De basisregels van het Gerechtelijk Wetboek worden op een gestructureerde wijze geanalyseerd en op een vlot toegankelijke en didactische wijze uitgelegd. Het boek is verhelderend als eerste kennismaking met de materie en is tegelijk een kompas voor de jurist die even de procesrechtelijke weg moet zoeken. De zogenaamde Potpourri wetten en tal van andere wetten vereisten een grondige herwerking van dit handboek en werden in deze vierde editie verwerkt.
Paul Dauw
Dit boek biedt een heldere analyse van het burgerlijk procesrecht. De lezer, zowel de rechtspracticus als de student, wordt aan de hand van duidelijke en overzichtelijke schema’s door de materie geloodst. Dankzij deze schema’s kan men snel een casus visualiseren en positioneren in het geheel van procesrechtelijke regels. Immers, zonder positiebepaling is er geen oplossing mogelijk.
Burgerlijk procesrecht 4de [druk].indd 1
Burgerlijk procesrecht
Dit boek wordt gebruikt door het Instituut voor Gerechtelijke Opleiding.
Burgerlijk procesrecht Basis met schema’s
Dit alles maakt van dit boek een must have voor zowel advocaten, magistraten en griffiers als studenten.
Paul Dauw is raadsheer in het hof van beroep te Gent. Voorheen was hij advocaat, rechter in de rechtbanken van koophandel te Brugge en te Kortrijk, rechter en beslagrechter in de rechtbank van eerste aanleg te Brugge en vrederechter van het derde kanton Brugge. Hij doceert burgerlijk procesrecht aan de hogeschool VIVES te Brugge en geeft les aan het Instituut voor Gerechtelijke Opleiding. Hij is tevens auteur van diverse andere publicaties in het domein van het burgerlijk procesrecht.
Paul Dauw
4de editie
4/09/18 15:53
BURGERLIJK PROCESRECHT Basis met schema’s
PAUL DAUW
Vierde editie
Antwerpen – Cambridge
Burgerlijk procesrecht. Basis met schema’s. Vierde editie Paul Dauw
© 2018 Intersentia Antwerpen – Cambridge www.intersentia.be
ISBN 978-94-000-0920-2 D/2018/7849/81 NUR 822 / 163
Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.
Woord vooraf De opzet van het voorliggende boek is de lezer op een heldere wijze doorheen de regels van het burgerlijk procesrecht te loodsen. De vele schema’s zijn doorzichtige patronen, waardoor stelsels en procedures worden opengelegd en gevisualiseerd. Dit boek is eerst en vooral een werkinstrument voor de studenten rechtspraktijk. Het is in hoofdzaak voor hen geschreven. Het wil comfort bieden bij het verwerven van inzicht en bij het instuderen van de stof. Van deze studenten wordt verwacht dat zij na het behalen van hun professionele bachelor onmiddellijk inzetbaar zijn in hun eerste werkomgeving. Wetenschappelijke en rechtstheoretische beschouwingen zijn in dit boek niet terug te vinden. Het accent ligt op een technische, praktische en overzichtelijke analyse van de basisregels. Het boek is ook nuttig voor de jonge en meer ervaren praktijkjurist. Op een toegankelijke wijze wordt het globaal overzicht opnieuw voor de ogen gebracht. Het boek, en vooral zijn schema’s, laten de meer ervaren jurist die de procesrechtelijke weg even moet zoeken, toe zijn vraag te positioneren. De weg naar de oplossing wordt hem aangereikt. De bestaande handboeken bieden meer nuances en ruime verwijzingen naar rechtspraak en rechtsleer die, precies om trouw te blijven aan zijn doelstelling, niet worden aangetroffen in dit boek. Het boek heeft niet dezelfde ambities. Het wil complementair zijn aan deze werken, die andere doelstellingen en benaderingswijzen hebben. De zogenaamde Potpourri-wetten en tal van andere wetten vereisten een grondige herwerking van dit handboek en werden in deze vierde editie verwerkt. Een bijzonder woord van dank richt ik aan de heer Wim Defoort, griffier in het hof van beroep te Gent, en aan mijn dochter Elise Dauw voor hun enthousiaste medewerking bij de herwerking van dit boek. De stof werd bijgehouden tot 30 juni 2018. Na deze datum in werking getreden wettelijke bepalingen worden in principe niet opgenomen in het boek. Wanneer dit wel het geval is, wordt dit vermeld.
Paul Dauw Brugge, 1 september 2018
Intersentia
v
Inhoud Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v DEEL I DE WEG NAAR HET BURGERLIJK PROCESRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Hoofdstuk 1 De weg naar het gerechtelijk recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 § 1. “Sein” en “sollen” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Rechtsregel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Rechtsstaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Principes van de rechtsstatelijke wet en van de rechtsstaat . . . . . . . . . . 1. Algemene gelding van de wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Drie machten – een onafhankelijke rechterlijke macht . . . . . . . . . . . . C. Classificatie van de wetten in de rechtsstaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 4 4 5 5 5 5 6
Hoofdstuk 2 Gerechtelijk recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 § 1. Gerechtelijk recht – formeel recht – handhavingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 A. Materieel recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 B. Gerechtelijk recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 § 2. Doel van het gerechtelijk recht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 A. Uitsluiten van eigenrichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 B. Restanten van eigenrichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1. Exceptie van niet-nakoming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2. Retentierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 § 3. Indeling van het gerechtelijk recht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Hoofdstuk 3 Burgerlijk procesrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 § 1. § 2. § 3. § 4.
Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Takken van het burgerlijk procesrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onderdelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gerechtelijk privaatrecht = burgerlijk procesrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
11 12 12 12
vii
Inhoud
DEEL II HET HUIS VAN HET BURGERLIJK PROCESRECHT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Hoofdstuk 1 Bronnen van het burgerlijk procesrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6.
Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gerechtelijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere wetboeken, bijzondere wetten en decreten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechtsleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Europese verordeningen en internationale verdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Europese verordeningen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Internationale verdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Algemene rechtsbeginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Erkend als algemeen rechtsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Niet erkend als algemeen rechtsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 8. Gebruiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18 19 20 20 21 21 21 22 23 23 23 23 23
Hoofdstuk 2 Karakter van het burgerlijk procesrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. § 7.
Nationaal recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Publiekrecht en privaatrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dynamisch karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dienende functie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Formalistisch karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Autonoom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gebiedende aard en gradaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Bepalingen van aanvullend recht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bepalingen van dwingend recht – niet van openbare orde . . . . . . . . . . . C. Bepalingen van dwingend recht – van openbare orde . . . . . . . . . . . . . . . § 8. Accusatoir karakter – partijautonomie en beschikkingsbeginsel . . . . . . . . A. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De taak van de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De rechter behoort het geding te leiden en te zorgen voor een goed procesverloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De rechter kan ambtshalve onderzoeksmaatregelen bevelen . . . . 3. Wat mag en moet de rechter verder doen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
viii
26 26 26 26 27 28 28 29 29 29 30 30 32 32 32 32 33
Intersentia
Inhoud
3.1. De rechter mag ambtshalve tussenkomen in het debat . . . . . 33 3.2. De rechter moet de van toepassing zijnde rechtsregels toepassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 § 9. Ethisch en sociaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Hoofdstuk 3 Toepassingsgebied. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 § 1. Ratione personae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Ratione materiae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Geschillen over subjectieve rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Subjectief contentieux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Objectief contentieux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De poort: artikel 2 Ger.W.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Ratione temporis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inwerkingtreding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Artikel 3 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Artikel 7 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Ratione loci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37 37 38 38 38 39 40 40 40 41 42
Hoofdstuk 4 Basics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 § 1. Recht op toegang tot de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Artikel 6 EVRM – verbod eigenrichting – rechtsweigering – wettelijke bepalingen – beperkingen – toegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Zorg voor effectieve toegang door de overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Juridische bijstand (art. 508/1-508/23 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Eigenlijke juridische (eerste- en tweedelijns)bijstand . . . . . . . 1.2. Ambtshalve toevoeging van een advocaat (art. 508/21-23 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Grensoverschrijdende geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rechtsbijstand (art. 664-699ter Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Onpartijdige rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Subjectieve onpartijdigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Objectieve onpartijdigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Onafhankelijke rechter. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Eerlijk en openbaar proces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Bron en principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Verdere afleidingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Tegenspraak en procesgelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Partijautonomie en beschikkingsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intersentia
43 44 44 45 45 47 47 47 48 49 49 49 50 50 51 51 51 ix
Inhoud
DEEL III ORGANISATIE EN WERKING VAN HET GERECHT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Hoofdstuk 1 Organen van de rechterlijke macht en magistraten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 § 1. Hoven en rechtbanken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Openbaar Ministerie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Onafhankelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Uitvoerende macht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Toepassing van de wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Uitvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kenmerken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Eenheid: het is een hiërarchisch gestructureerd korps . . . . . . . . . . 2. Ondeelbaarheid: zij voeren hun opdrachten niet uit in eigen naam en zij handelen telkens namens het ganse korps . . . . . . . . . . 3. Onafhankelijkheid: de leden van het Openbaar Ministerie zijn onafhankelijk in de uitoefening van hun ambt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Het Openbaar Ministerie in privaatrechtelijke zaken . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Rechtsvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Vordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Structuur van hoven en rechtbanken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Krachtlijnen van de structuur van de hoven en rechtbanken . . . . . . . . . 1. Piramidale hiërarchische structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De geografische structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Het grondgebied van het Rijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. De vijf rechtsgebieden of ressorten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. De twaalf gerechtelijke arrondissementen . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. De kantons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Geografische organisatie van de rechtscolleges . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Het Hof van Cassatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. De hoven van beroep en de arbeidshoven . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. De hoven van assisen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. De rechtbanken van eerste aanleg en de politierechtbanken. 3.5. De rechtbanken van koophandel/ondernemingsrechtbank en de arbeidsrechtbanken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6. De arrondissementsrechtbanken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
x
58 59 60 60 60 60 61 61 61 61 62 62 62 62 63 64 64 64 64 65 66 66 66 66 67 68 68 68 69 69 69 69
Intersentia
Inhoud
3.7. De vredegerechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8. De afdelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.9. Zittingsplaatsen en tijdelijke verplaatsing van de zetel van een afdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. De leiding van de rechtscolleges en van de parketten. . . . . . . . . . . . 5. De specifieke situaties Eupen, Brussel en Bergen . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Eupen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3. Bergen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1. Interne mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. Externe mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Andere rechtscolleges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De rechtscolleges van de rechterlijke macht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Vredegerecht (art. 59-72ter Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 1.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Politierechtbank (art. 59-72ter Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 2.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Rechtbank van eerste aanleg (art. 76-80bis Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 3.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Arbeidsrechtbank (art. 81-83 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 4.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Rechtbank van koophandel/ondernemingsrechtbank (art. 8485 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 5.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Arrondissementsrechtbank (art. 74-75bis Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . 6.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 6.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Hof van beroep (art. 101-113ter Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
70 70 71 71 72 72 73 74 74 74 74 75 76 77 77 78 78 78 78 79 79 79 79 79 80 81 81 81 82 82 83 83 83 84 84 84 84 84 84
xi
Inhoud
§ 4. § 5.
