SOCIALEZEKERHEIDSRECHT TOEGEPAST (ZESDE EDITIE)

Dirk Heylen, Ivo Verreyt, Werner Wijnants, Koenraad Timmerman, Yvan Verbeeck en Christiaan Mertens

Socialezekerheidsrecht toegepast Zesde editie

PROEF 1 SOCIALEZEKERHEIDSRECHT TOEGEPAST

PROEF 1

INHOUD

HOOFDSTUK 1 SOCIALEZEKERHEIDSRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.

2.

3.

4.

5.

Wat is sociale zekerheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Enkele kenmerken van de sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2.1. Solidariteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2.2. Verplicht karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Stelsels van sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Structuur van de sociale zekerheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Onderwerping aan de sociale zekerheid voor werknemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 5.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 5.2. Territoriaal toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 5.2.1. Tewerkstelling in landen waarmee BelgiĂŤ een overeenkomst heeft gesloten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 5.2.1.1. Verordening 883/2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 5.2.1.2. Bilaterale akkoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 5.2.1.3. Europees verdrag inzake sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . 9 5.2.2. Tewerkstelling in landen waarmee BelgiĂŤ geen overeenkomst heeft gesloten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 5.3. Personeel toepassingsgebied. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 5.3.1. Arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 5.3.1.1. Wat is een arbeidsovereenkomst?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 5.3.1.2. Ondergeschikt verband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 5.3.1.3. Problematiek van schijnzelfstandigen en pseudowerknemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 5.3.1.4. Samengaan arbeidsovereenkomst en aannemings- of zelfstandigenovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 5.3.2. Uitbreidingen, gelijkstellingen, beperkingen en uitsluitingen . . . . 18 5.3.2.1. Zeelieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 5.3.2.2. Gelijkstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 5.3.2.3. Uitbreidingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 5.3.2.4. Beperkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 5.3.2.5. Uitsluitingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 5.4. Gevolgen van de onderwerping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Intersentia

v

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

6.

7.

8.

9.

vi

Het loon waarop de bijdragen worden geĂŻnd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.1. Het begrip loon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2. Enkele bijzondere vergoedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2.1. Toekenning firmawagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2.2. Vergoedingen m.b.t. fiets. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2.3. Niet-recurrente resultaatgerichte bonus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Financiering van de sociale zekerheid door loontrekkende . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1. Werkgevers en werknemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1.1. Invloed van de tax shift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1.2. Tussenkomst van de Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2. Berekeningsbasis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2.1. Algemene regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2.2. Bijzondere categorieĂŤn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3 Bijzondere bijdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.4. Vermindering van sociale bijdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Verplichtingen van de werkgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.1. Verplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.1.1. Inschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.1.2. DmfA-kwartaalaangifte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.1.3. Limosa-aangifte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.1.4. Betaling van de bijdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2. Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.1. Burgerrechtelijke sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.1.1. Niet-tijdige betaling van de bijdrage . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.1.2. Niet-tijdige aangifte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.1.3. Niet-tijdige betaling van de voorschotten. . . . . . . . . . . . .

8.2.1.4. Geen, onvolledige of onjuiste aangifte. . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.1.5. Afzien van, kwijtschelding en vermindering van bijdragen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.2. Toezicht en strafbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.2.1. Toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.2.2. Straffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.2.3. Ambtshalve veroordelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.2.4. Tenietdoen strafvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2.2.5. Verjaring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kruispuntbank van de sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9.2. Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9.3. Gegevensbescherming. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21 21 23 24 24 24 25 25 26 27 27 27 27 29 30 32 32 32 32 33 34 35 35 35 35 35 36 36 37 37 37 37 38 38 38 38 39 40

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

9.4. Recht op informatie en rechtzetting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9.5. Netwerk van de Kruispuntbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10. Handvest van de sociaal verzekerde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10.2. Verplichtingen van de instellingen belast met het verstrekken van sociale prestaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11. E-government . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nuttige websites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41 41 43 43 44 46 47

HOOFDSTUK 2 ZIEKTE- EN INVALIDITEITSVERZEKERING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Basiswetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Geneeskundige verzorging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.1. Wie heeft recht op terugbetaling voor geneeskundige verzorging? . . . . . . .

1.1.1. Gerechtigden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.1.2. Personen ten laste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2. Algemene toekennings- of verzekerbaarheidsvoor waarden . . . . . . . . . . . . .

1.2.1. Aansluiten bij een ziekenfonds. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.2. Voorwaarden om het recht op tegemoetkomingen te openen . . . .

1.2.3. Voorwaarden om het recht op tegemoetkomingen te behouden . .

1.3. Bijzondere toekenningsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.1. Situaties waarin tegemoetkoming wordt geweigerd . . . . . . . . . . . . .

1.3.1.1. Territorialiteitsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.1.2. De gezondheidsschade is reeds vergoed op basis van een andere wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.1.3. Geneeskundige verzorging naar aanleiding van een sportongeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.1.4. Niet-naleven van controleverplichtingen . . . . . . . . . . . . .

1.3.1.5. Verzorging zonder rechtvaardiging . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.1.6. Onderzoeken op vraag van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.1.7. Detentie of internering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.1.8. Reiskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.2. Bijzondere voorwaarden i.v.m. bepaalde soorten geneeskundige verzorging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.2.1. Erkende zorgenverstrekker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.2.2. Voorschrift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.2.3. Adviserend arts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.2.4. College van geneesheren-directeurs van het RIZIV . . . .

49 49 50 50 50 51 52 52 53 53 54 54 54

Intersentia

vii

55 56 56 56 56 56 57 57 57 57 57 58

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

1.4.

1.5.

2.

viii

Welke gezondheidszorgen worden terugbetaald?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bedrag van de tussenkomst: hoeveel wordt terugbetaald? . . . . . . . . . . . . . .

1.5.1. Verhoogde verzekeringstegemoetkoming (VT) (vroeger WIGWen Omnio-statuut) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.2. Gewone zorgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.3. Kinesitherapie en fysiotherapie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.4. Dure behandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.5. Ziekenhuiskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.6. Geneesmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.7. Bijzonder Solidariteitsfonds (art. 25 e.v. Ziektewet) . . . . . . . . . . . . .

1.6. Hoe worden de terugbetalingstarieven vastgesteld?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.6.1. Geneesmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.6.2. Geneesheren en tandartsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.6.3. Paramedische beroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.6.4. Ziekenhuizen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.6.5. Abonnementsgeneeskunde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7. Hoe is de tussenkomst geregeld? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7.1. Terugbetalingssysteem of voorschottensysteem . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7.2. Derdebetalerssysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.8. Maximumfactuur (MAF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.8.1. Volledige terugbetaling van de kost van de geneeskundige verzorging onder bepaalde voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.8.2. De inkomens-MAF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.8.3. De sociale MAF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.8.4. Bijkomende individuele bescherming voor kinderen minder dan 19 jaar of kinderen met recht op verhoogde kinderbijslag. . . . . . . .

1.8.5. Bijkomende bescherming bij chronische gezondheidsuitgaven of personen die genieten van het Statuut Chronische Aandoening . .

1.9. Verjaring, terugvordering en geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.9.1. Verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.9.2. Terugvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.9.3. Geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Arbeidsongeschiktheid en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Wie heeft recht op uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid of moederschap? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. Toekenningsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.1. Algemene toekenningsvoorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.1.1. Bezit van de hoedanigheid van gerechtigde . . . . . . . . . . .

2.2.1.2. Aansluiting bij een ziekenfonds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58 60 60 61 61 62 62 62 64 65 65 65 66 66 67 67 67 68 68 68 69 70 70 70 71 71 71 71 72 72 73 73 74 74

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

2.2.1.3.

2.2.1.4.

2.2.1.5.

2.2.1.6.

3.

Vervulling van een wachttijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Behoud van het recht op uitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Situaties waarin uitkeringen geweigerd worden . . . . . . . 77 Bewijs en onderzoek van de algemene toekenningsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 2.2.2. Bijzondere toekenningsvoorwaarden voor de arbeidsongeschiktheidsverzekering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 2.2.2.1. Erkenning van arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . 78 2.2.2.2. Tijdige en correcte aangifte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 2.2.3. Bijzondere bijkomende voorwaarden inzake de moederschapsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 2.2.3.1. Wanneer heeft men recht op moederschapsrust? . . . . . . 83 2.2.3.2. Duur van de moederschapsrust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 2.2.3.3. Arbeidsongeschiktheid vóór de bevalling . . . . . . . . . . . . 85 2.2.3.4. Overname van de moederschapsrust door de vader . . . . 86 2.2.4. Geboorteverlof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 2.2.5. Werkverwijdering van zwangere werkneemsters . . . . . . . . . . . . . . . 87 2.3. Bedrag van de arbeidsongeschiktheids- en invaliditeitsuitkeringen. . . . . . 88 2.3.1. Berekeningsbasis: het gederfde loon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 2.3.2. Uitkering gedurende de primaire arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . 88 2.3.3. Uitkering gedurende de invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 2.3.4. Hulp van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 2.4. Bedrag van de moederschapsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 2.5. Begeleide arbeidshervatting tijdens de arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . 93 2.6. Re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers (regeling vanaf 1 december 2016) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 2.7. Weigering of vermindering van de uitkeringen en cumulatieregels . . . . . . 99 2.7.1. Weigering van uitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 2.7.2. Vermindering van de uitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 2.7.3. Cumulatieregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 2.7.3.1. Cumulatie van uitkeringen en een rustpensioen. . . . . . 101 2.7.3.2. Gerechtigde die wegens zwangerschap of borstvoeding andere dan haar gewone arbeid verricht . . . . . . . . . . . . . 101 2.8. Verjaring, terugvordering en geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 2.8.1. Verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 2.8.2. Terugvordering en verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 2.8.3. Geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Ter vergelijking: de regeling voor zelfstandigen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 3.1. Geneeskundige verzorging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

Intersentia

ix

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

3.2. Uitkeringen arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 3.3. Moederschap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Nuttige websites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 HOOFDSTUK 3 PROFESSIONELE RISICO’S. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 A. ARBEIDSONGEVALLEN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Op wie is de Arbeidsongevallenwet van toepassing? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Het arbeidsongeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. Elementen van het begrip arbeidsongeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.1. Plotse gebeurtenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.1.1. Begrip en kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.1.2. Plotse gebeurtenis en de gewone dagtaak . . . . . . . . . . . .

2.2.1.3. Bewijs van de plotse gebeurtenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.2. Oorzakelijk verband: tijdens en door de uitvoering van de arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.2.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.2.2. Tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst . . .

2.2.2.3. Door het feit van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst: het wettelijk vermoeden . . . . . . . . . . . . .

2.2.2.4. Ongevallen tijdens een (middag)pauze . . . . . . . . . . . . . .

2.2.3. Het letsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.4. Het oorzakelijk verband tussen de plotse gebeurtenis en het letsel: vermoeden van ongeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Het arbeidswegongeval. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2. De arbeidsweg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.1. De normale arbeidsweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.2. Omweg en onderbreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.3. Begin- en eindpunt van de arbeidsweg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. De fout van het slachtoffer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Vergoeding van de schade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.1. Medische en aanverwante kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2. Uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2.1. Wat is arbeidsongeschiktheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2.1.1. Tijdelijke arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . x

107 107 107 108 110 110 111 111 111 113 115 116 116 116 117 121 121 122 124 124 125 125 125 126 129 131 131 132 132 132

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

5.2.1.2. De genezenverklaring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2.1.3. De consolidatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2.1.4. Blijvende arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2.2. Grondslag voor de uitkeringen: het basisloon . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2.3. Hoe wordt arbeidsongeschiktheid vergoed? . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2.3.1. Vergoeding van de tijdelijke arbeidsongeschiktheid. . .

5.2.3.2. Gedeeltelijke tijdelijke arbeidsongeschiktheid . . . . . . . .

5.2.3.3. Vergoeding van de blijvende arbeidsongeschiktheid . .

5.2.3.4. Bijkomende vergoeding voor hulp van derden . . . . . . .

5.2.3.5. Herziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2.3.6. Omzetting in kapitaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3. Uitkeringen bij dodelijk arbeidsongeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.1. Vergoeding voor begrafeniskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.2. Vergoeding voor de kosten van transport van de overledene . . . .

5.3.3. Renten aan rechthebbenden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.3.1. Echtgenoot of wettelijk samenwonende . . . . . . . . . . . . .

5.3.3.2. Kinderen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.3.3. Ouders of grootouders, kleinkinderen, broers of zussen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.4. Burgerlijke aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.4.1. Voorrang van de Arbeidsongevallenwet op gemeen recht . . . . . .

5.4.2. Burgerlijke immuniteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.4.3. Subrogatie door de verzekeraar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.1. Verzekeringsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2. Aangifte van arbeidsongevallen en procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Andere verplichtingen bij arbeidsongevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nuttige websites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

133 133 133 134 135 135 136 136 137 137 138 138 138 138 138 139 139

B. BEROEPSZIEKTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Op wie is de Beroepsziektewet van toepassing? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Wat is een beroepsziekte?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Erkenning van een beroepsziekte via het lijstensysteem . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. Erkenning van een beroepsziekte via het open systeem . . . . . . . . . . . . . . .

2.3. Beroepsrisico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4. Arbeidsgerelateerde ziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Preventie vóór vergoeding in de Beroepsziektewet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1. Preventieve actie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

150 150 150 152 152 152 153 154 155 156 156

Intersentia

139 140 140 141 142 145 145 146 147 150

xi

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

3.2.

Verwijdering uit het schadelijke milieu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.1. Tijdelijke stopzetting van het werk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.2. Definitieve stopzetting van het werk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.3. Arbeidsgerelateerde ziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Welke schade wordt vergoed door de Beroepsziektewet? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.1. Medische en aanverwante kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2. Uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.1. Tijdelijke arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.2. Blijvende arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.3. Uitkeringen bij overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Burgerlijke aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.1. Fedris (voormalig Fonds voor Beroepsziekten) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2. Aangifte van beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nuttige website . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

156 156 157 157 159 159 159 159 159 160 160 160 160 161 161

HOOFDSTUK 4 WERKLOOSHEID EN ARBEIDSVOORZIENING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 Basiswetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Administratieve organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.1. Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2. Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) . .

1.3. Uitbetalingsinstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Werkloosheidsuitkeringen voor voltijds werklozen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. Toelaatbaarheidsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.1. Bewijs van een aantal arbeidsdagen of daarmee gelijkgestelde dagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.2. Wachttijd na het beĂŤindigen van studies of leertijd: de beroepsinschakelingstijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3. Toekenningsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.1. Zonder arbeid zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.1.1. Principe: verbod van arbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.1.2. Arbeid voor zichzelf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.1.3. Arbeid voor derden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.1.4. Uitzondering op het principe: toegelaten arbeid . . . . . .

2.3.2. Zonder loon zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

xii

163 163 164 164 165 166 167 167 168 168 169 174 175 175 175 176 177 179

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

3.

2.3.3. Onvrijwillig werkloos zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.3.1. Werkloos zijn wegens omstandigheden onafhankelijk van de wil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.3.2. Criteria van de passende dienstbetrekking . . . . . . . . . .

2.3.3.3. Gevolgen van werkloosheid wegens omstandigheden afhankelijk van de wil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.4. Beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.5. Ingeschreven zijn als werkzoekende en actief zoeken naar werk . .

2.3.6. Arbeidsgeschikt zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.7. Leeftijdsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.8. Verblijfsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.9. Voldoen aan de controleverplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.9.1. Aangifte en controle van activiteits- en werkloosheidsperiodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.9.2. Ingaan op uitnodigingen of oproepingen van controleurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.10 Actief zoekgedrag naar werk voor wie recht heeft op inschakelingsuitkeringen of werkloosheidsuitkeringen . . . . . . . .

2.3.10.1. Organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.10.2. De opvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.10.3. Gebrek aan motivatie en medewerking van de werkzoekende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.10.4. De formele opvolging en ultieme afspraak . . . . . . . . . . .

2.3.10.5. De transmissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.10.6. Het verhoor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.10.7. De sanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.11. Vrijstelling van bepaalde toekenningsvoorwaarden . . . . . . . . . . .

2.4. Bedrag van de werkloosheidsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.2. Aantal uitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.3. Hoogte van de uitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.3.1. Gezinstoestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.3.2. Berekening van de uitkering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.3.3. Enkele bijzondere uitkeringen en toeslagen . . . . . . . . . .

Werkloosheidsuitkeringen bij een deeltijdse betrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1. Deeltijds werknemer met behoud van rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.1. Voorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Intersentia

181 181 186 188 190 190 191 191 192 192 192 193 194 194 194 196 196 197 197 197 199 199 200 200 200 201 203 207 209 209 210

xiii

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

3.1.2.

4.

5.

6.

7.

8.

xiv

Wat zijn de voordelen die de deeltijdse werknemer met behoud van rechten geniet? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.2.1. Welke voordelen heeft de deeltijdse werknemer met behoud van rechten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.2.2. Welke voor- en nadelen heeft de deeltijdse werknemer met behoud van rechten zonder inkomensgarantieuitkering (IGU)? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.2.3. Welke voor- en nadelen heeft de deeltijdse werknemer met behoud van rechten met inkomensgarantieuitkering? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.3 De inkomensgarantie-uitkering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Inschakelingsuitkering en overbruggingsuitkering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.1. Overbruggingsuitkering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2. Inschakelingsuitkering (de vroegere wachtuitkering) . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.3. Bedrag van de inschakelings- en overbruggingsuitkeringen . . . . . . . . . . .

Tijdelijke werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2. Regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3. Soorten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.1. Overmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.2. Sluiting van de onderneming ingevolge jaarlijkse vakantie . . . . .

