliwicach. Biuro projektowe Superpozycja Architekci wykonało je na bazie mobilnych roślinnych ścian w systemie Greenarte, a cała powierzchnia biura została wykończona i wyposażona zgodnie z wymogami bhp. Położono szczególny nacisk na wentylację, oświetlenie i warunki akustyczne. W biurze przeważa szkło i naturalna kolorystyka. Kiedy patrzy się na wnętrza nowopowstałych biur w Polsce, staje się jasne, że mamy do czynienia ze zmianami organizacyjnymi i kulturowymi. I choć najbardziej odważne koncepcje w podejściu do nowinek z zakresu aranżacji biur dostrzec można w branżach zajmujących się nowymi technologiami, coraz częściej pojawiają się firmy z branży finansowej, prawniczej czy konsultingowej, które chcą nieco rozluźnić krawaty, obalić typowe dla tego rodzaju pracy stereotypy i jednocześnie przypaść do gustu młodym absolwentom oraz doświadczonym managerom wyższego szczebla. I choć nasza rodzima architektura jest wciąż dość konserwatywna, klienci którzy chcą wyróżnić się nietypowym biurem, potrafią wysoko zawiesić poprzeczkę architektom, realizując zasadę: „nie pracujesz wyłącznie dla swojej firmy, ale firma pracuje również dla ciebie”.

Judyta Marzec

ARTICLE

The XXI century customer In the era of technological innovations and ubiquitous mobility, the traditional office has long become a thing of the past. According to the principle “show me your office, and I will tell you who you are”, architects are trying to outdo themselves in ever more innovative and unusual solutions for office arrangement. Customers, in turn, can surprise with their expectations which deviate far from the standard office projects and become a sort of protest against the typical, 40-hour workweek

Requirements regarding office arrangement Biuro Ars.Thanea i ATGames w Warszawie projekt/design: PIKStudio

Just a few years ago, customers used to come to an architect with a list of simple requirements: “we have this number of employees, we need this number of desks, this number of conference rooms”. Today, the customer is much more aware of the changes he needs, and his primary goal is to achieve better cooperation, motivate employees and ensure better well-being in the company. The project is to be overseen not only by the architect, but also by the interior designer, graphic artist, set designer, visual artist or brand creator – all of them have to collaborate on the project together. The customer is king? The changes that have taken place in the behaviour of workers have made it possible to adapt to a completely different office space – a space that was unacceptable only several years ago. And so, for example, customers came to see that private offices, separated from other employees, are an outdated idea. Colin Macgadie, creative director at BDG Architecture+Design, insists that honesty and transparency are key in customer relations. – I believe in close cooperation. Customers are better educated today, so you don’t have to waste your time to explain what the benefits of the project are, because the customer knows it and sees things the designer doesn’t notice – says Macgadie. On the other hand, architect Clive Wilkinson, known for his projects for giants such as Google or BMW, says that while there are fewer and fewer examples of failed office projects today, he still has to wrestle with customers who ask him for cubicles enclosed by nearly two-metre high panels, which in his opinion are like cages for chicken – humiliating and an affront to human rights. And even though Wilkinson has managed to replace them in Google offices with open space and glass rooms, a huge number of customers still wish to have them in their offices. The allocation of square metres of office space per employee has significantly decreased over the last 10 years. This has given birth to the popular open space system or hot desking, where employees do not have dedicated, permanent workstations. Customers have embraced flexible solutions: sliding walls, revolving doors, large, ergonomic desks and chairs. Work in such conditions no longer comes with a sense of being controlled, and with new working tools and mobile workstation setups, office space has adapted to different types of work performed, both individual and collective.

ARTICLE

Biuro Ars.Thanea i ATGames w Warszawie projekt/design: PIKStudio

For a conscious customer, it has become clear that giving employees a choice and releasing them from sitting on a pile of paper reduces carbon emissions and makes sense An ideal example of how the arrangement of space can affect the identity and character of a company is the ATG office, designed by the Swedish collective Note Design Studio. When architect Johannes Carlström took the decision to replace the traditional office space of the IT department with a dynamic open space, he encountered resistance from employees. Carlström was accused of inept office redesign, and ATG workers were so disgruntled that they wrote him a letter about how much they hated their new workplace. With time, however, not only did the atmosphere calm down, but the company, previously perceived as fairly one-dimensional, even boring, began to attract young graduates, thus changing the company’s image. A creative place to work and relax It has become obvious to the customer that one of the greatest motivators to create an attractive workplace is the desire to be attractive to those you

want to hire. The salary is not enough. That’s why a frequent customer requirement is to create a workplace that is as comfortable and mobile as possible – it’s supposed to be almost like home. The objective is clear – when you work at home, you sit where you feel most comfortable, where you can work most effectively. You often end up working in the kitchen at the table, sometimes on the couch, in the bed, even in the garden. The customer expects similar solutions. The office is supposed to offer many possibilities and allow you to choose a place to work that will best suit your mood and the type of tasks performed. Intelligent offices, aimed at stimulating the creativity of employees, are an ever more common customer requirement. Companies specializing in new technologies or startup communities are composed mostly of young, talented people and it is for them that the customer together with an entire team of specialists can devote a lot of effort and energy to build the so-called “creative workplaces”. Such an example is Future Processing, a company based at the site of a former mine in Nowe Gliwice. It requested an extensive break-out area for its employees. The Future Three building was designed by BM Projekt, with MFA Studio of Grzegorz Szymczak responsible for interior design. Future Processing employees can use facilities including a dry sauna, a steam room, jacuzzi, a gym, and a massage and wellness studio. It wasn’t long before the effects started to show. At first, the Future Processing team consisted of several programming enthusiasts, while in 2013 the number of employees exceeded 200. The seat of the office of Ars.Thanea and ATGames in Warsaw, with PIKStudio founded by Jakub Kasprzak and Paweł Pałkus responsible for its development, also deserves special attention. The 1,000 sq.m office boasts a unique relaxation zone. It includes a space to play together on a console, as well as beds and sofas on which employees can freely perform

ARTICLE

requirements. Special emphasis was placed on ventilation, lighting and acoustic conditions. Glass and natural colours are prevalent in the office. Looking at the interiors of newly created offices in Poland, it becomes clear that we are facing organizational and cultural changes. And even though the most daring

Biuro Ars.Thanea i ATGames w Warszawie projekt/design: PIKStudio

their office duties. The office walls, in turn, feature large-format illustrations by Michał Lisowski, Krzysztof Rosłan and Mikołaj Piszczako. This multipurpose project wasn’t created just for fun, especially that it’s a far cry from preschool aesthetics – it was born largely out of necessity. The investor trusted all the suggestions of the architects, gave them a com-

pletely free hand and thus freedom in creating such a hybrid and designer workplace. The ecological trend Another, increasingly important issue for customers – besides a prestigious office location – is the need to include environmental solutions. A green office supports the environment (it is preferable to have a LEED or BREEAM certification), it is mobile and makes full use of new technologies. For a conscious customer, it has become clear that giving employees a choice and releasing them from sitting on a pile of paper reduces carbon emissions and makes sense. And even though Poland is not the United States, and Mazowsze is not Silicon Valley, the modern customer recognizes the huge impact the work environment has on the productivity and efficiency of the company, and that it is worth devoting more time to the issues of eco-friendly office arrangement, thus increasing work comfort and building a positive, environmentally-friendly image of the company. A novel way to improve climate conditions in confined spaces is the installation of the so-called green walls. Few in the world can boast of such an office. Live plants as partition walls have been designed in the office of Hybris in Gliwice. The design office Superpozycja Architekci created them on the basis of mobile plant walls in the Greenarte system, and the entire office area was finished and equipped in accordance with the health and safety

concepts in the approach to innovations in the field of office arrangement can be seen in industries dealing with new technologies, there are more and more companies from the financial, legal or consulting sectors that want to loosen the ties a bit, debunk the stereotypes typical for this kind of work and at the same time appeal to young graduates and experienced senior managers. And while our domestic architecture remains rather conservative, customers who want to distinguish themselves with an unusual office can set the bar high for architects, putting into practice the principle: “you don’t just work for your company, the company also works for you”. Judyta Marzec

- ARTYKUŁ SPONSOROWANY -

Wrocławscy najemcy wymagają więcej

cja i wentylacja to już standard w najnowszej klasy obiektach biurowych. Wśród innych funkcjonalności, którymi zdaniem najemców powinien się charakteryzować budynek pod najem, wymienia się otwarte przestrzenie biurowe, dostęp do łazienek i pryszniców, a także dodatkowe parkingi dla rowerów, które stają się coraz popularniejszym środkiem transportu we Wrocławiu.

Wrocławski rynek nieruchomości biurowych jest jednym z najprężniej rozwijających się w Polsce. Dostępną powierzchnię biurową szacuje się na niemal 552 tys. m kw., z czego ok. 507 tys. m kw. przeznaczono na wynajem. Wśród czynników decydujących o wyborze konkretnej nieruchomości decydują coraz częściej elastyczność rozwiązań funkcjonalnych i technologicznych, sposób zarządzania oraz możliwość dopasowania do indywidualnych potrzeb najemcy

PERYDOT

Z raportu wiodącej agencji nieruchomości komercyjnych Knight Frank Wrocław to drugi, tuż po Krakowie, najprężniej rozwijający się rynek nieruchomości biurowych. Tylko w drugim kwartale 2014 roku do użytku oddano 9 800 m kw. powierzchni biurowych. Stolica Dolnego Śląska to jeden z największych w Polsce ośrodków usług outsourcingu procesów biznesowych i usług wspólnych. Z 25 uczelniami jest również jednym z 3 najważniejszych ośrodków akademickich kształcących wykwalifikowanych pracowników, a powstające obecnie budynki biurowe to obiekty nowoczesne, odpowiadające potrzebom takich globalnych koncernów jak Google, Hewlett Packard, IBM czy Volvo. Obecność gigantów gospodarczych sprawia, że oczekiwania wobec standardów obiektów komercyjnych rosną. Już nie tylko cena Wśród kryteriów decydujących o wyborze powierzchni biurowych wymienia się najczęściej czynniki: cenowy i lokalizacyjny, w tym dostęp do transportu publicznego. Sektor usług biznesowych to jednak szczególna kategoria najemcy. W przestrzeniach biurowych znajduje się często więcej pracowników, a centra obsługi klienta działają nieraz 24 godziny na dobę. Wszystko to powoduje, że najemcy na rynku wrocławskim poszukują elastycznych możliwości aranżacji biura, komfortowego mikroklimatu i dodatkowych udogodnień pozwalających na swobodne funkcjonowanie pracowników. Klimatyza-

– Obserwujemy rynek biurowy już od dawna i zauważamy zmianę wymagań najemców. W zapytaniach ofertowych pojawiają się takie kwestie jak strefy socjalno-sanitarne dla pracowników czy rozwiązania bezpieczeństwa. Dlatego projektowanie inwestycji biurowych wymaga dobrego rozpoznania w potrzebach klientów. Dzisiejsze budynki biurowe to obiekty prawdziwie wielofunkcyjne, oferujące dostęp do różnorodnych usług – mówi Tadeusz Suleja, Kierownik Działu Sprzedaży i Marketingu w firmie BUDOTEX. Funkcjonalność w każdym detalu Wiele firm usługowych jest w stanie zaakceptować wyższą cenę najmu, o ile funkcjonalność budynku pozwoli na oszczędność późniejszych kosztów związanych z przystosowaniem biura do własnych potrzeb czy transportem pracowników. Przykładem inwestycji, w której wzięto pod uwagę specyficzne potrzeby branży usługowej jest biurowiec Perydot, którego budowę zaplanowano na drugą połowę 2014 roku. Nowa inwestycja dewelopera BUDOTEX będzie zlokalizowana w obrębie tak zwanej Południowej Osi Biznesu, u zbiegu głównych arterii wylotowych z miasta – alei Karkonoskiej i ulicy Wyścigowej. Bliskość komunikacji miejskiej, a zarazem dogodny dojazd dla pracowników spoza miasta to jedne z głównych atutów inwestycji. Nowoczesny, pięciokondygnacyjny obiekt biurowy zostanie wyposażony w centralne systemy wentylacji i klimatyzacji. Trzy najwyższe piętra o łącznej powierzchni 4 000 m kw. zostały przeznaczone pod użytek biurowy. Charakteryzuje je otwarty układ umożliwiający swobodny podział pomieszczeń zgodnie z potrzebami najemców. Do ich dyspozycji będą ponadto dwa obszerne tarasy i balkony usytuowane na najwyższej kondygnacji. – Jesteśmy w trakcie rozmów z potencjalnymi klientami. Rynek wrocławski jest bardzo konkurencyjny, dlatego już na tym etapie ustalamy indywidualne wymagania, aby nasza oferta w jak największym stopniu odpowiadała wytycznym nowych najemców. Perydot ma być w swoim założeniu niezależnym centrum życia biznesowego, z wszelkimi udogodnieniami w postaci gastronomii czy sportu i rekreacji – mówi Tadeusz Suleja, Kierownik Działu Sprzedaży i Marketingu w firmie BUDOTEX. Na parterze biurowca przewidziano dwa lokale usługowe o powierzchniach prawie 150 m kw. i 70 m kw., przy czym większy został przewidziany pod gastronomię. W budynku znajdą się specjalny pokój wypoczynkowy dla kobiet, szatnie, łazienki z prysznicami i aneksy kuchenne. Dla pracowników oraz klientów dojeżdżających samochodem powstaną dwa parkingi wielostanowiskowe na łącznie 135 miejsc parkingowych. Dodatkowo znajdzie się tu 18 miejsc dla rowerów i 9 miejsc dla motocykli. Nad bezpieczeństwem będzie czuwał całodobowy system monitoringu, zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz budynku. W obiekcie przewidziano również system kontroli dostępu. Budynek zostanie ogrodzony, a w strefie wjazdu zostanie ustawiony szlaban. Dostęp do poszczególnych stref będzie możliwy za pomocą kart magnetycznych. Inwestor postanowił podkreślić nowoczesny charakter obiektu, nadając mu również ciekawą formę architektoniczną. Cała elewacja zostanie wyłożona lśniącymi płytami alukobondowymi, a bryła budynku przypomina szlif szlachetnego kamienia, od którego pochodzi nazwa inwestycji. Więcej informacji na stronie www.budotex.pl

Wrocław office real estate market is one of the fastest developing in Poland. Available office space is estimated to be almost 552 thousand sq.m, of which about 507 thousand sq.m is allocated for rent. Among factors decisive in the choice of a specific property are increasingly often: the flexibility of functional and technological solutions, management and the ability to adapt to the individual needs of the tenants According to a report by a leading commercial property agency Knight Frank, Wrocław is the second right after Kraków, the fastest growing office real estate market. In the second quarter of 2014, 9,800 sq.m of office space was put into service. The capital of Lower Silesia is one of the largest business processes outsourcing and shared services centre in Poland. Of the 25 universities, it is also one of the 3 most important academic centres training skilled workers, and the resulting office buildings are modern objects that meet the needs of such global companies as Google, Hewlett-Packard, IBM and Volvo. The presence of these economic giants means that expectations on the standards of commercial properties are on the rise. It’s no longer a matter of price Among the criteria governing the choice of office spaces are most commonly location and price, including access to public transport. The business services sector is, however, a specific category of tenants. The office spaces are often filled with far more staff, and the customer service centres sometimes operate 24 hours a day. As a result of these, tenants in the Wrocław market search for flexible office arrangement possibilities, a comfortable microclimate and additional facilities that allow for convenient functioning of the employees. Air-conditioning and ventilation are now a standard in the latest class of office buildings. Other functionalities, which in the opinion of tenants should be a feature of a building for lease include open office spaces, access to bathrooms and showers, as well as additional parking for

Functionality in every aspect Many service companies are willing to accept a higher rental price, as long as the functionality of the building will allow them save later costs associated with adapting the office to suit their needs or transport of workers. An example of an investment, which takes into account the specific needs of the service industry, is the Perydot office building, whose construction is scheduled for the second half of 2014. The new investment of the property developer BUDOTEX shall be located within the so-called South Business Axis, at the junction of the main thoroughfares leading out of the city – Karkonoska avenue and Wyścigowa street. The proximity to public transport and easy access for employees from outside the city is one of the main advantages of the investment. The modern five-storey office building will be equipped with central airconditioning and ventilation system. The top three floors with a total area of 4,000 sq.m have been earmarked for office use. It is characterized by an open layout allowing for free division of rooms in accordance with clients’ needs. Above all, they shall also have at their disposal two large terraces and balconies located on the top floor.

sport and recreation – says Tadeusz Suleja, Head of Sales and Marketing at BUDOTEX.

– We are currently holding talks with potential clients. Wrocław market is very competitive, which is why at this stage we define the individual requirements, so our offer will to a large extent corresponded to the guidelines of the new tenants. Perydot by assumption is to be an independent Business Centre with all facilities in the form of gastronomy or

More information at www.budotex.pl

The ground floor of the office building is expected to house two commercial spaces of nearly 150 sq.m and 70 sq.m, of which the bigger is envisaged for a catering premises. The building will feature a special lounge for women, changing rooms, bathrooms with showers and kitchenettes. For employees and clients commuting by cars, the building will feature two multi-space car parks for a total of 135 parking spaces. It will additionally feature 18 spaces for bicycles and 9 spaces for motorcycles. Safety will be provided by a 24 hour monitoring system, both outside and inside the building. The facility will also be equipped with an access control system. The building will be fenced, and a barrier placed at the entrance zone. Access to specific areas will be possible by means of magnetic cards. The investor decided to emphasize the modern nature of the facility by giving it an interesting architectural form. The entire facade is covered with shiny alucobond sheets, and the mass of the building reminds one of a cut precious stone, from which the name of the investment is derived.

- SPONSORED ARTICLE-

Wrocław lessees demand more

Wrocław is the second right after Kraków, the fastest growing office real estate market. In the second quarter of 2014, 9,800 sq.m of office space was put into service

bicycles, which are increasingly becoming a popular means of transport in Wrocław. – We have been observing the office building market for a long time and notice the change in the requirements of the tenants. In the offer query, such issues as socio-sanitary zones for employees or safety solutions appear. Therefore, the design of office building investments requires a good diagnosis of the needs of the customers. Today’s office buildings are truly multifunctional objects, offering access to a wide variety of services – says Tadeusz Suleja, Head of Sales and Marketing at BUDOTEX.

PERYDOT

STREFA ZAKUPÓW

LINIA KRZESEŁ OBROTOWYCH 4ME 4ME projektu Martina Ballendata to propozycja dla szukających wygody i inspiracji. Innowacyjny mechanizm S-MOVE wspiera siedzenie biodynamiczne. Unikalne oparcie przypomina konary rozłożystego drzewa. Cena produktów jest każdorazowo ustalana indywidualnie ze względu na projektowy charakter linii www.NowyStylGroup.com Grupa Nowy Styl

BLOK BIUROWY Blok biurowy aluminiowy wyposażony w osłonę do układania kabli zasilających urządzenia. Estetyczne rozwiązanie do montażu na blacie biurka, zapewniające wygodny dostęp do gniazd. www.legrand.pl Legrand Polska Sp. z o.o. 74

FOTEL TIMELESS SOFA TIMELESS SZEZLONG TIMELESS STOLIK TIMELESS Nazwa Timeless oddaje długowieczność mebli z betonu architektonicznego, które świetnie odnajdą się we wnętrzach biurowych i mieszkalnych. Drewniane nóżki i wygodne poduchy równoważą surowość betonowych elementów. Showroom: STARA FABRYKA KORONEK ul. Burakowska 5/7, 1 piętro 01-066 Warszawa www.morgan-moller.com Morgan & Möller

USŁUGI NA NAJWYŻSZYM POZIOMIE

Jesteśmy partnerem dla wymagających Klientów w obszarze utrzymania czystości, w obiektach, gdzie istotny jest wizerunek nieruchomości, jak np. biurowce. Od 1995 roku dajemy gwarancję dostarczania usług na najwyższym poziomie jakości. Koncentrujemy się na utrzymaniu wartości nieruchomości poprzez indywidualne podejście do specyfiki budynku i wymagań Klienta. Największą naszą siłą są pracownicy. www.dcpremium.pl DC System Company Sp. z o.o. Sp.k.