§ 6. § 7.
7.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 7.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Arbeidshof (art. 103-104 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 8.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Hof van assisen (art. 114-127 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 9.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Hof van Cassatie (art. 128-136ter Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.1. Territoriale organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2. Samenstelling van de zetel en van het Openbaar Ministerie. . 10.3. Afdelingen – secties – kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het verzelfstandigd beheer van de rechterlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . Benoeming, bevordering en aanwijzing van magistraten . . . . . . . . . . . . . . . A. Onderscheid: benoemingen en aanwijzingen in mandaten. . . . . . . . . . . B. Toegang tot de magistratuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De eerste weg: vergelijkend examen en gerechtelijke stage (art. 259octies Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De tweede weg: examen beroepsbekwaamheid en ruimere beroepservaring (art. 259bis 9, § 1 en 259bis10, § 1 Ger.W.) . . . . . . . 3. De derde weg: twintig jaar ervaring en mondeling evaluatieexamen (art. 191bis Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Benoemingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Aanwijzingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Evaluatie (art. 259novies – 259undecies Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tucht (art. 398-423 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85 86 86 86 87 87 87 87 88 88 88 88 89 89 90 92 92 92 93 93 94 94 95 95 95
Hoofdstuk 2 Hoge Raad voor de Justitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Hoofdstuk 3 Adviesraad van de magistratuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Hoofdstuk 4 Instituut voor Gerechtelijke Opleiding (IGO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
xii
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 5 Leden van de griffie – Leden van het parketsecretariaat – De steundiensten. . 103 § 1. De leden van de griffie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 § 2. Leden van het parketsecretariaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 § 3. De steundiensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Hoofdstuk 6 Referendarissen en parketjuristen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Hoofdstuk 7 Balie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 § 1. Advocaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Taken van de advocaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Rechten van de advocaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Pleitrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Procesvertegenwoordiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Plichten van de advocaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Organisatie van het beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Orde van Advocaten (art. 447-477 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie (art. 478-487 Ger.W.) . . . C. Orde van Vlaamse Balies en Ordre des barreaux francophones et germanophone (art. 488-502 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Federale Raad van de balies (art. 503-505 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . .
109 111 112 112 112 113 114 114 115 115 116
Hoofdstuk 8 Gerechtsdeurwaarders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 § 1. § 2. § 3. § 4.
Benoeming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Openbaar ambt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hulporgaan van de rechterlijke en uitvoerende macht . . . . . . . . . . . . . . . . Bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Exclusief bevoegd met ministerieplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Residuaire bevoegdheden, zonder ministerieplicht . . . . . . . . . . . . . . . . C. Algemene informatieplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Bemiddeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
117 118 118 119 119 120 120 121 121
Hoofdstuk 9 Juridische eerste- en tweedelijnsbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Intersentia
xiii
Inhoud
DEEL IV RECHTSVORDERING EN EIS OF VORDERING (IN RECHTE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 Hoofdstuk 1 Inleiding: geschillenbeslechting in drie niveaus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 § 1. Materieel recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Rechtsvordering of ius agendi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Eis of vordering (in rechte). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Eis of vordering (in rechte). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Processuele sanctie en verweer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
129 131 133 134 134
Hoofdstuk 2 Rechtsvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 § 1. Begrip – afstand – misbruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Afstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Misbruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Algemene toelaatbaarheidsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De algemene toelaatbaarheidsvoorwaarden buiten het Gerechtelijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De ontoelaatbaarheid wegens het gebrek aan rechtsbekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Het bestaan van de natuurlijk persoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Het gebrek aan rechtspersoonlijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De ontoelaatbaarheid wegens gebrek aan handelingsbekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De algemene toelaatbaarheidsvoorwaarden in het Gerechtelijk Wetboek (art. 17 en 18 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Gebrek aan hoedanigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Gebrek aan belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Middelen van ontoelaatbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Kenmerken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Indeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Middelen ratione personae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Middelen ratione temporis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Verjaringstermijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Vervaltermijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Proceduretermijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Middelen ratione materiae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. De rechtsvordering heeft nooit bestaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. De rechtsvordering bestaat niet meer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xiv
138 138 138 139 139 140 140 140 140 141 142 142 143 144 144 145 145 145 146 147 148 148 148 148
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 3 Eis in rechte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 § 1. Partijen – handelingen – betekening en kennisgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Persoon van de partij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Vordering van de partij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Handelingen: proceshandelingen versus rechtsprekende handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Proceshandelingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rechtsprekende handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Betekening en kennisgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Betekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Verplichte vermeldingen en vormen van de akte . . . . . . . . . . 1.3. Tijdstip van de betekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Wijze van betekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kennisgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Wijze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Kennisgeving, mededeling en neerlegging bedoeld in artikel 32ter Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Kennisgeving aan advocaten (art. 46/1 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Eis (= vordering) en verweer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Eis (= vordering). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Drie componenten en taak van de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Drie componenten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Taak van de rechter en van de partijen – grenzen van het geschil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Soorten en verband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Soorten vorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Verband tussen de vorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Afstand van geding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Verweer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Eigenlijk verweer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Verweer ten gronde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Exceptief verweer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Tegenvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Sanctieregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Effect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Opschortende of dilatoire excepties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intersentia
152 152 153 154 154 155 155 156 157 158 158 158 159 159 165 165 165 165 166 166 166 167 167 167 168 168 173 175 176 177 177 177 177 177 179 179 xv
Inhoud
1.1. De excepties waarvan sprake in de artikelen 851-853 en 857-859 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Bij uitbreiding: de excepties van onbevoegdheid sensu lato . 1.3. Excepties in andere wetboeken en bijzondere wetten . . . . . . . 2. De afdoende of peremptoire excepties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Aard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De sancties in verband met de proceshandelingen . . . . . . . . . . . . . 1.1. Het stelsel van de nietigheden is toepasselijk . . . . . . . . . . . . . 1.2. Het stelsel van de nietigheden is niet toepasselijk . . . . . . . . . 2. Werking van het gerecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Gewone procesregels. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Rechterlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Berekening van termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Regels i.v.m. de berekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Overmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
180 180 180 181 181 182 183 186 188 189 189 190 190 193
DEEL V WELKOM BIJ DE RECHTER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Hoofdstuk 1 Inleiding en algemene begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 § 1. Nationale en internationale bevoegdheidsregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 § 2. Rechtsmacht – rechtsmacht versus bevoegdheid – bevoegdheid versus verdelingsincident . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 A. Rechtsmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 B. Bevoegdheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 C. Verdelingsincident . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 D. (Rechts)macht om te oordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 § 3. Algemene regels en begrippen in verband met de bevoegdheid . . . . . . . . 201 A. Aanvullend recht, dwingend recht en openbare orde . . . . . . . . . . . . . . 202 B. Ratione materiae – ratione loci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 1. Ratione materiae. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 2. Ratione loci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 C. Algemene bevoegdheid, voorwaardelijke volheid van bevoegdheid van de rechtbank van eerste aanleg, uitsluitende bevoegdheid en bijzondere bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 1. Algemene bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 2. Bijzondere bevoegdheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 3. Uitsluitende of exclusieve bevoegdheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 4. Voorwaardelijke volheid van bevoegdheid van de rechtbank van eerste aanleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 x vi
