EFFECTIEVER COMMUNICEREN OVER ZWERFAFVAL?

MELD JE AAN BIJ HET PLATFORM ′SCHOUDERS ONDER SCHOON′

Plastic flesjes en kauwgom op straat, overvolle bedrijfscontainers waar afval uit waait of huishoudelijk afval midden op de stoep. Zwerfafval is nog steeds een groot probleem in Nederland. En bovendien nog knap lastig om aan te pakken. Hoe kun je als organisatie zwerfafval verminderen en schoon gedrag van burgers en bedrijven stimuleren? En welke communicatieaanpak werkt dan het beste? Veel organisaties worstelen met deze vragen. 35 van hen sloten zich daarom al aan bij Schouders onder Schoon. Om van elkaar te leren en samen acties te ondernemen.

TEKST: INGEBORG VAN EGMOND EN LISANNE VAN GEFFEN, RIJKSWATERSTAAT, I.S.M. TAPPAN

Schouders onder Schoon is een actief platform voor overheden, bedrijven, brancheorganisaties en ngo’s die (willen) communiceren over zwerfafval en zich hard willen maken voor een schoon Nederland. Het werd opgericht door Rijkswaterstaat en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Inmiddels kent het platform al 35 enthousiaste leden. Iedere organisatie heeft zijn eigen aanpak en pakt zijn eigen rol. Door daarnaast samen op te trekken via het platform, kunnen ze elkaars aanpak verrijken. Daar is Schouders onder Schoon dan ook voor bedoeld: organisaties delen kennis en praktijkvoorbeelden met elkaar over communicatie rondom zwerfafval. En er worden zelfs gezamenlijke acties op poten gezet om zwerfafval tegen te gaan. Zo heeft het platform een enorme achterban gekregen, met een rijk netwerk en veel kennis en ervaring.

INSPIRERENDE SESSIES

Naast kennis en goede praktijkvoorbeelden kun je via het platform deelnemen aan (online) sessies, die zo’n vier keer per jaar plaatsvinden. Tijdens deze sessies brengen verschillende deelnemers ervaringen en lessen in over hun zwerfafvalcampagnes. Zoals de Landelijke Opschoondag 2021 van Nederland Schoon en Plastic Soup Foundation, de Boskalis Beach Cleanup Tour van Stichting de Noordzee en ‘Schoon doen we gewoon’ van gemeente Den Haag. Hoe zijn ze gegaan? En wat zijn plannen voor de toekomst? Ook komen bepaalde thema’s en doelgroepen aan de orde, zoals jongeren. Werk je voor een gemeente, gebiedsbeheerder, bedrijf of ngo en wil je inspiratie opdoen tijdens een sessie? Houd dan de agenda van Schouders onder Schoon in de gaten, of abonneer je op de nieuwsbrief zwerfafval van Rijkswaterstaat.

GRATIS CAMPAGNEMATERIAAL

Je kunt natuurlijk ook zelf al aan de slag met het stimuleren van schoon gedrag. Op schoudersonderschoon.nl vind je een toolbox met allerlei campagnemateriaal om je daarmee te helpen. Download bijvoorbeeld beeldmateriaal, advertenties en posters voor de campagne ‘Statiegeld op plastic flesjes’. Of containerstickers, posters en online posts voor de campagne ‘Je plek schoon achterlaten. Zo gefikst!’. De gemeenten Utrecht en Alphen aan den Rijn gingen je al voor. Gebruik de toolboxen ter inspiratie voor je eigen zwerfafval-communicatie. Of pas de materialen aan voor je eigen organisatie en zet ze direct in. Dat scheelt wellicht weer in de campagnebegroting voor volgend jaar.

WEINIG KOSTEN, MOOI RESULTAAT

Gemeente Alphen aan den Rijn heeft deze zomer in verschillende parken gebruikgemaakt van de materialen van de campagne ‘Je plek schoon Achterlaten. Zo gefikst!’. Kristen Papadopoulos, communicatieadviseur bij de gemeente, is daar heel enthousiast over: “De website van Schouders onder Schoon met de toolbox is voor ons echt een uitkomst. Voor een relatief laag bedrag kunnen we toch mooie effectieve campagnes uitvoeren. En dat is fijn, want we hebben vaak maar een beperkt budget. Bovendien is het makkelijk in gebruik. We zijn erg blij met de hulp van Schouders onder Schoon!”

DOE MEE EN MELD JE AAN!

Wil jij effectiever communiceren over zwerfafval? Of juist jullie aanpak delen met andere deelnemers? Meld je dan aan voor het platform Schouders onder Schoon met een mail naarzwerfafval@rws.nl. Kijk ook op www.schoudersonderschoon.nl.