STREFA ZAKUPÓW

M2 Firma Human Office dostarcza rozwiązania usprawniające ergonomicznie każde stanowisko pracy. Korzystając z rozwiązań tej firmy jesteśmy w stanie znacznie polepszyć komfort pracy, a co za tym idzie zwiększyć koncentrację, wydajność i zadowolenie z wykonywanej pracy. Do wykorzystania mamy cały system, który w efekcie pozwoli cieszyć się z wygody użytkowania: półkę na klawiaturę i mysz regulowaną w 3D, ramiona na monitor 3D (od 1 do 8 sztuk mocowane wi regulowane niezależnie na jednym uchwycie) oraz wiele innych uchwytów i akcesoriów ergonomicznych. www.humanoffice.pl Human Office

TEAM WORK SPACE Firma Human Office zaprezentowała nowy system do pracy mobilnej. Team Work Space daje dużą dowolność rekonfiguracji miejsca pracy zgodnie z tendencją żyjącego biura. W przypadku pracy projektowej polegającej na łączeniu i dzieleniu zespołów w okresie pracy biura system zapewnia możliwość łatwej zmiany konfiguracji bez konieczności użycia narzędzi i serwisu fabrycznego. Innowacje polegają na zastosowaniu prostych, ale skutecznych sposobów łączenia ścian działowych, biurek oraz elementów dodatkowych, aby zapewnić jak największą mobilność. www.humanoffice.pl Human Office 76

MAPKA

Wybrane obiekty biurowe Selected office buildings

1-5

Trójmiasto

Szczecin 1-2

1-25

Poznań Warszawa

1-3 1-9

Łódź

Wrocław

11-2

WARSZAWA

nazwa budynku | name of building

klasa I class

West Warsaw Office

Zaułek Piękna

Domaniewska 45

Domaniewska Office HUB

Harmony Office Centre II

Infinicity C1/C2

A/A

Mokotów Plaza

New City & New City 2

92-93

Park Rozwoju

str I page

Katowice

Rzeszów

87 88-89

10 Taśmowa

11 Cristal Park

12 Kró.LEW.ska

13 Moniuszki 1a

14 Nowy Świat 2.0

101

1 ALCHEMIA

15 Q22

A+

102

Tryton Business House

16 CENTRUM LIM

103

Garnizon.biz

17 Atrium 2

104

4 ENTER

18 EQlibrium

105

19 AMEW Invest

109

20 City Gate Ogrodowa 58

106

KRAKÓW

21 Crown Square

110

nazwa budynku | name of building

22 Proximo

Opolska Business Park

23 Oxygen Park

111

24 West Point 120

114

25 Garden Plaza

115

95 96-97

112-113

WROCŁAW

nazwa budynku | name of building

MILLENNIUM TOWER IV

119

West Gate

120

Wrocławski Park Biznesu 1

121

122

4 Perydot

klasa I class

str I page

Wrocławski Park Biznesu 2

125

Wrocławski Park Biznesu 3

A or B

126

7 Pegaz

127

8 Nobilis

128

129

Promenady Zita

Kraków

TRÓJMIASTO

nazwa budynku | name of building

Łużycka Plus

klasa I class A A A i B+

str I page 142-143 141 144-145

146

147

klasa I class A

str I page 153

ŁÓDŹ

nazwa budynku | name of building

Sterlinga Business Center

157

Centrum Biurowe Zenit

158

159

3 Aurus

klasa I class

str I page

SZCZECIN

nazwa budynku | name of building

1 Pazim

klasa I class A

str I page 163

KATOWICE

nazwa budynku | name of building

A4 Business Park

klasa I class A

str I page 167

Silesia Business Park

168

POZNAŃ klasa I class

str I page

RZESZÓW

nazwa budynku | name of building

Ubiq 34

134

nazwa budynku | name of building

Centrum Biurowe Podwale

135

SkyRes Warszawska

klasa I class A

str I page 171

WARSZAWA

4,5 1 724 404 Populacja Population I kw. 2014 | Q1 2014

255 257

Stopa bezrobocia % Unemployment rate % czerwiec 2014 | June 2014

Liczba studentów Number of students 2013

64 624

Liczba absolwentów Number of graduates 2013

WARSZAWA SZA AW AW

Liczba uczelni wyższych Number of universities/colleges 2013

5 226

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie PLN Average monthly salary in PLN 2013

Wybrane transakcje inwestycyjne Selected investment transactions Budynek Building

Wartość transakcji (mln EUR) Value of transaction

Sprzedający Seller

Kupujący Buyer

Rondo 1

sub. 300

Black Rock

RREEF

Lipowy Office Park

108

CA IMMOBILIEN ANLAGEN AG

WP Carey

Atrium 1

Skanska

Deka

Company House II

AXA RE

Griffin Real Estate

Bliski Office Center

Castle Carbery Properties

Griffin Real Estate

Wybrane transakcje najmu Selected lease transactions

Budynek Building

Kwartał Quarter

Najemca Tenant

Powierzchnia Space

Typ umowy Agreement type

Marynarska Business Park

Netia

13 230

renegocjacja | renegotiation

International Business Centre

PwC

10 800

renegocjacja | renegotiation

Marynarska 12

Citi Service Center Poland

7 900

ekspansja | expansion

Horizon Plaza

Nokia Siemens Networks

5 310

renegocjacja | renegotiation

Bolero Office Point

Polska Spółka Gazownictwa

5 000

nowa umowa | new deal

Renegocjacje Renewals

WARSZAWA

36,7%

Struktura popytu Demand structure

Supply & vacancy

1,6%Office space

sq.m

under construction

Ekspansje Expansions

Powierzchnia Powierzchnia wbudowie budowie w

9,0% Renegocjacje Renewals

36,7%

Office space Office space underconstruction construction under

622 000 m kw./sq.m

Podażi pustostany i pustostany Podaż 4 302 000

Nowe umowy New deals

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

Supply vacancy Supply && vacancy 4 302 000

52,7%

4 302 000

Powierzchnia

Average rental rates Average rental rates EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month

Wolna powierzchnia (m kw.) Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space space (sq.m)(sq.m) Vacant

Struktura popytu

Nowa podaż

Demand structure

New supply

Własny użytek Owner-Occupied

14,25 Popyt 21,50 14,25

21,50

POZA 14,25 CENTRUM CENTRUM NON-CENTRAL 574 400 CENTRAL

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

Wolna powierzchnia (m kw.)

POZA Vacant space (sq.m) CENTRUM CENTRUM POZA NON-CENTRAL CENTRAL CENTRUM CENTRUM

NON-CENTRAL

Wskaźnik pustostanów Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 II kw.(%) 2014 (%) Vacancy rate Q2rate 2014Q2 (%) Vacancy 2014 (%)

574 400 574 400

Powierzchnia

13,40% m kw./sq.m

13,40% 13,40%

Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

istniejąca (m kw.) EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month Existing space (sq.m)

259 240

II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

574 400

m kw./sq.m

Przeciętne stawki czynszu Podaż i pustostany Average rental rates Przeciętne EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month Przeciętne Supply & vacancy stawki czynszu stawki czynszu 4 302 000

13,40%

Powierzchnia istniejąca (m kw.) istniejąca (m kw.) Wskaźnik pustostanów Existing space (sq.m) Existing space (sq.m)

622 000 622 000 m kw./sq.m

Demand

52,7%

Podaż i pustostany

Powierzchnia Własny użytek Owner-Occupied w budowie

240

52,7

1,6% Nowa podaż Nowa podaż

New supply

Liczba nowych projektów Ekspansje New projects completed Expansions

New supply

9,0%

Liczba nowych projektów Renegocjacje New projects completed

Renewals

Liczba nowych projektów New projects completed

36,7%

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

190 270 Nowe umowy New deals

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m) 52,7%

190 270

190 27

CENTRAL

Struk

Demand

Nowa podaż

Popyt

Podaż iDemand pustostany

Powierzchnia New supply w budowie

Supply & vacancy

Office space Liczba nowych projektów under construction New projects completed

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

4 302 000

190 270

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

622 000

m kw./sq.m Źródło danych/Data source: Colliers International, H1 2014

259 240

m kw./sq.m

Ekspansje Expansions

9,0%

Renegocjacje Renewals

36,7%

13,40% Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%)

WARSZAWA

Warszawa

13 2217 12 14 20 18 2119 2 11 16 15 5 10 24 23 8 7

4 9

Wybrane obiekty biurowe Warszawa Selected office buildings - Warsaw BIUROWIEC OFFICE BUILDING

Miasto Dzielnica City District

1. West Warsaw Office Warszawa Bemowo 2. Zaułek Piękna Warszawa Centrum 3. Domaniewska 45 Warszawa Mokotów 4. Domaniewska Office HUB Warszawa Mokotów 5. Harmony Office Centre II Warszawa Mokotów 6. Infinicity C1/C2 Warszawa Mokotów 7. Mokotów Plaza Warszawa Mokotów 8. New City & New City 2 Warszawa Mokotów 9. Park Rozwoju Warszawa Mokotów 10. Taśmowa Warszawa Mokotów 11. Cristal Park Warszawa Ochota 12. Kró.LEW.ska Warszawa Śródmieście 13. Moniuszki 1a Warszawa Śródmieście 14. Nowy Świat 2.0 Warszawa Śródmieście 15. Q22 Warszawa Śródmieście 16. CENTRUM LIM Warszawa Śródmieście 17. Atrium 2 Warszawa Wola 18. EQlibrium Warszawa Wola 19. AMEW Invest Warszawa Wola 20. City Gate Ogrodowa 58 Warszawa Wola 21. Crown Square Warszawa Wola 22. Proximo Warszawa Wola 23. Oxygen Park Warszawa Włochy 24. West Point 120 Warszawa Włochy 25. Garden Plaza Warszawa Żoliborz

Klasa Class

Strona Page

A A A A A A/A A A A A A A A A A+ A A A B B A A A A A

81 82 85 86 87 88-89 90 92-93 91 94 95 96-97 98 101 102 103 104 105 109 106 110 112-113 111 114 115

WARSZAWA

WEST WARSAW OFFICE CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Bemowo is one of the most developing district of Warsaw. Fast growing city infrastructure including the A2 highway, a large part of the S8 and the western part of S2 ring roads are accesible from WEST WARSAW OFFICE in a distance of 1 km. Soon-to-be completed second metro line with MORY station (2 min walk) will provide wider range of public tranportation. Nowolazurowa and Połczyńska street junction to be rady in 2015 will make that 5-storey modern A-class building more visible and accesible to be perfect place for tenants from Bemowo district

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Paweł Tarkowski, Manor House Corporate Properties Sp. z o.o. +48 505 752 725, +48 22 329 21 00 tarkowski@mh.com.pl

LOKALIZACJA Nowoczesny, pięciokondygnacyjny budynek WEST WARSAW OFFICE usytuowany przy budowanym skrzyżowaniu ulic Połczyńskiej i Nowolazurowej będzie idealnym miejscem dla najemców w prężnie rozwijającej się dzielnicy Bemowo. Biurowiec znajduje się zaledwie kilometr od wjazdu na autostradę A2, trasę S8 i zachodniej części obwodnicy S2. Osoby korzystające z transportu publicznego będą miały do dyspozycji II linię metra (stacja Mory) w odległości 300 m.

WARSZAWA

ZAUŁEK PIĘKNA CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

Location in one of the most prestigious parts of Warsaw. The area, despite the war devastation, retained a lot of its aristocratic character. The intersection of Polna and Piękna Streets was called Small Paris. Close to numerous prestigious companies, embassies and government buildings.: Excellent public transport: 23 buses - 500 m, trams - 350 m, Metro station Politechnika – 600 m, Central Railway Station – 1,6 km, Verturilo bicycles – in front of the building.

Name of building | Nazwa biurowca Zaułek Piękna Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Piękna 18 District | Dzielnica Centrum City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2005 Number of storeys | Liczba kondygnacji 9 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 16 094 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 8 281 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 700 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 200 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 083 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 102 Asking price | Cena ofertowa 21 EUR/m kw. Service charges | Opłaty eksploatacyjne 19 PLN/m kw. Parking rent | Opłata za parking 190 EUR Indexation | Indeksacja EUR HICP Deposit | Depozyt gwarancja bankowa/kaucja gwarancyjna 3 miesięczny czynsz Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3,99% Number of elevators | Ilość wind 6 Property Manager | Zarządca Knight Frank Architect | Architekt Rafał Depowski Main tenants | Główni najemcy Mazars Polska, GWW, PKO BP Private Banking

LOKALIZACJA Lokalizacja w jednej z najbardziej reprezentacyjnych części Warszawy. Okolica, mimo zniszczeń wojennych, zachowała wiele ze swego arystokratycznego charakteru. Skrzyżowania ulicy Polnej i Pięknej nazywane były Małym Paryżem. W sąsiedztwie swoje siedziby ma wiele renomowanych firm, jak również ambasad i instytucji rządowych. Doskonała komunikacja: 23 linie autobusowe – 500 m, tramwaje – 350 m, Stacja Metra Politechnika – 600 m, Dworzec Centralny – 1,6 km, Rowery Verturilo – przed budynkiem.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Lidia Malec, Savills Sp. z o.o. +48 22 222 40 00, +48 608 697 197 lmalec@savills.pl

BEMOWO - WILANÓW - ŻOLIBORZ

POWIERZCHNIE DLA TWOJEGO BIZNESU LOKALE USŁUGOWE POWIERZCHNIE BIUROWE SPRZEDAŻ I WYNAJEM

R E K L A M A

ORGANIZATOR:

BRONZE

WARSZAWA

DOMANIEWSKA 45 CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Domaniewska 45 - intimate upscale office building provides tenants with less than 10 000 sq.m of modern office space. Location on Służewiec, one of the fastest growing business districts of the city, provides access to the best infrastructure. Location of the building also provides convenient access to public transportation.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Nuvalu Polska +48 22 465 99 66 info@nuvalu.pl

LOKALIZACJA Domaniewska 45 – ekskluzywny kameralny budynek biurowy oferuje najemcom niecałe 10 000 m kw. nowoczesnej powierzchni biurowej. Lokalizacja na warszawskim Służewcu, jednej z najprężniej rozwijających się biznesowo dzielnic miasta, gwarantuje dostęp do najlepszej infrastruktury. Położenie budynku zapewnia ponadto dogodny dostęp do środków komunikacji miejskiej.

WARSZAWA

DOMANIEWSKA OFFICE HUB CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

The Domaniewska Office Hub is in the business heart of Mokotów, so it has excellent links with all parts of the city. Numerous bus and tram services run nearby, leading to virtually every district of Warsaw, in addition to the 1st metro line and Rapid Urban Train (SKM). F.Chopin International Airports is only 4 km away, and Warsaw’s Southern Ring Road is not much further.

Name of building | Nazwa biurowca Domaniewska Office HUB Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Domaniewska 37c District | Dzielnica Mokotów City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2015 Number of storeys | Liczba kondygnacji 7 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 27 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 12 900 (dostępna - Bud B) Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 1 400 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 411 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 899 - 2 218 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 472 Asking price | Cena ofertowa 14 EUR/m kw. Service charges | Opłaty eksploatacyjne 16 PLN/m kw./mc Parking rent | Opłata za parking 60/90 EUR/miejsce Indexation | Indeksacja --Deposit | Depozyt --Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 5% Number of elevators | Ilość wind 4 Property Manager | Zarządca --Architect | Architekt Juvenes – Projekt Sp. z o.o. i DDJM Biuro Architektoniczne Main tenants | Główni najemcy Poczta Polska S.A.

LOKALIZACJA Domaniewska Office Hub jest położona w sercu biznesowego Mokotowa, dzięki czemu doskonale wpisuje się w układ komunikacyjny miasta. W pobliżu przebiegają liczne linie autobusowe i tramwajowe, prowadzące do praktycznie wszystkich dzielnic Warszawy, a także I linia metra i Szybka Kolej Miejska. Do międzynarodowego lotniska im. F. Chopina są zaledwie 4 km, zaś niewiele dalej znajduje się Południowa Obwodnica Warszawy.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Cushman & Wakefield +48 22 820 20 20 joanna.blumert@eur.cushwake.com

WARSZAWA

HARMONY OFFICE CENTRE II CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Harmony Office Centre II Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Żaryna 2B District | Dzielnica Mokotów City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2010 Number of storeys | Liczba kondygnacji 6/6/10 + 2 podziemne/underground Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. --Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 7 353/4 089/5 060 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 12/467/405 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. to be confirmed Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 330/839/618 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 397 Asking price | Cena ofertowa to be confirmed Service charges | Opłaty eksploatacyjne to be confirmed Parking rent | Opłata za parking to be confirmed Indexation | Indeksacja coroczna waloryzacja według MUICP Deposit | Depozyt 3-miesięczny czynsz + 3-miesięczne opłaty użytkowe Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 5,31-8,36% Number of elevators | Ilość wind 4/2/3 Property Manager | Zarządca Knight Frank Sp. z o.o. Architect | Architekt APA Kuryłowicz & Associates Main tenants | Główni najemcy Bank Millennium, MEC, Mary Kay, Nokia

Harmony Office Centre II is located in Mokotów district, in the direct vicinity of Pole Mokotowskie green areas and close to other office investments of Mokotów area. It is very well connected with CBD by trams and metro.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Anna Szelc +48 669 945 700 asz@azora.pl

LOKALIZACJA Harmony Office Centre II położony jest w warszawskiej dzielnicy Mokotów, w bezpośrednim sąsiedztwie Pola Mokotowskiego, w pobliżu głównych mokotowskich inwestycji biurowych. Ma dogodne połączenie z Centralnym Obszarem Biznesu.

WARSZAWA

INFINICITY C1/C2 CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

The Infinicity complex is located in the business part of Mokotów district in the quarter of Marynarska, Postępu, Cybernetyki streets. Thanks to the extensive commuting service network, one may easily reach the center of Warsaw and other city districts. In the direct neighborhood of the project, there are tram and bus stops, not much further- an underground and a fast local train station SKM, connecting the site with downtown and with the International Chopin Airport at a distance of a few minutes. The INFINICITY project has direct, collision-free access to the A2 motorway thanks to recently opened southern ring of Warsaw and the first part of the NS. This solution also allows for a direct connection to the northern and southern part of Warsaw.

Name of building | Nazwa biurowca Infinicity C1/C2 Standard (class A, class B, class C) A/A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Postępu 12 District | Dzielnica Mokotów City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2016 Number of storeys | Liczba kondygnacji 8 naz.+ 2 pod./7 naz. + 2 pod. Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 10 322/14 384,3 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 10 322/14 384,3 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 875,5/1 229,3 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 426/500 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 503/2 000 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 595 (dla budynku C1 i C2) Asking price | Cena ofertowa 14 EUR/m kw. Service charges | Opłaty eksploatacyjne 18 PLN/m kw. Parking rent | Opłata za parking 90 EUR/m kw. Indexation | Indeksacja tak Deposit | Depozyt tak Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 6,42% /5,88% Number of elevators | Ilość wind 6/7 Property Manager | Zarządca Europejskie Centrum Inwestycyjne ECI S.A. Architect | Architekt Andrzej Mrowiec, Łukasz Baran Main tenants | Główni najemcy ---

LOKALIZACJA Kompleks Infinicity zlokalizowany jest w biznesowej części Mokotowa w kwadracie ulic: Marynarska, Postępu, Cybernetyki. Dzięki rozbudowanej sieć komunikacji miejskiej, można łatwo przemieścić się do centrum Warszawy i innych dzielnic miasta. W bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji znajdują się przystanki tramwajowe i autobusowe, niewiele dalej – linia metra i szybka kolej SKM, łącząca to miejsce ze Śródmieściem i z międzynarodowym lotniskiem F. Chopina, do którego dojazd zajmuje kilka minut. Projekt INFINICITY dysponuje bezpośrednim, bezkolizyjnym dostępem do autostrady A2 w związku z oddaniem do użytku południowej obwodnicy Warszawy oraz pierwszej części trasy NS. Rozwiązanie to pozwala również na bezpośrednie połączenie południowej części Stolicy z północną.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Europejskie Centrum Inwestycyjne ECI S.A. +48 22 375 60 00 wynajem@ecigroup.eu

WARSZAWA

INFINICITY C1/C2 CLASS A

GREEN SOLUTIONS The buildings have been designed with ecofriendly principles, thanks to which tenants are provided with optimal, healthy working conditions and in consequence measurable savings in space use. INFINICITY C1/C2 already at the design stage has been registered in BREEAM certification. Activities include every aspect of the investment starting from a rainwater management, energy-efficient heating, air conditioning and lighting, intelligent building management system ending on a large biologically active area together with preserved and rich greenery, serving as a fresh breath for this part of the city thanks to the flamboyant old trees.

ZIELONE ROZWIĄZANIA Budynki projektowane są z użyciem rozwiązań pro-ekologicznych, dzięki którym zapewnimy najemcom optymalne, zdrowe warunki pracy oraz wymierne oszczędności w użytkowaniu powierzchni. INFINICITY C1/C2 już na etapie projektowym zarejestrowano do certyfikacji BREEAM. Działania te uwzględniają każdy aspekt inwestycji począwszy od gospodarki wodą opadową, poprzez energooszczędne instalacje grzewcze, klimatyzacyjne i oświetleniowe, inteligentny system zarządzania budynkiem, a skończywszy na zachowaniu w ramach projektu istniejącej, wyjątkowo bogatej rezerwy zieleni służącej jednocześnie jako „płuca” dla tej części miasta, poprzez okazały wiekowy już drzewostan.

WARSZAWA

MOKOTÓW PLAZA CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

Mokotów Plaza is located in Postępu 6, in the business part of Mokotów. Mokotów Plaza is very well communicated with the airport and CBD. The building also has excellent access to other districts of Warsaw thanks to new road solutions and public transport. In the closest vicinity there are shops and restaurants and the tenants may benefit from the facilities offered by Galeria Mokotów.