5.3.3. Technische stoornis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.4. Slecht weer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.5. Economische oorzaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.6. Staking en lock-out . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.4. Uitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.5. COVID-19-virus: een tijdelijke uitzondering op alle regels . . . . . . . . . . . .

Sancties en uitsluitingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.1. Uitsluitingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2. Administratieve sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.3. Strafsancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.4. Verhoor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1. Aanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2. Verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3. Herziening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.4. Betwisting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Arbeidsvoorziening – Bevordering van de werkgelegenheid . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

210 210

211

211 211 213 213 213 214 214 214 215 216 216 217 217 217 218 219 219 220 220 220 221 222 222 223 223 223 223 224 224 224

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

8.2.

8.3.

Beroepsopleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Outplacement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.3.1. Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.3.2. Algemene regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.3.3. Bijzondere regeling: outplacement voor werknemers van 45 jaar en ouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.3.4. Vrijwillig stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.3.5. Herstructurering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Overbruggingsrecht (vroeger: “faillissementsverzekering”) . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nuttige websites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

225 226 226 226 227 227 227 228 230

HOOFDSTUK 5 SWT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 Basiswetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Begrip en evolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. SWT: algemene regeling van cao nr. 17 en KB 3 mei 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.1. Leeftijdsvoorwaarde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.2. Ontslagen worden door de werkgever met een ‘normale’ opzegtermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.3. Recht hebben op werkloosheidsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.4. Een voldoende lange loopbaan als werknemer hebben . . . . . . . . .

2.1.5 Bijzondere SWT-stelsels met afwijkende voorwaarden . . . . . . . . .

2.1.5.1. SWT op 58 na een zwaar beroep en een beroepsverleden van 35 jaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.5.2. SWT op 58 voor werknemers met een loopbaan van 33 jaar met nachtarbeid, een arbeidsongeschiktheid of een zwaar beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.5.3. SWT op 58 voor werknemers met een medische ongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.5.5. SWT op 58 voor werknemers met een zeer lange loopbaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.5.4. SWT op 56 jaar voor ondernemingen in moeilijkheden of herstructurering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. Inkomen bij SWT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.1. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.2. De werkloosheidsvergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.3. De aanvullende vergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.3.1. Berekening van de aanvullende vergoeding . . . . . . . . . .

Intersentia

231 231 232 232 232 233 233 234 235 235

236 236 237 237 237 237 238 238 239 xv

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

2.2.3.2.

2.3.

2.4.

2.5.

Behoud van het recht op de aanvullende vergoeding bij werkhervatting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.4. Inhoudingen op SWT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.4.1. Bijdrage voor de sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.4.2. Bedrijfsvoorheffing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.5. Cumulatie van de aanvullende vergoeding met andere voordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.5.1. Schadevergoeding wegens verbreking van de arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.5.2. Vakantiegeld bij uitdiensttreding . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.5.3. Uitwinningsvergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.5.4. Overlevingspensioen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Overlegprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.1. Collectieve raadpleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.2. Individuele raadpleging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Vervanging van de werkloze met bedrijfstoeslag in de onderneming (art. 5 KB 3 mei 2007) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.1. Vrijstelling van de verplichte vervanging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.2. Wie kan de werkloze met bedrijfstoeslag in de onderneming vervangen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.3. Vanaf wanneer en voor hoe lang moet de werkloze met bedrijfstoeslag vervangen worden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.4. Sancties bij niet-naleven van de vervangingsplicht . . . . . . . . . . . .

SWT en het Fonds Sluiting Ondernemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

239 240 240 240 241 241 242 242 242 242 242 243 243 243 244 244 245 245

HOOFDSTUK 6 GEZINSBIJSLAG EN GROEIPAKKET. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 A. 1.

2.

3.

xvi

DE ALGEMENE KINDERBIJSLAGWET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rechthebbende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Wie kan rechthebbende zijn? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. Wat als er meerdere rechthebbenden zijn?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bijslagtrekkende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1. Basisregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2. Wat als de ouders gescheiden leven? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.3. Nieuw samengestelde gezinnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.4. Kan het kind zelf de kinderbijslag krijgen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

249 249 250 250 251 252 253 253 254 254

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

4.

5.

6.

B. 1.

2.

3.

3.5.

Wat als het kind geplaatst wordt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.5.1. Plaatsing in een instelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.5.2. Plaatsing in een pleeggezin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rechtgevend kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.1. Verwantschap tussen het rechtgevend kind en de rechthebbende. . . . . . .

4.2. Verblijfplaats van het kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.3. Leeftijd van het kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.4. Inkomen van het kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Welke gezinsbijslagen zijn er? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.1. Kraamgeld en adoptiepremie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2. De gewone basiskinderbijslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3. Verhoogde basisbijslag voor eenoudergezinnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.4. Toeslagen op de basiskinderbijslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.4.1. Leeftijdstoeslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.4.2. Toeslag omwille van de sociale situatie van de rechthebbende . .

5.4.3. Toeslag omwille van de situatie van het kind zelf . . . . . . . . . . . . . .

5.5. De verhoogde wezenbijslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.6. De forfaitaire bijslag voor een kind geplaatst bij een privĂŠpersoon . . . . . .

5.7. De jaarlijkse leeft ijdstoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gewaarborgde gezinsbijslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

255 255 255 255 256 258 259 259 260 260 261 262 263 263 264 265 266 267 267 268

HET GROEIPAKKET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wat zit er in het Groeipakket?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wat elk kind krijgt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Het startbedrag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.1. Wat is het startbedrag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.2. Hoe krijgt men het startbedrag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1.3. Wanneer krijgt men het startbedrag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. Het basisbedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.1. Wat is het basisbedrag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.2. Hoe krijgt men het basisbedrag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.3. Wanneer wordt het basisbedrag betaald? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.4. Tot wanneer is er recht op het basisbedrag?. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3. De schoolbonus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.1. Wat is de schoolbonus? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.2. Hoe en wanneer krijgen gezinnen de schoolbonus? . . . . . . . . . . . .

Extra ondersteuning voor sommige kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1. Sociale toeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.1. Wie heeft recht op een sociale toeslag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.2. Welke bedragen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

269 269 269 269 269 270 270 270 270 270 271 271 271 271 271 271 272 272 272

Intersentia

xvii

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

3.1.3.

4.

5.

6.

xviii

Wat met de sociale toeslag bij een scheiding (nieuwe situatie vanaf 2019)? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.3.1. Het kind woont evenveel bij elke ouder . . . . . . . . . . . . .

3.1.3.2. Het kind woont meer bij de ene dan bij de andere ouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.4. Inkomen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1.5. Alarmbelprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2. Zorgtoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.1. Een kind heeft één of beide ouders verloren . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.2. Pleegkinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.3. Een kind met een handicap of aandoening . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Participatietoeslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.1. Kinderopvangtoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2. Kleutertoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.3. Schooltoeslag (vanaf schooljaar 2019-2020) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Groeipakket op maat van het gezin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.1. Combinatiegezinnen met kinderen geboren voor en vanaf 1 januari 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2. Alleenstaande ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3. Gescheiden ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.1. Kinderen geboren voor 2019. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3.2. Kinderen geboren vanaf 2019 OF er is een wijziging in de opvoedingssituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.4. Pleegouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.5. Grensarbeiders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Groeipakket op maat van het kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.1. Het kind gaat naar een Nederlandstalige kinderopvang of school in Brussel of Vlaanderen en woont in een andere deelentiteit . . . . . . . . . . . .

6.1.1. Kinderopvangtoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.1.2. Kleutertoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.1.3. Schooltoeslag (vanaf schooljaar 2019-2020) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2. Student of schoolverlater. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2.1. Wanneer heeft een kind recht op een Groeipakket in het secundair onderwijs? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2.1.1. Wat als een scholier langdurig afwezig is door ziekte? . .

6.2.1.2. Wat als het kind werkt tijdens zijn studies? . . . . . . . . . .

6.2.1.3. Heeft het kind tijdens vakanties recht op een Groeipakket? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

272 272 273 273 274 274 274 275 275 276 276 277 277 278 278 279 279 279 280 280 280 281 281 282 282 282 283 284 284 284 285

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

7.

6.2.2. Wanneer heeft een kind recht op een Groeipakket in het hoger onderwijs?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2.2.1. Wat als een student afwezig is op de hogeschool door ziekte? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2.2.2. Wat als de student werkt tijdens zijn hogere studies? . .

6.2.2.3. Heeft het kind tijdens de vakanties recht op een Groeipakket? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2.3. Hebben schoolverlaters recht op een Groeipakket? . . . . . . . . . . . .

6.3. Weeskinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.3.1. Weeskind geworden voor 1 januari 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.3.2. Weeskind geworden vanaf 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.4. Kind met zorgnoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.4.1. Score op de medisch-sociale puntenschaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.4.2. Wat zijn de bedragen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.4.3. Nieuwe aanvraag zorgtoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.5. Kind in het buitenland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.5.1. Het kind verblijft of studeert in een land van de Europese Economische Ruimte (EER) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.5.1.1. Welke landen maken deel uit van de EER?. . . . . . . . . . .

6.5.1.2. Recht op Groeipakket. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.5.1.3. Recht op startbedrag bij geboorte of adoptie . . . . . . . . .

6.5.1.4. Bilaterale akkoorden binnen de EER . . . . . . . . . . . . . . . .

6.5.2. Het kind verblijft of studeert in een land buiten de EER waarmee België een bilateraal akkoord afsloot . . . . . . . . . . . . . . . .

6.5.3. Het kind verblijft of studeert buiten de EER of in een land waarmee België geen bilateraal akkoord afsloot . . . . . . . . . . . . . . .

6.6. Geplaatste kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.6.1. Kind geplaatst in een pleeggezin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.6.2. Kind geplaatst in een instelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.7. Andere situaties: ontvoerde of vermiste kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.7.1. Ontvoerde kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.7.2. Verdwenen of vermiste kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bedragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1. Kinderen geboren voor 1 januari 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2. Kinderen geboren vanaf 1 januari 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3. Wanneer gebeurt de uitbetaling? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3.1. Startbedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3.2. Basisbedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3.3. Zorgtoeslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Intersentia

285 286 287 288 288 288 288 289 289 289 290 290 291 291 291 291 291 292 292 292 292 292 293 293 294 294 294 295 296 297 297 298 298

xix

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

7.3.4.

7.3.5.

8.

9.

Schoolbonus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Participatietoeslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3.5.1. Kinderopvangtoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3.5.2. Kleutertoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3.5.3. Schooltoeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3.5.4. Sociale toeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.4. Aan wie wordt het Groeipakket betaald? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De aanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.1. De elf kinderbijslagfondsen worden vijf uitbetalers . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2. In het gezin komt een eerste kind in 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.3. In het gezin werd voor 2019 al kinderbijslag uitbetaald . . . . . . . . . . . . . . .

8.4. Veranderen van uitbetaler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Overgangsmaatregelen voor kinderen die geboren werden vóór 1 januari 2019 . .

298 298 298 298 299 299 299 299 299 300 300 300 301

HOOFDSTUK 7 PENSIOENEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 Basiswetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.1. Pensioenstelsels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2. Pensioenpijlers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3. Pensioensystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4. Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Het rustpensioen voor werknemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.1. Loopbaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.2. Leeftijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.3. Verblijfsvoorwaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2.4. Toegelaten arbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3. Omvang van het pensioen – Berekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.1. Loopbaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.2. Bezoldiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.2.1. Werkelijke lonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.2.2. Fictieve lonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.2.3. Minimumrecht per loopbaanjaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.3. De gezinstoestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.3.1. Algemene regel: gezinspensioen en pensioen als alleenstaande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.3.2. Uit de echt gescheiden gepensioneerden . . . . . . . . . . . . . xx

303 303 303 303 304 304 305 305 305 305 307 308 309 310 310 311 311 311 311 312 312 313

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

2.3.3.3.

Pensioen van de feitelijk of van tafel en bed gescheiden echtgenoot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.4. Indexering en herwaardering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.5. Vakantiegeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.6. Cumulatie met andere socialezekerheidsuitkeringen . . . . . . . . . .

2.3.6.1. Cumulatie van pensioen met andere socialezekerheidsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3.6.2. Cumulatie tussen pensioenen onderling . . . . . . . . . . . . .

2.4. Inhoudingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.1. Inhouding ten voordele van de ziekteverzekering . . . . . . . . . . . . .

2.4.2. Algemene inhouding (solidariteitsbijdrage) . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4.3. Fiscale behandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.5. De pensioenaanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.6. De pensioenbeslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.6.1. Oorspronkelijke beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.6.2. Herziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.7. De betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.7.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.7.2. Voorschotten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.7.3. Schorsing van de betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.8. Stopzetting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.9. Verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.9.1. Vordering van pensioenbedragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.9.2. Terugvordering van onverschuldigde betalingen . . . . . . . . . . . . . .

2.10. Beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Het overlevingspensioen voor werknemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2. Voorwaarden om gerechtigd te zijn op een overlevingspensioen . . . . . . .

3.2.1. Minimumleeftijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.2. Gehuwd geweest zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.3. Niet hertrouwd zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.3. Omvang van het overlevingspensioen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.4. De overgangsuitkering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.5. Indexering en herwaardering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.6. Vakantiegeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.7. Cumulatie met andere prestaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.8. Aanvraag en ingangsdatum van het overlevingspensioen . . . . . . . . . . . . .

4. Aanvullende pensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nuttige websites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

315 315 315 315 315 316 316 317 317 317 318 318 318 318 318 319 319 319 320 320 320 320 320 321 322 322 323 323 323 323 324 324 324 326

Intersentia

xxi

313 314 314 315

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

HOOFDSTUK 8 AANVULLENDE PENSIOENEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 Basiswetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Aanvullende pensioenplannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.1. Soorten pensioentoezeggingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2. Sociale pensioenstelsels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.1. Voorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.2. Solidariteitsprestaties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3. Pensioenstelsel en individuele pensioentoezegging . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4. De invoering van een aanvullend pensioenplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Financiering van aanvullende pensioenstelsels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Aansluiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Verworven prestaties en reserves en minimumrendementsgarantie . . . . . . . . . .

4.1. Verworven prestaties en reserves . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2. Minimumrendementsgarantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Uittreding en overdraagbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Pensioenleeftijd en afkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Inspraak en informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1. Inspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2. Informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2.1. Jaarlijks beheersverslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2.2. Pensioenfiche en toekomstprospectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. Wijziging of opheffing van het aanvullend pensioenstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Fiscale en parafiscale behandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10. Verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

327 327 328 328 329 330 330 330 331 332 333 334 334 335 335 336 337 337 338 338 338 339 339 341

HOOFDSTUK 9 SOCIALE BIJSTAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343 Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Maatschappelijke integratie – Leefloon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.1. Verblijfplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.2. Nationaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.3. Leeftijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.4. Werkbereidheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxii

343 344 344 344 345 345 346 346 346

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

2.

3.

1.2.5. Rechten laten gelden op sociale uitkeringen of onderhoudsgeld . .

1.2.6. Onvoldoende bestaansmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3. Cruciale leeftijd: 25 jaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.1. Aanvragers jonger dan 25 jaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3.2. Aanvragers ouder dan 25 jaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4. Bedrag van het leefloon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5. Installatiepremie voor daklozen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.6. FinanciĂŤle tussenkomst in loonlast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7.1. Aanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7.2. Inlichtingenplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7.3. Informatieverschaffing en hoorplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7.4. Onderzoek van de aanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7.5. Beslissing en herziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.7.6. Betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.8. Terugvordering van het leefloon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.9. Verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.10. Sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.11. Gevolgen voor het sociaal statuut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.12. Beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

OCMW-dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.2. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3. Vormen van maatschappelijke dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.4. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.5. Terugvordering van maatschappelijke dienstverlening. . . . . . . . . . . . . . . .

2.6. Beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Inkomensgarantie voor ouderen (IGO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.1. Leeftijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.2. Nationaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.3. Verblijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.4. Rechten laten gelden op pensioen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2.5. Onvoldoende bestaansmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.3. Verplichtingen van de aanvrager. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.3.1. Aanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Intersentia

347 348 350 350 351 351 353 353 353 353 354 355 355 356 356 356 358 358 358 359 359 359 359 360 361 362 362 363 363 363 363 364 364 364 364 364 365 366 366

xxiii

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

4.

5.

6.

xxiv

3.3.2. Aangifte van de bestaansmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.4. Bedrag van de IGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.5. Beslissing – Herziening – Beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tegemoetkoming aan personen met een handicap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2. Inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT) en integratietegemoetkoming (IT). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.1. Voorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.1.1. Leeftijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.1.2. Nationaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.1.3. Woonplaats en verblijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.1.4. Inkomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.1.5. Handicap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.2. Bedrag van de tegemoetkomingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.2.1. Inkomensvervangende tegemoetkoming . . . . . . . . . . . .

4.2.2.2. Integratietegemoetkoming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.2.3. Fiscaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.3. Procedure. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.4. Vermindering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.5. Inhoudingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Individuele materiële bijstand voor personen met een handicap . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.2. Personen met een handicap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.3. Hulpmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.4. Aanvraagprocedure – Beslissing – Betwisting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Persoonlijk assistentiebudget voor personen met een handicap (PAB) en het Persoonsvolgend Budget (PVB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.1. Persoonlijk assistentiebudget voor personen met een handicap (PAB): Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.2. PAB: Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.3. PAB: Besteding van het budget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.4. PAB: Overeenkomst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.5. PAB: Herziening en beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.6. Persoonsvolgend Budget (PVB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.6.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.7. PVB: Inhoud van het persoonsvolgend budget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

366 366 367 368 368 368 369 369 369 370 370 370 371 372 372 372 373 373 374 374 374 374 374 375 375 376 377 377 378 378 378 379 380 380 380 380

Intersentia

PROEF 1

Inhoud

6.8. PVB: Aanvraag procedure en beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Diverse tegemoetkomingen aan personen met een handicap . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1. Voordelen i.v.m. wonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1.1. Sociale maximumprijzen voor gas en elektriciteit . . . . . . . . . . . . .

