VAN AFVALDATA NAAR

In Nederland verzamelen we veel gegevens over afval. Daarmee kunnen we waarschijnlijk nog veel meer vragen beantwoorden en inzichten behalen dan we nu al doen. Een mooie uitdaging!

TEKST: ADDIE WEENK EN JULIANE KUPFERNAGEL, RIJKSWATERSTAAT

Bij elkaar verzamelen we giga-hoeveelheden data. Denk aan de jaarlijkse CBS-uitvraag over afval aan gemeenten en de inventarisatie van gegevens over de afvalstoffenheffing door Coelo. Verder is er, voortkomend uit o.a. wettelijke of afgesproken monitoringsverplichtingen, landelijke informatie beschikbaar over de verwerkingsmethoden, in- en uitvoer, producentenverantwoordelijkheid en zwerfafval. En wat te denken van de vele sorteeranalyses die gemeenten uitvoeren. Interessant is ook de opkomst van citizen-science, waarbij burgers data verzamelen en beschikbaar stellen.

Naast dat deze data de basis zijn voor grote lokale en landelijke beslissingen, dienen ze ook om zicht te krijgen op de effecten van bepaalde gebeurtenissen en maatregelen. Denk daarbij aan nieuwe wetgeving, zoals statiegeld en de Single-Used-Plastics richtlijn (SUP). Maar ook meer lokaal, zoals de invoering van diftar en/of omgekeerd inzamelen.

Gemeente 2013 2014 2015 2016 2017 2018

2018 126,164 106,9513 113,4335 Dalend restafval zonder diftar Dalend restafval zonder diftar (Oude IJsselstreek heeft de inzamelfrequentie van restafval in 2016 fors verlaagd) Gouda 229 226 234 199 169 Lisse 186 190 187 156 51 Bunschoten 200 192 209 183 31 Woudenberg 184 183 178 176 69 104 46 39 64 101,5461 Dinkelland 253 252 250 66 60 58 36,41023 300Kampen 175,9701 140,431 123,8762 108,9894 86,15909 74,6165 103,3615 Ede 209 207 201 196 168 90 136,4189 Heusden 173 172 163 154 105 49 171,3512 250Renkum 192 194 195 180 82 82 RAD gemeenten 229 226 208 134 133 133 kg restafval per inwoner per jaar Sysnr 1 2 3 4 5 6 7 0 50 100 150 200 Systeem Heffing vastrecht 256 omvang hh 254 D-volume 224 D-vol&freq 196 D-#zakken1 166 D-#zakken2 178 D-#zakken3 161 landelijk gemiddelde Fijn restafval (ex nascheiding)#gemeenten 172 22 183 167 157 15 98 102 51 23 51 8 25 2 210 206 200 190 179 171 8 2013D-gewicht 198 2014 2015 2016106 2017 4 2018 9 D-gew&freq 208 105 11 Tilburg Breda Veldhoven Oude IJsselstreek

Peel en Maas Kaag en Braassem Hulst landelijk gemiddelde

300 fijn restafval en heffing vs tariefsysteem fijn restafval en heffing vs tariefsysteem 2019 Rijkswaterstaat stelt haar afvaldata actief beschikbaar op www.afvalcirculair.nl/onderwerpen/monitoring-cijfers/afvalcijfers/afvalcijfers/. Ook werkt ze aan meer en betere visualisatie, want plaatjes zeggen veel meer dan woorden en getallen. Rijkswaterstaat maakt zelf al veel gebruik van de data: voor het ministerie, in het programma VANG-HHA en ook om vragen te beantwoorden die aan de helpdesk worden gesteld. Een nieuwe toepassing is te vinden op de benchmarksite www.benchmarkafval. nl: de VANG-vergelijker, waar gemeenten zich kunnen meten met elkaar en zicht krijgen op verklarende factoren. Krachtig daarbij is ook de VANG-landkaart, waarin verschillende databases zijn gecombineerd.

Hieronder enkele voorbeelden van inzichten die voortkomen uit de combinatie van gegevens van CBS en Coelo (afvalstoffenheffing). Duidelijke plaatjes die interessante vervolgvragen oproepen. En daarmee mooie cases voor de kennisuitwisseling in de benchmark huishoudelijk afval.