Name of building | Nazwa biurowca Mokotów Plaza Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Postępu 6 District | Dzielnica Mokotów City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2008 Number of storeys | Liczba kondygnacji 5 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. --Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 14 500 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 850 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 100 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 3 000 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 275 Asking price | Cena ofertowa to be confirmed Service charges | Opłaty eksploatacyjne to be confirmed Parking rent | Opłata za parking to be confirmed Indexation | Indeksacja HICP roczna Deposit | Depozyt Depozyt lub Gwarancja Bankowa Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 5,8% Number of elevators | Ilość wind 4 Property Manager | Zarządca Savills Property Management Sp. z o.o. Milena Sikora Architect | Architekt JPM Main tenants | Główni najemcy Mediacom, KCR, Asus, Telepizza

LOKALIZACJA Mokotów Plaza jest położony na ul. Postępu 6, na Mokotowie – w jego biznesowej części. Mokotów Plaza jest dobrze skomunikowany z lotniskiem i Centralnym Obszarem Biznesowym. Budynek ma dobry dojazd do pozostałych dzielnic Warszawy dzięki nowoczesnym rozwiązaniom drogowym oraz komunikacji publicznej. W najbliższym sąsiedztwie znajdują się sklepy i restauracje, a ponadto najemcy mogą korzystać z usług oferowanych przez pobliską Galerię Mokotów.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Anna Szelc +48 669 945 700 asz@azora.pl

WARSZAWA

PARK ROZWOJU CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Park Rozwoju Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Konstruktorska 12 District | Dzielnica Mokotów City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku maj 2015 Number of storeys | Liczba kondygnacji 9 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 16 000 – II etap/stage Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 14 000 – II etap/stage Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 2 500 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 355 Asking price | Cena ofertowa do uzgodnienia/TBA Service charges | Opłaty eksploatacyjne Proszę o kontakt z nami/Please contact us Parking rent | Opłata za parking Proszę o kontakt z nami/Please contact us Indexation | Indeksacja tak/yes Deposit | Depozyt tak/yes Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3,9% Number of elevators | Ilość wind 6 Property Manager | Zarządca Echo Investment Property Management Architect | Architekt JEMS Architekci Sp. z o.o. Main tenants | Główni najemcy Schneider Electric Polska ---

Thanks to excellent location Park Rozwoju between the city center (15 min) and the Chopin International Airport (15 min), as well as infrastructural investments integrates it with the city center. The bypass of Southern Warsaw, Marynarska junction and also a network of city public transportation systems provides a comfortable and convenient commute to the center of Warsaw.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Paweł Milcarz, Echo Investment +48 664 900 359 pawel.milcarz@echo.com.pl

LOKALIZACJA Dzięki doskonałemu położeniu Parku Rozwoju pomiędzy Śródmieściem (15 minut samochodem) a Lotniskiem Chopina (15 min), a także inwestycjom infrastrukturalnym obszar inwestycji został skomunikowany z centrum miasta. Wygodny dojazd zapewnia południowa obwodnica Warszawy, węzeł Marynarska, a także rozbudowana sieć komunikacji miejskiej.

WARSZAWA

NEW CITY & NEW CITY 2 CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

New City Building (NC) is located in the central region of Mokotów on 15th Marynarska Street. In the building’s surrounding area are located main communication routes providing excellent access both by car and using the city’s well-developed public transport network. NC is the only building in Mokotów which has a convenient entrance from three sides (from Marynarska, Cybernetyki and Postępu) which significantly shortens the travel time from different parts of Warsaw. Galeria Mokotów shopping centre provides a vast array of trade. An additional advantage of NC location is a proximity of airport (2 km), Warszawa Służewiec railway station (800 m), express route S2 (5 km) as well as highway A2.

Name of building | Nazwa biurowca New City & New City 2 Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Marynarska 15 District | Dzielnica Mokotów City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2010 Number of storeys | Liczba kondygnacji 11 naziemnych, 3 podziemne Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 44 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 38 950 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 3 169 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 120 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 000 – 4 100 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 1 300 Asking price | Cena ofertowa Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Service charges | Opłaty eksploatacyjne Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Parking rent | Opłata za parking Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Indexation | Indeksacja HICP/MUICP Deposit | Depozyt Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Number of elevators | Ilość wind 17 Property Manager | Zarządca Hines Polska Sp. z o.o. Architect | Architekt Studio Architektoniczne Atelier.com Main tenants | Główni najemcy Samsung, Novartis, Burda, GTS McDonald’s, Eniro

LOKALIZACJA Budynek New City ( NC) zlokalizowany jest w centralnym rejonie Mokotowa przy ulicy Marynarskiej 15. W bezpośrednim otoczeniu biurowca przebiegają główne szalki komunikacyjne, które zapewniają doskonały dojazd zarówno samochodem, jak i środkami rozbudowanej sieci komunikacji miejskiej. NC jako jedyny obiekt na Mokotwie dysponuje także wjazdami z trzech stron (od Marynarskiej, Cybernetyki i Postępu) co diametralnie skraca czas dojazdu do budynku z różnych części Warszawy. Szeroką ofertę handlu i usług zapewnia centrum handlowe Galeria Mokotów. Dodatkowym atutem NC jest także bliskość lotniska (2 km), dworca kolejowego Warszawa Służewiec (800 m), trasy wylotowej S2 (5 km), a także autostrady A2.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Hines Polska Sp. z o.o. +48 22 351 24 00 hinespl@hines.com

WARSZAWA

NEW CITY & NEW CITY 2 CLASS A

UL. MARYNARSKA

Przykładowy rzut

WYJAZD W UL. MARYNARSKĄ

WJAZD Z UL. MARYNARSKIEJ

UL. POSTĘPU

Sample plan

BUDYNEK NEW CITY

WYJAZD W UL. POSTĘPU

WJAZD Z UL. POSTĘPU

WYJAZD UL. CYBERNETYKI

WARSZAWA

TAŚMOWA CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

The newest office complex of Echo Investment is located at Taśmowa street in Warszawa. A very good location in the Mokotów district and proximity of public transport stops and stations ensure easy access to the centre as well as to the other parts of the city. Yet another advantage of the location of the Taśmowa office complex is its closeness to the city centre, which can be reached in just 15 minutes, as well as to Chopin Airport (7 minutes).

Name of building | Nazwa biurowca Taśmowa Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Taśmowa District | Dzielnica Mokotów City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku I Q2 2016 Number of storeys | Liczba kondygnacji 9 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 15 000 – I etap/stage Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 13 770 – I etap/stage Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 2 500 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 323 Asking price | Cena ofertowa Proszę o kontakt z nami/Please contact us Service charges | Opłaty eksploatacyjne Proszę o kontakt z nami/Please contact us Parking rent | Opłata za parking Proszę o kontakt z nami/Please contact us Indexation | Indeksacja tak/yes Deposit | Depozyt tak/yes Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 2,95% Number of elevators | Ilość wind 6 Property Manager | Zarządca Echo Investment Property Management Architect | Architekt APA Wojciechowski Main tenants | Główni najemcy ---

LOKALIZACJA Najnowszy kompleks biurowy Echo Investment zlokalizowany jest przy ul. Taśmowej w Warszawie. Bardzo dobra lokalizacja w dzielnicy Mokotów oraz bliskość przystanków komunikacji miejskiej zapewniają łatwy dostęp do centrum, a także do innych części miasta. Dodatkowymi atutami lokalizacji przy ulicy Taśmowej jest bliskość centrum miasta, do którego dojazd trwa zaledwie 15 minut oraz bliskość lotniska im. F. Chopina (7 min).

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Michał Żelski, Echo Investment +48 664 900 312 michal.zelski@echo.com.pl

WARSZAWA

CRISTAL PARK CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Cristal Park Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Mszczonowska 4 District | Dzielnica Ochota City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2009 Number of storeys | Liczba kondygnacji 3 +1 podziemna/underground Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. --Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 10 350 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 0 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. ok. 500 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. ok. 3 400 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 225 Asking price | Cena ofertowa to be confirmed Service charges | Opłaty eksploatacyjne to be confirmed Parking rent | Opłata za parking to be confirmed Indexation | Indeksacja HICP EU-27 Deposit | Depozyt to be confirmed Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 4% Number of elevators | Ilość wind 4 Property Manager | Zarządca Cristal Property Management Sp. z o.o. Architect | Architekt Jems Architekci Main tenants | Główni najemcy Ogp Gaz-System SA, Barentz Sp. z o.o.

Cristal Park is located in Ochota district, next to the Jerozolimskie Avenue - one of the biggest communication arteries. This is one of the most dynamically developing areas in Warsaw - the location enables easy access to other parts of the city by both public and private transport. Additional advantage of the location are Reduta and Blue City shopping centers, located in the neighborhood.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Anna Szelc +48 669 945 700 asz@azora.pl

LOKALIZACJA Cristal Park zlokalizowany jest w dzielnicy Ochota, tuż obok Alei Jerozolimskich – jednej z głównych arterii komunikacyjnych. Rejon ten to jedna z najdynamiczniej rozwijających się części Warszawy – zapewnia dogodne połączenie z pozostałymi dzielnicami miasta, zarówno publicznym jak i prywatnym środkiem transportu. Dodatkową zaletą lokalizacji są znajdujące się w sąsiedztwie centra handlowe Reduta i Blue City.

WARSZAWA

Kró.LEW.ska CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

kró.LEW.ska office building will be located in the innermost core of the Central Business District in Warsaw, near to Saski Park. Due to the location near Marszałkowska Street and Świętokrzyska subway station (300 m) the office building is well connected with all parts of the city, both by private and public means of transportation. The office premises are planned to fulfill AA class requirements for modern office standards. The first five floors have an area of approximately 800 sq.m and next three floors have an average area of 400 sq.m. Each floor contains from vertical core (fire staircase, and two elevators) lobby, flexible office area and sanitary rooms. From the beginning the building was designed for high energy efficiency.

Name of building | Nazwa biurowca Kró.LEW.ska Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Królewska/Graniczna District | Dzielnica Śródmieście City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku I kw. 2016 Number of storeys | Liczba kondygnacji 9 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 6 017,98 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 5 446,15 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 571,83 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 147,27 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 312,27 - 866,75 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 44 podziemne Asking price | Cena ofertowa 25-50 EUR/m kw./miesiąc Service charges | Opłaty eksploatacyjne 21 PLN/m kw./miesiąc Parking rent | Opłata za parking 220 EUR/miesiąc Indexation | Indeksacja (EUROSTAT) - HICP EU Deposit | Depozyt depozyt 3 miesięczny lub 3 miesieczna gwarancja bankowa Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 7,91% Number of elevators | Ilość wind 2 Property Manager | Zarządca tba Architect | Architekt Ernst Hoffmann Architekt Main tenants | Główni najemcy tba

LOKALIZACJA Budynek biurowo-usługowy kró.LEW.ska zlokalizowany będzie w samym Centrum Biznesowym Warszawy, tuż niedaleko Parku Saskiego. Lokalizacja w pobliżu ul. Marszałkowskiej oraz stacji metra Świętokrzyska (300 m) zapewnia doskonały dojazd do wszystkich części miasta zarówno komunikacją publiczną jak i prywatnymi środkami transportu. Powierzchnie biurowe będą spełniać wszelkie wymogi dotyczące nowoczesnego standardu klasy AA. Piętra biurowe 1-5, będą dysponować powierzchnią o wielkości ok. 800 m kw., pozostałe 3 piętra ok. 400 m kw. Każde piętro zawierać będzie także trzon pionu (klatka schodowa, 2 windy), lobby, elastyczne powierzchnie biurowe oraz pomieszczenia sanitarne. Budynek zaprojektowany został z uwzględnieniem możliwie największej efektywności energetycznej zgodnie ze standardami LEED.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Izabella Kieler/Head of Leasing & Marketing +48 609 307 099 izabella.kieler@sb-gruppe.at

WARSZAWA

Kr贸.LEW.ska CLASS A

WARSZAWA

MONIUSZKI 1A CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

In the close vicinity of Moniuszki 1A is everything you need for efficient day-to-day operation of company: banks, restaurants, hotels. Employees will find everything they need on a daily basis and after work: schools, kindergartens, retail stores, shopping centres, theatres, cinemas, art galleries, fitness clubs. The town centre is the best location for business. • prestigious location in the city centre, between Nowy Świat and Marszałkowska streets • 3-minute walk to the Świętokrzyska underground station, where two underground lines intersect • close to tram and bus stops • a few minutes’ walk to Warszawa Centralna and Śródmieście railway stations • approx. 20-minute drive to the Chopin Airport

LOKALIZACJA W najbliższym sąsiedztwie Moniuszki 1A, znajduje się wszystko czego potrzeba, by firma funkcjonowała sprawnie: banki, urzędy, restauracje, hotele. Pracownicy znajdą wszystko, czego potrzebują na co dzień i po pracy: szkoły i przedszkola, sklepy, centra handlowe, teatry, kina, galerie, kluby fitness. Centrum miasta to najlepsza lokalizacja dla biznesu. • prestiżowa lokalizacja w ścisłym centrum, między Nowym Światem a Marszałkowską • 3 minuty pieszo do stacji Świętokrzyska, łączącej dwie linie metra • w sąsiedztwie przystanki linii tramwajowych i autobusowych • dworce PKP Warszawa Centralna i Śródmieście w odległości kilku minut spacerem • około 20 minut jazdy samochodem na Lotnisko Chopina

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

NAI Estate Fellows | CBRE +48 604 620 331 | +48 608 649 335 moniuszki@estatefellows.com | radoslaw.pawlak@cbre.com

WARSZAWA

NOWY ŚWIAT 2.0 CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Nowy Świat 2.0 Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Nowy Świat 6/12 District | Dzielnica Śródmieście City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2015 Number of storeys | Liczba kondygnacji 3 podziemne, 6 naziemnych Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 10 880 pow. brutto Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 4 178 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 1 968 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. --Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 880 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 37 Asking price | Cena ofertowa 25 EUR/m kw. Service charges | Opłaty eksploatacyjne 20 PLN/m kw. Parking rent | Opłata za parking 200 EUR/miejsce/miesiąc Indexation | Indeksacja HICP Deposit | Depozyt 3 m-czny Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 8% Number of elevators | Ilość wind 4 Property Manager | Zarządca Centrum Bankowo-Finansowe „Nowy Świat“ S.A. Architect | Architekt Pracownia AMC-Andrzej M. Chołdzyński Sp. z o.o. - Sp.K Main tenants | Główni najemcy ---

In a prestigious location in the centre of Warsaw, at 6/12 Nowy Świat Street, in the vicinity of the existing building of the Banking and Financing Center “Nowy Świat” S.A. and the building of Centrum Giełdowe, CBF is developing an office and service building with an underground garage. The building stands out with its modern architecture and functional solutions. It will feature ca. 4,178 sq.m of office space located on 5 floors, and ca. 1,968 sq.m of commercial and service space located on the ground floor, mezzanine and floor “-1”, as well as 40 parking spaces in an underground garage. The development involves construction of an environmentally-friendly building (LEED certificate).

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

CBRE +48 22 544 80 00 nowyswiat2@cbre.com

LOKALIZACJA W prestiżowej lokalizacji w centrum Warszawy przy ulicy Nowy Świat 6/12, w sąsiedztwie istniejącego budynku Centrum Bankowo-Finansowego „Nowy Świat” S.A. oraz Kompleksu Centrum Giełdowego, Spółka CBF realizuje budynek biurowo-usługowy z garażem podziemnym. Budynek wyróżnia się nowoczesną architekturą i rozwiązaniami funkcjonalnymi. W budynku znajdzie się 4 178 m kw. powierzchni biurowej zlokalizowanej na 5 piętrach oraz 1 968 m kw. powierzchni handlowo–usługowych zlokalizowanej na parterze, antresoli oraz kondygnacji „-1” a także blisko 40 miejsc parkingowych w garażu podziemnym. Realizacja zakłada wykonanie budynku przyjaznego środowisku (certyfikat LEED).

101

WARSZAWA

Q22 CLASS A+

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

Q22 is an office project located in one of the most prestigious places of Warszawa, at the crossroads of Al. Jana Pawła II and Grzybowska street. A 155-metre tall office building shall be erected in the close vicinity of public transport stops and stations (including the new subway line). A great advantage of the location of Q22 is its direct closeness to the business centres of the city, hotels, restaurants and most important sites of the city such as Chopin Airport, Central Railway Station and subway station that can be reached within 15, 5, and 1 minute respectively.

Name of building | Nazwa biurowca Q22 Standard (class A, class B, class C) A+ Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Jana Pawła II 22 District | Dzielnica Śródmieście/CBD City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku Q3 2016 Number of storeys | Liczba kondygnacji 40 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 52 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 50 000 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 2 000 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 500 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 000 – 2 000 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 348 Asking price | Cena ofertowa do uzgodnienia/TBA Service charges | Opłaty eksploatacyjne Proszę o kontakt z nami/Please contact us Parking rent | Opłata za parking Proszę o kontakt z nami/Please contact us Indexation | Indeksacja tak/yes Deposit | Depozyt tak/yes Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3,9% Number of elevators | Ilość wind 25 Property Manager | Zarządca --Architect | Architekt Kuryłowicz & Associates, Buro Happold Polska Main tenants | Główni najemcy ---

LOKALIZACJA Q22 to projekt biurowy zlokalizowany w jednym z najbardziej prestiżowych miejsc Warszawy, przy skrzyżowaniu Al. Jana Pawła II i ul. Grzybowskiej. 155-metrowy biurowiec powstanie w bezpośrednim sąsiedztwie przystanków komunikacji miejskiej (w tym nowej linii metra). Atutem lokalizacji Q22 jest bezpośrednia bliskość centrów biznesowych miasta, a także hoteli i restauracji oraz małe odległości do najważniejszych punktów miasta – piętnaście minut od lotniska, pięć minut od Dworca Centralnego, minuta od stacji metra

102

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Michał Żelski, Rafał Mazurczak, Echo Investment +48 664 900 312, +48 664 900 303 michal.zelski@echo.com.pl, rafal.mazurczak@echo.com.pl

WARSZAWA

CENTRUM LIM CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

LIM Center is the only office building in Warsaw, offering both business and hotel functions. This unique facility consists of Marriott Hotel, office space and shopping arcade. Hotel and business functions under one roof guarantee comfort and complex service. Additionally Marriott’s esteem makes LIM Center an ideal address for companies, which value localization, prestige and convenience. Minimum area available for rent is a 24 sq.m room. These rooms may be joined without limitations, thereby obtaining an office suitable for a large corporation, as well as a small consulting firm. The offer also includes a flexible rental period, suited to tenants’ individual needs.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

+48 22 630 65 00 +48 22 630 65 00 sekretariat@lim.com.pl

LOKALIZACJA Centrum LIM to jedyny w Warszawie budynek biurowy łączący funkcje biznesowe i hotelowe. Na ten unikalny obiekt składa się Hotel Marriott, kompleks biurowy oraz dwupoziomowy pasaż handlowo-usługowy. Połączenie w jednym budynku funkcji hotelowych i biznesowych zapewnia wygodę i kompleksową obsługę, co sprawia, że Centrum LIM jest idealnym adresem dla firm, dla których lokalizacja, prestiż i wygoda mają pierwszoplanowe znaczenie. Najmniejsza powierzchnia biurowa wynosi 24 m kw. Pokoje biurowe można łączyć, uzyskując biuro o dowolnej wielkości, odpowiednie zarówno dla dużej korporacji jak i małej firmy konsultingowej. Elastyczność oferty obejmuje także dogodny dla klienta okres najmu.

103

WARSZAWA

ATRIUM 2 CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

• Underground station just in the distance of 80 m

• Close proximity to the shopping centre, restaurants and hotels • 3 min to 15 buses and 5 trams • 3 min to the Veturilo bike station • 10 min to Central Railway Station • 20 min to the Airport

LOKALIZACJA •

Stacja metra ok. 80 m od wejścia do budynku

•

W pobliżu znajduje się centrum handlowe, restauracje i hotele

•

3 min do 15 autobusów i 5 tramwajów

•

10 min do Dworca Centralnego

•

3 min do stacji rowerowej Veturilo

•

20 min do lotniska

104

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Paulina Jaskólska +48 519 500 502 paulina.jaskolska@skanska.pl

WARSZAWA

EQLIBRIUM CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

This prestigious, modern development is situated in an extremely convenient, easily accessible location in Warsaw’s Wola district, on the corner of Jana Kazimierza and Ordona streets. This central location offers an abundance of transport links, including buses, trams, the Warsaw Commuter Railway (WKD), and soon also the second tube line. Furthermore, thanks to the nearby Warszawa Zachodnia railway station, the building has easy access to the national rail network. Located only two kilometres from the building is the Warsaw International Expocentre EXPO XXI, with top-class hotels, such as Westin and Hilton within easy reach. New housing estates offering high standards and comfortable living conditions can also be found in close proximity.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Waryński S.A. Grupa Holdingowa +48 22 632 77 91 biuro@warynski.pl

LOKALIZACJA Ta prestiżowa i nowoczesna inwestycja usytuowana jest w bardzo dogodnym i łatwo dostępnym miejscu. Budynek ulokowany jest na warszawskiej Woli, u zbiegu ulic Jana Kazimierza i Ordona. Lokalizacja nieopodal ścisłego centrum miasta zapewnia możliwość wygodnego korzystania z wielu opcji transportu publicznego: linii autobusowych, tramwajowych, podmiejskiej linii kolejowej WKD, a wkrótce także z drugiej linii metra. Ponadto, dzięki bliskości stacji kolejowej Warszawa Zachodnia, budynek posiada łatwy dostęp do pociągów dalekobieżnych. Zaledwie dwa kilometry od biurowca znajduje się warszawskie Centrum EXPO XXI, a nieco dalej ulokowane są wysokiej klasy hotele, m.in.: Westin oraz Hilton.