7.1.2. Verlaagd tarief voor kabeldistributie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.1.3. Vrijstelling van heffing op afvalwater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2. Voordelen i.v.m. telefoon en post. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2.1. Sociaal telefoontarief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.2.2. De Post: portvrijdom voor blinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.3. Voordelen i.v.m. vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7.4. Voordelen op fiscaal vlak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. Vlaamse sociale bescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Basiswetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.2. Zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.3. Het zorgbudget voor personen met een handicap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.4. Het zorgbudget voor ouderen en een zorgnood . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.4.1. Voorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.4.2. Aanvraagprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8.4.3. Herzieningsprocedure en beroep. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nuttige websites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

381 382 382 382 383 383 383 383 383 383 384 384 384 384 385 386 386 386 387 387 387

Intersentia

xxv

PROEF 1

HOOFDSTUK 1

SOCIALEZEKERHEIDSRECHT

1.

Wat is sociale zekerheid?

Onder sociale zekerheid verstaat men het geheel van maatregelen en instellingen die tot doel hebben aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te waarborgen, op ogenblikken waarop diens bestaanszekerheid ten gevolge van bepaalde risico’s wordt bedreigd.

Een zo brede omschrijving dekt uiteraard enorm veel: de gezondheidszorg, het economisch beleid, de defensiepolitiek, het onderwijs, … zijn alle overheidsmaatregelen die de maatschappelijke zekerheid en de veiligheid van de burgers op het oog hebben. Deze vallen echter niet onder wat algemeen tot de sociale zekerheid wordt gerekend.

Tot de sociale zekerheid worden traditioneel zeven takken gerekend: 1. rust- en overlevingspensioenen; 2. werkloosheid; 3. arbeidsongevallenverzekering; 4. beroepsziekteverzekering; 5. gezinsbijslag; 6. ziekte- en invaliditeitsverzekering; 7. jaarlijkse vakantie.

Daarnaast wordt in dit werk ook over ‘sociale bijstand’ of ‘de residuaire regelingen’ gesproken. Daarmee worden doorgaans bedoeld: – leefloon (en sociale bijstand in de brede zin); – inkomensgarantie voor ouderen; – gewaarborgde gezinsbijslag; – tegemoetkomingen aan gehandicapten.

Sociale risico’s kunnen op twee manieren de bestaanszekerheid van de burger aantasten: 1. door het inkomen te verminderen: een sociaal risico kan tot gevolg hebben dat het arbeidsinkomen van de verzekerde geheel of gedeeltelijk wegvalt. Dit is het geval na een ongeval, bij zwangerschap en na de bevalling, bij ziekte, werkloosheid en ouderdom. Bij een overlijden kan het gebeuren dat de gezinsleden die mede van het inkomen van de overledene afhankelijk waren, zonder inkomen vallen. In al deze gevallen komen de verschillende sectoren van de sociale zekerheid tussen om, op grond van bepaalde voorwaarden, het inkomensverlies op te vangen.

Intersentia

1

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

2. door de uitgaven te vermeerderen: een sociaal risico kan ook tot gevolg hebben dat het normale arbeidsinkomen aangetast wordt door niet te voorziene of moeilijk te dragen bijkomende uitgaven. Zo kunnen een ongeval of een ziekte zware uitgaven voor medische zorgen tot gevolg hebben. Daarnaast brengt ook de opvoeding van kinderen financiële lasten met zich mee. In verschillende wetten van de sociale zekerheid worden deze kosten, meestal gedeeltelijk, opgevangen of terugbetaald.

2.

2.1.

Enkele kenmerken van de sociale zekerheid Solidariteit

Het centrale begrip van ons socialezekerheidssysteem is solidariteit, en dit tussen: – werkenden en werklozen; – jongeren en ouderen; – gezonden en zieken; – mensen met een inkomen en mensen zonder een inkomen; – gezinnen zonder kinderen en gezinnen met kinderen; – enz.

De bijdragen die worden betaald op het loon van de werknemers, worden gebruikt voor de financiering van de sociale zekerheid voor alle rechthebbenden.

Die solidariteit is gewaarborgd doordat: – werkende mensen bijdragen moeten betalen in verhouding tot hun loon; – de financiering grotendeels gebeurt door de gemeenschap; – de vakbonden, de ziekenfondsen en de werkgeversorganisaties mee beslissen over verschillende aspecten van het systeem.

2.2.

Verplicht karakter

De sociale verzekeringen zijn verplicht. Men heeft niet de keuze er al dan niet aan te willen deelnemen en enkel een eigen persoonlijke verzekering te voorzien.

Zo kunnen bv. ook werknemers die geen kinderen hebben, of werknemers die de pensioengerechtigde leeftijd bereikt hebben, niet beslissen geen bijdragen meer te betalen voor de sector gezinsbijslag of pensioenen.

2

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

3.

Stelsels van sociale zekerheid

In de sociale zekerheid kunnen we schematisch drie stelsels onderscheiden: De stelsels der loontrekkenden – Hierin is het ‘algemeen stelsel’ het belangrijkste. Dit stelsel groepeert praktisch de totaliteit van de loontrekkenden van de privésector, evenals een aanzienlijk deel van het personeel van de overheidssector. Zij zijn beschermd voor alle klassieke takken van de sociale zekerheid. Daarnaast bestaan er ook nog twee ‘bijzondere stelsels’, voor mijnwerkers en voor zeelieden, en een groot aantal systemen van ‘aanvullende sociale zekerheid’, of ‘bestaanszekerheid’, eigen aan een bepaalde sector of onderneming. We zullen voornamelijk op het algemeen stelsel ingaan.

Het stelsel van de zelfstandigen – Zelfstandigen zijn verzekerd voor 5 takken in de socia le zekerheid (de geneeskundige verzorging, arbeidsongeschiktheid of invaliditeit, de moederschapsverzekering, de gezinsbijslag, het pensioen en het faillissement). Zelfstandigen sluiten zich aan bij en betalen sociale bijdragen aan een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen of bij de Nationale Hulpkas voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen, die beheerd wordt door het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ). Sociale verzekeringsfondsen hebben ook de taak om bepaalde uitkeringen uit te betalen aan zelfstandigen (moederschapshulp, uitkeringen van de verzekering in geval van faillissement en onvoorwaardelijke pensioenen). Het RSVZ heeft twee taken: – het innen van alle bijdragen; – het coördineren van de uitbetaling van uitkeringen (behalve voor ziekte en invaliditeit).

We zullen in dit werk op dit stelsel niet in detail ingaan. Wel zullen we bij de bespreking van de diverse takken van het werknemersstelsel de belangrijke verschilpunten met het stelsel van de zelfstandigen aanduiden.

De stelsels voor de ambtenaren – Er bestaan ook een groot aantal stelsels voor de vastbenoemde ambtenaren van overheidsdiensten. In grote lijnen kunnen ambtenaren worden opgedeeld in personeelsleden van plaatselijke en provinciale overheden en van andere administraties: – Voor de ambtenaren die tot de eerste categorie behoren, is de RSZPPO (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Plaatselijke en Provinciale Overheidsdiensten) opgericht als overkoepelend orgaan.

– Voor de andere ambtenaren is de tewerkstellende overheid zelf verantwoordelijk voor de inning en uitbetaling van de bijdragen. Die tewerkstellende overheid dekt haar personeel wat betreft kinderbijslag, pensioenen, ziekte- en invaliditeitsvergoedingen,

Intersentia

3

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

arbeidsongevallen en beroepsziekten. Zij zijn echter wĂŠl onderworpen aan het algemeen stelsel van de loontrek kenden voor de gezondheidszorgen. Zij zijn veelal niet gedekt tegen werkloosheid, gezien hun werkzekerheid.

We zullen in dit boek op dit stelsel niet verder ingaan.

4.

Structuur van de sociale zekerheid

De sociale zekerheid voor werknemers wordt hoofdzakelijk gefinancierd door bijdragen op het loon en aangevuld met overheidssubsidies. Werknemers en werkgevers betalen een deel van de bijdragen, zodat beide partijen dus samen de sociale lasten dragen. Naast de sociale bijdragen ontvangt het stelsel van de sociale zekerheid ook subsidies van de overheid.

Werkgeversbijdragen

Brutoloon

Werknemersbijdragen

Bedrijfsvoorheffing

Totale loonkost

S.Z.-bijdragen

Onderstaand schema maakt duidelijk dat de begrippen brutoloon, nettoloon en de totale loonkost duidelijk van elkaar te onderscheiden hoeveelheden aanduiden:

Nettoloon

4

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

De werkgevers- en de werknemersbijdragen moeten op vaste tijdstippen door de werkgever worden gestort aan een centraal inningsorganisme: de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). Dit is de centraliserende werking van de RSZ. Daarnaast heeft de RSZ een herverdelende werking: ze verdeelt de inkomsten over de verschillende sociale parastatalen die belast zijn met de uitvoering van de wetgeving voor hun sector. Deze sociale parastatalen zijn: 1. het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV), dat op zijn beurt het geld verdeelt tussen de ziekenfondsen en de officiÍle Hulpkas voor Ziekteen Invaliditeitsverzekering; 2. de Federale Pensioendienst (FPD), die de pensioenen berekent en uitbetaalt; 3. de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA), die het recht op werkloosheidsvergoedingen vaststelt, en voor de uitbetaling een beroep doet op de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen, of op de uitbeta lingskassen van de drie erkende vakbonden, het ACV, het ABVV en het ACLVB; 4. de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie (RJV), die zelf een deel van de uitbetalingen van het jaarlijks vakantiegeld voor handarbeiders verricht, en een deel ervan doorgeeft aan private vakantiefondsen opgericht door de werkgevers; 5. De regionale sociale parastatalen die bevoegd zijn voor de gezinsbijslag (in Vlaanderen: FONS); 6. het Federaal Agentschap voor Beroepsrisico’s (Fedris), dat alle opdrachten overneemt van het Fonds voor Beroepsziekten (FBZ), belast met de uitbetaling van de vergoedingen aan slachtoffers van erkende beroepsziekten en het Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO), dat de private verzekeringsmaatschappijen die deze sector voor hun rekening nemen, controleert en de betalingen waarborgt.

Intersentia

5

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

WERKNEMERS

OVERHEID

WERKGEVERS

RSZ

RIZIV

RVA

regionale parastatalen

FPD

RJV

Fedris (vroeger FBZ)

Fedris (vroeger FAO)

arbeidsongevallenverzekeraars

1

2

3

4

5

6

7

8

Zieken

Werknemers

Ziekenfondsen

Zieken

5.

5.1.

Vakbonden of Hulp- Uitbetalers kassen v/d RVA

Werklozen

Gepensioneerden en langstlevende echtGezinnen genoten

Particuliere kassen

Arbeiders

Onderwerping aan de sociale zekerheid voor werknemers Algemeen

Het toepassingsgebied van het algemene stelsel van de sociale zekerheid voor werknemers wordt vnl. bepaald door: – wet 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, hierna RSZ-wet; – wet 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers; – een aantal bijbehorende uitvoeringsbesluiten, vnl. KB 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1967, hierna RSZ-uitvoeringsbesluit.

De RSZ-wet is van openbare orde. Dit wil o.m. zeggen dat die wet voorrang heeft op de wil van de partijen. M.a.w. werknemers noch werkgevers kunnen vrij kiezen al dan niet onderworpen te zijn.

6

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

5.2.

Territoriaal toepassingsgebied

Het Belgische socialezekerheidsstelsel geldt niet uitsluitend voor Belgen die in België werken. Het kan eveneens van toepassing zijn op buitenlanders die in België werken, op Belgen die in het buitenland werken en soms zelfs op buitenlanders die in het buitenland werken. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste principes bij grensoverschrijdende tewerkstelling.

Het Belgische socialezekerheidsstelsel is, algemeen gesteld, van toepassing op de werknemer die in België werkt en van wie de werkgever: – in België gevestigd is; – in het buitenland gevestigd is maar in België een exploitatiezetel heeft waarvan de werknemer afhangt. Voor de sociale zekerheid is de exploitatiezetel van een onderneming, de zetel die doorgaans het loon van de werknemer betaalt, die een rechtstreeks gezag uitoefent over de werknemer en waarbij de werknemer verslag uitbrengt over zijn activiteiten.

De nationaliteit van de werknemer speelt daarbij geen rol.

Bij grensoverschrijdende tewerkstelling zijn er nogal wat afwijkingen op deze algemene regel. We onderscheiden tewerkstellingen: – in landen waarmee België verbonden is door een internationaal verdrag of een overeenkomst inzake sociale zekerheid; – in landen waarmee België geen overeenkomst heeft gesloten.

5.2.1.

Tewerkstelling in landen waarmee België een overeenkomst heeft gesloten

5.2.1.1. Verordening 883/2004 In deze verordening staan gemeenschappelijke regels om de socialezekerheidsrechten te beschermen wanneer men zich binnen de Europese Unie, en binnen IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland verplaatst.

Deze verordening betreft de coördinatie van socialezekerheidsstelsels en is geen vervanging van nationale stelsels door een enkel Europees stelsel.

5.2.1.1.1

Toepassingsgebied

De verordening is van toepassing op alle traditionele terreinen van de sociale zekerheid, namelijk: – ziekte; – moederschap en vaderschap; Intersentia

7

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

– – – – – –

ouderdomspensioenen; prepensioenen en invaliditeitsuitkeringen; nabestaandenuitkeringen en uitkeringen bij overlijden; werkloosheid; gezinsuitkeringen; arbeidsongevallen en beroepsziekten.

Begunstigden zijn verzekerd dat hun uitkeringen worden betaald, dat ze gedekt zijn voor gezondheidszorg en dat ze, ook wanneer ze naar een ander EU-land verhuizen hun gezinsuitkeringen krijgen.

5.2.1.1.2. Begunstigden

Alle EU-burgers (en hun familieleden) op wie de socialezekerheidswetgeving van een EU-land van toepassing is, kunnen van deze coördinatievoorschriften profiteren. Ze zijn van toepassing op werknemers en zelfstandigen, ambtenaren, studenten en gepensioneerden, maar ook op werklozen, mensen die nog niet werken of die niet meer werken.

De voorschriften zijn ook van toepassing op niet-EU-burgers en hun familieleden die legaal in de EU verblijven.

5.2.1.1.3. Basisbeginselen

– beginsel van één toepasselijk recht: begunstigden vallen onder de wetgeving van één land en betalen premies in dat land. De organisaties die sociale zekerheid beheren, beslissen tot welke rechtsmacht zij behoren.

– beginselen van gelijke behandeling en van non-discriminatie; begunstigden hebben dezelfde rechten en verplichtingen als burgers van het land waarin ze van toepassing zijn; – beginsel van samentelling van tijdvakken: begunstigden zijn verzekerd dat er rekening wordt gehouden met voorafgaande perioden van verzekering, werk of wonen in andere landen bij de berekening van hun uitkeringen.

– beginsel dat sociale uitkeringen exporteerbaar zijn naar alle EU-landen waar de begunstigde of familieleden wonen: begunstigden kunnen, indien zij in een land recht hebben op een uitkering in geld, deze uitkering zelfs innen als zij niet in dat land wonen.

Europese ziekteverzekeringskaart (European health insurance card — EHIC) 5.2.1.1.4. Ehic (European Health Insurance Card)

Met de EHIC (die gratis is) hebben mensen die in een ander EU-land verblijven dan hun land van vestiging, waaronder voor vakantie, toegang tot medische voorzieningen 8

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

tijdens hun verblijf onder dezelfde voorwaarden en dezelfde kosten als mensen die in dat land verzekerd zijn. Deze kosten worden daarna betaald/terugbetaald door het socialezekerheidsstelsel van hun land van herkomst.

5.2.1.2. Bilaterale akkoorden België heeft met diverse landen een overeenkomst inzake sociale zekerheid afgesloten: o.m. de Verenigde Staten, Canada, Turkije, Algerije, Marokko, …

De belangrijkste principes van de verschillende overeenkomsten zijn: – de werknemer werkt op het grondgebied van één land: hij valt onder toepassing van het socialezekerheidsstelsel van dat werkland; – de werknemer werkt tegelijkertijd op het grondgebied van beide landen: hij valt onder toepassing van het socialezekerheidsstelsel van elk land voor de activiteiten die hij daar uitoefent. Iedere werkgever moet zijn verplichtingen nakomen t.o.v. de socialezekerheidsinstellingen van elk land waar hij werknemers tewerkstelt; – detachering: de detacheringsregels van de verschillende bilaterale overeenkomsten zijn nagenoeg gelijk aan die van de Verordening.

5.2.1.3. Europees verdrag inzake sociale zekerheid Dit verdrag is van toepassing op de onderdanen van de volgende landen voor zover de Verordening 883/2004 niet van toepassing is: België, Oostenrijk, Spanje, Luxemburg, Nederland, Portugal, Turkije en Italië. In de praktijk gebruikt de RSZ het bijna uitsluitend in gevallen van tewerkstelling op Turks grondgebied waarvoor het Belgisch-Turkse akkoord geen toepassing vindt door de nationaliteit van de werknemer (bv. detachering van een Spaanse werknemer vanuit België naar Turkije).

5.2.2.

Tewerkstelling in landen waarmee België geen overeenkomst heeft gesloten

Wanneer een werkgever zijn Belgisch verzekerde werknemer uitstuurt naar een land waarmee België geen overeenkomst inzake sociale zekerheid heeft gesloten, valt deze werknemer in principe niet langer onder de Belgische wetgeving. Indien de voorziene duur van de tewerkstelling echter niet meer dan 6 maanden bedraagt, kan de werknemer toch nog aan de Belgische wetgeving onderworpen blijven. De werknemer kan voor een periode van nog eens 6 maanden onder het Belgische stelsel blijven, als de werkgever de RSZ, vóór het verstrijken van de eerste zes maanden van de verlenging, op de hoogte brengt.

