WEERMUZIEK Zeeklanken Harry Geurts (KNMI, voormalig persvoorlichter) In de jaren 80 van de vorige eeuw, toen Radio 4 nog maar net bestond, begon de klassieke muziekzender op zaterdag met een klankquarel. Heerlijk wakker worden was dat, met een mix van klassiek en new age zonder aan- of afkondigingen maar met het geluid van de zee als verbindende factor tussen de verschillende muziekstukken. Dat leverde bijzondere crossovers op wat de muziek een extra dimensie gaf. Het fjord van Grieg Misschien was de programmamaker op het idee gekomen door Edvard Hagerup Grieg, de Noorse componist vooral bekend van zijn muziek bij ‘Peer Gynt’ van toneelschrijver Hendrik Ibsen, waarin het beroemde stuk ‘Ochtendstemming’ over het krieken van de dag en de zonsopkomst. Hoewel het verhaal in Afrika speelt past de muziek bij de sfeer van de Noorse fjordenkust waar de componist leefde. Grieg woonde van 1885 tot zijn dood in 1907 in Troldhaugen nabij Bergen. Zijn woonhuis ligt op een hoge rots die via een steil pad naar een fjord afdaalt. Vanuit een toren op het huis is het fjord zichtbaar, met daarin kleine eilandjes waarop dennenbomen groeien. Naast het huis staat een tuinhuisje met uitzicht over het fjord waar Grieg componeerde. Tegenwoordig is het een museum met een concertzaal (Figuur 1). Het is niet verwonderlijk dat het indrukwekkende uitzicht over de zee en de wisselende weersomstandigheden een bron van inspiratie vormden. Het weer en de seizoenen komen in verschillende werken van Grieg voor, zoals de concertouverture ‘In de herfst’, zijn ‘Lentesymfonie’, het lied ‘Voorjaarsregen’ en ‘Stormachtige avond aan zee’ voor vierhandig piano. Op en top romantische muziek van een natuurliefhebber en levensgenieter die het liefst door het Noorse landschap wandelde om zijn fantasie de
vrije loop te laten (Figuur 2). Mahlers Zomermiddagsdroom Ook de Oostenrijkse componist Gustav Mahler trok zich voor het schrijven van muziek naar het water. Niet naar zee zoals Grieg, maar in zijn componeerhuisje aan de Attersee, het grootste meer van Oostenrijk. Daar schreef hij zijn derde symfonie waarin het heerlijke gevoel doorklinkt van een warme zomerdag tijdens een wandeling door schaduwrijke bossen met het geluid van kabbelende beekjes en vogels. ‘Je hoeft niet rond te kijken, want ik heb het allemaal al op muziek gezet,’ zei Mahler tegen een gast die hem in 1896 in zijn zomerresidentie bezocht. Hij kon daar heerlijk in de omgeving wandelen, wat hem de rust gaf om muziek te bedenken. Hij noemde zijn derde symfonie waarin “de hele schepping voorbij komt” een ‘Zomermiddagsdroom’. Een vingerwijzing naar de ‘Midzomernachtsdroom’ van Shakespeare waar Felix Mendelssohn de muziek bij schreef. Mahler componeerde de meeste muziek in de zomer zoals ook zijn vierde symfonie, de symfonie van het hemelsblauw. Hij had ook componeerhuisjes in Zuid-Tirol en aan de Wörthersee waar hij zich ’s zomers kon afzonderen van het drukke Wenen. De rust van de natuur en het water hadden op hem een grote aantrekkingskracht. Tijdens zijn reizen door Nederland, waar hij in het begin van de vorige eeuw zijn eigen werk dirigeerde, bracht hij zijn vrije tijd graag door op het water en aan zee. Hij maakte uitstapjes naar Leiden, Scheveningen, Zandvoort en de Zuiderzee en voer met een boot door het waterrijke Nederland. “Als je dit ziet begrijp je pas waarom schilders zich hier thuis voelen… waar je maar kijkt zie je water, vliegende en zwemmende meeuwen, schepen, een woud van masten, alles in wonderlijk
Figuur 1. Edvard Grieg Museum te Troldhaugen met de toren van waaruit Grieg uitzicht had op het fjord (foto: Edvard Grieg Museum). 20
Meteorologica 3 - 2020