300 De diftar-knikDe diftar-knik

250

200

kg restafval per inwoner per jaar

150

100

50

0

2013 2014

Gouda

Woudenberg

Ede

RAD gemeenten 2015 2016

Lisse

Dinkelland

Heusden

landelijk gemiddelde 2017

Bunschoten

Kampen

Renkum 2018

250 VANG-landkaart

200

150

100

50

0

WASTE VISION: DUURZAME VEILIGHEIDHEIDSVOORZIENINGEN VAN WASTE VISION

Bij Waste Vision geloven wij in een circulaire economie, waarin reststromen zo veel mogelijk worden hergebruikt. Daarom bieden we gemeenten, bedrijven en burgers slimme tools en technologieën, waarmee afval makkelijker en voordeliger omgezet kan worden in nieuwe grondstoff en. Hierbij is veiligheid van onze afvalinzamelsystemen van het grootste belang.

Waste Vision staat bekend als leverancier van zeer degelijke veiligheidsvoorzieningen voor afvalinzamelsystemen in de Nederlandse markt. Onze producten, zoals veiligheidsvloeren, garanderen een optimale veiligheid rondom ondergrondse containers. Voor gebruikers, én voor medewerkers van afvalinzamelingbedrijven.

De veiligheidsvloeren van Waste Vision zijn CE-gecertifi ceerd, voldoen aan NEN 13071 en zijn geschikt voor alle type containers. De vloeren worden onder meer in onze eigen fabriek (met SROI inzet) geproduceerd en zijn over het algemeen zelfs uit voorraad leverbaar!

De klapdelen zijn makkelijk uitneembaar en verwisselbaar. Daarnaast openen de klapdelen naar boven zodat de put bereikbaar is om deze te ontdoen van vuil en water. Verzakte straatdelen of te laag ingegraven betonputten zijn geen probleem aangezien de vloer instelbaar is op hoogte.

Een circulaire economie creëren we samen, zeker nu. Wij wensen iedereen alvast veilige en gezonde feestdagen toe! Meer informatie over onze veiligheidsvoorzieningen of andere producten of diensten kunt u krijgen via:

INFO@WASTEVISION.COM 085 273 5000

CORONA, AFVALSCHEIDING EN GEDRAGSBEÏNVLOEDING

In het afgelopen jaar moest iedereen in Nederland zijn gedrag aanpassen, vanwege corona. Inmiddels is het heel gewoon om op openbare plekken anderhalve meter afstand te houden en met een mondkapje op boodschappen te doen. Wat kunnen we, met betrekking tot afvalscheiding, leren van de landelijke corona-campagne als het gaat om gedragsbeïnvloeding?

“I n maart werden we overvallen en kregen we de opdracht in korte tijd een campagne te ontwikkelen”, vertelt Christine Swankhuisen, partner en mede-oprichter van Tabula Rasa. Samen met Roorda Reclamebureau bedacht Tabula Rasa de landelijke campagne ‘Alleen samen krijgen we corona onder controle'. Swankhuisen: “Vóór we een campagne starten, verdiepen we ons altijd in de doelgroep en de context en verzamelen we relevante kennis.” Vanaf april kon Tabula Rasa gebruik maken van informatie van het RIVM, dat elke zes weken onder duizenden Nederlanders vragenlijsten afneemt met vragen die betrekking hebben op de gedragsregels t.a.v. corona en op het fysieke, sociale en mentale welbevinden. De campagnestrategie is erop gericht dat mensen er op vertrouwen dat ze in staat zijn zelf iets te doen. Ze krijgen handelingsperspectieven aangeboden. Als iemand bijvoorbeeld stress ervaart, is het advies erover te praten. Dat helpt om mentaal weerbaar te blijven.

SOCIAL MODELING

Voor het overbrengen van de boodschap maakt Tabula Rasa gebruik van de kracht van emotie en het gevoel van herkenning. Wouter Wullems, consultant bij Tabula Rasa: “Door emoties te benoemen, voelen mensen zich aangesproken. Een belangrijke pijler in de campagne is: 'Het is een moeilijke tijd, maar we doen het samen en helpen elkaar'.” Er zijn toolkits beschikbaar voor gemeenten en andere partijen met posters en factsheets, waarop de corona-maatregelen beknopt staan TEKST: ANS AERTS

weergegeven middels teksten en plaatjes. Kirsten Ruitenburg, eigenaar van onderzoeks- en adviesbureau Novi Mores is gespecialiseerd in gedragsbeïnvloeding en zegt over de landelijke corona-campagne: “Er wordt gecommuniceerd vanuit gewenst gedrag. Wat wil de overheid zien dat mensen doen? Dat komt in de campagne eenvoudig en beknopt aan bod.” Ook zitten er visueel sterke elementen in, volgens haar. Zo zijn er filmpjes met verschillende mensen te zien, qua leeftijd en culturele achtergrond, die het gewenste gedrag vertonen. Hier kan iedereen zich mee identificeren. “Dat is het principe van social modeling: mensen zijn eerder geneigd om gedrag over te nemen als ze zien dat mensen die op henzelf lijken dat gedrag vertonen.”