Wanneer een werkgever zijn werknemer voor onbepaalde tijd uitstuurt of voor een periode die van bij het begin vastgesteld is op meer dan 6 maanden, mag hij hem in geen

Intersentia

9

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

geval meer bij de RSZ aangeven. De werknemer kan indien hij dat wenst deelnemen aan het stelsel van de Overzeese Sociale Zekerheid.1

5.3.

Personeel toepassingsgebied

Wet 3Â juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, hierna arbeidsovereenkomstenwet De socialezekerheidsregeling voor werknemers is in principe van toepassing op de werknemers en de werkgevers die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst. Het voornaamste is dat er een arbeidsovereenkomst bestaat. De socialezekerheidsregeling is dan van toepassing, ongeacht het geslacht, de leeftijd of de nationaliteit van de werknemer, en ongeacht de dagelijkse, wekelijkse of maandelijkse duur van de arbeidsprestaties. De wijze en de vorm van het loon (uurloon, prestatieloon, vast bedrag, fooien enz.) spelen evenmin een rol.

5.3.1.

Arbeidsovereenkomst

5.3.1.1. Wat is een arbeidsovereenkomst?

Een arbeidsovereenkomst is een wederkerige overeenkomst waarbij twee partijen, enerzijds de werkgever en anderzijds de werknemer, tegenover elkaar een verbintenis aangaan, of verplichtingen op zich nemen. De werknemer verbindt zich ertoe tegen loon, onder gezag van een werkgever, arbeid te presteren. De betaling van het loon en het verschaffen van tewerkstelling zijn de hoofdverplichtingen die de werkgever op zich neemt.

Betalen van loon, en verschaffen van arbeid Werkgever

Werknemer

Verrichten van arbeid onder gezag

De 3 essentiĂŤle elementen van de arbeidsovereenkomst zijn dus: 1. de arbeid; 2. het loon, hoe dit ook genoemd mag worden; 3. het gezag van de werkgever, of het zogenaamde ondergeschikte verband.

Deze 3 elementen moeten dus samen aanwezig zijn opdat er van een arbeidsovereenkomst sprake kan zijn. Ontbreekt een van deze elementen, of is er geen wederkerige 1.

10

Op het stelsel van de overzeese sociale zekerheid wordt niet verder ingegaan, zie www.dibiss.fgov.be.

Sinds 1Â januari 2015 zijn de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten (RSZPPO) en de Dienst voor Overzeese Sociale Zekerheid (DOSZ) gefuseerd. Zij vormen nu de Dienst voor de Bijzondere Socialezekerheidsstelsels (DIBISS).

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

overeenkomst, dan spreken we niet langer van een arbeidsovereenkomst, maar is er een andere vorm van tewerkstelling of samenwerking. Zo kunnen we nog de volgende arbeidsrelaties onderscheiden van de arbeidsovereenkomst: – vastbenoemde ambtenaren bijvoorbeeld hebben geen arbeidsovereenkomst maar een statuut. Dit is géén wederkerige overeenkomst, maar een eenzijdige verbintenis van de tewerkstellende overheid, die door diezelfde overheid in principe ook eenzijdig gewijzigd kan worden; – de arbeidsovereenkomst onderscheidt zich van de leerovereenkomst, omdat in deze laatste overeenkomst niet de te verrichten arbeid maar de opleiding het essentiële element is; – vrijwilligers zijn in beginsel ook niet met een arbeidsovereenkomst tewerkgesteld, omdat zij geen loon krijgen. Krijgen zij in plaats van een loon een ‘onkostenvergoeding’, dan zal zeer zorgvuldig nagegaan moeten worden of het hier toch niet om een verdoken loon gaat: indien dit toch het geval is, is er ook sprake van een arbeidsovereenkomst. Op het gebied van RSZ is er overigens bepaald dat dergelijke vergoedingen niet als loon beschouwd worden als het totaalbedrag ervan niet meer bedraagt dan 37,71 euro per dag en 1.388,40 euro per jaar (bedragen 2020), zonder dat de vrijwilliger het bedrag en de realiteit van de kosten moet bewijzen.2 Als de vergoedingen hoger zijn dan deze 2 bedragen, zal men (om nog vrijgesteld te kunnen zijn van RSZbijdragen) aan de hand van ‘bewijskrachtige documenten’ moeten bewijzen dat de kosten die vergoed werden reëel zijn; – het essentiële element waar de arbeidsovereenkomst zich ten slotte onderscheidt van overeenkomsten zoals de aannemingsovereenkomst voor zelfstandige arbeid, de lastgeving, of de vennootschap, is het ondergeschikte verband. Zelfstandigen leveren wel prestaties tegen betaling, maar zij werken niet in ondergeschikt verband.

De werkgevers mogen zich niet op de nietigheid van de arbeidsovereenkomst beroepen om de toepassing uit te sluiten, bv. de barhouder t.a.v. diensters en masseuses die hij tewerkstelt, maar die in werkelijkheid prostituees zijn.

5.3.1.2. Ondergeschikt verband Een essentieel kenmerk van de arbeidsovereenkomst is het bestaan van het ondergeschikt verband. Er is een gezagsrelatie tussen de werkgever en de werknemer: – de werkgever heeft het recht om bevelen te geven over de organisatie en de uitvoering van het werk; – de werknemer dient de instructies van de werkgever op te volgen.

2.

Art. 17quinquies RSZ-uitvoeringsbesluit. Ook de fiscus zal deze inkomsten vrijstellen van belastingen als het gaat over vrijwilligerswerk voor clubs, federaties, verenigingen, instellingen of vrijwilligerswerk voor de overheid in het kader van sportieve, sociale of culturele doeleinden. De basisbedragen worden jaarlijks geïndexeerd.

Intersentia

11

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

De juridische mogelijkheid tot het uitoefenen van gezag is op zich al voldoende om te besluiten tot het bestaan van een ondergeschiktheid. Het is dus niet noodzakelijk dat de effectieve uitoefening van dit gezag plaats heeft of dat de werkgever technisch in de mogelijkheid is om zijn gezag uit te oefenen. Het gezag kan zich uiten op verschillende manieren. Desgevallend kan dit gebeuren via derden, of via controles achteraf. Het feit dat de werknemer wegens de aard van de prestaties die hij uitvoert onafhankelijk kan of mag werken staat het bestaan van een gezagsrelatie en dus een arbeidsovereenkomst niet in de weg. We denken hierbij bv. aan ziekenhuisgeneesheren, preventieadviseurs, arbeidsgeneesheren, artiesten, journalisten enz. Het recht van de werkgever om gezag uit te oefenen is in deze gevallen inderdaad beperkt, maar zeker niet uitgesloten. Het ondergeschikte verband is er zodra gezag aanwezig is bij de materiële organisatie van het werk, echter niet bij de uitvoering ervan. Ondergeschiktheid kan dus wel degelijk samengaan met een volledig vrije en zelfstandige uitvoering van het werk.

Ook tussen gehuwden kan er een geldige arbeidsovereenkomst bestaan. De RSZ en bepaalde rechtsleer staan weliswaar erg weigerachtig tegenover arbeidsovereenkomsten tussen echtgenoten, maar principieel juridische bezwaren tegen dergelijke overeenkomsten zijn er eigenlijk niet. Wanneer er een daadwerkelijke band van ondergeschiktheid bestaat, kan er sprake zijn van een arbeidsovereenkomst tussen echtgenoten: de belangengemeenschap tussen echtgenoten belet het bestaan van een gezagsverhouding bij het uitvoeren van een arbeidsovereenkomst niet. Hetzelfde geldt voor arbeidsovereenkomsten tussen verwanten zoals vader en zoon, of tussen niet gehuwde concubanten.

5.3.1.3. Problematiek van schijnzelfstandigen en pseudowerknemers Programmawet (I) 27 december 2006 In de praktijk worden er voor de arbeidsrechtbanken nogal wat geschillen gevoerd m.b.t. het al dan niet bestaan van een ondergeschikt verband tussen partijen. Sommige ondernemingen nemen immers hun toevlucht tot het werken met ‘zelfstandige arbeidskrachten’ met de bedoeling arbeidskosten te vermijden: nochtans gaat het dan vaak om mensen die opeenvolgende opdrachten krijgen van éénzelfde opdrachtgever en economisch volledig afhankelijk van hem zijn, terwijl diezelfde opdrachtgever tijdens de uitvoering van de overeenkomst regelmatig instructies geeft. Men spreekt in dit verband van ‘schijnzelfstandigen’. Het gaat hier dan in feite om werknemers die slechts formeel het statuut van zelfstandige hebben gekozen of gekregen, terwijl zij op dezelfde wijze als werknemers arbeid verrichten voor een werkgever.

12

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

In het omgekeerde geval gebeurt het soms dat mensen ten onrechte als werknemer ingeschreven worden bij de RSZ met de bedoeling bepaalde voordelen uit de sociale zekerheid te kunnen krijgen (bv. werkloosheidsuitkeringen). In dit geval spreekt men vaak over ‘oneigenlijke werknemers’ of ‘pseudowerknemers’.

Voorbeeld –

Victor werkt sedert 2010 als bediende voor een IT-bedrijf. Hij heeft een mooi loon.

Van zijn brutoloon wordt 13,07% als RSZ-bijdragen ingehouden, en het saldo is onderhevig aan bedrijfsvoorheffing. De werkgever op zijn beurt betaalt ongeveer 35% werkgeversbijdragen RSZ bovenop het brutoloon. De werkgever stelt voor of hij dezelfde activiteit niet wil uitvoeren als zelfstandige. Victor zou hetzelfde werk blijven uitvoeren op dezelfde wijze en dezelfde plaats, maar dan alleen niet langer als bediende. Hij zou voor zijn prestaties voortaan facturen sturen. Op de facturen die Victor stuurt zijn geen werkgeversbijdragen RSZ verschuldigd, en er worden evenmin sociale werknemersbijdragen ingehouden. Victor zou zelf zijn sociale bijdragen als zelfstandige betalen. De inkomsten van Victor worden – na aftrek van zijn beroepskosten – belast. Dit plaatje zou voor Victor en vooral zijn werkgever financieel goedkoper kunnen uitvallen, hoewel niet mag vergeten worden dat Victor de socialezekerheidsbescherming die hij als werknemer geniet, verliest.

Iemand die ‘op papier’ zelfstandige is, maar in werkelijkheid gewoon in ondergeschikt verband werkt, noemen we een schijnzelfstandige.

–

Hugo is sedert een dertigtal jaar schilder. Hij heeft in de loop van de jaren zijn schilderszaak uitgebouwd, en heeft intussen een vennootschap opgericht, waarvan hij enig aandeelhouder en afgevaardigd bestuurder is. Er zijn 40 werknemers in dienst van de vennootschap. Hugo is 55 jaar oud, en voelt dat hij problemen in zijn rug begint te krijgen. Hij besluit om ontslag te nemen als afgevaardigd bestuurder; zijn zoon wordt als afgevaardigd bestuurder aangesteld. Daarop wordt Hugo aangeworven als arbeider (werknemer-schilder), en wordt hem elke maand een loon betaald.

In werkelijkheid blijft hij gewoon de touwtjes van de firma in handen houden. Na een jaar wordt hij als werknemer geregeld tijdelijk werkloos gesteld, en krijgt hij een werkloosheidsuitkering. Hij wordt geopereerd aan zijn rug, en ontvangt een ziekteuitkering als werknemer. Hij werd ‘op papier’ werknemer, maar werkte nooit in ondergeschikt verband. Hij was een pseudowerknemer.

Eind 2006 probeerde de wetgever meer duidelijkheid te scheppen in de problematiek van de schijnzelfstandigen en pseudowerknemers via de zgn. arbeidsrelatiewet. Deze wet beoogde op de eerste plaats duidelijkheid te scheppen over de onderwerping aan de sociale zekerheid als werknemer of als zelfstandige. De wet heeft echter ook belang voor het

Intersentia

13

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

arbeidsrecht om te (be)oordelen of iemand verbonden is door een arbeidsovereenkomst, dan wel door een aannemingsovereenkomst. De belangrijkste punten: – De arbeidsrelatiewet vertrekt van de keuzevrijheid van de partijen om hun arbeidsrelatie te kwalificeren als overeenkomst voor zelfstandige aanneming of als arbeidsovereenkomst. Zonder de openbare orde, de goede zeden en de dwingende wetten te kunnen overtreden, kiezen de partijen m.a.w. vrij de aard van hun arbeidsrelatie, waarbij de effectieve uitvoering van de overeenkomst moet overeenkomen met de aard van de arbeidsrelatie.

– Er moet voorrang worden gegeven aan de kwalificatie die uit de feitelijke uitoefening blijkt indien deze de door de partijen gekozen juridische kwalificatie uitsluit. Indien de uitoefening van de arbeidsrelatie voldoende elementen naar voren brengt die, beoordeeld overeenkomstig de wettelijke bepalingen, onverenigbaar zijn met de kwalificatie die door de partijen aan de arbeidsrelatie wordt gegeven, zal er een herkwalificatie van de arbeidsrelatie gebeuren en wordt er een overeenstemmend stelsel van sociale zekerheid toegepast.

In de strijd tegen schijnzelfstandigheid en ook tegen schijnwerknemerschap is er bij wet van 25 augustus 20123 een aanpassing gekomen aan de arbeidsrelatiewet van 27 december 2006.

Administratieve commissie Om de kwalificatie van de arbeidsrelaties vlotter te laten verlopen, had de arbeidsrelatiewet eind 2006 een specifieke commissie opgericht: de ‘Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie’. Het was de bedoeling dat de normatieve afdeling van die commissie op het niveau van de sector of een beroep zou werken, terwijl de administratieve kamers in concrete dossiers zouden bepalen welk socialezekerheidsstelsel van toepassing is op de arbeidsrelatie, en dit zonder afbreuk te doen aan de soevereine macht van de arbeidsrechtbanken om de aard van de arbeidsrelatie te beoordelen. Die commissie is echter niet operationeel.

Daarom werd de normatieve afdeling van de commissie opgeheven door de wet van 25 augustus 2012. De bedoeling van deze wet is om de invoering van specifieke criteria voor de beoordeling van de arbeidsrelatie via een vereenvoudigde procedure te laten verlopen vanaf 1 januari 2013.

3.

14

Wet van 25 augustus 2012 tot wijziging van Titel XIII van de programmawet (I) van 27 december 2006, wat de aard van de arbeidsrelaties betreft, BS 11 september 2012.

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

De commissie wordt dus de ‘Administratieve commissie ter regeling van de arbeidsrelatie’. Ze heeft meerdere kamers, die elk samengesteld zijn uit een gelijk aantal leden die benoemd worden door de Koning. Elke kamer wordt voorgezeten door een beroepsmagistraat.

De sociale partners van de sector kunnen gehoord worden door de commissie. De samenstelling, de werking, en de benoeming van de leden van de administratieve commissie is uitgewerkt door 2 koninklijk besluiten van 11 februari 2013.

Algemene criteria De partijen kunnen vrij de aard van hun professionele relatie kiezen. Wanneer echter uit de uitoefening van de arbeidsrelatie voldoende elementen blijken die onverenigbaar zijn met de kwalificatie die door de partijen aan de arbeidsrelatie is gegeven, zal de overeenkomst worden geherkwalificeerd.

Teneinde na te gaan of de gekozen samenwerking ‘onverenigbaar’ is met de effectieve uitvoering van de overeenkomst, reikt de arbeidsrelatiewet van 27 december 2006 vier algemene criteria aan: • de wil van de partijen; • de vrijheid om de werktijd te organiseren; • de vrijheid om het werk te organiseren; • de mogelijkheid om een hiërarchische controle uit te voeren.

Specifieke bepalingen voor zes sectoren De wet van 25 augustus 2012 viseert vier sectoren waarin schijnzelfstandigheid vastgesteld kan worden: • het bouwbedrijf; • de bewaking; • het vervoer; • de schoonmaak; • de landbouw; • het tuinbouwbedrijf.

Voor deze sectoren werd een lijst van negen criteria opgesteld. Als uit een analyse van de arbeidsrelatie blijkt dat meer dan de helft van de criteria zijn vervuld, geldt

Intersentia

15

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

een weerlegbaar vermoeden dat het gaat om een arbeidsovereenkomst. Het gaat over de volgende criteria: • ontstentenis van enig financieel of economisch risico in hoofde van diegene die de werkzaamheden uitvoert, zoals dit onder meer het geval is: – bij ontstentenis van een persoonlijke en substantiële investering in de onderneming met eigen middelen of, – bij ontstentenis van een persoonlijke en substantiële deelname in de winsten en de verliezen van de onderneming; • ontstentenis van verantwoordelijkheid en beslissingsmacht aangaande de financiële middelen van de onderneming; • ontstentenis van beslissingsmacht over het aankoopbeleid van de onderneming; • ontstentenis van beslissingsmacht over het prijsbeleid van de onderneming in hoofde van diegene die de werkzaamheden uitvoert, behoudens wanneer de prijzen wettelijk zijn vastgelegd; • de ontstentenis van resultaatsverbintenis betreffende de overeengekomen arbeid; • de garantie op betaling van een vaste vergoeding, ongeacht de bedrijfsresultaten of de omvang van de geleverde prestaties; • het zelf geen werkgever zijn van persoonlijk en vrij aangeworven personeel of het ontbreken van de mogelijkheid om voor de uitvoering van het overeengekomen werk personeel aan te werven of zich te laten vervangen; • het zich niet voordoen als een onderneming ten overstaan van andere personen of hoofdzakelijk of gewoonlijk voor één medecontractant werken; • in ruimtes werken waarvan men niet de eigenaar of de huurder is of werken met materiaal dat ter beschikking wordt gesteld, gefinancierd of gewaarborgd door de medecontractant.

