Parliament Winter 2017 by Observer Media Group

ზამთარი Winter 2017 10 GEL

National Politics & International Partners of Georgia ირაკლი კობახიძე: გვქონდა მუშაობის წარმატებული პირველი წელი და გვაქვს ამბიციური გეგმები მომდევნო სამი წლისათვის IRAKLI KOBAKHIDZE:

We had a successful first year of work and we have ambitious plans in place for the next three years

ISSN 2587-4640

772587

464001

მარტინ ჩუნგონგი

Martin Chungong

საპარლამენტთაშორისო კავშირის გენერალური მდივანი პარლამენტებისთვის ორგანიზაციის როლსა და მნიშვნელობაზე

IPU Secretary General on the role and importance of the organization

ირაკლი კობახიძე - საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე 2016 -დღემდე ქართულ ჟურნალისტიკას აკლია ზოგადად ისეთი გამოცემები, სადაც სიღრმისეულად იქნება განხილული საკითხები, პრობლემები... სადაც იქნება წარმოდგენილი პუბლიცისტიკა... ვისურვებდი, რომ ჟურნალი პარლამენტი სწორედ ასეთ მასალებს სთავაზობდეს მკითხველს. Irakli Kobakhidze - Chairman of the Parliament of Georgia 2016-present In general Georgian journalism lacks publications, which focuses on issues and problems and discuss such at length.....and bring such issues to the public fore. ... I would like this magazine to be different and stand out by presenting such materials to her readers. დავით უსუფაშვილი - საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე 2012-2016 ძალიან გამიხარდა, როდესაც გავიგე, რომ ჟურნალი პარლამენტი გაკეთდა. ვისურვებდი, რომ ეს იყოს ფუნდამენტურ საკითხებზე კვალიფიციური მსჯელობის, დისკუსიის თუ რეპორტაჟების კრებული. არსებულ პოლიტიკურ კონიუნქტურას უნდა გაექცეს ჟურნალი. 1918-21 წლები გავიხსენოთ, და კიდევ 50 წლით წინ გავიხედოთ, ამ მასშტაბებში გააზრებულ საკითხებზე უნდა იყოს მსჯელობა. ამ შემთხვევაში ეს იქნებოდა მნიშვნელოვანი კონტრიბუცია სახელმწიფოს მშენებლობაში. მოსახლეობის ძალიან დიდი ნაწილისთვის ჯერ კიდევ გაუგებარია რა უნდა კეთდებოდეს პარლამენტში, არასწორი წარმოდგენებია, ამიტომ რაღაც გაგებით, ალბათ ცოტა შემეცნებითი უნდა იყოს, საგანმანათლებლო, რაც თავად პარლამენტის წევრებსაც არ გვაწყენდა, პირობითად, მსოფლიო პარლამენტარიზმის მნიშვნელოვანი და საინტერესო თემების წამოწევა. Davit Usupashvili - Chairman of the Parliament of Georgia from 2012 to 2016 I was very happy when I learned that the Parliament magazine will be published. I had always loved to find a collection of qualified discussions or reports on fundamental issues around here. The magazine should focus on the issues from 1918-1921 and 50 years from now. In this way, publications from this magazine will contribute significantly to the construction of the state. For a very large part of the population, it is still unclear what is expected of the Parliament, so in some sense this magazine should be stand in that gap for the people and even for members of the Parliament. It should also promote important and interesting topics about parliaments from around the world. დავით ბაქრაძე – საპარლამენტო უმცირესობის ლიდერი (საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე 2008 -2012) ქართულ მედიასივრცეში, მისი მრავალფეროვნების მიუხედავად, დღემდე არ არსებობდა გამოცემა, რომელიც იმუშავებდა პარლამენტის და პარლამენტარიზმის საკითხებზე. არადა სწორედ პარლამენტში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესები და იქ მიღებული კანონმდებლობა განსაზღვრავს დიდწილად, თუ როგორ ცხოვრობენ ჩვენი მოქალაქეები, როგორ ვითარდება ქვეყანა. გისურვებთ, რომ თქვენ ყოფილიყავით ის ხიდი, რომელიც ჩვენი საზოგადოებისთვის უფრო გასაგებს გახდის საქართველოს პარლამენტს, ხოლო პარლამენტის წევრებს უკეთ აგრძნობინებს ქვეყნის და ხალხის საჭიროებებს. Davit Bakradze – Head of the parliamentary minority. (Chairman of the Parliament of Georgia from 2008-2012) In the Georgian media landscape, despite its diversity, one would find that no single publication worked on the topic of parliament and parliamentarians. It seems that the industry continually disregards the fact that political processes and legislations adopted in the parliament determine how our citizens lead their life, how our country develops. I wish you to become the force that will bridge this gap between the parliament and the people, by making it easy for the society to understand the parliament and by forcing MPs to better comprehend the need of the country and its people. ნინო ბურჯანაძე - საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე 2001-2004, 2004-2008. ჟურნალს ვუსურვებ წარმატებებს. ვუსურვებ, რომ მრავალტირაჟიანი გახდეს და დიდხანს იარსებოს. მსურს საქართველოს პარლამენტში მიიღებოდეს ისეთი გადაწყვეტილებები და ისეთი დებატები მიმდინარეობდეს, რომლებიც სასიამოვნოდ მისაწოდებელი იქნება მკითხველისათვის და სასარგებლო ქვეყნისათვის. Nino Burjanadze - Chairperson of the Parliament of Georgia 2001-2004, 2004-2008 I wish success to the magazine. I wish that you expand and stay long in the market. I also wish for our parliament to make decisions and have debates, that are pleasant to deliver to the readers and useful for the country.

CONTENT

5-11

14-19 20-27 28-33

34-38 39-47

ირაკლი კობახიძე: გვქონდა მუშაობის წარმატებული პირველი წელი და გვაქვს ამბიციური გეგმები მომდევნო სამი წლისათვის IRAKLI KOBAKHIDZE: WE HAD A SUCCESSFUL FIRST YEAR OF WORK AND WE HAVE AMBITIOUS PLANS IN PLACE FOR THE NEXT THREE YEARS

საპარლამენტთაშორისო კავშირის გენერალური მდივანი პარლამენტებისთვის ორგანიზაციის როლსა და მნიშვნელობაზე IPU SECRETARY GENERAL ON THE ROLE AND IMPORTANCE OF THE ORGANIZATION

ქართული პარლამენტარიზმის ისტორია DEVELOPMENT OF PARLIAMENTARISM IN GEORGIA

ნინო ბურჯანაძე: მაშინ თვლიდნენ, რომ მე ვიქნებოდი მარტივად სამართავი ფიგურა NINO BURJANADZE: AT THAT TIME, THEY THOUGHT I WOULD BE AN EASILY CONTROLLED POLITICAL FIGURE მთავარი ოპოზიციური ძალის მხრიდან დანახული დღევანდელი ქართული პარლამენტი TODAY'S GEORGIAN PARLIAMENT AS SEEN BY THE MAIN OPPOSITION FORCE

დავით უსუფაშვილი ბიძინა ივანიშვილზე, კოალიციურ მთავრობასა და კოჰაბიტაციის სირთულეებზე DAVIT USUPASHVILI RECALLS HIS RELATIONS WITH BIDZINA IVANISHVILI, COALITION RULE AND THE COHABITATION CHALLENGES

48-53

პარლამენტი, აღმასრულებელი ხელისუფლება და საქართველოს კონსტიტუცია PARLIAMENT, THE EXECUTIVE AND THE GEORGIAN CONSTITUTION

54-58

ანა დოლიძე - პრეზიდენტის პირდაპირი წესით არჩევა არის ძალიან ძვირფასი ისტორიული მემკვიდრეობა ANA DOLIDZE - DIRECT ELECTION OF PRESIDENT IS A VERY IMPORTANT HISTORICAL HERITAGE

59-61

62-73 74-76 77-81

82-89

90-93 94-98

ერიკ ლეივრაზი - ის, რისი სწავლაც ხალხს ჩვენი პარლამენტისგან შეუძლია, მისი მრავალწლიანი ბუნებაა ERIC LEYVRAZ - WHAT PEOPLE CAN LEARN FROM OUR PARLIAMENT IS ITS LONG STANDING NATURE შვეიცარიის პარლამენტის წევრი საერთაშორისო კერძო სექტორის მრავალწლიანი გამოცდილებით THE MEMBER OF SWISS FEDERAL PARLIAMENT WITH DIVERSIFIED WORK EXPERIENCE IN THE INTERNATIONAL PRIVATE SECTOR საზოგადოება და პარლამენტი – ინტერესის თუ ცნობიერების ნაკლებობა? SOCIETY AND THE PARLIAMENT – LACK OF INTEREST OR POOR LITERACY?

ხილიკ ბარ: ისრაელში ირაკლი კობახიძის ვიზიტი სამაგალითო იყო HILIK BAR: IRAKLI KOBAKHIDZE’S VISIT TO ISRAEL WAS EXEMPLARY პოლონეთის სეიმის VIII მოწვევის დეპუტატი, რომელმაც ქართველ ბავშვებს სიცოცხლე შეუნარჩუნა GOSIEVSKA - MEMBER OF THE VIII CONVOY OF THE POLISH SEJM, WHO SAVED THE LIFE OF SEVERAL GEORGIAN CHILDREN შვედეთის პარლამენტის გამჭვირვალე სისტემა THE TRANSPARENT SYSTEM OF SWEDISH PARLIAMENT საქართველომ ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის საერთაშორისო სესიას პირველად უმასპინძლა GEORGIA HOSTS THE INTERNATIONAL SESSION OF THE EUROPEAN YOUTH PARLIAMENT FOR THE FIRST TIME

შიო მღვიმელის ქ. #15 თბ. 0179 15 Shio Mghvimeli Str. Tbilisi 0179, Georgia

გენერალური დირექტორი ნინო შარაშიძე Managing Director Nino Sharashidze

აღმასრულებელი დირექტორი ნათია გამყრელიძე Executive Director Natia Gamkrelidze

nino.sharashidze@observer.com.ge

natia.gamkrelidze@observer.com.ge

გამოწერა და რეკლამის განთავსება Subscription & Advertising sales@observer.com.ge

info@observer.com.ge TEL: +995 +46 729 595 325990 313 637 რედაქტორთა კოლეგია Editorial Commitette editor@observer.com.ge

ირაკლი კობახიძე: გვქონდა მუშაობის წარმატებული პირველი წელი და გვაქვს ამბიციური გეგმები მომდევნო სამი წლისათვის

IRAKLI KOBAKHIDZE: We had a successful first year of

work and we have ambitious plans in place for the next three years ნინო შარაშიძე

ქ

NINO SHARASHIDZE

ართულ პოლიტიკურ სინამდვილეში პარლამენტს განსაკუთრებული ადგილი უკავია, მით უფრო დღეს, როდესაც საპარლამენტო მმართველობის პირობებში, მნიშვნელოვანწილად ის ადგენს დღის წესრიგს. უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო ერთ-ერთი, შეიძლება ითქვას, ყველაზე სახალხო ინსტიტუტია, მისი მართვა კი, ერთი მხრივ, საზოგადოების წინაშე მაღალ პასუხისმგებლობას, მეორე მხრივ, კვალიფიციურ სახელმწიფოებრივ მიდგომებს საჭიროებს. ამჟამად საქართველოში ფუნქციონირებს მე-9 მოწვევის პარლამენტი, რომელსაც აკადემიური წრიდან გამოსული ახალი თაობის პოლიტიკოსი ირაკლი კობახიძე ხელმძღვანელობს.

the realm of Georgian politics, the parliament has a special place. It is even more noticeable, since the country is under a parliamentary system of government and the parliament actively contributes to the development of the government’s agenda. The parliament is the supreme legislative body, it is in fact the institution with the strongest and the most popular, legitimate backing , of its management. On the one hand, it requires greater responsibility to the public, and, on the other hand, requires qualified state approaches. Currently, the 9th convocation Parliament in Georgia is

პირადი ბიოგრაფიის ზოგიერთ დეტალზე, სამომავლო გეგმებზე, ქვეყნის საშინაო თუ საგარეო ცხოვრებაში პარლამენტის როლსა და ადგილზე „პარლამენტის“ შეკითხვებს ირაკლი კობახიძე პასუხობს.

ირაკლი კობახიძე - ქართული პოლიტიკისთვის შეიძლება შედარებით ახალი სახელია, თუმცა თქვენი კარიერული სწრაფი აღმასვლა უდავოდ შთამბეჭდავია. გთხოვთ, გვიამბოთ, რა გზა გაიარა საქართველოს პარლამენტის ახალგაზრდა თავმჯდომარემ, სანამ გახდებოდა ქართული პოლიტიკის ერთ-ერთი ყველაზე ანგარიშგასაწევი, გავლენიანი ფიგურა. თბილისში, საბურთალოზე დავიბადე და გავიზარდე. ჩემი ოჯახის თითქმის ყველა წევრი აკადემიურ სფეროში საქმიანობდა. თუმცა, მას შემდეგ, რაც მამაჩემი დისიდენტურ მოძრაობაში ჩაერთო, ოჯახისთვის პოლიტიკაც აქტუალური თემა გახდა. შესაბამისად, ჩემი ინტერესი აკადემიური საქმიანობისა და პოლიტიკის მიმართ ოჯახის გამოცდილებას უკავშირდება. იურისტობა სკოლის ბოლო კლასში გადავწყვიტე. ჯერ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი დავამთავრე, 2002 წელს კი გერმანიის აკადემიური გაცვლის სამსახურის სტიპენდია მივიღე და სწავლა გერმანიაში, დიუსელდორფის უნივერსიტეტში განვაგრძე, სადაც ჯერ მაგისტრატურა დავამთავრე უმაღლესი შეფასებით, მოგვიანებით კი სადოქტორო დისერტაცია დავიცავი კონსტიტუციური სამართლის სფეროში. ნამდვილ იურისტად დიუსელდორფის უნივერსიტეტში ჩამოვყალიბდი. გერმანული იურიდიული სკოლა იურისტს განსაკუთრებულ ცოდნას აძლევს და განსაკუთრებულ პროფესიულ უნარებს

in place, and this time, it is headed by a new generation politician Irakli Kobakhidze, an academic. Here are Irakli Kobakhidze responses to some details about his life, his future plans, the parliament, and the role of the parliament in the country's domestic or foreign affairs. Irakli Kobakhidze may be a new name to Georgian politics, however, your career’s fast growth is certainly impressive. Please tell us how this young chairman of the Georgian parliament fared before becoming one of the most influential figures in Georgian politics. I was born and raised in Saburtalo district, Tbilisi. Almost every member of my family worked in the academic field. However, after my father got involved in the dissident movement, politics became another focal point for the family. Accordingly, my interest became roused in Academic activities and politics due to my family’s experience and involvement. As regards my academic journey, it is important to let you know that I graduated from Tbilisi State University and I decided to go to law school in the last year of my schooling. Then in 2002, I received a scholarship from the German Academic Exchange Service and I proceeded to study in Germany, at Dusseldorf University, where I graduated with a master's degree and finished in the top percentile. Later, I defended my doctoral thesis in constitutional law. I must say

უვითარებს. გერმანიიდან დაბრუნების შემდეგ, მუშაობა ორი მიმართულებით დავიწყე. ერთდროულად ვმუშაობდი საერთაშორისო ორგანიზაციებსა და უნივერსიტეტებში. ლექციების კითხვა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში დავიწყე, სადაც 2005 წლიდან დღემდე, ასისტენტპროფესორობიდან პროფესორობამდე ყველა საფეხური გავიარე. დღემდე ვარ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის სრული პროფესორი, რაც ჩემთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობის წოდებაა. საერთაშორისო ორგანიზაციებშიც კარიერული წინსვლის რამდენიმე საფეხური გავიარე. ძირითადად, ვმუშაობდი გაეროს განვითარების პროგრამაში ადგილობრივი თვითმმართველობის და რეგიონული განვითარების საკითხებზე ექსპერტისა და პროექტის ხელმძღვანელის თანამდებობებზე. 2014 წელს, გადავწყვიტე დრო სრულად აკადემიური საქმიანობისთვის დამეთმო და გაეროს განვითარების პროგრამიდან წამოვედი. თუმცა, რამდენიმე თვეში, „ქართული ოცნებიდან“ მივიღე შემოთავაზება, რამაც საქმიანობის სრულიად სხვა სფეროში გაგრძელება გადამაწყვეტინა. პარტიული მუშაობის ორი წელიწადი მარტივი ნამდვილად არ იყო. მაშინ პარტია სერიოზული გამოწვევების წინაშე იდგა - პარტიას არ ჰქონდა გამართული ორგანიზაცია, არ იყო ჩამოყალიბებული ძლიერი პარტიული სტრუქტურები, მათ შორის ძლიერი ადგილობრივი ორგანიზაციები, პოლიტიკური გუნდი საჭიროებდა თვისებრივ განახლებას. ამ ამოცანების განხორციელება, ბუნებრივია, უამრავ სირთულესთან იყო დაკავშირებული. თუმცა, სწორი გეგმისა და სწორი პრინციპების წყალობით, ჩვენ შევძელით ყველა დასახული მიზნის მიღწევა, რისი შედეგიც იყო „ქართული ოცნების“ განახლებული პოლიტიკური გუნდის მიერ 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებში დამაჯერებელი გამარჯვების მოპოვება. მიხარია, რომ როგორც პარტიის აღმასრულებელმა მდივანმა და საარჩევნო შტაბის უფროსის მოადგილემ ამ წარმატებაში ჩემი წვლილი შევიტანე.

ბატონო ირაკლი, ერთი წელია პარლამენტის თავმჯდომარის რანგში აგრძელებთ პოლიტიკურ საქმიანობას. რა მემკვიდრეობა დაგხვდათ ახალ პარლამენტში და რა არის საკანონმდებლო საქმიანობის პრიორიტეტები? საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარეობა პოლიტიკოსისთვის გამორჩეული პატივი და პასუხისმგებლობაა. საპარლამენტო მმართველობის სისტემაში პარლამენტს უკავია ცენტრალური ადგილი სახელმწიფო მმართველობის სისტემაში. ის განსაზღვრავს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებს, ადგენს სახელმწიფოს ფუნქციონირებისა და განვითარების სამართლებრივ საფუძვლებს, აკომპლექტებს მთავრობას და ზედამხედველობას უწევს მის საქმიანობას. პარლამენტი უზრუნველყოფს ხალხის პოლიტიკური ნებისა და ძირითადი პრიორიტეტების ტრანსფორმირებას სახელმწიფო პოლიტიკად. მეცხრე მოწვევის პარლამენტი, რომლის თავმჯდომარეობის პატივიც მე მხვდა წილად, დგას უმნიშვნელოვანესი გამოწვევების წინაშე. ჩვენი ამოცანაა, უზრუნველვყოთ ქვეყნის მმართველობის და პოლიტიკური სისტემების მომწესრიგებელი კანონმდებლობის სრულყოფა, შევქმნათ საფუძველი ქვეყნის ეკონომიკური წინსვლისა და მოსახლეობის სოციალური

that I became a true lawyer in Dusseldorf, since the German legal school gives special knowledge to lawyers and develop their advanced professional skills. After returning from Germany, I started out my career in two directions. I worked at international organizations and universities simultaneously. I started lecturing at Tbilisi State University, where since 2005 until now, I have advanced through the ranks and stages to become a Professor. So, I am a full Professor of law at the Tbilisi State University, which is very important to me. I have gone through several stages of career advancement in international organizations, too. Mainly, I worked with UNDP as project expert and manager on local self-government and regional development issues. In 2014, I decided to give my time fully to academic work and this prompted my leaving the UNDP However, within few months, I got an offer from the "Georgian Dream", which is a completely different field of activity. I took the offer, and I must say that two years of being involved in party work was not easy. At that time the party was facing serious challenges - the party had no organization, the strong party structures, including the local organizations, were not yet formed. Also, the political team required essential renewal. These tasks were naturally linked with many difficulties. But, thanks to the correct plan and principles, we were able to achieve all the goals and that resulted in the successful victory of the “Georgian Dream's” renewed political team in the 2016 parliamentary elections. I am glad that as the Executive Secretary of the party and the deputy head of the election headquarters I have contributed to this success. Mr. Kobakhidze, for a year now, you have been involved in political activity in the capacity of the chairman of parliament. What legacy did you find in the new parliament and what are the priorities of her legislative activity? The chairmanship of the Parliament of Georgia is a privilege and a responsibility for any politician. In the parliamentary system of government, the Parliament has a central place in the state governance system. This is because the parliament determines the main directions of domestic and foreign policies, establishes legal basis for the functioning and development of the state, forms the government and supervises government’s activities. Also, the Parliament ensures that the political will of the people and their main priorities are transformed into state policy. The 9th Convocation Parliament, chairmanship of which I was honoured to receive, is facing significant challenges. Our task is to enhance the regulatory legislation of the country's governance and political systems, create the basis for the country's economic advancement and improvement of the welfare coverage system for the populace, while

დაცვის სისტემის გაუმჯობესებისთვის, გავამყაროთ ქვეყნის მიერ არჩეული საგარეო პოლიტიკური კურსი. ჩვენი პარლამენტი ამ გამოწვევებისა და ამოცანების შესაბამისად მოქმედებს. გვქონდა მუშაობის წარმატებული პირველი წელი და გვაქვს ამბიციური გეგმები მომდევნო სამი წლისათვის. განსაკუთრებულ ყურადღებას დავუთმობთ პარლამენტის ინსტიტუციურ განვითარებას. ამ თვალსაზრისით, ჩვენ საკმაოდ რთული მემკვიდრეობა მივიღეთ. სუსტად არის განვითარებული პარლამენტის, როგორც კანონშემოქმედებითი, ისე საზედამხედველო ფუნქციები. გასაძლიერებელია პარლამენტის აპარატის შესაძლებლობები. ამ მიმართულებით, სერიოზული გეგმები გვაქვს, რომელთა განხორციელების შედეგად, პარლამენტი თვისებრივად განსხვავებულ ინსტიტუტად ჩამოყალიბდება.

რა იყო თქვენი თავმჯდომარეობისას განხორციელებული მნიშვნელოვანი და გამორჩეული საკანონმდებლო ცვლილებები? გასული ერთი წლის განმავლობაში პარლამენტის მიერ გატარებულ საკანონმდებლო რეფორმათაგან უმთავრესი, ბუნებრივია, საკონსტიტუციო რეფორმა იყო. ნებისმიერი დემოკრატიული კონსტიტუციის უმთავრესი ამოცანა დემოკრატიული სისტემის სტაბილური ფუნქციონირების უზრუნველყოფაა. სირთულეებისა და წინააღმდეგობების მიუხედავად, ჩვენ შევძელით კონსტიტუციის ისეთი რედაქციის მიღება, რომელიც საქართველოში გრძელვადიან პერსპექტივაში უზრუნველყოფს ავტორიტარიზმისა და ავტოკრატიის ნებისმიერი ფორმით განმეორების პრევენციას. ჩვენ გვაქვს უარყოფითი გამოცდილება კონსტიტუციების წინა რედაქციებთან დაკავშირებით, რომლებმაც შექმნეს ნოყიერი ნიადაგი ავტორიტარული თუ ნახევრადავტორიტარული რეჟიმების ჩამოყალიბებისთვის. ჩვენ მიერ განხორციელებული რეფორმა სწორედ ამგვარი საფრთხეების სათანადო ანალიზსა და შეფასებას ეფუძნება. საპარლამენტო მმართველობისა და პროპორციული საარჩევნო სისტემის პირობებში, შეუძლებელი იქნება ძალაუფლების ჭარბი კონცენტრაცია ერთი რომელიმე პოლიტიკური ძალის ხელში. შესაბამისად, კონსტიტუციის ახალი რედაქცია უზრუნველყოფს ჩვენი ქვეყნის დემოკრატიული განვითარების პროცესის შეუქცევადობას. გარდა ამისა, კონსტიტუციის ახალი რედაქცია განამტკიცებს დემოკრატიის, სამართლებრივი და სოციალური სახელმწიფოს და ეკონომიკური თავისუფლების პრინციპების მყარ გარანტიებს, ადგენს ადამიანის უფლებების დაცვის ძალზე მაღალ სტანდარტებს, უზრუნველყოფს ხელისუფლების დაბალანსებასა და ჯეროვან დანაწილებას, მკაფიოდ მიჯნავს უფლებამოსილებებს პრეზიდენტსა და მთავრობას შორის, აძლიერებს სასამართლო სისტემისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის დამოუკიდებლობის გარანტიებს. ახალი რედაქცია თვისებრივად აძლიერებს პარლამენტს და აყალიბებს ურთიერთობათა დაბალანსებულ სისტემას პარლამენტსა და მთავრობას შორის. თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ კონსტიტუციის ახალი რედაქცია, რომლის ყველა საკვანძო ნორმა მომდევნო საპარლამენტო არჩევნების ჩატარებისთანავე ამოქმედდება, სრულად შეესაბამება ევროპულ სტანდარტებს და საპარლამენტო მმართველობის

strengthening the country's foreign policy course. These are challenges and our parliament has to act in accordance to proffer solutions to these challenges and tasks. I must mention that we had a successful first year of work and we have ambitious plans in place for the next three years. Special attention will be paid to the institutional development of the parliament, because in this regard, we obviously got a very difficult legacy. The parliament is somewhat weak in terms of lawmaking and supervisory functions. There is also the possibility of strengthening the parliamentary staff. As you can see, we have serious plans, and these plans when actualised will result in the establishment of the Parliament as a more advanced institution. What are the important and distinguishing legislative amendments you have made as the chairman? Constitutional reform was the most important of the legislative reforms carried out by parliament during the past one year. The key task for any democratic constitution is to ensure the stable functioning of a democratic system. Despite difficulties and contradictions, we were able to adopt the Constitution, which for Georgia in the long-term would prevent repetition of authoritarianism and autocracy in any form. We have a negative experience regarding our previous Constitutions because they have created a fertile soil for the growth of authoritarian or semi-authoritarian regimes. Our reform focuses on the appropriate analysis and assessment of such threats. For instance, in parliamentary governance and a proportional electoral system, it will be impossible to over-consolidate the powers under one political party. Consequently, the new text of the constitution ensures irreversibility of the democratic development of our country. In addition, the new version of the constitution will strengthen and solidify the guarantees of the principles of democracy, rule of law, social state and economic freedom. It would also establish high standards of human rights, establish a strong system of checks and balances by clearly dividing the authorities between the President and Government. In addition, it enhances the guarantees of the judicial system and independence of the local self-government. Besides, the new Constitution establishes a balanced system of relations between the Parliament and Government. I can say that the new text of the constitution, are all key norms, which will be fully enacted immediately after the next parliamentary elections, and they are fully compatible with European standards and best practices of parliamentary governance. In addition to the constitutional law, for the past one year, we have adopted hundreds of Laws. It is worth mentioning the so-called “Third wave of Justice Reform” that intend to increase the quality and independence of the court system

საუკეთესო ევროპულ პრაქტიკას. გარდა კონსტიტუციური კანონის პროექტისა, გასული ერთი წლის განმავლობაში, ჩვენ მივიღეთ ასეულობით კანონპროექტი და კანონპროექტების პაკეტი. განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია მართლმსაჯულების რეფორმის ე.წ. მესამე ტალღის კანონპროექტები, რომელიც საქართველოში სასამართლოს სისტემის დამოუკიდებლობის ხარისხის კიდევ უფრო ამაღლებას ემსახურება. გარდა სხვა ცვლილებებისა, ეს პაკეტი ითვალისწინებს სასამართლოებში საქმეების შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით განაწილებას, რაც გამორიცხავს მანიპულაციას მოსამართლეებზე საქმეების გადაცემისას. ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანი

in Georgia. Along with other important amendments, this package envisages the distribution of cases in the courts by random selection, which eliminates the manipulation in the court system. Also, it was very important that the Parliament adopts the laws regulating the penitentiary and probation system. This legislative reform was based on active cooperation with the relevant Ministry, and it will bring the penitentiary system even closer to European standards. It would also accentuate the economic package adopted based on the government's four-pillar programs at the end of last year. In general, the parliamentary lawmaking activity was

იყო სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სისტემის მარეგულირებელი კანონპროექტების პაკეტი, რომელიც სამინისტროსთან აქტიური თანამშრომლობის საფუძველზე მივიღეთ და რომელიც სასჯელაღსრულების სისტემას ევროპულ სტანდარტებთან კიდევ უფრო დააახლოებს. ცალკე გამოვყოფდი ეკონომიკურ პაკეტსაც, რომელიც მთავრობის ოთხპუნქტიან გეგმას ეფუძნება და რომელიც გასული წლის ბოლოს მთავრობის ინიციატივით მივიღეთ. ზოგადად, პარლამენტის კანონშემოქმედებითი საქმიანობა გასული წლის განმავლობაში ძალზე პროდუქტიული იყო.

როგორია პარლამენტის წვლილი საერთაშორისო ურთიერთობებში და განსაკუთრებით რომელ შეთანხმებას ან ვიზიტს გამოყოფდით? ჩვენს ხელისუფლებას აქვს ქვეყნის საგარეო პოლიტიკის ძალზე მკაფიო ხედვა, რომელიც პარლამენტმა გასული წლის დეკემბერში, საპარლამენტო არჩევნების დასრულებიდან ძალიან მალე, საგანგებო საპარლამენტო რეზოლუციაში ასახა. როგორც მოგეხსენებათ, ჩვენი უმთავრესი პრიორიტეტი ევროკავშირსა და ნატოში ინტეგრაციაა და მიხარია, რომ გვაქვს მნიშვნელოვანი პროგრესი ამ მიმართულებით. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების ხელმოწერა და უვიზო მიმოსვლის რეჟიმის მიღება, რამაც მიღწეული წინსვლა ჩვენი თითოეული მოქალაქისთვის ხელშესახები გახადა. გვაქვს შესანიშნავი ორმხრივი ურთიერთობები ევროკავშირის ქვეყნებთან. აშშ არის ჩვენი მთავარი სტრატეგიული პარტნიორი და მოხარული ვარ, რომ პარტნიორული ურთიერთობები აშშში ადმინისტრაციის შეცვლის შემდეგ არათუ შესუსტდა, არამედ, პირიქით, კიდევ უფრო გამყარდა. ჩვენთვის ძალზე მნიშვნელოვანი იყო ვიცე-პრეზიდენტ მაიკ პენსის ვიზიტი საქართველოში და ამ ვიზიტის ფარგლებში გაჟღერებული ძალიან მკაფიო მხარდამჭერი გზავნილები. ამავდროულად, ვცდილობთ, მაქსიმალურად განვავითაროთ ურთიერთობები და მათ შორის, ეკონომიკური კავშირები მსოფლიოს სხვა რეგიონების ქვეყნებთანაც. მოხარული ვარ, რომ სწრაფი ტემპით ვითარდება ურთიერთობები ჩინეთთან, რომელთანაც რამდენიმე თვის წინ თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას მოვაწერეთ ხელი. გვაქვს კარგი ურთიერთობები ყველა მეზობელ ქვეყანასთან, სამწუხაროდ, რუსეთის გამოკლებით, რომელსაც ჩვენი ორი ისტორიული რეგიონი აქვს ოკუპირებული.

რუსეთზეც უნდა გკითხოთ. შეძლო თქვენმა ხელისუფლებამ რუსეთთან ურთიერთობაში გარკვეული პროგრესის მიღწევა? როგორც ცნობილია, ჩვენი ხელისუფლება რუსეთთან მიმართებით აწარმოებს პრაგმატულ პოლიტიკას, რომელსაც მტკიცედ უჭერენ მხარს ჩვენი დასავლელი პარტნიორები. დიალოგის ფორმატში ჩვენ შევძელით გარკვეული წინსვლის მიღწევა ისეთ სფეროებში, როგორიცაა ჰუმანიტარული ურთიერთობები, ეკონომიკა, ვაჭრობა და ტრანსპორტი. თუმცა, პოლიტიკური პრობლემების კუთხით, ვითარება, სამწუხაროდ, უცვლელი რჩება. უფრო მეტიც, ვხედავთ რუსეთის მზარდ ექსპანსიას აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში, უფრო მეტად შეიზღუდა გადაადგილება ადმინისტრაციულ საზღვარზე,

very productive during the last year. What is the contribution of the Parliament to international relations and which particular agreement or visit would you like to distinguish? Our government has a very clear vision of the country's foreign policy, which was reflected in the Parliamentary resolution shortly after the parliamentary elections in December last year. As you know, our main priority is integration into the EU and NATO and I am glad that we have made significant progress in this direction. It was especially important to sign the Association Agreement with the EU and adopt the visa-free travel, which made the progress in our achievements tangible for each of our citizens. We have excellent bilateral relations with EU countries. The US is our main strategic partner and I am delighted that our partnership became even stronger under the new administration in the US. US Vice-President, Mike Pence’s visit to Georgia was very important for us and very clear messages of support were given when he visited. At the same time, we try to maximize relationships, including economic ties with other countries of the world. I am glad about the rapid growth of our relations with China, with whom we signed a free trade agreement several months ago. We have good relations with all the neighboring countries, except Russia, which is due to the occupation of our historic regions. I have to ask about Russia too. Was your government able to achieve some progress in relations with Russia? As you all know, our government is taking a pragmatic approach in terms of policies that concern Russia, and this approach is strongly supported by our western partners. By way of dialogue, we have been able to achieve some progress in areas like humanitarian relations, economy, trade and transport. However, in terms of political problems, the situation remains unchanged.

შემაშფოთებელია ე.წ. ბორდერიზაციის პროცესი. ეს ყველაფერი მით უფრო სამწუხაროა, რომ ჩვენ გვაკავშირებს ისტორიული მეგობრობა რუს ხალხთან. საქართველოში ყოველწლიურად ჩამოდის ასიათასობით რუსი ტურისტი, რომლებიც გრძნობენ განსაკუთრებულ სტუმართმოყვარეობას ქართველების მხრიდან. სამწუხაროდ, რუსეთის ხელისუფლების პოლიტიკა არ გვაძლევს იმის საშუალებას, რომ ხალხებს შორის მეგობრული ურთიერთობა სახელმწიფოებს შორის ურთიერთობებზე შესაბამისად აისახოს. იმედი მაქვს, რომ სამომავლოდ, რუსეთის ხელისუფლება ჩვენს პრაგმატულ პოლიტიკას ასევე პრაგმატული პოლიტიკით უპასუხებს, რაც პრობლემების გადაჭრის საწინდარი უნდა გახდეს.

პარლამენტის თავმჯდომარეობის ვადის ამოწურვის შემდეგ, აპირებთ თუ არა კვლავ აქტიურ პოლიტიკაში დარჩენას? სამომავლო გეგმებზე საუბარი ჯერჯერობით ნაადრევია. ჩემთვის მთავარია, რომ როდესაც სამი წლის შემდეგ მიმდინარე საპარლამენტო ვადა ამოიწურება და საქმიანობის შედეგებს შევაჯამებ, მქონდეს იმის თქმის საშუალება, რომ ამ პარლამენტმა შეძლო მნიშვნელოვანი წვლილის შეტანა ქვეყნის დემოკრატიულ, ეკონომიკურ და სოციალურ განვითარებაში. ჩემი ამოცანაა, პარლამენტი ჩამოყალიბდეს თვისებრივად განსხვავებულ, ბევრად უფრო ძლიერ ინსტიტუტად, რომელიც იდგება ქართული დემოკრატიის სადარაჯოზე და ქვეყნის სწორ და შეუქცევად განვითარებას უზრუნველყოფს.