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 2 Bevoegdheid ratione materiae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 § 1. Principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 A. Openbare orde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 1. Materiële bevoegdheid raakt de openbare orde . . . . . . . . . . . . . . . . 208 2. Uitzonderingen op het openbare-orde-karakter . . . . . . . . . . . . . . . 209 B. Bevoegdheidscriteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 1. Onderwerp van de vordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 2. Waarde van de vordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 3. Spoedeisend karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 4. Hoedanigheid van de partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 C. Tijdstip van de beoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 1. Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 2. Uitzondering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 3. Kortgeding en urgentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 § 2. Materiële bevoegdheidsverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 A. Materiële bevoegdheidsverdeling: hoofdvordering . . . . . . . . . . . . . . . . 215 1. Vrederechter (art. 590-601 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 1.1. Algemene bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 1.2. Bijzondere bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 1.3. Uitsluitende bevoegdheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 1.4. Bestuurlijke bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 2. Politierechtbank (art. 601bis en 601ter Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 2.1. Verkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 2.2. Administratieve geldboeten en sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 3. Rechtbank van eerste aanleg (art. 568-572 en 577 Ger.W.). . . . . . . 219 3.1. Algemene bevoegdheid = voorwaardelijke volheid van bevoegdheid (art. 568 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 3.2. Uitsluitende bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 3.3. Bevoegdheid als appelrechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 3.4. Bestuurlijke bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 3.5. Tuchtrechtelijke bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 4. Rechtbank van koophandel/ondernemingsrechtbank (> 1/11/2018) (art. 573-576 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 4.1. Algemene bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 4.2. Bijzondere bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 4.3. Uitsluitende bevoegdheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 4.4. Bestuurlijke bevoegdheid (art. 576 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . 226 5. Arbeidsrechtbank (art. 578-583 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 6. Voorzitters (art. 584-589bis Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 6.1. Kortgeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Intersentia
x vii
Inhoud
6.2. Rechtsmacht ten gronde – procedure zoals in kortgeding . . 231 6.3. Beschikkingen na eenzijdige rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . 232 7. Arrondissementsrechtbank (art. 639-640 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . 232 8. Hof van beroep (art. 602-606 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 8.1. Algemene bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 8.2. Bijzondere bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 9. Arbeidshof (art. 607 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 10. Hof van Cassatie (art. 608-615 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 10.1. Algemene bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 10.2. Bijzondere bevoegdheden en bevoegdheid als vonnisgerecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 10.3. Prejudiciële vragen over mededingingsrecht . . . . . . . . . . . . . 234 B. Materiële bevoegdheidsverdeling: verweer – tussenvordering – tegenvordering – samenhang en aanhangigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 1. Verweer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 1.1. Verweer ten gronde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 1.2. Processueel (“exceptief”) verweer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 2. Tussenvorderingen en tegenvorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 2.1. Uitbreiding of wijziging van de hoofdvordering . . . . . . . . . . . . 239 2.2. Tussenvorderingen die geen tegenvorderingen zijn . . . . . . . . 239 2.3. Tegenvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 3. Samenhang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 3.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 3.2. Mogelijkheden: één of meer rechters – één of meer gedinginleidende akten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 4. Aanhangigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Hoofdstuk 3 Ratione loci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 § 1. Bevoegdheidsverdeling ratione loci – aanvullend recht . . . . . . . . . . . . . . . 250 § 2. Bevoegdheidsverdeling ratione loci – dwingend recht . . . . . . . . . . . . . . . . 252 § 3. Bevoegdheidsverdeling ratione loci – openbare orde . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Hoofdstuk 4 Bevoegdheidsgeschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Regeling geschillen van bevoegdheid in eerste aanleg . . . . . . . . . . . . . . . . A. Ontstaan van het bevoegdheidsincident: twee wijzen . . . . . . . . . . . . . . B. Betwisting door verweerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
x viii
259 261 261 261
Intersentia
Inhoud
1. Verplichtingen van de verweerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 2. Verder verloop van de beslechting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 2.1. Rechter beslist zelf over het bevoegdheidsgeschil . . . . . . . . . 262 2.2. Arrondissementsrechtbank beslist (art. 639, eerste en tweede lid Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 C. Ambtshalve middel van onbevoegdheid (art. 640 Ger.W.) . . . . . . . . . . . 263 § 3. Regeling van geschillen van bevoegdheid in hoger beroep. . . . . . . . . . . . . 264 A. Twee mogelijkheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 B. Regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 1. Uitzondering: verwijzing naar de arrondissementsrechtbank . . . . 265 1.1. Betwisting door geïntimeerde en gevorderde verwijzing door appellant (art. 639, eerste en vierde lid Ger.W.) . . . . . . . 265 1.2. Ambtshalve middel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 2. Regel: de rechter in hoger beroep beslist zelf (art. 643 Ger.W.) . . . 265 2.1. Bevoegdheid appelgerecht betwist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 2.2. Hoger beroep tegen vonnis inzake bevoegdheid . . . . . . . . . . . 266 § 4. Regeling van rechtsgebied (art. 645-647 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 § 5. Onttrekking van de zaak aan de rechter (art. 648-659 Ger.W.) . . . . . . . . . . 268 DEEL VI DE WEG NAAR HET VONNIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 Vooraf: rechtsbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Hoofdstuk 1 Tegensprekelijke procedure versus eenzijdig verzoekschrift . . . . . . . . . . . . . . . 275 § 1. Tegensprekelijke procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 § 2. Procedure op eenzijdig verzoekschrift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 Hoofdstuk 2 Minnelijke oplossing van geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6.
Bevordering minnelijke oplossing (art. 730/1 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . Taak en voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Facultatief – verplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Familiezaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeidsrechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
278 278 278 279 279 279
xix
Inhoud
Hoofdstuk 3 Wijze van rechtsingang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 A. Artikel 700 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 B. Begrip dagvaarding in artikel 700 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 C. Hoofdvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 D. Regels gesteld door artikel 700 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 E. Bijzondere bepalingen: andere wijzen van rechtsingang . . . . . . . . . . . 283 § 2. Vrijwillige verschijning (art. 706 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 § 3. Dagvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 A. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 B. Verplichte vermeldingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 C. Termijn van dagvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 D. Gevolg: aanmaning en stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 § 4. Verzoekschrift op tegenspraak (art. 1034bis-1034sexies Ger.W.) . . . . . . . 287 Hoofdstuk 4 Rol en dossier van de rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6.
Algemene rol (art. 716-719 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijzondere rol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zittingsrol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijzondere rol voor de vakantiekamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dossier van de rechtspleging (art. 720-725bis Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . Het familiedossier (art. 725bis Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
289 290 291 291 291 291
Hoofdstuk 5 Verschijning van partijen op de inleidende zitting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 § 1. Partijen verschijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 A. Verschijning ter zitting (art. 728 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 1. Verschijning in persoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 2. Vertegenwoordigd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 B. Schriftelijke verschijning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 § 2. Er verschijnt niemand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 Hoofdstuk 6 Korte debatten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 § 1. Korte debatten en in staat stellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 § 2. Korte debatten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 A. Welke gevallen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 xx
Intersentia
Inhoud
B. Behandeling en procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 C. Verstek en onsplitsbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Hoofdstuk 7 Instaatstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 § 1. Mededeling van stukken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 § 2. Nemen van conclusies, bepalen van een rechtsdag en schriftelijke procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 A. Begrip – verwijzingsconclusie – syntheseconclusie . . . . . . . . . . . . . . . 303 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 2. Verwijzingsconclusie (art. 744, tweede lid Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . 304 3. Syntheseconclusie (art. 748bis Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 B. Neerlegging en mededeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 C. Conclusietermijnen en rechtsdag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 1. Drie routes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 1.1. Minnelijke route (art. 747, § 1 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 1.2. Rechterlijke route (art. 747, § 2 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 1.3. “Handsfree”-route (art. 747, § 2, tweede lid en art. 750 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 2. Sanctionering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315 2.1. In de drie routes: wering – ambtshalve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316 2.2. Toezenden en neerleggen binnen termijn of voor verzoek . . 316 3. Onsplitsbaar geschil en verstek: rechterlijke kalender. . . . . . . . . . 317 4. Nieuwe conclusietermijnen en nieuwe rechtsdag . . . . . . . . . . . . . . 318 4.1. Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 4.2. Twee voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 4.3. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 4.4. Sancties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 D. Schriftelijke procedure (art. 755 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 Hoofdstuk 8 Tussengeschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 § 1. Tussenvorderingen (art. 807-814 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 § 2. Hervatting van geding (art. 815-819 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 A. Gevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 B. Voorwaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 C. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 § 3. Afstand van geding (art. 820-827 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 § 4. Wraking en verschoning (art. 828-842 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 § 5. Ontkentenis van proceshandeling (art. 848-850 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . 326
Intersentia
x xi
Inhoud
Hoofdstuk 9 Terechtzitting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 § 1. § 2. § 3. § 4.
Openbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 Openbare orde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330 Verschijning van de partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330 Het pleidooi en de onwillige procespartij (art. 756bis) . . . . . . . . . . . . . . . . . 330 A. Geen verbod tot pleiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330 B. Antwoordconclusie – voortzetting – geen pleidooi . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 § 5. Interactief debat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
Hoofdstuk 10 Uitstel, verwijzing en voortzetting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 § 1. Uitstel op vaste datum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 § 2. Verwijzing naar de rol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 § 3. Voortzetting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 Hoofdstuk 11 Sluiting van de debatten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 § 1. Verschillende wijzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 § 2. Geen verzet of hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336 § 3. Twee mogelijkheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336 Hoofdstuk 12 Advies van het Openbaar Ministerie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 § 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 § 2. Drie soorten mededelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 A. De wettelijke mededeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 1. De wettelijk verplicht mededeelbare zaken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 1.1. De mededeelbare zaken met facultatief advies . . . . . . . . . . . 338 1.2. De mededeelbare zaken met verplicht advies op vraag van de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 2. Het College van Procureurs-generaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 B. De rechterlijke mededeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 C. Facultatieve mededeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 § 3. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
x xii
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 13 Heropening van de debatten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343 § 1. Twee mogelijkheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 A. Op verzoek van partijen (art. 772 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 B. Ambtshalve door de rechter (art. 774 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 § 2. Verder verloop van de procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345 Hoofdstuk 14 Beraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 § 1. Termijn (art. 770, § 1 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 § 2. Overschrijding van de termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 A. Opvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 1. Beraad langer dan één maand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 2. Beraad langer dan drie maanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 B. Oproepen en horen van de magistraat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349 1. Oproepen en horen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349 2. Oplossing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349 3. Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349 Hoofdstuk 15 Vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351 § 1. Soorten vonnissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351 A. Vonnis – arrest – beschikking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352 B. Bij verstek – op tegenspraak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352 C. Eerste aanleg – laatste aanleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352 D. Eindvonnis (beslissing) (art. 19, eerste lid Ger.W.) – vonnis alvorens recht te doen (art. 19, derde lid Ger.W.) – gemengde vonnissen . 352 1. Eindvonnis (art. 19, eerste lid Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352 2. Vonnis alvorens recht te doen (art. 19, derde lid Ger.W.) . . . . . . . . . 353 3. Gemengde vonnissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 E. Beslissingen of maatregelen van inwendige aard (art. 1046 Ger.W.) . 354 § 2. Totstandkoming en vorm van het vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355 A. Rechters – ondertekening – uitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355 B. Zittingsblad – minuut – uitgifte – afschrift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356 C. Vermeldingen op straffe van nietigheid en stramien . . . . . . . . . . . . . . . 356 1. Vermeldingen op straffe van nietigheid voorgeschreven . . . . . . . . 357 2. Stramien en onderdelen van het vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358 § 3. Motiveringsverplichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358 § 4. Gerechtskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359 Intersentia
x xiii
Inhoud
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360 B. Rechtsplegingsvergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361 1. Algemeen: forfaitair bedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361 2. Bedragen: bepaald door de Koning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 3. Verhoging of vermindering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364 4. Juridische tweedelijnsbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364 5. Meerdere partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364 6. Geen rechtsvordering voor hoger bedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365 C. Artikel 1023 Ger.W.: beding van verhoging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365 D. Kosten van uitvoering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365 ยง 5. Gevolgen van het vonnis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366 A. Bindende kracht van het vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366 B. Uitputting van rechtsmacht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367 C. Gezag van het rechterlijk gewijsde (art. 23-27 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . 368 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 1.1. Belangrijkste gevolg van het vonnis: het rechterlijk gewijsde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 1.2. Vanaf uitspraak tot tenietdoen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 2. Waarvoor geldt het gezag van het rechterlijk gewijsde? . . . . . . . . . 368 2.1. Welke vonnissen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 2.2. Inhoud van het vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369 3. Toepassingsvoorwaarden en positieve en negatieve werking . . . . 369 3.1. Toepassingsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369 3.2. Positieve en negatieve werking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 D. Kracht van het rechterlijk gewijsde (art. 28 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . 371 E. Uitvoerbare kracht van een rechterlijke beslissing en de voorlopige tenuitvoerlegging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372 1. De algemene regels in verband met de uitvoerbaarheid bij voorraad (art. 1397 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 1.1. Eindvonnissen (art. 1397, eerste en tweede lid Ger.W.) . . . . . 373 1.2 Vonnissen alvorens recht te doen (art. 1397, derde lid Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 2. De voorlopige tenuitvoerlegging (art. 1398 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . 373 3. Verzet schorst niet: de bijzondere regels in verband met de familierechtbank (art. 1398/1 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374 4. Verzet en hoger beroep schorsen niet: de bijzondere regels inzake de staat van de persoon, bepaalde vonnissen van de familierechtbank en tuchtzaken (art. 1399 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . 374 5. Uitvoerbaarheid en hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374 5.1. Verzoek in hoger beroep (art. 1401 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . 374
x xiv
Intersentia
Inhoud
5.2. Verbieden of schorsen van de tenuitvoerlegging (art. 1402 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Veroordeling tot het betalen van een geldsom (art. 1495, tweede lid Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Bewijskracht en bewijswaarde van het vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Bewijskracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Bewijswaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
374 375 375 375 375
Hoofdstuk 16 Uitlegging, verbetering en herstel van een vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
Hoofdstuk 17 Rechtspleging bij verstek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381 § 1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381 § 2. Gevallen waarin verstek mogelijk is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382 A. Mogelijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382 B. Uitzonderingen: geen verstek maar wel tegensprekelijk vonnis . . . . . 382 § 3. Verstekvonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383 Hoofdstuk 18 Kortgeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 § 1. Rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 A. Rechtsingang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386 B. Termijn van dagvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386 C. Regels in verband met de instaatstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386 D. Familierechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386 § 2. Gezag en uitvoerbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387 Hoofdstuk 19 Vordering op eenzijdig verzoekschrift. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 § 2. Rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 § 3. Rechtsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391 A. Hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391 B. Intrekking of wijziging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391 C. Verzet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
Intersentia
xxv
Inhoud
DEEL VII BEWIJSRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393 Hoofdstuk 1 Drie aspecten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
Hoofdstuk 2 Bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397 § 1. Objectieve bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397 § 2. Subjectieve bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398 A. Bewijslastovereenkomst tussen partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398 B. Wettelijke bewijslastregeling (art. 870-872 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . 398 1. Verdeling van de bewijslast onder de partijen. . . . . . . . . . . . . . . . . . 398 2. Medewerking van het Openbaar Ministerie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 3. Rol van de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 4. Derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 Hoofdstuk 3 Bewijsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401 § 1. Bewijsregels volgens de aard van het geschil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401 § 2. Bewijsmiddelen volgens het Burgerlijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401 § 3. Bewijsmiddelen en bewijswaardering in handelsrechtelijke zaken en door en tegen ondernemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402 Hoofdstuk 4 Bewijsregels van het Gerechtelijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403 § 1. Overlegging van stukken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405 § 2. Schriftonderzoek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406 § 3. Valsheidsprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407 § 4. Getuigenverhoor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408 § 5. Overlegging van schriftelijke verklaringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411 § 6. Deskundigenonderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412 § 7. Verhoor van partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 § 8. Horen van minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417 § 9. Eedaflegging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418 § 10. Plaatsopneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419 § 11. Vaststelling van overspel bij gerechtsdeurwaarder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
x x vi
Intersentia
Inhoud
DEEL VIII RECHTSMIDDELEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423 Hoofdstuk 1 Begrip en soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427
Hoofdstuk 2 Gewone rechtsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 § 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 § 2. Toepassing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 A. Akkoordvonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 B. Maatregel of beslissing van inwendige aard (art. 1046 Ger.W.) . . . . . . 430 C. Berusting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431 D. Wettelijke uitzonderingen van verzet en hoger beroep . . . . . . . . . . . . . 431 § 3. Verzet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 A. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 B. Recht op verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 C. Tegen welke vonnissen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 D. Termijnen van verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 E. Wijze van rechtsingang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 F. Gevolgen van het verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 1. Schorsende werking van het instellen van het verzet . . . . . . . . . . . 434 2. Devolutieve werking van het verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 3. Relatieve werking van het verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 § 4. Hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 A. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 B. Toelaatbaarheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 1. Partijen in hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 1.1. Eiser in hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 1.2. Verweerder in hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438 2. Voor hoger beroep vatbare vonnissen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 2.1. Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 2.2. Bijzondere regels: vonnissen alvorens recht te doen en vonnissen inzake bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 3. Geschil vatbaar voor hoger beroep – de aanleggrens (art. 617-621 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440 4. Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441 C. Hoofdberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443 2. Vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444 Intersentia
x x vii
Inhoud