Aangezien het een weerlegbaar vermoeden betreft, kan dit worden betwist door alle middelen van recht, waaronder de algemene criteria vermeld in de arbeidsrelatiewet.

Bij eventuele herkwalificatie van de relatie wordt het overeenstemmende socialezekerheidsstelsel toegepast rekening houdend met de toepasselijke verjaringstermijnen.

Als meer dan de helft van de criteria niet zijn vervuld, geldt er een weerlegbaar vermoeden dat het om een overeenkomst van zelfstandige samenwerking gaat.

Dit vermoeden is niet van toepassing op familiale arbeidsrelaties. Als een familiale arbeidsrelatie wordt beschouwd een arbeidsrelatie tussen onder meer bloedverwanten en aanverwanten tot de derde graad, tussen wettelijk samenwonenden alsook tussen een vennootschap en een persoon die verwant is tot in de derde graad of die wettelijk samenwoont met een vennoot die meer dan 50% van de aandelen bezit.

16

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

In de andere sectoren blijft de regel dat de arbeidsrelatie gekwalificeerd wordt aan de hand van de vier eerder vermelde algemene criteria, tenzij deze worden aangevuld met of vervangen door specifieke criteria.

Sociale ruling Nieuw is ook dat de mogelijkheid van een sociale ruling vanaf 1 januari 2013 operationeel wordt. Bij de FOD Sociale Zekerheid wordt een rulingcommissie ingesteld die bestaat uit meerdere “kamers”, die elk bestaan uit, naast een voorzitter: • minstens 2 leden aangewezen op voorstel van de minister bevoegd voor Middenstand; • minstens 2 leden aangewezen op voorstel van de ministers bevoegd voor Sociale Zaken en Werk.

De zittingen van de rulingscommissie zijn niet openbaar. De kamers beslissen op basis van de stukken van het dossier, eventueel na de partijen in de discussie over de arbeidsrelatie gehoord te hebben. De partijen kunnen zich laten vertegenwoordigen door een advocaat of een volmachtdrager die over een schriftelijke volmacht beschikt. De beslissing gebeurt bij meerderheid, waarbij de voorzitter enkel meestemt bij staking van stemmen.

De arbeidsrelatiewet maakt een onderscheid tussen de volgende soorten aanvragen (en beslissingen): • beslissingen die worden genomen op gezamenlijk initiatief van het geheel der partijen van de arbeidsrelatie; • beslissingen die worden genomen op initiatief van een enkele partij van de arbeidsrelatie wanneer deze een zelfstandige activiteit start en een aanvraag doet bij een sociaal verzekeringsfonds; • beslissingen die worden genomen op initiatief van elke partij bij een arbeidsrelatie (of beoogde arbeidsrelatie) waarvan het statuut van werknemer of zelfstandige onzeker is, en die hierom rechtstreeks een verzoek aan de administratieve commissie richt; • beslissingen om een eerdere beslissing te herzien. De wetgever geeft de partij die eerder al een beslissing van de bevoegde kamer van de administratieve commissie heeft gekregen ook nog de kans om een nieuwe beslissing van deze kamer te verkrijgen.

De beslissingen van de rulingcommissie worden genomen binnen de 3 maanden volgend op de datum van indiening van de aanvraag. Deze termijn wordt verlengd wanneer er bijkomende documenten worden gevraagd. Bij aanvragen die worden ingediend bij een sociaal verzekeringsfonds begint de termijn van 3 maanden pas te lopen vanaf de dag waarop de griffie de aanvraag van het sociaal verzekeringsfonds ontvangt.

Intersentia

17

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

5.3.1.4. Samengaan arbeidsovereenkomst en aannemings- of zelfstandigenovereenkomst Art. 5bis arbeidsovereenkomstenwet De wetgever heeft een ernstige beperking aangebracht aan het samengaan van een arbeidsovereenkomst en een zelfstandigencontract tussen dezelfde partijen. Wanneer een werknemer die met een werkgever door een arbeidsovereenkomst is verbonden, als zelfstandige via een aannemingsovereenkomst ook nog gelijkaardige prestaties uitvoert voor die werkgever, worden deze prestaties geacht op basis van een arbeidsovereenkomst te zijn uitgevoerd. Het gaat hier om een onweerlegbaar wettelijk vermoeden, waarvoor dus geen tegenbewijs mag worden aangebracht.

De bedoeling van deze beperking mag duidelijk zijn: de wetgever wil vermijden dat bepaalde prestaties en het loon ervoor, ontsnappen aan de toepassing van de socialezekerheidsregeling voor werknemers. Het begrip aannemingsovereenkomst moet in dit verband zeer ruim geïnterpreteerd worden: alle prestaties als zelfstandige worden ermee bedoeld. Het moet wel gaan om gelijkaardige prestaties.

Een administratieve bediende bij een verzekeringsmaatschappij kan buiten de werkuren in het kader van een aannemingsovereenkomst verzekeringspolissen verkopen voor dezelfde maatschappij. Een verzekeringsagent in loondienst van die maatschappij kan dit niet: hij zou immers gelijkaardige prestaties verrichten.

5.3.2.

Uitbreidingen, gelijkstellingen, beperkingen en uitsluitingen

5.3.2.1. Zeelieden De regeling voor werknemers vindt geen toepassing op personen die vallen onder de regeling betreffende de sociale zekerheid van de zeelieden ter koopvaardij. Deze categorie heeft een eigen regeling, nl. de besluitwet van 7 februari 1945 betreffende de maatschappelijke veiligheid van zeelieden ter koopvaardij. Op deze regeling gaan we hier niet verder in.

5.3.2.2. Gelijkstellingen Art. 1 en 2 RSZ-wet Er bestaan diverse categorieën die worden gelijkgesteld met werknemers o.a.: – leerjongens: worden met werknemers gelijkgesteld, evenals de persoon die hen tewerkstelt met de werkgever;

18

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

– niet-werknemers: personen die zonder door een arbeidsovereenkomst verbonden te zijn tegen loon arbeidsprestaties verrichten onder het gezag van een andere persoon, of arbeid verrichten in gelijkaardige omstandigheden. Het gaat in hoofdzaak om: • thuiswerkers; • vrachtwagen- en taxichauffeurs onder bepaalde voorwaarden; • studenten; • personen verbonden door een opleidingsovereenkomst; – au pairs: worden door de RSZ gelijkgesteld met dienstbodes.

5.3.2.3. Uitbreidingen Art. 1bis en 2 RSZ-wet Art. 3 RSZ-uitvoeringsbesluit Het toepassingsgebied werd uitgebreid tot een aantal personen die, zonder door een arbeidsovereenkomst te zijn verbonden, arbeid verrichten in gelijkaardige omstandigheden als die van een arbeidsovereenkomst.

Het gaat om: • lasthebbers van non-profitorganisaties (personen die hun voornaamste bedrijvigheid wijden aan het dagelijkse beheer of de leiding van verenigingen of organisaties die geen industriële of handelsverrichtingen uitvoeren en er niet naar streven hun leden een materieel voordeel te verschaffen (bv. ziekenfondsen, organisaties van werkgevers, vzw’s), kunstenaars (personen die zonder door een arbeidsovereenkomst verbonden te zijn artistieke prestaties • leveren en/of artistieke werken produceren tegen betaling van een loon). De opdrachtgever wordt dan ook beschouwd als werkgever; • huisarbeiders; • vervoerders van goederen en van personen: het komt erop neer dat personen die vervoer van goederen verrichten dat hun door een onderneming opgedragen wordt, door middel van voertuigen waarvan zij geen eigenaar zijn of waarvan de aankoop gefinancierd of de financiering gewaarborgd wordt door de ondernemer; m.a.w. ook al verricht een zelfstandige transportopdrachten voor een opdrachtgever: indien de vrachtwagen waarmee de zelfstandige rijdt eigendom is van de opdrachtgever, zullen RSZ-bijdragen als werknemervoor de prestaties van de vervoerder moeten worden betaald; • taxibestuurders; • gehandicapten in opleiding om omscholing;

Intersentia

19

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

• andere personen in beroepsopleiding; • studenten; • onthaalouders.

5.3.2.4. Beperkingen Art. 4-8ter RSZ-uitvoeringsbesluit De RSZ-wet voorziet de mogelijkheid om bij KB voor bepaalde categorieën werknemers de toepassing van de wet tot één of meer van de regelingen te beperken.

Het gaat bijvoorbeeld om: • leerlingen: voor hen wordt onder bepaalde voorwaarden de toepassing beperkt tot de regeling voor de jaarlijkse vakantie; • betaalde sportbeoefenaars: de toepassing wordt beperkt tot de verplichte ziekteverzekering, werkloosheid, rust- en overlevingspensioen, kinderbijslag.

Ze vallen dus niet onder de jaarlijkse vakantie; • gelegenheidsarbeiders in de land- en tuinbouwsector: de toepassing wordt beperkt tot de verplichte ziekteverzekering, werkloosheid, rust- en overlevingspensioen en kinderbijslag.

5.3.2.5. Uitsluitingen Art. 16-18 RSZ-uitvoeringsbesluit Vrijwilligerswet 3 juli 2005 Bepaalde werknemers zijn uitgesloten uit het socialezekerheidsstelsel voor werknemers, omdat zij prestaties van beperkte omvang leveren. Dat is, als aan de nodige voorwaarden voldaan is, het geval voor: – de socioculturele sector; – sportmanifestaties; – landbouwarbeiders; – studenten; – huispersoneel (enkel sommige huisbedienden); – vrijwilligers; – kunstenaars met specifieke kleine vergoedingen; – geneesheren; – vrijwilligers brandweer en ambulance.

20

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

5.4.

Gevolgen van de onderwerping

De meest voor de hand liggende gevolgtrekking van de onderwerping aan de sociale zekerheid is de verplichting om bijdragen te betalen aan de RSZ. Deze onderwerping is noodzakelijk om rechten te verwerven inzake rustpensioen, werkloosheid en ziektevergoedingen.

Inzake gezondheidszorg en kinderbijslag is de band tussen de opening van het recht en loontrekkende arbeid veel subtieler. Wat de overlevingspensioenen betreft , ontstaat het recht van de begunstigde uit het werk van de echtgenoot (zie verder).

6.

Het loon waarop de bijdragen worden geïnd

Art. 19 en 23 RSZ-wet

6.1.

Het begrip loon

Eerder werd al gesteld dat de financiering van de Belgische sociale zekerheid gebeurt door werkgevers- en werknemersbijdragen.

Arbeiders/bedienden – De basis waarop de bijdragen geïnd worden, verschilt naargelang het statuut van de werknemer: arbeider of bediende. Werkgever en werknemer hebben geen vrije keuze tussen het arbeider- of het bediendestatuut. Het is de aard van de prestaties (manueel of intellectueel) die bepaalt of iemand arbeider of bediende is. Voor arbeiders en daarmee gelijkgestelden berekent men de socialezekerheidsbijdragen op het brutoloon verhoogd met 8%.

De reden daarvoor is dat voor bedienden de werkgever rechtstreeks het (enkel en dubbel) vakantiegeld betaalt, terwijl het vakantiegeld van de arbeiders door toedoen van de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie (RJV) wordt uitbetaald. De verhoging met 8% op het brutoloon van de arbeiders vertegenwoordigt het enkel vakantiegeld dat de RJV uitbetaalt. Door de verhoging van de berekeningsbasis met 8% worden de werknemers- en werkgeversbijdragen op het enkel vakantiegeld onrechtstreeks betaald, samen met het gewone loon. De bijdrage van de werklieden wordt dus berekend op 108% van het brutoloon om zo rekening te houden met het vakantiegeld dat betaald wordt door een fonds en niet geïntegreerd is in het loon zoals bij de bedienden, waar de bijdrage berekend wordt aan 100% van het brutoloon.

Intersentia

21

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

Loonbegrip – Aangezien de sociale zekerheid dus in beginsel gefinancierd wordt door bijdragen die op het loon geïnd worden, is het uiteraard van belang te weten welk loonbegrip er in de sociale zekerheid gehanteerd wordt. Het zou ons in het kader van deze cursus te ver voeren om alle wettelijke en reglementaire bepalingen ter zake uiteen te zetten, maar samengevat kunnen we stellen dat als loon voor de sociale zekerheid aangezien wordt: – elk in geld of in geld waardeerbaar voordeel; – dat de werkgever aan zijn werknemer toekent; – als tegenprestatie voor arbeid krachtens de arbeidsovereenkomst; – alsook datgene waarop de werknemer recht heeft ingevolge zijn dienstbetrekking: • rechtstreeks: krachtens de wet, een cao, een ondernemingsreglement, een gebruik, een eenzijdige verbintenis; • onrechtstreeks: via fondsen voor bestaanszekerheid e.d.

Hierbij aansluitend merken we nog op dat de RSZ deze definitie doorgaans zo ruim mogelijk interpreteert. De persoonlijke en patronale bijdragen aan de sociale zekerheid zijn overigens verschuldigd op alle elementen van het loon (basisuur- of maandloon, premies, commissieloon enz.). De sociale bijdragen die betaald dienen te worden, zijn niet gering.

Veel werkgevers trachten dan ook – al dan niet wettelijke – manieren te vinden om aan hun werknemers vergoedingen te betalen waarop geen bijdragen verschuldigd zijn.

Op de volgende vergoedingen moeten bv. wel RSZ-bijdragen worden betaald: • loon voor overuren; • voordelen in natura; • commissielonen; • fooien of bedieningsgeld (op een forfaitair dagloon); • gratificaties, premies, vergoedingen van alle aard, aandelen in de winst (wat ook de bron van de tegemoetkoming is, nl. wettelijk, conventioneel of liberaliteit van de werkgever); • loon voor feestdagen; • eerste week van het gewaarborgd loon voor werklieden; • loon voor dagen klein verlet of loon voor afwezigheidsdagen om ander werk te zoeken; • loon als aanvulling bij het dubbel vakantiegeld (bv. als de werkgever als gevolg van een conventie het dubbel vakantiegeld (normaal 85%) aanvult tot 100%); • opzeggingsvergoedingen (verbrekingsvergoedingen); • vergoedingen uitbetaald n.a.v. een einde van de arbeidsovereenkomst in onderling akkoord; • enkelvoudig vakantiegeld tijdens de dienstbetrekking;

22

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

• dubbel vakantiegeld (de werkgevers betalen geen bijdragen. De werknemers betalen een bijzondere bijdrage van 13,07%, maar die brengt geen rechten met zich mee).

Op de volgende vergoedingen moeten bv. geen RSZ-bijdragen worden betaald: • kosten eigen aan de werkgever; • sommige mobiliteitsvergoedingen; • verplaatsingskosten van en naar het werk; • maaltijdcheques: enkel onder een aantal strenge voorwaarden die gelijktijdig vervuld moeten zijn: – maximale waarde werkgeverstussenkomst: 6,91 euro; – minimale waarde werknemerstussenkomst: 1,09 euro; – 1 cheque per effectief gewerkte dag (geen minimum aantal uren); – de cheque mag niet in plaats van loon uitgereikt worden (zoals ooit de eindejaarspremie in het onderwijs met cheques betaald werd); – de bron moet een individueel of collectief akkoord zijn; – de cheque mag enkel gebruikt worden voor verbruiksklare voeding en drank; – maximale geldigheidsduur van 3 maanden; – het aantal uitgereikte cheques moet op RSZ-aangifte vermeld worden; – individualiseerbaar: specificeren op individuele rekening werknemer hoeveel cheques werden toegekend en hoeveel de persoonlijke bijdrage bedraagt; • aanvullingen bij sociale voordelen; • vrijgevigheden van de werkgever (‘liberaliteiten’): dit dient zéér genuanceerd bekeken te worden, bv. bij een bijzondere gebeurtenis in het bedrijf (jubileum), bij pensionering, 25 jaar dienst enz. Als het gaat om iets wat iedereen in het bedrijf krijgt, of indien het in een cao werd opgenomen, dan is het wel onderworpen aan bijdrageplicht; • sommige beschermingsvergoedingen (…); • geschenken en geschenkcheques (onder zeer strikte voorwaarden); • vergoeding voor arbeidsgereedschap of werkkleding; • syndicale premies (met een maximum per werknemer); • maaltijden beneden de kostprijs in een bedrijfsrestaurant; • bijkomende prestaties voor middagtoezicht/busbegeleiding door onderwijzend personeel of onderhoudspersoneel (indien hoofdprestatie: wél RSZ!); • kilometervergoeding voor verplaatsing per fiets.

6.2.

Enkele bijzondere vergoedingen

Een aantal vergoedingen die de werkgever aan de werknemer betaalt, nemen een bijzondere plaats in. Ten titel van illustratie bespreken we de wagen, fiets en niet-recurrente bonus.

Intersentia

23

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

6.2.1.

Toekenning firmawagen

Art. 38, § 3quater wet 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers De RSZ beschouwt het voordeel voor het persoonlijk en privégebruik van een bedrijfswagen niet als loon. Daarom is een bedrijfswagen dus niet onderworpen aan de gewone socialezekerheidsbijdragen.

Werkgevers die firmawagens ter beschikking stellen van hun personeel, moeten hierop wel een RSZ-bijdrage (CO2-taks genaamd) betalen, als de werknemer de firmawagen ook voor privédoeleinden mag gebruiken. Als privédoeleinden worden bv. beschouwd: verplaatsingen in de vrije tijd (zoals op reis gaan, boodschappen doen) en woon-werkverplaatsingen. De maandelijkse bijdrage is afhankelijk van de CO2-uitstoot en het type brandstof, en wordt forfaitair vastgesteld.

Hier kan eveneens worden opgemerkt dat de fiscale aftrekbaarheid van de firmawagen eveneens gekoppeld is aan de CO2-uitstoot van de firmawagen: hoe lager de uitstoot, hoe groter de aftrekbaarheid.