Moreover, we see Russia's rapid expansion in Abkhazia and the Tskhinvali region. Increasing restrictions on the administrative border, and the so-called process of “Borderization” is alarming. This is all the more regrettable, because we have a friendly historical relationship with the Russian people. Every year hundreds of thousands of Russian tourists come to Georgia and they receive special hospitality from Georgians. Unfortunately, the policy of the Russian government does not allow us to reflect the friendly relations that exist between the peoples of both countries on politics. I hope that in the future, the Russian government will respond to our pragmatic policy offers too, which should be a prerequisite for solving problems. After the end of the Parliamentary Chairmanship, are you still going to be active in politics? It is too early to talk about future plans. It is important for me that when the parliamentary term expires three years from now, I will summarize the results of the work, and boldly say that the parliament made significant contribution to the country's democratic, economic and social development. My task is to transform the Parliament into a more powerful institution that will safeguard Georgia's democracy and ensure effective and irreversible development of the country.

IPU Secretary General on the role and importance of the organization ნათია გამყრელიძე

მ

NATIA GAMKRELIDZE

არტინ ჩუნგონგი პირველი აფრიკელი და არა-ევროპელია, რომელიც 2014 წელს საპარლამენტთაშორისო კავშირის (IPU) გენერალურ მდივანად აირჩიეს. მან პროფესიული ცხოვრების სამ ათწლეულზე მეტი მსოფლიოში დემოკრატიის ხელშეწყობას მიუძღვნა. მის სახელს უკავშირდება განვითარების პროგრამების ჩამოყალიბება, რომლებიც პარლამენტებს ეხმარებიან უფრო გამჭვირვალე, ანგარიშვალდებულ, წარმომადგენლობით და ეფექტურ დემოკრატიულ ინსტიტუტებად ჩამოყალიბდნენ. ასევე მას დიდი გამოცდილება აქვს დიალოგისა და კონფლიქტის გადაწყვეტის ხელშეწყობაში, განსაკუთრებით კონფლიქტურ ან გარდამავალ პერიოდში მყოფ ქვეყნებში. ბატონი ჩუნგონგი არის საერთაშორისო გენდერული ჩემპიონი, გადაწყვეტილების მიმღებთა ქსელის ნაწილი, რომლის მთავარი მიზანია გენდერული ბარიერების დარღვევა. მშვიდობის, დემოკრატიის და ადამიანების უფლებების საკითხებზე სასაუბროდ ბატონ ჩუნგონგს ორგანიზაციის სათაო ოფისში (ჟენევა) შევხვდით.

artin Chungong made history in 2014 by becoming the first African and non-European to be elected IPU Secretary General. For more than three decades he has dedicated his professional life to promoting democracy worldwide. He has become a leader in the field of developing programmes to help parliaments become more transparent, accountable, representative and effective democratic institutions. He also has an impressive portfolio in the promotion of dialogue and conflict-resolution, especially in countries emerging from conflict or in transition. Mr. Chungong is an International Gender Champion, part of a network of decision makers who have committed to breaking down gender barriers. We sat down with Mr. Chungong in IPU headquarters (Geneva) to discuss promoting peace, democracy and human rights in a divided world.

საპარლამენტათაშორისო კავშირი (IPU) მიზნად ისახავს დემოკრატიის ხელშეწყობასა და მშენებლობას საჯარო ადმინისტრირების, საერთაშორისო სამართლისა და თანამშრომლობის, ასევე სხვა რელევანტურ სფეროებში. როგორ ახორციელებთ ზემოაღნიშნულ მიზნებს? თქვენი ნებართვით საუბარს დავიწყებ საპარლამენტთაშორისო კავშირის წარმოშობიდან, რომელიც 1889 წლიდან იღებს სათავეს, ამ ორგანიზაციის დამაარსებლები ოცნებობდნენ მშვიდობაზე და სწამდათ, რომ კონფლიქტების გადაჭრა დიალოგისა და მედიაციის გზით შესაძლებელია. მათი ოცნება მე–19 საუკუნის მშვიდობის მოძრაობიდან იღებს სათავეს. კონფლიქტების მშვიდობით გადაწყვეტა IPU–ს შექმნის ძირითად მოტივად იქცა. დემოკრატია კი მშვიდობიანი საზოგადოების მშენებლობის გზაზე მნიშვნელოვან საკითხად. IPU–მა გააცნობიერა, რომ მშვიდობის დამყარების საკითხში დემოკრატია მნიშვნელოვან ინსტრუმენტს წარმოადგენს. შინაარსიანი განვითარების უზრუნველსაყოფად კი დემოკრატიის საფუძველი – პარლამენტები უნდა გაძლიერდეს. ეს არის ის გზავნილი, რომლის გავრცელებასაც მუდმივად ვცდილობთ. უკანასკნელი რამდენიმე წლის განმავლობაში, ჩვენ ხაზს ვუსვამთ იმ ძლიერ კავშირს, რომელიც დემოკრატიასა და საზოგადოების უკეთესი განვითარების შედეგებს შორის არსებობს. დემოკრატიაზე ხშირად საუბრობენ აბსტრაქტული ცნებებით, მაგრამ ჩვენ ვსაუბრობთ დემოკრატიის პრინციპებსა და ღირებულებებზე. თუმცა ეს საკმარისი არ არის. აუცილებელია ვიკითხოთ, მაინც რაში ვიყენებთ დემოკრატიას? პარლამენტმა დემოკრატია უნდა გამოიყენოს ადამიანებისთვის უკეთესი საცხოვრებელი გარემოს შესაქმნელად. ეს არის ის საკითხი დღის წესრიგში, რომელზეც მუდმივად ხდება აპელირება ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე. ჩვენ გვინდა დავრწმუნდეთ, რომ პარლამენტი ჩართულია ყველა ტიპის გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში, როგორც საზოგადოების სრულუფლებიანი წარმომადგენლები. პარლამენტს შეუძლია მათი თვალთახედვის გაცნობა დისკუსიების მიმდინარეობისას. თუ აღნიშნული განხორციელდა, იგი შექმნის იმის გარანტიას, რომ მიღებული გადაწყვეტილებები ასახავს ხალხის ინტერესებს ეროვნულ დონეზე, ხოლო ამ პროცესს შეუძლია საერთაშორისო შეთანხმებების რატიფიკაციისა და იმპლემენტაციის პროცესის დაჩქარება. პარლამენტს შესწევს ძალა და უნდა გამოიყენოს კანონშემოქმედებითი, ზედამხედველობითი და საბიუჯეტო ფუნქციები აღნიშნულის განსახორციელებლად. IPU ეხმარება პარლამენტს ამ მიზნების მიღწევაში. ზოგიერთ პარლამენტს არ აქვს საკმარისი შესაძლებლობა, რადგან მათ აკლიათ ძირითადი უნარები და ცოდნა, რომელიც აუცილებელია დემოკრატიული პრინციპების ცხოვრებაში გასატარებლად. IPU–ს მთავარ ინტერესს წარმოადგენს კანონის უზენაესობისა და ადამიანის უფლებათა ხელშეწყობა. ჩვენ ყურადღებას ვაქცევთ გენდერულ თანასწორობას. ჩვენ ვქმნით ინსტრუმენტებს, რომლებიც პარლამენტებს საშუალებას აძლევს მოახდინონ გლობალური შეთანხმებების იმპლემენტაცია ეროვნულ დონეზე და მოვუწოდებთ მათი გამოყენებისკენ.

თქვენს მოვალეობას წარმოადგენს წევრობის გაზრდა, სტრატეგიის მომზადება, სამუშაო პროგრამისა და ბიუჯეტის წინასწარი გეგმის შექმნა აღმასრულებელი კომიტეტისთვის წარსადგენად. როგორც გენერალური მდივანი, როგორ ახერხებთ ამ ყველაფრის ორგანიზებას დადებითი შედეგის მისაღებად? ორგანიზაციას ორმაგი ხელმძღვანელობა ჰყავს. პოლიტიკურ ლიდერს წარმოადგენს IPU–ს პრეზიდენტი, რომელიც ამავდროულად საკუთარ სახელმწიფოში პარლამენტის წევრია. ამჟამინდელი პრეზიდენტი მექსიკიდანაა. ორგანიზაციაში ასევე

The Inter-Parliamentary Union (IPU) is committed to promoting and building democracy from the backgrounds of public administration, international law and cooperation, and other relevant fields. How are you going to achieve these aims? Thank you very much. Let me first take you back to the origins of the IPU. It started one hundred twenty eight years ago in 1889, when the founding fathers of the organization had a dream about peace. They believed in dialogue and mediation as a means of resolving conflict. They emerged from the peace movement of the late 19th century. The peaceful resolution of conflict has remained the founding leitmotiv of the IPU. The issue of democracy became very important as part of the process of building a peaceful society. The IPU has recognized that democracy is an important tool for achieving peace. To enable meaningful development, the pillars of democracy must be strengthened: parliaments. This is the message we have been spreading all along. Now, in the past several years, we have laid a strong emphasis on the link between democracy and better development outcomes for the people. One tends to talk about democracy in abstract terms but we talk about principles and values of democracy. Still, this is not enough. One needs to ask the question: what does one do with democracy? Parliaments should use democracy to achieve better living conditions for the people, which is an agenda we push on the national and international levels. We want to make sure that wherever decisions are being made, parliaments are involved, because, as the people’s representatives, parliaments can bring the perspectives of the people to these discussions. If this is done, there is a guarantee that the decisions that will be taken at the end of the day will reflect the interests of the people at the national level and the process will lead to the speedy ratification and implementation of international agreements. Parliaments can, and should, use their lawmaking, oversight, and budget functions to make this happen. The IPU helps parliaments achieve all of that. Some parliaments do not have the capacity because they lack the basic skills and the knowledge needed to implement the principles of democracy. For us at the IPU, we are concerned with the rule of law and the promotion of human rights. We also focus on gender equality. We design tools to help parliaments implement global agreements at the national level, which we encourage them to use. Your work includes expanding membership, preparing strategies, draft work programmes and budgets before submitting them to your Executive Committee for decisions. As Secretary General, how do you organize all of these things in order to have good results? The organization has a dual leadership. There is the political leadership embodied by the President of the IPU, who is a member of parliament in his/her own country. The current IPU President is from Mexico. Then there is the executive leadership, which is embodied by the Secretary General and his colleagues. The role of the Secretary General is to take the policy pronouncements and the decisions taken by the governing bodies on behalf of the membership of the organization and transform them into operational activities, so that the objectives of the organization can be attained. As Secretary General, I have to come up with a plan of action and strategy that reflect the decisions and policy pronouncements. In addition, it is my job to identify the 15

არსებობს აღმასრულებელი ხელმძღვანელობა, რომელსაც ახორციელებს გენერალური მდივანი თავის კოლეგებთან ერთად. გენერალური მდივნის მთავარი მოვალეობაა მმართველი ორგანოების მიერ დადგენილი პოლიტიკის მიმართულებებისა და გადაწყვეტილებათა საფუძველზე მათი ოპერაციულ მოქმედებებად გადაქცევა ორგანიზაციის მიზნების განსახორციელებლად. როგორც გენერალურმა მდივანმა უნდა შევქმნა სამოქმედო გეგმა და სტრატეგია, რომლებშიც ასახულია მიღებული პოლიტიკური გადაწყვეტილებები. ჩემს მოვალეობებში შედის ფინანსურ და ადამიანურ რესურსთან დაკავშირებული საჭიროებების განსაზღვრა და წევრების მიერ მიღებული სამოქმედო გეგმისა და სტრატეგიის იმპლემენტაცია. მე ვასრულებ ორგანიზაციის ღირებულებებისა და პრინციპების დამცველის ფუნქციასაც. მე უნდა დავრწმუნდე, რომ წევრები და საერთაშორისო საზოგადოება პატივს სცემს ორგანიზაციის პრინციპებსა და ღირებულებებს. ჩემი თანამდებობა მავალდებულებს გლობალურ და საერთაშორისო დღის წესრიგში არსებული საკითხების ცოდნას. როგორც გენერალური მდივანი, ვალდებული ვარ ვიცოდე თუ როგორ ფუნქციონირებს პარლამენტი. რომელია ძალაუფლების წარმმართველი ძალა? რა გამოწვევების წინაშე დგანან პარლამენტები და როგორ შეიძლება მათი მოგვარება? აღნიშნულს სჭირდება მსოფლიოს მასშტაბით არსებული საპარლამენტო სისტემების ზედმიწევნით ცოდნა. მე უნდა შევძლო ანალიზი და სტრატეგიულად აზროვნება. გარდა ამისა, ამ მოვალეობათა შესრულების მიზნით ჩემი ადმინისტრაციული, მენეჯერული და ადამიანურ რესურსებთან დაკავშირებული უნარების დახვეწა მომიწია.

თქვენი მიზანია პარლამენტის, როგორც სრულიად გამჭვირვალე, ანგარიშვალდებული, წარმომადგენლობითი და ეფექტური დემოკრატიული ინსტიტუტის შექმნა. რა არის ის კონკრეტული ნაბიჯები, რომლებსაც თქვენ პარლამენტის, როგორც ინსტიტუტის გაძლიერების მიზნით დგამთ და როგორ ეხმარებით წევრ პარლამენტებს სამუშაოს განხორციელების პროცესში? ჩვენ ვიცით, რომ მსოფლიოს მასშტაბით არსებული პარლამენტები განვითარების სხვადასხვა საფეხურზე იმყოფებიან. როცა, ზოგიერთ მათგანს ადარებ, მარტივად ხვდები, რომ რიგ შემთხვევებში განსხვავება ასწლეულებია. ჩვენ, პარლამენტებისთვის ვქმნით შესაძლებლობათა განვითარების პროგრამებს, ხოლო პარლამენტის წევრებისთვის ტრენინგ პროგრამებს. ჩვენ ვქმნით ინსტრუმენტებს, რომლებიც პარლამენტს საკუთარი ფუნქციის, მაგალითად ზედამხედველის როლის უკეთ შესრულებაში დაეხმარება. ჩვენ შევქმენით თვითშეფასების ინსტრუმენტები, რომლებიც მათ გენდერული თანასწორობისა და მდგრადი განვითარების მიზნების იმპლემენტაციის ხარისხის შეფასებაში დაეხმარება. პარლამენტებისთვის შევიმუშავეთ გზამკვლევები არაერთი საკითხის გარშემო. პარლამენტებს სულ უფრო კომპლექსურ საკითხებთან უწევთ გამკლავება. ჩვენ უნდა დავეხმაროთ მათ ამ საკითხების გაგებაში, რათა მათ უკეთესი კანონების მიღება შეძლონ. მაგალითად, ჩვენს მიზანს წარმოადგენს პარლამენტის, როგორც ძლიერი ინსტიტუტის ჩამოყალიბება, რათა თავად მათ შეძლონ ისეთი პოლიტიკის მიმართულებებისა და გადაწყვეტილების მიღება, რომლებიც რეალურად მოახდენს გავლენას ადამიანების ცხოვრებაზე. ჩვენ დიდ ყურადღებას ვუთმობთ გენდერული თანასწორობის საკითხს, რადგან დემოკრატია სრულყოფილი შეიძლება იყოს მხოლოდ მაშინ, როცა ქალები და მამაკაცები თანაბრად იღებენ მონაწილეობას გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. ჩვენ მსოფლიო მასშტაბით გვაქვს ქალთა წარმომადგენლობითი კავშირი ხელისუფლებასა და პარლამენტში. ეს ხელს უწყობს ქალთა უფრო მეტ წარმომადგენლობას. ორგანიზებას ვუწევთ სასწავლო პროგრამას ქალთა კანდიდატებისათვის,

financial and human resources and to implement the plan of action or the strategy that has been agreed by the Members. I am also the custodian of the values and principles of the organization and I have to ensure that the membership and the international community respect the principles and values that the organization upholds. My position as Secretary General of the IPU demands that I should be aware of issues that are on the global agenda and on the national agendas. As Secretary General, it is important that I have the knowledge of how parliaments function. What are the driving forces behind power, what challenges are parliaments facing, and how can these challenges be addressed? This requires profound knowledge of parliamentary systems around the world. I need to be analytical and strategic. Furthermore, in order to function effectively in this role, I have had to upgrade my administrative, management and human resources skills. Your aim and vision is to have parliaments that are fully transparent, accountable, representative and effective democratic institutions. What are the concrete steps you take to strengthen parliaments as an institution and how do you support Member Parliaments in their work? We know that parliaments in the world today are at different stages of development. When you draw comparisons between some, you realize that the difference is hundreds of years apart. We do capacity-building work for parliaments and training programmes for members of parliament. We produce tools to help parliaments, for instance in exercising their oversight role. We have designed self-assessment toolkits for gender equality and implementation of the SDGs. We have produced handbooks for parliamentarians on various issues. The parliament has to deal with a host of issues that are increasingly complex. We need to help them comprehend these issues in order for them to make better laws, for instance Our role is to make sure that at the end of the day, parliaments are very strong institutions that can contribute to the implementation of policies and take decisions that have a genuine impact on the lives of the people. We focus a lot of our work here on promoting gender equality because democracy can only be complete when men and women play equal roles in decision-making. We have a league table of women’s representation in governments and parliaments across the world. This helps to advocate for greater representation of women. We organize training programmes for female candidates aspiring to become members of parliament. We do advocacy work in countries and help them introduce reforms that are conducive to greater gender balance in political representation We are also focusing on young people. Young people do not really trust governing institutions and other institutions of democracy, because they do not think that these institutions are representative of the people’s interest. We are reaching out to them because when young people are in parliament, they can articulate the interests of other young people. What is the role of parliaments in global affairs and global governance? First, let us be clear. In the global scheme of things, and this is reflected in national constitutions, the prerogative to engage in international relations and commit States lies with the executive arm of the State (the government). So in

რომლებიც პარლამენტის წევრობისკენ მიისწრაფვიან. ვმუშაობთ სხვადასხვა ქვეყნებში და ვეხმარებით მათ ცვლილებების გაცნობაში, რომელიც ხელს უწყობს გენდერულ ბალანსს პოლიტიკაში. დიდ ყურადღებას ვამახვილებთ ახალგაზრდებზე, რადგან ისინი არ ენდობიან სახელისუფლებო და სხვა დემოკრატიის ინსტიტუციებს, თვლიან, რომ ეს ინსტიტუტები ხალხის ინტერესებს არ გამოხატავენ. ჩვენ ვცდილობთ მათთან დაახლოებას და გვჯერა, რომ თუ ახალგაზრდები იქნებიან პოლიტიკაში, მათ შეუძლიათ გამოხატონ სხვა ახალგაზრდების ინტერესებიც.

რა როლი აქვს პარლამენტს გლობალურ მმართველობაში? პირველ რიგში უნდა აღინიშნოს, რომ გლობალურ სისტემაში, საერთაშორისო ურთიერთობები აღმასრულებელი ხელისუფლების (მთავრობის) პრეროგატივაა. ყველა ქვეყანაში სახელმწიფოს საკეთილდღეოდ საერთაშორისო მოლაპარაკებებს საგარეო საქმეთა მინისტრი ან ამავე რანგის პირები აწარმოებენ. მიღებული გადაწყვეტილებები არა მხოლოდ საერთაშორისო დონეზე იძენს არსს, არამედ ხალხის რეალურ საჭიროებებსა და ინტერესებზე აისახება, სწორედ აქ ერთვება პარლამენტი. სადისკუსიო მაგიდასთან პარლამენტები ხალხის ინიციატივებით მოდიან, შესაბამისად, დარწმუნებული უნდა ვიყოთ, რომ ისინი წარმოდგენილი არიან საერთაშორისო დონეზე, რათა წვლილი შეიტანონ მიმდინარე დისკუსიებში და ხალხის პერსპექტივები წარმოაჩინონ. მეორე მნიშვნელოვანი საკითხი, საერთაშორისო დონეზე მიღებული გადაწყვეტილებებისა და შეთანხმებების განხორციელებას ეხება. ეროვნულ დონეზე პარლამენტის როლი იმაში მდგომარეობს, რომ საერთაშორისო დონეზე მიღებული ვალდებულებები ეროვნული კანონმდებლობის ჩარჩოში მოათავსოს, მთავრობას მათი განხორციელებისათვის საჭირო ყველა რესურსი მიაწოდოს და ანგარიშვალდებული იყოს შედეგებზე. შესაბამისად, პარლამენტის მოვალეობა არა მოლაპარაკების წარმოება და საერთაშორისო ხელშეკრულებების დადება, არამედ ამ ხელშეკრულებების გაცნობა და მათი განხორციელების ხელშეწყობაა.

როგორ ეხმარებით სახელმწიფოებს, დარწმუნდნენ, რომ საერთაშორისო ვალდებულებები ეროვნულ პროგრამებში აისახოს? ავიღოთ მდგრადი განვითარების მიზნები (SDGs), ეს არის კლასიკური მაგალითი იმისა, თუ სად ითამაშეს პარლამენტებმა

each country, it is the Minister of Foreign Affairs or persons ranking as such, who will negotiate on behalf of the State. That is one thing, but then it is important that the decisions that are taken do not only make sense at the international level, but also reflect the real needs and interests of the people at the grassroots and that is where parliaments come in. Parliaments come with the people’s perspective to the table and so we must make sure that parliaments are present at the international level to contribute to the discussions that are taking place and to feed the people’s perspectives into these discussions. The second thing is once those decisions and agreements are taken at the international level, they need to be implemented. Nationally, the role of parliaments is to translate to those commitments taken at the international level into the national legislative framework and to give the government the resources for implementing those agreements while ensuring accountability for results. So, once again, the role of parliaments is not to negotiate and conclude international treaties but to inform those treaties and facilitate implementation nationally. How do you help States ensure international commitments are translated into national programmes? Let me take the SDGs. This is a classic example of where parliaments have played roles internationally and are playing a role nationally and how the IPU is helping them to do that. Parliaments, through the IPU, were involved in providing inputs into the design of the SDGs. Now our role is first to create awareness within parliaments, of the SDGs, what they mean and how they should be implemented. I am happy to say that, unlike for the MDGs, parliaments worldwide are conversant with the SDGs. Now we have to help them implement the SDGs and so we are delivering capacitybuilding programmes, we are helping parliaments assess their capacity to implement, and we are mainstreaming the SDGs in the various training and advocacy programmes we are delivering to parliaments. In short, we are helping them identify and implement action in follow-up to the SDGs. We are not asking them to do anything extraordinary: simply to use their constitutional powers of lawmaking, oversight 17

როლი საერთაშორისო დონეზე, სად თამაშობენ როლს ეროვნულ დონეზე და როგორ ეხმარება IPU მათ ამ პროცესში. IPU-ის მეშვეობით პარლამენტები ჩართულნი იყვნენ მდგრადი განვითარების მიზნების შემუშავებაში. ახლა ჩვენი ვალდებულებაა, პირველ რიგში, პარლამენტებში ავამაღლოთ მდგრადი განვითარების მიზნების შესახებ ცნობიერება, რას ნიშნავს და როგორ უნდა განხორციელდეს. შემიძლია ვთქვა, რომ ათასწლეული განვითარების მიზნებისაგან (MDGs) განსხვავებით, პარლამენტები მსოფლიო მასშტაბით იცნობენ მდგრადი განვითრების მიზნებს. ახლა ჩვენ მათ მდგრადი განვითარების მიზნების განხორციელებაში უნდა დავეხმაროთ და სწორედ ამისთვის ვუზრუნველვყოფთ შესაძლებლობების განვითარების პროგრამებს, განხორცილებისათვის საჭირო შესაძლებლობების შეფასებაში ვეხმარებით და მდგრადი განვითარების მიზნებს მრავალმხრივი ტრეინინგებისა და განმარტებითი პროგრამების მეშვეობით ვაწვდით პარლამენტებს. მოკლედ რომ ვთქვათ, მათ ვეხმარებით მოახდინონ იდენტიფიცირება და განახორციელონ ქმედებები მდგრადი განვითარების მიზნების მიხედვით. უჩვეულოს არაფრის გაკეთებას არ ვთხოვთ, მხოლოდ: კანონშემოქმედებითი კონსტიტუციური ძალაუფლების გამოყენებას, თვალყურის დევნებას და ბიუჯეტის განაწილებას, რათა განხორციელდეს მდგრადი განვითარების მიზნები. ჩვენ ვეხმარებით შესაძლებლობების ზრდაში, რათა ეფექტურად გამოიყენონ თავისი ბერკეტები. ეს მოდელი ნებისმიერ საერთაშორისო შეთანხმებას შეგიძლიათ მოარგოთ. და კიდევ ერთხელ ვუსვამ ხაზს, რომ საერთაშორისო არენაზე პარლამენტები იმისთვისაა საჭირო, რომ ხალხის პერსპექტივები წარმოადგინონ და ეროვნულ დონეზე იმპლემენტაციას შეუწყონ ხელი.

როგორ იცავთ კონფლიქტური რეგიონების მოსახლეობის უფლებებს? კონფლიქტებს ყოველთვის მივყავართ ადამიანის უფლებების უამრავი სახის დარღვევასთან. ჩვენი მთავარი ფუნქციაა წვლილი შევიტანოთ კონფლიქტის დასრულებაში. ამ მიზნით, ჩვენ ხიდის ფუნქციას ვასრულებთ, პარლამენტარები კონფლიქტურ ზონებში მიგვყავს, რათა იმსჯელონ და შეიმუშაონ გზები, რომ კონფლიქტის დასრულებამდე ადამიანების ტანჯვა შეამცირონ. მაგალითად, ისრაელისა და პალესტინის პარლამენტარებს შორის მიმდინარეობს თანამშრომლობის პროგრამა, რომ წყალი მშვიდობიანი თანაარსებობისთვის გამოიყენონ და არა კონფლიქტისათვის. იემენში შემზარავი ჰუმანიტარული მდგომარეობაა. IPU კრებს იემენის პარლამენტარებს პოლიტიკური ხედვის მიუხედავად, რათა მოიფიქრონ, თუ როგორ მიაწოდონ ხალხს ჰუმანიტარული დახმარება. ამგვარმა ქმედებამ შესაძლებელია, შექმნას კონფლიქტის გადაწყვეტისათვის საჭირო გარემო და იემენელ ხალხს ტანჯვა შეუმსუბუქოს.

რამდენად მნიშვნელოვანია ახალგაზრდობის მონაწილეობა საპარლამენტო საკითხებში? ჩვენ ვემხრობით ჩართულობას, თუმცა, შეუძლებელია მისი არსებობა მაშინ, როცა საზოგადოების დიდი ნაწილი გამოთიშულია გადაწვეტილების მიღების პროცესს. ჩვენი

and budget allocation to make the SDGs happen. We help build their capacity to exercise those powers effectively You can apply this model to any other international agreement. Again, I stress that parliaments should be at the table on the international scene in order to bring the people’s perspective but also to facilitate implementation nationally. How do you protect the human rights of people from conflict regions? Conflicts invariably lead to human rights violations of all kinds. Our role is therefore to contribute first and foremost to the end of conflicts. For this purpose, we seek to build bridges, we bring together parliamentarians in conflict areas to discuss and identify action they can take to reduce human suffering through bringing an end to conflict. For instance, we have a vibrant programme of cooperation underway between the Israeli and the Palestinian parliamentarians, to use water as a catalyst for promoting peaceful co-existence rather than conflict. In Yemen, the humanitarian situation is dire. The IPU is bringing together Yemeni parliamentarians of all political shades to envisage action to allow access to humanitarian assistance for the people. Such action can create an environment that is conducive to the resolution of conflict and alleviate the suffering of the Yemeni people. To what extent is youth participation important in issues before parliament? We believe strongly in inclusiveness. And there can be no inclusiveness when a large sector of society is left out of the decision-making process. We want government institutions to be inclusive of all segments of society. It is clear, when it comes to young people, it makes sense to involve them in decision-making processes because they bring a lot to the table. They have innovative ideas because they are the younger generation. They have a better grasp of technology that can be harnessed in a robust way to improve on the way parliaments operate. Young people have to be educated on issues of parliament and the role of parliament. You have to convince them that their future is in their hands. Countries have to design laws and other legal instruments that would facilitate the representation of young people in parliament. We actually think that parliaments should review their electoral laws and their Constitutions for this purpose. Measures exist that have been used to good effect to ensure gender balance. For instance, quotas could be used to bring more young people into parliament. It is also important to organize training programmes for young people on how to engage in politics. When they are in parliament, they are able to articulate and encourage parliamentary action on issues relevant to the youth: employment and educational opportunities for instance. Decision making becomes more inclusive and therefore more legitimate. There is greater buy-in from society at large. The IPU’s goal is to reach and have many more women in parliament, to give them access to higher positions. To what extent is this important? Earlier in this interview, I talked about our league table of women in parliaments. It is not just enough to have women in parliament. It is important that when they get to parliament, they be given opportunities and conditions be created for them to contribute effectively. They have to occupy leadership positions in parliament. They have to be in prominent committees in parliament to

სურვილია, სამთავრობო ინსტიტუტები საზოგადოების ყველა სეგმენტს მოიცავდეს. ახალგაზრდების შემთხვევაში, მათი ჩართვის მნიშვნელობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მნიშვნელოვანია, რადგან მათ ძალიან ბევრი მოაქვთ მოლაპარაკების მაგიდასთან. მათ ინოვაციური იდეები აქვთ, რადგან ახალ თაობას წარმოადგენენ. ისინი უკეთ უღებენ ალღოს ტექნოლოგიებს და პარლამენტის ფუნქციონირების გაუმჯობესებისათვის შესაძლებელია, ამ წარმატების გზის ნაწილადაც იქცნენ. ახალგაზრდებმა უნდა მიიღონ განათლება საპარლამენტო საკითხების შესახებ. ისინი უნდა დარწმუნდნენ, რომ მომავალი მათ ხელშია. ქვეყნებმა ისეთი კანონები და იურიდიულ ინსტრუმენტები უნდა შექმნან, რომლებიც პარლამენტში ახალგაზრდების წარმომადგენლობას შეუწყობს ხელს. ვფიქრობთ, რომ პარლამენტებმა საარჩევნო კანონმდებლობასა და კონსტიტუციას უნდა გადახედონ ამავე მიმართულებით. არსებობს კრიტერიუმები, რომლებიც გენდერული ბალანსის გაუმჯობესებისათვის გამოიყენება. მაგალითად, პარლამენტში უფრო მეტი ახალგაზრდის მოსაყვანად კვოტირების გამოყენებაა შესაძლებელი. ასევე მნიშვნელოვანია პოლიტიკაში ჩართულობასთან დაკავშირებული სასწავლო პროგრამების ორგანიზება ახალგაზრდებისათვის. პარლამენტში ყოფნისას, მათ შესაძლებლობა აქვთ, პარლამენტის ქმედებები ახალგაზრდობისათვის საჭირო საკითხებისაკენ მიმართონ: მაგალითად, დასაქმება და საგანმანათლებლო შესაძლებლობები. ასეთ შემთხვევაში, გადაწყვეტილების მიღების პროცესი უფრო ყოვლისმომცველი და ლეგიტიმური ხდება.

IPU-ის მიზანია მეტი ქალი პარლამენტში და მათთვის მაღალი თანამდებობების ხელმისაწვდომობა. რამდენად პრობლემურია ეს საკითხი? ზემოთ აღვნიშნე, და ვისაუბრე ქალთა გაერთიანებაზე პარლამენტში. პარლამენტში ქალების მხოლოდ ყოფნა საკმარისი არ არის. მნიშვნელოვანია რომ, პარლამენტში მოხვედრისას მიიღონ შესაძლებლობები და პირობები, რათა ეფექტურად შეიტანონ წვლილი. მათ მაღალი თანამდებობები უნდა დაიკავონ პარლამენტში. ისინი პარლამენტის მოწინავე კომიტეტებიდან უნდა იყვნენ, რათა ქალებისათვის მნიშვნელოვანი საკითხები წამოჭრან. უფრო მეტიც, ჩვენ ხელი უნდა შევუწყოთ ქალთა გაერთიანებებს პარლამენტში. ეს ყველაფერი ხელს შეუწყობს ქალთა პოლიტიკურ ჩართულობას, მმართველობასა და ოპოზიციურ პარტიებს, რომლებიც ქალებისათვის საჭირო საკითხების დაცვას ემსახურებიან. არის კიდევ ერთი პრობლემა, რომელიც წინა პლანზე გადმოდის, ეს გასულ წელს ჩატარებული გამოკვლევის - სექსიზმი პოლიტიკაში - საფუძველზე დავინახეთ. გავაცნობიერეთ, რომ ქალი პარლამენტარების შემაშფოთებელი რაოდენობა ხდებოდა სექსიზმის, მუქარის, შევიწროების, სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი. ამის წინააღმდეგ გადავდგით ნაბიჯები, ეს არ არის ნორმალური. აქ არის ხალხი, რომელიც წესით საზოგადოების ელიტას უნდა ეკუთვნოდნენ თუმცა ისინი თავად სექსიზმისა და გენდერული ძალადობის მსხვერპლი არიან. წარმოგიდგენიათ, რა ემართებათ ჩვეულებრივ ქალებს. IPU იბრძვის ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობისათვის და დიდ ყურადღებას აქცევს ქალთა უფლებების დაცვას. ამ გზით, ბევრი რამის გაკეთებაა შესაძლებელი.