105

WARSZAWA

CITY GATE OGRODOWA 58 CLASS B

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

City Gate is a modern office, leisure and retail complex. It consists of two independent sections, with their own separate entrances. The building offers up to date technological support to its tenants. Open space enable easy adaptation. The floor area of the structure is mainly allocated for use as office space, whereas the two underground levels provide 226 parking spaces and a car-wash. The complex is linked directly to the IBIS Hotel. Location is another advantage of the building. It is situated close to Warsaw City Center, bordering the Central Business District. Standing at the junction of Towarowa Street, Okopowa Street an Solidarności Avenue, the object is easily accessible by both car and public transport.

Name of building | Nazwa biurowca City Gate Ogrodowa 58 Standard (class A, class B, class C) B Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Ogrodowa 58 District | Dzielnica Wola City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2001 Number of storeys | Liczba kondygnacji 14 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 26 206 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 18 767 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 1 706 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 72,26 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 480 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 226 Asking price | Cena ofertowa 15 EUR/m kw./mc Service charges | Opłaty eksploatacyjne 5,50/EUR/m kw./mc Parking rent | Opłata za parking 150 EUR/mc Indexation | Indeksacja HICP, CPI Deposit | Depozyt 3 months rent Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 8% Number of elevators | Ilość wind 7 Property Manager | Zarządca --Architect | Architekt Adam Tyliszczak, Roman Abramczuk Main tenants | Główni najemcy SONY, PUMA, X Trade Brokers Dm S.A., Bank BPH, Lukoil, PZU S.A./PZU Życie S.A., CUBUS

LOKALIZACJA City Gate to kompleks biurowo-handlowy, składający się z dwóch części o niezależnych wejściach. Wyposażenie budynku zostało zaprojektowane w oparciu o najnowocześniejsze rozwiązania techniczne. Powierzchnia typu „open space” umożliwia wygodny i łatwy podział. Zasadniczą część budynku stanowią powierzchnie biurowe, a dwie kondygnacje podziemne zajmuje parking dla 226 samochodów wraz z myjnią. Kompleks połączony jest bezpośrednim przejściem z hotelem IBIS. Położenie budynku jest jego kolejną zaletą. City Gate znajduje się w pobliżu centrum Warszawy, na granicy Centralnego Obszaru Biznesu (COB). Lokalizacja w bezpośrednim sąsiedztwie węzła komunikacyjnego utworzonego przez skrzyżowanie ulic Towarowej i Okopowej z Al. Solidarności gwarantuje dogodny dojazd zarówno środkami transportu miejskiego jak i samochodem.

106

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Główny Adminisrator Budynku Ewa Raczyńska +48 22 520 27 40 eraczynska@ogrodowainwestycje.pl

WARSZAWA

AMEW INVEST CLASS B

LOCATION AMEW Invest B Al. Jana Pawła II 11 Wola Warszawa remont kapitalny 2007 14+S 7 136 4 940 450 16,0 485 --na zapytanie 19 PLN/m kw. --tak tak 5-10% 4 Amew Invest Sp. z o.o. --PFRON, GIORIN

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Amew Invest Sp. z o.o. +48 22 620 84 87 biuro@amewinvest.pl

Our building is located in the city center of Warsaw, in the Central Business District, at Jana Pawła II avenue near ONZ Roundabout. The building’s outstanding central location enables easy access by public transport means and at the same time providing immediate access to most of the City Center amenities e.g. banks, restaurants, hotels, shopping centres and schools. In the proximity of the building is a station of line 2 of the underground, bus and tram stops and nearby are railway stations Warszawa Centralna and Śródmieście and also WKD.

LOKALIZACJA Budynek usytuowany jest w ścisłym centrum Warszawy, w tzw. Centralnym Obszarze Biznesu, w Al. Jana Pawła II w pobliżu Ronda ONZ. Ta wyjątkowo atrakcyjna lokalizacja umożliwia łatwy dojazd środkami komunikacji miejskiej, jak również zapewnia dostęp do wszystkich udogodnień centrum miasta takich jak banki, restauracje, hotele, galerie handlowe i szkoły. W bezpośrednim sąsiedztwie budynku znajdują się stacja drugiej linii metra, przystanki autobusowe i tramwajowe, a także niedaleko dworce kolejowe Warszawa Centralna i Śródmieście oraz WKD.

109

WARSZAWA

CROWN SQUARE CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

Crown Square is located in Wola District, close to Daszynskiego roundabout and in close proximity to City Center. Excellent access to all means of transport: buses, trams, II line of Metro station.

Name of building | Nazwa biurowca Crown Square Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Przyokopowa 31 District | Dzielnica Wola City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2010 Number of storeys | Liczba kondygnacji 16 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 24 917 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 15 937 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 271 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 600/1 000 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 233 Asking price | Cena ofertowa 17 EUR/m kw. Service charges | Opłaty eksploatacyjne 19 PLN/m kw. Parking rent | Opłata za parking 180 EUR Indexation | Indeksacja EUR CPI Deposit | Depozyt gwarancja bankowa/kaucja gwarancyjna 3 miesięczny czynsz Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 4,75% Number of elevators | Ilość wind 6 Property Manager | Zarządca Cushman & Wakefield Polska Sp. z o.o. Architect | Architekt --Main tenants | Główni najemcy Oracle, Micro Strategy, Nike

LOKALIZACJA Crown Square zlokalizowany jest w dzielnicy Wola przy Rondzie Daszyńskiego i bliskiej odległości do Centrum. Doskonały dostęp do komunikacji miejskiej: autobusy, tramwaje, stacja II linii Metra.

110

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Artur Śmigiera +48 22 820 20 20 artur.smigiera@eur.cushwake.com

WARSZAWA

OXYGEN PARK CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Oxygen Park Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Al. Jerozolimskie/Jutrzenki 137 District | Dzielnica Włochy City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2013 Number of storeys | Liczba kondygnacji 6 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 18 300 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 17 707 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 415 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 530 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 162 Asking price | Cena ofertowa on application/na żądanie Service charges | Opłaty eksploatacyjne 14 PLN Parking rent | Opłata za parking on application/na żądanie Indexation | Indeksacja annual/roczna Deposit | Depozyt 3 months rent+service charges/3 mies. czynsz+opłaty eksploatacyjne Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych ok. 3% Number of elevators | Ilość wind 4+4 Property Manager | Zarządca Cristal Property Management Architect | Architekt Jems Architekci Main tenants | Główni najemcy Merck, Sodexo Polska, Lionbridge Poland Fujitsu Technology Solutions, Grupa Wirtualna Polska, TM Toys

Oxygen Park consists of two-office buildings located at the front line of Al. Jerozolimskie, one of the leading business districts in Warsaw housing headquarters of such renowned firms as Microsoft, Philips, Orange or Mercedes Benz. The excellent location of Oxygen Park ensures its maximum exposure and recognition of the tenant’s headquarters. The broadened Al. Jerozolimskie, with its new communication junction at Łopuszańska Street serviced by numerous means of public transport, will provide tenants of Oxygen Park with an easy access to their offices, the city center and to the Chopin Airport. Flexible and functional spaces combined with a low add-on factor and human scale architecture are the key assets of Oxygen Park.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Katarzyna Pankiewicz +48 22 331 30 08 kpankiewicz@yareal.com

LOKALIZACJA Oxygen Park to dwa budynki biurowe zlokalizowane bezpośrednio przy Al. Jerozolimskich, w jednym z najważniejszych obszarów biznesowych Warszawy, gdzie mieszczą się główne siedziby znanych firm, m.in. takich jak: Microsoft, Philips, Orange czy Mercedes Benz. Oxygen Park zapewnia pierwszorzędną ekspozycję oraz rozpoznawalność dla siedziby firmy. Rozbudowane Al. Jerozolimskie z wiaduktami umożliwiającymi sprawny przejazd bez zatrzymywania się na skrzyżowaniach ulic, ze zmodernizowanym skrzyżowaniem przy ul. Łopuszańskiej, licznymi środkami transport publicznego zapewnią najemcom Oxygen Park łatwy dostęp do biur oraz szybki dojazd zarówno do centrum miasta jak i na lotnisko im. F. Chopina.

111

WARSZAWA

PROXIMO CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

Proximo will rise in one of the most attractive locations in Warsaw, at the intersection of Prosta Street and Przyokopowa Street. Future tenants will be given an unbeatable location in the direct vicinity of Rondo Daszyńskiego and the second metro line station of the same name. Furthermore all 7 entries to the new subway line are situated on the west side of Rondo Daszyńskiego and the closest entry is located 20 meters from the project’s main entrance. Proximo location provides excellent access to the building for public and private transport.

LOKALIZACJA Proximo powstaje w jednej z najbardziej atrakcyjnych lokalizacji w Warszawie u zbiegu ulic Prostej i Przyokopowej, w bezpośrednim sąsiedztwie Ronda Daszyńskiego i stacji drugiej linii metra o tej samej nazwie. Najbliższe spośród wszystkich 7 wejść do metra zlokalizowanych po zachodniej stronie Ronda Daszyńskiego znajduje się 20 metrów od wejścia głównego do Proximo. Lokalizacja projektu jest gwarancją doskonałego dostęp do budynku zarówno środkami transportu publicznego jak i prywatnego.

112

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Hines Polska +48 22 351 24 00 hinespl@hines.com

WARSZAWA

PROXIMO CLASS A

Przykładowy rzut Sample plan

Piętra: 1-6

Floors: 1-6

Powierzchnie w układzie: 30% gabinety 70% open space Maksymalne zagęszczenie - 6,16 m kw.

Office space arrangement: 30% cellular offices 70% open space Maximum density - 6,16 sq.m

Ilość stanowisk w gabinetach: 12 Ilość stanowisk w open space: 304 Ilość całkowita w salonach konferencyjnych: 92 Całkowita powierzchnia najmu na kondygnacjach: ok. 2 878 m kw.

Work stations cellular offices: 12 Work stations open space: 304 Work stations conference chairs: 92 Total rentable area per floor: 2 878 sq.m

113

WARSZAWA

WEST POINT 120 CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

West Point 120 office complex is located in the south-western part of Warsaw, in Jerozolimskie Business District. An extensive network of roads and public transportation provides good access to the city-center, the airport and every district in Warsaw. The potential of the area and its many convenient amenities is highly appreciated by large Polish and international corporations that have located their headquarters here, including BASF, Bayer, Gaz-System, MercedesBenz, Microsoft, Orange and Philips.

Name of building | Nazwa biurowca West Point 120 Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Włodarzewska 120 District | Dzielnica Włochy City | Miasto Warszawa Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2016 Number of storeys | Liczba kondygnacji 6 kondygnacji naziemnych Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 20 500 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 18 880 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 690 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 3 378 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 355 Asking price | Cena ofertowa upon request/na żądanie Service charges | Opłaty eksploatacyjne 12 PLN Parking rent | Opłata za parking upon request/na żądanie Indexation | Indeksacja upon request/na żądanie Deposit | Depozyt upon request/na żądanie Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 4,8% Number of elevators | Ilość wind 3+4 Property Manager | Zarządca --Architect | Architekt PROJEKT Polsko Belgijska Pracownia Architektury Main tenants | Główni najemcy ---

LOKALIZACJA Kompleks biurowy West Point 120 zlokalizowany jest w południowo-zachodniej części Warszawy, w Jerozolimskie Business District. Rozbudowana sieć dróg oraz połączeń komunikacji miejskiej zapewnia dogodny dojazd do centrum, lotniska i wszystkich dzielnic Warszawy. Potencjał okolicy i liczne udogodnienia, jak centra handlowe, kluby fitness, przedszkola, doceniły duże polskie i międzynarodowe korporacje, które zlokalizowały tu swoje siedziby, m.in. BASF, Bayer, Gaz-System, Mercedes-Benz, Microsoft, Orange i Philips.

114

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Bouygues Immobilier Polska +48 22 888 60 10 westpoint@bi-polska.pl

WARSZAWA

GARDEN PLAZA CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Garden Plaza is the first project in Żoliborz combining modernity and functionality with pro-ecological solutions. Nearly 9,000 sq.m of modern class A office space meet rigorous requirements of the internationally recognised BREEAM environmental certification system. Garden Plaza technologies provide for sustainable growth, and significantly increase the cost effectiveness of the development. Garden Plaza’s close proximity to Powązkowska and Armii Krajowej streets enables quick transfer to different districts of Warsaw. In addition, the proximity of route S8 allows easy access to Warsaw Chopin and Modlin Airports. Garden Plaza’s neighborhood benefits also from an extensive network of public transport as well as from a variety of local shops and services.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Marta Lipińska, +48 22 653 65 62 +48 22 653 65 60 info@gardenplazaoffice.com

LOKALIZACJA Garden Plaza to pierwszy projekt na Żoliborzu łączący nowoczesność i funkcjonalność z rozwiązaniami pro-ekologicznymi. Blisko 9 000 m kw. nowoczesnej powierzchni biurowej klasy A, spełnia rygorystyczne kryteria międzynarodowego systemu certyfikacji BREEAM. Technologie zastosowane w projekcie gwarantują firmom zrównoważony rozwój oraz zwiększają efektywność kosztową powierzchni. Lokalizacja nieopodal ulic Powązkowskiej i Armii Krajowej umożliwia dogodne przemieszczanie się między dzielnicami Warszawy. Bliskość trasy S8 pozwala na szybkie dotarcie do lotniska im. Fryderyka Chopina, Portu Lotniczego w Modlinie oraz autostrady A2. W okolicy Garden Plaza znajdują się także liczne przystanki komunikacji miejskiej oraz bogate zaplecze usługowo-handlowe.

115

WROCŁAW

632 432

5,1

Populacja Population I kw. 2014 | Q1 2014

Stopa bezrobocia % Unemployment rate % czerwiec 2014 | June 2014

125 809 34 191 Liczba studentów Number of students 2013

Liczba absolwentów Number of graduates 2013

WROCŁAW

4 130

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie PLN Average monthly salary in PLN Liczba uczelni wyższych 2013 Number of universities/colleges 2013

Wybrane transakcje inwestycyjne Selected investment transactions Budynek Building

Wartość transakcji (mln EUR) Value of transaction

Sprzedający Seller

Kupujący Buyer

Green Day

Skanska

GLL

Aquarius BH II

Echo Investment

Azora

Wybrane transakcje najmu Selected lease transactions

116

Budynek Building

Kwartał Quarter

Najemca Tenant

Powierzchnia Space

Typ umowy Agreement type

Silver Forum

Confidential Client

4 940

renegocjacja | renegotiation

New Point Offices & Ruska 11/12

Fresenius Kabi

2 600

nowa umowa | new deal

Dubois 41

Parker Hannifin

2 500

pre-let | pre-let

West House 1B

Objectivity Bespoke Software Specialists

2 160

ekspansja | expansion

Silver Forum

Gigaset Communications Polska

1 440

nowa umowa | new deal

West Gate

Deichmann

1 200

pre-let | pre-let

WROCŁAW

Renegocjacje

Renegocjacje Renewals Renewals

64,9%

22,3%

Podaż i pustostany

Powierzchnia Struktura popytu budowie Demandwstructure

Supply & vacancy

Office space Powierzchnia underPowierzchnia construction Własny użytek Owner-Occupied

870

Podaż i pustostany Podaż 482 100i pustostany

0,9%

w./sq.m

w wbudowie budowie

Ekspansje Expansions

Office Officespace space under construction under construction

11,9%

135 900 m kw./sq.m

Renegocjacje Renewals

135 900 135 900

22,3%

Powierzchnia Supply &(m& vacancy Supply istniejąca kw.) vacancy Existing space (sq.m)

Nowe umowy New deals

482 100 482 100

11,7%

Powierzchnia Powierzchnia istniejąca (m kw.) istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

64,9%

Existing space (sq.m)

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

m kw./sq.m

Wskaźnik pustostanów Wolna powierzchnia (m kw.) Wskaźnik II kw. 2014 (%) pustostanów Vacant space (sq.m) II rate kw. Q2 2014 (%)(%) Vacancy 2014 Vacancy rate Q2 2014 (%

Przeciętne stawki czynszu Podaż i pustostany Przeciętne Average rental rates Przeciętne Supply &czynszu vacancy stawki EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month stawki czynszu Popyt Average rental rates

56 500

Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space powierzchnia (sq.m) Wolna (m kw.)

Vacant space (sq.m)

Struktura popytu Demand structure

Nowa podaż

482 100 Demand Average rental rates EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month 27 870

Własny użytek Owner-Occupied

New supply 0,9%

Powierzchnia

EUR/m kw./m-c EUR/sq.m/month istniejąca|(m kw.) m kw./sq.m Existing space (sq.m)

11-16

10-14 10-14

10-14

Ekspansje Expansions

11-1611,7%

KLASA B CLASS B

Nowa New supplypodaż New supply

11-16

New projects completed

Nowe umowy Nowa podaż kw.) New(m deals New supply (sq.m)

23 120

Wskaźnik pustostanów Liczba nowych projektów RenegocjacjeNew projects completed II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%) Renewals Liczba nowych projektów New projects completed 22,3%

KLASA A CLASS A

Demand

under construction

New supply

482 100 Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

23 12

Supply &Popyt vacancy

Nowa podaż Office space

m kw./sq.m

23 120

Podaż i pustostany

Powierzchnia w budowie

135 900

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

KLASA A CLASS A

Liczba nowych projektów New projects completed

Nowa podaż (m kw.) 64,9% New supply (sq.m)

Vacant space (sq.m)

KLASA B CLASS B

Nowa podaż

11,9% Liczba nowych projektów

56 500 KLASA A CLASS A Wolna powierzchnia (m kw.)

KLASA B CLASS B

11,7% 11,7%

56 500

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

Źródło danych/Data source: Colliers International, H1 2014

Dema

27 870

m kw./sq.m Ekspansje Expansions

11,9%

11,7%

23 120

Stru

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

56 500 Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

Renegocjacje Renewals

22,3%

117

WROCŁAW

Wrocław

5 2

9 7

1 3

Wybrane obiekty biurowe Wrocław Selected office buildings - Wrocław BIUROWIEC OFFICE BUILDING

118

Miasto Dzielnica City District

Klasa Class

Strona Page

1. MILLENNIUM TOWER IV Wrocław Fabryczna

119

2. West Gate

120

3. Wrocławski Park Biznesu 1 Wrocław Fabryczna

121

4. Perydot

Wrocław Krzyki

122

5. Wrocławski Park Biznesu 2

Wrocław

Psie Pole

125

6. Wrocławski Park Biznesu 3

Wrocław

Psie Pole

A or B

126

7. Pegaz

Wrocław

Stare Miasto

127

8. Nobilis

Wrocław Śródmieście

128

9. Promenady Zita

Wrocław Śródmieście

129

Wrocław Fabryczna

WROCŁAW

MILLENNIUM TOWER IV CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca MILLENNIUM TOWER IV Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Strzegomska 42 AB District | Dzielnica Fabryczna City | Miasto Wrocław Ready to occupy | Rok oddania do użytku Q4 2013 Number of storeys | Liczba kondygnacji parter + 12 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 10 541,50 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 7 800 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 0 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 600 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 827 Asking price | Cena ofertowa 56 PLN - do negocjacji Service charges | Opłaty eksploatacyjne 15 PLN Parking rent | Opłata za parking 250 PLN over ground/320 PLN underground Indexation | Indeksacja GUS Deposit | Depozyt 3 miesięczny czynsz (gwarancja bankowa/kaucja) Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 25 m kw. od kondygnacji Number of elevators | Ilość wind 3 Property Manager | Zarządca Descont Sp. z o.o. SK Architect | Architekt --Main tenants | Główni najemcy Capgemini

MILLENNIUM TOWER IV is a continuation of the modern office building complex in the western part of Wroclaw – currently one of the most attractive locations for this type of buildings. The whole complex will consist of 4 multi-storey buildings, two of which have already been given for use. Millennium Tower IV is maintained in architectural convention with them. Office premises offer adaptation capabilities according to Tenants’ own purposes. Building facilities provide advanced telecommunication solutions, modern heating, ventilation, air conditioning.The big advantage is that open windows and excellent access to daylight. Drive to the center about 5 minutes.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Descont Sp. z o.o. SK +48 71 355 07 53 rent@descont.pl

LOKALIZACJA MILLENIUM TOWER IV to dalszy ciąg realizacji nowoczesnego kompleksu budynków biurowych usytuowanych w zachodniej części Wrocławia – obecnie jednej z atrakcyjniejszych lokalizacji dla tego typu obiektów. Obiekt to wielokondygnacyjny budynek utrzymany w konwencji architektonicznej z oddanymi już do użytku biurowcami z całości kompleksu. Obiekt zapewnia dopasowaną do potrzeb najemców aranżację a także zaawansowane rozwiązania telekomunikacyjne, bezpieczeństwa, nowoczesne systemy ogrzewania wentylacji i klimatyzacji. Dużym atutem są otwierane okna oraz doskonały dostęp do światła dziennego. Dojazd do centrum ok. 5 minut.

119

WROCŁAW

WEST GATE CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

The building is located at the intersection of st. Lotnicza, st. Na Ostatnim Groszu, st. Legnicka and st. Milenijna, which gurantees perfect exposition of the building. Proximity of city transport stops and main Wrocław arterial roads allow for quick access to the city center guaranteeeing at the same time very good connection with the airport and the city ring. Service and retail outlets, a park, gas station and sports and recreation areas are located in close vicinity.