6.2.2.

Vergoedingen m.b.t. fiets

De kilometervergoeding toegekend aan de werknemer voor verplaatsingen per fiets (al dan niet elektrisch aangedreven) of speed pedelec tussen de woonplaats en de plaats van tewerkstelling is uitgesloten uit het loonbegrip. Vanaf 1 januari 2010 wordt gebruik gemaakt van een fiscaal indexeringsmechanisme.

Hetzelfde geldt voor een ter beschikking gestelde fiets (al dan niet elektrisch aangedreven) of speed pedelec, inclusief fietstoebehoren, voor zover de fiets of speed pedelec daadwerkelijk gebruikt wordt voor de verplaatsing tussen de woonplaats en de werkplaats.

6.2.3.

Niet-recurrente resultaatgerichte bonus

Cao nr. 90 van de Nationale Arbeidsraad, gesloten op 20 december 2007, en cao nr. 90bis van 21 december 2010 Kort samengevat komt het erop neer dat de werkgever bepaalde voordelen (bonus) mag toekennen die gebonden zijn aan de collectieve resultaten van een onderneming of een welomschreven groep van werknemers. Deze voordelen hangen af van de verwezenlijking van duidelijk aflijnbare, transparante, definieerbare/meetbare en verifieerbare doelstellingen. Zo kan bv. worden voorzien dat een bonus zal worden toegekend indien een

24

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

bepaalde omzetstijging zal worden gerealiseerd, of bepaalde kosten worden gereduceerd, of het papierverbruik of elektriciteitsverbruik daalt enz.

Het behalen van de doelstellingen moet echter kennelijk onzeker zijn bij de invoering van het bonusplan. Indien bv. een bonus wordt vooropgesteld voor de werknemers indien een omzetstijging van 10% wordt gerealiseerd in de maand december, zal dit een geldige voorwaarde kunnen zijn. Indien dit echter wordt vooropgesteld in een speelgoedwinkel, dan is het halen van die doelstelling, gelet op sinterklaas en de kerstperiode, helemaal niet kennelijk onzeker en eerder zelfs waarschijnlijk, zodat het in dat geval geen geldige voorwaarde is.

Voor de RSZ wordt de bonus niet beschouwd als loon voor een maximumbedrag van € 3.413 bruto in 2020 (= € 2.968 netto + een solidariteitsbijdrage van 13,07%), per kalenderjaar en per werknemer. In hoofde van de werkgever zijn de effectief toegekende voordelen wel onderworpen aan een bijzondere sociale zekerheidsbijdrage van 33%.

Voor de fiscus wordt de bonus vrijgesteld van belastingen ten belope van een maximumbedrag van € 2.968 netto in 2019, per kalenderjaar en per werknemer.

7.

7.1.

Financiering van de sociale zekerheid door loontrekkende4 Werkgevers en werknemers

De basis van de financiering van de sociale zekerheid wordt gevormd door bijdragen op basis van het (niet-geplafonneerde) brutoloon van de werknemers.

Enerzijds worden werknemersbijdragen ingehouden op het brutoloon, en dit ten bedrage van 13,07%. Concreet betekent dit dat op het brutoloon van de werknemers een bedrag ten belope van 13,07% wordt ingehouden ten gunste van de RSZ. Bovenop het brutoloon van de werknemer betaalt de werkgever de werkgevers- of patronale bijdrage.

De Zesde Staatshervorming voorzag in de overdracht naar de regio’s van de bevoegdheden inzake kinderbijslag, betaald educatief verlof, begeleiding van werklozen en van het Fonds voor collectieve uitrusting en diensten. Bijgevolg worden vanaf het eerste kwartaal 2015 de volgende bijdragen niet meer als dusdanig geïnd: – de kinderbijslag; – de kinderopvang; – het betaald educatief verlof; – de begeleiding en opvolging van werklozen.

4.

Op de fi nanciering van de zelfstandigen en ambtenaren gaan we in dit boek niet verder in.

Intersentia

25

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

Vanaf dan is er nog maar één patronale basisbijdrage (totaalpercentage) van toepassing, zonder rechtstreeks verband met het vroegere toepassingsgebied van deze specifieke bijdragen, maar verschillend voor een aantal groepen: – werknemers uit de private sector – contractuelen uit de openbare sector – statutairen en gelijkgestelden openbare sector 7.1.1.

24,92% 24,82% 17,82%

Invloed van de tax shift

De wet van 26 december 2015 tot versterking van de jobcreatie en koopkracht en de wet van 16 mei 2016 betreffende diverse bepalingen inzake sociale zaken voorzag in een vermindering van de bijdragepercentages voor werknemers van categorie 1 en 3 van de structurele vermindering. Het toepasselijke bijdragepercentage bedraagt voor deze werknemers vanaf 1 januari 2018 19,88%.

Om het totale werknemersbijdragepercentage te kennen, dienen de percentages van de regelingen die voor de werknemer van toepassing zijn, opgeteld te worden. De volgende bijdragepercentages gelden op de brutokwartaallonen: Tak van de sociale zekerheid

werknemersaandeel (%)

werkgeversaandeel (%)

Pensioenen

7,50

8,86

Ziekte en invaliditeit – geneeskundige verzorging

3,55

3,80

Ziekte en invaliditeit – uitkeringen

1,15

2,35

Werkloosheid

0,87

1,46

Beroepsziekten

–

1,00

Arbeidsongevallen

–

0,30

Voor de werknemers die via de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie een jaarlijkse vakantiecheque ontvangen (hoofdzakelijk arbeiders), wordt bij de patronale basisbijdrage 5,57% gevoegd voor de regeling jaarlijkse vakantie, en wordt 10,27% geïnd via een jaarlijkse vakantieafrekening.

Met de volgende bijdragen moet eveneens rekening worden gehouden: (Bijzondere) bijdrage

(%)

Loonmatigingsbijdrage

5,67 + 0,0567 × (toepasselijke werkgeversbijdragen)

Asbestfonds (bijz. bijdr.)

0,01

Arbeidsongevallen (bijz. bijdr.)

Statutaire werknemers (geen loonmatiging)

26

0,02 openbare

sector

1,40

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

Zoals gezegd, worden voor handarbeiders en daarmee gelijkgestelden de socialezekerheidsbijdragen berekend op het brutoloon verhoogd met 8%.

De reden is dat zij hun vakantiegeld niet van hun werkgever ontvangen, maar van de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie of een vakantiefonds. Zij ontvangen van hun werkgever bijgevolg geen loon voor de wettelijke vakantiedagen (enkel vakantiegeld).

Door de verhoging van de berekeningsbasis met 8% worden de werknemers- en werkgeversbijdragen op het enkel vakantiegeld onrechtstreeks betaald, samen met het gewone loon. Op het gedeelte van de vakantiecheque dat overeenstemt met het enkel vakantiegeld worden bijgevolg geen werknemersbijdragen ingehouden.

De loonmatigingsbijdrage is in principe verschuldigd voor iedereen die bij de RSZ wordt aangegeven.

Ze is gelijk aan 5,67% van het loon van de werknemer, verhoogd met 5,67% van de verschuldigde werkgeversbijdragen.

7.1.2.

Tussenkomst van de Staat

Naast de hierboven geschetste sociale bijdragen op de lonen vanwege werkgevers en werknemers, treedt de Staat als derde partner op in de fi nanciering van de sociale zekerheid. In plaats van arbeid te belasten, zoekt men alternatieve middelen die de grote pot van de sociale zekerheid vullen.

Naast de eigenlijke staatstussenkomst wordt ook (een deel van) de opbrengst van een aantal nieuwe heffingen aangewend voor de sociale zekerheid, zoals btw, bepaalde verhogingen van accijnzen, roerende of onroerende voorheffing, een energieheffing, een crisisbelasting.

7.2.

Berekeningsbasis

7.2.1.

Algemene regel

Zoals gezegd geldt als algemene regel dat de socialezekerheidsbijdragen berekend worden op het volledige brutoloon van de werknemer; voor de arbeiders moet het loon vóór de bijdrageberekening verhoogd worden met 8%. Daarnaast gebeurt voor bepaalde categorieën de bijdrageberekening op een forfaitair bedrag i.p.v. op het brutoloon.

7.2.2.

Bijzondere categorieën

Voor een aantal categorieën gelden bijzondere regels; het gaat o.m. met fooien bezoldigden, gelegenheidsarbeiders in de land- en tuinbouw en onthaalouders.

Intersentia

27

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

Ook in de horecasector bestaan belangrijke afwijkingen: – Gelegenheidsarbeid in de horeca: Elke werknemer die door een werkgever in de horeca of door een uitzendkantoor bij een gebruiker in de horeca voor een maximumduur van 2 opeenvolgende dagen tewerkgesteld wordt met een arbeidsovereenkomst van bepaalde duur of een arbeidsovereenkomst voor een duidelijk omschreven werk, is een gelegenheidswerknemer. Bijdrageberekening De berekeningswijze van de socialezekerheidsbijdragen hangt af van de manier waarop de gelegenheidswerknemer in Dimona (zie verder) werd aangegeven. De socialezekerheidsbijdragen voor de gelegenheidswerknemers worden berekend op een forfait (te verhogen met 8 % voor de handarbeiders) van: (bedragen 2020) • 8,22 euro/uur in het geval van een Dimona-uren; elk begonnen uur telt voor een volledig uur, met een maximum van 49,32 euro; • 49,32 euro/dag in het geval van een Dimona-dag (6 maal het uurforfait).

Het aantal werkdagen is beperkt tot: • 50 dagen per kalenderjaar per werknemer (= contingent werknemer); • 1200 dagen per kalenderjaar per werkgever (= contingent werkgever).

– Flexijobs en horecaoveruren: vanaf 1 december 2015 werden twee nieuwe maatregelen van kracht die tot doel hebben de loonkost in de horecasector te verlagen, namelijk de invoering van zogenaamde ‘flexi-jobs’ met toepassing van een bijzondere patronale bijdrage en de mogelijkheid om in de ‘horeca overuren’ te presteren vrij van sociale bijdragen. Deze systemen genieten eveneens van een vrijstelling van belastingen.

Flexijobs: alle werkgevers uit de horecasector en de uitzendkantoren voor de werknemers die ze ter beschikking stellen van een gebruiker uit de horeca, kunnen van dit systeem gebruik maken. Vanaf 1 januari 2018 wordt het systeem van de flexi-arbeid uitgebreid tot volgende sectoren, ook voor de uitzendkantoren voor de werknemers die ze ter beschikking stellen van een gebruiker uit een van deze paritaire comités: • 118 – een aantal broodbakkerijen • 119 – handel in voedingswaren • 201 – zelfstandige kleinhandel • 202 – kleinhandel in voedingswaren • 202.01 – middelgrote levensmiddelenbedrijven • 311 – grote kleinhandelshandelszaken • 312 – warenhuizen • 314 – kappersbedrijf en de schoonheidszorgen .

Een werknemer die voldoende prestaties verricht heeft bij een andere werkgever, kan tewerkgesteld worden in het kader van een flexi-job. Op het flexi-loon dat de werknemer voor deze prestaties krijgt, zijn er geen gewone socialezekerheidsbijdragen verschuldigd, alleen een bijzondere patronale bijdrage van 25,00 %.

28

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

In het kader van een flexi-job heeft de werknemer recht op een loon (flexi-loon) en een enkel vakantiegeld van 7,67 % (flexi-vakantiegeld), dat samen met het loon wordt uitbetaald (bruto is netto aangezien er geen inhoudingen zijn). Het flexi-loon mag, vanaf 1 maart 2020, niet lager zijn dan 9,55 EUR per uur en het flexi-vakantiegeld dus niet lager dan 0,73 EUR per uur (totaal dus 10,28 EUR per uur). (bedragen 2020).

De betrokkene werknemer moet voldoende gewerkt hebben. Die voorwaarde wordt bekeken in het kwartaal van tewerkstelling zelf (T) als in het kwartaal dat er drie kwartalen aan voorafging (T-3): Voorwaarde in kwartaal T: – de flexi-jobwerknemer mag bij dezelfde werkgever niet tewerkgesteld zijn met (een) andere arbeidsovereenkomst(en) waarvoor hij tijdens het kwartaal 80 % of meer prestaties levert; – hij mag zich niet bevinden in een opzegperiode bij die werkgever of in een periode gedekt door een verbrekingsvergoeding betaald door die werkgever; – er moet een systeem van toepassing zijn dat al de prestaties van de flexi-werknemer registreert en bijhoudt; Voorwaarde in kwartaal (T - 3) behalve als ‘gepensioneerd’: de werknemer moet bij één of meerdere werkgevers, andere dan de werkgever bij wie de flexi-job wordt uitgeoefend, een volume aan arbeidsprestaties geleverd hebben dat ten minste 80 % bedraagt: Overuren Horeca: Op het loon dat voor een geplafonneerd aantal overuren betaald wordt, zijn geen bijdragen verschuldigd. Het gaat om prestaties van werknemers tewerkgesteld op basis van een voltijdse arbeidsovereenkomst door een werkgever uit de horeca, of door een uitzendkantoor bij een gebruiker uit de horeca.

7.3

Bijzondere bijdragen

Er wordt ook gesproken van de zogenaamde ‘bijzondere’ bijdragen. Zij zijn bijzonder omdat ze niet rechtstreeks de regelingen van de sociale zekerheid financieren of omdat ze enkel in bepaalde omstandigheden verschuldigd zijn. Het gaat bijvoorbeeld om: – Studenten. Onder bepaalde voorwaarden kunnen studenten tijdens het kalenderjaar werken zonder dat op hun loon socialezekerheidsbijdragen verschuldigd zijn. Op dat loon is wel een solidariteitsbijdrage verschuldigd. Het bijdragepercentage van de solidariteitsbijdrage bedraagt 8,13%. Hiervan is 5,42% ten laste van de werkgever en 2,71 ten laste van de student.

– Extralegale pensioenen: Een bijzondere werkgeversbijdrage (8,86 %, in sommige gevallen nog verhoogd met 3 %) is verschuldigd op alle stortingen die werkgevers verrichten om aan hun personeelsleden of aan hun rechtverkrijgenden extralegale voordelen inzake ouderdom of vroegtijdige dood te verlenen.

Intersentia

29

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

– Bedrijfsvoertuigen: het voordeel van het gebruik van een voertuig ter beschikking gesteld door de werkgever, is uit het loonbegrip uitgesloten. Op dat voordeel is een solidariteitsbijdrage ten laste van de werkgever verschuldigd. Het is een Forfaitair bedrag op basis van CO2 uitstoot.

7.4.

Vermindering van sociale bijdragen

Met als doel de loonkosten voor de werkgevers te verlagen, heeft de wetgever sedert het midden van de jaren tachtig een aantal maatregelen genomen om de werkgeversbijdragen te verlagen. Een aantal verschillende systemen ontstonden daardoor, elk met een eigen berekeningswijze en een eigen doelgroep.

1. Structurele vermindering: de structurele lastenvermindering is een automatische trimestriële vermindering van de werkgeversbijdragen voor alle werknemers in de private sector die volledig aan de sociale zekerheid onderworpen zijn. Het bedrag van de vermindering varieert in functie van de categorie waartoe de werknemer behoort, zijn kwartaalloon en het volume van zijn prestaties. De structurele lastenvermindering geldt zowel voor arbeiders als bedienden en dit tijdens de volledige duur van de tewerkstelling. De werknemer moet bij de aanwerving geen enkel specifiek statuut bezitten op het vlak van leeftijd, werkloosheid, scholing, … In het kader van de taxshift werd de structurele vermindering grondig hervormd, waardoor niet elke werknemer nog het recht op deze vermindering opent.

2. Doelgroepvermindering: werkgevers worden gestimuleerd om aanwervingen te doen uit bepaalde groepen of om werknemers met een staat van dienst te behouden door een financiële stimulans, door middel van een RSZ-korting.

De focus ligt op 3 doelgroepen, namelijk: 1. de aanwerving van jongeren; 2. de aanwerving van ouderen; en 3. de aanwerving van personen met een arbeidsbeperking.

Ook voor startende en kleine werkgevers uit de privésector die weinig of geen personeel in dienst hebben, is een doelgroepvermindering “eerste aanwervingen” voorzien: een vermindering van de verschuldigde werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid bij aanwerving van een nieuwe werknemer gedurende dertien kwartalen. Bij de aanwerving van een eerste werknemer vóór 1 januari 2021, geniet de werkgever voor onbepaalde duur deze doelgroepvermindering. Voor de tweede tot zesde werknemer kan de werkgever van een forfaitaire vermindering van de patronale basisbijdragen genieten tijdens een aantal kwartalen verspreid over een periode van 20 kwartalen die vanaf het kwartaal van aanwerving begint te lopen.

30

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

Daarnaast bestaat er ook de werkbonus: een vermindering van de werknemersbijdrage die tot doel heeft om werknemers met een laag loon een hoger nettoloon te garanderen zonder dat het brutoloon wordt verhoogd.

Doelgroepvermindering: werkgevers worden gestimuleerd om aanwervingen te doen uit bepaalde groepen of om werknemers met een staat van dienst te behouden door een financiële stimulans, door middel van een RSZ-korting.

Vb. oudere werknemers (Vlaanderen): Vanaf 1 juli 2016 introduceert Vlaanderen een nieuwe doelgroepvermindering voor oudere werknemers ter vervanging van de vroeger bestaande doelgroepvermindering ouderen. Het bedrag van de doelgroepvermindering hangt o.m. af van de leeft ijd van de werknemer.

Vb. eerste aanwervingen: deze doelgroepvermindering wordt toegekend aan nieuwe werkgevers gedurende een aantal kwartalen voor maximaal 6 werknemers. Bij de aanwerving van een eerste werknemer geniet de werkgever voor onbepaalde duur deze doelgroepvermindering. Voor de tweede tot zesde werknemer kan de werkgever van een forfaitaire vermindering van de patronale basisbijdragen genieten tijdens een aantal kwartalen verspreid over een periode van 20 kwartalen die vanaf het kwartaal van aanwerving begint te lopen.