SUP-RICHTLIJN GAAT PLASTIC ZWERFVUIL VERDER TERUGDRINGEN

Begin juli is een grote stap gezet in het verder terugdringen van plastic in zwerfvuil. Naast statiegeld op kunststofflesjes gaan plastic rietjes, wegwerpbestek en drinkbekers in de ban. De producentenverantwoordelijkheid wordt uitgebreid met een bijdrage aan gebiedsbeheerders voor het opruimen en voorkomen van zwerfafval. Opmerkelijk is dat het niet langer alleen om verpakkingen gaat, maar om plastic producten. Ook sigarettenfilters, ballonnen en vochtige doekjes die plastic bevatten, gaan onder de verantwoordelijkheid van producenten vallen.

TEKST: RENÉ DIDDE BEELD: EGBERT HARTMAN, ANP

Het klinkt als niets minder dan een kleine revolutie. Sinds juli dit jaar zijn plastic wattenstaafjes, plastic bestek, plastic borden, plastic roerstaafjes als ook piepschuim voedselverpakkingen en plastic drinkbekers verboden. Op 3 juli werd de nieuwe Europese richtlijn Single-use-plastic van kracht, kortweg SUPrichtlijn, en beter bekend als ‘wegwerpplastic’. Ook zogeheten oxo-degradeerbare plastics verdwijnen, want deze plastic soorten dragen sterk bij aan plasticsoep van microplastics doordat ze na contact met zonlicht of water snel uit elkaar vallen. Tenslotte zijn de ballonstokjes voortaan verleden tijd.

Meteen uit het straatbeeld verdwijnen zullen ze niet want winkeliers en handelshuizen mogen hun bestaande voorraden nog wel uitverkopen. Ze mogen in elk geval geen nieuwe voorraden meer inkopen. De 10 meest op stranden gevonden wegwerpplastics vormen samen 43 procent van het zwerfafval in zee. Samen met het in dezelfde periode ingevoerde statiegeld op kleine plastic flesjes, moet deze nieuwe richtlijn de hoeveelheid zwerfafval op straat, in parken, in recreatiegebieden en op het strand flink verminderen. Op plastic voorwerpen die niet tot de verpakkingen behoren, zoals filtersigaretten, vochtige doekjes, maandverband en tampons komt het logo van een zeeschildpad. Dit symbool van de plasticsoep, onsterfelijk geworden door de plastic ring van een sixpack bier om de nek van een schildpad, moet voorkomen dat deze producten op straat slingeren en zwerfafval en plasticsoep veroorzaken.

UITBREIDING PRODUCENTENVERANTWOORDELIJKHEID

In 2023 worden deze filtersigaretten, maar ook snoepwikkels, draagtasjes, eenpersoonsvoedselverpakkingen onderworpen aan een zogeheten ‘uitgebreide producentenverantwoordelijkheid’, of UPV. “Dat betekent dat de producenten van deze producten het ontstaan van plastic afval moeten tegengaan. Ze betalen nu al voor de inzameling en recycling van plasticverpakkingen via het Afvalfonds. Straks gaan ze daar bovenop nog een bedrag betalen aan het opruimen van zwerfafval”, zegt Sanne Westra, senior beleidsmedewerker circulaire economie op het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, en belast met het dossier ‘wegwerpplastics’. Hoe hoog dat bedrag zal zijn, moet nog worden vastgesteld. Ligt dat bedrag in de buurt van de huidige bijdrage van producenten voor de inzameling en recycling van verpakkingsafval van twintig miljoen euro per jaar? Of komt het in de richting van de totale kosten van de zwerfvuilbestrijding, het tienvoudige, namelijk 150 tot tweehonderd miljoen euro per jaar? Het ministerie wil daar nog geen enkele uitspraak over doen.

Wel wordt dit najaar onder meer een internetconsultatie onder producenten, organisatoren van festivals, cateraars, maaltijdbezorgers, gemeenten, terreinbeheerders en consumenten gehouden om de nieuwe ministeriële regeling te toetsen. Het ministerie wil mogelijk averechtse effecten detecteren, innovatieve ideeën te weten komen en verbeteringen in de regelgeving aanbrengen.

SANNE WESTRA: “ HET BEDRIJFSLEVEN HEEFT ZICH JAREN VERZET TEGEN SUP-REGELS EN STATIEGELD, MAAR NU HET EENMAAL IS BESLOTEN, WERKEN PRODUCENTEN VOLOP MEE. ”

Wegwerpplastic is verboden.