Name of building | Nazwa biurowca West Gate Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Lotnicza 12 District | Dzielnica Fabryczna City | Miasto Wrocław Ready to occupy | Rok oddania do użytku Q4 2014 Number of storeys | Liczba kondygnacji 8 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 16 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 14 600 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 200 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 2 700 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 323 Asking price | Cena ofertowa do uzgodnienia/TBA Service charges | Opłaty eksploatacyjne Proszę o kontakt z nami/Please contact us Parking rent | Opłata za parking Proszę o kontakt z nami/Please contact us Indexation | Indeksacja tak/yes Deposit | Depozyt tak/yes Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3,29% Number of elevators | Ilość wind 6 Property Manager | Zarządca Echo Investment Property Management Architect | Architekt ARCAD Sp. z o.o. Main tenants | Główni najemcy Deichmann

LOKALIZACJA Inwestycja zlokalizowana jest przy skrzyżowaniu ulic Lotniczej, Na Ostatnim Groszu, Legnickiej i Milenijne, co gwarantuje doskonałą ekspozycję budynku. Bliskość przystanków komunikacji miejskiej oraz główne arterie komunikacyjne Wrocławia pozwalają na szybki dojazd do centrum miasta przy jednoczesnym bardzo dobrym połączeniu z lotniskiem i obwodnicą. W bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji znajdują się punkty usługowe i handlowe, park, stacja benzynowa oraz tereny sportu i rekreacji.

120

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Katarzyna Kubicka +48 664 900 310 katarzyna.kubicka@echo.com.pl

WROCŁAW

WROCŁAWSKI PARK BIZNESU 1 CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Wrocławski Park Biznesu 1 Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Strzegomska 46-56 District | Dzielnica Fabryczna City | Miasto Wrocław Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2002-2003 Number of storeys | Liczba kondygnacji 2-3 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 19 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 15 000 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 500 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 100 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 300 - 600 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 700 Asking price | Cena ofertowa upon request Service charges | Opłaty eksploatacyjne 9-15 PLN w zależności od zakresu Parking rent | Opłata za parking brak dodatkowych opłat – miejsca w cenie Indexation | Indeksacja GUS lub HICP Deposit | Depozyt gwarancja bankowa, kaucja Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3-5% Number of elevators | Ilość wind po 1 w każdym budynku Property Manager | Zarządca Devco Sp. z o.o. Architect | Architekt Ireneusz Huryk, UltraCad Sp. z o.o. Main tenants | Główni najemcy RedKnee, ATOS IT Solutions and Services Siemens, REC

Wroclaw Business Park 1 is an intimate team of class A + office buildings located along Strzegomska Street, near the Center and Wroclaw’s Airport. Nearby City Ring Road and Legnicka Street actually allow easy access to any part of the city. Low buildings combined with the beautiful countryside that makes this place creates the perfect conditions for work. With the power supply from two independent directions, additional transformer stations and the area suitable for server rooms, Business Park is a favorite destination for companies in the IT area. There are 12 independent buildings with a total area of 15,000 sq.m. The Park has a restaurant, a bank and a newspaper stand.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Katarzyna Jońca +48 71 376 96 40 kjonca@devco.pl

LOKALIZACJA Wrocławski Park Biznesu 1 to kameralny zespół biurowców klasy A zlokalizowany przy ulicy Strzegomskiej blisko Centrum Wrocławia oraz wrocławskiego lotniska. Przebiegająca nieopodal Obwodnica Śródmiejska oraz ulica Legnicka umożliwiają dogodny dojazd do każdej części miasta. Niska zabudowa Parku Biznesu połączona z piękną zielenią sprawia, że miejsce to tworzy idealne warunki do pracy. Dzięki zasilaniu z 2 niezależnych kierunków, dodatkowych trafostacji oraz powierzchni przystosowanych dla serwerowni nasz Park jest ulubionym miejscem dla firm z obszaru IT. Powierzchnia biurowa to 12 niezależnych budynków o łącznej powierzchni 15 000 m kw.

121

WROCŁAW

PERYDOT CLASS B

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

The office building Perydot is being developed 7 km south of Wrocławs’s Rynek, on Wyścigowa Street 56G. 150 meters from the building there is a junction of Wyścigowa Street (national road no. 98) and Al. Karkonoska (national road no. 5), two main access roads to A4 motorway. The location guarantees great communication with the town centre, train station, A4 motorway (2,5 km to the nearest exit ramp) and the Nicolaus Copernicus International Airport.

Name of building | Nazwa biurowca Perydot Standard (class A, class B, class C) B Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Wyścigowa 56 G District | Dzielnica Krzyki City | Miasto Wrocław Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2015/2016 Number of storeys | Liczba kondygnacji 5 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. ok. 7 000 (z pow. 2 garaży) Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 3 843 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 223 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 100 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. ok. 1 450 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 98 + 37 Asking price | Cena ofertowa informacja u dewelopera Service charges | Opłaty eksploatacyjne informacja u dewelopera Parking rent | Opłata za parking informacja u dewelopera Indexation | Indeksacja informacja u dewelopera Deposit | Depozyt informacja u dewelopera Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 13% Number of elevators | Ilość wind 2 Property Manager | Zarządca P.B. Budotex Sp. z o.o. Architect | Architekt AP Szczepaniak Sp. z o.o. Main tenants | Główni najemcy ---

LOKALIZACJA Biurowiec Perydot powstaje w odległości 7 km na południe od Rynku Wrocławia, przy ulicy Wyścigowej 56G. 150 metrów od budynku znajduje się połączenie ul. Wyścigowej (droga krajowa nr 98) oraz Al. Karkonoskiej (droga krajowa nr 5), dwóch głównych dróg dojazdowych do autostrady A4. Położenie to zapewnia świetną komunikację z centrum miasta, dworcem kolejowym, autostradą A4 (2,5 km do zjazdu) a także z Międzynarodowym Portem Lotniczym im. Mikołaja Kopernika.

122

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Michał Trejgis +48 669 982 773 michal.trejgis@budotex.pl

WROCŁAW

WROCŁAWSKI PARK BIZNESU 2 CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Wrocławski Park Biznesu 2 Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Wołowska 4-20 District | Dzielnica Psie Pole/Różanka City | Miasto Wrocław Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2009-2014 Number of storeys | Liczba kondygnacji 3-5 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 30 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 28 000 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 1 000 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 200 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 800 - 1 800 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 800 - 1 200 Asking price | Cena ofertowa upon request Service charges | Opłaty eksploatacyjne 6-15 PLN w zależności od zakresu Parking rent | Opłata za parking brak dodatkowych opłat - miejsca w cenie Indexation | Indeksacja GUS lub HICP Deposit | Depozyt gwarancja bankowa, kaucja Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3-5% Number of elevators | Ilość wind w zależności od budynku od 2 do 5 Property Manager | Zarządca Devco Sp. z o.o. Architect | Architekt Ireneusz Huryk, UltraCad Sp. z o.o. Main tenants | Główni najemcy KRUK SA, CSS, LUX MED, RUUKI FAST FINANCE

Wroclaw Business Park 2 is a modern group of office space in a low, secluded building complex, surrounded by green areas. It is located in the northern part of Wroclaw close to the center, near the city ring road and the Wroclaw’s Motorway Ring Road. That ensures very convenient access to the Business Park from each part of the City (also the airport), both by public transport (there is a bus and tram station 100 m away) and by car and also great transport in main directions like Warsaw, Krakow, Poznan or Germany. On the area of Business Park operates a kindergarten and nursery dedicated to the children of employees of our tenants, a restaurant serving lunch/breakfast and newsstand.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Diana Pluta +48 71 376 96 34 dpluta@devco.pl

LOKALIZACJA Wrocławski Park Biznesu 2 to nowoczesny zespół biurowców w niskiej, kameralnej zabudowie, otoczony zielenią i zlokalizowany w północnej, niezalewowej części Wrocławia, blisko Centrum. Przebiegające nieopodal Obwodnica Śródmiejska oraz Autostradowa Obwodnica Wrocławia, są atutem jeśli chodzi o położenie inwestycji i zapewniają świetne połączenie zarówno z Centrum miasta, jak i lotniskiem oraz z głównymi kierunkami wyjazdowymi (Warszawa, Kraków, Poznań). W odległości 100 m znajdują się przystanki komunikacji miejskiej (autobusy/tramwaje) oraz duże Centrum Handlowe. Na terenie Parku funkcjonuje przedszkole i żłobek dla dzieci pracowników Najemców, restauracja, placówka medyczna i kiosk z prasą.

125

WROCŁAW

WROCŁAWSKI PARK BIZNESU 3 CLASS A/B

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

Wroclaw Business Park 3 is located in the north-east part of the city on non-flooding area (important for institutions with large archives) and consists of a complex of buildings (30 000 sq.m) surrounded by a lot of greenery. The property is located directly by the tree-lined road leading towards Warsaw and very close to the Wroclaw’s Motorway Ring Road which gives excellent access to the airport and the A4 motorway. The building is characterized by timeless and monumental post-industrial facade of natural brick. Modular construction enables to separate buildings as independent objects with its own access zones and also to create a very large areas of open space.

Name of building | Nazwa biurowca Wrocławski Park Biznesu 3 Standard (class A, class B, class C) A or B Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Bierutowska 57-59 District | Dzielnica Psie Pole City | Miasto Wrocław Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2014/2015 Number of storeys | Liczba kondygnacji 4 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 29 000 + 3 000 pow. mag.-archiwalnej Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 27 000 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 2 000 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 150 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 750 Asking price | Cena ofertowa upon request Service charges | Opłaty eksploatacyjne 6-12 PLN w zależności od zakresu Parking rent | Opłata za parking brak dodatkowych opłat - miejsca w cenie Indexation | Indeksacja GUS lub HICP Deposit | Depozyt gwarancja bankowa, kaucja Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 2-3% Number of elevators | Ilość wind 11 Property Manager | Zarządca Devco Sp. z o.o. Architect | Architekt Anna Sokół Studio Architektury Main tenants | Główni najemcy Phoenix Contact

LOKALIZACJA Wrocławski Park Biznesu 3 jest położony w północno wschodniej części Wrocławia na niezalewowym terenie (ważne dla instytucji posiadających duże archiwa) i składa się z zespołu budynków (30 000 m kw. powierzchni) otoczonych starodrzewem. Obiekt jest położony bezpośrednio przy trzypasmowej drodze wylotowej w kierunku Warszawy oraz w bliskiej odległości od Autostradowej Obwodnicy Wrocławia co daje doskonały dojazd do lotniska i autostrady A4. Budynek charakteryzuje się ponadczasową postindustrialną elewacją z naturalnej cegły, objętą ochroną konserwatora zabytków. Segmentowa budowa obiektu umożliwia wydzielanie indywidualnych wejść i stref dostępu, a także bardzo dużych powierzchni open space.

126

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Adam Galewski +48 71 376 96 46 agalewski@devco.pl

WROCŁAW

PEGAZ

CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Pegaz Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres Kazimierza Wielkiego/Ruska/Św. Mikołaja/Grabarska District | Dzielnica Stare Miasto City | Miasto Wrocław Ready to occupy | Rok oddania do użytku Q1/Q2 2016 Number of storeys | Liczba kondygnacji 9 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. ca. 36 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. ca. 18 500 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. ca. 2 600 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. ca. 200 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. ca. 700 - 2 400 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych ca. 360 Asking price | Cena ofertowa office: 14,50 - 16,50 EUR/m kw., retail: 18 EUR/m kw. Service charges | Opłaty eksploatacyjne 15 PLN/m kw. Parking rent | Opłata za parking 80 EUR Indexation | Indeksacja annual indexation (MUICP Index) Deposit | Depozyt bank guarantiee/3 months rent deposit Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3,29% Number of elevators | Ilość wind 11 Property Manager | Zarządca --Architect | Architekt APA Hubka Main tenants | Główni najemcy ---

Pegaz is a modern office-and-services building which is currently under construction in the very centre of Wrocław. The project comprises two buildings, together with a multi-level public car park, offering total ca. 18,500 sq.m. of A-class office space, 2,600 sq.m. of retail space and ca. 360 parking places. The office buildings shall be integrated into the existing buildings. Despite its modern character, the geometric structure ideally fits the historic character of the Old Town. The completion of the project is planned at the end of the first quarter or at the beginning of the second quarter of 2016.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Paweł Pałczyński/Kamil Pakosz +48 609 46 47 49/+48 668 139 774 pawel.palczynski@ubm.pl/kamil.pakosz@colliers.com

Pegaz is still another UBM project that values the comfort of future tenants and that is carried out in compliance with the environmentally friendly assumptions of LEED certification.

LOKALIZACJA Pegaz to nowoczesny kompleks biurowo-usługowy, powstający w ścisłym centrum Wrocławia pomiędzy ulicami Kazimierza Wielkiego, Ruską, Św. Mikołaja i Grabarską. W ramach kompleksu powstaną dwa budynki wraz z wielopiętrowym parkingiem publicznym, oferujące łącznie ok. 18,500 m kw. powierzchni biurowej klasy A, 2,600 m kw. powierzchni usługowej oraz ok. 360 miejsc parkingowych. Biurowce zostaną wkomponowane w istniejącą już zabudowę Starego Miasta. Planowane zakończenie inwestycji nastąpi na przełomie I i II kwartału 2016 roku Pegaz to kolejna inwestycja spółki UBM, realizowana w trosce o komfort przyszłych najemców i w oparciu o zielone założenia certyfikacji LEED.

127

WROCŁAW

NOBILIS CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

Nobilis Business House is a office building located at Marii Skłodowskiej-Curie steet in Wrocław. Undoubtedly, one of its advantages is its unique location – in the direct vicinity – universities, office buildings and Pasaz Grunwaldzki.

Name of building | Nazwa biurowca Nobilis Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Marii Skłodowskiej-Curie District | Dzielnica Śródmieście City | Miasto Wrocław Ready to occupy | Rok oddania do użytku Q4 2016 Number of storeys | Liczba kondygnacji 7 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 16 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 15 000 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 2 800 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 223 Asking price | Cena ofertowa Proszę o kontakt z nami/Please contact us Service charges | Opłaty eksploatacyjne Proszę o kontakt z nami/Please contact us Parking rent | Opłata za parking Proszę o kontakt z nami/Please contact us Indexation | Indeksacja tak/yes Deposit | Depozyt tak/yes Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 2,9% Number of elevators | Ilość wind 8 Property Manager | Zarządca Echo Investment Property Management Architect | Architekt DDJM Biuro Architektoniczne Main tenants | Główni najemcy ---

Proximity of city transport stops and main Wrocław arterial roads allow for easy access to other part of the city.

LOKALIZACJA Nobilis Business House, to budynek biurowy zlokalizowany przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie we Wrocławiu. Jedną z zalet tej inwestycji jest jej unikalna lokalizacja – w bezpośrednim sąsiedztwie uczelni wyższych, budynków biurowych, a także Pasażu Grunwaldzkiego. Bliskość przystanków komunikacji miejskiej oraz główne arterie komunikacyjne, pozwalają na łatwy dojazd do innych części miasta.

128

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Katarzyna Kubicka, Echo Investment +48 664 900 310 katarzyna.kubicka@echo.com.pl

WROCŁAW

PROMENADY ZITA CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Promenady ZITA is situated in a convenient place with excellent access to Promenady ZITA public transportation means. Bus and tram stops are located along Jedności Narodowej and Trzebnickiej Streets within 5-minute walking distance from the building. PKP rail station Wrocław Nadodrze as well as very important transportation hub at Powstańców Wielkopolskich Square is easily reached within 15 minute walk.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Maciej Moralewicz +48 510 015 955 m.moralewicz@vantage-sa.pl

Stops at Trzebnicka Street: buses number 144, 132, 908; trams number 7, 8, 71 Stop at Daszyńskiego Street: trams number 6, 11, 23

LOKALIZACJA Budynek Promenady Zita jest usytuowany w miejscu zapewniającym dogodny dostęp do komunikacji miejskiej. Przystanki tramwajowe i autobusowe zlokalizowane przy ul. Jedności Narodowej oraz ul. Trzebnickiej i oddalone są o 5 minut pieszo od budynku. Odległość do dworca kolejowego Wrocław Nadodrze oraz węzła przesiadkowego przy Pl. Powstańców Wielkopolskich to 15 min. pieszo. Przystanki ul. Trzebnicka: autobusy 144, 132, 908; tramwaje 7, 8, 71 Przystanek ul. Daszynskiego: tramwaje 6, 11, 23

129

POZNAŃ

3,6

121 117

Stopa bezrobocia % Unemployment rate % czerwiec 2014 | June 2014

547 161 Populacja Population I kw. 2014 | Q1 2014

Liczba studentów Number of students 2013

33 894

Liczba absolwentów Number of graduates 2013

POZNAŃ AŃ Ń

4 257

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie PLN Average monthly salary in PLN 2013

Liczba uczelni wyższych Number of universities/colleges 2013

Wybrane transakcje najmu Selected lease transactions

130

Budynek Building

Kwartał Quarter

Najemca Tenant

Powierzchnia Space

Typ umowy Agreement type

Andersia Business Centre

Żabka Polska

4 500

nowa umowa | new deal

Dwór Hamburski

Networks

1 770

renegocjacja | renegotiation

Andersia Business Center

Confidential Client

1 690

nowa umowa | new deal

Ubiq

Deloitte

1 440

pre-let | pre-let

Poznańskie Centrum Biznesu

Synexus

540

nowa umowa | new deal

POZNAŃ

Powierzchnia Struktura popytu budowie Demand w structure Ekspansje Office space Powierzchnia Powierzchnia Expansions under construction 4,8% w budowie budowie w

280

sq.m

Office space Office under construction under construction

Renegocjacje Renewals

15,7%

66 900

Podaż i pustostany Supply & vacancy

Podaż Podażi ipustostany pustostany 268 600

Supply &&vacancy Supply vacancy Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m) 268 600

268 600

Nowe umowy New deals

Powierzchnia Powierzchnia istniejąca (m kw.) istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

79,5%

m kw./sq.m

10,4%

Existing space (sq.m)

66 900 66 900

10,4% 10,4%

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

m kw./sq.m

28 000

Przeciętne stawki czynszu Przeciętne Przeciętne Podaż i pustostany Average rental rates stawki czynszu EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month Supply & vacancy stawki czynszu Average rental rates EUR/m268 600 kw./m-c | EUR/sq.m/month Average rental rates

EUR/m Popyt kw./m-c | EUR/sq.m/month Powierzchnia Demand istniejąca (m kw.)

11 280

Existing space (sq.m)

12,5-15,5 m kw./sq.m

9,5-11

9,5-11 Klasa B Class B

10,4% 12,5-15,5 12,5-15,5

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

Klasa A 28 000 Class A Klasa Klasa BWolna A powierzchnia (m kw.) Class B Vacant space (sq.m) Class A

Klasa B Class B

Klasa A Class A

under construction

m kw./sq.m

Vacancy rate Q2 2014 (%)

28 000 Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m) Wolna powierzchnia (m kw.)

Vacant space (sq.m)

Struktura popytu Nowa podaż Demand structure

NewNowa supply podaż

Ekspansje Expansions

4,8%

Nowa podaż New supply New supply

Renegocjacje Liczba nowych projektów Renewals New projects completed

15,7%Liczba nowych projektów

New projects completed

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m) Nowe umowy Nowa podaż (mdeals kw.) New

2 700 2 700 2 700 New supply (sq.m)

Liczba nowych projektów New projects completed

Nowa79,5% podaż (m kw.) New supply (sq.m)

Supply &Popyt vacancy

Office space New supply

66 900

28 000

Podaż i pustostany

Powierzchnia Nowa podaż w budowie

Liczba nowych projektów New projects completed

Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

Wskaźnik pustostanów II kw.Wskaźnik 2014 (%)pustostanów Vacancy rate Q2 2014 II kw. 2014 (%) (%)

Demand 268 600

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

Dema

11 280

m kw./sq.m

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

Stru

Ekspansje Expansion

4,8%

Renegocj Renewals

15,7%

2 700

10,4% Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

Źródło danych/Data source: Colliers International, H1 2014

Przeciętne

28 000 Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

131

POZNAŃ

Poznań

2 1

Wybrane obiekty biurowe Poznań Selected office buildings - Poznań

132

BIUROWIEC OFFICE BUILDING

Miasto Dzielnica City District

Klasa Class

Strona Page

1. Ubiq 34

Poznań Grunwald

134

2. Centrum Biurowe Podwale

Poznań Śródka/Podwale A

135

POZNAŃ

UBIQ 34 CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

A complex of office buildings UBIQ34 situated between the streets of Grunwaldzka, Wojskowa and Ułańska in the city of Poznań, on the site of the former military barracks unit, where, among other things, the 15th Poznań Lancers Regiment was stationed during the interwar period. The whole area, including the existing building “A” and the very old stand of trees, has been entered in the Registry of Monuments. The favorable location of the office building enables an easy and fast access to the most important institutions, facilities and buildings of the city. It takes only a few minutes to reach Poznań-Ławica airport (the distance of 5.8 km), the area of Poznań International Fair or the main railway station (the distance of 2.3 km), also by means of public transport.