როგორ არის ჩართული საქართველოს პარლამენტი IPU-ში? საქართველოს პარლამენტი 1990-იანი წლებიდან ძალიან აქტიურია. თქვენი პარლამენტის დელეგაცია, რომელიც რეგულარულად ესწრება შეხვედრებს, ძალიან ძლიერია. გვინდა, წავახალისოთ საქართველოს პარლამენტი, რომ უფრო აქტიური იყოს IPU-ში, რათა გააძლიეროს გენდერული თანასწორობისა და ახალგაზრდების ჩართულობის საკითხები. ჩვენ გვინდა უფრო მეტი ქართველი დეპუტატი ვიხილოთ IPUის პოლიტიკურ სტრუქტურებში.

bring the issues that affect women to the table. In addition, we need to encourage the creation of women's caucuses in parliaments. These caucuses will help to bring together women from across the political divide, the ruling and opposition parties coming together to defend the issues that are relevant to women. Then there is another problem now coming to the fore, and we saw that last year, when we did a survey on sexism in politics. We realized that an unacceptably large number of women parliamentarians were subject to all sorts of sexism, intimidation, harassment, sexual violence and we challenged this. It is not normal. Here, you have people who are supposed to belong to the elite in society. They themselves are victims of the scourge of gender violence and sexism. You can imagine what happens to ordinary women. So in short, the IPU fights for women’s political representation and is increasingly focusing its efforts on protecting the rights of women, fighting violence against women. In this endeavour, a lot remains to be done. How is the Georgian Parliament involved in the IPU? The Georgian Parliament has been very active since the 1990s. We have a strong delegation of the parliament coming to our meetings regularly. We want to encourage the Georgian Parliament to be more active in the IPU to strengthen gender equality and youth participation. We want to see more Georgian MPs in the political structures and bodies of the IPU. 19

ქართული პარლამენტარიზმის ისტორია

Development of Parliamentarism in Georgia ბონდო კუპატაძე თსუ პროფესორი, ისტორიის დოქტორი

BONDO KUPATADZE Professor of Tbilisi State University, PhD in History

პარლამენტარიზმის ისტორიულ სათავეებთან

Historic Foundations of Georgian Parliamentarism

ს

აქართველოს ისტორიაში წინასაპარლამენტო ანუ წოდებრივ-წარმომადგენლობითი და სათათბირო ორგანოს უძველეს ნიმუშად შეგვიძლია მივიჩნიოთ „დარბაზი“ (სპარს. დარვაზე — კარი, ალაყაფის კარი, სასახლის კარი). „დარბაზი“ წარმოადგენდა XI-XVIII საუკუნეებში მეფის კარზე არსებულ სათათბირო ორგანოს, რომლის მოწვევაც ხდებოდა მნიშვნელოვანი თუ ცერემონიული სახის საკითხების განხილვისას. XII ს-ის დასასრულისათვის, ყუთლუ-არსლანის დასის გამოსვლის შემდეგ „დარბაზმა“ გარკვეული რეფორმა განიცადა. დიდებულებმა მიაღწიეს მეფის ხელისუფლების შედარებით შეზღუდვასა და დარბაზის ძალაუფლების გაზრდას. ამიერიდან მეფე ყველა მნიშვნელოვან საკითხს მხოლოდ დარბაზის „თანადგომითა და ერთნებობით” გადაწყვეტდა. დარბაზობა (ე. ი. „დარბაზის სხდომა“) იყო ორგვარი: „დიდის წესითა“ (საზეიმო სხდომა, რასაც პურობანადიმობა მოყვებოდა ხოლმე და რომელსაც „დარბაზის ერთა“ გარდა, მრავალრიცხოვანი ხელშინაური მოხელეები და „დარბაზის ყმანი“ ესწრებოდნენ) და „მცირეთა წესითა“ (დარბაზის საქმიანი და დახურული სხდომა, რომელიც განიხილავდა უმნიშვნელოვანეს საკითხებს: კანონმდებლობა-მართლმსაჯულების, ომის გამოცხადების, დიდ ხელისუფალთა დანიშვნის „დალოცვა-ხელდასხმის“). საზეიმო დარბაზობა იმართებოდა: მეფის კურთხევის, ზავის დადების და გამარჯვებული ლაშქრის დაბრუნების, უცხოელი მოციქულების და მთხოვნელი მბრძანებლების მიღებისას, დიდი დღესასწაულების დროს. საქმიანი ანუ მცირე დარბაზი ყუთლუ-არსლანის დასის გამოსვლის (1185 წელი) შემდეგ ჩამოყალიბდა. დარბაზობას ჰქონდა თავისი დადგენილი წესი — „დარბაზობის წესი“. დარბაზობის გამართვის ბრძანებას მეფე გასცემდა. მეფე განსაზღვრავდა, თუ როგორი წესით უნდა გამართულიყო ის, მეფევე თავმჯდომარეობდა სხდომებს. როდესაც მეფეს ესტუმრებოდა სხვა სახელმწიფოს წარმომადგენელი, ამას „დარბაზობად მოსვლა“ ერქვა. მას წინ უძღოდა „თხოვა დარბაზობისაჲ“ ე. ი. აუდიენციის თხოვნა. თუ მეფე თავად დაპატიჟებდა სხვა სახელმწიფოს მეთაურს, ამას „დარბაზობად მოყვანა“ ეწოდებოდა. დარბაზის წევრნი იყვნენ: უმაღლესი სამღვდელოება (კათალიკოსები, ეპისკოპოსები), ვაზირები და მათი თანაშემწენი, „საქვეყნოდ გამრიგე“ მოხელენი (ე. ი. ერისთავნი), „მეცნიერნი საბჭოთა საქმეთანი“ (იურისტი აზნაურნი). დარბაზს თავმჯდომარეობდა მეფე, რომელიც იჯდა ოქროჭედილ ტახტზე. „დარბაზის ერნი“ 2 ძირითად ნაწილად იყოფოდნენ: 1. ვისაც ჯდომის უფლება ჰქონდა (აქაც გამოიყოფოდა 3 რანგი: ა) ისხდნენ ოქროჭედილ სელზე. ბ) ისხდნენ ბალიშიან საჯდომზე. გ) ისხდნენ უბრალო საჯდომზე); 2. ვისაც არ ქონდა ჯდომის უფლება და ფეხზე იდგნენ.

arbazi (in PersianDarvaze, that means a door, gate) could D be considered as an oldest example of pre-parliamentary body in Georgian history, in that it was representative of the nobility and assumed advisory functions. Darbazi existed from 11th to 18th century as a counsel to the throne, Darbazi was invited to discuss important and ceremonial issues. At the end of the 12th century, after protesting from KutluArslani, it was partially reformed. Nobility to some extent managed to limit powers of the King and increase that of the Darbazi. From that time on, the King’s decisions should have been supported and in line with Darbazi’s will. There were two types of Darbazoba (i.e. session of the counsel): Solemn Rule (ceremonious session, that was followed by a dinner and was attended not only by the high nobility but also by servants and vassals) and Minor Rule (closed working session of the counsel, that discusses the most important issues: laws, declaration of war, appointment of high ranking officials of the kingdom) Solemn sessions were organised during the coronation, truce signing ceremony, return of the victorious army, visit of the foreign delegation, reception of royals willing to marry into Georgian royal family, big festivities. Working or Minor Rule was established after protests from Kutlu-Arslani in 1185 The counsel had well established rules. King had the right to invite the session, the king determined its procedures, she/he chaired its sessions. When foreign representatives visited the King, it was described as coming to Darbazoba. It was preceded by request to Darbazoba i.e. asking for official reception. If the King invite foreign nobility, it was called bringing to Darbazoba. Darbazi consisted of high priests (Catholicos, Bishops), vizier and their aids, feudal lords and jurist gentries. The king chaired the sessions and seated on a throne of gold. Those attending the sessions had a right to seat (they were distinguished between those who sat on gold linen, on a chair with and without cushion) or were forced to stand. In 1745, during the coronation of Heraclius II of Georgia the forgotten tradition of seating the nobility was restored and respected. In the later half of 18th century certain changes were introduced to the counsel - state council. Before and even in the beginning of the 18th century the counsel was an advisory body. However, after Heraclius II of Georgia implemented his reforms it became permanent body.

1745 წელს ერეკლე II-ის მეფედ კურთხევის ცერემონიალისთვის გაიხსენეს და აღადგინეს ოდინდელი პატივი დარბაზისერთა, დარბაზობისას ჯდომის წესი. XVIII საუკუნის მეორე ნახევარში გარკვეული ცვლილება მოხდა დარბაზში, ანუ სახელმწიფო საბჭოში. დარბაზი ადრეც და XVIII საუკუნის პირველ ნახევარშიც ფორმალურად სათათბირო ორგანო იყო. თუმცა XVIII საუკუნის მეორე ნახევარში, ერეკლე II-ის რეფორმების შედეგად, მუდმივმოქმედ დაწესებულებად იქცა. საპარლამენტო ტრადიციების ჩამოყალიბება საქართველოში საქართველოში თანამედროვე საპარლამენტო ტრადიციის (არჩევნები, პოლიტიკური დებატები, საკანონმდებლო მუშაობა...) ჩამოყალიბება დაკავშირებულია რუსეთის იმპერიაში არჩევითი ინსტიტუტების ფორმირებასთან. კერძოდ, ამგვარი იყო თვითმმართველობის ორგანოები (საქალაქო სათათბიროები), რომლებიც ეტაპობრივად ყალიბდებოდა XIX ს. 70-90-იან წლებში და რუსეთის სახელმწიფო სათათბირო (4 მოწვევა-1906-1917 წწ.), რომლის არჩევნებმა ხელი შეუწყო საქართველოში პოლიტიკური ჯგუფების და პარტიების ფორმირებას, პოლიტიკური კულტურის დახვეწას და განვითარებას. მოამზადა ქართული პოლიტიკური სპექტრი 1918-1921 წლების საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პერიოდისთვის. საქალაქო თვითმმართველობის განვითარების შემდგომი ეტაპი იყო XIX ს-ის 60-იანი წწ-ის რეფორმების შედეგად მიღებული 1870 წლის საქალაქო დებულება. იგი თანდათან გატარდა თბილისში, ქუთაისში, გორში, ახალციხეში, ფოთსა და ბათუმში. ამ ქალაქებმა მიიღეს თვითმმართველობა. რეფორმის გატარებისას თბილისში საარჩევნო ხმის უფლება მიენიჭა 4 494 კაცს (მოსახლეობის 4,5%-ს). საქალაქო თვითმმართველობები თანდათან მეტ როლს ასრულებდნენ საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაში. 1892 წლის ახალმა საქალაქო დებულებს თანახმად თვითმმართველობა მიენიჭა თელავს, სიღნაღს, ახალქალაქს, სოხუმსა და ოზურგეთს. საქართველოში დიდი საარჩევნო გამოცდილება დაგროვდა 1906-1912 წლებში, როდესაც რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროს ანუ პარლამენტის 4 არჩევნები ჩატარდა. პოლიტიკური პარტიებმა და მოსახლეობამ დიდი გამოცდილება მიიღეს ამ არჩევნების პერიოდში. საქართველოს წარმომადგენლობითი და არჩევითი საკანონმდებლო ორგანოები 1917-1921 წლებში: რუსეთის 1917 წლის თებერვალ-მარტის რევოლუციამ, რომელსაც მოჰყვა იმპერიის ნგრევა, ხელსაყრელი პირობები შექმნა იმპერიაში მცხოვრები „ნებაყოფლობით“ შეერთებული თუ დაპყრობილი ერების თვითგანსაზღვრისათვის. ყოფილი რუსეთის იმპერიის არარუსულ რეგიონებში გარდამავალი ალტერნატიული ხელისუფლების ფორმა ჰქონდათ ეროვნულ საბჭოებს. თბილისში 1917 წლის აპრილში შეიქმნა „საქართველოს ეროვნული ინტერპარტიული საბჭო“ (თავმჯდომარე აკაკი ჩხენკელი). 1917 წლის 22 ნოემბერს საქართველოს პირველმა ეროვნულმა ყრილობამ აირჩია საქართველოს ეროვნული საბჭო. საქართველოს ეროვნულ საბჭოში არჩეულ იქნა 66 წევრი და 61 კანდიდატი. ეროვნული საბჭოს წევრთა პარტიული კუთვნილება ასეთი იყო: სოციალ-დემოკრატები _ 28 კაცი, სოციალისტ-ფედერალისტები _ 10 კაცი, ეროვნულდემოკრატები _ 9 კაცი, სოციალისტ-რევოლუციონერები _ 7 კაცი. საქართველოს ეროვნული საბჭოს თავმჯდომარედ

Establishing Traditions of Parliamentary in Georgia Contemporary traditions of parliamentary in Georgia (elections, political debates, legislative work…) are rooted with the formation of elective institutions in Russian Empire. In particular, self-governing bodies (city dumas) established gradually between 70s and 90s of the 19th century and State Duma of the Russian Empire (4 terms - 1906-1997). Their elections largely contributed to the establishment of Georgian political groups and parties, as well as to the refinement and development of the political culture. It prepared Georgian politicians for independent period between which is between 1918 and 1921. Next major step forward for the development of the self-government were taken in 1870 when city decree was adopted after reforms of 1860s. It was gradually implemented in Tbilisi, Kutaisi, Gori, Akhaltsikhe, Poti and Batumi. These cities received right to self-government. During that time, in Tbilisi, 4 494 people (4,5% of the population) became eligible to vote. The City dumas contributed more and more to the social and political life. In 1892 according to the new decree Telavi, Sighnaghi, Akhalkalaki and Ozurgeti received selfgovernment. Georgia gained great experience in elections between 1906 to 1912, when 4 state duma or parliamentary elections were conducted. Political parties and the population gained great experience.

The representative and elective legislative bodies of Georgia in 1917-1921 The Revolution of 1917, which resulted in the destruction of the Empire, created favourable conditions for selfdetermination for the nations that "voluntary" or forcibly were incorporated into the borders of the empire. National Councils were bodies established in non-Russian regions of the former Russian Empire. In April, 1917, in Tbilisi, Georgian National Interparty Council was established and headed by Akaki Chkhenkeli. On November 22, 1917, the National Congress of Georgia elected the National Council of Georgia, that was formed by 66 members and 21 candidates. Party representation of the Georgian National Council: Social Democrats - 28, Socialist - federalists - 10, National Democrats - 9, Socialist revolutionaries - 7. Noe Zhordania was elected as chairman of the Georgian National Council. In Russia, after the Bolshevik military coup of October 25, 1917, the election of the Constituent Assembly of Russia was held. Bolsheviks dismissed the assembly. Transcaucasian MPs elected in the Constituent Assembly of Russia, formed Transcaucasian Sejm on February 10, 1918. Georgian SocialDemocrats, Armenian Dashnaktsutyun and Azeri Müsavat Party held leading positions there. Nikoloz (Carlo) Chkheidze was elected as the Chairman of the Sejm. They proclaimed the establishment of the Transcaucasian Democratic Federative Republic on April 9, 1918. The last session of the Transcaucasian Sejm was held on May 26, 1918. Sejm has declared that the Transcaucasian Democratic Federative Republic was dissolved, and abolished all the power it held.

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრება (1919 წ.) არჩეულ იქნა ნოე ჟორდანია. რუსეთში 1917 წლის 25 ოქტომბრის ბოლშევიკური სამხედრო გადატრიალების შემდგომ ჩატარდა რუსეთის დამფუძნებელი კრების არჩევნები. ეს კრება ბოლშევიკებმა გარეკეს. რუსეთის დამფუძნებელ კრებაში არჩეული ამიერკავკასიელი დეპუტატებისაგან 1918 წლის 10 თებერვალს თბლისში შედგა ამიერკავკასიის სეიმი. სეიმში წამყვანი პოზიციები ეკავათ ქართველ სოციალ-დემოკრატებს, სომეხ დაშნაკებს და აზერბაიჯანელ მუსავატელებს. სეიმის თავმჯდომარედ აირჩიეს ნიკოლოზ (კარლო) ჩხეიძე. სეიმმა 1918 წლის 9 აპრილს გამოაცხადა ამიერკავკასიის დამოუკიდებლობა. ამიერკავკასიის სეიმის უკანასკნელი სხდომა გაიმართა 1918 წლის 26 მაისს. სეიმმა ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა დაშლილად გამოაცხადა, ხოლო თავად უფლებამოსილება მოიხსნა. 1918 წლის 26 მაისს, კვირას, ნაშუადღევის 4 საათსა და 50 წუთზე კავკასიის მეფისნაცვლის ყოფილ რეზიდენციაში გოლოვინის (დღეს რუსთაველის) გამზირზე გაიხსნა საქართველოს ეროვნული საბჭოს სხდომა. ეროვნულმა საბჭომ მიიღო „საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი“. საქართველოს პოლიტიკურ სისტემად აღიარებულ იქნა დემოკრატიული რესპუბლიკა (მუხლი მეორე). დამოუკიდებელმა საქართველომ საერთშორისო ომიანობაში მუდმივი ნეიტრალიტეტი გამოაცხადა (მუხლი მესამე). საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა ესწრაფოდა კეთილმეზობლური ურთიერთობა ჰქონოდა ყველა სახელმწიფოსთან, განსაკუთრებით მოსაზღვრე სახელმწიფოებთან და ერებთან (მუხლი მეოთხე). საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა უზრუნველყოფდა ყველა მოქალაქის სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებას, განურჩევლად ეროვნებისა, სარწმუნოებისა, სოციალური მდგომარეობისა და სქესისა (მუხლი მეხუთე). საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა განვითარების თავისუფალ

On May 26, 1918, on Sunday at 16:50 Georgian National Council opened its session in the palace of the former Russian viceroy in the Golovini (current Rustaveli) prospect and adopted The Act of Independence of Georgia. Georgians determined Democratic Republic as their political system (article 5). It also declared neutrality in international conflicts (article 3). Georgian Democratic Republic strived for good neighbourly relations with every state, especially with adjacent countries and nations (chapter 4) Georgian Democratic Republic ensured protection of every citizens civil and political rights, despite their nationality, religion, social state and gender (article 5). The country would ensure that all the nations in the country can develop freely (chapter 6). The National Council would govern the country till the formation of the Constituent Assembly (chapter 7). After Georgia declared independence, Georgian National Council increased its membership. According to a law adopted on September 13, 1918, different nationalities living in Georgia could elect 26 representatives in the council. On October 8, 1918 Georgian National Council was named Georgian Parliament. AfterGeorgian Constituent Assembly was elected, the parliament was dissolved. The Act of Independence of Georgia stipulated formation of the Constituent Assembly. On 22 November, 1918 the Parliament of the Republic of Georgia (formerly the National Council) approved the provisions of the election of the Constituent Assembly, which envisaged electing 130 members of the Constituent Assembly by universal, equal, direct and secret vote through party lists

ასპარეზს გაუხსნიდა მის ტერიტორიაზე მოსახლე ყველა ერს (მუხლი მეექვსე). დამფუძნებელი კრების მოწვევამდე სა-ქართველოს მართვა-გამგეობას განახორციელებდა ეროვნული საბჭო. საქართველოს მთავრობა პასუხისმგებელი იქნებოდა ეროვნული საბჭოს წინაშე (მუხლი მეშვიდე). საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ შეივსო საქართველოს ეროვნული საბჭოს შემადგენლობა. 1918 წლის 13 სექტემბრის კანონით საქართველოში მცხოვრებმა სხვადასხვა ერების წარმომადგენლებმა უფლება მიიღეს ქვეყნის უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში _ ეროვნულ საბჭოში _ აერჩიათ 26 წარმომადგენელი. 1918 წლის 8 ოქტომბერს ეროვნულ საბჭოს ეწოდა საქართველოს პარლამენტი. საქართველოს პარლამენტის უფლებამოსილება ამოიწურა საქართველოს დამფუძნებელი კრების არჩევნებთან დაკავშირებით. საქართველოს 1918 წლის 26 მაისის დამოუკიდებლობის აქტი ითვალისწინებდა დამფუძნებელი კრების მოწვევას. 1918 წლის 22 ნოემბერს საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტმა (ყოფილი_ეროვნული საბჭო) დაამტკიცა დამფუძნებელი კრების არჩევნების დებულება, რომელიც ითვალისწინებდა საყოველთაო, თანასწორი, პირდაპირი და ფარული ხმის მიცემით დამფუძნებელი კრების 130 წევრის არჩევას პროპორციული საარჩევნო სისტემის საფუძველზე პარტიული სიების მიხედვით. საქართველო იყო ერთ-ერთი პირველი სახელმწიფო მსოფლიოში, სადაც საყოველთაო საარჩევნო უფლება დაკანონდა. 1919 წლის დამფუძნებელი კრების საარჩევნო დებულებაში ვკითხულობთ: „დამფუძნებელი კრება აირჩევა საყოველთაო არჩევნებით, თანასწორი, პირდაპირი და ფარული ხმის მიცემით, ორივე სქესის მოქალაქეთა მიერ თუ მათ არჩევნების დღისთვის 20 წელი შეუსრულდათ.“ საქართველოს ისტორიაში პირველი მრავალპარტიული, დემოკრატიული არჩევნები ჩატარდა 1919 წლის 14-16 თებერვალს. აირჩა დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი ლეგიტიმური საკანონმდებლო ორგანო _ დამფუძნებელი კრება, რომლის შექმნას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პოლიტიკური და სოციალ-ეკონომიკური განვითარებისათვის, საგარეოპოლიტიკურ ასპარეზზე საქართველოს აღიარებისა და ქვეყნის საერთაშორისო სამართლის სუბიექტად ცნობისათვის. არჩევნებში დიდი უპირატესობით გაიმარჯვეს სოციალდემოკრატებმა. დამფუძნებელი კრების პირველი სხდომა გაიხსნა 1919 წლის 12 მარტს. დამფუძნებელი კრების თავმჯდომარედ არჩეულ იქნა კარლო ჩხეიძე. პირველსავე სხდომაზე დამფუძნებელმა კრებამ დაადასტურა 1918 წლის 26 მაისს ეროვნული საბჭოს მიერ დამტკიცებული „საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი“. დამფუძნებელმა კრებამ 1919 წლის 21 მარტს შექმნა კომისიები: შრომის, თვითმმართველობის, აგრარული, განათლების, ჯანმრთელობის, სამხედრო, იურიდიული, ხელოვნების და საგზაო. დაამტკიცა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ერთპარტიული (სოციალ-დემოკრატიული) მთავრობა ნოე ჟორდანიას თავმჯდომარეობით. საქართველოს დამფუძნებელი კრება ქვეყნის უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანოს ფუნქციას ასრულებდა საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დაპყრობამდე (1921 წლის მარტი), თუმცა უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანოს ფუნქცია დამფუძნებელ კრებას არც ქვეყნის ოკუპაციის შემდეგ მოუხსნია. სრულიად განსხვავებული იყო არჩევნები საბჭოთა სისტემის პირობებში. პირველი საბჭოთა არჩევნები საქართველოში 1921 წელს ჩატარდა. არჩევნები უმკაცრესი ტერორის პირობებში

based on proportional electoral system.Georgia was one of the first countries in the world where the universal suffrage was legalized. 1919 decree on elections of the Constituent Assembly reads: "The Constituent Assembly is elected by universal elections, by equal, direct and secret vote casted by both sexes if they are 20 years of age or older on the election day. First multiparty, democratic elections in Georgia were held in 1919, on 14-16 of February. It elected the first legitimate legislative body of independent Georgia - the Constituent Assembly, which was instrumental for political and socialeconomic development of the Democratic Republic of Georgia, for recognizing Georgia as the subject of international law and on international stage. Social Democrats won the election with great advantage. The first session of the Constituent Assembly was opened on 12th March, 1919. KarloChkheidze was elected as chairman of the Assembly. At the first session the founding council confirmed The Act of Independence of Georgia approved by the National Council on May 26, 1918. on March 21, 1919, the founding council createdcommissions working on labour, self-government, agriculture, education, health, military, legislation, art and roads. Approved one-party (social-democratic) government of the Democratic Republic of Georgia under the chairmanship of Noe Zhordania. The Constituent Assembly of Georgia was functioning as the country's supreme legislative body before the conquest of Democratic Republic of Georgia by the Soviet Russia (March 1921), but the function of the Supreme Legislative Body was not removed from the Constituent Assembly after the occupation of the country.

საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი (მიღებული 1918 წლის 26 მაისს)-დამტკიცებული საქართველოს დამფუძნებელი კრების მიერ 1919 წლის 12 მარტს. 23

მიმდინარეობდა. მასში მონაწილეობის უფლება ჩამოართვეს ე. წ. „არამშრომელ ელემენტებს“,. სასულიერო პირებს, კერძო ვაჭრებს, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის მოხელეებს, ყოფილი ოფიცრებს... საქართველოში არსებულმა პოლიტიკურმა პარტიებმა საბჭოების არჩევნებს ბოიკოტი გამოუცხადეს, მაგრამ უშედეგოდ. ტერორიზებულმა მოსახლეობამ საბჭოების არჩევნებში მონაწილეობა მიიღო. 1937 წლიდან საბჭოთა საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს წარმოადგენდა უზენაესი საბჭო. კანონის თანახმად, საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო აირჩეოდა საყოველთაო, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლებით ფარული კენჭისყრით 4 წლით. არჩევნებში მონაწილეობის მიღება შეეძლო 18 წლის ზემოთ ასაკის ნებისმიერ მოქალაქეს. არჩეული შეიძლებოდა ყოფილიყო 21 წელს ზემოთ მოქალაქე. საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო შედგებოდა 440 დეპუტატისგან. საბჭოთა ეპოქის არჩევნების მთავარი დამახასიათებელი ნიშანი იყო ერთპარტიულობა (კანდიდატები მხოლოდ კომუნისტური პარტიის წევრები ან უპარტიოები იყვნენ) და კანდიდატთა კონკურენციის არარსებობა. თითოეულ ოლქში მხოლოდ 1 დეპუტატობის კანდიდატი იყო წარმოდგენილი. ამდენად ეს არჩევნები ფორმალურ შინაარსს ატარებდა. თანამედროვე საქართველოს საპარლამენტო სისტემა საქართველოს უახლეს ისტორიაში ჩატარდა 9 საპარლამენტო არჩევნები: 1990, 1992, 1995, 1999, 2003 (გაუქმდა), 2004, 2008, 2012 და 2016 წლებში. XX საუკუნის 80-იანი წლების ბოლოს საბჭოთა ხელისუფლების შესუსტების და საქართველოში ეროვნული მოძრაობის აღმავლობის პირობებში დღის წესრიგში დადგა თავისუფალი, მრავალპარტიული არჩევნების ჩატარება. უზენაესი საბჭოს 1990 წლის 28 ოქტომბრის არჩევნები იყო 1919 წლის შემდეგ პირველი თავისუფალი არჩევნები, რომელიც

საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს სხდომათა დარბაზი (1991 წ.) 24

The elections were completely different during the Soviet system. The first Soviet elections was held in Georgia in 1921. The elections washeld under the severe conditions of terror. "Non-labour elements", clergy, private merchants, government officials of the Democratic Republic of Georgia, former officers were all banned to vote in the elections. The political parties in Georgia boycotted the council elections, but there was no result. Terrorized population participated in the elections of the Soviets. From 1937 the Supreme Council represented the legislative body of the Soviet Georgia. According to the law, the Supreme Council of the Georgian SSR was elected for 4 years through the general, equal and direct rights of elections by the secret ballot. Any citizen of age 18 years old had the right to take part in the elections. Citizen above 21 years old could have been elected. The Supreme Council of the Georgian SSR consisted of 440 MPs. The main characteristic of the Soviet era was a oneparty reality (candidates were only non-party or the members of the Communist Party) and the absence of competition for candidates. Only one candidate was represented in each district. Thus, the elections were formal.

The parliamentary system of a modern Georgia 9 parliamentary elections were held in the most recent history of Georgia: 1990, 1992, 1995, 1999, 2003 (abolished), 2004, 2008, 2012 and 2016. In the late 80s of the 20th century, in the conditions of the weakening of the Soviet power and the rise of the national movement in Georgia, a chance of holding a free and multi-party elections was created on the agenda. The Supreme Council elections of October 28, 1990 was the first free and fair elections since 1919 under the multi-party system. the most powerful wing of the national movement, "Round Table - Free Georgia" won the elections. Actually, the "Velvet Revolution" occurred in Georgia. Communist one-party governance has completed seventy-five years of existence in Georgia. 14 political parties participated in the elections. Elections were carried out with a mixed system. 250 MPs (125 proportional and 125 majoritarian MPs) of The Supreme Council were elected for a term of five years. The Supreme Council was represented by 6 parties. Only the two parties: "Round Table - Free Georgia" and the Communist Party of Georgia cleared the 4% threshold and got the mandates via the proportional system. The referendum of 31 March 1991 confirmed the desire of the Georgian population - 97% supported the restoration of the independence of the country on the basis of the Independence Act of 26 May, 1918. On April 9, 1991, the Supreme Council restored the independence of Georgia by referendum. The civil development process was stopped by the civil war in 1991-1992. As a result of a military coup, the government elected by the population was expelled from the country. In March 1992, the governance of the Military Council was replaced by the State Council, led by Eduard Shevardnadze arrived from Moscow.

მრავალპარტიული სისტემის პირობებში განხორციელდა. არჩევნებში გაიმარჯვა ეროვნული მოძრაობის ყველაზე ძლიერმა ფრთამ, საარჩევნო ბლოკმა: „მრგვალი მაგიდა _ თავისუფალი საქართველო“. საქართველოში ფაქტობრივად „ხავერდოვანი რევოლუცია“ მოხდა. კომუნისტურმა ერთპარტიულმა მმართველობამ საქართველოში სამოცდაათწლოვანი არსებობა დაასრულა. არჩევნებში 14 პოლიტიკური პარტია მონაწილეობდა. არჩევნები ჩატარდა შერეული სისტემით. არჩეულ იქნა უზენაესი საბჭოს 250 (125 პროპორციული და 125 მაჟორიტარული სისტემით) დეპუტატი 5 წლის ვადით. უზენაეს საბჭოში წარმოდგენილი იყო 6 პარტია. 4%-იანი ბარიერი გადალახა და პროპორციული სისტემით მანდატები მიიღო მხოლოდ ორმა პარტიამ: „მრგვალი მაგიდა– თავისუფალი საქართველო“ და საქართველოს კომუნისტური პარტია. 1991 წლის 31 მარტის რეფერენდუმმა დაადასტურა საქართველოს მოსახლეობის სურვილი - 97%-მა მხარი დაუჭირა ქვეყნის დამოუკიდებლობის აღდგენას 1918 წლის 26 მაისის საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტის საფუძველზე. რეფერენდუმის საფუძველზე 1991 წლის 9 აპრილს უზენაესმა საბჭომ აღადგინა საქართველოს დამოუკიდებლობა. სახელმწიფოებრივი განვითარების პროცესი შეაჩერა 1991-1992 წლის სამოქალაქო ომმა. სამხედრო გადატრიალების შედეგად მოსახლეობის მიერ არჩეული ხელისუფლება ქვეყნიდან გააძევეს. 1992 წლის მარტში სამხედრო საბჭოს მმართველობა შეიცვალა სახელმწიფო საბჭოს მმართველობით, რომელსაც სათავეში მოსკოვიდან ჩამოსული ედუარდ შევარდნაძე ჩაუდგა. 1992 წლის ოქტომბერში ჩატარდა საპარლამენტო არჩევნები. ქვეყანა გამოვიდა კონსტიტუციური კრიზისიდან. პირდაპირი გზით არჩეულ პარლამენტის თავმჯდომარეს ედუარდ შევარდნაძეს სახელმწიფოს მეთაურის ფუნქციები მიენიჭა. 1992 წლის 11 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნები შერეული სისტემით გაიმართა მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემის საფუძველზე აირჩიეს 75 დეპუტატი (ერთმანდატიანი ოლქებიდან), პროპორციული სისტემით კი (მრავალმანდატიანი ოლქები) 150 დეპუტატი. არჩევნებში მონაწილეობდა 36 პოლიტიკური პარტია. არჩევნებში არ იყო დადგენილი ე. წ. ბარიერი, ანუ მინიმალური პროცენტული ზღვარი, რომლის გადალახვაც აუცილებელია მანდატების მოსაპოვებლად, და საარჩევნო ბლოკი. ამიტომ პარლამენტში 24 პარტია მოხვდა. ეს იყო საქართველოს ისტორიაში ყველაზე მრავალპარტიული პარლამენტი. სახელმწიფოს ფორმირების პროცესი დასრულდა 1995 წლის 24 აგვისტოს საქართველოს პარლამენტის მიერ ახალი კონსტიტუციის მიღებით. 1995 წლის 24 აგვისტოს მიღებული კონსტიტუციის გარდამავალი დებულებებით განსაზღვრული იქნა 5 ნოემბრის არჩევნების ჩატარების პირობები. ერთდროულად ტარდებოდა საპარლამენტო, საპრეზიდენტო არჩევნები და საკონსტიტუციო რეფერენდუმი, რომლის შედეგად საქართველო დემოკრატიულ რესპუბლიკად ჩამოყალიბდა. კონსტიტუციისა და საარჩევნო კანონის თანხმად პარლამენტის შემადგენლობა განისაზღვრა 235 დეპუტატით. 150 აირჩეოდა პროპორციული, 85 კი მაჟორიტარული წესით. არჩევნებში მონაწილეობდა 53 პარტია. 5%–იანი ბარიერი გადალახეს: საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი 23. 71% (90 მანდატი), ეროვნულ–დემოკრატიული პარტია 7. 96% (31 მანდატი), აღორძინების კავშირი 6. 84% (25 მანდატი). მაჟორიტარული არჩევნების შედეგად მანდატები შემდეგნაირად გადანაწილდა: საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი _ 18 მანდატი, აღორძინების კავშირი _ 6 მანდატი, ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია _ 3 მანდატი, სხვადასხვა

საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტი (მიღებული 1991 წლის 9 აპრილს საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს მიერ) In October 1992 parliamentary elections were held. The country left the constitutional crisis behind. Eduard Shevardnadze, directly elected Speaker of the Parliament and got the functions of the head of the State. The parliamentary elections of October 11, 1992 were held on the basis of a mixed system, 75 MPs were elected on the basis of the majoritarian system (from the single-mandate districts) and 150 MPs through the proportional system. 36 political parties participated in the elections. There was no threshold, the minimum percentage limit, which is necessary to obtain the mandates, or the election bloc.That is why there were 24 parties in the parliament. It was the most multiparty parliament in the history of Georgia. The state formation process was completed by the adoption of a new constitution by the Parliament of Georgia on 24 August, 1995. Conditions to carry out the November 5 elections were formulated by the transitional provisions of the constitution adopted on 24 August, 1995. Parliamentary, Presidential elections and a Constitutional Referendum were held simultaneously, as a result of which, Georgia became a democratic republic. According to the Constitution and Electoral Law, the composition of the Parliament was determined by 235 MPs. 150 would be elected through the proportional and 85 through the majoritarian rule. 53 parties participated in the elections. 5% threshold was cleared

პოლიტიკური პარტიის წარმომადგენელი _ 29 მანდატი, დამოუკიდებელი კანდიდატი _ 29 მანდატი. 1999 წლის 31 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებში 30 პარტია მონაწილეობდა. პროპორციულ არჩევნებში 7 %-იანი ბარიერი გადალახა საქართველოს მოქალაქეთა კავშირმა _ 42.07% (85 მანდატი), ბლოკი „საქართველოს აღორძინება’’ - 25.41% (51 მანდატი), ბლოკი „მრეწველობა გადაარჩენს საქართველოს’’-7.13% (14 მანდატი). მაჟორიტარული წესით მანდატები მოიპოვეს შემდეგმა პარტიებმა: საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი-46 მანდატი, „საქართველოს აღორძინება’’-7 მანდატი, „მრეწველობა გადაარჩენს საქართველოს’’-1 მანდატი, საქართველოს ლეიბორისტული პარტია-2 მანდატი, დამოუკიდებელი კანდიდატი-17 მანდატი. კონსტიტუციის მიღების შემდგომ მესამე საპარლამენტო არჩევნები საქართველოში 2003 წლის 2 ნოემბერს გაიმართა. არჩევნების პარალელურად ჩატარდა რეფერენდუმი, რომლის მიხედვით მოსახლეობა წყვეტდა, შემცირებულიყო თუ არა საქართველოს პარლამენტის წევრთა რაოდენობა 235-დან 150-მდე. არჩევნების შედეგებმა მოსახლეობის მასობრივი უკმაყოფილება გამოიწვია, რასაც მოჰყვა „ვარდების რევოლუცია“ და პრეზიდენტ შევარდნაძის გადადგომა. უზენაესმა სასამართლომ გააუქმა არჩევნების შედეგები. მომავალი არჩევნების ორგანიზებამდე, რამდენიმე თვის განმავლობაში მოქმედებას განაგრძობდა 1999 წლის მოწვევის პარლამენტი. ხელახალი არჩევნები დაინიშნა 2004 წლის 28 მარტს. არჩევნები ტარდებოდა მხოლოდ პროპორციული, რადგანაც საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ გაუქმებული იყო 2003 წლის ნოემბრის არჩევნების შედეგები მხოლოდ პროპორციული სისტემით, ხოლო მაჟორიტარული არჩევნების შედეგები სასამართლომ ძალაში დატოვა. 2004 წლის 28 მარტის საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილეობდა 17 პარტია. 7%-იანი ბარიერი გადალახა 2 პარტიამ: ნაციონალური მოძრაობა დემოკრატები-66.24% (135 მანდატი), მემარჯვენე ოპოზიცია–მრეწველები, ახლები 7.56% (15 მანდატი). 2003 წელს ჩატარებული რეფერენდუმის შედეგად პარლამენტის შემადგენლობა განისაზღვრა 150 დეპუტატით. შესაბამისი ცვლილებები კონსტიტუციაში შეტანილი იქნა 2005 წლის 23 თებერვალს, რომლის თანახმადაც საქართველოს პარლამენტში არჩეული უნდა ყოფილიყო 100 დეპუტატი პროპორციული და 50 დეპუტატი მაჟორიტარული სისტემით. აღნიშნული ნორმა მოქმედებდა 2008 წლის 12 მარტამდე. 2008 წლის მარტში საქართველოს კონსტიტუციაში შევიდა კიდევ ერთი ცვლილება, რომლის მიხედვითაც საქართველოს პარლამენტის წევრების მანდატები გადანაწილდა შემდეგნაირად: 75 დეპუტატი აირჩეოდა პროპორციული და 75 – მაჟორიტარული სისტემით, 75 ერთმანდატიანი ოლქიდან. პროპორციულ სისტემაზე საარჩევნო ბარიერმა 7%–დან დაიწია 5%–მდე. 2004 წლის მოწვევის პარლამენტმა, რომელსაც უფლებამოსილების ვადა 2008 წლის მარტში გასდიოდა, შეიტანა კონსტიტუციაში ცვლილება, რომლითაც საპარლამენტო არჩევნები დანიშნა 2008 წლის შემოდგომაზე. ამან გამოიწვია ოპოზიციური პარტიების უკმაყოფილება. 2007 წლის ნოემბრის აქციების ერთ-ერთი მოთხოვნა იყო საპარლამენტო არჩევნების ჩატარება გაზაფხულზე. ხელისუფლებამ ოპოზიციის მოთხოვნა თავდაპირველად არ გაიზიარა, თუმცა შემდეგ, საქართველოს პრეზიდენტის გადაწყვეტილებით 2008 წლის 5 იანვარს დაინიშნა პლებისციტი ამ საკითხზე ამომრჩეველთა აზრის დასადგენად. პლებისციტი ჩატარდა რიგგარეშე საპრეზიდენტო

by: The Union of Citizens of Georgia which is 23,71% (90 mandates), National Democratic Party 7.96% (31 mandates), Union for Revival 6.84% (25 mandates). Majoritarian elections mandates were distributed as follows: The Union of Citizens of Georgia - 18 mandates, the Union for Revival - 6 mandates, the National Democratic Party - 3 mandates, representors of the different political parties - 29 mandates, independent candidate - 19 mandate. 30 political parties participated in the parliamentary elections of October 31, 1999. 7% threshold was cleared in the proportional elections by The Union of Citizens of Georgia - 42.07% (85 mandates), the bloc "Revival of Georgia" 25.41% (51 mandates), the bloc "Industry Will Save Georgia" - 7.13% (14 mandates). Majoritarian mandates were obtained by the following parties: Union of Citizens of Georgia - 46 mandates,"Revival of Georgia" -7 mandates, "Industry Will Save Georgia" - 1 mandate, Labour Party of Georgia - 2 mandate, independent candidate - 17 mandates. The third parliamentary elections after the adaptation of the Constitution were held in Georgia on November 2, 2003. A referendum was carried out in the parallel with the elections, according to which the population was deciding to decrease the number of MPs from 235 to 150, or not. The results of the election caused a mass dissatisfaction of the population and it was followed by the Rose Revolution and the resignation of President Shevardnadze. The Supreme Court cancelled the elections results. Before organizing of the upcoming elections, Parliament elected in 1999 continued functioning for several months. The reelection was appointed on 28 March, 2004. Only proportional elections were planned, as the Supreme Court of Georgia abolished the results of November 2003 elections only with the proportional system, and the majoritarian elections results was in force due to the court's decision. 17 parties participated in the parliamentary elections of March 28, 2004.Two parties cleared 7% threshold: National Movement Democrats - 66.24% (135 mandates), Right Opposition - Industrialists, new ones - 7.56% (15 mandates). As a result of the referendum held in 2003, the composition of the parliament was determined by 150 MPs. The relevant amendments were made to the Constitution on 23 February 2005, which indicated that 100 MPs had to be elected in the Parliament of Georgia though the proportional and 50 MPs through the majoritarian system. This provision was enforced until 12 March, 2008. In March, 2008, one more amendment was made to the Constitution of Georgia, according to which the mandates of the MPs were distributed as following: 75 MPs were elected through the proportional and 75 - through the majoritarian systems from 75 one-mandate districts. The threshold on the proportional system decreased from 7% to 5%. The parliament elected in 2004, which owned the power till March, 2008, made a constitutional amendment and the parliamentary elections was appointed in the autumn of 2008. This led to the dissatisfaction of the opposition parties. One of the demands of the rallies of November 2007 was holding parliamentary elections in spring. Initially, the government did not accept the opposition's request,