Deelname aan de consultatie is mogelijk via www.internetconsultatie.nl. En er zit nog meer in de pijplijn. Vanaf 2024 moeten de plastic doppen vast aan de flesjes zitten, net als het lipje van het blikje indertijd voortaan voorkwam dat er veel extra klein zwerfafval ontstond. Vanaf 2025 moeten meer plastic producten gerecycled materiaal bevatten. Negentig procent van het plastic afval moet worden gerecycled. “Je ziet nu al”, zegt Sanne Westra, “dat bedrijven daar een voorschot op nemen en de doppen al vastmaken aan de flesjes.” Ze ziet ook al papieren in plaats van plastic rietjes en gebruikte al eens een rietje gemaakt van dikke spaghetti-achtige tarwe.

GOED NIEUWS VOOR GEMEENTEN

“Het is zonder meer goed nieuws voor de gemeenten en andere gebiedsbeheerders dat de SUP-richtlijn nu van kracht wordt en in Nederland in de afvalwetgeving zal worden opgenomen. Gemeenten hebben het tij eindelijk mee”, zegt Westra. “Het bedrijfsleven heeft zich wel jaren verzet tegen SUP-regels en statiegeld, maar nu het eenmaal is besloten, werken producenten volop mee”, vertelt ze monter. De wetgeving met reductiemaatregelen en UPV wordt in januari 2022 gepubliceerd en treedt in 2023 in werking. In het straatbeeld is het effect van de SUP-richtlijn uiteraard nog niet te zien. Wel is een direct positief effect van het statiegeld op kleine flesjes merkbaar volgens Westra. Tijdens de World Cleanup Day van 18 september belandden in Nederland direct minder plastic flesjes in de zakken van de vrijwilligers, tot wel 37 procent, aldus Plastic Soup Foundation. “Het is logisch dat dit het gevolg is van het statiegeld.” Precieze effecten op de hoeveelheid zwerfafval volgen uit de monitoring die Rijkswaterstaat halfjaarlijks verricht.

De wetgeving betekent in feite een verbod op steeds meer wegwerpplastic, en dat onttrekt zich dus uit de invloedssfeer van de gemeenten. Westra: “Gemeenten kunnen wel actief helpen om de bekendheid te vergroten zodat het draagvlak voor het verbod groeit.” Zo zijn er bijvoorbeeld horecaondernemers die plasticvrije terrassen hebben. “Gemeenten kunnen dat initiatief verder ondersteunen en bij andere horecaondernemers onder de aandacht brengen.” Gemeenten hebben ook een sterke troef in handen met de vergunningverlening. Wanneer de gemeente een vergunning voor een evenement afgeeft, kan daar een passage instaan over het gebruik van herbruikbare alternatieven voor wegwerpbekers bijvoorbeeld. Zo kun je je profiel als circulaire gemeente versterken. Verder doen veel gemeenten al aan voorlichting op scholen. Daar kunnen ze zowel de statiegeldregeling als de SUP-ontwikkelingen bekendheid geven.

MAATREGELEN DIE HELPEN OM PLASTIC VERVUILING EN PLASTIC SOEP TEGEN TE GAAN Nieuwe wetgeving voor wegwerpplastics:

Plastic wordt veel gebruikt in de huidige economie: het is licht en goedkoop e kan voor vele doeleinden worden gebruikt. Maar plastic en plastic producten horen niet in het milieu. Helaas maatregelen die helpen om plastic vervuiling en plastic soep tegen te gaan Plastic wordt veel gebruikt in de huidige economie: het is licht en goedkoop en kan voor vele doeleinden worden gebruikt. komen toch veel producten in het zwerfafval, op stranden én in de zee terecht. Maar plastic en plastic producten horen niet in het milieu. Helaas komen toch veel producten in het zwerfafval, op stranden én in de zee terecht.