Name of building | Nazwa biurowca Ubiq 34 Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Grunwaldzka 34a District | Dzielnica Grunwald City | Miasto Poznań Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2015 Number of storeys | Liczba kondygnacji segment I - 4, segment II - 3 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 4 730 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 2 992 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 154 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. od 385 do 919 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 42 (w parkingu podziemnym) Asking price | Cena ofertowa 18 EUR/m kw. Service charges | Opłaty eksploatacyjne 14,5 PLN/m-ce Parking rent | Opłata za parking 90 EUR/m-ce Indexation | Indeksacja MUICP indeks Deposit | Depozyt w formie gwarancji bankowej Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych --Number of elevators | Ilość wind 2 Property Manager | Zarządca Ubiq Business Park Architect | Architekt CDF Architekci Main tenants | Główni najemcy Deloitte, CDF Architekci, Investpress

LOKALIZACJA Kompleks biurowy UBIQ 34 usytuowany jest pomiędzy ulicami Grunwaldzką, Wojskową i Ułańską w Poznaniu, na terenie dawnej jednostki koszarowej, mieszczącej w okresie międzywojennym m.in. XV Pułk Ułanów Poznańskich. Cały obszar, wraz z istniejącym budynkiem „A” oraz wiekowym drzewostanem, wpisany jest do rejestru zabytków. Korzystna lokalizacja biurowca umożliwia łatwy i szybki dojazd do najważniejszych instytucji i obiektów miasta. Osiągnięcie lotniska Ławica (odległość 5,8 km), czy terenów Międzynarodowych Targów Poznańskich lub dworca głównego PKP (odległość 2,3 km) zabiera zaledwie kilka minut, również za pośrednictwem środków komunikacji miejskiej.

134

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Ubiq Business Park +48 61 860 21 21 kontakt@ubiq.com.pl

POZNAŃ

CENTRUM BIUROWE PODWALE CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Centrum Biurowe Podwale Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Małachowskiego 10 District | Dzielnica Śródka/Podwale City | Miasto Poznań Ready to occupy | Rok oddania do użytku IV kwartał 2014 Number of storeys | Liczba kondygnacji 4 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 13 500 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 10 500 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 3 100 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 300 Asking price | Cena ofertowa na zapytanie/on application Service charges | Opłaty eksploatacyjne na zapytanie/on application Parking rent | Opłata za parking na zapytanie/on application Indexation | Indeksacja roczna/annual Deposit | Depozyt na zapytanie/on application Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 6,5% Number of elevators | Ilość wind 4 Property Manager | Zarządca Machura Bros Corporation Sp.j. Architect | Architekt dr inż. arch. Waldemar Szeszuła Main tenants | Główni najemcy ---

Centrum Biurowe Podwale is a modren office building located in the immediate vicinity of downtown Poznań. The facility is situated in a prestigious location on Małachowskiego street, by Rondo Śródka. The proximity to a tram station and bus stops ensures very good access to any point in Poznań and its surroundings. The office building has been made using top quality materials, with the use of state-of-the-art technology. Offices can be freely arranged, including open space up to 3,000 sq.m on one floor. The project is marked by care for the environment and social sensitivity. With EU support through the JESSICA initiative, the investor is also developing a project to set up a city park.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Robert Machura +48 602 238 680 robert.machura@mbc.poznan.pl

LOKALIZACJA Centrum Biurowe Podwale to nowoczesny biurowiec usytuowany w bezpośrednim sąsiedztwie ścisłego centrum Poznania. Obiekt znajduje się w prestiżowej lokalizacji na ulicy Małachowskiego, przy Rondzie Śródka. Bliska odległość do pętli tramwajowej i przystanków autobusowych zapewnia bardzo dobry dojazd do dowolnego punktu w Poznaniu oraz okolicy. Biurowiec wykonano przy użyciu najwyższej jakości materiałów, z zastosowaniem najnowszych technologii. Możliwa jest dowolna aranżacja biur, w tym typu open space aż do 3 000 m kw. na jednym poziomie. Inwestycję cechuje dbałość o środowisko naturalne oraz wrażliwość społeczna. Przy wsparciu programu europejskiego w ramach inicjatywy JESSICA inwestor realizuje m.in. projekt założenia parku miejskiego.

135

TRÓJMIASTO

TRÓJMIASTO IAS ST ST

Liczba uczelni wyższych Number of universities/colleges 2013

4 481

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie PLN Average monthly salary in PLN 2013

747 104

6,1

Populacja Population I kw. 2014 | Q1 2014

Stopa bezrobocia % Unemployment rate % czerwiec 2014 | June 2014

95 191

Liczba studentów Number of students 2013

25 586

Liczba absolwentów Number of graduates 2013

Wybrane transakcje najmu Selected lease transactions

136

Budynek Building

Kwartał Quarter

Najemca Tenant

Powierzchnia Space

Typ umowy Agreement type

CB Neptun

Arla Foods

3 410

nowa umowa | new deal

Alchemia

Compuware

3 120

nowa umowa | new deal

Łużycka Plus

Young Digital Planet

2 500

pre-let | pre-let

Nowolipie 30

Networks

1 800

renegocjacja | renegotiation

Olivia Business Center - Four

Your CCC (Competence Call Center)

1 250

pre-let | pre-let

TRÓJMIASTO

New deals

77% 77%

Struktura popytu Demand structure Powierzchnia w budowie Office space Powierzchnia Renegocjacje Powierzchnia Renewals under construction w budowie w budowie

7 200

w./sq.m

23%

Office space Office space under construction under construction

76 700 m kw./sq.m 76 76 700 700

Podaż i pustostany Supply & vacancy Podażi ipustostany pustostany Podaż 387 100 Supply vacancy Supply &&vacancy Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m) 387 100

Nowe umowy New deals

387 100

Powierzchnia

77%

Powierzchnia istniejąca (m kw.) istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m) Existing space (sq.m)

13,7% 13,7% 13,7%

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

mmkw./sq.m kw./sq.m

53 200

Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

Przeciętne Podaż i pustostany stawki czynszu Supply & vacancy Przeciętne Przeciętne Average rental czynszu rates stawki czynszu EUR/mstawki kw./m-c |387 100 EUR/sq.m/month

53 200 53 200 Wolna powierzchnia (m kw.) Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m) Vacant space (sq.m)

Struktura popytu

Popyt Average rental rates rates Average rental Demand| EUR/sq.m/month EUR/mkw./m-c kw./m-c EUR/m | EUR/sq.m/month 27 200

Demand structure

Nowa podaż

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

NewNowa supply podaż

m kw./sq.m

12,7-15,5

10,5-12,5

53 200

Nowa podaż

Renegocjacje Renewals

13,7%

New Newsupply supply

23%

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

12,7-15,5

Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

Klasa B Class B

Klasa B ClassBB Klasa

Klasa A Class A

Class B

Wskaźnik pustostanów Wskaźnik pustostanów kw. 2014 II kw.II 2014 (%) (%) Vacancy rate Q2 (%) (% Vacancy rate2014 Q2 2014

Liczba nowych projektów New projects completed

Nowe Nowa podaż (mumowy kw.) New deals New supply (sq.m)

37 000 37 000 37 00

Liczba nowych projektów New projects completed Liczba nowych projektów

Nowa podaż (m kw.) NewNowa supplypodaż (sq.m)(m kw.

77%

New projects completed

New supply (sq.m)

Klasa A Class AA Klasa

Class A

Podaż i pustostany

Powierzchnia Nowa podaż w budowie

Popyt Supply & vacancy

New supply Office space

Demand

under construction Liczba nowych projektów New projects completed

387 100 Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

m kw./sq.m

Renego Renewa

23%

m kw./sq.m

13,7%

Źródło danych/Data source: Colliers International, H1 2014

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

53 200

Dema

27 200

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

3 76 700 37 000

Stru

137

TRÓJMIASTO

Trójmiasto

GDYNIA 5

SOPOT

1 3 2

GDAŃSK

Wybrane obiekty biurowe Trójmiasto Selected office buildings – Tri-City BIUROWIEC OFFICE BUILDING

Miasto Dzielnica City District

Klasa Class

Strona Page

1. ALCHEMIA

Gdańsk Oliwa

142-143

2. Tryton Business House Gdańsk Śródmieście A

141

3. Garnizon.biz

Gdańsk

A i B+

144-145

4. ENTER

Gdynia Centrum

146

5. Łużycka Plus

Gdynia Redłowo

147

Wrzeszcz

139

R E K L A M A

FOR DAILY NEWS VISIT US AT

EXTENSIVE REAL ESTATE

& INSIGHTS

GDAŃSK

TRYTON BUSINESS HOUSE CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Tryton Business House Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Jana z Kolna 11 District | Dzielnica Śródmieście City | Miasto Gdańsk Ready to occupy | Rok oddania do użytku Q3 2015 Number of storeys | Liczba kondygnacji 6 - 11 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 24 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 20 600 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 800 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 150 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 830 - 1 750 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 755 Asking price | Cena ofertowa do uzgodnienia/TBA Service charges | Opłaty eksploatacyjne Proszę o kontakt z nami/Please contact us Parking rent | Opłata za parking Proszę o kontakt z nami/Please contact us Indexation | Indeksacja tak/yes Deposit | Depozyt tak/yes Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3,33% Number of elevators | Ilość wind 10 Property Manager | Zarządca Echo Investment Property Management Architect | Architekt Arch – Deco Sp. z o.o. Main tenants | Główni najemcy ---

Tryton Business House is located in one of the most characteristic spots in Gdańsk, vis-a-vis Gdańsk Shipyard at the crossroads of Jan z Kolna street and Wały Piastowskie, in the neighbourhood of the strict city centre. Its location ensures acces to fast and convenient local transport as well as easy access tothe railway station, bus station and to the international airport.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Kornelia Łukaszewska, Echo Investment +48 664 900 313 kornelia.lukaszewska@echo.com.pl

LOKALIZACJA Tryton Business House, to biurowiec zlokalizowany w jednym z najbardziej charakterystycznych punktów Gdańska, przy skrzyżowaniu ul. Jana z Kolna i Wałów Piastowskich, vis a vis Bramy Stoczni Gdańskiej. Jego położenie zapewnia, w sąsiedztwie ścisłego centrum miasta zapewnia sprawną komunikację miejską oraz łatwy dostęp do dworca PKP, PKS, a także Lotniska Międzynarodowego im. Lecha Wałęsy.

141

GDAŃSK

ALCHEMIA CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

The location of project in the geographical center of Tri-City, right on Grunwaldzka Avenue, is of great importance for people who work within the site of the investment. Easy and fast access by car from residential districts of Gdańsk as well as from Gdynia and Sopot is very time saving for those travelling by car. The road infrastructure near ALCHEMIA is a three-lane part of Grunwaldzka Avenue which provides fluent traffic. Both those who are employed in or just visiting ALCHEMIA have direct access to the Fast City Train (SKM) stop – Gdańsk Przymorze Uniwersytet and the several bus stops. The travel time to the Lech Wałęsa Gdańsk airport is about 15 minutes.

Name of building | Nazwa biurowca ALCHEMIA Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Grunwaldzka 411 District | Dzielnica Oliwa City | Miasto Gdańsk Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2013, ALCHEMIA II – IV kwartał 2015 Number of storeys | Liczba kondygnacji 10 i 12 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 50 025 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 40 232 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 8 978 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 200 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 200, 1 220 i 1 365 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 767 Asking price | Cena ofertowa na zapytanie Service charges | Opłaty eksploatacyjne 15 PLN/m kw. Parking rent | Opłata za parking 65 EUR Indexation | Indeksacja tak Deposit | Depozyt tak Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych ok. 10% Number of elevators | Ilość wind ALCHEMIA I – 10, ALCHEMIA II – 11 Property Manager | Zarządca Torus Architect | Architekt APA Wojciechowski Architekci Main tenants | Główni najemcy GWO, Compuware, Kemira, MOL Regus, Cognizant

LOKALIZACJA Usytuowanie kompleksu w geograficznym centrum aglomeracji trójmiejskiej – przy Alei Grunwaldzkiej – ma wyjątkowe znaczenie dla osób pracujących na terenie inwestycji. Łatwy i szybki dojazd samochodem zarówno z dzielnic mieszkalnych Gdańska, jak i z Gdyni czy Sopotu to ogromna oszczędność czasu dla osób, które korzystają z tego środka lokomocji. Infrastruktura drogowa w okolicy ALCHEMII to trzypasmowy odcinek Alei Grunwaldzkiej, zapewniający płynność ruchu kołowego. Pracownicy i użytkownicy ALCHEMII, mają do dyspozycji bezpośredni dostęp do przystanku Szybkiej Kolei Miejskiej oraz kilku przystanków autobusowych. Czas dojazdu do portu lotniczego im. Lecha Wałęsy wynosi już tylko około 15 minut.

142

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Maciej Brożek, Leasing Director +48 58 764 61 91 mbrozek@torus.pl

GDAŃSK

ALCHEMIA CLASS A

143

GDAŃSK

GARNIZON.BIZ CLASS A i B+

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

• The largest office park development of Tri-City – over 150,000 sq.m of office space • The center location in metropolitan area – Gdansk Wrzeszcz • Fast public transport: metropolitan railway, buses, tramways • Excellent road infrastructure connecting Garnizon with Tri-City express road, highway A1, airport and ferry terminals • Excellent parking infrastructure – currently 800 parking spaces, ultimately up to 6,000 planned • The area features many hotels, retail outlets and services

Name of building | Nazwa biurowc

LOKALIZACJA • Największy projekt biurowy w Trójmieście – ponad 150 000 m kw. nowoczesnej powierzchni biurowej • Położenie w centrum metropolii – Gdańsk Wrzeszcz • Szybka komunikacja miejska: kolej miejska, autobusy, tramwaje • Doskonała infrastruktura drogowa łącząca Garnizon z obwodnicą Trójmiasta, autostradą A1, portem lotniczym, przystaniami promowymi • Doskonała infrastruktura parkingowa – obecnie 800 miejsc parkingowych, docelowo do 6 000 • W sąsiedztwie bogata miejska oferta hotelowa, handlowa i usługowa

144

YOKO/OMEGA GAMMA NANO GATO/GRUNWALDZKA 184-190 Standard (class A, class B, class C) A/A/A/B+ Address | Adres ul. C.K. Norwida 5, 2-4, Al. Grunwaldzka 184-190 District | Dzielnica - City | Miasto Wrzeszcz, Gdańsk Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2008-2017 Number of storeys | Liczba kondygnacji od 4 do 8 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 63 800 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 43 000 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 5 100 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. >50 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 000 - 2 000 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych do 6 000 Asking price | Cena ofertowa na zapytanie Service charges | Opłaty eksploatacyjne na zapytanie Parking rent | Opłata za parking od 50 PLN Indexation | Indeksacja na zapytanie Deposit | Depozyt na zapytanie Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych na zapytanie Number of elevators | Ilość wind 25 Property Manager | Zarządca Hossa.biz Sp. z o.o. Architect | Architekt Pracownia Projektowa Grupy Inwestycyjnej Hossa SA Main tenants | Główni najemcy ABB, Acxiom, AXA, Damen, Energa Fineos, Glencore, Spartez

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Hossa.biz Sp. z o.o. +48 58 782 68 20 info@hossabiz.pl

GDAŃSK

www.garnizon.biz

GARNIZON.BIZ CLASS A i B+

145

GDYNIA

ENTER CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

A new office building is being developed in the Gdynia business district, at 47 Śląska Street, in the immediate neighborhood of many corporations and institutions, like Asseco, Thomson Reuters, Prokom, Bank Pekao S.A., Chipolbrok and the Town Hall. Śląska Street is a convenient location for both employees and business partners, easily accessible by car, bus, trolleybus, fast city train or even by bike. An express way leads from here toward Sopot and Gdańsk, the ferry pier is also in close proximity, and the Wzgórze transportation hub provides quick access to the Tri-City Ring Road, toward the airport, the A1 highway and Szczecin. A modern structure will tone with the compact development of the Gdynia downtown. The building will house office space and service outlets.

LOKALIZACJA W biznesowym centrum Gdyni, przy ulicy Śląskiej 47 powstaje nowy biurowiec. Zlokalizowany jest w sąsiedztwie wielu firm i instytucji, między innymi Asseco, Thomson Reuters, Prokomu, Banku Pekao SA, Chipolbroku oraz Urzędu Miasta. Ulica Śląska to wygodna lokalizacja dla pracowników i partnerów biznesowych. Łatwo dotrzeć tu samochodem, autobusem, trolejbusem, SKM-ką czy nawet rowerem. Droga szybkiego ruchu prowadzi stąd w kierunku Sopotu i Gdańska, blisko stąd także do przystani promowej w Gdyni, a węzeł komunikacyjny Wzgórze zapewnia szybki wyjazd na Obwodnicę Trójmiasta, w kierunku lotniska, autostrady A1 i Szczecina. Nowoczesny obiekt wpisywać się będzie w zwartą zabudowę gdyńskiego śródmieścia. Znajdą się w nim biura i lokale usługowe.

146

Enter A Śląska 47 Centrum Gdynia I kwartał 2015 7 4 500 3 900 600 100 840 74 informacja u inwestora informacja u inwestora informacja u inwestora tak tak 5,64% 2 --BJK Architekci ---

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Ekolan S.A. +48 58 555 14 54, +48 692 671 661 k.bereza@ekolan.pl

GDYNIA

ŁUŻYCKA PLUS CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

There are 2 bus stops directly at site. Some more stops and station “REDŁOWO” of fast light railway (SKM, the main Tri-City axis) are in the ca. 300 m distance. To the “STADION” station of another light railway modern line (PKM – in 2015 will connect centres of Gdynia and Gdańsk with the Gdańsk Airport) are ca. 100 m left. To get to centre of Gdynia by car it takes ca. 3 min and to the airport ca. 20 min. Well developed net of bicycle lanes covers also Łużycka street. Perfect communication accessibility, interesting neighborhood of green hills, sea view, 3 modern sport facilities as well as proximity of the biggest shopping mall RIVIERA in the region make this location very attractive.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Allcon Investment +48 58 660 19 90 investment@allcon.pl

LOKALIZACJA Tuż przy budynku znajdują się 2 przystanki linii autobusowych. Przystanki kilkunastu innych linii oraz stacja „REDŁOWO” Szybkiej Kolei Miejskiej, głównej osi Trójmiasta, są w odległości ok. 300 m. Do stacji „STADION” Pomorskiej Kolei Metropolitalnej (połączy Gdynię i Gdańsk z lotniskiem, uruchomienie w połowie 2015 r.) dzieli dystans ok. 100 m. Dojazd samochodem do centrum Gdyni zajmuje ok. 3 min., do lotniska ok. 20 min. Doskonale rozwinięta sieć ścieżek rowerowych Trójmiasta obejmuje również ulicę Łużycką. Sąsiedztwo morza i zielonych wzgórz morenowych, 3 dużych obiektów sportowych i największego w regionie centrum handlowego RIVIERA podnosi atrakcyjność lokalizacji biurowca.

147

KRAKÓW

5,6

170 519 47 223

Stopa bezrobocia % Unemployment rate % czerwiec 2014 | June 2014

Liczba studentów Number of students 2013

Liczba absolwentów Number of graduates 2013

759 144 Populacja Population I kw. 2014 | Q1 2014

Liczba uczelni wyższych Number of universities/colleges 2013

KRAKÓW

3 998

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie PLN Average monthly salary in PLN 2013

Wybrane transakcje inwestycyjne Selected investment transactions Budynek Building

Wartość transakcji (mln EUR) Value of transaction

Sprzedający Seller

Kupujący Buyer

Centrum Biurowe Lubicz I & II

Peakside

Griffin

Euromarket

Tawstock Estates

Bluehouse Capital

Wybrane transakcje najmu Selected lease transactions

150

Budynek Building

Kwartał Quarter

Najemca Tenant

Powierzchnia Space

Typ umowy Agreement type

Kapelanka 42

HSBC

10 500

pre-let | pre-let

Enterprise Park

Firma z sektora IT / IT company

5 600

ekspansja | expansion

Alma Tower

Onet

4 600

pre-let | pre-let

Quattro BP IV

Google

4 000

pre-let | pre-let

Kraków Business Park 100

UBS

3 580

nowa umowa | new deal

Renewals

14,2%

KRAKÓW

14,2%

Struktura popytu Powierzchnia Demand structure w budowie

140

Własny użytek Owner-Occupied

Ekspansje Expansions

Office space Powierzchnia construction 13,8%underPowierzchnia

sq.m

0,4%

budowie wwbudowie

Renegocjacje Renewals

14,2%

Office space Office space under construction under construction

Podaż i pustostany Supply & vacancy

Podaż i pustostany 526 500i pustostany Podaż Powierzchnia Supply & vacancy Supply &(mvacancy istniejąca kw.)