Ruitenburg adviseert regelmatig gemeenten over afvalscheiding. Gedragsbeïnvloedingstechnieken als social modeling en prompting (herinneren aan gewenst gedrag), die naar voren komen in de corona-campagne, worden ook gebruikt om mensen te verleiden hun afval goed te scheiden. Addie Weenk, adviseur bij Rijkswaterstaat, houdt zich bezig met gedragsbeïnvloeding op het gebied van afvalscheiding. Over de vertaalslag vanuit de corona-campagne naar beïnvloeding van afvalscheidingsgedrag zegt hij: “Duidelijkheid is cruciaal. Mensen hebben een hekel aan onzekerheid. Leg daarom bij een campagne rondom afvalscheiding duidelijk en consequent uit waarom een afvalstroom wordt gescheiden en hoe dit gebeurt.” Op weerstand kan een gemeente anticiperen. “Bij het overstappen op bijvoorbeeld omgekeerd inzamelen, is het belangrijk om verschillende scenario's klaar te hebben liggen: 'Als we dit doen, wie gaat er dan mopperen? En hoe gaan we daarmee om?'”

CHRISTINE SWANKHUISEN: “ IN ELKE GEMEENTE GELDEN WEER ANDERE REGELS VOOR HET SCHEIDEN VAN PMD. DAT IS VERWARREND. ”

VISUEEL MAKEN

Voor de inzameling van pmd geldt dat mensen de regels vaak ingewikkeld vinden. Naast de duidelijkheid die Weenk noemde, zijn er nog twee factoren vanuit gedragsoogpunt van belang om een goede scheiding van pmd te realiseren. Mensen moeten gemotiveerd zijn en beseffen dat het zinvol is om pmd apart in te zamelen. Verder moet de gelegenheid om stromen te scheiden er zijn en moeten de voorzieningen op orde zijn.

De Rooij Milieutechniek drukt zijn stempel op efficiënt nascheiden

Gemeente Rotterdam kiest voor onze ondergrondse stempelpers

De revolutionaire ondergrondse stempelpers van De Rooij Milieutechniek maakt de transitie van bron- naar nascheiding én naar volledig elektrisch inzamelen eenvoudig mogelijk.

Door middel van stempels wordt de reststroom optimaal aangedrukt, en wel zo dat het materiaal eenvoudig na te scheiden is. De stempelpers heeft bovendien een uitgekiend laag eigengewicht, dus elektrisch transport is geen enkel probleem. De pers verbruikt slechts 24V en pas bij een volle container wordt het materiaal aangedrukt. Een zeer laag energieverbruik is het resultaat. Tel daarbij op dat de constructie volledig gelast en volbad verzinkt is, en je bent gegarandeerd van een zeer onderhoudsvriendelijke pers met een lange levensduur.

De duurzame voordelen van de ondergrondse stempelpers

Hoge verdichtingsgraad Door middel van 2 persstempels, alleen werkend bij een volle container, wordt het afval optimaal aangedrukt.

Optimaal geschikt voor nascheiding Door de manier van aandrukken is nascheiding van de rest stroom optimaal te verwezenlijken.

Veilige zwakstroom In de betonput en perscontainer wordt alleen 24 Volt gebruikt; altijd veilig voor de gebruiker, dienstverlener en hulpdiensten.

ongeperst persen persen geperst geperst

Minimaal energieverbruik - Pers treedt pas in werking bij volledig volle container. - Ook toekomstbestendig voor alternatieve energiebronnen. - Door toegepaste componenten geen energieverspilling. - CO 2 -reductie.