Producten van oxo-degradeerbare kunststo en

Verbod - 3 juli 2021 Wa enstaa es

m.u.v. medisch gebruik Verbod - 3 juli 2021

Ballonnen * Ballonstokjes **

(m.u.v. industriële en professionele toepassingen) * UPV - 31 dec 2024 ** Verbod - 3 juli 2021

Tabaksproducten met lters, losse lters voor gebruik in combinatie met tabaksproducten

UPV - 5 jan 2023 Markering - 3 juli 2021 Bestek, roerstaa es, rietjes*, borden

* (m.u.v. medisch gebruik) Verbod - 3 juli 2021

Eenpersoonsvoedselverpakkingen

UPV - 5 jan 2023

Consumptiereductie 2026 t.o.v. 2022

Gemaakt van piepschuim? Verbod - 3 juli 2021 Vistuig

UPV - 31 dec 2024 Inzamelingsdoelstelling van 23%, elk jaar >3% - v.a. 2023 Drinkbekers

UPV - 5 jan 2023 Consumptiereductie - 2026 t.o.v. 2022 Markering - 3 juli 2021

Gemaakt van piepschuim? Verbod - 3 juli 2021

Vochtige doekjes * Maandverbanden, tampons, inbrenghulzen voor tampons **

* UPV - 31 dec 2024 * ** Markering - 3 juli 2021 Drankverpakkingen van max. 3 liter

UPV - 5 jan 2023 Doppen en deksels vast aan de es (m.u.v. medisch gebruik) - 3 juli 2024 Toepassing recyclaat: - 25% PET essen - v.a. 2025 - 30% alle essen - v.a. 2030 Inzamelingsdoelstelling van 90% voor essen - v.a. 2021 (i.p.v. 2029)

Gemaakt van piepschuim? Verbod - 3 juli 2021

- UPV: Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid - Voor alle producten waarvoor géén handelsverbod geldt worden bewustwordingsmaatregelen voor consumenten genomen per 3 juli 2021

Wat kan jij concreet doen?

- Reduceren: Heb je het product echt nodig? - Hergebruiken: Gebruik een product dat je vaker kan (her)gebruiken. - Recyclen: Gebruik producten waarvan het materiaal eenvoudig is te recyclen.

Zakjes en wikkels

UPV - 5 jan 2023 Lichte plastic draagtassen

UPV - 5 jan 2023

De 10 meest op stranden gevonden wegwerpplastics vormen samen 43% van het zwerfafval in zee. Vistuig nog eens 27%. Daarom richt de regelgeving zich op deze producten.

Bron: Impact Assessment Single use plastics Directive

Wat houden de maatregelen precies in?

Handelsverbod:

Vanaf 3 juli 2021 mogen de speci eke producten met een handelsverbod niet meer op de markt worden gebracht. Bestaande voorraden mogen nog wel worden verkocht.

Uitgebreide producenten verantwoordelijkheid (UPV):

Producenten gaan meebetalen aan het inzamelen van afval en het opruimen van zwerfafval en aan het nemen van bewustwordingsmaatregelen voor consumenten.

Markering:

Voorgeschreven markeringen op de verpakkingen laten zien dat er kunststof in het product zit, dat het in de afvalbak thuis hoort en dat zwerfafval negatieve e ecten hee op het milieu.

Consumptiereductie:

Er moet een signi cante reductie plaatsvinden van de consumptie van kunststof drinkbekers en voedselverpakkingen voor ‘on-the-go’ door bijvoorbeeld alternatieven aan te bieden voor meermalig gebruik of door het beprijzen van de verpakkingen.

Productvereisten:

Er moet gerecycled materiaal gebruikt worden in plastic essen en de doppen moeten tijdens het gebruik vast blijven zi en aan de es. Inzamelingsdoelstelling: 90% inzameling van de essen t.b.v. recycling, hiervoor wordt statiegeld geïntroduceerd voor alle essen tot 3 liter vanaf 2021. Voor vistuig geldt een inzamelingsdoelstelling van 23% v.a. 2023 en daarna elk jaar 3% meer.

Bewustwordingsmaatregelen:

Consumenten krijgen informatie en handelingsperspectieven om zwerfafval en plastic soep tegen te gaan.

“Een goed middel is ook de sportvereniging. Ze kunnen jonge leden aansporen kleine flesjes te verzamelen op straat of in de omgeving van het sportveld, en de bonnetjes voor het statiegeld te doneren in de clubkas.” Iets dergelijks kan ook in buurten. “Je ziet vaak mensen in wijken zwerfafval opruimen. SUP-wetgeving en statiegeld op kleine flesjes kunnen de community-building en cohesie bevorderen. Meer buurtbewoners kunnen betrokken raken.” De statiegeldbonnetjes zouden tot een jaarlijks buurtfeest kunnen leiden.