საქართველოს პარლამენტი (1992 წ.) არჩევნებთან ერთად. ამომრჩეველთა 68,9%-მა მხარი დაუჭირა საპარლამენტო არჩევნების ჩატარებას გაზაფხულზე. პლებისციტის საფუძველზე არჩევნები დაინიშნა 2008 წლის 21 მაისს. არჩევნებში მონაწილეობდა 12 პარტია და 5%-იანი ბარიერი გადალახა: .„ერთიანი ნაციონალური მოძრაობაგამარჯვებული საქართველოსათვის“-59.18% (48 მანდატი), გაერთიანებული ოპოზიცია 17.73% (15 მანდატი), გიორგი თარგამაძე – ქრისტიან დემოკრატები 8.66% (6 მანდატი), შალვა ნათელაშვილი – საქართველოს ლიბორისტული პარტია 7.44% (6 მანდატი). მაჟორიტარული მანდატები მიიღო სამმა პარტიამ: ნაციონალური მოძრაობა 71 მანდატი, გაერთიანებული ოპოზიცია-2 მანდატი, რესპუბლიკური პარტია-2 მანდატი. გაერთიანებულმა ოპოზიციამ არჩევნები გაყალბებულად გამოაცხადა და უარი თქვა საპარლამენტო მანდატებზე. დამოუკიდებელი საქართველოს ისტორიაში გამორჩეულია 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნები. ეს იყო პირველი არჩევნები, რომლის შედეგად მოხდა ხელისუფლების კონსტიტუციური გზით, არჩევნების მეშვეობით შეცვლა. 2012 წლის 2 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებში საარჩევნო ბლოკმა „ქართული ოცნება“ ხმათა 54,97%, ხოლო „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ _ 40,34% მიიღო. განახლებული 150-კაციანი პარლამენტი დაკომპლექტდა შემდეგნაირად: „ქართულმა ოცნებამ“ 85 ადგილი მოიპოვა (პროპორციული სისტემით 44, ხოლო მაჟორიტარული სისტემით 41 მანდატი). „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ _ 65 (პროპორციული სისტემით _ 33, მაჟორიტარული სისტემით - 32 მანდატი).

but later, by the decision of the president of Georgia, a plebiscite was appointed on January 5, 2008 to determine the opinion of the voters on the issue. The plebiscite was held with an extraordinary presidential election. 68,9% of voters supported carrying out the parliamentary elections in spring. On the basis of the plebiscite, the elections were appointed on 21 May 2008. 12 parties participated in the elections and the threshold was cleared by the following: United National Movement - 59.18% (48 mandates), United Opposition - 17.73% (15 mandates), Giorgi Targamadze - Christian Democrats 8.66% (6 mandates), Georgian Labour Party - 7.44% (6 mandates). Three parties got the majoritarian mandates: National Movement - 71 mandates, United Opposition - 2 mandates, Republican Party - 2 mandates. The United Opposition declared that the elections were falsified and refused parliamentary mandates. In the history of independent Georgia 2012 parliamentary elections are distinguished. This was the first election, which resulted in the constitutional change of power through the elections. In the parliamentary elections of October 2, 2012, the Georgian Dream got 54,97% and the National Movement - 40,34% of the votes. Georgian Dream took the 85 mandates in the Parliament (44 - proportional and 41- majoritarian). "National Movement" - 65 (proportional system - 33, majoritarian system - 32 mandates).

ნინო ბურჯანაძე: მაშინ თვლიდნენ, რომ მე ვიქნებოდი მარტივად სამართავი ფიგურა

NINO BURJANADZE: At that time, they thought I would

be an easily controlled political figure ნინო შარაშიძე

ს

NINO SHARASHIDZE

აქართველოს პარლამენტის პირველი და ერთადერთი ქალი თავმჯდომარე ნინო ბურჯანაძე ამ პოსტს ზედიზედ ორჯერ (2001-2004, 2004-2008) იკავებდა. ორივეჯერ მმართველი ძალის წინააღმდეგ წავიდა და მას შემდეგ ოპოზიციაში აგრძელებს პოლიტიკურ მოღვაწეობას. ბოლო წლებში მოსახლეობას ხმაურიანი ქუჩის აქციებითა და კრემლში ვიზიტებით დაამახსოვრა თავი. ბურჯანაძეს ხშირად მოიხსენიებენ პრორუსულ ძალად და პრეზიდენტ პუტინის მარიონეტად. თავად კი მიიჩნევს, რომ მხოლოდ პრო-ქართული პოლიტიკის გამტარებელია და ერთადერთია ქვეყანაში ვისაც აქვს იმის შესაძლებლობა პუტინთან საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობაზე მოლაპარაკებები აწარმოოს. ის ასევე

The

first and only female Chairperson of the Georgian Parliament, Nino Burjanadze, held the post twice in a row (2001-2004, 2004-2008). On both occasions, she opposed the ruling force and afterwards she continued her political work in the opposition. In the last few years, she has become famous with noisy street demonstrations and visits to the Kremlin. Burjanadze is often referred to as a pro-Russian politician and the President Putin’s puppet. She believes that she is only trying to implement pro-Georgian policies and that she is the only one in the country who has the opportunity to talk with Putin about Georgia’s territorial integrity. She is also against Georgia’s North Atlantic integration, and believes that what is most beneficial for

წინააღმდეგია საქართველოს ჩრდილოატლანტიკური კურსის და თვლის, რომ საქართველოსთვის ყველაზე მომგებიანი უბლოკო სტატუსია. საპარლამენტო კარიერასა და სამომავლო გეგმებზე „დემოკრატიული მოძრაობა ერთიანი საქართველოს ლიდერს“ ნინო ბურჯანაძეს ვესაუბრეთ.

გაიხსენეთ როგორი იყო პარლამენტში მუშაობა მაშინ, როცა საქართველო სახელმწიფოებრიობის გზაზე პირველ ნაბიჯებს დგამდა? საქართველოს პარლამენტის წევრი 1995 წელს გავხდი, მაშინ როცა სახელმწიფოს ახალი მოპოვებული ჰქონდა დამოუკიდებლობა და ფაქტობრივად, საპარლამენტო ტრადიციას ეყრებოდა საფუძველი. 1999 წლამდე ძალიან საინტერესო იყო პარლამენტში მუშაობა, მართლაც ძალიან ბევრი რამ კეთდებოდა, მახსოვს, რომ პრაქტიკულად მთელი საკანონმდებლო ბაზა იცვლებოდა, დაიწერა ახალი სამოქალაქო კოდექსი... პარლამენტი საერთაშორისო არენაზეც ძალიან აქტიურად იყო წარმოდგენილი, მიმდინარე საკანონმდებლო პროცესი მაგალითი იყო რეგიონის ქვეყნებისათვის, არა მარტო კავკასიის რეგიონი მაქვს მხედველობაში, არამედ პოსტსაბჭოთა სახელმწიფოების სივრცეში. ეს ძალიან ნათლად ჩანდა და თვალშისაცემი იყო იმ პერიოდში როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე მის გარეთ. მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი საინტერესო იყო კანონშემოქმედებითი პროცესი, ისე განვითარდა მიმდინარე პოლიტიკური მოვლენები, რომ ქვეყანა მაინც ჭაობისა და ჩიხისკენ წავიდა. იყო ძალიან დიდი კორუფცია და არაეფექტური მთავრობა, რაც პარლამენტზეც ახდენდა გარკვეულ გავლენას. იყო გარკვეული დაპირისპირება იდეების, შეხედულებების, ამას შეგიძლიათ თაობების დაპირისპირებაც დაარქვათ, თუმცა ესეც გარკვეულწილად პირობითია, იმიტომ რომ ე.წ. რეფორმატორებშიც იყვნენ საკმაოდ ასაკიანი ადამიანები და არარეფორმატორებშიც იყვნენ ჩვენი ტოლი თუ უფრო ახალგაზრდები, ამიტომ ვიტყოდი, რომ უფრო შეხედულებების ჭიდილი იყო, იმაზე თუ როგორ უნდა მომხდარიყო ქვეყნის შემდგომი განვითარება.

თქვენი თავმჯდომარეობის პერიოდი საკმაოდ ტურბულენტური იყო, როგორ გაუმკლავდით არსებულ გამოწვევებს? გარკვეული მოვლენების შემდეგ, 2001 წელს უკვე არჩეული ვიყავი პარლამენტის თავმჯდომარედ, ამ პერიოდში საქართველოს პარლამენტი საკმაოდ ძლიერი იყო და ხმამაღლა შეეძლო პოზიციის დაფიქსირება. თუმცა, ეს არ ნიშნავდა, იმას რომ სახელმწიფოს პარლამენტი მართავდა. ეს საერთოდ არასწორი შეხედულებაა, პარლამენტის ფუნქცია არ არის ქვეყნის მართვა, პარლამენტის ფუნქციაა კანონის მიღება, მისი შესრულების კონტროლი და სახელმწიფოში მიმდინარე პროცესების კორექტირება. საკმაოდ რთული იყო 2001 წელს პარლამენტის თავმჯდომარის

Georgia is the achievement of a neutral “non-block status”. We talked to the leader of the “Democratic MovementUnited Georgia, ” Nino Burjanadze, about her parliamentary career and future plans. Can you recall how it was like working in the Parliament during Georgia’s early years of statehood? I became a Member of Parliament in 1995, that time when Georgia was a newly independent state and in fact, the parliamentary tradition was just forming. Until 1999 it was very interesting to work in the parliament, many changes were taking place, I remember, practically the whole legislative basis was transforming, new Civil Codes were written several times. The Parliament was also active internationally, the ongoing legislative process at that time was exemplary for regional countries, and this was not only limited to the Caucasus region, but also the post soviet space. The impact was obvious both within and outside of the country. In spite of the fact that the legislative process was so interesting, the developments in the country led the state to a deadlock. There was a big problem of corruption and ineffective government, which affected the parliament also. There was controversy of ideas, views, you can also call it Generation confrontation, but this is also somewhat not precise, because among the so called reformers there were older people also and among the non-reformers we could also find people of our age range or younger, therefore, I would say that it was more of confronting ideas about the ways of further developing our country. The period while you were a chairperson was quite turbulent. How did you overcome the challenges? After certain events, in 2001, I was chosen as chairperson, at that time, the Georgian Parliament was quite strong and it could clearly state a position. However, this did not mean that the parliament was governing the country. That is a wrong viewpoint and it seemed to hold sway generally. The function of the parliament is not to govern the country, but to adopt the law, and control its fulfillment and correct the ongoing processes in the country. It was quite difficult to take on the duty of chairperson in 2001, because I represented a small group of reformers, who were seeing the way of our country’s development differently, and the parliamentary majority was firmly established, they supported Shevardnadze and as a rule, they made the decision coming from the government. This internal conflict was so obvious that it brought us to the events of 2003 (the rose revolution). What played the role in your appointment as a chairperson? The woman being a chairperson was a big deal in the region at that time, and as you also mentioned, it was a small group of reformers, in spite of this, you were still elected as chairperson This was unexpected for me, I was the chairperson of the foreign affairs committee and I had no intention to become a

მოვალეობის შესრულება, რადგან მე წარმოვადგენდი მცირე ჯგუფს რეფორმატორებისა, რომლებიც განსხვავებულად ვხედავდით ქვეყნის განვითარების გზას, საპარლამენტო უმრავლესობა კი მყარად იყო ჩამოყალიბებული, შევარდნაძეს უჭერდნენ მხარს და, როგორც წესი, იღებდნენ იმ გადაწყვეტილებას, რომელიც მთავრობისგან მოდიოდა. ეს შიდა ბრძოლები იმდენად თვალნათელი იყო, რომ მიგვიყვანა 2003 წლის მოვლენების განვითარებამდე (ვარდების რევოლუცია).

რამ ითამაშა როლი, რომ თქვენ დაგასახელეს თავმჯდომარის პოსტზე? ეს მაშინ დიდი მოვლენა იყო რეგიონში იმ მხრივ, რომ ქალი გახდა თავმჯდომარე, თან ახსენეთ რომ ეს იყო რეფორმატორების მცირე ჯგუფი, მიუხედავად ამისა მაინც თქვენზე შეაჩერეს არჩევანი... ჩემთვის ეს ნამდვილად ძალიან მოულოდნელი იყო, მაშინ საგარეო საქმეთა კომიტეტის თავმჯდომარე ვიყავი და არანაირი სურვილი არ მქონდა, პარლამენტის თავმჯდომარე ვყოფილიყავი, რადგან მე ვარ ადამიანი, რომელსაც აქვს ძალიან განვითარებული პასუხისმგებლობის გრძნობა და ვთვლიდი, რომ იმ პერიოდში მზად არ ვიყავი პარლამენტის თავმჯდომარეობისათვის, ახლაც ვფიქრობ, რომ სრულიად სამართლიანად და სწორად ვთვლიდი. ის, რომ ბევრს ჯობიხარ, იმას არ ნიშნავს, რომ საკუთარი თავით კმაყოფილი უნდა იყო, რაც ახლა პერმანენტულად ჩანს, ვფიქრობ, რომ ნებისმიერი სტუდენტი არა თუ მინისტრი, დეპუტატი, რომ გააჩერო, გეტყვის რომ ლამისაა მზადაა პრეზიდენტი გახდეს და ქვეყანა მართოს, თუ მსოფლიო არა, საქართველოს ხელისუფლება მაინც, რაც, თავისთავად, კატასტროფული შედეგების მომტანია ქვეყნისათვის. სამ დღეზე მეტი დასჭირდა პარლამენტის ყოფილ თავმჯდომარეს და მის გუნდს, რათა დავერწმუნებინე, რომ ეს წინადადება მიმეღო. დათანხმების მთავარი საფუძველი გახდა ის, რომ ვხედავდი, არჩევანი იყო სიახლესა და იმ ხედვების მხარდამჭერების გამარჯვებას, რომელსაც მეც წარმოვადგენდი და იმ გუნდის წარმომადგენლებს შორის, რომელიც არაფერს არ შეცვლიდა და გაგრძელდებოდა დაჭაობებული სიტუაცია. რატომ მე? ვფიქრობ, მთავარი ფაქტორი იყო ის, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი ვინც მაშინ მხარი დამიჭირა, თვლიდა, რომ მე ვიქნებოდი მარტივად სამართავი ფიგურა. გარდა ამისა, არ არსებობდა რაიმე სერიოზული მინუსი, რომლის გამოც ვიღაცას შეეძლო ღიად დაებლოკა ჩემი კანდიდატურა. ეს იყო კომპრომისული გადაწყვეტილება ახალი მიმართულების წარმომადგენლებს და იმ ადმიანებს შორის, რომლებიც ჯერ კიდევ მერყეობდნენ დაეჭირათ თუ არა მხარი შევარდნაძისათვის ან მისი გუნდის წარმომადგენლებისათვის.

შეგიძლიათ, გაიხსენოთ ყველაზე პარლამენტის თავმჯდომარის პოსტზე?

რთული

დღე

ძალიან ბევრი რთული დღე იყო, ყველა მათგანი სხვადასხვანაირად რთული. ძალიან რთული იყო პროცესი, როდესაც გიწევს ლავირება იმ უმრავლესობას შორის, რომელიც პირდაპირ ემორჩილება კანცელარიიდან წამოსულ

chairperson of the Parliament, because I am a very responsible person and I thought I was not ready for that position, I still think I was right. That you are better than many, does not mean that you should be content with yourself, and what this implies is quite clear now. I think even if you stop any student, let alone Minister or MP, he will tell you he is ready to be the president and govern the country, if not the world, this does not bring any good for the country. The former chairperson and his team took 3 days to convince me to accept the offer. The main reason why I accepted was that I was seeing that there was a choice between innovation and views I supported on the one the hand, and representatives of the team on the other, who would not change anything and a swampy situation would ensue. Why me? I think, the main factor was that many people who supported me then, thought that I would be an easily controlled figure. Moreover, no serious minus existed, which would make it possible to block my candidature openly. This was a compromised decision between the new people and people who were still hesitant to support Shevardnadze or not. Could you recall the most difficult day as Chairperson of the Parliament? There were many difficult days, each of them difficult in its own way. The process, which required maneuvering between the majority which straightaway, obeys the directives coming from the chancellery and the opposition and another opposition. There were many critical situations in the country. There were many problems, because there was no gas, water, electricity, salaries, simple problems needed to be solved and of course, it affected the everyday work of the parliament. There were everyday serious confrontations between the MPs, there were cases when the confrontation was physical and it was not easy to manage. I had to push the intermediate decisions, so that the working process would not get stuck, and I think I could effectively manage that. Despite, that there were serious fights, both physical and emotional, the parliament was not paralyzed and was doing its job. What Bill or reform developed during your time in office are you most proud of? There are a lot. I mentioned earlier the Civil Codes, but in fact, everything, because the whole development of legislative basis was happening through me, and my teammates on the one hand when I was in the judicial committee and later as a chairperson of the parliament. There was no modern legislative basis in the country, everything needed for functioning the country be it economical or judicial issues, were all forming at that time. I believed it was very important that the gender equality Council for the first time in the parliament was founded based on my initiative, but I am no supporter of excessive agitation of this topic, because everything needs moderation.

ბრძანებებს და, ვთქვათ ოპოზიციასა და კიდევ მეორე ოპოზიციას შორის. ძალიან ბევრი იყო კრიზისული ვითარება ქვეყანაში. ძალიან ბევრი პრობლემა იყო, იმიტომ რომ ქვეყანაში არ იყო გაზი, წყალი, შუქი, ხელფასი, ელემენტარული პრობლემები მოსაგვარებელი და ეს ბუნებრივია, აისახებოდა პარლამენტის ყოველდღიურ მუშაობაზეც. იყო ძალიან სერიოზული ყოველდღიური დაპირისპირებები პარლამენტის წევრებს შორის, იყო შემთხვევები, რომელებიც ფიზიკურ დაპირისპირებამდეც მიდიოდა და ეს, რა თქმა უნდა, მარტივი სამართავი არ იყო. ყოველთვის მიწევდა შუალედური გადაწყვეტილებებისაკენ ბიძგის მიცემა, რომ არ შეფერხებულიყო პარლამენტის სამუშაო პროცესი, რასაც ვთვლი, რომ მივაღწიე. მიუხედავად იმისა, რომ იყო ძალიან სერიოზული ორთაბრძოლები როგორც ფიზიკური, ისე ემოციური, პარლამენტი პარალიზებული არ ყოფილა და თავის საქმეს აკეთებდა.

კანონპროექტი ან რეფორმა, რომელიც თქვენს დროს შემუშავდა და რომლითაც ამაყობთ... ძალიან ბევრი ასეთი, წეღან ვახსენე სამოქალაქო კოდექსი, თუმცა პრაქტიკულად ყველაფერი, რადგან მთელი საკანონმდებლო ბაზის შემუშავება გადიოდა პრაქტიკულად ჩემი და ჩემი თანაგუნდელების ხელში, ერთი მხრივ, როცა ვიყავი იურიდიულ კომიტეტში და შემდეგ პარლამენტის თავმჯდომარის რანგში, ქვეყნაში არ არსებობდა თანამედროვე საკანონმდებლო ბაზა, ყველაფერი რითაც ქვეყანას უნდა ემოქმედა, ემუშავა, ეცხოვრა, იყო ეს ეკონომიკური თუ სამართლებრივი საკითხები, ყველაფერი ხდებოდა სწორედ იმ პერიოდში. ვთვლი, რომ ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, რომ გენდერული თანასწორობის საბჭო პირველად პარლამენტში შეიქმნა სწორედ ჩემი ინიციატივით, თუმცა არ ვარ გადამეტებულად ამ თემის აგიტირების მომხრე, რადგან ყველაფერში ზომიერებაა საჭირო. მიმაჩნდა რომ ყოველგვარი ზედმეტი გადახრების და სუპერ ფემინიზმის გარეშე გენდერული საკითხი უნდა განხილულიყო პარლამენტში და საკანონმდებლო თვალსაზრისითაც დარეგულირებული ყოფილიყო. გარდა ამისა, შეიქმნა ევროინტეგრაციის საკითხთა კომიტეტი, ეს არ იყო მხოლოდ ლამაზი სიტყვებისთვის შექმნილი, როგორც ახლა ხდება, რომ ყველაფერს ევროინტეგრაციასთან აკავშირებენ, მაშინ მართლა იყო ძალიან სერიოზული პროცესი, როდესაც საკანონდებლო აქტებს სწორედ ევროპული დემოკრატიის კანონმდებლობასთან შეფარდებით განვიხილავდით. ძალიან მნიშვნელოვანი იყო ოქროს შუალედის მოძებნა იმ თვალსაზრისით, რომ, ერთი მხრივ, არ უნდა გადმოიღო, კოპირება არ უნდა მოახდინო, რაც ევროპულ სახელმწიფოებში მუშაობს, იმიტომ რომ ის, რაც ვთქვათ, კარგია საფრანგეთში, ჰოლანდიასა თუ გერმანიაში, ავტომატურად კარგი ვერ იქნება ისეთ ქვეყანაში როგორიცაა საქართველო. კანონს, ისევე, როგორც ნებისმიერ ცოცხალ ორგანიზმს, სჭირდება ბაზა, თავისი გარემო და კანონების ავტომატურად გადმოწერა ნამდვილად არ იყო სწორი,

I believed that without any excessive deviations and super feminism, the gender issue should be discussed in the parliament and legal basis should be regulated in this regard. Apart from this, the Euro integration committee was created, and it was not created only for beautiful words, as it happens now, with the connection of everything to Euro integration. At that time, there were actually serious processes taking place. We discussed legislative acts in comparison with European democratic legislations. Finding the golden rule was very important because on the one hand you should not automatically copy what works in the European countries, because what is good for France, the Netherlands or Germany does not automatically mean it will also work in a country like Georgia. The law, as any living organism needs basis, environment and automatically rewriting laws would not be the right decision, that is why the colossal work was taking place to create democratic legal basis, which was in line with the modern European standards, but also not to cut off from the reality, because it would simply not work. I cannot say everything was fulfilled 100 % and I am content with everything, naturally I am not. There were some

ამიტომ კოლოსალური სამუშაო ტარდებოდა, რათა ქვეყანაში დემოკრატიული სამართლებრივი ბაზა შეგვექნა, რომლიც თანამედროვე ევროპულ სტანდარტებს შეესაბამებოდა, მაგრამ რომელიც არ იქნებოდა მოწყვეტილი რეალობიდან, იმიტომ რომ ის უბრალოდ ვერ იმუშავებდა. ვერ ვიტყვი, რომ ეს ყველაფერი 100%-ით გაკეთდა და ყველაფრით კმაყოფილი ვარ, ბუნებრივია არა, იყო გარკვეული ხელისშემშლელი ფაქტორებიც, მათ შორის ჩვენი გამოუცდელობა, ჩემი და მთლიანად პოლიტიკური სპექტრის, იმიტომ რომ ეს იყო ახალი წყობა, ახალი სახელმწიფო და ძალიან ბევრი რამ არ შეიძლება, გვცოდნოდა. ამავდროულად ვიტყვი, რომ გარკვეულწილად ილუზიებიც და ნაწილობრივ ის რაც ახლა გაცილებით ძლიერად ჩანს, ვიდრე 10-15 წლის წინ, ასე ვთქვათ, ყველაფერი დასავლურის თითქოს გაფეტიშება, რისი გადმოღებაც ხშირ შემთხვევაში საქართველოსათვის ხელსაყრელი ნამდვილად არ იყო. თუმცა, გარწმუნებთ, რომ ჩვენი პარლამენტი და თუნდაც მთავრობა გაცილებით ადეკვატური იყო ვიდრე დღევანდელი.

როგორ შეაფასებთ საქმიანობას?

დღევანდელი

პარლამენტის

ვერანაირად ვერ შევაფასებ, რადგან ეს საერთოდ არ არის პარლამენტი, გამომდინარე იქიდან, რომ დღეს ჩვენ უბრალოდ სახელმწიფო აღარ გვაქვს. ძალიან სამწუხაროა, მაგრამ იმ პერიოდში, როდესაც მე ვიყავი პარლამენტში ან ხელისუფლებაში და გარკვეული პერიოდი თუნდაც ოპოზიციაში ყოფნის დროს, ჩვენ გვქონდა არასრულყოფილი, ცუდი, სუსტი, მაგრამ სახელმწიფო. ახლა ჩვენ სახელმწიფო არ გვაქვს, ეს სახელმწიფო არ არის. პარლამენტი, რომელიც ემორჩილება ერთ მდიდარ კაცს და მის ხასიათზეა დამოკიდებული, არ არის პარლამენტი. მთავრობა, რომელიც დამოუკიდებლად ელემენტარულ გადაწყვეტილებას ვერ იღებს და რომელიც აჩვენებს ქვეყანას, რომ ორმა კაცმა შეიძლება, ლამის ომი გამოიწვიოს შუაგულ თბილისში, მთავრობა არ არის. პარლამენტი, რომელიც ამთავრებს საკონსტიტუციო პროცესის განხილვას და დამთავრებამდე, საკონსტიტუციო პროცესის ხელმოწერამდე საკონსტიტუციო რეფორმის ახალ ინიციატივას იწყებს, ეს არ არის პარლამენტი. პარლამენტი, სადაც პარლამენტის თავმჯდომარესა და პარლამენტის წევრებს პოლიტიკური დისკუსია ცოდვა ჰგონიათ და პროცესის პოლიტიზირებას ნეგატიურ კონტექსტში მოიხსენებენ, ეს უბრალოდ კომიკური იქნებოდა, სატირალი რომ არ იყოს. პროცესი პოლიტიკური და პოლიტიზირებული უნდა იყოს, პარლამენტს სხვა რა ფუნქცია აქვს?! პოლიტიკოსს სხვა რა ფუნქცია აქვს?! მინდა გითხრათ, რომ დღევანდელ პარლამენტში, ფაქტობრივად, ვერ ვხედავ ადამიანებს, ესეც შეიძლება თითზე ჩამოსათვლელი იყოს და ისიც ოპოზიციის წარმომადგენლები, რომლებმაც იციან რა არის პარლამენტი და რა არის მისი სპეციფიკა. დღეს ქვეყანას პარლამენტი უბრალოდ არ აქვს, ეს არის ცუდი სანოტარო კანტორა, რომელიც ავტომატურ რეჟიმში ატარებს იმას, რაც კონკრეტული ამოცანებისათვის სჭირდებათ კონკრეტულ ადამიანებს. მე იმ პარლამენტის მიმართ ვიყავი კრიტიკულად განწყობილი, რომელსაც მე ვთავმჯდომარეობდი

hampering factors as well, including our inexperience, mine and the whole political spectrum, because it was a new order, new state and many things we just could not know. At the same time, I would say that illusions and partially what is more clearly seen now compared to some 10-15 years ago, when were almost worshiping everything western even though they were never beneficial for Georgia. However, I can say for sure that our parliament or even the government was much more adequate than the one we have today. How would you evaluate the working of today’s Parliament? I have no evaluation, because it does not qualify as a Parliament, because today, we simply have no state. It is very sad, but when I was in the parliament or the government and for some time even in the opposition, we had maybe not perfect, bad, weak, but still a state. Now we have no state, this is not a state. The parliament, which obeys one rich man and depends on his mood, is not the parliament. The government, who cannot make a simple decision independently and shows that two men can nearly cause a war in the middle of Tbilisi, is not the government. The parliament that finishes the constitutional discussion and just before that, before signing the Constitutional process, starts a new initiative of constitutional reform, is not a parliament. The parliament, where the chairperson and MPs think that political discussion is a sin and politicizing the

და ძალიან ბევრი რამ არ მომწონდა, მაგრამ შემიძლია გითხრათ, რომ სამართლებრივი და პოლიტიკური თვალსაზრისით დღევანდელ თუ მის წინა პარლამენტთან შედარებაც კი არ შეიძლება. ჩვენდა სამწუხაროდ პოლიტიკური პროცესის, სახელმწიფო ინსტიტუტების და მათ შორის პარლამენტისა და საპარლამენტო პროცესის აბსოლუტური დეგრადაციაა ქვეყანაში. 10 წლის წინანდელი პარლამენტიც კი, სამწუხაროდ, გაცილებით უფრო ჰგავდა პარლამენტს, კარგი თუ ცუდი ეგ მეორე თემაა, ვიდრე დღევანდელი პარლამენტი.

თქვენს პოლიტიკურ კარიერაზეც გკითხავთ, სამომავლო გეგმებზე. საუბრის დასაწყისში ახსენეთ, რომ მაშინ წარმოადგენდით რეფორმატორების მცირე ჯგუფს, რომელთაც განსხვავებული ხედვა ჰქონდათ, ახლაც მცირე ჯგუფში ხართ, რომელსაც აქვს, ასე ვთქვათ, განსხვავებული ხედვა. მაშინ ეს მცირე ჯგუფი მოვიდა მთავრობაში, ახლა როგორ წარმოგიდგენიათ, შეიძლება ეს განმეორდეს და როგორ ხედავთ თქვენს მომავალს? რა თქმა უნდა, ყველაფერი შეიძლება მოხდეს, მე შემიძლია გითხრათ, რომ ქვეყანამ თუ გააგრძელა იმ გზით განვითარება, რომლითაც დღეს მიდის, ქვეყანა უბრალოდ გაუქმდება. გადახედეთ მინისტრებს, რომლებიც სხედან მიმდინარე აბრეშუმის ფორუმზე, კარგია როცა ასეთი ფორუმები ტარდება, მაგრამ რა შედეგს იღებს აქედან ქვეყანა? ქვეყანამ ვერ შეძლო თავისი ვერცერთი მნიშვნელოვანი პრობლემის მოგვარება, დღეს ჩვენ ვართ აბსოლუტურად ფორმალურ და ვირტუალურ გარემოში და ქვეყნის პრობლემები არ გვარდება. ქვეყანა კარგავს სუვერენიტეტს, ჩვენ პრაქტიკულად ჩვენი სუვერენული ნება არ გაგვაჩნია, ქვეყანა ვერ ახერხებს თავისი ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემების შესახებ თუნდაც კონფერენციის ჩატარებას. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, როდის ჩატარდა ბოლოს აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს დაბრუნებასთან დაკავშირებით კონფერენცია? საქმესა და რაიმე ნაბიჯის გადადგმას, რომ თავი დავანებოთ, ვინ ფიქრობს საერთოდ ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენაზე? ვინმე საერთოდ ლაპარაკობს სახელმწიფო ინტერესების განხორციელებაზე გარდა ნატოში გაწევრიანების კონტექსტისა. ვინმე საერთოდ მსჯელობს საქართველოს სჭირდება და შეუძლია თუ არა ნატოში გაწევრიანება? ვინმე საერთოდ მსჯელობს, თუ რას ნიშნავს ეს აბრეშუმის გზა და ქვეყანა თუ არ გამთლიანდა და თუნდაც მეზობელ ქვეყნებთან ურთიერთობები არ დალაგდა, ეს აბრეშუმის გზა რომ ლამაზ აბრად დარჩება მხოლოდ... ჩემი პოლიტიკური მომავალი პირდაპირაა დაკავშირებული იმასთან, ქვეყანა ქვეყანა იქნება თუ არა. თუ მე და ჩემი თანაგუნდელები და ჩემსავით მოაზროვნე ადამიანები შევძლებთ გარდატეხის შეტანას, სახელმწიფო იქნება ქვეყანაში, თუ ჩვენ ამას ვერ შევძლებთ, ეს იქნება ერთი დიდი საწარმო, სადაც ბიძინა ივანიშვილი დაასაქმებს იმ რაოდენობის ადამიანებს იმ ხელფასით, რა ხასიათზეც გაიღვიძებს. ასე რომ, აქ არ არის საქმე ჩემს პოლიტიკურ პრიორიტეტებზე და ჩემს ყოფნა არ ყოფნაზე, სამწუხაროდ, საქმე ქვეყნისა და სახელმწიფოს ყოფნა არ ყოფნაზეა.

process is seen in a negative light, would be just comical, if it is not that bad. The entire process should be political and politicized, what other function does the parliament have?! What other function does a politician have?! I want to tell you that in today’s parliament in fact, I cannot name any people, they might be just a few and only in the opposition, who know what the Parliament entails and its specifics. Today's country simply does not have a parliament; this is just a bad Notary’s office, which only serves the interests of specific people. I was critical towards the parliament I was chairing and I did not like many things, but I can say in the legal and political sense we cannot even compare it to today’s parliament or even its predecessor. Unfortunately, what we can see is the total degradation of the political process, state institutions, including the parliament and parliamentary process. Even the previous parliament was more like a real parliament, whether it was bad or good, that is another question. I will ask you about your political career and future plans as well. In the beginning, you mentioned that at that time you represented a small group of reformers, who had different point of view. Now, you are still in a small group, who has, let’s say, a different vision. At that time that small group came into power, what do you think, is it possible that this could be repeated and how do you see your future? Of course, everything is possible. I can say that, if the country continues its development in this way, it will just cease to exist. Look at the ministers, who are at the Tbilisi Belt&Road forum, it is good when this kind of forum is held, but what does it bring for the country? The country could not solve any of its important problems, we are today in an absolutely formal and virtual environment, and no problem is solved. The country is losing its sovereignty, we in fact have no sovereign will, and the country cannot even manage to organize a conference about its crucial problems. When was the last time the conference about returning the Abkhazia and Sama Chabot held? Let alone real work and taking an initiative, who thinks about restoring the territorial integrity? Does anyone talk at all about the state interests except in the context of NATO membership? Does anyone discuss if we need NATO membership at all? Does anyone discuss what the Silk Road means for the country and if the country does not unify and even improve relation with neighboring countries what could happen, or would this just stay as a beautiful signboard only? Nobody knows. My political future is directly connected to the fact that this country will be or not. I and my teammates and likeminded people will manage to bring change, if we cannot do that this country will just be one big enterprise, where Bidzina Ivanishvili will employ as much people and pay as much salary as he wants. Consequently, it is not the case about my political priorities and me being present or absent, but my own country.