Nowe umowy New deals

164 000

Existing space (sq.m)

526 500 526 500

71,6%

3,7%

Powierzchnia Powierzchnia istniejąca istniejąca (m kw.)(m kw.) space (sq.m) ExistingExisting space (sq.m)

m kw./sq.m

164 164000 000

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

mm kw./sq.m kw./sq.m

pustostanów Wolna powierzchnia (m kw.)WskaźnikWskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacant space (sq.m) II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

19 400

Wolna powierzchnia (m kw.) Wolna(sq.m) powierzchnia (m kw.) Vacant space

Vacant space (sq.m)

Nowa popytu podaż Struktura

Average rental rates EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month istniejąca (m kw.) Popyt

Demand New structure supply

EUR/m kw./m-c EUR/sq.m/month Existing space |(sq.m) Demand

Nowa podaż

Ekspansje Expansions

13,5-15,5 m kw./sq.m

3,7%

New supply

13,8% Liczba nowych projektów

Wskaźnik pustostanów 13,5-15,5

II kw. 2014 (%) 13,5-15,5 Vacancy rate Q2 2014 (%)

Klasa B Class B

Klasa A Class A

Nowa podaż Powierzchnia Liczba nowych projektów New projects completed

19 980

Nowe umowy

New projects completed

Liczba nowych projektów New projects completed

New deals Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

Nowa podaż (m kw.) 71,6% New supply (sq.m)

19 980

Podaż i Popyt pustostany

New w supply budowie Office space under construction

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

14,2%

Klasa A Class A

0,4%

New projects completed

Renegocjacje Liczba nowych projektów Renewals

19 400 Klasa A Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant spaceA(sq.m) Class

Klasa B Class B

Własny użytek Owner-Occupied

Nowa podaż New supply

60 140

10-13

Vacancy rate Q2 2014 (%)

19 400

Average rental rates Powierzchnia

10-13

3,7% 3,7%

19 400

Przeciętne stawki czynszu Podaż i pustostany Przeciętne Average rental rates Przeciętne Supply & vacancy EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month stawki czynszu stawki czynszu 526 500 10-13

71,6%

Supply & vacancy Demand

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

4 164 000 19 980

526 500

60 140

m kw./sq.m

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

Struk

Deman Ekspansje Expansions

13,8%

Renegocjac Renewals

14,2%

3,7%

m kw./sq.m

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

Źródło danych/Data source: Colliers International, H1 2014

19 400

151

KRAKÓW

Kraków

Wybrane obiekty biurowe Kraków Selected office buildings - Kraków

152

BIUROWIEC OFFICE BUILDING

Miasto Dzielnica City District

Klasa Class

Strona Page

1. Opolska Business Park

Kraków

153

Prądnik Biały

KRAKÓW

OPOLSKA BUSINESS PARK CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Opolska Business Park Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Opolska District | Dzielnica Prądnik Biały City | Miasto Kraków Ready to occupy | Rok oddania do użytku Q4 2015 I etap/stage Number of storeys | Liczba kondygnacji 13 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 57 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 50 100 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 700 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 1 200 Asking price | Cena ofertowa do uzgodnienia/TBA Service charges | Opłaty eksploatacyjne Proszę o kontakt z nami/Please contact us Parking rent | Opłata za parking Proszę o kontakt z nami/Please contact us Indexation | Indeksacja tak/yes Deposit | Depozyt tak/yes Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3% Number of elevators | Ilość wind 10 Property Manager | Zarządca Echo Investment Property Management Architect | Architekt DDJM Biuro Architektoniczne Main tenants | Główni najemcy ---

The Opolska Business Park is an office complex located in the northern part of Kraków, at the crossroads of al. 29 listopada and Opolska street. There are multiple bus stops in the project’s vicinity, from where the bus number 25 leaves in various directions of the city. A great advantage of the location of the Opolska Business Park is its closeness to the city centre that can be reached in no more than 5 minutes.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Joanna Nicińska, Echo Investment +48 664 900 311 joanna.nicinska@echo.com.pl

The project is conveniently situated close to the exit roads to Warszawa, Lublin and Katowice.

LOKALIZACJA Opolska Business Park to kompleks biurowy zlokalizowany w północnej części Krakowa, przy skrzyżowaniu al. 29 listopada i ul. Opolskiej W bliskim sąsiedztwie projektu znajdują się liczne przystanki autobusowe, z których odjeżdża 25 linii w różnych kierunkach miasta. Zaletą lokalizacji Opolska Business Park jest również bliskość centrum miasta, do którego podróż trwa zaledwie 5 minut. Dodatkowym udogodnieniem jest lokalizacja przy drogach wylotowych w kierunku Warszawy, Lublina i Katowic.

153

ŁÓ D Ź

709 757

11,9

Populacja Population I kw. 2014 | Q1 2014

Stopa bezrobocia % Unemployment rate % czerwiec 2014 | June 2014

83 471 22 590 Liczba studentów Number of students 2013

Liczba absolwentów Number of graduates 2013

ŁÓDŹ

3 711

Liczba uczelni wyższych Number of universities/colleges 2013

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie PLN Average monthly salary in PLN 2013

Wybrane transakcje najmu Selected lease transactions

154

Budynek Building

Kwartał Quarter

Najemca Tenant

Powierzchnia Space

Typ umowy Agreement type

Green Horizon B

Infosys

3 800

ekspansja | expansion

Business House

Xerox

2 190

renegocjacja | renegotiation

Green Horizon B

PKO BP

2 000

nowa umowa | new deal

Aviator

Confidential Client

1 300

nowa umowa | new deal

Sterlinga Business Center

PGE

960

renegocjacja | renegotiation

Nowe umow Nowe umowy New deals New deals

ŁÓ D Ź

Renegocjacje Renegocjacje Renewals Renewals

17,8% 17,8%

58,8% 58,8%

Podaż i pustostany

Powierzchnia w budowie

Office space under construction Powierzchnia Powierzchnia

wbudowie budowie w

Office Officespace space under underconstruction construction

Supply & vacancy

239 000 i ipustostany Podaż pustostany Podaż Powierzchnia Supply vacancy Supply vacancy istniejąca& (m& kw.) Existing space (sq.m)

29 200

239 000 239 000

11,0%

Powierzchnia Powierzchnia istniejąca (m kw.) istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m) Existing space (sq.m)

m kw./sq.m

29 200 29 200 m kw./sq.m

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

m kw./sq.m

11,0% 11,0%

26 300

Wskaźnik pustostanów

Wskaźnik pustostanów Wolna powierzchnia (m kw.) II kw. 20142014 (%) (%) II kw. Vacant space (sq.m) Vacancy rate Q2 2014 (%)

Przeciętne stawki czynszu Przeciętne

Vacancy rate Q2 2014 (%)

26 300 26 300

Przeciętne stawki czynszu EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month Average rental rates stawki czynszu

Average rental rates Average rental rates Popyt EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month

Wolna powierzchnia (m kw.) Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m) Vacant space (sq.m)

Struktura popytu Demand structure

EUR/mDemand kw./m-c | EUR/sq.m/month

17 670

m kw./sq.m 9-10,5

11,5-13,5 9-10,5 9-10,5

11,5-13,5 11,5-13,5

Ekspansje Expansions

23,4% Nowe umowy New deals

Renegocjacje Renewals

17,8% Klasa B Class B

58,8%

Klasa A Klasa B Class A KlasaBB Class Class B

Klasa A Klasa Class AA Class A

Powierzchnia w budowie

Office space under construction

Podaż i pustostany Popyt SupplyDemand & vacancy 17 670 239 000

m kw./sq.m

Źródło danych/Data source: Colliers International, H1 2014

Demand Ekspansje Expansions

23,4%

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

29 200

Strukt

Renegocjacje Renewals

11,0% Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%)

17,8%

155

ŁÓ D Ź

Łódź

1 3 2

Wybrane obiekty biurowe Łódź Selected office buildings - Łódź BIUROWIEC OFFICE BUILDING

Miasto Dzielnica City District

1. Sterlinga Business Center Łódź

156

Śródmieście

Klasa Class

Strona Page

157

2. Centrum Biurowe Zenit Łódź Śródmieście

158

3. Aurus

159

Łódź Widzew

ŁÓ D Ź

STERLINGA BUSINESS CENTER CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Sterlinga Business Center Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Sterlinga 8a District | Dzielnica Śródmieście City | Miasto Łódź Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2010 Number of storeys | Liczba kondygnacji 9 naziemnych, 2 podziemne Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 13 423 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 12 408 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 1 015 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 140 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 016 - 1 823 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 170 Asking price | Cena ofertowa Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Service charges | Opłaty eksploatacyjne Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Parking rent | Opłata za parking Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Indexation | Indeksacja MUICP Deposit | Depozyt Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych Prosimy o kontakt bezpośredni z biurem Hines Number of elevators | Ilość wind 5 Property Manager | Zarządca Hines Polska Sp. z o.o. Architect | Architekt AHR Architects Main tenants | Główni najemcy mBank, Rule Financial, Tate&Lyle GSS Takeda, Philips

Sterlinga Buiness Center (SBC) office building is located in the centre of Łódź at 8a Sterlinga Street. Sterlinga Street intersects with Północna Street and Pomorska Street, providing excellent access to the building, both by car and using the city’s public transport network. Manufaktura shopping centre having a vast array of services including Andel’s hotel is located 2 kilometers away from SBC. An additional advantage of SBC’s location is a proximity of main railway station (800 m) and exit route to Warsaw (700 m). SBC is a first building in Łódź awarded two types of BREEAM In-Use certificates for Building Management and for Asset. The facility received the „EXCELLENT“ grade in both cases.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Hines Polska Sp. z o.o. +48 22 351 24 00 info@sterlinga-bc.pl

LOKALIZACJA Sterlinga Business Center (SBC) zlokalizowany jest w centrum Łodzi przy ulicy Sterlinga 8a. Prostopadle do niej przebiegają ulice Północna i Pomorska, zapewniające doskonały dojazd do budynku zarówno samochodem oraz rozbudowaną siecią komunikacji miejskiej. Szeroką ofertę handlu i usług zapewnia centrum handlowe Manufaktura, które wraz hotelem Andel‘s znajduje się niecałe 2 kilometry od SBC. Atutem jest także bliskość głównego dworca kolejowego (800 m) oraz trasy wylotowej na Warszawę (700 m). SBC jest pierwszym budynkiem w Łodzi wyróżnionym certyfikatem BREEAM In-Use w dwóch kategoriach: Building Management oraz Asset. W obu przypadkach obiekt uzyskał ocenę „EXCELLENT”.

157

ŁÓ D Ź

CENTRUM BIUROWE ZENIT CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

This exceptional office space in the revitalised Zenit factory building combines unusual features: attractive architecture and impresive location, factory genealogy and stylish work culture, discreetness and business. The orginal and modern layout of instalations creating the building’s „veining“, marble, granite, glass and steel give it a unique character. The best location in the centre of Łódź, next to the roads of the city, means an easy accsess to the city infrastructure and a neighbourhood of public administration offices, offices centers, shopping centers, restaurants, hotels and a lot of means of transport. An office at the Zenit Centre means advantages based on the simplycity of office space arrangements availability of offce infrastructure, low exploitation costs and high comfort of work.

Name of building | Nazwa biurowca Centrum Biurowe Zenit Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Sienkiewicza 82/84 District | Dzielnica Śródmieście City | Miasto Łódź Ready to occupy | Rok oddania do użytku 2009 Number of storeys | Liczba kondygnacji 5 + piwnica Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 6 600 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 3 500 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 25 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 780 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 80 Asking price | Cena ofertowa w ofercie dla klienta Service charges | Opłaty eksploatacyjne 17 PLN/m kw. do rozliczenia Parking rent | Opłata za parking 150 PLN Indexation | Indeksacja roczna Deposit | Depozyt 3 miesięczny Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych --Number of elevators | Ilość wind 2 Property Manager | Zarządca ZENIT Sp. z o.o. Architect | Architekt Marek Janiak, Włodzimierz Adamiak, Zbigniew Bińczyk Main tenants | Główni najemcy Deutsche Bank, Alior Bank, Sage

LOKALIZACJA Wyjątkowa powierzchnia biurowa w zrewitalizowanym budynku fabryki Zenit łączy w sobie niezwykłe cechy - atrakcyjną architekturę z imponującą lokalizacją, fabryczny rodowód ze stylową kulturą pracy. Nowoczesny przebieg instalacji tworzących „użylenie” budynku, marmur, granit, szkło i stal nadają mu niepowtarzalny charakter. Najlepsza lokalizacja w centrum Łodzi przy głównych arteriach miejskich to bardzo łatwy dostęp do infrastruktury miejskiej ze szczególnym uwzględnieniem sąsiedztwa urzędów administracji, centrów biurowych, centrów handlowych, restauracji, hoteli oraz wszystkich środków komunikacji miejskiej. Biura w Zenicie to korzyści oparte na łatwości aranżacji przestrzeni biurowej, dostępności infrastruktury budynku, niskich kosztach eksploatacji i wysokim komforcie pracy.

158

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Grażyna Ojrzanowska +48 605 058 921, +48 42 663 06 01 sekretariat@zenit.pl

ŁÓ D Ź

AURUS

CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Aurus Name of building | Nazwa biurowca A Standard (class A, class B, class C) Al. Marszałka J. Piłsudskiego 86 Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Widzew District | Dzielnica Łódź City | Miasto 2015 Ready to occupy | Rok oddania do użytku 10 Number of storeys | Liczba kondygnacji 9 500 – I etap/stage Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 8 630 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. --Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 300 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 984 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 381 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych do uzgodnienia/TBA Asking price | Cena ofertowa Service charges | Opłaty eksploatacyjne Proszę o kontakt z nami/Please contact us Proszę o kontakt z nami/Please contact us Parking rent | Opłata za parking tak/yes Indexation | Indeksacja tak/yes Deposit | Depozyt 2,95% Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 4 Number of elevators | Ilość wind Echo Investment Property Management Property Manager | Zarządca B’ART Pracownia Architektury, Urbanistyki i Wnętrz Architect | Architekt --Main tenants | Główni najemcy

Aurus is situated at al. Piłsudskiego 86, in the Widzew district which is the largest district od Łódź, in the vicinity of the city center.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Paweł Milcarz +48 664 900 359 pawel.milcarz@echo.com.pl

Aleja Piłsudskiego is the city’s main artery, frequently referred to as the „East – West Route of Łódź“. It connects the city center with its two largest districts: Widzew Wschód and Retkinia. It crosses Piotrkowska street at a distance of ca. 3 kilometers from the „Aurus“ office building. It takes about 5 minutes to get to the city center Another advantage of the office is the proximity of Łódź Władysław Reymont Airport.

LOKALIZACJA Aurus – to projekt biurowy położony przy al. J. Piłsudskiego 86, w dzielnicy Widzew – największej dzielnicy Łodzi oraz w bezpośrednim sąsiedztwie centrum miasta. Aleja Piłsudskiego, to główna arteria miasta, często nazywana „łódzką trasą W-Z”, łączy ona śródmieście z dwoma największymi dzielnicami Łodzi – Widzewem Wschodem i Retkinią. Aleja krzyżuje się z ulicą Piotrkowską w odległości około 3 km od projektu Aurus – dojazd do centrum miasta zajmuje około 5 minut. Atutem lokalizacji biurowca jest również bliskość Portu Lotniczego im. Władysława Reymonta.

159

SZCZECIN

408 113

10,1

Populacja Population I kw. 2014 | Q1 2014

Stopa bezrobocia % Unemployment rate % czerwiec 2014 | June 2014

45 141

Liczba studentów Number of students 2013

11 761

Liczba absolwentów Number of graduates 2013

SZCZECIN IN N

4 030

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie PLN Average monthly salary in PLN 2013

Liczba uczelni wyższych Number of universities/colleges 2013

Wybrane transakcje najmu Selected lease transactions

160

Budynek Building

Kwartał Quarter

Najemca Tenant

Powierzchnia Space

Typ umowy Agreement type

Pentagon

Convergys

2 300

nowa umowa | new deal

Brama Portowa

PKO BP

1 400

nowa umowa | new deal

Lastadia Office

mBank

900

nowa umowa | new deal

Piastów Office Center

Geomar

760

nowa umowa | new deal

Lednicka 6a

UPC

720

renegocjacja | renegotiation

Renegocjacje Renewals

Nowe u New

SZCZECIN

5,8%

94,

5,8%

Podaż i pustostany

Powierzchnia Struktura popytu Demandw structure budowie Office space Powierzchnia Powierzchnia under construction wwbudowie budowie

400

/sq.m

Renegocjacje Renewals

5,8%

Supply & vacancy

Podaż iipustostany pustostany Podaż 99 200 Supply &vacancy vacancy Supply & Powierzchnia

Office Officespace space under construction under construction

istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

99 200 99 200

Nowe umowy New deals

13 700

Powierzchnia Powierzchnia istniejąca kw.) istniejąca (m(m kw.) Existingspace space (sq.m) Existing (sq.m)

94,2%

m kw./sq.m

13 700 13 700

25,5% 25,5% 25,5%

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

kw./sq.m mm kw./sq.m

25 300

Przeciętne stawki czynszu Podaż i pustostany Przeciętne Przeciętne Average rental rates Supply & vacancy stawki czynszu stawki czynszu EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month Popyt Average rentalrates rates 99 200 Demand Average rental EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month 12 400 Powierzchnia EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month istniejąca (m kw.) m kw./sq.m Existing space (sq.m)

7-11

Klasa B Class B

Wolna powierzchnia (m kw.) Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

Vacant space (sq.m)

Struktura popytu Demand structure

Nowa podaż

25,5% 11-14

11-14

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

25 300 Klasa A Wolna powierzchnia (m kw.) Class A(sq.m) Vacant space

Klasa B Class B

25 300 25 300

New supply

Renegocjacje Liczba nowych projektów Renewals New projects completed

5,8%

Liczba nowych projektów New projects completed

Klasa A Class A

Demand

under supply construction New

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

Struk

Demand m kw./sq.m

25,5%

6 400

Źródło danych/Data source: Colliers International, H1 2014

rzeciętne

6 400 6 400 6 400

12 400

99 200

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

m kw./sq.m

94,2%

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

Supply & vacancy Popyt

Nowa podaż Office space

13 700

Nowe umowy Nowa podaż (m kw.) New deals New supply (sq.m)

Podaż i pustostany

Powierzchnia w budowie

Liczba nowych projektów New projects completed

Wskaźnik pustostanów Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%)(%) II kw. 2014 Vacancy raterate Q2 Q2 2014 (%) (%) Vacancy 2014

NewNowa supply podaż

11-14

7-11

Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

Renegocjacje Renewals

5,8%

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

25 300 Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

161

SZCZECIN

Szczecin

Wybrane obiekty biurowe Szczecin Selected office buildings - Szczecin

162

BIUROWIEC OFFICE BUILDING

Miasto Dzielnica City District

Klasa Class

Strona Page

1. Pazim

Szczecin Śródmieście

163

SZCZECIN

PAZIM

CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca Pazim Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Plac Rodła 8 District | Dzielnica Śródmieście City | Miasto Szczecin Ready to occupy | Rok oddania do użytku 1992 Number of storeys | Liczba kondygnacji 22 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 23 155 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 14 850 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 20 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 740 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 350 Asking price | Cena ofertowa 12 - 18 EUR Service charges | Opłaty eksploatacyjne 4 EUR Parking rent | Opłata za parking 250 PLN Indexation | Indeksacja HICP Deposit | Depozyt 2-miesięczne opłaty brutto Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 5-10% Number of elevators | Ilość wind 8 Property Manager | Zarządca Pazim Sp. z o.o. Architect | Architekt Ivo Majorinc, Stanisław Kondarewicz Main tenants | Główni najemcy Polska Żegluga Morska, Bank Pekao S.A. Raiffeisen Bank S.A., Bank Millennium S.A., Dom Kredytowy Notus

The PAZIM Complex is situated in the very centre of the City of Szczecin at Plac Rodła 8, near the most important offices of municipal, provincial and state administration, which is a very attractive location for business. An added advantage is the easy access to PAZIM by public transport and a great number of parking places available within PAZIM and in its close proximity.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Pazim Sp. z o.o. +48 90 359 45 64, +48 607 262 669 wynajem@pazim.pl

Additional facility: courier and post office, medical services, restaurants. The Radissson Blu hotel is the integral part of the Complex.

LOKALIZACJA Kompleks PAZIM zlokalizowany w samym centrum miasta przy Placu Rodła w pobliżu najważniejszych urzędów administracji miejskiej, wojewódzkiej i państwowej, stanowi atrakcyjne miejsce dla prowadzenia działalności gospodarczej. Dodatkowym atutem jest łatwość dojazdu do Kompleksu środkami komunikacji miejskiej (liczne linie tramwajowe i autobusowe) oraz duża ilość miejsc parkingowych znajdujących się w samym Pazimie i w pobliżu. W obiekcie znajduje się punkt pocztowy, firmy kurierskie, przychodnia, restauracje i kawiarnie. Integralną częścią kompleksu jest hotel Radisson BLU.