Vb. langdurig werkzoekenden: wanneer de werkgever een langdurig werkzoekende aanwerft, kan hij onder bepaalde voorwaarden genieten van volgende twee voordelen: – een vermindering van de werkgeversbijdragen voor sociale zekerheid onder de vorm van een doelgroepvermindering voor langdurig werkzoekenden; – een tussenkomst in het nettoloon van de werknemer via een activering van de werkloosheidsuitkering (werkuitkering of inschakelingsuitkering), die de werkgever in mindering mag brengen van het nettoloon van de werknemer.

In het kader van dit werk wordt niet verder ingegaan op het kluwen van al de mogelijke verminderingen. Een aantal van deze verminderingen worden wel verder besproken in het onderdeel ‘tewerkstellingsmaatregelen’ in het hoofdstuk betreffende de werkloosheid.5

5.

Op de website www.aandeslag.be wordt een overzicht gegeven van de voordelen en premies waarop men eventueel aanspraak kan maken.

Intersentia

31

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

8.

8.1.

Verplichtingen van de werkgever Verplichtingen

De socialezekerheidsverplichtingen van de werknemersregeling rusten volledig op de werkgever: hij is het die in beginsel moet zorgen voor inschrijving, aangifte en betaling van de bijdragen.

8.1.1.

Inschrijving

Art. 21 RSZ-wet Elke werkgever die voor de eerste maal één of meer werknemers aanwerft , moet zich bij de RSZ identificeren. Dit gebeurt via de portaalsite van de Sociale Zekerheid.

Als de werkgever een werknemer in dienst neemt moet hij, uiterlijk vlak vóór de tewerkstelling, een DIMONA (DIMONA = Déclaration IMmédiate de l’emploi – ONmiddellijke Aangifte van tewerkstelling) indienen. Ook bij een uitdiensttreding moet hij dat via DIMONA melden.

Met de DIMONA deelt de werkgever zijn actieve arbeidsrelaties mee aan de overheid.

Telkens hij een werknemer aanneemt, moet hij dat melden aan de RSZ vóór die werknemer zijn prestaties aanvangt. De uitdiensttreding meldt hij ten laatste de eerstvolgende werkdag na het ontslag of het vertrek van de werknemer.

Op basis van de DIMONA houdt de overheid van iedere werkgever een personeelsbestand bij.

8.1.2.

DmfA-kwartaalaangifte

Met de DmfA (= Déclaration multifonctionnelle – multifunctionele Aangifte) dient iedere werkgever de loon- en arbeidstijdgegevens van zijn werknemers aan de RSZ aan te geven, en dit per kwartaal.

De DmfA dient hoofdzakelijk twee doelen: – vaststellen hoeveel socialezekerheidsbijdragen de werkgever voor zijn personeel aan de RSZ moet betalen; – loon- en prestatiegegevens van alle werknemers eenmalig meedelen aan de overheid.

De DmfA wordt ook gebruikt door de instellingen van de sociale zekerheid die belast zijn met het toekennen van rechten en het uitbetalen van vergoedingen. Gegevens van de DmfA worden gebruikt door die verschillende instellingen en zullen dus niet telkens apart door die instellingen moeten worden opgevraagd. Daarom wordt deze aangifte multifunctioneel genoemd. Als een werknemer een beroep moet doen op de sociale 32

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

zekerheid, bijvoorbeeld omdat hij ziek of werkloos wordt, zijn die gegevens over hem beschikbaar voor de instellingen belast met de uitkering van ziekte- of werkloosheidsuitkering. Die beschikken dan onmiddellijk over de gegevens die ze nodig hebben om de uitkeringen e.d. te kunnen berekenen.

In de praktijk is het zo dat veel werkgevers voor de DIMONA en de DmfA een beroep doen op gespecialiseerde hulp. Zij zijn daartoe aangesloten bij een sociaal secretariaat.

8.1.3.

Limosa-aangifte

KB 20 maart 2007 tot uitvoering van het Hoofdstuk 8 van Titel IV van de programmawet (I) van 27 december 2006 tot voorafgaande melding voor gedetacheerde werknemers en zelfstandigen Vanaf 1 april 2007 moeten gedetacheerde werknemers die tijdelijk of gedeeltelijk in België komen werken (en die hetzij gewoonlijk op het grondgebied van een of meerdere andere landen dan België werken, hetzij in een ander land dan België in dienst worden genomen) bij de RSZ worden gemeld. Kort gezegd gaat het in principe om werknemers die niet aan de Belgische sociale zekerheid zijn onderworpen.

De wetgeving schrijft gelijkaardige verplichtingen voor gedetacheerde zelfstandigen voor. In dit geval moet de melding evenwel worden gedaan bij het RSVZ. Deze melding bij de RSZ of het RSVZ vormt de eerste stap van het project met de naam LIMOSA (Landenoverschrijdend Informatiesysteem ten behoeve van MigratieOnderzoek bij de Sociale Administratie).

Dit project heeft als doel: – een zicht te krijgen op de impact van de tewerkstelling van buitenlandse werknemers op de Belgische economie, – garantie te scheppen voor het vrije verkeer van diensten en werknemers, – de gedetacheerde werknemers hun rechten en bescherming te verzekeren, – een legale tewerkstelling in België te garanderen, met respect voor de Europese regels, – een basis te leggen voor de administratieve vereenvoudiging.

Voorafgaand aan de tewerkstelling van een werknemer op het Belgische grondgebied is de buitenlandse werkgever ertoe gehouden een melding te verrichten, bij voorkeur online . De melder krijgt onmiddellijk een ontvangstbewijs (L-1 document) dat attesteert dat een formeel geldige melding werd ingediend.

Dit document geldt als bewijs van de melding en moet voorafgaand aan elke tewerkstelling aan de Belgische gebruiker worden voorgelegd. De bevoegde diensten kunnen eveneens dit attest opvragen bij een controle.

Intersentia

33

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

8.1.4.

Betaling van de bijdragen

Iedere werkgever is verantwoordelijk voor het verzamelen en doorstorten van de bijdragen bestemd voor de sociale zekerheid, de zogenaamde RSZ-bijdragen. We onderscheiden een driemaandelijkse en een jaarlijkse bijdrage.

Verantwoordelijkheid van de werkgever – Bij iedere loonuitbetaling houdt de werkgever de persoonlijke RSZ-bijdragen bij zijn werknemers in. Bij dit ingehouden aandeel voegt de werkgever het bedrag van zijn eigen bijdragen. De werkgever is ervoor verantwoordelijk dat het totaal van beide tijdig bij de RSZ toekomt. Als hij bij de loonbetaling nalaat de werknemersbijdragen in te houden, kan hij die achteraf niet meer op de werknemer verhalen.

Bedrag en tijdstip van de driemaandelijkse bijdrage – De werkgever kent het bedrag van de bijdragen die hij aan de RSZ moet betalen aan de hand van zijn kwartaalaangifte.

De bijdragen voor één kwartaal moeten op de rekening van de RSZ staan uiterlijk de laatste dag van de maand die volgt op het kwartaal. Dat is dezelfde termijn als die waarbinnen de aangifte bij de RSZ moet toekomen.

Voorschotten op de driemaandelijkse bijdrage – De meeste werkgevers moeten maandelijkse voorschotten betalen. De voorschotten moeten betaald zijn ten laatste de vijfde dag van iedere maand die volgt op het kwartaal. Het verschil tussen de voorschotten en de kwartaalbijdrage betalen zij uiterlijk de laatste dag van de eerste maand die volgt op het kwartaal. De drempel die bepaalt of een werkgever voorschotten moet betalen is een refertebedrag van 4.000 euro. Wie voor het voorafgaande kwartaal ten minste dat bedrag aan bijdragen verschuldigd was, moet voorschotten betalen. Voor de bouwsector gelden striktere regels.

Bedrag en tijdstip van de jaarlijkse bijdrage – Naast de driemaandelijkse bijdragen, moet de werkgever bepaalde bijdragen eenmaal per jaar betalen. Het gaat om: – een gedeelte van de bijdragen bestemd voor de financiering van het vakantiegeld van de arbeiders; – de bedragen die grotere werkgevers verschuldigd zijn in het kader van een herverdelingsoperatie. Ieder jaar voert de RSZ een berekening uit die tot doel heeft kleinere werkgevers een deel terug te geven van de betaalde RSZ-bijdragen.

De driemaandelijkse bijdragen moet de werkgever op eigen initiatief betalen. Voor de jaarlijkse bijdragen stuurt de RSZ de werkgever een bericht met het verschuldigde bedrag en de uiterste betalingsdatum.

Praktisch verloop van de betalingen – Alle betalingen gebeuren per overschrijving op de rekening van de RSZ. De werkgever moet bij zijn betaling duidelijk meedelen waarop 34

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

zijn betaling betrekking heeft. Bij gebrek daaraan gebruikt de RSZ ze om de oudste openstaande schuld aan te zuiveren. Het niet tijdig betalen van de bijdragen heeft als gevolg de toepassing van een bijdrageopslag van 10% van het te laat betaalde bedrag, en de aanrekening van een verwijlintrest aan 7%. Onvoldoende voorschotten betalen, wordt op een aparte manier gesanctioneerd.

8.2.

Sancties

8.2.1.

Burgerrechtelijke sancties

Art. 28, 29 en 29bis RSZ-wet Art. 54 en 54ter RSZ-uitvoeringsbesluit 8.2.1.1. Niet-tijdige betaling van de bijdrage De werkgever die de bijdragen niet binnen de vastgestelde termijn stort, is aan de RSZ verschuldigd: – een bijdrageopslag van 10% van het bedrag; – een verwijlintrest van 7% per jaar.

8.2.1.2. Niet-tijdige aangifte De werkgever die de aangifte niet binnen de reglementaire termijnen doet, of een onjuiste of onvolledige verklaring aflegt, is een forfaitaire vergoeding verschuldigd van 495,79 euro, vermeerderd met 247,89 euro per bijdrageschijf van 24.789,35 euro boven 49.578,70 euro.

8.2.1.3. Niet-tijdige betaling van de voorschotten De werkgever moet voorschotten betalen op de bijdragen die voor dat kwartaal verschuldigd zijn, indien hij voor het voorgaande kwartaal méér dan een bepaald grensbedrag aan bijdragen aan de RSZ verschuldigd was. De werkgever die zijn verplichtingen niet nakomt en de voorschotten niet binnen de vastgestelde termijn verstuurt, is aan de RSZ een vaste (niet te indexeren) vergoeding verschuldigd in verhouding tot de schijf van de aangegeven bijdragen voor dat kwartaal. De sanctie wordt als volgt toegepast: Bedrag van de aangegeven bijdragen (in euro)

Sancties (in euro)

0 tot 18.592,03

123,95

18.592,04 tot 24.789,37

185,92

24.789,38 tot 37.184,04

247,89

Intersentia

35

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

Bedrag van de aangegeven bijdragen (in euro)

Sancties (in euro)

37.184,05 tot 49.578,72

371,84

49.578,73 tot 61.973,40

495,79

61.973,41 tot 74.368,07

619,73

74.368,08 tot 99.157,42

743,68

99.157,43 tot 123.946,78

991,57

123.946,79 tot 198.314,84

1.239,47

198.314,85 tot 247.893,54

1.983,15

247.893,55 tot 495.787,06

2.478,94

495.787,07 tot 743.680,59

4.957,87

743.680,60 tot 991.574,11

7.436,81

991.574,12 tot 1.239.467,62

9.915,74

+ 1.239.467,62

12.394,68

8.2.1.4. Geen, onvolledige of onjuiste aangifte Indien een werkgever nalaat zijn aangifte tijdig in te dienen of een onvolledige of onjuiste aangifte indient, kan de RSZ ambtshalve de aangifte opstellen of verbeteren. In een dergelijk geval moet de werkgever volgende vergoedingen betalen (deze sanctie wordt toegepast per kwartaal waarin de RSZ ambtshalve moet optreden): – basisbedrag van 50 euro; – verhoogd met 4 euro per ontbrekende tewerkstellingslijn of per loonelement dat niet werd vermeld.

8.2.1.5. Afzien van, kwijtschelding en vermindering van bijdragen Art. 28, 29, 29bis en 55 RSZ-wet In welbepaalde gevallen en onder bepaalde voorwaarden kan de RSZ afzien van de toepassing van die burgerlijke sancties. Daarnaast kan de RSZ volledig of gedeeltelijk de bovengenoemde bijdrageopslagen en verwijlintresten, alsook de vaste vergoeding, kwijtschelden.

36

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

8.2.2.

Toezicht en strafbepalingen

Art. 31, 32, 35 en 39 RSZ-wet 8.2.2.1. Toezicht Het toezicht op de naleving van de RSZ-wetgeving gebeurt doorgaans door de inspectiediensten van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid en die van de RSZ. Deze diensten werden op 1 juli 2017 samengevoegd tot een inspectiedienst. Zij hebben het recht de werkgever-overtreder waarschuwingen te geven, en een termijn te gunnen om zich in regel te stellen, en zij kunnen een proces-verbaal opstellen.

8.2.2.2. Straffen In het Sociaal Strafwetboek worden zware sancties voorzien, o.m. voor het niet-aangeven van arbeid (Dimona) (art. 181 Soc.Sw.), het belemmeren van toezicht (art. 209 Soc.Sw.), niet-betaling van de diverse bijdragen aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (art. 218 Soc.Sw.), bedrieglijke onderwerping (art. 221 Soc.Sw.), nalaten een aangifte met verantwoording van het bedrag van de verschuldigde socialezekerheidsbijdragen te bezorgen aan de RSZ (art. 223 Soc.Sw.), …6 De tewerkstelling zonder Dimona-aangifte geeft aanleiding tot een sanctie niveau vier: een strafrechtelijke geldboete van 4.800 euro tot 48.000 euro.6

De geldboete wordt veelal vermenigvuldigd met het aantal betrokken werknemers ten overstaan van wie de overtreding werd gemaakt, maar mag niet meer dan het honderdvoud van de maximumgeldboete bedragen.

8.2.2.3. Ambtshalve veroordelingen Bij niet-betaling – De rechter die de straf uitspreekt ten laste van de werkgever, zijn aangestelden of lasthebbers, veroordeelt de werkgever ambtshalve tot betaling aan de RSZ van de bijdragen, bijdrageopslagen en verwijlinteresten die niet werden gestort.

Bij bedrieglijke onderwerping – Bij bedrieglijke onderwerping van één of meer personen aan de toepassing van de socialezekerheidsregeling voor werknemers, veroordeelt de rechter ambtshalve de werkgever, zijn aangestelden of lasthebbers tot betaling aan 6.

Indien de arbeidsauditeur beslist niet strafrechtelijk te vervolgen voor de correctionele rechtbank kan een administratieve geldboete worden opgelegd; die is in dit voorbeeld minimaal 2.400 euro en maximaal 24.000 euro (maal het aantal betrokken werknemers).

Intersentia

37

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

de RSZ van een vergoeding gelijk aan het drievoud van de bedrieglijk aangegeven bijdragen.

Bij niet-onderwerping – Bij niet-onderwerping van één of meer personen aan de toepassing van de socialezekerheidsregeling voor werknemers, veroordeelt de rechter tot betaling aan de RSZ van een vergoeding gelijk aan het drievoud van de ontdoken bijdragen.

8.2.2.4. Tenietdoen strafvordering De strafvordering kan slechts door een minnelijke schikking in strafzaken of bij wege van een administratieve geldboete teniet worden gedaan, op voorwaarde dat de schikking of de geldboete voorziet in de betaling van de bijdragen, de bijdrageopslagen en de verwijlinteresten aan de RSZ. In geval van bedrieglijke niet-onderwerping van één of meerdere personen, kan de strafvordering slechts teniet worden gedaan door een minnelijke schikking in strafzaken of bij wege van een administratieve geldboete, op voorwaarde dat deze schikking of deze geldboete voorziet in de betaling van een schadevergoeding die gelijk is aan het drievoud van de ontdoken bijdragen.

8.2.2.5. Verjaring De strafvordering wegens overtreding van de bepalingen van de wet en haar uitvoeringsbesluiten verjaart door verloop van 3 jaar na het feit waaruit de vordering is ontstaan.

9.

Kruispuntbank van de sociale zekerheid

Wet 15 januari 1990 houdende oprichting en organisatie van een Kruispuntbank van de sociale zekerheid

9.1.

Algemeen

De sociale zekerheid in België is er niet zomaar gekomen. Zij is het resultaat van een nog steeds voortdurend ontwikkelingsproces, waarbij geprobeerd wordt zo veel en zo goed mogelijk in te spelen op wijzigende maatschappelijke behoeften. Tijdens dit ontwikkelingsproces werden voor elk sociaal risico gespecialiseerde instellingen belast met de toekenning van de aanvullende of vervangingsinkomens voor één bepaalde sector van de sociale zekerheid of met de inning van de bijdragen die de sociale zekerheid moe38

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

ten financieren. Sommige van deze instellingen zijn openbare instellingen, andere zijn meewerkende instellingen, opgericht door bijvoorbeeld werknemers- of werkgeversorganisaties, of privéverzekeringen.

Het gedecentraliseerde Belgische systeem omvat talloze instellingen die rechtstreeks of onrechtstreeks actief zijn in het administratief beheer van de sociale zekerheid. Iedere sociaal verzekerde beschikt meestal in meerdere instellingen van de sociale zekerheid over een dossier. Al die instellingen zamelen gegevens in, bewaren en verwerken die.