მთავარი ოპოზიციური ძალის მხრიდან დანახული დღევანდელი ქართული პარლამენტი

Today's Georgian parliament as seen by the main opposition force

ნათია გამყრელიძე

NATIA GAMKRELIDZE

დ

ავით ბაქრაძე ქართველი პოლიტიკოსია. დღესდღეობით საპარლამენტო უმცირესობას ხელმძღვანელობს, თუმცა 2008-2012 წლებში, საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის პოსტს იკავებდა. ის აფასებს პარლამენტარიზმის უახლეს ისტორიას და საუბრობს იმ მთავარი გამოწვევების შესახებ, რომელთა წინაშეც დღევანდელი საქართველოს პარლამენტი დგას.

გაიხსენეთ თქვენი თავმჯდომარეობის პერიოდი, რა იყო ის მთავარი მიღწევები, რომლებიც თქვენი თავმჯდომარეობის პერიოდში განხორციელდა და რა სირთულეების გადალახვა მოგიხდათ? მოგეხსენებათ 2008 წლის გაზაფხულზე ჩატარდა არჩევნები, ძალიან რთული პერიოდი იყო. მაღალი იყო პოლიტიკური პოლარიზაციის და დაპირისპირების ხარისხი, საზოგადოებას ემახსოვრება, რომ მაშინდელი ოპოზიციური ლიდერების დიდმა ნაწილმა უარი თქვა პარლამენტში შემოსვლაზე, დაჭრეს მანდატები და თქვეს, რომ ისინი ქუჩიდან გააგრძელებდნენ ბრძოლას. შესაბამისად, შეიქმნა ისეთი სიტუაცია, რომ ერთ პოლიტიკურ ძალას - ნაციონალურ მოძრაობას პარლამენტში ჰყავდა დიდი უმრავლესობა. გამომდინარე იქიდან, რომ

avit Bakradze is a Georgian politician. Today, he serves D as head of the parliamentary minority, but in 2008-2012 he was the chairman of the Parliament of Georgia. He assesses the latest parliament happenings and compared it to the parliament's history during this interview. He also talks about the main challenges of the current Parliament of Georgia. Remember the period when you were speaker of Parliament, what was the main achievements fulfilled during this time and what difficulties have you overcome? As you know the elections were held in spring of 2008, it was a very difficult period. The quality of political polarization and confrontation was high, and the society would remember that a large part of the opposition leaders of that time refused to enter the Parliament, neglected the mandates and said they would continue the fight in the street. Accordingly, the situation was created that one political force - the National Movement had a large majority in the parliament. Due to the fact that a large part of the opposition did not enter the Parliament, the country was in danger of throwing the political process to the street instead of the parliament. For me, as the speaker of the Parliament, there was this main challenge on how to establish and what steps to take to ensure that the Parliament was the centre of the political processes. If you

ოპოზიციის დიდი ნაწილი პარლამენტში არ შემოვიდა და ქვეყანა დადგა საფრთხის წინაშე, რომ პოლიტიკური პროცესი რეალურად პარლამენტის მაგივრად გაშლილიყო ქუჩაში. ეს იყო ჩემი, როგორც პარლამენტის თავმჯდომარის მთავარი გამოწვევა, თუ როგორ ჩამოვყალიბებულიყავით და რა ნაბიჯები გადაგვედგა იმისთვის, რომ სწორედ პარლამენტი ყოფილიყო პოლიტიკური პროცესების ცენტრი. თუ გადავხედავთ საქართველოს ისტორიას ჩვენი ერთერთი ტრადიციული პრობლემა პროცესების ქუჩაში და არა ინსტიტუციებში გამართვაა, ეს გარემოება კი საქართველოს დიდ განსხვავებას და ხარვეზს უქმნის ევროპის ქვეყნებთან, იგივე ბალტიისპირეთთან შედარებით. პოლიტიკური პროცესი უნდა იყო პარლამენტში, როგორც ეს ხდება ლიტვაში, ბელგიაში, დიდ ბრიტანეთში, ყველა განვითარებულ ქვეყანაში. პოლიტიკური ცენტრი არის პარლამენტი და ამოცანაც სწორედ ეს იყო - იმ პირობებში, როცა ოპოზიციის დიდმა ნაწილმა, მიმაჩნია, რომ მიიღო არასწორი გადაწყვეტილება და საკუთარი თავი გაიყვანა პარლამენტიდან გარეთ, როგორ მოვქცეულიყავით, რომ პარლამენტში ყოფილიყო პოლიტიკური პროცესი. ჩემი თავმჯდომარეობის პერიოდში, ძალიან ბევრი გავაკეთე ოპოზიციის გასაძლიერებლად პარლამენტში, რასაც დღეს ჩვენ ვიყენებთ უკვე ოპოზიციაში ყოფნისას. მაგალითისთვის ის, რომ ოპოზიციას ეკუთვნის სამი ვიცე სპიკერის თანამდებობა. თანამდებობაში კი არა ოპოზიციის მნიშვნელობაშია საქმე, რომ ოპოზიცია გვყავდეს პარლამენტში, ადამიანი, რომელსაც სტატუსი აქვს. ამასთან, იმ პერიოდში შევცვალეთ კანონმდებლობა, რომლის მიხედვითაც თუ პარტია ბარიერს ლახავს ავტომატურად გამარჯვებული პარტიის ხარჯზე მას ევსება წარმომადგენლობა ექვსამდე, რომ შექმნას ფრაქცია - ეს რომ არ მიგვეღო დღევანდელ პარლამენტში ექვსკაციანი ფრაქციები ვერ იარსებებდა, რადგან ბარიერის გადალახვით შეიძლება გადაიყვანო სამი ან ოთხი კაცი და ფრაქციაც კი არ გყავდეს და ფრაქციის გარეშე ოპოზიციის მუშაობა პარლამენტში უბრალოდ წარმოუდგენელია. შესაბამისად, ჩემი მიზანი იყო, რომ პარლამენტში ოპოზიცია ყოფილიყო უფრო ძლიერი, არ გაჩენილიყო ის ვაკუუმი, რაც მაშინ ობიექტურად გაჩნდა მაშინდელი ბოიკოტის გამო და ყველაფერი გაგვეკეთებინა იმისთვის, რომ პროცესი ყოფილიყო პარლამენტში. მეორე გამოწვევა იყო ის თუ როგორ უნდა მოქცეულიყო ძლიერი პარლამენტი, როდესაც ქვეყანას ჰყავდა აღმასრულებელი ხელისუფლება მაღალი ფუნქციებით, ძლიერი გუნდით, დიდი ამბიციებით. არც ეს იყო მარტივი, მაგრამ შემიძლია გითხრათ, რომ იმ ოთხი წლის განმავლობაში არ მიგვიღია არცერთი საკანონმდებლო შესწორება, რომელიც ოდნავ მაინც შეასუსტებდა პარლამენტის როლს. ალბათ ადვილი წარმოსადგენია, რამდენად რთული იყო საზედამხედველო ფუნქციის შესრულება, მე ამას მაქსიმალურად ვცდილობდი. ყოველთვის, როდესაც ოპოზიცია ითხოვდა მინისტრების მოსვლას და საკითხებზე პასუხის გაცემას მაქსიმალურად ოპოზიციის მხარეს ვიყავი, რადგან ეს იყო პარლამენტის, როგორც ინსტიტუტის მნიშვნელობა, რომ ჰქონოდა

look through the history of Georgia, one of our traditional problems is holding the processes in the streets and not in the institutions, this situation makes Georgia different and defected compared to the European countries, Baltic countries among them. The political process should be in the Parliament, as it happens in Lithuania, Belgium, Great Britain, in all developed countries. The political centre is the parliament and the task was exactly this - in the conditions when a large part of the opposition pushed us into, I think, we could have taken a wrong decision and they could have made their way out of the parliament, but this would not have helped us achieve the political process in the Parliament. During this period, when I was a speaker of the Parliament, I did a lot to strengthen the opposition in the parliament, which we are enjoying today while being in the opposition. For example, the opposition has three vice-speaker positions. The importance of the opposition is, not in the positions that we occupy but in having a person with status in the parliament. At the same time, we changed the legislation, which means that if the party overcomes the barrier, it is automatically able to have 6 representatives at the expense of the winning party to form a faction - if we had not done it, we would not have a six-person faction in the parliament, because you can have three or four persons by overcoming the barrier and you will still not be able to form a faction and likewise forming the opposition working process in parliament is impossible

აღმასრულებელ საშუალება.

ხელისუფლებაზე

ზედამხედველობის

რამდენად მნიშვნელოვანია, რომ ქვეყნის დემოკრატიული განვითარებისთვის პარლამენტში ოპოზიცია იყოს წარმოდგენილი? პარლამენტში საპარლამენტო უმრავლესობაა, მთავრობა მოდის მოსახლეობის უმრავლესობის ხმებით, მაგრამ როგორც წესი მოსახლეობის აზრს გამოხატავს ოპოზიცია - ეს არის პოლიტიკური პარადოქსი. მას შემდეგ რაც მთავრობა მოდის ხელისუფლებაში, მას ყოველთვის აქვს საკუთარი ინტერესი და როდესაც ქვეყანაში ხდება რაიმე მტკივნეული და აქტუალური პოლიტიკური თემა ამ შემთხვევაში მთავრობის ინტერესია, რომ რაც შეიძლება რბილად და უმტკივნეულოდ და კითხვების გარეშე გაატაროს. საზოგადოების ინტერესი პირიქით არის - მიიღოს პასუხი ყველაფერზე, რაც აწუხებს. ამიტომ რა უცნაურიც არ უნდა იყოს ხელისუფლებას და უმრავლესობას ირჩევს საზოგადოების დიდი ნაწილი, მაგრამ საზოგადოების იმავე დიდი ნაწილის ხმა პარლამენტში შემდეგ არის ოპოზიცია. რომ არ იყოს ოპოზიცია არ დაისმებოდა კითხვები არცერთ მტკივნეულ თემაზე, არ იქნებოდა არცერთი მოთხოვნა, რომელიც გააჩნია საზოგადოებას. იდეალური მთავრობა არ არსებობს - რაც არ უნდა დიდი უმრავლესობით აირჩიოს ხალხმა მთავრობა, ყოველთვის არსებობს პრობლემები, მოლოდინი და მოთხოვნა. ამ მოლოდინებს, მოთხოვნებს და პრობლემებს პარლამენტში აყენებს და ახმოვანებს ოპოზიცია. შესაბამისად, რაც უფრო ძლიერია პარლამენტში ოპოზიცია, მით უფრო ძლიერია

without these factions. Accordingly, my goal was to make the opposition more powerful in the parliament, not to create a vacuum, which was then created objectively because of the boycott and made us to do everything and all of the process in the Parliament on our own. The second challenge was how to operate the Parliament when the country had a strong state government with the high functions, a strong team and high ambitions. It was not easy, but I can tell you that we did not receive any legislative amendments during these four years that would weaken the role of the parliament even slightly. Perhaps it is easy to imagine how difficult it was to perform the supervisory function, I tried my best. Every time when the opposition demanded the visit of the ministers by responding to the issues, I stood with the opposition as much as it was possible, because it was the importance of the Parliament as an institute to supervise the state government. How important is the representation of the opposition in the Parliament for the democratic development of the country? There is a parliamentary majority in the Parliament and the government is made from the majority of the votes of the population, but usually it is the opposition, who speaks for the population's demands - this is a political paradox. Since the government comes to power, it always has its own interest and when a painful and topical political issue happens in the country, it is the interest of the government to end the problem painlessly and without questions. The society has a different, yet constant interest - to get an answer to every problem. So, it could be bizarre but the government and the majority is elected by the majority of the society, however,

განსხვავებული აზრი, მით უფრო ძლიერია ხალხის მოთხოვნების დაყენების და დაკმაყოფილების შანსი და ეს ყველაფერი ემსახურება სახელმწიფოს. სწორედ ამიტომ არის, რომ ნებისმიერ განვითარებულ დემოკრატიაში ძლიერი ოპოზიციის არსებობა არის გადამწყვეტი პირობა დემოკრატიისთვის. ამას ნამდვილად არ ვამბობ იმიტომ, რომ დღეს ოპოზიციაში ვარ, ზუსტად იგივე აზრი მქონდა მაშინაც, როდესაც პარლამენტის თავმჯდომარე ვიყავი და შემიძლია გითხრათ, რომ ნებისმიერ კონფლიქტში ან გადასაწყვეტ საკითხში, რომელიც მაშინდელ უმრავლესობას და ოპოზიციას შორის იყო, დაახლოებით 5დან 4 შემთხვევაში ოპოზიციის მხარეს ვიყავი, რადგან სწორედ ოპოზიცია განსაზღვრავს ქვეყანაში დემოკრატიულობის ხარისხს და ოპოზიცია განსაზღვრავს იმას, რომ თუნდაც უმრავლესობამ არ დაუშვას შეცდომა. ვფიქრობ, მაშინდელ ოპოზიციას 2008 წელს უარი რომ არ ეთქვა პარლამენტში შემოსვლაზე, რომ შემოსულიყო და ყოფილიყო კიდე უფრო აქტიური დებატი, კრიტიკა და პოლიტიკური ბრძოლა, მაშინდელი ჩვენი ხელისუფლება ბევრად ნაკლებ შეცდომას დაუშვებდა.

როგორ ფიქრობთ, რა არის დღევანდელი ქართული პარლამენტარიზმის გამოწვევები? ორი მთავარი გამოწვევაა დღეს: პირველი, უმრავლესობის რაოდენობრივი უპირატესობა და მეორე, პოლიტიკური პროცესის შექმნა მათ შიდა დიალოგზე დაყრდნობით. ქართულ ოცნებას დიდი რიცხობრივი უპირატესობა აქვს პარლამენტში და ეს მათთვის სერიოზული ცდუნებაა, რომ ოპოზიციასთან ყოველგვარი კონსულტაციების გარეშე მიიღონ გადაწყვეტილება. ერთ მაგალითს მოგიყვანთ: ახლა ევროპარლამენტში ვარ, ყველა შეხვედრაზე ევროპარლამენტარებისგან დგება საკითხი - თუ რა ხდება აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის გატაცების საქმეზე, ვიძიებთ თუ არ ვიძიებთ. ეს ძალიან მტკივნეული თემაა და ამიტომ, ჩვენ ვითხოვდით საგამოძიებო კომისიის შექმნას. თუმცა, სწორედ რიცხობრივი უპირატესობის გამო არ შექმნა ქართულმა ოცნებამ კომისია და ამით უმრავლესობას საკუთარმა რიცხვობრივმა უპირატესობამ გაუწია ცუდი სამსახური და შეუქმნა პრობლემა უცხოელ პარტნიორებთან. არადა ეს საგამოძიებო კომისია მათ გამოადგებოდათ - ევროპარლამენტში შეხვედრებზე სათქმელი ექნებოდათ, რომ შექმნეს სპეციალური კომისია და დაინტერესებულები არიან ამ საკითხით. მეორე გამოწვევა უკავშირდება თვითონ დღევანდელი საპარლამენტო უმრავლესობის არაერთგვაროვნებას. მკაფიოდ არის გამოკვეთილი ორი ჯგუფი ქართულ ოცნებაში. ერთი ჯგუფი არის შედარებით ახალი მოსული თაობა პარლამენტში და მეორე ჯგუფი ესენი არიან ადამიანები, რომლებიც არიან ქართული ოცნების პოლიტიკური ვეტერანები. ამ ორ ჯგუფ შორის ხშირად ძალიან სერიოზული და მწვავე დაპირისპირებაც კი არის. ამის მაგალითი იყო საკონსტიტუციო ცვლილებები, როდესაც ერთ კონკრეტულ მომენტში უმრავლესობის შიგნით შეთანხმება უფრო მაღლა დააყენეს, ვიდრე ოპოზიციასთან შეთანხმება ანუ პირდაპირ

it is the opposition that speaks for the same majority in the Parliament. If there was no opposition, there would be no questions on any painful topic, there would be none of the demands of the society. An Ideal government does not exist - no matter how big, it is the majority of society who elects the government, there are always problems, expectations and demands. It is the opposition who speaks about the expectations, problems and demands in the parliament. Accordingly, the stronger the opposition in the parliament, the stronger the different opinion is, in this case there are more possibilities to speak for the demands of the people and all this works for the state. That is why the existence of a strong opposition is a crucial condition for democracy in any developed democracy. I do not really say this because I am in the opposition today, I had the same point of view when I was the Speaker of the Parliament and I can tell you that in any conflict that was between the majority and the opposition at that time, I was on the opposition's side about 4 out of 5 cases, because it is the opposition who defines the quality of democracy in the country, opposition controls so much that even the majority do not want to make a mistake. I think that if the opposition had not refused to enter the parliament in 2008, if it had committed itself and had been more active in debates, criticism and political struggle, then our government would have been far less likely to fail. What do you think are the challenges of today's Georgian Parliament? There are two main challenges today: first, the quantitative advantage of the majority, and the second, creating a political process based on internal dialogue. The Georgian Dream has a large number of advantages in parliament and it is a great temptation for them to make decisions without any consultations with the opposition. Let me give you one example: now, I am in the European Parliament, at every meeting of the European Parliament we raise questions about what is happening about the case of the kidnap of the Azeri journalist, we discuss whether we should investigate it or not. This is a very challenging topic and we were requesting the creation of an investigative commission. However, their own numerical advantage was unsuccessful for the majority and it created a problem with foreign partners. These investigative commissions would be beneficial for them - they would have something to say at the meetings of the European Parliament, that they have created a special commission and were interested in this issue. The second challenge is related to the homogeneity of today's parliamentary majority. There are two noticeable groups in the Georgian Dream. One group is a relatively new generation in the parliament and the second group are the people who are political veterans of the Georgian Dream. There is often a very serious and acute controversy between these two groups. An example of this was the constitutional amendment, when the agreement on the side of the majority became more important and they told us directly, that they were not interested in the opposition, the main thing for us is to agree within the majority. Of course, the dialogue and the communication within

გვითხრეს, რომ ოპოზიცია არ გვაინტერესებს, ჩვენთვის მთავარია შიგნით შევთანხმდეთ უმრავლესობაში. რა თქმა უნდა, უმრავლესობის შიგნით დიალოგი და კომუნიკაცია აუცილებელია, მაგრამ ჯანსაღ პოლიტიკურ პროცესს ქმნის ოპოზიციას და უმრავლესობას შორის დიალოგი და არა უმრავლესობის შიგნით დიალოგი და გადაწყვეტილების მიღება. ყველაზე დიდი საფრთხე დღევანდელი პარლამენტის გახლავთ ის, რომ ერთმანეთში შიდა დიალოგს და ამ ორ ჯგუფ შორის შიდა დაპირისპირებას გადააყოლონ ეს ჯანსაღი ელემენტი, რაც არის ოპოზიციასთან შეთანხმების მიღწევა. არავის არ აინტერესებს როგორ შეთანხმდებიან ერთმანეთში უმრავლესობის წევრები, ყველა ჩვენს უცხოელ მეგობარს აინტერესებს შეთანხმდებიან თუ არა ერთიანი უმრავლესობა ოპოზიციასთან.

როგორ წარმოგიდგენიათ პარლამენტის განვითარება ისე, რომ ხალხის ინტერესი იყოს გამოხატული? პარლამენტისთვის გადამწყვეტი იქნება ახალ საარჩევნო პროპორციულ სისტემაზე გადასვლა, რათა უფრო აქტუალური, საინტერესო და ცოცხალი პარლამენტი გვყავდეს. მიმაჩნია, რომ მაჟორიტარის ინსტიტუტმა საქართველოში თავის თავი ამოწურა და იმ პირობებში როცა არჩევნებზე მასიურად ხდება საარჩევნო რესურსის გამოყენება ძალიან აშორებს პარლამენტს ხალხის ნებას. დღეს სისტემის მოცემულობა ასეთია, ხმების 48% აიღო ქართულმა ოცნებამ საპარლამენტო არჩევნებზე და აიღეს ადგილების 78%. ანუ პოლიტიკური ძალა, რომელსაც ხმების ნახევარზე ნაკლები აქვს ადგილების 3/4-ზე მეტს აკონტროლებს, რა თქმა უნდა ეს პარლამენტი სცილდება საზოგადოებას და ვიღებთ პარლამენტს, სადაც უზარმაზარი რიცხობრივი უპირატესობა აქვს მთავარ პოლიტიკურ ძალას. დღევანდელი პარლამენტი და წინა მოწვევის პარლამენტი შეგვიძლია შევადაროთ. უმძიმესი იყო წინა მოწვევის პარლამენტი, მაგრამ მე მახსოვს ბევრად მეტი ყურადღება იყო საზოგადოების მხრიდან, რადგან მაშინდელი ოპოზიცია - ნაციონალური მოძრაობა უფრო მეტი იყო რაოდენობრივად და უჭირდა ქართულ ოცნებას ერთპიროვნული გადაწყვეტილებების მიღება ჩვენთან კონსულტაციების გარეშე რაოდენობის გამო. ძალიან ბევრ თემაზე იყო ცოცხალი პოლიტიკური პროცესი და საზოგადოებაც ამას უყურებდა და ინტერესდებოდა. მაგალითისთვის გაგახსენებთ 2013 წლის გაზაფხულის საკონსტიტუციო ცვლილებები. ქუჩაში რომ გავდიოდი ყველა მეკითხებოდა - რას აპირებთ კონსტიტუციაზე? რატომ? იმიტომ რომ პარლამენტში იყო ცოცხალი პოლიტიკური პროცესი. პარლამენტში, სადაც უმრავლესობა დღევანდელ ერთპიროვნულად იღებს ყველა გადაწყვეტილებას უმრავლესობა, ეს ცოცხალი პროცესი არ არის. ეს ცუდია იმდენად, რამდენადაც პარლამენტში თუ არ მიდის პოლიტიკური კომუნიკაცია, ხალხი არ ინტერესდება თუ რა ხდება, მაშინ პარლამენტი კარგავს თავის პირვანდელ ფუნქციას და აქტუალურობას. საბოლოოდ, იმისათვის, რომ საქართველოში შევინარჩუნოთ პარლამენტარიზმის პოლიტიკური კულტურა და ცენტრი ერთადერთი გამოსავალი პროპორციულ სისტემაზე გადასვლაა.

the majority is necessary, but a healthy political process is created by a dialogue between the opposition and the majority and not with the dialogue and decision-making within the majority. The biggest threat of the current Parliament is to destroy the healthy element that is an agreement with the opposition, as a result of an internal confrontation between these two groups. Nobody is interested in how the members of the majority agree, all our foreign friends are interested in whether or not the united majority agrees with the opposition. How do you imagine the development of the Parliament to be expressed by the people's interest? The transition on a new electoral proportional system, will be decisive for the Parliament, in order to have a more relevant, interesting and live Parliament. I think that the Majoritarian Institute has been very active in Georgia and in the conditions of using the election resources, it clearly separates the Parliament from the will of people. Today we have the following reality, 48% of the votes were taken by the Georgian Dream during the parliamentary elections but it took 78% of the seats. So, the political force, which has less than half of the votes, controls more than 3/4 of the seats, and of course this parliament goes beyond the society and we have the Parliament, where the main political force owns a huge numerical advantage. We can compare the current and the previous convocation parliaments. The previous convocation was perhaps the hardest, but I remember wanting much more attention from the public because the National Movement had more quantitative advantage and

it was harder for the Georgian Dream to make decisions without any consultation with us. There was an active political process on many issues and the society was watching it and was interested in it. For example, I reminded you about the constitutional amendments that took place in spring of 2013. When I went to the street, everybody was asking me - what are you going to do about the constitution? Why? Because there was a live political process in the parliament. In today's Parliament, where all the decisions are made by the majority, there is no live process. It is bad because if there is no political communication in the Parliament, people will not be interested in what is happening, in this case, the Parliament loses its initial function and actuality. Finally, in order to maintain the political culture of parliamentarism in Georgia, the only way is a transition to the proportional system.

დავით უსუფაშვილი ბიძინა ივანიშვილზე, კოალიციურ მთავრობასა და კოჰაბიტაციის სირთულეებზე

Davit Usupashvili recalls his relations with Bidzina Ivanishvili, Coalition rule and the Cohabitation challenges

ნინო შარაშიძე

NINO SHARASHIDZE

დ

ავით უსუფაშვილი საქართველოს მე-8 მოწვევის პარლამენტის თავმჯდომარედ კოალიცია „ქართული ოცნების“ მიერ 2012 წელს დასახელდა. იმ დროს ქვეყანა პოლიტიკურად მძიმე პროცესებს კოჰაბიტაციის რეჟიმში გადიოდა და უსუფაშვილს პირადად უწევდა ლავირება ექსპრეზიდენტ სააკაშვილსა და ექს-პრემიერ ბიძინა ივანიშვილს შორის. როგორც თვითონ იხსენებს, ამის გამო არაერთხელ გამხდარა საზოგადოების განსჯის ობიექტი, თუმცა თვლის, რომ თავმჯდომარეობის პერიოდი ღირსეულად განვლო და ბოლომდე უერთგულა კოალიციას, რასაც მისთვის პრინციპული მნიშვნელობა ჰქონდა.

როგორ მოხდა თქვენი შერჩევა პარლამენტის თავმჯდომარის პოსტზე? პარლამენტთან ჩემი პროფესიული ურთიერთობა ჯერ კიდევ საბჭოთა საქართველოს დროს დაიწყო, როდესაც მაშინდელ უმაღლეს საბჭოში ხდებოდა საარჩევნო კანონმდებლობის ლობირება. მაშინ სტუდენტი ვიყავი და იმ პერიოდიდან მომიწია პარლამენტის შენობაში შესვლა და ამ კანონპროექტებთან მუშაობის გემოს გაგება. პროფესიით იურისტი ვიყავი, შესაბამისად ჩემი ინტერესი საკანონმდებლო საქმიანობის მიმართ ბუნებრივი იყო. პარლამენტი ჩემთვის ყოველთვის იყო პროფესიული საქმიანობის ძალიან მნიშვნელოვანი კომპონენტი. ვიყავი

avit Usupashvili became the Speaker of the Parliament of the 8th convocation after being nominated by the Georgian Dream Coalition in 2012. Back then, Georgia dealt with the political turbulence in the cohabitation regime and Mr. Usupashvili personally had to manoeuvre between former President Mikheil Saakashvili and ex-Prime Minister Bidzina Ivanishvili. According to him, he was judged sternly by the society for this reason. However, Mr. Usupashvili believes that he maintained his dignity when in office and was loyal to the coalition – something he devotes special attention to. How were you selected for the office of the Speaker of Parliament? My experience in parliament began in Soviet times, when legislations were lobbied in Supreme. I was a student when I entered the building of the parliament and had to learn how to work on legislative documents. I was a lawyer by profession, so my interest in legal activities was quite natural. Parliament has always been a very important part of my professional activities. In 1990, I was nominated as a candidate in the parliamentary elections, that didn't hold and

პარლამენტის წევრობის კანდიდატი 1990 წლის მარტის არჩევნებისთვის, რომელიც არ ჩატარდა და გადაიდო, მაშინ სახალხო ფრონტის მიერ ვიყავი დასახელებული და რაიკომის მდივანს ვუპირისპირდებოდი სიღნაღის რაიონში, ანუ შეიძლებოდა 1990 წელსვე მიმეღო მონაწილეობა არჩევნებში. ამიტომ ეს თემა ჩემთვის ახალი არ იყო და შემდგომაც არაერთხელ დამდგარა პარლამენტის წევრობის საკითხი სხვადასხვა პარტიიდან თუ პოლიტიკური ჯგუფიდან, მაგრამ აქტიური პოლიტიკური საქმიანობისგან უფრო თავს ვიკავებდი ხოლმე. 2005 წლიდან, როდესაც პარტიის ხელმძღვანელი გავხდი, მომიწია არჩევნებში მონაწილეობაც და რამდენიმეჯერ, როდესაც კოალიციური ბლოკებით გავდიოდით ხოლმე არჩევნებზე, ოპოზიციურ წრეებში სულ იდგა საკითხი, რომ პარლამენტის თავმჯდომარე მე უნდა ვყოფილიყავი. ეს პირველ რიგში ალბათ პროფესიიდან გამომდინარე, მეორე, საკანონმდებლო საქმიანობაში სულ ვიყავი ჩართული, ხან ოპონირებაში, ხან ინიცირებაში, მესამე, როგორც მაშინ უსვამდნენ ხაზს, მქონდა, როგორც ჩანს, გარკვეული მოლაპარაკების უნარი, შეთანხმებების მიღწევაში დადებითი როლის შეტანის უნარი და კიდევ იყო ხოლმე ერთი თემა, რომელსაც ხაზს უსვამდნენ, ეს არის ჩემი ნაკლებად ემოციური ხასიათი, რომელიც მეხმარება სხვადასხვა პოლიტიკურ თუ ინტერეს ჯგუფთან ურთიერთობისას. როგორც ჩანს, კოალიციაშიც ამ თვალით ვიყავი აღქმული კოლეგების მიერ და ალბათ ამან განაპირობა. თან 2012 წელს, როდესაც კოალიცია ჩამოყალიბდა, მაშინ პოლიტიკური თანამდებობაც მქონდა, ბუნებრივია, როდესაც ლიდერი გახდა პრემიერმინისტრი პოლიტიკური თანამდებობიდან გამომდინარეც მოხდა ეს. ასე რომ, ამაზე არ მიოცნებია, თუმცა არც განსაკუთრებული მოულოდნელობა არ იყო, კოალიციამ გაიმარჯვა არჩევნებში და ყველას უნდა გვეკეთებინა ის საქმე, რაც უკეთ გამოგვივიდოდა. ალბათ ამან განაპირობა ეს გადაწყვეტილება მაშინ.

პოლიტიკურად საკმაოდ საინტერესო პერიოდია 2012 წლიდან, იმ მხრივ, რომ პირველად მოვიდა კოალიცია სათავეში, ასევე უცხო და ახალი იყო კოჰაბიტაციის პერიოდი, გაიხსენეთ პირველი დღეები, რა მემკვიდრეობა დაგხვდათ

was instead postponed. At that time, I was nominated by the People’s Front and challenged the head of the raikom (party representative at the district level in USSR) in Sighnaghi. So, I had a chance to participate in the elections in 1990. For this reason, it wasn't new terrain for me. Later I had a number of offers from parties and political groups to become a member of Parliament, however, I avoided active political involvement. From 2005, after I became the head of the party, I had to participate in elections, whenever we created coalition blocks with other opposition parties, they constantly suggested that I should become the speaker of the parliament. First of all, it was due to my profession; secondly, I have always been involved in the legislative process, as an opponent or initiator; thirdly, as they emphasized, I had negotiation skills, I could positively influence the talks; one more argument was my less emotional character, which helps me to deal with different political and interest groups. I guess in the coalition, people also shared these view point. Also in 2012, when the coalition was formed, I held a political position as well and it also contributed to the decision, when the prime-minister became a leader. So, it was not my dream, but neither was it a surprise for me. When the coalition achieved the victory, we all were tasked to do what we could do better. This also led to the decision. 2012 is a very interesting time, in terms of politics. The coalition secured wins in the elections for the first time and there was a process of cohabitation going on. Could you recall the first days? What legacy did you receive and what challenges did you face? Stating a legacy was very difficult and the situation was severe too. You are right. Coalition was elected for the first time in the history as a majority in the parliament, with the exception of 1990, when Round Table - Free Georgia came to Parliament. They were composed of 6 different parties that dissolved in 6 months. Civil war and all the other disasters were accompanied by the confrontations in the coalition. That is exactly why my colleagues and I tried to maintain the coalition government until the last minute; It was important to maintain peace until 2016 and conduct elections in a normal environment. We could not allow disagreements and misunderstanding in the coalition damage the GD, since it would ignite revanchist sentiments in the former governing party, create major hindrances on our path to EU integration and so on. Hence, maintenance and management of the coalition was a serious task. Unfortunately, in the case of the Free Democrats it did not happen and it had important

და რა იყო მთავარი გამოწვევები, რომლებსაც შეეჭიდეთ? მემკვიდრეობა რა თქმა უნდა იყო უმძიმესი და ვითარებაც იყო ძალიან მძიმე. სწორი ბრძანდებით, კოალიციური უმრავლესობა პირველად იყო საქართველოში, თუ არ ჩავთვლით 1990 წელს, როდესაც მრგვალი მაგიდა მოვიდა საქართველოში, მაშინ კოალიცია 6 თვეში დაიშალა პარლამენტში და შემდგომი მოვლენები, სამოქალაქო ომი და ყველა ის უბედურება, სწორედ ამ შიდა კოალიციური დაშლის ფონზე განვითარდა. სწორედ ამიტომ კოალიციის შენარჩუნებას ბოლო წუთებამდე მაქსიმალურად ვუფრთხილდებოდით მეც და ჩემი პარტნიორებიც რადგან აუცილებელი იყო 2016 წლამდე მშვიდობიანად მისვლა და ნორმალური არჩევნების ჩატარება. შიდა კოალიციური გაუგებრობების, უთანხმოების გამო არ შეიძლებოდა დაგვეშვა კოალიციის კოლაფსი, რადგან ამას მოჰყვებოდა რევანშისტული განწყობები მანამდე დამარცხებული ხელისუფლების მხრიდან და კიდევ ათასი უბედურება ევროინტეგრაციის გზაზე და სხვა მხრივ. ამიტომ კოალიციის შენარჩუნება და მისი ასე თუ ისე მართვა იყო სერიოზული ამოცანა. თავისუფალ დემოკრატებთან დაკავშირებით ეს ვერ მოხერხდა, სამწუხაროდ, და ამან მნიშვნელოვნად დააზარალა კოალიცია და კოალიციის შემდგომი ნაბიჯებიც არასწორად წავიდა მას შემდეგ. მეორე დიდი გამოწვევა სწორედ კოჰაბიტაცია იყო, ვინაიდან, განსაკუთრებით პირველი წლის განმავლობაში, როდესაც კონსტიტუციით აღმასრულებელი ხელისუფლება პრეზიდენტს ეკუთვნოდა და პრეზიდენტი მაშინ მიხეილ სააკაშვილი იყო, ხოლო დე-ფაქტო ძალაუფლება პრემიერმინისტრ ივანიშვილის ხელში იყო, ასეთ შემთხვევაში მომიწია ძალიან არასასიამოვნო და მძიმე მისიის შესრულება, ვინაიდან პრეზიდენტი და პრემიერი, ფაქტობრივად, არ ურთიერთობდნენ, სულ ორჯერ შეხვდნენ ერთმანეთს. გარდა ამისა, იყო სირთულეები თვითონ პარლამენტში. მართალია, ხელისუფლება ფორმალურად არჩევნების გზით შეიცვალა, მაგრამ იმ არჩევნებს თავისი არსით ძნელია, არჩევნები დაერქვას, ეს იყო ბრძოლა წესების გარეშე და ამ ბრძოლის შედეგად გამარჯვებულ-დამარცხებულ ძალებს შორის ურთიერთობა იყო ძალიან დაძაბული, არაკონსტრუქციული, მტრული და პირველი თვეები ეს ჯგუფები ორი-სამი მეტრის დაშორებით ცდილობდნენ, ერთმანეთთან გაევლოთ, არა თუ რამე თემაზე ერთობლივად ემუშავათ. რთული მემკვიდრეობა იყო იმ თვალსაზრისითაც, რომ რუსთაველზე პარლამენტის შენობა იყო დანგრეული, გაძარცვული, მოგვიწია ქუთაისში ახალ შენობაში შესვლა, როცა ჩვენს პირველ სესიამდე წინა ღამეს დასრულდა იქ სამუშაოები. გარდა ამისა, ჩვენ ძალიან სერიოზული ამოცანები გვქონდა გადასაწყვეტი საკანონმდებლო თვალსაზრისით, ასოცირების თემები, სხვადასხვა მიმართულებით კანონმდებლობის გასწორება, რეპრესიული რეჟიმიდან ლიბერალიზაცია ბევრ საკითხში და სხვ.