163

KATO W I C E

5,2

303 749

Stopa bezrobocia % Unemployment rate % czerwiec 2014 | June 2014

Populacja Population I kw. 2014 | Q1 2014

58 182

Liczba studentów Number of students 2013

17 920

Liczba absolwentów Number of graduates 2013

Liczba uczelni wyższych Number of universities/colleges 2013

KATOWICE

5 270

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie PLN Average monthly salary in PLN 2013

Wybrane transakcje najmu Selected lease transactions

164

Budynek Building

Kwartał Quarter

Najemca Tenant

Powierzchnia Space

Typ umowy Agreement type

Green Park

UPC

6 500

renegocjacja | renegotiation

Atrium

CapGemini

1 500

nowa umowa | new deal

Millennium Plaza

Raiffeisen Bank Polska

1 400

renegocjacja | renegotiation

Millennium Plaza

Networks

1 400

renegocjacja | renegotiation

Nowe Katowickie Centrum Biznesu

Unilever

1 330

ekspansja | expansion

52,7%

KATO W I C E

Renegocjacje Renewals Renegocjacje Renewals 37,4%

37,4%

Struktura popytuPodaż Powierzchnia Własny użytek Owner-Occupied w budowie Demand structure

Supply & vacancy

3,8%

Office space Ekspansje under construction

590

sq.m

240 500 Podaż pustostany Podaż iipustostany

Powierzchnia Powierzchnia wwbudowie budowie

Expansions

6,1%

i pustostany

Office Officespace space under construction under construction

Nowe umowy New deals

58 200

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

Supply& &vacancy vacancy Supply

52,7%

240 500 240 500

m kw./sq.m

58 200 58 200

37,4%

II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

16 200

kw./sq.m mm kw./sq.m

Przeciętne stawki czynszu Podaż i pustostany Average rental rates Przeciętne Supply & vacancy Przeciętne EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month stawki czynszu stawki czynszu 240 500 Average rentalrates rates Popyt Average rental EUR/m kw./m-c | EUR/sq.m/month EUR/mDemand kw./m-c | EUR/sq.m/month 25 590 Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

9-11

Klasa B Class B

Struktura popytu Nowa podaż Demand structure

Własny użytek Owner-Occupied

Nowa Nowa podaż podaż New supply

New supply

New projects completed

12-14

Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

12-14

Liczba nowych projektów New projects completed

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m) Nowe umowy New deals

16 180 52,7%

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

Liczba nowych projektów Renegocjacje New projects completed Renewals

37,4%

Klasa A Class A

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

16 180

Podaż i pustostany

Powierzchnia Nowa podaż w budowie

Supply & vacancy

New supply Office space

Własny użytek Owner-Occupied

Popyt

under construction

240 500Demand

Liczba nowych projektów New projects completed

Nowa podaż (m kw.) New supply (sq.m)

2 58 200

16 180

m kw./sq.m

Vacant space (sq.m)

6,1% Liczba nowych projektów

Vacant space (sq.m)

Klasa B Class B

Wskaźnik pustostanów Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%)(%) II kw. 2014 Vacancy raterate Q2 Q2 2014 (%) (%) Vacancy 2014

Wolna powierzchnia (m kw.) Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

Ekspansje Expansions

16 200 Klasa A Wolna powierzchnia (m kw.) Class A

Klasa B Class B

16 200 16 200

6,7% 6,7%

New supply

6,7%

9-11

Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

3,8%

12-14 m kw./sq.m

9-11

6,7%

Powierzchnia Powierzchnia istniejąca kw.) istniejąca (m(m kw.) Existingspace space (sq.m) Existing (sq.m) Wskaźnik pustostanów

Renegocjacje Renewals

25 590

Powierzchnia istniejąca (m kw.) Existing space (sq.m)

m kw./sq.m

rzeciętne

Ekspansje Expansions

6,1%

6,7% Wskaźnik pustostanów II kw. 2014 (%) Vacancy rate Q2 2014 (%)

Źródło danych/Data source: Colliers International, H1 2014

3,8%

Renegocjacje Renewals

37,4%

16 200 Wolna powierzchnia (m kw.) Vacant space (sq.m)

165

KATO W I C E

Katowice

2 1

Wybrane obiekty biurowe Katowice Selected office buildings - Katowice

166

BIUROWIEC OFFICE BUILDING

Miasto Dzielnica City District

Klasa Class

Strona Page

1. A4 Business Park

Katowice Śródmieście

167

2. Silesia Business Park

Katowice Załęże

168

KATO W I C E

A4 BUSINESS PARK CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

Name of building | Nazwa biurowca A4 Business Park Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Francuska 42 District | Dzielnica Śródmieście City | Miasto Katowice Ready to occupy | Rok oddania do użytku Q4 2014 – II etap/stage Number of storeys | Liczba kondygnacji 10 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 9 300 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. 8 240 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. --Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. 300 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. 1 020 – 1 285 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych 1:43 Asking price | Cena ofertowa do uzgodniena/TBA Service charges | Opłaty eksploatacyjne Proszę o kontakt z nami/Please contact us Parking rent | Opłata za parking Proszę o kontakt z nami/Please contact us Indexation | Indeksacja tak/yes Deposit | Depozyt tak/yes Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 3% Number of elevators | Ilość wind 4 Property Manager | Zarządca Echo Investment Property Management Architect | Architekt DDJM Biuro Architektoniczne Main tenants | Główni najemcy ---

The A4 Business Park is located on Francuska street in Katowice, in the direct vicinity of the A4 highway. The building is surrounded by a perfectly developed urban transport system – there are numerous bus stops nearby. A good hotel base and being near the Pyrzowice airport are additional advantages. Transport facilities, bicycle paths and vicinity of offices and service outlets make it one of the most attractive addresses on the city map.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Joanna Nicińska, Echo Investment +48 664 900 311 joanna.nicinska@echo.com.pl

LOKALIZACJA A4 Business Park jest zlokalizowany przy ul. Francuskiej w Katowicach, w bezpośrednim sąsiedztwie autostrady A4. Obiekt otacza znakomicie rozwinięta sieć komunikacji miejskiej – w pobliżu znajdują się liczne przystanki autobusowe. Bogata baza hotelowa oraz bliskość lotniska Pyrzowice stanowią dodatkowy atut. Udogodnienia komunikacyjne, ścieżki rowerowe oraz bliskość urzędów i punktów usługowych sprawiają, że jest to jeden z najatrakcyjniejszych adresów na mapie miasta.

167

KATO W I C E

SILESIA BUSINESS PARK CLASS A

LOCATION

INFORMATION | INFORMACJE

In Katowice are crossing international routes – the A4 and A1. 14 cities of the Silesian Agglomeration combines a dense grid and rail transport. More than a dozen connections with major European cities provide two nearby International Airports “Pyrzowice” in the north and “Krakow-Balice” in the east. Both terminals of several tens of kilometers distant from Katowice are connected with the capital agglomeration motorways and fast road. Within a radius of 600 km from Katowice is located six European capitals: Berlin, Prague, Vienna, Bratislava, Budapest and Warsaw

Name of building | Nazwa biurowca Silesia Business Park Standard (class A, class B, class C) A Address | Adres - Street | Ulica - Number | Numer Chorzowska 154 District | Dzielnica Załęże City | Miasto Katowice Ready to occupy | Rok oddania do użytku Budynek A – 2014 r., Budynek B – 2015 r. Number of storeys | Liczba kondygnacji 15 Total space sq.m | Powierzchnia całkowita m kw. 48 000 Office space sq.m | Powierzchnia biurowa m kw. (w każdym bud.) 10 670 Commercial space sq.m | Powierzchnia handlowa m kw. 885 Minimal office area sq.m | Min. pow. do wynajęcia m kw. ¼ kondygnacji: 240 Floor area sq.m | Powierzchnia na jednym piętrze m kw. najmu: 970 Number of parking places | Ilość miejsc parkingowych podz. ok. 510 + nadz. 90 Asking price | Cena ofertowa on application Service charges | Opłaty eksploatacyjne --Parking rent | Opłata za parking podziemne 40/nadziemne 70 EUR Indexation | Indeksacja tak Deposit | Depozyt 3 miesiące Add-on factor | Wskaźnik pow. wspólnych 5% Number of elevators | Ilość wind 5 Property Manager | Zarządca --Architect | Architekt Medusa Group Main tenants | Główni najemcy PWC, SKS, Skanska

LOKALIZACJA W Katowicach krzyżują się międzynarodowe szlaki komunikacyjne – autostrady A4 i A1. 14 miast Aglomeracji Górnośląskiej łączy gęsta siatka komunikacji miejskiej i kolejowej. Kilkanaście połączeń z największymi miastami Europy zapewniają dwa pobliskie Międzynarodowe Porty Lotnicze: „Katowice-Pyrzowice” na północy i „Kraków-Balice“ na wschodzie. Obydwa terminale odległe o kilkadziesiąt kilometrów od Katowic połączone są ze stolicą aglomeracji autostradami oraz drogą szybkiego ruchu. W promieniu 600 km od Katowic znajduje się sześć europejskich stolic: Berlin, Praga, Wiedeń, Bratysława, Budapeszt oraz Warszawa.

168

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Marek Stasieńko, Monika Tkacz Phone | Telefon Marek Stasieńko, +48 797 019 914, Monika Tkacz, +48 797 019 854 E-mail marek.stasienko@skanska.pl, monika.tkacz@skanska.pl

Wydanie Specjalne - Międzynarodowe Targi Budownictwa BUDMA 2012

P O Z O STA Ł E

Pozostałe miasta

Wybrane obiekty biurowe Selected office buildings

170

BIUROWIEC OFFICE BUILDING

Miasto Dzielnica City District

Klasa Class

Strona Page

1. SkyRes Warszawska

Rzeszów Śródmieście

171

RZESZÓW

SKYRES WARSZAWSKA CLASS A

INFORMATION | INFORMACJE

LOCATION

SkyRes Warszawska is a first class A modern large-area office block located in the center of Europe in the south east part of Poland in Rzeszow City. Rzeszow is the capital of Podkarpackie province and SkyRes Warszawska office is situated in well communicated part of the city in exact center of Rzeszów. Next to the building there are cycling routes, bus stops, Taxi rank and in the vicinity of 900 m main railway and bus stations. Within 11 km from SkyRes Warszawska you can find an international airport and only 6 km from the building there is A4 highway. Additionally just 900 m away there is the biggest shopping center Galeria Rzeszow with four star Hotel Rzeszow and conference center.

LEASE CONTACT | KONTAKT WYNAJEM Lease | Wynajem Phone | Telefon E-mail

Radosław Walas, Artur Rysz +48 608 530 798, +48 882 024 690 radoslawwalas@developres.pl, arysz@developres.pl

LOKALIZACJA SkyRes Warszawska to pierwszy nowoczesny wielkopowierzchniowy budynek biurowy w klasie A, zlokalizowany w Polsce w samym centrum Europy, a dokładnie w Rzeszowie w południowo – wschodniej Polsce. Rzeszów jest stolicą województwa podkarpackiego, a sam budynek położony jest w doskonale skomunikowanej części miasta przy ścisłym centrum Rzeszowa. Przy samym budynku znajdują się trasy rowerowe, przystanki komunikacji miejskiej, postój taxi, a w odległości 900 m główny dworzec kolejowy i autobusowy. W odległości 11 km od SkyRes Warszawska znajduje się międzynarodowy port lotniczy, a do autostrady A4 jest tylko 6 km. Dodatkowo w odległości 900 metrów znajduje się największa Galeria Handlowa oraz hotele.

171

www.westwarsawoffice.pl

www.phnsa.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Paweł Tarkowski, Manor House Corporate Properties Sp. z o.o. tarkowski@mh.com.pl, +48 505 752 725, +48 22 329 21 00

wynajem@phnsa.pl, +48 22 526 30 00

---

www.azora.es

Lease contact | Kontakt wynajem

Lidia Malec, Savills Sp. z o.o. lmalec@savills.pl, +48 22 222 40 00, +48 608 697 197

Anna Szelc asz@azora.pl, +48 669 945 700

www.nuvalu.pl

www.azora.es

Lease contact | Kontakt wynajem

Nuvalu Polska info@nuvalu.pl, +48 22 465 99 66

Anna Szelc asz@azora.pl, +48 669 945 700

www.parkrozwoju.com.pl

172

Taśmowa Warszawa Mokotów ul. Taśmowa A I Q2 2016

---

Lease contact | Kontakt wynajem

Echo Investment Paweł Milcarz, pawel.milcarz@echo.com.pl, +48 664 900 359

www.cushmanwakefield.pl

www.infinicity.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Cushman & Wakefield joanna.blumert@eur.cushwake.com, +48 22 820 20 20

Europejskie Centrum Inwestycyjne ECI S.A. wynajem@ecigroup.eu, +48 22 375 60 00

www.hines.pl

www.phnsa.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Hines Polska Sp. z o.o., +48 22 351 24 00

wynajem@phnsa.pl, +48 22 850 92 03, +48 608 095 788

www.azora.es

Intraco City Warszawa Śródmieście ul. Stawki 2 B istniejący

www.phnsa.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Anna Szelc asz@azora.pl, +48 669 945 700

wynajem@phnsa.pl, +48 22 526 30 00

www.nowyswiat20.pl

www.lim.com.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

CBRE nowyswiat2@cbre.com, +48 22 544 80 00

sekretariat@lim.com.pl, +48 22 630 65 00

www.moniuszki1a.pl

www.krolewska.com

Lease contact | Kontakt wynajem

NAI Estate Fellows, moniuszki@estatefellows.com, +48 608 649 335 CBRE, radoslaw.pawlak@cbre.com, +48 604 620 331

Izabella Kieler, Head of Leasing izabella.kieler@sb-gruppe.at, +48 609 307 099

www.phnsa.pl

www.q22.com.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

wynajem@phnsa.pl, +48 22 526 30 00

Echo Investment, Michał Żelski, Rafał Mazurczak michal.zelski@echo.com.pl, rafal.mazurczak@echo.com.pl, +48 664 900 312, +48 664 900 303

173

www.betahouse.com.pl

ww.proximooffice.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

+48 22 469 15 27, +48 602 213 469

Hines Polska Sp. z o.o., +48 22 351 24 00

www.oxygenpark.pl

www.ogrodowainwestycje.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Katarzyna Pankiewicz kpankiewicz@yareal.com, +48 22 331 30 08

Główny Adminisrator Budynku Ewa Raczyńska eraczynska@ogrodowainwestycje.pl, +48 22 520 27 40

www.westpoint120.com

---

Lease contact | Kontakt wynajem

Bouygues Immobilier Polska westpoint@bi-polska.pl, +48 22 888 60 10

Artur Śmigiera artur.smigiera@eur.cushwake.com, +48 22 820 20 20

www.eqlibrium.pl

174

Atrium 2 Warszawa Wola ul. Pereca 1 A Q1 2016

www.skanska.pl/atrium2

Lease contact | Kontakt wynajem

Waryński S.A. Grupa Holdingowa biuro@warynski.pl, +48 22 632 77 91

Paulina Jaskólska, negocjator ds. wynajmu +48 519 500 502

www.amewinvest.pl

---

Lease contact | Kontakt wynajem

Amew Invest Sp. z o.o. biuro@amewinvest.pl, +48 22 620 84 87

Agnieszka Krawczyk-Rogowska, starszy negocjator ds. wynajmu +48 502 737 244

R E K L A M A

www.gardenplazaoffice.com

www.devco.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Marta Lipinska nfo@gardenplazaoffice.com, +48 22 653 65 62, +48 22 653 65 60

Diana Plut dpluta@devco.pl, +48 71 376 96 34

www.descont.pl

www.devco.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Descont Sp. z o.o. SK rent@descont.pl, +48 71 355 07 53

Adam Galewski agalewski@devco.pl, +48 71 376 96 46

www.westgatelotnicza12.pl

www.pegaz-wroclaw.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Echo Investment Katarzyna Kubicka, katarzyna.kubicka@echo.com.pl, +48 664 900 310

Paweł Pałczyński, pawel.palczynski@ubm.pl, +48 609 46 47 49 Kamil Pakosz, kamil.pakosz@colliers.com +48 668 139 774

www.devco.pl

www.skanska.pl/dominikanski

Lease contact | Kontakt wynajem

Katarzyna Jońca, kjonca@devco.pl, +48 71 376 96 40

Magdalena Holak, starszy negocjator ds. wynajmu, +48 510 263 003 Marek Stasieńko, regionalny kierownik ds. wynajmu, +48 797 019 914

www.perydot.pl

www.promenady-zita.vantage-sa.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Michał Trejgis michal.trejgis@budotex.pl, +48 669 982 773

Maciej Moralewicz m.moralewicz@vantage-sa.pl, +48 510 015 955

177

SELECTED OFFICE BUILDINGS | WYBRANE BUDYNKI BIUROWE

178

www.nobilisbusinesshouse.pl

www.trytonbusinesshouse.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Katarzyna Kubicka katarzyna.kubicka@echo.com.pl, +48 664 900 310

Echo Investment Kornelia Łukaszewska, kornelia.lukaszewska@echo.com.pl, +48 664 900 312

ubiq.com.pl

www.garnizon.biz

Lease contact | Kontakt wynajem

Ubiq Business Park kontakt@ubiq.com.pl, +48 61 860 21 21

Hossa.biz Sp. z o.o., ul. C.K. Norwida 4, 80-280 Gdańsk Bożena Stelmaszuk, b.stelmaszuk@hossabiz.pl, +48 604 195 203

www.centrumpodwale.pl

www.garnizon.biz

Lease contact | Kontakt wynajem

Robert Machura robert.machura@mbc.poznan.pl, +48 602 238 680

Hossa.biz Sp. z o.o., ul. C.K. Norwida 4, 80-280 Gdańsk Bożena Stelmaszuk, b.stelmaszuk@hossabiz.pl, +48 604 195 203

www.alchemia.gda.pl

www.garnizon.biz

Lease contact | Kontakt wynajem

Maciej Brożek, Leasing Director, +48 58 764 61 91, mbrozek@torus.pl, Daria Zagożdżon-Dembicka, Senior Leasing Manager, dzagozdzon@torus.pl, Karolina Brożonowicz, Leasing Manager, kbrozonowicz@torus.pl

Hossa.biz Sp. z o.o., ul. C.K. Norwida 4, 80-280 Gdańsk Bożena Stelmaszuk, b.stelmaszuk@hossabiz.pl, +48 604 195 203

www.garnizon.biz

www.buma.com.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Hossa.biz Sp. z o.o., ul. C.K. Norwida 4, 80-280 Gdańsk Bożena Stelmaszuk, b.stelmaszuk@hossabiz.pl, +48 604 195 203

Monika Franaszek, m.franaszek@buma.com.pl, +48 12 295 08 08 Julia Archambault, j.archambault@buma.com.pl, +48 12 295 08 08

www.hines.pl

www.buma.com.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Hines Sp. z o.o., +48 22 351 24 00

Monika Franaszek, m.franaszek@buma.com.pl, +48 12 295 08 08 Julia Archambault, j.archambault@buma.com.pl, +48 12 295 08 08

www.hossa.gda.pl Lease contact | Kontakt wynajem Hossa.biz Sp. z o.o., ul. C.K. Norwida 4, 80-280 Gdańsk Małgorzata Gawron, g.gawron@hossabiz.pl, +48 608 642 194

ENTER Gdynia Centrum ul. Śląska 47 A I kw. 2015 r.

www.enterOffice.pl

www.opolskabusinesspark.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Ekolan SA k.bereza@ekolan.pl, +48 58 555 14 54, +48 692 671 661

Echo Investment Joanna Nicińska, joanna.nicinska@echo.com.pl, +48 664 900 311

www.officepark.pl

www.buma.com.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Allcon Investment investment@allcon.pl, +48 58 660 19 90

Monika Franaszek, m.franaszek@buma.com.pl, +48 12 295 08 08 Julia Archambault, j.archambault@buma.com.pl, +48 12 295 08 08

179

www.buma.com.pl

180

Pazim Szczecin Śródmieście Plac Rodła 8 A 1992 r.

www.pazim.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Monika Franaszek, m.franaszek@buma.com.pl, +48 12 295 08 08 Julia Archambault, j.archambault@buma.com.pl, +48 12 295 08 08

Pazim Sp. z o.o. wynajem@pazim.pl, +48 90 359 45 64, +48 607 262 669

www.skanska.pl

www.storrady.com

Lease contact | Kontakt wynajem

Monika Tkacz, negocjator ds. wynajmu, +48 797 229 854 Marek Stasieńko, regionalny kierownik ds. wynajmu, +48 797 019 914

Marta Kiesewetter, +48 507 085 564

www.sterlinga-bc.pl

www.a4businesspark.pl

Lease contact | Kontakt wynajem

Hines Polska Sp. z o.o. info@sterlinga-bc.pl, +48 22 351 24 00

Echo Investment Joanna Nicińska, joanna.nicinska@echo.com.pl, +48 664 900 311

www.zenit.pl

www.skanska.pl/silesiabusinesspark

Lease contact | Kontakt wynajem

Grażyna Ojrzanowska sekretariat@zenit.pl, +48 605 058 921, +48 42 663 06 01

Monika Tkacz, negocjator ds. wynajmu, +48 797 229 854 Marek Stasieńko, regionalny kierownik ds. wynajmu, +48 797 019 914

www.aurusoffice.com.pl

www.skyres.eu

Lease contact | Kontakt wynajem

Echo Investment Paweł Milcarz, pawel.milcarz@echo.com.pl, +48 664 900 359

Radosław Walas, radoslawwalas@developres.pl, +48 608 530 798 Artur Rysz, arysz@developres.pl, +48 882 024 690

• • • •

Business district starts here. www.wfc.pl

Lease contact

Artur Lis - Asset Manager

T: +48 22 540 70 00

M: +48 666 819 215

artur.lis@wfc.pl

Piękno i funkcjonalność StoVentec podwieszane, wentylowane systemy ociepleń www.sto.pl

Biurowce w Polsce - jesień 2014 • Office Buildings in Poland - Autumn 2014