MEER AANDACHT VOOR PREVENTIE EN MONOSTROMEN

Bij de VNG zijn Mark van Waas en Kees van der Laan voorzichtig optimistisch over de nieuwe SUP-richtlijn. “We gaan erop vooruit”, zegt Van der Laan die namens de gemeente Rotterdam is gedetacheerd bij VNG. Hoe hoog de vergoeding voor het opruimen en voorkomen van zwerfafval ook zal uitpakken, het bedrijfsleven betaalt voortaan mee. “En dat geldt niet alleen voor verpakkingen, maar voor álle genoemde plastic producten inclusief filters van sigaretten”, zegt Van Waas. Het duo hoopt ook op meer aandacht van de producenten en retail voor communicatie met de consumenten. “We kunnen als gemeenten meer op bedrijven afstappen, en bijvoorbeeld een fastfoodketen wijzen op de SUP-richtlijn en de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid”, aldus Van Waas. “Mooi dat bedrijven en bewoners helpen om zwerfafval in prullenbakken te stoppen, of kinderen rond sportvelden of school zwerfafval verwijderen. Maar producenten moeten nu dus strikt genomen ook betalen voor het afvoeren van dit zwerfafval”, meent Van der Laan. “Daar zal nog wel de nodige touwtrekkerij over plaatsvinden”, denkt hij. Wel hopen ze dat de alternatieven die de fabrikanten aandragen evenmin op straat zullen gaan rondslingeren. Een papieren rietje is ook een slordig gezicht in het straatbeeld. Met andere woorden, het maakt in de beleving van de veel voorkomende ergernissen over zwerfafval in feite niet uit welk materiaal op straat ligt. “Het kost bovendien ook geld om het op te ruimen”, aldus Van der Laan. “Wij worden door de gemeenteraad en inwoners afgerekend op de kwaliteit van het straatbeeld, ongeacht welk materiaal er ligt.”

Er is nog een kritisch punt. Leuk dat de dop in sommige gevallen al aan de fles zit. Maar de dop is van een ander materiaal (HDPE), dus dat bemoeilijkt de recycling van de fles (PET). De VNG hoopt dan ook dat de nieuwe SUP-richtlijn de voorbode is van een werkelijke omslag bij producenten om veel meer te doen aan preventie van afval en design for recycling. Van der Laan en Van Waas: “We hopen dat de producenten in geval van plastic en plasticverpakkingen eindelijk serieus werk gaan maken van toepassing van meer monostromen en de hoeveelheid aan verschillende combinaties van kunststoffen per product en verpakkingen drastisch inperken. Dat bevordert ook de meer hoogwaardige recycling ervan.”

LED-signing reduceert bijplaatsingen

een oplossing van Wastevision SMART inside

Containers uitgerust met groene en rode ledverlichting aan de zijkant informeren burgers of de container vol is of dat er nog wat bij kan.

Duurzaam & schoon dankzij SMART inside

www.wastevision.com

MR.FILL: STRIJDEN TEGEN ZWERFAFVAL MET EEN SLIMME AFVALBAK

Steeds meer steden en gemeenten maken gebruik van slimme afvalbakken. Door deze te leasen kunnen ze ook als er even geen budget is direct de strijd aanbinden met het zwerfafval.

Dat er een aanhoudende vraag is naar de lease van zijn slimme afvalbakken verbaast Mr. Fill niet. Zeker in corona-tijd hebben heel veel gemeenten last van zwerfafval. Omdat budgetten een jaar van tevoren moeten zijn geregeld, is er vaak geen geld om daar direct op te anticiperen. De oplossing ervoor is misschien IN SAMENWERKING MET MR. FILL wel even slim als het product. Door slimme afvalbakken te leasen.

Mr. Fill herkent zwerfafval als een wereldwijd probleem. Dat dit een aanslag is op het milieu is overduidelijk, maar het opruimen en verwerken kost ook handenvol geld. In een stad als Amsterdam moet je soms in één straat tot wel vijf keer per dag de afvalbakken legen. Het hightech antwoord daarop is de Mr. Fill, een slimme afvalbak met een ingebouwde elektrische pers op zonneenergie. Door het afval samen te persen, creëer je meer volume per afvalbak, je kunt er tot wel vijf keer meer afval in kwijt dan in een gewone afvalbak. Je hebt veel minder tot geen zwerfafval meer en je hoeft ook minder afvalbakken in de openbare ruimte te plaatsen. Door de technologie die ontwikkelt is door Mr. Fill, geeft de afvalbak zelf via het mobiele netwerk op het ‘Smart City Manager’-platform een seintje dat de container bijna vol is. Zo hoef je niet alleen minder te legen maar je weet ook precies wannéér je moet legen. Minder autobewegingen en weer een besparing op de CO2-uitstoot. Uiteindelijk kun je als stad of gemeente tot 75% op afvalinzameling besparen.

Mr. Fill heeft voor steden en gemeenten een lease-aanbieding vanaf € 89,- per maand.