შენობა ახსენეთ, როგორც ვიცი, თქვენ იყავით ერთ-ერთი მომხრე, რომ პარლამენტი ქუთაისიდან ისევ თბილისში დაბრუნებულიყო, რა იყო ამის მიზეზი? ტექნიკურ-ორგანიზაციულ-ფინანსური პრობლემები მგონი

negative influences on the coalition and on its advancement. The second big challenge was cohabitation. During the first year, according to the constitution the executive powers belong to the President; that was Saakashvili, while in reality Prime-Minister Ivanishvili led the executive government. In that climate, I assumed a very unpleasant and difficult mission, since the President and PM did not in fact communicate with each other, they only met twice. In addition, we had challenges in the parliament. In fact, government transition happened via elections, but in reality, it was a game without rules, as a result of this struggle, the relations between the winning and losing parties were very tense, destructive, hostile. During the couple of months, the parties tried to avoid each other, so it was quite hard for them to work on any issue together. One more negative legacy was related to the building of the parliament. The one in Rustaveli was ruined and severely damaged. We held our first session in the building in Kutaisi, as the construction works finished the previous night. In addition, we had to work on very important legislative matters, Association Agreement with the EU, to refine legislation, to transition from the repressive regime to a more liberal one. You talked about the building, you were one of the people who advocated the return of the parliament to Tbilisi. Could you explain the reasons why? I think the logistics and organizational problems are obvious, so it is not worth to talk about it. The main problem is that the parliament and the executive branch of the government, especially in the parliamentary system should not work in separate cities, since the parliamentary system implies that the PM and ministers spend substantial amount of time in the parliament. These are the two pillars of the parliamentary system that should work together. It is a serious problem for us. One day we will be forced to move the government to Kutaisi, if it is hard to give up on the parliament in Kutaisi, or the parliament should return to Tbilisi. It is vital for the proper government of the state, not only for the parliament, but also for the executive branch to properly function. In our case, whenever PM appears in front of the parliament, it is considered as something unusual and only happens once or twice in a year. Meanwhile in Germany, in the frames of the parliamentary system, German Chancellor, Angela Merkel, I think visits parliament twice a week; she works in the parliament. In order for the parliament to be efficient and for the government to properly execute their activities, the executive

აშკარაა და ამაზე საუბარიც არ ღირს, მაგრამ უფრო მთავარ პრობლემად დავასახელებ იმას, რომ სხვადასხვა ქალაქში მომუშავე მთავრობა და პარლამენტი, განსაკუთრებით საპარლამენტო მმართველობის მოდელის დროს, ჩემი აზრით, დაუშვებელია, იმიტომ, რომ საპარლამენტო მმართველობის მოდელი გულისხმობს იმასაც, რომ პრემიერმინისტრი და მინისტრები ყოველკვირეულად მნიშვნელოვან დროს უნდა ატარებდნენ პარლამენტში, ეს არის საპარლამენტო მმართველობის ორი ბურჯი, რომლებიც ერთად უნდა მუშაობდნენ. ეს ძალიან სერიოზული პრობლემაა ჩვენს შემთხვევაში, მე დარწმუნებული ვარ, რომ მივალთ იქამდე, რომ ან მთავრობა უნდა გადავიტანოთ ქუთაისში, თუ ქუთაისის პარლამენტის დათმობა შეუძლებლად მიაჩნია ვინმეს, ან პარლამენტი უნდა დაბრუნდეს თბილისში, ეს არის აუცილებელი სახელმწიფოს გამართული მმართველობისთვის და არა მხოლოდ პარლამენტის, არამედ მთავრობის სწორი ფუნქციონირებისთვის. ჩვენს შემთხვევაში, პრემიერის გამოჩენა პარლამენტში რაღაც მოვლენაა ხოლმე და ეს ხდება წელიწადში ერთხელ ან ორჯერ, მაშინ, როდესაც საპარლამენტო მმართველობის პირობებში გერმანიაში კანცლერი მერკელი მგონი კვირაში ორჯერ მიდის პარლამენტში, პარლამენტში მუშაობს. პარლამენტის საქმიანობის ეფექტურობისა და მთავრობის საქმიანობის სისწორისათვის, რომ მართლა იყოს ანგარიშვალდებული პარლამენტთან, ეს არის უკიდურესად აუცილებელი, რომ ნახევარსაათიანი საქმისთვის მინისტრს არ სჭირდებოდეს მთელი დღის დაკარგვა, რომ პარლამენტში თავისი ფუნქცია შეასრულოს. ვიტყოდი, რომ მარტო ქუთაისი-თბილისის ფაქტორი პარლამენტის საქმიანობას მინიმუმ 30-35%-ით ამცირებს. პარლამენტის კვალიფიკაცია და სხვა თემებიც კიდევ პრობლემაა, ასე რომ ეს მოსაგვარებელი საკითხია და არ მესმის, ქართულმა ოცნებამ რატომ თქვა უარი იმ განზრახვაზე, რაც გვქონდა. პრეზიდენტს არ შევარჩინეთ, როცა იმ შენობაში დარჩა, რომელზეც ნათქვამი ჰქონდა, რომ არ შევიდოდა და როგორც გამოჩნდა პარლამენტისთვის ეს შეიძლება, იმიტომ, რომ პარლამენტსაც ნათქვამი ჰქონდა, რომ დაბრუნდებოდა თბილისში, იმიტომ რომ ეს არ შეიძლება არც ფინანსურად არც პოლიტიკურად. ასე რომ გაუგებარია რატომ გადაწყვიტეს ასე.

ასოცირების ხელშეკრულება ახსენეთ, თქვენ პერიოდში მოხდა ანტიდისკრიმინაციული კანონის მიღება, რომელიც ძალიან გახმაურებული იყო, ის პერიოდი რომ გაიხსენოთ, რა გამოწვევების წინაში იდექით, როგორ გადალახეთ და როგორ მივედით ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერამდე... ზოგადად უმრავლესობაში თავიდანვე იყვნენ როგორც რეფორმისტული მიმართულების ჯგუფები და ადამიანები ისე ტრადიციულ-კონსერვატორული გაგების ადამინები, ვისაც ძალიან ბევრი რამ ედგა კითხვის ნიშნის ქვეშ და ეს განსაკუთრებით მკაფიოდ გამოვლინდა იმ პარლამენტის ბოლო წლის განმავლობაში, როცა მომავალი არჩევნები გამოჩნდა წინ, პოლიტიკურმა ჯგუფებმა თუ ინდივიდებმა მეტი თავისუფლება მისცეს თავის თავს, და იქ გაირკვა, რომ მაინცდამაინც ყველას არ სჯერა რომ სწორია ევროინტეგრაცია, სწორია ნატოსკენ სვლა, სწორია ადამიანის

branch should be accountable to the parliament. It is extremely important. Ministers should not waste a whole day, for a 30-minute business in the Parliament. I would say, the fact that the parliament is in Kutaisi reduces the efficiency of the legislative branch by 30-35%. The Qualification of the parliament is another problem, but it is something we should act upon, and I do not understand why the Georgian Dream gave up on their initial decision. The president was judged after he did not leave the Presidential Palace as he had promised. However, it seems that the parliament can do just the same. The GD promised to return the parliament to Tbilisi, since it is both politically and financially disastrous. So it's unclear why they decided to do so. You mentioned the Association Agreement (AA). You were the Speaker of the Parliament when Georgia passed the antidiscrimination law. It made headlines, so could you recall that period, what were the challenges you faced? How did you overcome them? How did you reach the AA? In general, the parliament was composed of reformists and traditional-conservatives. The latter had a lot of questions. The last year, just before the elections, clearly demonstrated this tendency. Political groups or individuals acted independently and it became evident that not every one of them believed that the integration to the EU and NATO was right, that it is right to recognize the primacy of the human rights over other issues. However, behind the curtain, in intra-coalition politics, the dynamics were always present. So, with the adoption of the antidiscrimination law, the disagreements reached its climax. In this particular case, Mr. Ivanishvili played a vital role, sometimes the informal leadership yields positive results too. Back then Ivanishvili was not a PM, neither did he hold any political position in the GD. He personally met with 2025 MPs, in his words he had “gripped” conversations with them, in some cases he had more than one meeting and very long, unpleasant talks. The majority held several meetings on the topic, there were people who believed that by adopting the law, Georgians would refuse their national principles and values. Actors beyond the parliament were involved in the process too. Big and influential groups from the clergy opposed the law. But at the end, we adopted a very limited version of the law, we had to agree on this minimal margin, since it seemed impossible to do more for the equality's sake. You mentioned Ivanishvili, so I have to ask, what was the cooperation with him like? Personally, I had relations with him for four years from 2011

უფლებების პრიმატის აღიარება სხვა საკითხებზე, თუმცა შიდა ურთიერთობებში ეს ყოველთვის შეინიშნებოდა და სახეზე იყო. შესაბამისად ანტიდისკრიმინაციული კანონის მიღება იყო კოალიციის შიგნით მსოფლმხედველობითი შეუთანხმებლობის კულმინაცია. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში გადამწვეტი როლი შეასრულა პირადად ივანიშვილმა და, როდესაც ვთქვათ არაფორმალური მმართველობის ფორმაზეა ხოლმე საუბარი, ზოგჯერ ეს არაფორმალური მმართველობა სასიკეთოდ გამომდგარა, იმიტომ რომ მაშინ ივანიშვილი აღარ იყო პრემიერი და არც პოლიტიკური თანამდებობა არ ჰქონდა თავის პარტიაში, მაგრამ მას მოუწია დაახლოებით 20-25 პარლამენტის წევრთან ინდივიდუალური, როგორც თავად იტყოდა, ჩაჭიდებული საუბარი და რამდენიმე შემთხვევაში კიდევ უფრო მეტიც, არა ერთი შეხვედრა და საუბარი, არამედ ძალიან ხანგრძლივი და ზოგჯერ არც თუ სასიამოვნო საუბრები. უმრავლესობის რამდენიმე შეკრება მიეძღვნა ამ თემას, იქ იყო ხალხი, რომელიც ბოლომდე თვლიდა, რომ ამ კანონის მიღებით ჩვენ უარს ვამბობდით ქართველობაზე, ჩვენ ეროვნულ ფასეულობებს ძირს ვუთხრით, ამ პროცესში არასაპარლამენტო აქტორებიც იყვნენ ჩართული, საეკლესიო წრეების ერთი ნაწილი საკმაოდ დიდ და სერიოზულ წინააღმდეგობას უწევდა ამ საკითხებს, მაგრამ ბოლოს მოხერხდა, საკმაოდ შეკვეცილი ვარიანტების მიღება, მინიმალისტური თამასა დავისახეთ ამოცანად, ვინაიდან უფრო მეტის გაკეთება თანასწორობის უზრუნველსაყოფად უკვე შეუძლებელი ჩანდა.

თქვენ თვითონ ახსენეთ ივანიშვილი და არ შემიძლია, რომ არ შევეხო ამ საკითხს, როგორი იყო მასთან თანამშრომლობა? პირადად მე, ივანიშვილთან ურთიერთობა დაახლოებით ოთხი წლის განმავლობაში, 2011 წლის ბოლოდან 2015 წლის ბოლომდე (იმიტომ რომ 2016 წლის დასაწყისიდან პრაქტიკულად ურთიერთობა შეწყდა) მქონდა, ვიტყოდი, რომ ეს იყო ნორმალური, სათანამშრომლო ურთიერთობა. ყოფილა პერიოდები, როდესაც სრული თანამოაზრეები ვყოფილვართ, და იყო დრო, როდესაც ძალიან მძიმე საუბრებიც და კამათიც გვქონია და ვერ დაგვირწმუნებია ერთმანეთი რაღაც საკითხებში, მაგრამ ამას მაინც დავარქმევდი სათანამშრომლო ურთიერთობას და მეც და სხვებიც ასე ვუყურებდით საქმეს, რომ მასთან კამათი იყო რთული, მაგრამ არა უიმედო, თუ სათანადო არგუმენტებს მოიყვანდი, მას შეეძლო უკვე ძალიან ჩამოყალიბებული პოზიციის შეცვლა. თუმცა, ეჭვიანობის ხარისხიც ძალიან მაღალი იყო, ‘რატომ უჭერ შენ ამას მხარს? რამე სხვა განზრახვა ხომ არაა?’ ისეთი, თვითონ რომ ვერ ხვდება და შენ შეიძლება სხვა რამე გინდოდეს. ამიტომ მასთან არგუმენტების შერჩევა იყო ძალიან სერიოზული თემა. ნელ-ნელა ბევრმა შეწყვიტა მასთან კამათი, იმიტომ რომ რთული საქმე იყო ეს, მე შემიძლია გითხრათ, რომ ურთიერთობის ბოლო წამამდე არ შემიწყვეტია კამათი და ხშირად ჩხუბიც, მქონდა მასთან საკმაოდ ხშირი წერილობითი ურთიერთობა და ვცდილობდი, ქაღალდზე გადამეტანა არგუმენტები, რომ მასაც მეტი საშუალება ჰქონოდა ანალიზის და მხოლოდ ზეპირი საუბრები არ ყოფილიყო. ასე რომ მასთან მუშაობა შეიძლებოდა, თუმცა მას შემდეგ რაც მან

to 2015 (From the beginning of 2016, the cooperation stopped. I would say that it was a normal, collaborative relationship. There were times, when we shared identical views. But in other cases, we had very hard conversations and arguments, when none of us could convince the other on certain matters. But it still was a collegial relationship. Others and I thought that discussions with him were hard, but not hopeless. If you presented strong arguments he could change his firm position. But he was very suspicious too “why are you supporting this, maybe you have some other intentions in mind?” something that he does not understand, but you might want to. So selecting right arguments for discussion with him was quite a challenge. Gradually, many people stopped arguing with him, because it was a really hard task. I can say that until the very last minute I have not stopped arguing, or even quarrelling with him. I often emailed so that he could have my arguments on paper, and he would have more time to analyse and we just did not spend time talking about it. So, it was possible to work with him, but then he fundamentally changed his initial opinion about the coalition, candidacies for elections, and attitudes towards other important issues. For instance, one of the main issues that led to our break up was related to Murusidze. In 2015, a number of important factors were in play simultaneously – it was the replacement of PM Garibashvili with Minister Kvirikashvili

კარდინალურად და ფუნდამენტურად შეცვალა პოზიციები, რომლებიც თავიდან ჰქონდა, ეს იყო იგივე კოალიციასთან დაკავშირებული თემები, არჩევნებზე კანდიდატების ვინაობა და რაობა, დამოკიდებულება ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხების მიმართ; მაგალითად სასამართლოში, ერთერთი გადამწყვეტი უთანხმოება, რომელმაც შემდგომში ჩვენი დაშორება გამოიწვია იყო მურუსიძის თემა, 2015 წლის ბოლო, როდესაც რამდენიმე მნიშვნელოვანი თემა მიმდინარეობდა პარალელურ რეჟიმში, ეს იყო პრემიერმინისტრ კვირიკაშვილის მოსვლა, ღარიბაშვილის წასვლა და ის თეორია, რომ მურუსიძე წინა ხელისუფლების მსხვერპლი იყო და არა შემოქმედი, ასე გადაწყვიტა ბევრი სხვა საკითხის დანახვაც.

რომელიმე რეფორმას ან კანონპროექტს ხომ არ გამოყოფდით თქვენი საქმიანობიდან, რომელიც გეამაყებათ და თვლით, რომ წარმატებული იყო? ის რაც თვითმმართველობის მიმართულებით დავისახეთ მიზნად და მას უნდა მოჰყოლოდა შემდეგი ნაბიჯები, რაიონების დაყოფის ყბადაღებული თემა და ახლა ისევ რომ შევაერთეთ გორი და გორის რაიონი და სხვა, აქ რამე მექანიკურ გაყოფაზე კი არ იყო საუბარი, აქ საუბარი იყო დიდი სოფლების ურბანიზაციაზე, ერთი მხრივ, თვითმმართველობის მიახლოება მოსახლეობასთან და ვთქვათ, გორის რაიონის სხვადასხვა ხეობა, რომელთა მოსახლეობას ერთმანეთთან საყოფაცხოვრებო დონეზე არაფერი არ აკავშირებთ და საერთო ინტერესები არ აქვთ, ასეთ დროს ძალიან ძნელია ეფექტურ თვითმმართველობაზე საუბარი. თვითმმართველობა უნდა კეთდებოდეს იმ ფარგლებში, სადაც მაცხოვრებლებს

and there was this theory that Murusidze was the victim of the previous government, not one of the perpetrators. That is how he decided to look at some other issues too. Could you name any reform or draft law from your activities that you are proud of and you consider a success? We aimed for a self-government direction and it had to be followed with the following steps, districts division issue and this led to the realization of the joining of the Gori and Gori region. There was no mechanical division here, it was about urbanization of large villages. On the one hand, selfgovernance is an easier approach with the population and let's say, the different gorges in the Gori district, whose population is not connected to each other at the household level and do not have any common interests. At that time, it was very difficult to talk about effective self-governance. Self-government should be done within the area where residents have shared interests; Roads, water, electricity, schools, garden, cemetery, cultural house, cinema, so we have to be interested in the same topics, to make the selfgovernment. This was one of the tasks, and the second is that our country strives for Europe today however, our structure and living level of administrative-territorial division was unbalanced. Let's say, big cities and the rest of Georgia

აქვთ საერთო, გაზიარებული ინტერესები, გზა, წყალი ელექტროენერგია, სკოლა, ბაღი, სასაფლაო, კულტურის სახლი, კინო, ანუ ერთი და იგივე თემა უნდა გვაინტერესებდეს, რომ თვითმმართველობა განვახორციელოთ. ერთი ამოცანა ეს იყო, მეორე კი ის რომ ჩვენი ქვეყანა დღეს არის ევროპისკენ სწრაფვის რეჟიმში და ამ შემთხვევაში ადმინისტრაციულტერიტორიული დაყოფის ჩვენი სტრუქტურა და ცხოვრების დონე არის დაუბალანსებელი. ვთქვათ, დიდი ქალაქები და დანარჩენი საქართველო ესაა სხვადასხვა ქვეყანა ყველაფრით. სოფლის ცხოვრების სტანდარტი, სერვისები, გზა, კანალიზაცია თუ სხვა. ჩვენ უნდა წავიდეთ იქით, რომ მთელი საქართველოს ცხოვრების სტანდარტებმა აიწიოს, ამიტომ თვითმმარველობის რეფორმაში ჩადებული იყო ის, რომ მომხდარიყო იმ დიდი სოფლების ურბანიზაცია რომლებიც თვითმმართველობის ცენტრებად გამოიკვეთებოდნენ, სერვისების თავმოყრა იქ და შემდგომ სხვაგანაც გავრცელებულიყო. ეს არის ძალიან სერიოზული თემა დასაქმების, დემოგრაფიული, ეკონომიკურ განვითარების, უსაფრთხოების თვალსაზრისითაც, ამიტომ მიმართულება იყო სწორი და მოვახერხეთ ამის გატანა. სხვათა შორის, ევროკავშირის შეფასებით, საქართველომ ძალიან სერიოზული სწორი ნაბიჯები გადადგა ამ მიმართულებით, მაგრამ, სამწუხაროდ, უკან შეტრიალდა ეს თემები.

ახლანდელი შეაფასებთ?

პარლამენტის

საქმიანობას

როგორ

2012 წლის საპარლამენტო უმრავლესობა, რომელიც ოთხი წელი ვიყავით უმრავლესობაში, ეს იყო სააკაშვილის დასამარცხებლად შეკრებილი ლაშქარი და როდესაც ვინმეს დასამარცხებლად კრებ ლაშქარს, იქ პრიორიტეტები შერჩევისას ძალიან სპეციფიკურია. ვინ გაუძლებდა იმ წნეხს, რაც ერთი წლის განმავლობაში იყო გასაძლები, ვის ჰქონდა იმის უნარი, რომ გამკლავებოდა ამ ყველაფერს, ამიტომ უმრავლესობის უმრავლესობას რომ საპარლამენტო პოლიტიკური მუშაობის ნაკლები ინტერესი და უნარჩვევები ჰქონდა ეს სამწუხარო და ობიექტური რეალობა იყო. ეს იყო უთანხმოების ერთ-ერთი საგანი, რომ 2016 წლის არჩევნებისათვის დასამარცხებელი აღარავინ გვყავდა, უკვე გაჩნდა შესაძლებლობა, რომ „იციას პარლამენტში თავი მოეყარა უკვე მართლაც ახალი თაობის ევროპული ყაიდისა და კვალიფიკაციის პოლიტიკოსებისა და სხვადასხვა სფეროს სპეციალისტებისთვის, რომლებიც ქვეყნის გარკვეულ მცირე ნახტომისებურ წინსვლას მაინც განაპირობებდნენ. ცხადია, როდესაც პარლამენტზე ვსაუბრობთ, იგულისხმება მთავრობა, რომელიც ამ პარლამენტიდან უნდა შეიქმნას, საპარლამენტო მმართველობისას ასეა ხოლმე. ამის ნაცვლად ჩვენ მივიღეთ უკეთეს შემთხვევაში იგივე და შესაძლოა, უფრო უარესიც. მაგალითად, ღიად და აშკარად ბიზნესით დაკავებული ხალხი, რომელიც იმავდროულად პარლამენტში შეივლის ხოლმე, წინა უმრავლესობაშიც იყო ასეთი დაახლოებით 1213, ძირითადად ეს იყო ხალხი, ნაციონალური მოძრაობიდან გადმოსულ ქართულ ოცნებაში. დღევანდელ პარლამენტში, ქართული ოცნების საკონსტიტუციო უმრავლესობაში მემგონი ასეთი ადამიანების რიცხვი ორჯერ თუ სამჯერ მეტია. რატომ და რას ემსახურება ეს, რიტორიკული კითხვაა. ამ ადამინებს პერსონალურად არაფერს არ ვერჩი, მაგრამ საჭიროა, რომ საქმე კარგად გაკეთდეს პარლამენტში. მაგალითად ახლა, ორი დღის წინ სამთავრობო სტრუქტურული

are different countries. Rural standard of living, services, road, sewerage and other aspects. We should increase the standard of living in the whole Georgia, therefore, there was in the reform of the self-government, the need to urbanize large villages, which would be identified as self-governing centres, gathering the services there and then spreading to the other parts. This is a very serious topic that centers around employment, demographic, economic development, security, so the direction was right and we managed to get it done. By the way, according to the EU, Georgia has taken very serious steps in this right direction, unfortunately, these topics have turned upside down. How would you assess the current parliament's activities? The parliamentary majority of 2012, which was for four years in the majority, was a military campaign for defeating Saakashvili and when you gather the army to defeat anyone, the priorities are very specific during the selection process. Who would endure the pressure for a year, who had the ability to deal with all this, so that the fact that the vast majority of parliamentarians had less interest and skills in parliamentary political work was a sad and objective reality. It was one of the disagreements that we had no one to defeat in the 2016 elections, there was a chance for the coalition to gather really new generation of European inclined eaders, skilled politicians and various field specialists that would have led to some of the country's little progress. Of course, when we talk about the Parliament, it implies the government, which should be created from this parliament, as it is in the parliamentary governance. Instead, we got the same in the better case and maybe even worse. For example, people who were openly and clearly engaged in business, people who at the same time entered the Parliament sometimes. There were about 12-13 in the previous majority, mostly the people from the National Movement in the Georgian Dream. They were mainly people in the Georgian Dream, which came from the National Movement. In today's parliament, in the constitutional majority of the Georgian Dream, the number of such people are twice or three times more. Why and what it serves, is a rhetorical question. I do not have any personal problems with these people but the work needs to be done well in the Parliament. For example, two days ago, a thousand-page bill of government structural changes were brought forward. I would like to believe that if not up to 115 parliamentarians from the majority, at least 35 among them must have spent two nights to read these projects because tomorrow they have to run. Somehow, I doubt that 4-5 people among them have not slept through

ცვლილებების ათას გვერდიანი კანონპროექტი, რომ შევიდა, მინდა მჯეროდეს, რომ უმრავლესობიდან 115-ს თუ არა, 35-ს მაინც ორი ღამე გათენებული აქვს და ეს პროექტები წაკითხული აქვს, იმიტომ რომ ხვალ კენჭი უნდა უყარონ. რატომღაც ეჭვი მაქვს, რომ 4-5 ადამიანს აქვს ღამე გათენებული და წაკითხული. ეს მნიშვნელოვანი საკითხია, ჩვენ ხომ გვინდა ქუჩებში ხარისხიანი გზები იყოს და ვინც უხარისხო გზას აგებს, მას ტენდერში აღარ უშვებენ ან აჯარიმებენ და პარლამენტი რატომაა ისეთი ორგანო, რომ არაუშავს უხარისხო პროდუქცია იწარმოოს, მერე რა მოხდა... მეორე, რა თქმა უნდა, ესაა საკონსტიტუციო უმრავლესობა, ნებისმიერი პარლამენტი ნებისმიერ ქვეყნაში, ნებისმიერი პარტიის გამარჯვების შემთხვევაში, თუ ესაა ერთპარტიული საკონსტიტუციო უმრავლესობა, ეს უკვე თავისთავად არის ნაკლული პარლამენტი. ერთ ფაქტს მოგიყვანთ, ვინაიდან ჟურნალი პარლამენტია, ახლა ხომ მე-9 მოწვევისას ვეძახით ამ პარლამენტს, პირველი პარლამენტის (1918-1921 წლების პარლამენტს ვასახელებთ პირველ მოწვევად) პირველი თავმჯდომარე ბატონი ჩხეიძე უცხოეთში იყო, როდესაც თავმჯდომარედ აირჩიეს და პარიზში მას წერილს სწერს ვიცესპიკერი, ეს წერილი არის საარქივო მასალებში ცოტა ხნის წინ აღმოჩენილი, რომ გილოცავ არჩევას და დავიწყეთ მუშაობა, მაგრამ ერთი დიდი ნაკლი აქვს ჩვენს პარლამენტს, პარლამენტში წარმოდგენილი ოპოზიცია ძალიან ცოტაა და ეს სერიოზულ დაღს დაასვამს პარლამენტის საქმიანობას სამომავლოდ და ცუდია ეს ამბავიო. ეს არ არის ჯანი ბუკიკიოს მოსაზრება, რომ ჩვენ გვჭირდება მრავალპარტიული პარლამენტი და საკონსტიტუციო უმრავლესობა ცუდია, ეს არის ქართველი მოაზროვნეების თუ პოლიტიკოსების აზრი ასი წლის წინ. 100 წლის შემდეგ დღეს, პოლიტიკოსთა უმრავლესობას რატომღაც მიაჩნია, რომ ეს პრობლემა არაა. ასე იყო ნაციონალური მოძრაობის დროს, რომ თუ იქნებოდა 5-6 თითო კაციანი პარტია პარლამენტში ეს საკმარისი იყო, რომ დემოკრატიის ანტურაჟი შექმნილიყო. არადა პარლამენტს მაშინ აქვს აზრი, როდესაც სხვადასხვა ჯგუფი სხვადასხვა პოზიციაზე კამათობს და შემდეგ მიდიან გადაწყვეტილებამდე. იმ ოთხი წლის განმავლობაში, რაც პარლამენტში ვსაქმიანობდი, 4-5 შემთხვევას თუ გავიხსენებ, სადაც მხარეებმა, უმრავლესობამ და უმცირესობამ ერთმანეთის მოსაზრებებს მოუსმინეს და რაღაცა გაიზიარეს. მაშინ ვხუმრობდი კიდეც, რადგან ორი შენობა გვაქვს და რადგან უმრავლესობა და უმცირესობა ერთმანეთს არ უსმენს, იქნებ გავიყოთ და ერთმა ერთ შენობაში იმუშაოს, მეორემ მეორეში, თავისი სათქმელი თქვას, ტელევიზიით გადაიცეს, ამით მუშტი-კრივისაგან მაინც დავიცავდით თავს. თუმცა, ახლა უკან რომ ვუყურებ, ძალიან სერიოზულად გაგვიმართლა, რომ იმ ოთხი წლის განმავლობაში უმრავლესობას არ ჰქონდა საკონსტიტუციო უმრავლესობა, იმიტომ რომ ჩვენ კონსტიტუციაში რამდენიმე ცვლილება შევიტანეთ, მაგრამ შევიტანეთ მაშინ, როდესაც მოხდა პოზიციების შეჯერება უმცირესობასთან. მაშინ რომ გვქონოდა საკონსტიტუციო უმრავლესობა, შეიძლება გაცილებით უარესი დაგვემართა კონსტიტუციისთვის, რაც ახლა დაემართა.

თქვენს პირად კარიერაზე გკითხავთ, რა გეგმები გაქვთ, აპირებთ საპრეზიდენტო არჩევნებზე კენჭის ყრას? შენების

მოძრაობა

ძალებს

იკრებს,

ჩვენ

ძალიან

the night and have read them. This is a very important issue, because we want to have high quality roads in the streets, and those who does poor quality work are no longer allowed to compete in the tender or will be fined by the Parliament. Secondly, this is the constitutional majority of course. Any parliament in any country, that operates based on party victory, if it is a one-party constitutional majority, it is already a defective parliament. I will state one fact, because this is a Parliament magazine. We currently call this current one, the Parliament of the 9th convocation. The first speaker of the first Parliament (1918-1921 Parliament, 1st convocation) Mr. Chkheidze was abroad when he was elected as a speaker and he got the letter from the vice-speaker to Paris, this letter was only recently discovered in archive of materials he kept. We began to work, but our parliament has one serious defect, the opposition presentation in Parliament is very low, and it will cause serious problems during the future working process of the parliament and that is bad for all of us. It is not Gianni Buquicchio's opinion that we need a multiparty parliament and the constitutional majority is bad, this is the opinion of Georgian thinkers or politicians and it has spanned about 100 years. 100 years later, the majority of politicians believe that this is not a problem. It was the same during the UNM that if there were 5-6 parties with one representative in the Parliament it was enough to create the democracy. However, the Parliament works when different groups argue about different positions and then take the decision. During the four years, when I was in parliament, I could remember 4-5 cases where the parties, the majority and the minority listened to each other's opinions and shared something. Then I was joking, because we have two buildings, and because the majority and the minority do not listen to each other, maybe we should divide and one party work from one building and the other in the second one; then we tell what we want to share, broadcast on television, thereby we would avoid the fisticuffs. However, now when I look back, we were very lucky that the majority did not have a constitutional majority during that four years, because we had made some changes in the constitution, but we did it when we reached the consensus with the minority. If we had a constitutional majority then, we could have made things much worse for the constitution, that we have in operation now. I would like to ask about your personal career, what are your plans, are you going to run for the presidential elections? Movement for Building gains strength, we are developing

გეგმაზომიერად მივდივართ წინ, 2020 წლის არჩევნებისათვის გვინდა ვიყოთ პოლიტიკური ფორმის პიკში. გასულ ადგილობრივ არჩევნებზე ჩვენს შიდა დაგეგმილ ამოცანებს წარმატებით გავუმკლავდით, რვა საკრებულოში გვყავს წარმომადგენლობა, ამ რვაში და ყველგან, სადაც არჩევნებში მონაწილეობა მივიღეთ ვართ ჩრდილოვანი ფრაქციების შექმნის პროცესში, ის ხალხიც ჩვენი მოძრაობიდან ვინც არჩევნებში დამარცხდა, რჩება თავისი ამომრჩევლის წარმომადგენლად საკრებულოში, ამისთვის ვიყენებთ სათანადო საკანონმდებლო მექანიზმებს და ეს პროცესი გაგრძელდება. პარალელურად ჩვენ ადგილობრივი ორგანიზაციების ფორმირების პროცესში ვართ, მომავალი წლის განმავლობაში პოლიტიკურ პარტიად დავრეგისტრირდებით და ალბათ საპრეზიდენტო არჩვენები იქნება ჩვენი მნიშვნელოვანი მოვლენა, 2020-ის საპარლამენტომდე. არ გამოვრიცხავ საკუთარ კანდიდატურას მომავალ არჩევნებზე, ეს დამოკიდებულია თავად შენების მოძრაობის გეგმა-მზაობაზე და კიდევ ბევრ რამეზე ქვეყანაში, მაგრამ ვინაიდან ვარ აქტიურ პოლიტიკურ ცხოვრებაში, ვალდებულიც ვარ აქტიურად შევეხმიანო სხვადასხვა ტიპის პოლიტიკურ მოვლენებს. ახალი წლის შემდეგ გაიხსნება საპრეზიდენტო არჩევნების სეზონი და ამის თაობაზე ალბათ მერე უფრო დეტალურად ჩამოვყალიბდებით.

in a balanced way, we want to be at the peak of political shape for the 2020 elections. We successfully fulfilled our internal tasks in the last local elections, we have representation in the eight councils and we are in the process of creating shadow factions in this eight councils. Everywhere we took part in the elections, the people from our movement who lost in the elections have remained in the assemblies as the representatives of their supporters. We use appropriate legislative mechanisms and this process will continue. At the same time, we are in the process of forming local organizations, we will register as a political party for the next year and probably the presidential election will be our important focus until the 2020 parliamentary elections. I do not exclude my own candidacy for the upcoming elections, it depends on the plans of the Movement for Building and on many other things in the country, but because I am involved in an active political life, I am obliged to actively interact with various types of political events. After the new year, the presidential election season will be opened and we will probably have more detailed information about it.