3. Akte van hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444 4. Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 D. Incidenteel beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 E. Rechtspleging in hoger beroep. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446 F. Gevolgen van het hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448 1. Schorsende werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448 2. De devolutieve werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448 2.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448 2.2. De gewone devolutieve werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449 2.3. De verruimde devolutieve werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449 2.4. Uitzonderingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449 Hoofdstuk 3 Buitengewone rechtsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 § 1. Opsomming en kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 § 2. Voorziening in cassatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452 A. Taak van het Hof van Cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453 B. Tegen welke beslissingen kan een voorziening in cassatie worden ingesteld? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453 C. Partijen voor het Hof van Cassatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454 1. Eiser in cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455 2. Verweerder in cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455 3. Openbaar Ministerie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455 D. Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455 E. Instellen van de voorziening in cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456 F. Gevolgen van de voorziening in cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456 G. Rechtspleging voor het Hof van Cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457 H. Arrest van het Hof van Cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458 1. Geen verstek mogelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458 2. Verwerpingsarrest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 3. Vernietigingsarrest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 I. Rechtsmiddelen tegen een cassatiearrest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 § 3. Derdenverzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460 1. Begrip – voorwaarden – geen verplichtend karakter. . . . . . . . . . . . 461 2. Tegen welke beslissingen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 3. Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 4. Rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 4.1. Principaal derdenverzet (art. 1125, eerste lid Ger.W.) . . . . . . 462 4.2. Incidenteel derdenverzet (art. 1125, tweede lid Ger.W.) . . . . . 463 5. Gevolgen van het derdenverzet en van de beslissing op derdenverzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463 x x viii
Intersentia
Inhoud
5.1. Geen schorsende werking van het derdenverzet . . . . . . . . . . 463 5.2. Relatieve werking van de beslissing op derdenverzet . . . . . . 463 6. Rechtsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463 § 4. Herroeping van het gewijsde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464 A. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464 B. Gronden voor herroeping van het gewijsde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465 1. Gronden voor herroeping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 2. Geen gronden voor herroeping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 C. Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 D. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 E. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468 § 5. Verhaal op de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469 A. Begrip: rechtsmiddel en aansprakelijkheidsvordering . . . . . . . . . . . . . 470 1. Rechtsmiddel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470 2. Aansprakelijkheidsvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470 B. Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 C. Rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 D. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 1. Gevolgen van het instellen van het verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 2. Gevolgen van het arrest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472 2.1. Afwijzing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472 2.2. Toekenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472 § 6. Vordering tot intrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472 DEEL IX BIJZONDERE RECHTSPLEGINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473 DEEL X BESLAG – EXECUTIE – INVORDERING ONBETWISTE GELDSCHULDEN TUSSEN PROFESSIONELEN – COLLECTIEVE SCHULDENREGELING . . . . . . . . . . 477 Hoofdstuk 1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479 § 1. Executierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479 § 2. Twee categorieën van executie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480 A. Reële executie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481 2. Geen dwang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481 3. Mogelijkheden en indirecte reële executie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481 3.1. Toch mogelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481
Intersentia
x xix
Inhoud
3.2. Indirecte reële executie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482 4. Procedure en vereisten voor reële executie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487 4.1. Uitvoerbare titel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488 4.2. Voorafgaande betekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489 4.3. Gerechtsdeurwaarder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490 B. Beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490 1. Wanneer geschiedt de executie door het leggen van beslag? . . . . 490 2. Begrip – gevolgen – soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491 2.1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491 2.2. Voornaamste gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491 2.3. Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492 3. Gerechtsdeurwaarder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492 4. Openbaarmaking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493 5. Beslagbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493 5.1. Goederen van de schuldenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494 5.2. Invloed van bepaalde omstandigheden of factoren . . . . . . . . 494 5.3. Beperkingen op de beslagbaarheid van de goederen van de schuldenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495 § 3. De beslagrechter. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498 A. Bevoegdheid van de beslagrechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499 1. Materiële bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499 1.1. Bewarende beslagen en middelen tot tenuitvoerlegging (art. 1395, eerste lid Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499 1.2. Andere bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500 2. Territoriale bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502 B. Rechtsmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 C. Rechtspleging: zoals in kortgeding (art. 1395, tweede lid Ger.W.) . . . . 504 Hoofdstuk 2 Bewarend beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 § 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 § 2. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506 A. Hoogdringendheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506 B. Schuldvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506 1. Artikel 1415, eerste lid Ger.W.: algemene regel. . . . . . . . . . . . . . . . . 506 2. Artikel 1415, tweede lid Ger.W.: te vervallen periodieke inkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507 3. Artikel 1414 Ger.W.: vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507 C. Procedurele vereiste: rechterlijke machtiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507 § 3. Geldigheidsduur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507 § 4. Soorten bewarend beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508 xxx
Intersentia
Inhoud
A. Bewarend beslag op roerend goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1422-1428 Ger.W.. . . . . . . . . . . . . . 509 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509 B. Bewarend beslag op onroerend goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1429-1444 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . 509 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509 C. Bewarend beslag onder derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1445-1460 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . 510 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510 D. Pandbeslag (art. 1461 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 2. Wettelijke bepaling: artikel 1461 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 E. Beslag tot terugvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1462-1466 Ger.W.. . . . . . . . . . . . . . 512 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 F. Beslag op zeeschepen en binnenschepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1467-1480 Ger.W.. . . . . . . . . . . . . . 513 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513 G. Beslag inzake namaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513 2. Wettelijke bepalingen: artikel 1369bis, 1 tot 10 en 1369ter Ger.W. . 513 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513 § 5. Kantonnement bij bewarend beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514 A. Kantonnement van de oorzaken van het beslag (art. 1403 Ger.W.) . . . 514 B. Kantonnement van het voorwerp van het beslag (art. 1407 Ger.W.) . . 514 § 6. Rechtsmiddelen – wijziging – intrekking – opheffing . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514 A. Beslag gelegd krachtens een beschikking (art. 1419, eerste en tweede lid Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515 B. Beslag gelegd zonder voorafgaande beschikking: opheffing (art. 1420 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515 § 7. Omzetting van bewarend beslag in uitvoerend beslag . . . . . . . . . . . . . . . . 515
Intersentia
x x xi
Inhoud
Hoofdstuk 3 Uitvoerend beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517 ยง 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517 ยง 2. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517 A. Uitvoerbare titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518 B. Schuldvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518 1. Schuldvordering van de schuldeiser op de schuldenaar. . . . . . . . . 518 2. Schuldvordering met bepaalde kwaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518 2.1. Vaststaand en zeker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519 2.2. Opeisbaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519 3. Actualiteit: een nog bestaande schuldvordering . . . . . . . . . . . . . . . 519 ยง 3. Algemene procedurele vereisten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520 A. Betekening van de titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520 B. Bevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521 1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521 2. Gevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521 ยง 4. Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522 A. Beslag op roerend goed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1499-1528 en 1627-1638 Ger.W. . 522 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522 B. Beslag op tak- en wortelvaste vruchten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1529-1538 en 1627-1638 Ger.W. . 523 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523 C. Beslag onder derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1539-1544 en 1627-1638 Ger.W. . 525 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525 D. Beslag op zee- en binnenschepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1545-1559 en 1655-1675 Ger.W. . 525 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525 E. Beslag op onroerend goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526 1. Op welke goederen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526 2. Wettelijke bepalingen: artikelen 1560-1638 en 1639-1664 Ger.W. . 526 3. Bepaalde aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526 ยง 4. Kantonnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 528 A. Kantonnement van de oorzaken van het beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 528 B. Kantonnement van het voorwerp van het beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . 528
x x xii
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 4 Invordering van niet betwiste geldschulden tussen professionelen . . . . . . . . . . 529 § 1. Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530 § 2. Het verloop van de procedure. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530 A. Vijf fasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 1. Eerste fase: de tussenkomst van een advocaat . . . . . . . . . . . . . . . . 531 2. Tweede fase: aanmaning (art. 1394/21 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 3. Derde fase: de bal ligt in het kamp van de schuldenaar (art. 1394/22 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 4. Vierde fase: elimineren van niet-onbetwiste schulden (art. 1394/23 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 532 5. De vijfde (slot)fase: het opmaken van een uitvoerbare titel (art. 1394/24, § 1 en § 2 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 532 B. L’inversion du contentieux: de fase na de uitvoerbaarverklaring (art. 1394/24, § 3 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533 § 3. Dading . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533 § 4. Verdere werking en modaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533 § 5. Facultatief of verplicht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534 Hoofdstuk 5 Collectieve schuldenregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535 § 1. Begrip en doelstelling – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536 A. Begrip en doelstelling (art. 1675/3, derde lid Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . 536 B. Toepassingsgebied (art. 1675/2 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537 § 2. Inleiding van de procedure en aanvang (art. 1675/4 – 1675/9 Ger.W.) . . . . 538 A. Neerlegging verzoekschrift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538 B. Gevolgen van de neerlegging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539 C. Beschikking (art. 1675/6 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539 D. Gevolgen van de beschikking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539 E. Verschaffen van inlichtingen (art. 1675/8 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541 F. Kennisgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541 G. Indienen schuldvorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541 H. Leefgeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541 § 3. Minnelijke aanzuiveringsregeling (art. 1675/10 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . 542 § 4. Gerechtelijke aanzuiveringsregeling (art. 1675/11 - 1675/13 Ger.W.) en totale kwijtschelding van schulden (art. 1675/13bis Ger.W.) . . . . . . . . . 544 A. Proces-verbaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545 B. Artikel 1675/12 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545 C. Artikel 1675/13 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546 D. Artikel 1675/13bis Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546 Intersentia
x x xiii
Inhoud
§ 5. Herziening (art. 1675/14, § 2 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 547 § 6. Verkoop roerende en onroerende goederen (art. 1675/14bis Ger.W.) . . . . 547 § 7. Herroeping en beëindiging (art. 1675/15 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 548 § 8. Kosteloze en persoonlijke zekerheidstellers (art. 1675/16bis Ger.W.). . . . 549 § 9. Kennisgevingen (art. 1675/16, §§ 1-3 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549 § 10. Uitvoerbaarheid en rechtsmiddelen (art. 1675/16, § 4 Ger.W.) . . . . . . . . . . 550 § 11. De schuldbemiddelaar (art. 1675/17 - 1675/19 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . . 550 § 12. Centraal register voor collectieve schuldenregeling (art. 1675/20 1675/27 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551 DEEL XI ARBITRAGE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553 Deel XII BEMIDDELING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. § 7. § 8.
