BEHEER EN DE WETENSCHAP

Stichting Managing Public Space (MPS) verbindt sinds 2020 de wereld van beheer openbare ruimte met de wetenschappelijke wereld. Het goed beheersen van de openbare ruimte wordt steeds complexer. Dit vraagt om vernieuwende inzichten en oplossingen om de openbare ruimte integraal te benutten. Stichting MPS helpt beheerders met deze uitdaging door het vak verder te professionaliseren en een toekomstige generatie beheerders op te leiden. Ton Hesselmans en Wiebe Oosterhoff vertellen over de oorsprong, ontwikkeling en toekomst van MPS.

TEKST: DAAN MIDDELKAMP

De openbare ruimte, de fysieke leefomgeving, geeft vorm aan de stad en het platteland. Hier komen mensen samen, hier verplaatsen mensen zich naar hun bestemming en hier speelt zich alles af wat niet binnen kan. De openbare ruimte is zo efficiënt mogelijk ingericht om het leven buiten aangenaam te maken. Er wordt veel geld en moeite gestoken in het ontwerp en de creatie van deze buitenruimte. Van infrastructuur en beplanting tot kunstobjecten, over elke centimeter is nagedacht. Maar eigenlijk begint het echte werk pas nadat het lintje van een nieuw project is doorgeknipt: de beheerfase. Een ontwerp is eenmalig. Beheer is er altijd.

Op dit moment zit het beheer van de openbare ruimte in een transitie. Door de jaren heen is goed beheer steeds complexer ge- worden. De druk op de buitenruimte groeit door de vele functies die het krijgt, maar de ruimte zelf kan niet groeien. Een park is bijvoorbeeld niet alleen een groenvoorziening, maar ook een waterbuffer, recreatieplaats, sportcomplex, ouderen ontmoetingsplaats, middel tegen een ‘urban heat island’, er is bedrijvigheid, het is onderdeel van de infrastructuur enzovoort. Om dit goed te kunnen onderhouden en de waarde van de ruimte verder te ontwikkelen is integraal beheer essentieel. Beheer dat inspringt op de vele ritmes van de stad. Veel van deze maatschappelijke vraagstukken worden tegenwoordig ook bij de beheerprofessionals neergelegd.

VAN BEHEER NAAR MANAGING PUBLIC SPACE

Op deze vraagstukken zochten Ton Hesselmans en Wiebe Oosterhoff de antwoorden. Hesselmans werkt bij het kennisinstituut

CROW aan opgaven in de openbare ruimte. Oosterhoff is na Stadsbeheer Almere, nu bij Stadsbeheer Rotterdam werkzaam. Beide heren werken actief mee aan de transitie die het beheer van de openbare ruimte nu meemaakt. Vanuit de ‘Kopgroep Beheer’ (opgericht door beheerders van gemeenten) en vanuit CROW en iAMPro, vestigen ze de aandacht op de veranderende en belangrijke rol van beheerders van de openbare ruimte. "De Kopgroep Beheer richt zich op het versterken van de positie van beheerders," zegt Oosterhoff. Bij iAMPro, een initiatief van de gezamenlijke provincies en uitgegroeid naar een brede community voor assetmanagement en slim beheer, speelt kennisdeling voor beherend Nederland een grote rol. Beheerders verder helpen om hun werkprocessen te overzien, te integreren en aan te laten sluiten bij maatschappelijke opgaven en waarden. De kennis en kunde van beheerders staat onbetwist, maar hoe kom je in de juiste positie om mee te praten?

Gezamenlijk constateerden de Kopgroep Beheer en iAMPro dat het vakgebied wel een zetje kon gebruiken en dat het toevoegen van wetenschappelijke kennis één van de wegen was om dat te bereiken. ‘Want er miste een wetenschappelijke basis om het geheel van kennis, vraagstukken, transities en kunde goed te kunnen bundelen.’ Er zijn wel academische opleidingen en leerstoelen voor planologie en ontwerp, maar nog geen wetenschappelijk onderwijs dat zich volledig richt op beheer. Een gemiste kans om het vak verder te ontwikkelen, aldus Hesselmans. Om dit alsnog mogelijk te maken is de stichting Managing Public Space opgericht.

Maar het vormgeven van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek ging niet zonder slag of stoot. Er was namelijk geen wetenschappelijke achtergrond en er waren weinig wetenschappelijke publicaties over het werk van een beheerder. Een wetenschappelijk hiaat waar, na lobbywerk vanuit de stichting, Wageningen University & Research (WUR) interesse in had. Samen met onderzoekers van de universiteit hebben beheerprofessionals de mogelijkheden voor een wetenschappelijke studierichting en het idee van een leerstoel onderzocht. Vanuit de praktijk was er veel enthousiasme, bleek uit het snel binnenhalen van de financiën voor de doelen van de stichting. Dat beheer openbare ruimte essentieel is in de samenleving, complex is en op verschillende niveaus acteert maakt het ook wetenschappelijk interessant. Kortom, er was genoeg stof tot nadenken en om kennishiaten te vullen.

Managing Public Space Aan De Wur

De WUR is onder de noemer ‘Managing Public Space’ direct begonnen met het opzetten van een drietal cursussen ‘beheer en onderhoud openbare ruimte en infrastructuur’ op Master niveau. De cursussen gaan over de integratie van planning, ontwerp en beheer, over de complexiteit en onzekerheid in tijd en schaal, en over de Governance van beheer. In de drie cursussen werken professionals en studenten intensief samen in een zogenoemde mixed classroom, een bijzondere vorm van leren.