პარლამენტი, აღმასრულებელი ხელისუფლება და საქართველოს კონსტიტუცია

Parliament, the Executive and the Georgian Constitution მარიკო კობახიძე, კავკასიის უნივერსიტეტის სამართლის პროგრამის დოქტორანტი

ს

აქართველოს პირველი კონსტიტუცია, რომელმაც მხოლოდ 4 დღე იარსება, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელმა კრებამ 1921 წლის 21 თებერვალს მიიღო. კონსტიტუციაში ასახულია ქართველი ერის სახელმწიფოებრიობის მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციები და ცივილიზებული სამყაროს უმაღლესი ღირებულებები. ყველაფერი კი, დაიწყო იმით, რომ 1918 წლის 26 მაისს საქართველოს დემოკრატიულმა რესპუბლიკამ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა და მიიღო საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი, რომლითაც საქართველო გახდა სუვერენული და დამოუკიდებელი სახელმწიფო. საქართველოს პოლიტიკურ ფორმად განისაზღვრა დემოკრატიული რესპუბლიკა. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუციის შემუშავება კი დაიწყო საქართველოს ეროვნული საბჭოს საკონსტიტუციო კომისიამ. 1918 წლის 6 ივნისს ეროვნულმა საბჭომ სხდომაზე დაამტკიცა "საქართველოს დემოკრატიული რესპულიკის საკონსტიტუციო საფუძვლების შემდგენელი კომისია". ხოლო, 1919 წლის 8 მარტს აღნიშნულმა კომისიამ მუშაობა შეწყვიტა და საკუთარი ნაშრომები დამფუძნებელი კრების საკონსტიტუციო კომისიას გადასცა, რომელმაც 1921 წლის 21 თებერვალს ერთხმად მიიღო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუცია, რითაც შეასრულა თავის ძირითადი ამოცანა. აღნიშნული კი, 1995 წლის 24 აგვისტოს საქართველოს კონსტიტუციის შექმნის საფუძველი გახდა. 1995 წლიდან დღემდე მოქმედ კონსტიტუციაში 33 ცვლილებადამატება შევიდა, რომელთაგან ორმა რეალურად შეცვალა სახელმწიფოს მმართველობის ფორმა. საქართველოს კონსტიტუციასა და პარლამენტის ისტორიაში გარდამტეხი იყო 2004 და 2010 წლის ცვლილებები. 2004 წლის კონსტიტუციური ცვლილებების ავტორების

MARIKO KOBAKHIDZE, Phd student in Legal Studies at Caucasus University

February 21, 1921, the Constituent Assembly of Georgia adopted the first constitution of Georgia that lasted for only 4 days. The constitution reflected century old traditions of the Georgian nation and the best values attributed to her civilized society. These events started to take form on May 26, 1918, when the Democratic Republic of Georgia declared independence and adopted the Act of Independence of Georgia. Hence, the Georgian National Council commenced working on the constitution of the Democratic Republic of Georgia. On June 6, 1918, the Georgian National Council established a commission responsible for the nation’s constitution. On March 8, 1919, the commission was abolished and their functions were transferred to the Constitutional Commission of the Constituent Assembly of Georgia. On February 21, 1921, the constitution was unanimously voted for and its adoption signaled the completion of the commission's main task. This became a foundation to the Constitution of Georgia that was eventually adopted on August 24, 1995. Since 1995, 33 amendments have been made to the constitution; two of these amendments proposed in 2004 and 2010, indeed changed the state’s form of government According to the authors of the 2004 constitutional amendments, the "recovery" of the state, which had systemic

აზრით, იმისათვის, რომ მომხდარიყო სისტემური კორუფციით დაავადებული სახელმწიფოს „გამოჯანმრთელება“, 2004 წლის 6 თებერვალს განხორციელდა მასშტაბური კონსტიტუციური რეფორმა, რომლის შედეგად საპრეზიდენტო რესპუბლიკის ნაცვლად ქვეყანაში დამკვიდრდა მმართველობის შერეული, ნახევრად საპრეზიდენტო სისტემა. ამ ტიპის ცვლილებების მოითხოვდა პრეზიდენტის უფლებამოსილებების მკვეთრად შემცირებას, კლასიკური ნახევრად საპრეზიდენტო მმართველობის მოდელის შესაბამისად. მიუხედავად ამისა, პრეზიდენტის ძალაუფლება კიდევ უფრო გამყარდა და მისი ფართო უფლებამოსილებანი და კონსტიტუციური შესაძლებლობანი აშკარა საფრთხედ იქცა ურთიერთგაწონასწორებისა და ურთიერთკონტროლის კონსტიტუციური პრინციპისათვის. ცვლილებების შედეგად პრეზიდენტის ძალაუფლება მკვეთრად გაიზარდა, პარლამენტისა კი შემცირდა. პრეზიდენტის ფიგურის გარშემო კონსოლიდირებული აღმასრულებელი ხელისუფლება, მართლაც, წამყვან როლს ასრულებდა ქვეყნის მართვაში და აშკარად ჩრდილავდა პარლამენტის, სასამართლო ხელისუფლების და ადგილობრივი თვითმმართველობის როლს, რომლებიც, ყველა ძირითად საკითხში, პრეზიდენტის პოლიტიკურ კურსს მიჰყვებოდნენ და ვერ ასრულებდნენ აღმასრულებელი ხელისუფლების გაწონასწორების და ბოჭვის ფუნქციას. აღნიშნულის გამო საქართველო ღრმა ნაკლოვანებების მქონე დემოკრატიად მიიჩნეოდა. ამის საკმაოდ მნიშვნელოვანი მიზეზი სწორედ ძალაუფლების განაწილების კონსტიტუციურ სტრუქტურაში იყო: ზედმეტად ძლიერი პრეზიდენტის ფიგურა, რომელსაც ხელისუფლების სხვა შტოები ვერ აწონასწორებდა, ავტორიტარიზმის საფრთხეს აძლიერებდა. ამასთანავე, შეიქმნა ახალი კონსტიტუციური სუბიექტი, საქართველოს მთავრობა, რომელიც როგორც ცალკე აღმასრულებელი განშტოება, ფაქტობრივად, არ არსებობდა, რადგან მთლიანად პრეზიდენტზე იყო დამოკიდებული. შეიქმნა მთავრობის თავმჯდომარის _ პრემიერ-მინისტრის პოსტი, მთავრობა ჩამოყალიბდა კოლეგიალურ ორგანოდ და დაწესდა პარლამენტის წინაშე მთავრობის პოლიტიკური პასუხისმგებლობის პრინციპი. თუმცა, რიგი მნიშნელოვანი სამთავრობო უფლებამოსილებები, როგორც უკვე აღინიშნა, კვლავ პრეზიდენტის არსენალში დარჩა. მეორე მნიშვნელოვანი კონსტიტუციური რეფორმა გატარდა 2010 წლის 15 ოქტომბერს, რის შედეგადაც მთავრობა ჩამოყალიბდა აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლეს ორგანოდ, დადგინდა მთავრობის ფორმირების საპარლამენტო მექანიზმი, მოხდა სახელმწიფოს მეთაურის დისტანცირება აღმასრულებელი ხელისუფლებისაგან, შემცირდა პრეზიდენტის უფლებამოსილებები მთავრობის კომპეტენციის გაზრდის ხარჯზე, შემოღებულ იქნა კონტრასიგნაციის ინსტიტუტი. შეტანილი ცვლილებების თანახმად გაიზარდა საქართველოს პარლამენტის უფლებამოსილებები და ის უფრო ქმედითი და ეფექტიანი გახდა. პარლამენტს შეუძლია თანამდებობიდან გადააყენოს პრეზიდენტი და უმაღლესი თანამდებობის სხვა პირები იმპიჩმენტის წესის გამოყენებით. პრეზიდენტი კი სახელმწიფოს მეთაურის, სახელისუფლებო ორგანოთა შორის არბიტრის, უმაღლესი მთავარსარდლისა და საგარეო ურთიერთობებში სახელმწიფოს წარმომადგენლის ფუნქციებით აღიჭურვა. ფორმალურად, როგორც 2004 და 2010 წლის მოდელები

corruption in its core, commenced on February 6, 2004 with a large constitutional reform that transformed the country from the presidential republic to the semi-presidential republic. These changes demanded curtailing the power of the president in accordance with the classical model of the semipresidential republic. Instead, the president’s office became even stronger, and his extensive powers and constitutional capacities became a clear threat to the core constitutional principle – balance of power. As a result of these amendments, the power of the president increased significantly, while that of the parliament was reduced drastically. The executive branch of the government united around the president and was the main institution governing the state; the parliament, judiciary, and local selfgovernments also followed the president’s political vector and could neither balance nor control the office. Cosequently, Georgia democracy plunged into an abyss and became flawed. The most important reason for this was the constitutional structure of the distribution of power. Other branches of the government could not balance the overwhelming strength of the president and it created a real threat of authoritarianism. The Government of Georgia was only recently introduced as a new institution, however, it was completely dependent on the President as he did not perform as an independent branch of the executive government. The Office of the Prime-minister was later introduced, with the government established as a collective body and the principle of political responsibility of the government before the parliament was stipulated clearly in the constitution. However, the president retained main executive powers. Second important constitutional amendments were made on October 15, 2010. The government assumed a leading role in the executive branch, the parliamentary mechanism of the formation of the government was determined, head of the government was stripped off the executive privileges and distanced from the government, and the institution of contrasignare roles for the president and prime minister. The Powers of the Parliament of Georgia were increased; it became more effective and efficient. According to the amendments, the parliament has the right to impeach the president and other high level officials; the president is a head of state, who serves as an arbitrator, commander-inchief and represents the state in foreign affairs. Formally, both 2004 and 2010 models were put together and the executive branch of the government was shared between the president, that was elected by a popular vote and the

შერეული იყო: აღმასრულებელი ხელისუფლება გაყოფილი იყო ხალხის მიერ პირდაპირ არჩეულ პრეზიდენტსა და საპარლამენტო უმრავლესობაზე დამოკიდებულ პრემიერმინისტრს შორის. მაგრამ ძალთა თანაფარდობა მათ შორის რადიკალურად შეიცვალა: პრეზიდენტის უფლებამოსილება არსებითად შეიკვეცა, ხოლო აღმასრულებელი ხელისუფლების ნამდვილ მეთაურად პრემიერ-მინისტრი მოგვევლინა. ამის გათვალისწინებით შეიძლება ითქვას, რომ სისტემა „თითქმის“ საპარლამენტო იყო. 2010 წელს განხორცილებული ცვლილებების თანახმად, პრეზიდენტის საკანონმდებლო უფლებამოსილება შესუსტდა, რაც აისახა კონსტიტუციის 61-ე მუხლის II პუნქტში, რომლის თანახმად პრეზიდენტს ფუნქციონალურად არ ჰქონდა პირდაპირი საკანონმდებლო უფლებამოსილებები და შესაბამისად, დღეს მოქმედი რედაქციით პრეზიდენტს აღარ აქვს საკუთარი ინიციატივითა და საკუთარი დღის წესრიგით პარლამენტის რიგგარეშე სესიის ან რიგგარეშე სხდომის მოწვევის უფლება. აღნიშნული ცვლილებების ფარგლებში, პრეზიდენტს აღარ გააჩნია საკანონმდებლო ინიციატივის უფლება და შესაბამისად თავისი კანონპროექტის რიგგარეშე განხილვის მოთხოვნის იმპერატიული უფლება. ამასთანავე, არსებითად შესუსტდდა პრეზიდენტის საკანონმდებლო ვეტო. აღნიშნული ცვლილება კი გამართლებული იყო იმ არგუმენტით, რომ პრეზიდენტის ხელში საკანონმდებლო ინიციატივისა და ვეტოს გამოყენების უფლება ზედმეტად აძლიერებდა პარლამენტზე ზემოქმედების შესაძლებლობას და, შესაბამისად, ასუსტებდა პარლამენტის დისკრეციულ კომპეტენციას კანონმდებლობისა და პოლიტიკის განსაზღვრის სფეროში. საქართველოს პარლამენტმა 2016 წლის 15 დეკემბრის დადგენილებით შექმნა სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისია, რომლის მიხედვით 2017 წელს საქართველოს კონსტიტუციაში განხორცილდა მორიგი ცვლილებები, რომელიც ძალაში შევა 2018 წელს, ახლადარჩეული პრეზიდენტის მიერ ფიცის დადების მომენტიდან. აღსანიშნავია ის, რომ ფუნდამენტური ცვლილებები კონსტიტუციის ყველა თავს შეეხო. საქართველოს კონსტიტუციის პირველ თავში ცვლილებები შეეხო რეგულაციებს, რომლებიც დაკავშირებულია სახელმწიფო ენასთან, განმტკიცდა სახელმწიფო ენის დაცვის კონსტიტუციური გარანტიები. გაიწერა კონსტიტუციური სამართლის სამი ფუნდამენტური პრინციპის მნიშვნელობა, ეს არის: დემოკრატიის პრინციპი, სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი და სოციალური სახელმწიფოს პრინციპი. ასევე, კონსტიტუციის პირველ თავში გაწერილია თვითმმართველობის გარანტიები, გარანტირებულია სუბსიდიარობის და ფინანსური სახსრების შესაბამისობის პრინციპი, ორგანიზაციული და საკადრო გადაწყვეტილებების მიღების ავტონომია, განისაზღვრა თვითმმართველი ერთეულების თანამშრომლობის უფლება. ადგილობრივი თითმმართველობის თავში განისაზღვა ფინანსური და ორგანიზაციული ავტონომიის გარანტიები, საარჩევნო სისტემის და სხვა ცვლილებების თანახმად, საქართველო მთლიანად საპარლამენტო რესპუბლიკად ჩამოყალიბდა ფუნდამენტურად იცვლება ქვეყნის პრეზიდენტის არჩევის წესიც. ცვლილებების თანახმად, თუ აქმადე პრეზიდენტს მოსახლეობა პირდაპირი წესით ირჩევდა, კონსტიტუციაში შეტანილი ცვლილებების თანახმად, პრეზიდენტის არაპირდაპირი წესით 300 „საარჩევნო კოლეგიის წევრი“ აირჩევს, რომელთა შემადგენლობაში შევლენ პარლამენტის დეპუტატები, აჭარისა და აფხაზეთის უმაღლესი საბჭოს წევრები და რეგიონების თვითმმართველობის წარმომადგენლები.

Prime-Minister that depended on the governing party and their majority. However the distribution of power between the two was drastically changed. The responsibilities of the president were significantly altered, while the primeminister became a real leader of the government. From the foregoing, the system was “almost” parliamentarian. According to the 2010 amendments, stipulated in the article 61 of the constitution, the president was stripped off the legislative powers; accordingly he/she can no longer summon the special parliamentary session on his/her own initiative, neither can she/he initiate legislature. Presidential right to using veto also became weakened. The amendments were justified since it was considered that the president could exert great influence on parliament, since he could both initiate the legislature and veto it. Consequently, this also weakened the parliament's discretionary competence in the field of legislation and policy-making. On December 2016, the Parliament of Georgia, established the State Constitutional Commission, that initiated new amendments to the constitution in 2017. These changes will enter into the fore in 2018, after the president-elect is sworn into office. Important changes were introduced to all the chapters of the constitution by this ammendment. In the first chapter of the constitution (dedicated to the national language of the country) constitutional provisions protecting the state language were strengthened. The importance of the three fundamental principles of the constitutional law was emphasized: the principle of democracy, the principle of the rule of law and the principle of the welfare state. The same chapter guarantees rights of self-governments, protects the principle of subsidiarity and relevant allocation of financial funds, the autonomy to make organizational and personnel-related decisions, the right of cooperation of the self-governing units. The Chapter devoted to the selfgoverning units guarantees financial and organizational autonomy. Changes made in the election system and elsewhere transformed Georgia into a full parliamentary republic. The Process of electing the president has also been changed dramatically. According to the amendments, the president will no longer be elected through popular votes, instead the president will be elected by the Election Board, which shall consist of 300 voters, including all members of Parliament and the

პრეზიდენტი ხდება ზეპარტიული ფიგურა - მას ეკრძალება არა მხოლოდ პარტიული თანამდებობის დაკავება, არამედ პოლიტიკური პარტიის წევრობაც. თუმცა, რადგან პარლამენტისა და პრეზიდენტის არჩევის სისტემა იცვლება და რადგან, ეს ორი პროცესი ერთმანეთზეა დამოკიდებული, 2018 წელს პრეზიდენტის არჩევა ისევ პირდაპირი წესით მოხდება. ამასთანავე, 2018 წელს არჩეულ პრეზიდენტს მმართველობის ვადა ერთი წლით გაუხანგრძლივდება, რათა შემდეგი არჩევნები 2024 წელს, პარლამენტის პროპორციული სისტემით არჩევას დაემთხვეს. საგულისხმოა, რომ პრეზიდენტის სტატუსი რჩება უცვლელი, ანუ ის შეასრულებს სახელმწიფოს მეთაურისა და უმაღლესი მთავარსარდლის მოვალეობებს, წარმოადგენს საქართველოს საგარეო ურთიერთობებში. ქართულ კონსტიტუციონალიზმში დესტრუქციულ ტრადიციად დამკვიდრდა სახელმწიფო მეთაურის მიერ ქვეყნის მმართველობის სისტემის პირად პოლიტიკურ ამბიციებზე მორგება. ამგვარი ორიენტაციით იყო წარმართული ყოველი კონსტიტუციური რეფორმა. ბოლო 25 წლის განმავლობაში მუდმივად მიმდინარე კონსტიტუციური ცვლილებების შემდეგ, კვლავ განხორციელდა კონსტიტუციური რეფორმა, რომლის გაცხადებული მიზანი იყო და არის კონსტიტუციონალიზმის ფუნდამენტურ პრინციპებთან ჰარმონიაში მყოფი კონსტიტუციის ტექსტის შექმნა. ქართული კონსტიტუციის შექმნის პროცესს აქვს კონსტიტუციური შეზღუდვების ფასადის შექმნის ნეგატიური გამოცდილება. პრეზიდენტის არაპირდაპირი წესით არჩევა - წმინდა საპარლამენტო რეჟიმისკენ გადადგმული ნაბიჯია? თუ საპარლამენტო რეჟიმის თვისებებიდან ვიმსჯელებთ, მაშინ სახელმწიფოს მეთაურის არაპირდაპირი წესით არჩევა მისი აუცილებელი თვისებაა. მაგრამ, თუ საკითხს შევაფასებთ კონსტიტუციური პრინციპების მიხედვით, მაშინ პრეზიდენტის სახალხო ლეგიტიმაციის გაუქმება გამოიწვევს ამ ინსტიტუტის მნიშვნელოვან დასუსტებას, რაც თავის მხრივ გულისხმობს იმას, რომ საპარლამენტო უმრავლესობის/მთავრობის შემაკავებელი

supreme representative bodies of the autonomous republics of Abkhazia and Adjara, with other voters nominated by respective political parties from the composition of the representative bodies of local self-government. The constitution posits that the President should stand above the party-politics, he/she has no right to hold any official position within the party or be a member of the political party. However, since the presidential and parliamentary election systems are altered and since the two are interconnected, the upcoming presidential elections in 2018 will be conducted via popular vote. At the same time, his/her term will be expanded for a year, so that in 2024 the new parliament, elected with the new proportional system will be able to elect the president. The status of the president remains the same, he will be a head of state, commander-in-chief and represent the country in foreign relations. In the history of Georgian constitutionalism, the destructive tradition has been established by the heads of state, whereby they would adjust governance system according to their personal political ambitions. It was the underlying factor in case of all the previous constitutional reforms. Once again, new constitutional amendments were introduced in order to harmonize the text of the constitution with the fundamental principles of constitutionalism. In Georgia, constitutional changes are often falsely disguised as constitutional limitations.

და დამაბალანსებელი მექანიზმი ფაქტობრივად უფუნქციო ხდება. ხოლო, პარლამენტის საპირწონედ პირდაპირი წესით არჩეული პრეზიდენტის არსებობა უზრუნველყოფს ლეგიტიმაციის მიღებას ინსტიტუციონალური შეზღუდვების, შეჯიბრებითობის და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპის მუშაობის აღქმის შექმნის გზით. ამასთანავე, ამ ცვლილებების შეფასებისას მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული მთლიანი კონსტიტუციური სისტემა. მოცემული ცვლილება არ ითვალისწინებს საპარლამენტო უმრავლესობის დაბალანსების რეალურ მექანიზმებს, პარლამენტის მიერ ასარჩევი დამოუკიდებელი ორგანოების წევრები აირჩევა პარლამენტის უბრალო უმრავლესობით, პოლიტიკურ ჯგუფებს შორის კონსესუსის მიღწევის საჭიროების გარეშე. ამასთან, ხელისუფლების სხვადასხვა შტოებს შორის არ არსებობს ერთმანეთის შეკავება-გაწონასწორების ინსტიტუციური გამოცდილება. მოცემულ პირობებში მნიშვნელოვანი შეიძლება იყოს პირდაპირი სახალხო ლეგიტიმაციის მქონე პრეზიდენტის ინსტიტუტის შენარჩუნება, რომელსაც ხალხის ლეგიტიმაციაზე დაყრდნობით, შეეძლება საჭირო შემთხვევაში შეეწინაღმდეგოს საპარლამენტო უმრავლესობის არაჯანსაღ მისწრაფებებს. გენდერულ თანასწორობასთან დაკავშირებულ ცვლილებებში აქცენტი გაკეთებულია როგორც ფორმალურ, ასევე მატერიალურ თანასწორობაზე. დაზუსტება, რომელიც შეეხება ქორწინების უფლებას - ერთნაირ სქესიანთა დაქორწინების კონსტიტუციურ აკრძალვას გულისხმობს. აღსანიშნავია, რომ დღეს მოქმედი კანონმდებლობით ქორწინების საკითხი ისედაც განსაზღვრული იყო როგორც ქალის და მამაკაცის კავშირი, შესაბამისად, დაუსაბუთებელია ამ ცვლილების საჭიროება. კონსტიტუციაში ჩნდება ახალი მუხლი, რომელიც უზრუნველყოფს სამართლიან ადმინისტრაციულ წარმოებას და ამ პრინციპის კონსტიტუციის დონეზე განმტკიცებას. ამასთანავე, აღსანიშნავია საგამოძიებო კომისიების შექმნის უფლება. დღეს მოქმედი კონსტიტუციური ჩანაწერით, ამ კომისიის შექმნის უფლება მხოლოდ უმრავლესობას აქვს. კონსტიტუციაში შემოდის კონკრეტული გადაწყვეტილების კვალიფიციური უმრავლესობით მიღების წესი, რაც იმას ნიშნავს, რომ მმართველ ძალასთან ერთად ოპოზიციამაც უნდა დაუჭიროს მხარი შესაბამის გადაწყვეტილებებს. საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეები, ომბუდსმენი, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრები და ა.შ. აირჩევიან კვალიფიციური უმრავლესობით, 90 დეპუტატის მხარდაჭერით. აღნიშნული აძლიერებს ოპოზიციას, შესაბამისად შეიძლება ითქვას, რომ ასუსტებს მმართველ ძალს. ამასთანავე, პარლამენტის წევრის ასაკობრივი ცენზი იზრდება 21-დან 25 წლამდე. კონსტიტუციიდან ამოღებულია ნორმა, რომელიც ითვალისწინებს პარლამენტის მიერ მინისტრის ინდივიდუალური პასუხისმგებლობის საკითხის დასმას. პარლამენტისა და მთავრობის ურთიერთობის კონსტიტუციური სისტემა დაეფუძნება მთავრობის კაბინეტური პასუხისმგებლობის პრინციპს. ასევე, აღსანიშნავია ის დაზუსტებები, რომელიც დაკავშირებულია პარლამენტის ინსტიტუტთან და ხელს შეუშლის განუსაზღვრელი რაოდენობით ფრაქციების შექმნას. ასევე, აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ სახელმწიფოს საგარეო კურსი დაზუსტდა და კონსტიტუციურ ორგანოებს დაევალათ თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში ყველა ზომა მიიღონ ევროპის კავშირსა და ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციაში საქართველოს სრული ინტეგრაციისთვის. ამასთანავე, კონსტიტუციით ნათლად განისაზღვრა ინტერნეტზე წვდომის უფლება.

Should we consider the election of the president indirectly via the Electoral board as a step forward to the parliamentary republic? Considering the characteristics of the parliamentary republic, it is definitely so. However, after considering the constitutional principles, it is clear that by taking away the popular legitimacy from the president, the institution is weakened significantly, subsequently it will not be able to perform its functions, i.e. oversight of majority/government and balance of power. The president that is supported by the popular vote could have greater legitimacy to reinforce institutional principles, competition and distribution of power. While talking about the amendments we should also consider the entire constitutional system. Currents amendments do not balance the party with a majority in the parliament, the candidate will be elected through simple majority, that requires no political consensus. There is a substantial experience in terms of the balance of power. In the current climate, it is important to retain an office of the president that would be supported by the popular legitimacy and that would enable him/her to fight against the majority’s unhealthy aspirations. Changes to the gender equality issue emphasizes formal and material equality. New amendments also prohibit samesex marriage on the constitutional level. It is worth to note, that according to the current legislature, "marriage is defined as union between a man and a woman", hence the necessity of the change is unclear. A New article in the constitution ensures fair administrative proceedings and strengthens the principle at the constitutional level. It is worth to note that there is a right to establish investigative commissions. According to the current constitution, the majority is entitled to this right. Certain decisions will be made only by the qualified majority, that implies that a specific subject matter should be supported by the opposition too. Judges for the Constitutional Court, Ombudsman, members of the High Council of Justice will be elected with a qualified majority i.e. with the support of 90 MPs. This strengthens the opposition, and likewise weakens the governing party. The minimum required age for any MP will be 25 instead of 21. Article about the minister’s individual responsibility is removed, instead the relations between the parliament and the government will be based on the principle of shared responsibility. Amendments preventing the establishment of the unlimited number of factions should also be mentioned. It is worth to note that the state’s foreign

ფუნდამენტური ცვლილება განხორციელდა პარლამენტის არჩევის კუთხითაც. კონსტიტუციაში დაგეგმილი ახალი ცვლილებებით, ერთ-ერთი საკვანძო პრინციპი შერეული საარჩევნო სისტემიდან პროპორციულ საარჩევნო სისტემაზე გადასავლაა, რომელიც 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის ამოქმედდება. თავდაპირველ ვერსიაში ახალი საარჩევნო სისტემა შემდეგი დათქმით იყო: უქმდებოდა საარჩევნო ბლოკები და გაუნაწილებელ მანდატებს ე.წ „ბონუსს“ – გაუნაწილებელ მანდატებს – მთლიანად იღებდა არჩევნებში გამარჯვებული პარტია. ეს კი იმ პირობებში, როდესაც 5%-იანი ბარიერი ნარჩუნდება და იკრძალებოდა საარჩევნო ბლოკების შექმნა, გამოიწვევდა იმას, რომ „წვრილი” პარტები, რომლებიც ბარიერის გადალახვის მიზნით ერთიანდებოდნენ ვეღარ მოახერხებდნენ არჩევნებში ერთად მონაწილეობას, ეს კი მათ შანსებს, საკანონმდებლო ორგანოში მოხვედრის გზაზე, მინიმუმამდე ამცირებდა. მეორე მხრივ კი, იმ შემთხვევაში, თუკი ქვეყნის სათავეში არსებული ხელისუფლება კვლავაც მოახერხებდა არჩევნებში გამარჯვებას, მიიღებდა იმ ხმების მთლიან რაოდენობას, რომელიც ის პოლიტიკური სუბიექტები მოაგროვებდნენ, რომლებმაც ბარიერი ვერ გადალახეს. ამ შემთხვევაში იქმნებოდა პარადოქსი, რომლის თანახმადაც, ხელისუფლება მიიღებდა იმ ხმებს, რომლებიც მის წინააღმდეგ იყო მიმართული. თუმცა, აღნიშნულმა ჩანაწერმა კონსტიტუციაში ასახვა ვერ ჰპოვა ვენეციის კომისიის რეკომენდაციით. თავდაპირველად რეკომენდაციაში ვენეციის კომისია მოუწოდებდა, რომ საკონსტიტუციო კომისიას დაეკორექტირებინა ბონუსის სისტემა, რომლის შემდეგ, კონსტიტუციის ცვლილებაზე მომუშავე საკონსტიტუციო კომისიამ ბონუსს დაუწესა ზღვრები. თუმცა, საბოლოოდ ვენეციის კომისიამ შეცვალა თავისი რეკომენდაციის შინაარსი და ბონუსის მთლიანად ამოღება მოითხოვა. გამომდინარე აქედან ახალ რედაქციაში აღინიშნება, რომ მანდატების დასადგენად მიღებული ხმების რაოდენობა მრავლდება 150-ზე და იყოფა ყველა იმ პოლიტიკური პარტიის მიერ მიღებული ხმების ჯამზე, რომლებმაც არჩევნებში მონაწილე ამომრჩეველთა ხმების 5% მაინც მიიღეს და ამ აღნიშნული ფორმულირებით მინიმუმამდე დადის გაუნაწილებელი მანდატების რაოდენობა. ასევე, ვენეციის კომისიის რეკომენდაციის საფუძველზე, განხორციელდა ცვლილება რომელიც საარჩევნო ბლოკების ერთჯერადად, 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის დატოვებას გულისხმობს, რაც იმას ნიშნავს, რომ პროპორციული სისტემით ჩატარებული არჩევნების შედეგად, პარლამენტის წევრთა მანდატები განაწილდება იმ პოლიტიკურ პარტიებსა და პოლიტიკური პარტიების საარჩევნო ბლოკებზე, რომლებიც მიიღებენ ამომრჩეველთა ხმების 3 %-ს მაინც. ანუ, დაემატა ბლოკი, ერთჯერადად და შემდეგ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება ექნებათ როგორც პოლიტიკურ პარტიებს, ასევე, მათ საარჩევნო ბლოკებს. როგორც საკონსტიტუციო კომისიის წევრები და ექსპერტები აცხადებენ, დღეს მოქმედ კონსტიტუციაში ხელისუფლების დანაწილების პრინციპი დაცული არ არის. არსებული მოქმედი კონსტიტუცია ავტოკრატიის ჩამოყალიბების შესაძლებლობას ქმნის და საკონსტიტუციო ცვლილებები მიზნად ისახავს მსგავსი შესაძლებლობის გამორიცხვას. მათი განმარტებით, ეს მიზანი უკვე მიღწეულია და ახალი კონსტიტუცია, მასში განხორციელებული ცვლილებებით აბსოლიტურად დაბალანსებულია.

policy aspirations were specified and that the constitutional authorities have become obliged to take all the necessary measures for the full integration of Georgia into the European Union and the North Atlantic Treaty Organization. The constitution also defined the right to Internet access. Changes are introduced in the system of parliamentary elections. One of the major changes includes establishment of the proportional electoral system (instead of the current mixed system) for the 2024 parliamentary elections. In the initial proposal, the system looked like this: electoral coalitions (party blocs) would be prohibited and so called “premiums” - undistributed mandates would be given to a political party which has received the most votes. The smaller parties need to form electoral blocks in order to be able to clear the 5% electoral threshold, if the blocks are prohibited and the threshold kept at 5%, it would render their chances of gaining access to the parliament almost impossible. On the other hand, if the governing party once again achieved the victory, it would receive votes from the opposition parties that were not able to clear the threshold. Paradoxically, in this case, the government would receive votes, that were casted against them. However, these amendments were not introduced after the recommendations from the Venice Commission. Initially, the commission encouraged the parliament to modify the premium system; accordingly the commission working on the constitutional changes created limitations on the number of bonuses received. However, later the Venice Commission changed their decision and asked for the complete removal of the system. The New constitution states that in order to allocate mandates, the number of votes received by the party should be multiplied by 150 and divided by the sum of all the votes received by the parties, that cleared the 5% threshold. This formula minimizes the number of undistributed mandates. In accordance with the recommendations made by the Venice Commission, in the 2020 parliamenatray elections, party blocks will be allowed to participate in the elections, as a one-shot provision. This means that the results from the proportional elections would allow parties and party blocks that cleared the 3% threshold to receive their political mandates. As the members of the constitutional commission and experts claim, the current constitution enables autocratic tendencies, the proposed amendments aim to eliminate these type of threats. According to them, they have already achieved the aim, as the new constitution is rather balanced in favor of both majority and minority.

ანა დოლიძე პრეზიდენტის პირდაპირი წესით არჩევა არის ძალიან ძვირფასი ისტორიული მემკვიდრეობა

Ana Dolidze

Direct Election of President is a very important historical heritage ნინო შარაშიძე

მ

NINO SHARASHIDZE

იმდინარე წელს ერთ-ერთი ყველაზე აქტუალური თემა პარლამენტისა და პრეზიდენტის ურთიერთობა იყო. თუ წინა წლებში პრეზიდენტ გიორგი მარგვლაშვილს არცთუ ისე კოლეგიალური ურთიერთობა ჰქონდა ყოფილ პრემიერმინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილთან, პრეზიდენტს ახლა უკვე მე-9 მოწვევის პარლამენტთან, განსაკუთრებით კი მის თავმჯდომარესთან გაუფუჭდა ურთიერთობა. ჯერ კიდევ საპარლამენტო არჩევნებამდე აქტიურად განიხილებოდა პრეზიდენტისთვის უფლებების შეკვეცის საკითხი, აშკარა დაპირისპირება კი საკონსტიტუციო ცვლილებების ინიცირებისას გამოიკვეთა, რომელიც პრეზიდენტის არაპირდაპირი გზით არჩევას ითვალისწინებს. აღსანიშნავია, რომ დღევანდელი სისტემით საქართველოს პრეზიდენტს კანონების ინიცირების უფლება არ აქვს, თუმცა, პრეზიდენტი არის კანონების ხელმომწერი. ანუ პარლამენტში მიღებული კანონი მიდის პრეზიდენტთან

ne of the most actively discussed topics of the year has been the relationship that exist between the president and the parliament. If in previous years, President Giorgi Margvelashvili had a somewhat troubled collegial relation with the Prime-Minister Garibashvili, this time around, the President’s relation deteriorated with the Parliament of the 9th convocation, particularly with its Speaker. Even before the parliamentary elections, the issue of curtailing presidential rights was an actively discussed topic. However, the obvious controversy – indirect election of the president – was eventually revealed during the initiation of the constitutional amendments. The President of Georgia has no right to initiate laws, though he is the one that signs the laws. That is, the law adopted in the parliament should be submitted for the President to assent, which is the final step a Bill would go

ხელმოსაწერად. ეს არის ბოლო საფეხური, სანამ კანონი სავალდებულო გახდება ყველასათვის, იდეიდან გადაიქცევა სავალდებულო დოკუმენტად, წესად. ამ ეტაპზე პრეზიდენტი რუტინულად აწერს კანონებს ხელს, მისი პრეზიდენტობის პერიოდში მარგველაშვილს 1400-ზე მეტ კანონზე აქვს ხელი მოწერილი და როგორც მისი საპარლამენტო მდივანი ანა დოლიძე ჩვენთან საუბარში აღნიშნავს პრეზიდენტი მუდმივად საქმის კურსშია რა ხდება პარლამენტში. ის არის სახელმწიფოს მეთაური და უნდა იცოდეს რა საკანონმდებლო ინიციატივებია, საით მიდის ქვეყანა, რა სიახლეებია... როგორ აფასებთ მე-9 მოწვევის პარლამენტის საქმიანობას? ამ შემოდგომას პარლამენტი ძირითადად გადართული

through before it becomes a Law. Currently, the president routinely signs the laws. In fact, Mr. Margvelashvili has signed more than 1400 laws in his presidential capacity. His Parliamentary Secretary Ana Dolidze notes in the conversation with us, that the President is constantly aware of what is happening in the Parliament. “He is the head of the state, he should know what legislative initiatives there are, where the country is directed towards, what the relevant news are...” How would you evaluate the work of the Parliament of the 9th convocation? In the autumn, parliament focused mainly on constitutional amendments, so there were no significant legislative affairs. There is an explanation for that, they worked on the constitution, and we had elections, nevertheless, it should

იყო საკონსტიტუციო ცვლილებებზე და დიდი გაცხარებული საკანონმდებლო საქმიანობა არ ყოფილა. ამას აქვს ახსნა, იმით რომ საკონსტიტუციო პროცესებში იყო ჩართული პარლამენტი, ასევე არჩევნები მიმდინარეობდა, თუმცა ეს არ არის გამართლება, რადგან დიდი დრო ჰქონდათ იმისთვის, რომ საქმე წინ წაეწიათ. ვისურვებდი, რომ ჩვენი პარლამენტი იყოს ადგილი, სადაც იქნება ფართო და ინტელექტუალური მსჯელობა პოლიტიკის თემებზე, კარგი იქნებოდა, რომ ასე იყოს, ეს დაუბრუნებდა მას თავის თავდაპირველ ფუნქციას. კიდევ ერთი, თემა რომელიც ნამდვილად სუსტი წერტილია ჩვენს პარლამენტში, ეს არის საპარლამენტო კონტროლი. მაგალითად, ახლა საკმაოდ აქტუალურია ლარის კურსის საკითხი და უკვე დიდი ხანია დროა, რომ პარლამენტმა შესაბამისი სამინისტროები დაიბაროს. ამით ის აგრძნობინებს ხალხს, რომ მათ მაჯისცემაზე უდევს ხელი, მაგრამ ეს ასე არ ხდება. პარლამენტი ამ მხრივ მოწინავე არ არის, თუმცა ვერ ვიტყვით, რომ ჩვენი პარლამენტი ოდესმე იყო ისეთ სიმაღლეზე, რომ მოეხდინა აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე კონტროლი. აღნიშნეთ, რომ პრეზიდენტი აღარ შედის პარლამენტში ინიციატივებით, ამას როგორ აფასებთ? ეს არის საპარლამენტო, ნახევრად საპარლამენტო და ნახევრად საპრეზიდენტო მოდელის შესაბამისი, ამაში გასაკვირი არაფერია. თუ ჩვენ მივდივართ იქით, რომ პრეზიდენტი არ არის აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური, ბუნებრივია, რომ მას არ ჰქონდეს კანონშემოქმედებითი საქმიანობის უფლება.

not be an excuse; they had enough time to move forward. I wish our Parliament was a place, where there would be a broad and intellectual discussion on politics, this way the parliament would regain its original function. Another issue that is an Achilles heel for our parliament is that of parliamentary oversight. For instance, the decreasing value of GEL has been a very important topic for a while now and it is time for the deputies to summon the relevant ministries to the parliament. This would demonstrate that they are close to the people, but it is not the case. The parliament is not in the front line of these matters, so we cannot really claim that our parliament has ever had enough power to influence the executive arm of the government. You mentioned that the president, no longer initiates legislature, how would you evaluate this? Our government is in accordance with the parliamentary, semi-parliamentary, and semi-presidential models, so there is nothing surprising. If we want to create a state, where the president is not a head of government, it is very natural for him not to be able to participate in the legislative procedures. How good is the parliamentary model for our country? This is a separate issue; we will see the answers in the future… According to the new model, the whole emphasis is on the parliament; this institution becomes the epicenter of our political life, so it is necessary for the person elected in the parliament to understand the role of a policy-maker. Unfortunately, our MPs rarely think about topics like this, and this somewhat has a reflection on our daily lives.