Zeer kostenbesparend - Laag energieverbruik. - Hoge verdichtingsgraad dus lage transportfrequentie. - Zeer onderhoudsvriendelijk. - Eenvoudig en snel te plaatsen. - Sterk rendementverhogend door een optimale nascheiding. - Zonder aanpassingen toepasbaar op iedere bestaande betonput en veiligheidsvloer. - Lage investeringskosten. Uitgekiend laag eigengewicht Bij uitstek geschikt voor de transitie naar volledig elektrisch inzamelen.

Voor diverse reststromen geschikt Door een slimme constructie uitstekend inzetbaar voor de inzameling van diverse reststromen, waaronder ongescheiden restafval, PMD en papier & karton.

Dynamische volmelding Geschikt voor de koppeling met ieder volmeldsysteem, evenals ons revolutionaire, dynamische volmeldsysteem Octopus.

Ruimtebesparend Door de hoge verdichtingsgraad minder ondergrondse containers benodigd: minder staal, meer groen!

Beslisregels kunnen behulpzaam zijn om mensen te stimuleren hun pmd goed te scheiden, aldus Ruitenburg: "Is het verpakkingsmateriaal uit de keuken of badkamer? Is het leeg? Dan mag het bij het pmd." Ook is het goed om het visueel te maken. “Laat afbeeldingen zien van wat er wél bij mag in plaats van wat er niét bij mag.” Weenk heeft de ervaring dat het helpt als mensen zien dat er iets nuttigs wordt gedaan met hun afval. Een voorbeeld is compost uitdelen aan bewoners van hoogbouw, gemaakt van hun eigen gft. Dan gaat het echt leven. Hij denkt dat de sleutel voor een goede campagne om afvalscheiding te stimuleren, ligt bij het toepassen van verschillende technieken voor gedragsbeïnvloeding en communicatie. “De één wil weten waarom scheiden belangrijk is, de ander wil alleen weten wat hij moet doen en de derde wil geen boete krijgen. In een jaaragenda kun je de verschillende acties en vormen van gedragsbeïnvloeding inplannen, verspreid over het jaar. Op die manier bereik je veel mensen. Via herhaling komt het vervolgens in het automatische gedragssysteem terecht.”

Swankhuisen noemt een paar aandachtspunten naar aanleiding van de coronacampagne die ook relevant zijn voor het beïnvloeden van afvalscheidingsgedrag. “Vermijd moeilijke woorden. Een term als 'intelligente lockdown' uit de persconferenties over corona wordt door een deel van de Nederlandse bevolking niet begrepen.” Een ander punt heeft betrekking op de link tussen landelijke acties en de uitvoering op lokaal niveau. “De landelijke overheid kwam eigenlijk net te laat met de toolbox met communicatiemiddelen voor gemeenten. Daardoor hebben gemeenten hun eigen campagnes ontwikkeld en zijn er lokale verschillen ontstaan. Iets vergelijkbaars is te zien bij afvalscheiding. In elke gemeente gelden weer andere regels voor het scheiden van pmd. Dat is verwarrend.” Wullems vult aan: “Tijdens de corona-periode zijn mensen hun huis gaan opruimen en hebben ze hele inboedels aan de straat gezet. Dat is een goed moment om over het scheiden van afval te praten. Afval is niet super-interessant voor mensen, ga daarom op zoek naar momenten waarop het relevant is en haak daar op in.“ Inworpzuil met duidelijke instructies van een pbd-container in Den Haag.

FINANCIËLE STRESS

Een deel van de bevolking is moeilijk te bereiken. Dat geldt voor de landelijke corona-campagne, maar ook voor communicatie over afvalscheiding. Swankhuisen: “Dit heeft vooral betrekking op mensen met een laag opleidingsniveau, in achterstandswijken. We denken al snel dat mensen de boodschap niet begrijpen omdat hun taalniveau ontoereikend is, maar vaak spelen andere factoren een rol.” Zo heeft financiële stress invloed op het denkvermogen. Mensen met financiële problemen richten zich op de zaken die op dat moment prioriteit hebben. “En dat is niet de afvalscheiding”, zegt Swankhuisen. Het is dan zinvol om een interventie te richten op het verminderen van stress en mensen te helpen via de inzet van schuldhulpverlening. “Als de financiële problemen zijn aangepakt, kunnen ze weer aandacht besteden aan andere zaken zoals afvalscheiding. Dit vraagt dus om een geïntegreerde aanpak, die breder is dan alleen het vraagstuk van een goede afvalscheiding.”