Begrip (art. 1723/1 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560 Voor bemiddeling vatbare geschillen (art. 1724 Ger.W.). . . . . . . . . . . . . . . . 560 Bemiddelingsbeding (art. 1725 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560 Federale bemiddelingscommissie (art. 1727 Ger.W.) en bemiddelaars (art. 1726 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560 Geheimhouding en vertrouwelijkheid (art. 1728 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . 561 Beëindiging (art. 1729 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561 Buitengerechtelijke bemiddeling (art. 1730-1733 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . 562 Gerechtelijke bemiddeling (art. 1734-1737 Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563
DEEL XIII COLLABORATIEVE ONDERHANDELINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565
x x xiv
Intersentia
Deel I DE WEG NAAR HET BURGERLIJK PROCESRECHT
Hoofdstuk 1 De weg naar het gerechtelijk recht Schema I.1 recht/ rechtsregels
mens maatschappij wereld
sollen
sein
rechtsstaat
Rule of Law: geregeld door wet/recht
classificatie rechtsregels
geloof andere regels
moraal
materieel recht
formeel recht = gerechtelijk recht
geweten
§ 1. “Sein” en “sollen” De positieve wetenschappen beschrijven louter feitelijke toestanden. Ze beschrijven hoe iets is. Dit is het domein van het “sein”. In het domein van het “sollen” wordt bepaald hoe iets behoort te zijn. Daar worden regels gesteld. Een “regel” is een bindend voorschrift waaraan de mens zich behoort te houden. Een regel kan een bevel (“je moet iets doen”) of een verbod (“je mag iets niet doen”) inhouden. Regels worden gesteld door het geweten, de moraal, het geloof. Een bijzondere categorie van regels zijn “rechtsregels”.
Intersentia
3
I.
De weg naar het burgerlijk procesrecht
§ 2. Rechtsregel Een regel is een “rechtsregel” of een wet (sensu lato) wanneer aan de volgende cumulatieve voorwaarden is voldaan: • zij heeft betrekking op het uiterlijke gedrag van de mensen in de maatschappij; • zij wordt in de maatschappij uitgevaardigd door een persoon of door personen die gezag hebben over degenen die aan die regel onderworpen zijn; • de naleving van die regel kan door die gezaghebbende autoriteit of overheid – desnoods manu militari – worden afgedwongen. Het geheel van die regels wordt het objectief recht genoemd.
§ 3. Rechtsstaat Schema I.2
rule of law
begrip
formele aard ≠ bron ≠ democratische aard
rechtsstaat
algemene gelding wet
wetgevende macht
drie machten
uitvoerende macht
principes
onafhankelijk rechterlijke macht
classificatie rechtsregels
4
materieel recht
concrete beoordeling
formeel recht = gerechtelijk recht
Intersentia
1.
De weg naar het gerechtelijk recht
A. Begrip In een rechtsstaat heerst “the rule of law”. Dit betekent dat de maatschappij niet wordt geregeld door de persoonlijke voorkeur van de gezaghebber, maar door een geheel van onderling consistente rationele wetten, waaraan ook de machten zelf en zelfs het tot stand komen van de wet (de wetgever zelf) onderworpen zijn. Wanneer men zich afvraagt of een staat een rechtsstaat is, stelt men de vraag naar de formele aard van het heersende recht en stelt men de vraag of deze staat onderworpen is aan de heerschappij van het rationele recht. Wordt de vraag gesteld of de (rechts)staat democratisch is, dan wordt een onderzoek gevoerd naar de bron van de wet en wordt dus nagegaan of de wetgever al dan niet is samengesteld uit verkozenen van het volk.
B. Principes van de rechtsstatelijke wet en van de rechtsstaat Deze ratio vereist dat de wet en de rechtsstaat beantwoorden aan een aantal onontbeerlijke principes.
1.
Algemene gelding van de wet
Het belangrijkste constitutieve element van de wet in de rechtsstaat is dat zij een algemene gelding heeft. Dit betekent dat zij niet geldt voor een bepaalde persoon of een bepaalde categorie van personen en dat zij evenmin geldt voor een bepaald geval of voor een bepaalde categorie van gevallen. In een rechtsstaat geldt de wet in principe voor alle personen die zich in een objectief gelijkaardige situatie bevinden en voor alle gelijkaardige gevallen. De wet in een rechtsstaat is dus neutraal: ze is onpartijdig en onpersoonlijk.
2.
Drie machten – een onafhankelijke rechterlijke macht
Het objectieve recht zou geen bestaansreden hebben indien het niet zou dienen om in concrete situaties te worden toegepast. Aldus is het subjectief recht de aanspraak die een persoon in een bepaalde situatie aan een objectieve rechtsregel ontleent. Een zeer belangrijk – en wellicht het belangrijkste – kenmerk van de rechtsstaat is dat er naast de wetgevende macht en de uitvoerende macht, die wetten uitvoert, een onafhankelijke rechterlijke macht bestaat. Die onafhankelijke rechter past de wetten met algemene gelding toe op de concrete aanspraak die aan zijn beoordeling wordt voorgelegd. Tussen die machten bestaat een scheiding (soms ook evenwicht Intersentia
5
I.
De weg naar het burgerlijk procesrecht
genoemd), wat door de (grond)wetgever zelf tot stand is gebracht. Zo algemeen het recht is in zijn geldingskracht, zo concreet is het recht in zijn toepassing. De wetgever bepaalt de algemene regels en zijn (normatief) optreden mag niet geconcretiseerd zijn. De rechter past die algemene regels toe in volle onafhankelijkheid en onpartijdigheid in de concrete zaak die aan zijn beoordeling wordt voorgelegd en hij mag niet “bij wege van algemene regel” uitspraak doen (art. 6 Ger.W.). Wanneer een persoon zijn subjectief recht wenst te laten gelden of te verwezenlijken, dient hij deze aanspraak te laten honoreren door een beslissing van de overheidsrechter of (in bepaalde gevallen) door een scheidsrechter. Ook de overheid zelf is hieraan onderworpen. Die rechter zal “recht doen”: hij zal de algemene wet toepassen op de concrete aanspraak die aan zijn beoordeling wordt onderworpen. Deze beslissingen moeten in een rechtsstaat worden gerespecteerd en uitgevoerd. Desnoods wordt hun uitvoering afgedwongen met hulp van de openbare macht. Uiteindelijk zal de uitvoering van de beslissing van de rechter het door de schending van het recht verstoorde maatschappelijke evenwicht herstellen.
C. Classificatie van de wetten in de rechtsstaat Het in de rechtsstaat geldende recht kan onder meer worden ingedeeld in het materieel recht en het formeel of gerechtelijk recht (zie hierna deel I, hoofdstuk 2).
6
Intersentia
Hoofdstuk 2 Gerechtelijk recht Schema I.3
materieel recht structurele organisatie – rechtshandhaving
begrip gerechtelijk recht = handhavingsrecht = formeel recht
wijze van effectueren van herstel van schending materieel recht
uitsluiten eigenrichting exceptie van niet-nakoming
doel restanten eigenrichting gerechtelijk recht
retentierecht gerechtelijk privaatrecht
strafprocesrecht
indeling
administratief procesrecht
tuchtprocesrecht
fiscaal procesrecht
Intersentia
7
I.
De weg naar het burgerlijk procesrecht
§ 1. Gerechtelijk recht – formeel recht – handhavingsrecht A. Materieel recht Het gerechtelijk recht onderscheidt zich van het materieel recht. Het materieel recht is het geheel van rechtsregels waarbij de maatschappelijke gedraging naar inhoud wordt bepaald. Hoe dichter die rechtsregels hun doel – met name de rechtvaardigheid – bereiken, hoe evidenter die rechtsregels zullen worden ervaren. Daartoe behoort onder meer het burgerlijk recht, het strafrecht, het handelsrecht en het arbeidsrecht.
B. Gerechtelijk recht De ratio en de principes van de rechtsstaat vereisen dat het verwezenlijken van de op het materiële recht geënte aanspraken geschiedt bij wege van algemene regels en op een vooraf bepaalde wijze. De vrees van de rechtsstaat is willekeur, zodat de rechtsstaat steeds regels – ook voor zichzelf – creëert. Bijgevolg dienen zeker regels te worden bepaald wanneer het recht wordt geconcretiseerd, wanneer het zijn tanden zet in de concrete maatschappelijke situatie en wanneer het recht uiteindelijk aan den lijve wordt ondervonden doordat de rechter finaal recht spreekt en doordat diens uitspraak door of onder het gezag van de overheid wordt uitgevoerd. Ook de bewakers van de rechtsstaat behoren immers te worden bewaakt. Aldus is het formeel recht of het gerechtelijk recht het geheel van rechtsregels waarbij wordt bepaald hoe de handhaving van dat materiële recht structureel wordt georganiseerd en hoe het concrete herstel bij schending van dat materiële recht wordt geëffectueerd of gerealiseerd. Vandaar dat het formeel recht of het gerechtelijk recht ook handhavingsrecht wordt genoemd. Het gerechtelijk recht is de finale van het recht. Het zorgt ervoor dat op een rechtsstatelijke wijze recht wordt gedaan en recht wordt hersteld of gehandhaafd. Het is de hoogmis van het recht.