Een inspirerende combinatie aldus student Romy Beukeboom: “Studenten denken eerder outside the box en zijn wellicht een tikje naïef, en beheerders kijken met een pragmatische blik. Ik vond het interessant en uitdagend om dat raakvlak te zoeken.” Beheerders die hebben meegedaan geven aan dat ze door samenwerking met studenten nieuwe inzichten hebben opgedaan en nu vanuit verschillende perspectieven naar hun dagelijkse opgaven kijken.

De cursussen vinden plaats op de universiteit zelf en op locatie in gemeenten. Casussen uit de praktijk worden met een wetenschappelijke blik onder de loep genomen door studenten en professionals uit het veld. Op locatie wordt ‘de wetenschap tastbaar gemaakt’. Praktische opgaven met verschillende stakeholders, belangen, maatschappelijke lagen vormen een ‘wicked problem’ voor de studenten om over na te denken. Samen met de professionals worden de opgaven onderzocht en wordt er in de vorm van een eindverslag een oplossing voor het probleem gevonden. Een (wetenschappelijke) oplossing die de opdrachtgevers in de praktijk verder helpt.

“Professionals worden vaak opgeslokt door de dagelijkse gang van zaken waardoor het lastig is om alle aspecten die in de openbare ruimte spelen te overzien. Met de cursus in Wageningen willen we professionals die bredere blik meegeven.” Tegelijkertijd leren de reguliere studenten om beheer in zijn dynamische maatschappelijke context te doorgronden. Die kruisbestuiving draagt volgens Hesselmans bij aan het daadwerkelijk integraal maken van integraal beheer. De eerste twee afstudeerders hebben hun weg al naar de beheerwereld gevonden.

Naast de cursussen werken studenten en promovendi aan onderzoek naar de grote vraagstukken binnen het vakgebied, zoals: ‘Wat is de toegevoegde waarde van integraal beheer en hoe moet dat vorm krijgen?’ en ‘Welke partijen spelen een rol in de openbare ruimte als geheel en het beheer in het bijzonder?’. In maart 2022 organiseerden de WUR en MPS het eerste internationale academische symposium over beheer openbare ruimte. De MPS-onderzoekers hebben hun eerste artikelen gepubliceerd en presenteren ook regelmatig op congressen zo- als het Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte van CROW. De volgende stap is om een team van senior wetenschappers aan de WUR mogelijk te maken. “Dan krijgt het vakgebied een wetenschappelijk gezicht en kan de gelegde basis worden uitgebouwd.’

Kennisverspreiding En Ontmoeting

De volgende uitdaging was de opgedane kennis delen met de gehele beheerwereld. “Er wordt continu gezocht naar manieren om de wetenschappelijke kennis toegankelijk te maken en te verspreiden,” aldus Hesselmans. De stichting organiseert diverse activiteiten om de beheerwereld en de wetenschap met elkaar in contact te brengen. Er worden themasessies, masterclasses en walkshops georganiseerd en MPS Connect is opgezet. Via MPS Connect worden studenten die een stage zoeken gekoppeld aan beheerorganisaties.

De themasessies, masterclasses en walkshops worden rondom een bepaald thema georganiseerd. Actuele thema’s ofwel maatschappelijke beheervraagstukken worden een jaar lang verdiept door wetenschappers vanuit meerdere invalshoeken. In 2021 was dat Circulair Beheer en in 2022 Belevingsgestuurd Beheer. Tijdens de masterclasses in 2022 is belevingsgestuurd beheer vanuit vijf verschillende wetenschappelijke perspectieven belicht. Oosterhoff was positief verrast over de inhoud: “De masterclasses waren voor mij een eye opener op alles wat ik doe. Elke spreker sprak over beheer vanuit zijn of haar eigen expertise.”

Positie Van Beheer

De positie van de beheerder wordt steviger onderbouwd dankzij het onderwijs, het onderzoek en de activiteiten zoals de masterclasses. “De basis van beheer is schoon, heel en veilig. Deze basis staat stevig,” aldus Hesselmans. “Hoger in de piramide zitten uitdagingen als klimaatadaptatie en biodiversiteit. Om hier te komen moeten we als vakgebied verbreden, ook via de wetenschap.” Door de juiste kennis te ontwikkelen en te leren van andere disciplines kunnen beheerders een belangrijke rol spelen in maatschappelijke ontwikkelingen en vraagstukken. Via het programma van Managing Public Space wordt het vak verder geprofessionaliseerd en een toekomstige generatie beheerders opgeleid. Van een vakgebied met bescheiden hardwerkende professionals naar een vakgebied op de voorgrond en met slagkracht.

Agenda Activiteiten Mps 2023

Onderwijs (aan WUR):

• 20 februari – 17 maart 2023: Beheer openbare ruimte: tijd en schaal

• 20 maart – 12 mei 2023: Beheer openbare ruimte: governance

• najaar 2023: Transities in de openbare ruimte: planning, ontwerp en beheer

Masterclasses Beheer 2023:

• 14 september: 1e Masterclass (online)

• 28 september: 2e Masterclass (online)

• 12 oktober: 3e Masterclass (online) 26 oktober: 4e Masterclass (online)

• 9 november: Slotdebat (fysiek en online)

Overig:

9 maart: bijeenkomst voor sponsoren MPS

• 30 maart: MPS aanwezig op NCBOR

Leden van de NVRD kunnen de Masterclasses kosteloos volgen.