Voor het merendeel overlappen deze gegevens elkaar, of zijn identiek, zoals de identificatie van de persoon, zijn burgerlijke staat, zijn gezinssamenstelling, informatie betreffende het beroepsverleden of de loopbaan, kortom, gegevens waarover elke instelling moet beschikken om het recht op een sociale uitkering correct te kunnen vaststellen en berekenen. Om overbodige administratieve rompslomp te vermijden en om de dossiers sneller, efficiënter en correcter door de instellingen van sociale zekerheid te kunnen laten behandelen, werd een manier gezocht om de gegevens slechts één keer te laten opvragen door één enkele instelling van sociale zekerheid, die ze dan ter beschikking stelt van de andere. Om die gegevensuitwisseling tussen instellingen van sociale zekerheid te stimuleren en te organiseren, werd de Kruispuntbank van de sociale zekerheid opgericht.

9.2.

Organisatie

De Kruispuntbank is een elektronisch netwerk dat geleidelijk aan uitgebouwd werd tussen alle instellingen van sociale zekerheid. Ze beheert een repertorium dat aangeeft welke instelling over een dossier betreffende een bepaalde persoon beschikt, en welke soort gegevens in dat dossier beschikbaar is.

Ze houdt echter enkel verwijzingen bij naar gegevens, zonder de inhoudelijke gegevens zelf te bewaren. Zo weet de Kruispuntbank bv. waar ze het adres of het basisloon van een bepaalde persoon kan vinden, maar slaat ze dat adres of dat loon niet zelf op in een gegevensbank. De Kruispuntbank is dus geen centrale databank waar omvangrijke hoeveelheden gegevens over omzeggens alle personen worden bijgehouden. Ze is enkel een verkeersregelaar die op het kruispunt – vandaar de naam – van alle gegevensstromen tussen de instellingen van sociale zekerheid, die stromen in goede banen probeert te leiden.

Wanneer een instelling van sociale zekerheid een bepaald gegeven nodig heeft voor de uitvoering van haar opdrachten, zal ze verplicht worden eerst contact op te nemen met de Kruispuntbank. De Kruispuntbank zal aan de hand van het verwijzingsrepertorium dat ze bijhoudt, nagaan of dat gegeven niet reeds bij een andere instelling van sociale

Intersentia

39

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

zekerheid uit het netwerk beschikbaar is. Zo ja, zal ze het betrokken gegeven opvragen bij de instelling die erover beschikt en het doorgeven aan de instelling die het gegeven vraagt.

Enkel wanneer het gevraagde gegeven nog niet bij een andere instelling voorhanden blijkt te zijn, mag de instelling die het nodig heeft het rechtstreeks bij de werkgever of de sociaal verzekerde opvragen. Zodoende zullen dezelfde gegevens geen 2 keer door een verschillende instelling bij dezelfde persoon worden opgevraagd. Ook zal de Kruispuntbank ervoor zorgen dat bepaalde wijzigingen aan gegevens die bij één instelling worden bewaard, automatisch aan de andere instellingen worden meegedeeld.

Een persoon verhuist en doet daarvan aangifte bij zijn gemeente. De Kruispuntbank zal de adreswijziging die ze krijgt toegestuurd vanwege het Rijksregister automatisch overmaken aan het ziekenfonds of de kinderbijslagkas van de betrokkene.

Heel de samenwerking tussen instellingen van sociale zekerheid gebeurt langs elektronische weg. Binnen de hele sociale zekerheid wordt één enkele identificatiesleutel per persoon gebruikt (INSZ-nummer), waardoor de contacten tussen de instellingen van sociale zekerheid onderling en tussen deze instellingen en de sociaal verzekerde vlotter kunnen verlopen.

Bovendien hebben een groot aantal instellingen van sociale zekerheid inmiddels via de Kruispuntbank toegang tot het Rijksregister, waardoor het opvragen van bevolkingsuittreksels bij de gemeenten voortdurend afneemt.

9.3.

Gegevensbescherming

Er wordt bijzondere aandacht besteed aan de bescherming van de gegevens. En ook bij de concrete uitbouw van de Kruispuntbank en haar netwerk is een doeltreffende gegevensbescherming een permanente zorg.

Geen centrale gegevensopslag – In de eerste plaats is het netwerk zo gestructureerd dat de kans op misbruiken wordt geminimaliseerd. Zoals reeds vermeld, wordt een centrale opslag van gegevens zo veel mogelijk vermeden. De gegevens worden in de onderscheiden instellingen op verschillende plaatsen bewaard. De Kruispuntbank houdt enkel verwijzingen bij naar de plaats waar de gegevens worden bewaard, zonder zelf de gegevens op te slaan. Een onrechtmatige toegang tot de Kruispuntbank zelf kan dus in

40

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

geen geval leiden tot de beschikbaarheid van een belangrijk aantal gegevens betreffende een persoon.

Gegevenstoegang via Kruispuntbank – Bovendien dient elke instelling van sociale zekerheid zich in principe tot de Kruispuntbank te richten wanneer zij gegevens nodig heeft van andere instellingen. Dit stelt de Kruispuntbank in staat om, voordat ze informatie opvraagt bij de andere instellingen, na te gaan of de instelling die de informatie vraagt die wel nodig heeft voor de uitvoering van haar opdrachten. Deze preventieve controle op de rechtmatigheid van de vraag laat toe eventuele misbruiken zo veel mogelijk te voorkomen. De beslissing of een instelling een bepaald gegeven nodig heeft voor de uitvoering van haar opdrachten wordt overigens niet overgelaten aan de administratie van de Kruispuntbank, maar wordt genomen door een Toezichtscomité.

Veiligheidsverplichtingen – Naast deze structurele garanties moet iedereen die sociale gegevens behandelt, bij de behandeling van deze gegevens een aantal verplichtingen naleven: – de personen die tussenkomen bij de toepassing van de sociale zekerheid mogen enkel die gegevens inzamelen die ze nodig hebben voor de uitvoering van hun opdracht; – ze mogen de verkregen informatie slechts bewaren en gebruiken gedurende de periode nodig voor de uitvoering van hun wettelijke verplichtingen; – ze zijn bovendien gebonden door het beroepsgeheim. Bij de omgang met medische persoonsgegevens gelden nog bijkomende regels; – elke socialezekerheidsinstelling dient in haar schoot een veiligheidsfunctionaris aan te stellen die verantwoordelijk is voor de controle op de rechtmatigheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking.

9.4.

Recht op informatie en rechtzetting

De wetgever heeft ook gewild dat elke sociaal verzekerde te weten kan komen welke gegevens de instellingen van sociale zekerheid over hem bezitten. Een sociaal verzekerde kan op elk ogenblik toegang krijgen tot de gegevens die hem betreffen. Hij heeft ook recht op de verbetering en de uitwissing van foutieve of ten onrechte bewaarde gegevens die hem betreffen.

9.5.

Netwerk van de Kruispuntbank

De structuur van het netwerk van de Kruispuntbank wordt in het hiernavolgende schema weergegeven.

Intersentia

41

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

De instellingen die deel uitmaken van het netwerk: – FAMIFED: vanaf 2019 gaat het om regionale parastatalen; – FEDRIS: het Federaal agentschap voor beroepsrisico’s, dat de vaststelling van de rechten en de betaling van de uitkeringen door de arbeidsongevallenverzekeraars beheert, controleert en coördineert en dat de rechten inzake beroepsziekten opent en de uitkeringen betaalt, – de FOD SZ: de federale overheidsdienst Sociale Zekerheid, die ten behoeve van de personen met een handicap de rechten vaststelt en de uitkeringen betaalt en een specifieke inspectieopdracht heeft (Sociale Inspectie), – de FOD WASO: de federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, die bevoegd is voor de collectieve arbeidsovereenkomsten en een specifieke inspectieopdracht heeft (Toezicht op de Sociale Wetten / Toezicht op het Welzijn op het Werk), – de FPD: de Federale Pensioendienst, die instaat voor de berekening van de pensioenen van de werknemers en de ambtenaren en voor de betaling van de pensioenen van de werknemers, de ambtenaren en de zelfstandigen, – het NIC: het Nationaal Intermutualistisch College, dat het secundaire netwerk van de ziekenfondsen beheert en coördineert, – de POD MI: de Programmatorische Overheidsdienst Maatschappelijke Integratie, die het secundaire netwerk van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn beheert en coördineert, – het RIZIV: het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering, dat de vaststelling van de rechten en de terugbetalingen inzake geneeskundige verzorging en ziekte-uitkeringen controleert (de ziekenfondsen zijn belast met de uitvoering ervan),

42

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

– de RJV: de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie, die de uitbetaling van het jaarlijkse vakantiegeld aan de arbeiders beheert, controleert en coördineert (de vakantiefondsen betalen de arbeiders uit), – het RSVZ: het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen, dat de inning van de socialezekerheidsbijdragen, de toekenning van de kinderbijslagen en de vaststelling van de pensioenrechten voor zelfstandigen beheert en coördineert (de socialeverzekeringskassen nemen de uitvoering ervan voor hun rekening), – de RSZ: de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid, – de RVA: de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening, die de rechten inzake werkloosheidsuitkeringen bepaalt en de betaling van de werkloosheidsuitkeringen door de uitbetalingskassen voor werkloosheidsuitkeringen controleert en coördineert, – de VSI: de Vereniging van Sectorale Instellingen; – SIGEDIS (“Sociale Individuele Gegevens -Données Individuelles Sociales”): een vzw die de sociale gegevens beheert die betrekking hebben op de loopbaan.

Voor meer info, zie www.ksz-bcss.fgov.be.

10. Handvest van de sociaal verzekerde Wet 11 april 1995 tot invoering van het ‘handvest’ van de sociaal verzekerde, hierna handvest

10.1.

Algemeen

Het handvest beoogt een betere bescherming van de sociaal verzekerde. De bepalingen van het handvest zijn van toepassing op iedere persoon en op iedere instelling van sociale zekerheid. Onder het begrip ‘sociale zekerheid’ vallen zowel de regelingen van toepassing op de werknemers, de openbare sector, de zelfstandigen, als de overzeese sociale zekerheid. Ze zijn van toepassing op alle regelingen inzake sociale bijstand (i.c. tegemoetkomingen aan gehandicapten, leefloon, gewaarborgde gezinsbijslag en inkomensgarantie voor ouderen), en gelden eveneens voor alle voordelen ter aanvulling van de verordeningen in het raam van de sociale zekerheid en voor alle regels betreffende de heffing en de invordering van de bijdragen en andere inkomsten die tot de financiering van die takken en voordelen bijdragen.

De uitoefening van de rechten van de sociaal verzekerde wordt aan 3 voorwaarden gekoppeld: – de sociaal verzekerde moet weten dat die rechten bestaan; – de sociaal verzekerde moet er gebruik van willen maken; – hij moet de toepassing ervan kunnen vorderen.

Intersentia

43

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

Het handvest moet 5 doelstellingen realiseren: – rechtszekerheid; – toegankelijkheid; – doorzichtigheid; – snelheid; – vereenvoudiging van de administratieve verplichtingen.

10.2.

Verplichtingen van de instellingen belast met het verstrekken van sociale prestaties

Verstrekken van inlichtingen – De instellingen van sociale zekerheid zijn verplicht hetzij uit eigen beweging, hetzij aan ieder persoon die daar schriftelijk om verzoekt, alle ‘dienstige inlichtingen’ betreffende zijn rechten en zijn plichten te verstrekken. In ieder geval moet de inlichting nauwkeurig en compleet zijn met het oog op de rechten en de verplichtingen van de betrokken persoon en moet ze melding maken van het nummer van het behandelde dossier, alsmede van de dienst die het dossier beheert. Deze inlichting moet kosteloos en in principe binnen de 30 dagen worden verstrekt.

Verstrekken van raad over uitoefening van rechten – De instellingen van sociale zekerheid moeten in principe inzake hun materies, onder dezelfde voorwaarden, aan ieder die erom verzoekt, raad geven met het oog op de uitoefening van zijn rechten en verplichtingen.

Polyvalentie van het verzoek – Het principe van de polyvalentie van het verzoek betekent dat de verzoeken om raad of inlichtingen, verkeerdelijk gericht tot een instelling van sociale zekerheid die niet bevoegd is voor de betrokken materie, door deze instelling onverwijld moeten worden doorgestuurd aan de bevoegde instelling. Bovendien moet de verzoeker hiervan op de hoogte worden gesteld.

Duidelijke taal / inkennisstelling van de beslissing – De instellingen van sociale zekerheid moeten zich in hun externe betrekkingen, in welke vorm deze ook plaatsvinden, in een voor het publiek begrijpelijke taal uitdrukken. Er is eveneens voorzien in de kennisgeving van gemotiveerde beslissingen aan belanghebbenden door de instellingen, en de diensten belast met de betaling van sociale prestaties. Die kennisgeving moet tevens de bestaande mogelijkheden tot beroep vermelden, alsmede de vormen en termijnen die ter zake moeten worden nageleefd.7 Verzoek tot toekenning – De sociale uitkeringen worden toegekend, hetzij ambtshalve door toedoen van de instelling van sociale zekerheid die met de uitbetaling van die uitke7.

44

Zie ook wet 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van bestuurshandelingen.

Intersentia

PROEF 1

Hoofdstuk 1. Socialezekerheidsrecht

ringen belast is telkens wanneer dat materieel mogelijk is, hetzij op schriftelijk verzoek.

Zo’n verzoek wordt ingediend bij de instelling van sociale zekerheid, die het dan moet onderzoeken. Bovendien moet de instelling die een verzoek ontvangt een ontvangstbewijs overhandigen aan de sociaal verzekerde. Zoals eerder al vermeld moet de nietbevoegde instelling een verzoek overmaken aan de bevoegde instelling. Regel hierbij is dat elk verzoek ingediend voor het verkrijgen van een voordeel dat onder een stelsel van sociale zekerheid of sociale bijstand ressorteert, geldt als een verzoek tot het verkrijgen van hetzelfde voordeel ten laste van een ander stelsel.

Termijn waarbinnen de beslissing moet worden genomen – Bij een aanvraag voor een uitkering moet de socialezekerheidsinstelling binnen een zo kort mogelijke termijn een antwoord geven. Binnen 4 maanden moet ze een beslissing meedelen en dan binnen 4 maanden de uitkering uitbetalen. Bij vertraging moet zij intresten betalen aan de uitkeringsgerechtigde.

Motivering en kennisgeving – Alle beslissingen tot toekenning of weigering van een recht dienen met redenen te worden omkleed. Indien de beslissingen betrekking hebben op een geldsom, moeten ze de wijze vermelden waarop die berekend wordt. De beslissingen tot toekenning of weigering moeten de volgende vermeldingen bevatten: – de mogelijkheid om voor de bevoegde rechtbank een voorziening in te stellen; – het adres van de bevoegde rechtbank; – de termijn om een voorziening in te stellen; – de refertes van het dossier; – de mogelijkheid om opheldering te verkrijgen omtrent de beslissing.

Er zijn een aantal verplichte vermeldingen die de beslissing tot terugvordering van onverschuldigd betaalde bedragen moet bevatten.

Herziening – Indien de beslissing aangetast is door een juridische of een materiële vergissing, neemt de instelling een nieuwe beslissing die uitwerking heeft op de datum waarop de oorspronkelijke beslissing is ingegaan. De instelling van sociale zekerheid kan haar beslissing intrekken en een nieuwe beslissing nemen binnen de termijn voor het instellen van een voorziening bij de arbeidsrechtbank wanneer: – het recht door een wettelijke of bestuursrechtelijke bepaling is gewijzigd; – een nieuw bewijsstuk of nieuw feit wordt ingeroepen; – vastgesteld wordt dat de administratieve beslissing aangetast is door een materiële vergissing of een onregelmatigheid.

Na een administratieve beslissing kan een nieuw verzoek worden ingediend. Dit kan evenwel slechts gegrond worden verklaard op voorlegging van nieuw bewijsmateriaal.

Intersentia

45

PROEF 1

Socialezekerheidsrecht toegepast

Afstand van terugvordering van het onverschuldigde – De bevoegde instelling van sociale zekerheid kan afzien van de terugvordering van het onverschuldigde: – in behartigenswaardige gevallen; – indien de schuldenaar te goeder trouw is; – indien het terug te vorderen bedrag gering is; – wanneer blijkt dat de terugvordering onzeker of te duur is in vergelijking met het bedrag dat teruggevorderd moet worden.

Indien op het ogenblik van overlijden bepaalde sommen nog niet uitbetaald waren, is uitbetaling mogelijk aan de echtgeno(o)t(e) van de gerechtigde of de kinderen op voorwaarde dat ze samenleefden met de rechthebbende, de (andere) persoon met wie de gerechtigde samenleefde, de persoon die de ziekenhuis- of begrafeniskosten heeft betaald, ten belope van het door hen betaalde bedrag.

Beroepstermijn – Onverminderd gunstigere termijnen in specifieke wetten, moet tegen de beslissingen van de instellingen van sociale zekerheid beroep worden ingesteld binnen 3 maanden na de kennisgeving van die beslissing.

11. E-government E-government staat voor de uitbouw van de dienstverlening door de overheden met maximaal gebruik van de mogelijkheden die de nieuwe informatie- en communicatietechnologieën bieden.

E-government in de sociale zekerheid moet leiden tot: – een vermindering van het aantal in te vullen aangifteformulieren; – een vermindering van het aantal keren dat de instellingen van sociale zekerheid een beroep moeten doen op de werkgevers en de werknemers; – een vermindering van de tijd die nodig is om de overblijvende aangifteformulieren in te vullen door het aantal rubrieken te beperken.

De vereenvoudiging moet gebeuren via 3 kanalen: – de veralgemening van de onmiddellijke aangifte van tewerkstelling (Dimona); – de elektronische aangifte van sociale risico’s (ASR); – de invoering van de elektronische en multifunctionele RSZ-aangifte (DmfA).

46

Intersentia