8
Intersentia
2.
Gerechtelijk recht
§ 2. Doel van het gerechtelijk recht A. Uitsluiten van eigenrichting Het meest essentiële doel van het gerechtelijk recht – en van geschillenbeslechting in het bijzonder – is dat aanspraken op een wijze die de rechtsstaat waardig is, worden beslecht door de met autoriteit beklede overheidsrechter of door een scheidsrechter. Aldus sluiten de regelen van het gerechtelijk recht eigenrichting, waarbij een persoon eigenmachtig het hem aangedane onrecht herstelt, uit. Eigenrichting is ongeoorloofd en brengt geweld en willekeur met zich mee. Niemand mag het recht – ook al blaakt zijn aanspraak van het gelijk – in eigen hand nemen. Het verbod om rechter te zijn in eigen zaak wordt erkend als een algemeen rechtsbeginsel. Om de uitsluiting van eigenrichting te kunnen vrijwaren in ons rechtsbestel, moet de rechtzoekende gegarandeerd worden dat uitspraak zal worden gedaan over zijn aan de rechter geformuleerd verzoek. Vandaar dat de rechter, luidens artikel 5 Ger.W., in ieder geval recht dient te spreken, zelfs bij stilzwijgen, duisterheid of onvolledigheid van de wet. Bij rechtsweigering bestaat er mogelijkheid tot verhaal op de rechter (art. 1140, 4° Ger.W.).
B. Restanten van eigenrichting In het privaatrecht bestaan er een aantal restanten van eigenrichting. In die omstandigheden kan de rechtsonderhorige zichzelf recht doen zonder tussenkomst van de rechter. Toch moet één en ander worden genuanceerd. Niet alleen zijn die uitzonderingen aan strenge voorwaarden onderworpen. Bovendien – en vooral – kan die eigenrichting op verzoek van de wederpartij steeds aan het oordeel van de rechter worden onderworpen. De exceptio non adimpleti contractus en het retentierecht zijn de belangrijkste voorbeelden van restanten van eigenrichting.
Intersentia
9
I.
1.
De weg naar het burgerlijk procesrecht
Exceptie van niet-nakoming
– Exceptie van niet-nakoming in ruime zin (als algemeen rechtsbeginsel) Een prestatie mag opgeschort worden totdat de schuldenaar van een andere prestatie die daar voldoende mee in verband staat, zijn prestatie nakomt of aanbiedt deze na te komen. – Exceptie van niet-nakoming in enge zin Een bijzondere vorm van dit algemene beginsel in wederkerige contracten is de exceptie van niet-nakoming in enge zin en wordt de exceptio non adimpleti contractus (enac) genoemd. Dit is het recht van een schuldenaar die tegelijk schuldeiser is van een tegenprestatie, om de nakoming van zijn verbintenis op te schorten totdat de schuldenaar die tegenprestatie nakomt of aanbiedt na te komen.
2.
Retentierecht
Het retentierecht maakt het zakenrechtelijk aspect uit van deze materieelrechtelijke excepties. De opschorting van de prestatie bestaat erin een zaak die het voorwerp van de (tegen)prestatie uitmaakt, niet af te geven totdat betaald werd wat met betrekking tot deze zaak verschuldigd is. Het puur autonoom retentierecht is gegrond op de relatie tussen de zaak en de schuldvordering die de bezitter van deze zaak heeft op de eigenaar (“een debitum cum re junctum”). Het is een toepassing van de exceptio non adimpleti contractus in de enge betekenis (bv. art. 1612 BW). Het geldt ook bij wederkerige overeenkomsten en wederkerige rechtsverhoudingen in het algemeen. Het doel van het retentierecht is een middel tot rechtshandhaving. Het zou kunnen worden omschreven als een louter persoonlijke garantie tot executie. Aldus maakt het in wezen een oneigenlijk voorrecht uit.
§ 3. Indeling van het gerechtelijk recht Het gerechtelijk recht kan worden opgesplitst in het gerechtelijk privaatrecht of het burgerlijk procesrecht, het strafprocesrecht (strafvordering), het administratief procesrecht, het fiscaal procesrecht en het tuchtprocesrecht. 10
Intersentia
Hoofdstuk 3 Burgerlijk procesrecht Schema I.4
burgerlijk recht
takken
sociaal recht
handelsrecht
burgerlijk procesrecht
rechterlijke organisatie
ius agendi onderdelen
burgerlijk procesrecht = gerechtelijk privaatrecht
geschillenbeslechting – bewijs – bemiddeling
bewarende maatregelenexecutierecht
§ 1. Begrip Het burgerlijk procesrecht of gerechtelijk privaatrecht bevat alle regelen van gerechtelijk recht die betrekking hebben op het privaatrecht.
Intersentia
11
I.
De weg naar het burgerlijk procesrecht
Het privaatrecht is het geheel van rechtsregelen die betrekking hebben op de onderlinge verhoudingen tussen burgers.
§ 2. Takken van het burgerlijk procesrecht Onder het privaatrecht ressorteert het burgerlijk recht, het sociaal recht en het handelsrecht.
§ 3. Onderdelen Algemeen omvat het burgerlijk procesrecht de volgende onderdelen: • regelen die betrekking hebben op rechterlijke organisatie, rechtsmacht en bevoegdheid: ze bepalen het kader, de structuren, de organen en de werking van justitie en de interne taakverdeling en ze zijn nodig om de rechtshandhaving in concrete gevallen mogelijk te maken en correct te laten verlopen; • regelen betreffende de vraag of een rechtssubject het recht heeft om een vordering voor de rechter in te stellen: de rechtsvordering of het ius agendi; • regelen die betrekking hebben op de wijze waarop geschillen worden gevoerd en beslecht door de daartoe bevoegde overheidsrechter of door de scheidsrechter, op de bewijsvoering en op de bemiddeling bij gerezen geschillen; • regelen die betrekking hebben op bewarende maatregelen die kunnen worden genomen om rechten en aanspraken veilig te stellen, op de tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken of uitvoerbare titels en op de collectieve schuldenregeling.
§ 4. Gerechtelijk privaatrecht = burgerlijk procesrecht Sommigen onderscheiden het begrip “gerechtelijk privaatrecht” van het begrip “burgerlijk procesrecht”. Het burgerlijk procesrecht is dan de tak van het gerechtelijk privaatrecht die uitsluitend betrekking heeft op de regels betreffende het geding en het geschil. Door anderen en in dit handboek worden de termen “gerechtelijk privaatrecht” en “burgerlijk procesrecht” als synoniemen beschouwd.
12
Intersentia
Deel II HET HUIS VAN HET BURGERLIJK PROCESRECHT
Schema II.1
bronnen
karakter huis van het burgerlijk procesrecht toepassingsgebied
basics
Intersentia
15
Hoofdstuk 1 Bronnen van het burgerlijk procesrecht Schema II.2
Grondwet
Gerechtelijk Wetboek
andere wetboeken + bijzondere wetten en decreten
rechtspraak bronnen rechtsleer
internationale verdragen
algemene rechtsbeginselen
gebruiken
Intersentia
17
II.
Het huis van het burgerlijk procesrecht
§ 1. Grondwet Schema II.3
erkenning rechterlijke macht organisatie en werking/ fundamentele regels Grondwet
Hoge Raad voor de Justitie
grondrechten
De Grondwet bevat diverse bepalingen die betrekking hebben op het burgerlijk procesrecht. Een eerste categorie heeft betrekking op de rechterlijke macht. In artikel 40, lid één Gw. wordt de rechterlijke macht op zich erkend. De artikelen 144 tot 159 Gw. hebben (behoudens art. 151, § 2 en §3 Gw.) betrekking op bepaalde fundamentele regels betreffende de organisatie en werking, zoals de openbaarheid van de terechtzitting (art. 148 Gw.), de motiveringsverplichting (art. 149 Gw.), de onafhankelijkheid van de rechter (art. 151 Gw.) en de exceptie van illegaliteit (art. 159 Gw.). Een tweede categorie heeft betrekking op de Hoge Raad voor de Justitie. Artikel 151, § 2 Gw. beschrijft haar samenstelling en artikel 151, § 3 Gw. beschrijft haar bevoegdheden. Een derde categorie somt bepaalde grondrechten op (bv. art. 13 Gw.).
18
Intersentia
1.
Bronnen van het burgerlijk procesrecht
§ 2. Gerechtelijk Wetboek Schema II.4
algemene beginselen
rechterlijke organisatie
bevoegdheid
Gerechtelijk Wetboek
burgerlijke rechtspleging
bewarend beslag, middelen tot tenuitvoerlegging en collectieve schuldenregeling
arbitrage
bemiddeling
Het Gerechtelijk Wetboek kwam tot stand bij wet van 10 oktober 1967. Het was voornamelijk het werk van de Koninklijke Commissarissen voor de gerechtelijke hervorming, Ch. Van Reepinghen en E. Krings. Met de invoering van dit wetboek werd het burgerlijk procesrecht, dat verspreid was over verschillende wetboeken, ondergebracht in één wetboek. Het burgerlijk procesrecht werd sterk gemoderniseerd en eenvoudiger en minder formalistisch gemaakt. Sindsdien werden bepalingen aan het Gerechtelijk Wetboek toegevoegd en werd het verschillende keren gewijzigd. Het Gerechtelijk Wetboek bestaat thans uit de zeven in schema II.4 opgesomde delen.
Intersentia
19
II.
Het huis van het burgerlijk procesrecht
§ 3. Andere wetboeken, bijzondere wetten en decreten Niet alleen in het Gerechtelijk Wetboek komen regels van gerechtelijk privaatrecht voor. Ook andere wetboeken bevatten regels van burgerlijk procesrecht. Zo kunnen als voorbeelden de artikelen met betrekking tot de procedure inzake de insolventie van ondernemingen (Boek XX WER) en artikel III.26 WER (sanctie bij niet-vermelding van het ondernemingsnummer) worden aangehaald. Ook tal van bijzondere wetten bevatten procedureregels. Als voorbeeld kan de wet van 15 juni 1935 betreffende het taalgebruik in gerechtszaken worden aangehaald.
§ 4. Rechtspraak Artikel 6 Ger.W. bepaalt dat de rechters in de zaken die aan hun oordeel onderworpen zijn, geen uitspraak mogen vellen bij wege van algemene en als regel geldende beschikking. Deze bepaling sluit het precedentenrecht, dat geldt in het Common Law, uit. Er is een schending van artikel 6 Ger.W. wanneer de rechter zich – zonder opgave van eigen redengeving – aansluit bij de uitspraak van een ander rechtscollege, zelfs als dit rechtscollege het Hof van Cassatie is. Hierop bestaan bepaalde uitzonderingen: • in geval van vernietiging verwijst het Hof van Cassatie, indien daartoe aanleiding bestaat, de zaak, hetzij naar het gerecht in hoogste feitelijke aanleg van dezelfde rang als datgene dat de bestreden beslissing gewezen heeft, hetzij naar hetzelfde gerecht, anders samengesteld, waarbij dat gerecht zich voegt zich naar het arrest van het Hof van Cassatie betreffende het door dat Hof beslechte rechtspunt en waarbij tegen de beslissing van dat gerecht geen voorziening in cassatie wordt toegelaten in zoverre deze beslissing overeenstemt met het vernietigingsarrest (art. 1109 Ger.W.); • indien een rechtscollege, overeenkomstig artikel 26, § 2 van de Bijzondere Wet op het Grondwettelijk Hof, verzocht wordt een prejudiciële vraag te stellen, dan behoort het daarop, overeenkomstig artikel 26, § 2, 2° van die wet, niet in te gaan wanneer het Grondwettelijk Hof reeds uitspraak heeft gedaan op een vraag of beroep met een identiek onderwerp en wanneer het standpunt van het Grondwettelijk Hof wordt gevolgd. Het belang van de rechtspraak van het Hof van Cassatie en van het Grondwettelijk Hof kan niet worden onderschat. De rechtspraak van de hoogste rechtscolleges be-
20
Intersentia
1.
Bronnen van het burgerlijk procesrecht
invloedt zeer sterk de rechtspraak van de feitenrechters. Dit draagt bij tot de eenheid in de rechtspraak en de rechtszekerheid.
§ 5. Rechtsleer De rechtsleer beïnvloedt zowel de rechtspraak als de wetgeving. Commentaren van rechtsgeleerden en hun rechtsvinding inspireren de rechters en de rechtzoekenden.
§ 6. Europese verordeningen en internationale verdragen Het burgerlijk procesrecht wordt ook geregeld door Europese verordeningen en internationale verdragen die directe werking hebben en die door de Belgische rechter moeten worden toegepast. Het betreft onder andere de volgende verdragen en verordeningen.
A. Europese verordeningen • Verordening (EG) nr. 1346/2000 van 29 mei 2000 betreffende insolventieprocedures; • Verordening (EG) nr. 44/2001 van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (‘Brussel I’) (in werking getreden op 1 maart 2002); • Verordening (EG) nr. 1206/2001 van 28 mei 2001 betreffende de samenwerking tussen de gerechten van de lidstaten op het gebied van de bewijsverkrijging in burgerlijke en handelszaken; • Verordening (EG) nr. 2201/2003 van 27 november 2003 betreffende de bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid en tot intrekking van verordening nr. 1347/2000; • Verordening (EG) nr. 805/2004 van 21 april 2004 tot invoering van een Europese executoriale titel voor niet-betwiste schuldvorderingen; • Verordening (EG) nr. 1896/2006 van 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure; • Verordening (EG) nr. 861/2007 van 11 juli 2007 tot vaststelling van een Europese procedure voor geringe vorderingen; • Verordening (EG) nr. 1393/2007 van 13 november 2007 inzake de betekening en de kennisgeving in de lidstaten van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke of in handelszaken en tot intrekking van verordening nr. 1348/2000; Intersentia
21
II.
Het huis van het burgerlijk procesrecht
• Verordening nr. 4/2009 (EG) van 18 december 2008 betreffende de bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen, en de samenwerking op het gebied van onderhoudsverplichtingen; • Verordending (EU) nr. 650/2012 van 4 juli 2012 betreffende de bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning en tenuitvoerlegging van authentieke akten op het gebied van erfopvolging, alsmede betreffende de instelling van een Europese erfrechtverklaring; • Verordening (EG) nr. 1215/2012 van 12 december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (‘Brussel Ibis’); • Verordening (EU) nr. 655/2014 van 15 mei 2014 tot vaststelling van een procedure betreffende het Europees bevel tot conservatoir beslag op bankrekeningen om de grensoverschrijdende inning van schuldvorderingen in burgerlijke en handelszaken te vergemakkelijken; • Verordening (EU) nr. 2015/848 van 20 mei 2015 betreffende insolventieprocedures; • Verordeningen (EU) nr. 2016/1103 en 2016/1104 van 24 juni 2016 tot uitvoering van de nauwere samenwerking op het gebied van de bevoegdheid, het toepasselijke recht en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen op het gebied van huwelijksvermogensstelsels en geregistreerde partnerschappen.
B. Internationale verdragen • artikel 6 Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM) en artikel 14 Internationaal Verdrag Burgerrechten en Politieke Rechten (BUPO-Verdrag); • Verdrag van Den Haag van 1 maart 1954 over de burgerlijke procedure; • Verdrag van New York van 10 juni 1958 over de erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse scheidsrechterlijke uitspraken; • Haags Verdrag van 15 november 1965 inzake betekening en kennisgeving in het buitenland van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken; • Verdrag van 31 maart 1965 betreffende de instelling en het statuut van een Benelux-Gerechtshof; • Verdrag van 25 maart 1957 betreffende de werking van de Europese Unie; • Europese Overeenkomst van 7 juni 1968 nopens het verstrekken van inlichtingen over buitenlands recht; • Europees Verdrag van 20 mei 1980 betreffende de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen inzake het gezag over kinderen en betreffende het herstel van het gezag over kinderen; • Verdrag van Lugano van 30 oktober 2007 betreffende de bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken. 22
Intersentia
1.
Bronnen van het burgerlijk procesrecht
§ 7. Algemene rechtsbeginselen A. Begrip De rechter dient, zelfs bij stilzwijgen van de wet, recht te spreken. Wanneer hij het geschil niet op grond van de wettekst kan oplossen, kan een oplossing worden gegeven op basis van een algemeen rechtsbeginsel. Een algemeen rechtsbeginsel zou kunnen worden omschreven als een fundamentele regel, die de rechtspraak afleidt uit een bepaald rechtsbestel. Dit beginsel mag niet onverenigbaar zijn met de vaste wil van de wetgever. Het geldt zelf als wet. De schending van een algemeen rechtsbeginsel kan overeenkomstig artikel 608 Ger.W. een grond tot cassatie uitmaken.
B. Erkend als algemeen rechtsbeginsel Tot die algemene rechtsbeginselen behoren de beginselen van behoorlijke procesvoering. Dit is verwoord in artikel 6 EVRM. Onder meer de volgende beginselen ressorteren onder die behoorlijke procesvoering: • het recht van verdediging; • de onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van de rechter; • het beschikkingsbeginsel of de autonomie van de procespartijen, volgens welke de partijen zelf hun geschil afbakenen; • het verbod van eigenrichting.
C. Niet erkend als algemeen rechtsbeginsel Worden onder meer niet als algemene rechtsbeginselen beschouwd: • het beginsel van de dubbele aanleg; • rechtsverwerking.
§ 8. Gebruiken In veel rechtscolleges bestaan bepaalde gebruiken. Zij verschillen van kanton tot kanton, van arrondissement tot arrondissement, en zelfs van kamer tot kamer binnen hetzelfde rechtscollege. Intersentia
23
II.
Het huis van het burgerlijk procesrecht
Tot die gebruiken kunnen de zogenaamde akkoordprotocollen, die worden afgesloten tussen bepaalde rechtscolleges en de balie, worden gerekend. Het bestaan van uiteenlopende gebruiken is geenszins bevorderlijk voor de eenheid in de rechtspraak en de rechtszekerheid. Sommige van die gebruiken zijn zelfs “contra legem�.
24
Intersentia