რამდენად კარგია მიღებული საპარლამენტო მოდელი ჩვენი ქვეყნისათვის, ეს ცალკე საკითხია, გამოჩნდება... ახალი მოდელის პირობებში მთელი აქცენტი გადადის პარლამენტზე, პარლამენტი ხდება ჩვენი პოლიტიკური ცხოვრების ეპიცენტრი, ამიტომ აუცილებელია, რომ მას, ვინც მოხვდება პარლამენტში, გააზრებული ჰქონდეს პოლიტიკის შემქმნელის როლი. სამწუხაროდ, ჩვენი პარლამენტარები იშვიათად ფიქრობენ ასეთ თემებზე, რომლებიც ყოველდღიურად აისახება ჩვენს ცხოვრებაზე. საკონსტიტუციო ცვლილებებზე პრეზიდენტს ჰქონდა საკმაოდ გამოკვეთილი პოზიცია, ის აცხადებდა, რომ ნაჩქარევად მოხდა მიღება და რომ მისი რეკომენდაციები არ იქნა გათვალისწინებული... ვიტყოდი, რომ არის გარკვეული პოზიტიური ცვლილებები ამ კონსტიტუციაში, არის წინ გადადგმული ნაბიჯები, მაგალითად, ადამიანის უფლებების თავში დაიხვეწა გარკვეული ადგილები, ასევე მოხდა პარლამენტის როლის გაძლიერება ბევრ ინსტიტუტთან მიმართებით, მათ შორის საგამოძიებო კომიტეტის შექმნის ცვლილება, ასევე მთელი რიგი თანამდებობის წარმომადგენლები ადრე ინიშნებოდნენ უბრალო უმრავლესობით, ახლა ინიშნებიან კვალიფიციური უმრავლესობით, ანუ მარტო უმრავლესობა მათ ვერ დააკომპლექტებს, ეს კარგია, თუმცა არის საკითხები, რაზეც კრიტიკა იყო გამოთქმული და კიდევ უნდა გამოსწორდეს. ორი მთავარი თემა, რომელიც კარგი იქნებოდა გატანილიყო, მაგრამ გახდა დაპირისპირების საგანი ამ ორ ბანაკს (ერთი მხრივ, უმრავლესობა და, მეორე მხრივ, ყველა დანარჩენი) შორის, ეს არის პრეზიდენტის არჩევის წესი და პროპორციული არჩევნები. ალბათ ვიტყოდი, რომ ეს ორი საკითხი იყო ყველაზე მნიშვნელოვანი, გამყოფი ხაზი... ხალხისთვის, მე მგონია, რომ უფრო მნიშვნელოვანია პრეზიდენტის პირდაპირი წესით არჩევა, რასაც ქართველი ხალხი ჩვენი რესპუბლიკის შექმნიდანვე თვითონ აკეთებდა. ერთ-ერთი პირველი აქტი, რომელიც მიიღო უზენაესმა საბჭომ, თუ არ ვცდები, ეს იყო პრეზიდენტის პირდაპირ არჩევის წესი, მაშინ ჯერ კონსტიტუცია არ გვქონდა და ეს შემოიღეს კანონით. ეს არის ძალიან ძვირფასი ისტორიული მემკვიდრეობა... თქვით, რომ უფრო პოზიტიური ცვლილებები იქნება, უფრო დეტალურად რომ მოგვიყვეთ... მთავარი ალბათ რაც იქნება, უნდა ამოიშალოს ბონუსი, ანუ პრიზი, რომელსაც გამარჯვებული პარტია იღებს. არაერთი მწვავე რეკომენდაცია იყო ვენეციის კომისიიდან, რომ ეს ამოგვეღო და აღარ იქნება ბონუსი. 2024 წლის არჩევნებზე გვექნება პროპორციული არჩევნები მარტო პარტიებით და ვინც რამდენ ხმას აიღებს, მხოლოდ და მხოლოდ ის დარჩება. ბარიერი ახლა არის 3% და ბოლოში დაბრუნდება 5%-ზე და თუ არ ვცდები ბლოკებიც დასაშვები იქნება. ეს შედარებით გაასწორებს არსებულ ხარვეზებს, მაგრამ ზემოაღნიშნული ორი საკითხის გამო ეს არ იყო

The president had a very clear position on constitutional amendments, saying that the amendments were adopted hastily and that his recommendations were not taken into consideration... I would say that with this constitution, some positive changes were made. For example, certain points in the human rights chapter have been improved; the role of the parliament with respect to other institutions has increased, including the changes to the establishment of the investigative committee. In addition, previously, a simple majority appointed a number of senior officials. According to the changes, they need an approval of the qualified majority. It is good, but there have seen wide ranges of issues that still need to be improved, and that has become a subject of criticism. The two major issues that caused a confrontation between the parties, (these are the parliamentary majority on the one hand and everyone else, on the other), are that of the presidential election system and proportional representation system. These two issues were the most important ones, the baselines… I believe that, for the people, it is better to directly vote for the president, as they used to do from the very establishment of our Republic. Since one of the main acts adopted by the Supreme Council, if I am not mistaken, was the direct election of the president. Then, we had no constitution, so the decision was enacted through the legislature. It is a very important historic heritage… You have mentioned more positive changes, could you please elaborate on them… The most important thing is the fact that the bonus, i.e. the prize that the winning party gets will be abolished. The Venice Commission was very critical, so we will get rid of the bonus system. In 2024, we will have an election based on solely the proportional representation system, so the parties alone will receive votes and the number of seats will be allocated accordingly. Currently the barrier is 3%, which will again become 5% and if I am not mistaken, this is true for political blocks as well, because it will improve existing shortcomings. Nevertheless, because of the two issues noted above, we could say that it was not a consensus document and none of the opposition parties supported it. However, most parts of the constitution will enter into force after the presidential elections in 2018, in fact, after he is sworn into office. It is noteworthy that the National Security Council was abolished, the Crisis Management Council was altered, despite the vital need for the existence of a specific institution responsible for the security strategy of the state. In addition, parliamentary system has its supporters, that is, one can claim that one system is better that the other. Both have positive features, the former requires strong leadership, the latter gathers all the politics in the parliament. However, our parliament is not and cannot summon ministers, there

is an institution named parliamentary questions that are not used by our legislative body. All of these need to be set in motion. I hope that the next convocation and even the present one will gradually realize their role and do the needful.

კონსენსუსური დოკუმენტი და მას არცერთმა ოპოზიციურმა პარტიამ არ მოაწერა ხელი, ეს იყო მთავარი მიზეზი. თუმცა, კონსტიტუციის უმეტესი ნაწილები შევა ძალაში პრეზიდენტის 2018 წლის არჩევნების შემდეგ, როდესაც ის ფიცს დადებს. საყურადღებოა, რომ უშიშროების საბჭო გაუქმდა, კრიზისების საბჭო შეიცვალა, მაგრამ მნიშვნელოვანია, რომ უშიშროებისა და უსაფრთხოების სფეროში ვინმემ შეასრულოს სათათბირო ფუნქცია. გარდა ამისა, საპარლამენტო სისტემაზე გადასვლას თავისი მომხრეები ჰყავს, ვერავინ ვერ იტყვის, რომ ერთი სისტემა უკეთ მუშაობს, ვიდრე მეორე, ორივეს აქვს დადებითი, იმას სჭირდება ძლიერი ლიდერი, აქ მთელი პოლიტიკა არის პარლამენტში. თუმცა, ჩვენი პარლამენტი ვერ და არ იბარებს მინისტრებს, არსებობს ასეთი ინსტიტუტი, საპარლამენტო შეკითხვა, რასაც არ იყენებს ჩვენი პარლამენტი, ამ ყველაფერს სჭირდება ამუშავება. იმედი მაქვს, რომ შემდეგი მოწვევა და თუნდაც ახლანდელიც, ნელ-ნელა უფრო გაიაზრებს ამ როლს. როგორ თანამშრომლობს პრეზიდენტი სხვა ქვეყნის პარლამენტებთან? ცოტა ხნის წინ ვიყავით პოლონეთში სადაც ორივე პალატის თავმჯდომარესთან გვქონდა შეხვედრა. ყოველთვის, როდესაც პრეზიდენტი მიდის უცხოეთში, ის ხვდება პრემიერს, პარლამენტის თამჯდომარეს... საუბარი გვაქვს ხოლმე საპარლამენტო თანამშრომლობაზე, ეს ხელს უწყობს ჩვენი ქვეყნის დაფიქსირებას, მიმღები ქვეყნის რადარზე. თუ პოლონეთზეა საუბარი, პოლონეთი უზარმაზარი ქვეყანაა და პრეზიდენტი რომ ჩადის კიდევ ერთხელ ჩნდება ჩვენი დღის წესრიგი, იქნება ეს ოკუპაციის საწინააღმდეგო მოქმედებები თუ ეკონომიკური თანამშრომლობა. გაიხსენეთ ის ინიციატივები, რომელზეც პრეზიდენტმა და პარლამენტმა წარმატებით ითანამშრომლეს მთელი რიგი თემებია, რომელზეც ჩვენ ვთანამშრომლობთ, გამოვყოფდი ქალების კვოტირების და ნარკოპოლიტიკის საკითხს. ზოგადად ის 1400-1500 კანონი, რომელსაც პრეზიდენტმა ხელი მოაწერა ნიშნავს, რომ ის ხელს უწყობს ისინი დროზე გატარდეს, მხოლოდ 10 შემთხვევა გვქონდა, სადაც პრეზიდენტი პარლამენტს არ დაეთანხმა და ვეტოთი გააფორმა საკუთარი გადაწყვეტილება. 58

How does the President cooperate with the parliaments of other states? Recently, we have visited Poland, where we met the speakers of both houses of the parliament. Always, when the president is on an official visit, he meets the Prime minister and the Speaker(s) of the parliament in the country… We talked about the parliamentary cooperation that helps Georgia to identify itself on the radar of the receiving country. When we talk about Poland; it is a huge state, when the president visits the country, it is another opportunity to discuss actions against the occupation and possibilities for economic cooperation. Could you recall the initiatives on which the President and the Parliament have successfully cooperated? There are wide ranges of topics, where we cooperate. I would like to mention the topics of women quotas and narcopolitics. In general, the 1400-1500 laws signed by the president demonstrate that he supports their timely implementation. It was only in 10 cases, that the President did not agree with the Parliament and vetoed their decisions.

ერიკ ლეივრაზი ის, რისი სწავლაც ხალხს ჩვენი პარლამენტისგან შეუძლია, მისი მრავალწლიანი ბუნებაა

ERIC LEYVRAZ - What people can learn from our parliament is its long standing nature ნათია გამყრელიძე

ჟ

NATIA GAMKRELIDZE

ენევის კანტონის პრეზიდენტის, ბ-ნი ერიკ ლეივრაზის ინტერვიუ ჟურნალ პარლამენტს.

თქვენ ხართ ჟენევის კანტონის პარლამენტის თავმჯდომარე. ზოგადად, რა არის თქვენი პარლამენტის როლი? ჩვენს პარლამენტს ჰყავს ხალხის მიერ არჩეული ასი წევრი. ცალკე არ ვფლობთ დიდ ძალაუფლებას, მაგრამ ერთობლივად, ყველა ერთად ვადგენთ ჟენევის პოლიტიკურ მხარეს. ეს ჩვენთვის უმნიშვნელოვანეს ამოცანას წარმოადგენს. ამასთან, კრიტიკულად ვავლებთ თვალს ბიუჯეტის ყველა სეგმენტს. ჩვენ გვაქვს 25 კომისია, რომელიც განიხილავს საკითხებს დაკავშირებულს ტრანსპორტთან, ჯანდაცვასთან, ფინანსებთან და ა.შ. ჩვენ ვხელმძღვანელობთ კანტონს, ოლქს, ჩვენს ჟენევის რესპუბლიკას.

როგორც უკვე აღნიშნეთ, თქვენ ხელმძღვანელობთ საბიუჯეტო საკითხებსაც. როგორია თქვენი გამოცდილება ამ სფეროში? როგორი უნდა იყოს პარლამენტის პოზიცია, როდესაც საქმე ეხება საბიუჯეტო საკითხებს? ბიუჯეტი მზადდება სახელმწიფო საბჭოს მიერ და წარედგინება ფინანსურ კომისიას. ის, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ, მოიცავს ბიუჯეტის ანალიზს, მის შესახებ დისკუსიასა და მასში ცვლილებების შეტანას, რეკომენდაციებსა და შეთავაზებებს, რაც გავლენას ახდენს ჟენევის მოქალაქეებზე. საბოლოოდ, ჩვენ ვახდენთ რატიფიცირებასა და ვიღებთ წინადადებას, ან უარს ვამბობთ მასზე, იმ შემთხვევაში, თუ ვგრძნობთ, რომ ეს უკანასკნელი არ შეეხება ჩვენს ხალხს. შარშან უარი ვთქვით მინისტრთათვის ბიუჯეტის მიღებაზე, რამაც გამოიწვია მთელი რიგი დებატებისა, არგუმენტებისა და კონტრარგუმენტებისა, კამათი პარლამენტსა და მინისტრებს შორის, რაც ასევე

xcerpts of the interview with Mr. Eric Leyvraz, President of the Grand Council of the Republic and Canton of Geneva.

You are the head of the Parliament of Geneva. What is the role of your parliament in general and what is it relations with the federal parliament? Our parliament has 100 members elected by the people, and alone we do not have much power, but collectively, all together we make up the political side of Geneva. So, we all regard it as an important task and we do not just over seat budgets, we critically peruse all segments of the budget and cast our votes. We have 25 commissions handling matters of transport, health, financial commission and so on. We are managing the canton, the district, our République. As you have mentioned, you work on the budget, what has been your experience in the field? What should be the position of the parliament when it concerns budget proposals? The budget is prepared by the Conseil d'État and presented to the financial commission. What we do involves analyzing and discussing the budget and making amendments, recommendations and suggestions in line with the issues affecting Geneva’s citizens. In the end, we ratify and accept the proposal or reject it if we feel that it does not align with our people’s concerns. Last year, we did not accept the budget for the ministers, so they did not have any budget for that year. We had disagreements that led to series of debates, arguments and counter arguments and fights in fact between the parliament and ministers; that is also a large possibility on this job. For us though, we only see these

თანმდევია ჩვენი სამსახურისა. თუმცაღა, ამ დებატებსა და პაექრობას ჩვენ მივიჩნევთ, როგორც ნორმალურ დისკუსიას. ამ პროცესში მნიშვნელოვანია ისეთი ხალხის ჩართვა, რომლებიც საზოგადოების სხვადასხვა ფენას წარმოადგენენ. მათ უფლებას ვაძლევთ, მოვიდნენ, დააკვირდნენ და, ამავდროულად, მონაწილეობა მიიღონ პოლიტიკურ პაექრობაში. ჩვენ გვყავს ერთი დეპუტატი, რომელიც ავტობუსის მძღოლია, ამასთან დეპუტატი, რომელიც ცნობილი ექიმია საავადმყოფოში. დეპუტატების ასეთი მოცემულობა ამდიდრებს ჩვენს დისკუსიას.

რამდენად მნიშვნელოვანია, საზოგადოების სხვა და სხვა ფენის წარმომადგენლების ჩართვა პარლამენტში? ვფიქრობ, ასეთი ხალხის ჩართვა პარლამენტში, საზოგადოებისთვის ძალიან კარგია, ხალხისა, რომელსაც გააჩნია სხვადასხვაგვარი ხედვა რიგ საკითხებზე. როდესაც შენ გყავს ერთი მონაწილე, როგორც ექიმი, მეორე - მუშა, მესამე - მცირე საწარმოს მფლობელი, მრავალი იდეა იბადება. ეს ყოველივე ძალიან საინტერესოა, ვინაიდან მე უნდა მოვუსმინო ავტობუსის კონდუქტორს, როცა ის ცირკულაციის შესახებ საუბრობს, თუ როგორ მივიყვანოთ ავტობუსები დანიშნულების ადგილას დანიშნულ დროს, რადგან მან იცის ის, რაც ზუსტად ხდება. ის აანალიზებს თავის პროფესიასთან დაკავშირებულ სპეციფიკურ პრობლემებს, რა თქმა უნდა, უკეთ, ვიდრე, ექიმი, მაგრამ როდესაც ვსაუბრობთ საკითხებზე, რაც დაკავშირებულია კლინიკასთან, ვისურვებდი, მქონოდა ექიმის უფლებამოსილება, დავერწმუნებინეთ, რომ, დიახ, ჩვენ ძალიან კარგად ვმუშაობთ აქ, მაგრამ შეგვიძლია გავაუმჯობესოთ ჩვენი მუშაობა ამა თუ იმ მიმართულებით. არსებითად, დიდი სიმდიდრეა სხვადასხვაგვარი ხალხის მიერ შემოთავაზებული კარგი იდეა, მაგრამ პრობლემა ისაა, რომ საგნები, თემები, მოვლენები უფრო და უფრო რთულდება ყოველ წელს. საჭიროა მეტი დრო ამ საკითხების გასაგებად.

როგორც უკვე აღნიშნეთ, შესასრულებელი ამოცანები რთულდება ყოველწლიურად. ამ ეტაპზე, რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა თქვენთვის პარლამენტში და როგორ ახერხებთ მასთან გამკლავებას? ზოგადად, როგორია საუკეთესო პრაქტიკა, რაც პარლამენტმა უნდა განახორციელოს ამ პრობლემების გადასაჭრელად? დღეს ყველაზე დიდ პრობლემას საჯარო დაწესებულებაში დასაქმებულთა საპენსიო რეფორმა წარმოადგენს, რადგან ჩვენ დიდი მიზანი დავისახეთ და მის მისაღწევად, საჭირო დონეზე განსახორციელებლად, ბევრი ფულია საჭირო. საუკეთესო პრაქტიკული სისტემა კაპიტალიზაციაა - შენ გაქვს შენი ფული, რომლის ნაწილსაც დადებ ანაბარზე, სახელმწიფო

debates and arguments as normal discussions meant for parliament. During this process, it is important to have people from the normal ranks of society present. We allow people from the normal society who come here to observe and participate in the political discuss at times, because we have such a variety of people, we intentionally made provisions to accommodate them during our sessions. We have one deputy, who drives a bus in the transport association. We have one that is a famous doctor in the hospital. We have a variety of people, which are very rich for our discussions. To what extent then, is it important to have representatives from the normal ranks of society in the parliament? I think it is very good for society to have variety of people in the parliament, people with different views to issues. When you have one participant as a doctor, the other one a worker, the third one a small enterprise owner. It becomes a large panel of varying ideas. It is very interesting because I have to listen to the bus conductor, when he talks about circulation, and how to make buses arrive on time, because he knows exactly what is going on. He understands the problems peculiar to his profession better than the doctor of course, but when we talk about issues relating to the hospital, I like to have the authority of the doctor, assuring us that yes we are working fine here, but we can improve in this and that direction. Essentially, it is a very rich variety of people providing us with good perspective, but the problem is that now, things, subjects, the topics get more complicated, more difficult every year. You need more time to understand these issues and they pose more difficulty for those of us with jobs on the side. As you mentioned, the tasks get more complicated every year. Currently, what is the most important problem for your parliament and how can you deal with this problem? In general, what are the best practices the parliament should look into implementing to solve these problems? The most important problem today is the pension system for employees of the state, because there is a big goal and we need a lot of money to put it on the level that we wish for it to attain. The best practice system is capitalization – you have your money, you deposit some of your money, then the state adds money. The aggregate of these monies are saved up for your retirement benefits. This system appears to be a very good system without hassles. When you consider politics however, there are no best practices to solving the problem we have in politics because you have people on the left and on the right side. What is ideal is to discuss and find a medium solution, because if you are always fighting, then nothing will be achieved. What are your parliament’s main achievements that can serve as reference for other parliaments? I think what people can learn from our parliament is its long standing nature. Of course when the parliament began in 1526, we did not start with this exact formation, so what we have now is about 5 centuries of parliament. Therefore, they

კი დაამატებს მას თანხას. საერთო თანხა შენახულია შენი პენსიისათვის. ეს სისტემა, როგორც ჩანს, საუკეთესოა. როცა განიხილავ პოლიტიკას, რთულია, პრობლემის გადაჭრის რომელიმე პრაქტიკა მიიჩნიო საუკეთესოდ, რადგან ხალხი გყავს როგორც მარჯვენა, ასევე მარცხენა მხარეს, იდეალურია, იდისკუსიო არსებული პრობლემის შესახებ და იპოვო შუალედური გამოსავალი, რადგან მუდმივი კამათს შედეგად, არაფერი მიიღწევა.

რა არის თქვენი პარლამენტის მთავარი მიღწევები, რამაც, შესაძლოა სხვა პარლამენტებს მისცეს მოტივაცია? ვფიქრობ, ის, რისი სწავლაც ხალხს ჩვენი პარლამენტისგან შეუძლია, მისი მრავალწლიანი ბუნებაა. რა თქმა უნდა, როდესაც პარლამენტის ფუნქციონირება დაიწყო 1526 წელს, ჩვენ არ დაგვიწყია ზუსტად ამ ფორმირებით, ის, რაც ჩვენ ახლა გვაქვს, ეს არის პარლამენტის ხუთსაუკუნოვანი ფორმაციის შედეგი. მაშასადამე, უნდა გავითავისოთ, რომ პარლამენტს დიდხანს შეუძლია არსბეობა; მეორე საკითხი ყველას მიმართ ღიაობას გულისხმობს, ზოგჯერ შესაძლოა ცუდი დეპუტატებიც გვყავდეს, თუმცა ეს ყველა ნორმალურ საზოგადოებრივ სტრუქტურას ახასიათებს. მათ უნდა გაითვალისწინონ შედეგი და ყურადღებით დააკვირდნენ ღირებულებას. ხალხის 80% ყოველთვის იქნება თავდაჯერებული, და მზად იქნებიან თავდაუზოგავად იმუშაონ საზოგადოებისთვის საჭირო გამოსავლის მოსაძიებლად. პოლიტიკაში ყოველთვის გაგაკრიტიკებენ, თუ ფიქრობთ, რომ ხალხი მადლობას გადაგიხდით, ისინი ამას არასდროს იზამენ. ერთ შეცდომაზეც კი მკაცრად მოგთხოვენ პასუხს, მაგრამ თხუთმეტი კარგი საქმეც რომ გააკეთოთ არავინ არაფერს იტყვის. ამის ფონზე კი, გამოწვევაა, გააკეთო ის, რისი გაკეთების საშუალებაც გაქვს. შემიძლია გითხრათ, რომ ჩვენ საზოგადოებაში ცვლილებას არ ვახდენთ ფულის, ან რაიმე პირადი მიზნისათვის. როცა ვხედავ, თუ რას გამოვიმუშავებ ჩემ მიერ შესრულებულ სამუშაოსთან შედარებით, ვხვდები, რომ არ არის პროპორციული, რდგან ის, რასაც გამოვიმუშავებ, თანაბარია დამლაგებელთა ხელფასისა, თუმცა აქ ფულზე არაა საუბარი... მჯერა, რომ ჩემი ძალისხმევით რაიმე კარგს გავაკეთებ ჩემი ქვეყნისათვის.

რა მესიჯს გაუგზავნით ქართულ პარლამენტს და როფორ ფიქრობთ, რა არის საჭირო პარლამენტის კარგი მმართველობისათვის? იყვნენ დარწმუნებულნი იმაში, რასაც აკეთებენ. დარჩნენ პატიოსნებად, შეძლონ სხვების მოსმენა, იმ შემთხვევაშიც, თუ ისინი ოპოზიციურ მხარეს წარმოადგენენ პარლამენტში, რადგან ხშირად კარგი იდეა მოდის იმ მხრიდან, რომელსაც ყოველთვის ვერ უგულებელჰყოფ. მათ უნდა იცოდნენ, რომ გამოსავლის პოვნა ყოველთვის შესაძლებელია. მე არ მომწონს, ის, რომ თქვენ მხოლოდ ორი პარტია გყავთ. გყავთ ერთი პარტია ხუთი წლის მანძილზე, ისინი ცვლიან ყველაფერს და ხუთი წლის შემდგომ სხვა პარტია ხდება მათი მემკვიდრე. რაც შეეხება საჭიროებებს, რაც კარგი მმართველობისთვისაა აუცილებელი - უპირველესია, იყო გასაგები შენს პარტიაში, როდესაც გაქვს პროგრამა, შეინარჩუნე მარტივად და არ გაართულო, მიჰყევი დასახულ პრიორიტეტებსა და შეთანხმებებს. მე არ ვიძლევი ბევრ დაპირებას, მაგრამ თუ კი დავპირდები, ყოველთვის ვცდილობ, დანაპირები ავასრულო.

need to understand that parliaments can last a long time; it is possible. The second thing is really to be open to everyone, it is possible to have bad eggs serving as deputies from time-to-time, but the same happens in all normal societal structures. What they need to consider is the result, and they need to set their eyes on the price. 80% of the people will always be convinced, and committed to working hard and finding solutions for the population. In politics you will be criticized a lot, if you think people thank you, they never thank you. They will show you a finger if something turns bad just once, but for the 15 times pleasant things happen, no one will say anything. The challenge then, is to do something if you have the abilities to do them, to give back something to society is a good thing. We do not effect changes in society for money or other personal gains, I can tell you that. When I see compare my work to what I earn, I find that they are not commensurate because what I earn is equal to the earning of cleaners. It is not about the money. I am convinced to make efforts to do something good for my country. What message will you direct to the Georgian Parliament? Moreover, what do you think are the requirements for good governance of the parliament? To be convinced in what they do. To stay honest, to be able to listen to others, even if they are from their opposite side of the parliament, because there is always good ideas coming from every side that you cannot always ignore. They should know that it is always possible to find a solution. I do not like when you have only two parties. When you have one party for five years and they side everybody, and they change everythingand after five years, the other party takes over. About the requirements for good governance of the parliament – the first thing is to be clear in your party, when you have a programme, to keep it simple and not too complicated, but to follow what your set priorities and agreements. That is very difficult of course. I do not make a lot of promises, but I try when I promise something to fulfill it. 61

შვეიცარიის პარლამენტის წევრი საერთაშორისო კერძო სექტორის მრავალწლიანი გამოცდილებით

The Member of Swiss Federal Parliament with Diversified Work Experience in the International Private Sector 62

ნათია გამყრელიძე

NATIA GAMKRELIDZE

დ

ოქტორი კლოდ ბეგლე - შვეიცარიის ფედერალური პარლამენტის ეროვნული საბჭოს წევრი, მდგრადი საერთაშოროსო ბიზნესის და პოლიტიკის სფეროში მდიდარი გამოცდილების, მეოცნებე და ჰუმანური ბუნების პიროვნებაა. მისი მოკლე ბიოგრაფია: შვეიცარიის საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტში გატარებული მოკლე პერიოდის შემდგომ, ის კომპანია ნესტლეს აღმასრულებელი ხელმძღვანელი გახდა შვეიცარიაში, აფრიკაში, ლათინურ ამერიკასა და აღმოსავლეთ ევროპაში; ამას მოსდევს ფილიპ მორისის მმართველი ხელმძღვანელის პოსტი პოლონეთში, „TNT” -ს ევროპის ვიცე-პრეზიდენტობა, პარიზში კომპანია „GEOPOST”-ის აღმასრულებელი ვიცეპრეზიდენტის და კომპანია „DPD” პრეზიდენტის პოზიციები; მუშაობდა აღმასრულებელ ვიცე-პრეზიდენტად კომპანიაში „DHL DEUTSCHE POST“ ქალაქ ბონში და შვეიცარიის ფოსტის პრეზიდენტად. წარმატებით განახორციელა მრავალი საშუამავლო ოპერაცია და ბიზნეს-ინტეგრაციის პროექტები. ამ ეტაპზე დოქტორი კლოდ ბეგლე, კომპანია „SYMBIOSWISS“ის დამფუძნებელად და პრეზიდენტად გვევლინება და განსაკუთრებულ ინტერესს ინოვაციური პროექტების მიმართ ავლენს. ამავდროულად, იგი არის შვეიცარიის ფედერალური პარლამენტის წევრიც.

კერძო სექტორში წამყვან თანამდებობებზე მუშაობის შემდეგ წახვედით პოლიტიკაში. რა იყო მთავარი მოტივი თქვენი ამ გადაწყვეტილებისა? ყოველთვის დიპლომატიური და კერძო სექტორის ზღვარზე ვსაქმიანობდი. სხვადასხვა ქვეყანაში კერძო სექტორში მუშაობის შთამბეჭდავი გამოცდილება დავაგროვე, რაც პირდაპირ თუ არაპირდაპირ დაკავშირებული იყო პოლიტიკურ რეალობასთან; გაცილებით მეტი რამის გაკეთებაა შესაძლებელი კერძო სექტორში, თუკი ერკვევი საერთაშორისო ურთიერთობებში. ცხადია, მე არ შემეძლო პასიური საარჩევნო უფლების გამოყენება სხვა ქვეყნებში იმიტომ, რომ არ ვიყავი იმ ქვეყნების მოქალაქე. ამიტომაც, დავბრუნდი რა ჩემს ქვეყანაში, წარვადგინე ჩემი თავი კანდიდატად არჩევნებზე, ჩავები პოლიტიკურ მარათონში და, როგორი გასაკვირიც უნდა იყოს, ამირჩიეს. ახლა საგარეო საქმეთა კომიტეტის წევრი ვარ. მჭიდროდ ვთანამშრომლობ საგარეო საქმეთა სამინისტროსთან, თვალს ვადევნებ შვეიცარიელი დიპლომატების მიღწევებს საერთაშორისო ურთიერთობებში, რაც უდიდეს სიამოვნებას მგვრის. პოლიტიკაში ყოფნის პერიოდში საგარეო საქმეთა ურთიერთობების სპეციალისტებთან ჩემი თანამშრომლობისს მიზანი არის კონფლიქტების წარმომშობ მიზეზებზე ფოკუსირება და კონფლიქტური სიტუაციების ჩახშობის საშუალებების გამორკვევა. საქართველოს შემთხვევა კარგი მაგალითია. საბოლოდ, შემიძლია ვთქვა, რომ დიპლომატიური ცხოვრება ინტელექტუალური თვალსაზრისით ბევრად უფრო საინტერესოა, ვიდრე კერძო სექტორი, თუმცა ეს უკანასკნელი გვძენს გადაწყვეტილების მიღების, მოქმედების ისეთ უნარს, რომელსაც ელჩად ყოფნისას ხშირად ვერ გამოიყენებ.

როგორც უკვე აღნიშნეთ, თქვენ მუშაობდით საგარეო

Claude Béglé is a National Councilor of the Swiss Federal Parliament with a solid international business and political experience, coupled with a visionary and humanist spirit. His background: After a short period with the Ministry of Foreign Affairs and with the International Committee of the Red Cross, he work as an executive for Nestlé in Switzerland, Africa, Latin America and Eastern Europe. He then occupied the positions of Managing Director of Philip Morris in Poland, Vice President Europe of TNT, Executive Vice President of GeoPost (Paris) and President of DPD, Executive Vice President of DHL Deutsche Post (Bonn), President of the Swiss Post. A seasoned negotiator, he has successfully completed numerous acquisitions, partnerships and business integration projects. Currently, Dr Claude Béglé is President and founder of SymbioSwiss, a company handling innovative projects. At the same time, he is a member of the Swiss Federal Parliament. You worked on several key positions within the private sector, but after several years, you decided to go into politics. What was the main reason for this decision? I was always working on the edge between the diplomatic life and the private sector life. I had a fascinating experience in working for the private sector in different States, which implied that I was directly or indirectly involved with the political reality of many countries too; because you can do many things even in the private sector when you deal with international relations. However, of course I could not be elected in other countries as a politician, since I was not a citizen of those countries. So, when I came back to my own country, I finally presented myself for the election and got involved with politics. Well, surprisingly, I was elected. Now, I'm part of the Foreign Affairs Committee. I work closely with our Foreign Affairs Ministry and keep tabs of the interaction which the Swiss diplomats develop with other countries. This represents a very big satisfaction in my life. Through being involved in politics, I am working with our Foreign Affairs specialists, with a focus on trying to understand the causes and origins of the conflicts, and to figure out how to calm down the situations of conflicts. The case of Georgia as a good example. Finally, I would say that the diplomatic life is intellectually much more interesting than the private sector, but the private sector gives you a capacity to take decisions and to act which you do not get to use often as an ambassador. As you have mentioned, you are working on the Foreign Affairs front. So, which States from our region can be considered as a partner of Switzerland and what kind of cooperation are we looking at? Well, to start with, this question implies an important initial

საქმეთა სამინისტროსთან. ჩვენი რეგიონიდან რომელი ქვეყნები ჩაითვლება შვეიცარიის პარტნიორად და რა სახის კოოპერაციასთან გვაქვს საქმე? უპირველეს ყოვლისა, ეს შეკითხვა საჭიროებს მნიშვნელოვან განმარტებას: რას ვუწოდებთ რეგიონს? მეტიც, რას ვგულისხმობთ, როდესაც ვახსენებთ პარტნიორებს? რეგიონთან მიმართებით, უპრიანია, ვისაუბროთ კავკასიაზე, ანუ, ძირითადად, საქართველოზე, სომხეთსა და აზერბაიჯანზე; აქვე: ეს უკანასკნელი, შესაძლოა, ასევე, განვიხილოთ ფართო სპექტრში, რომელიც მოიცავს ისეთ დიდ და მძლავრ სახელმწიფოებს, როგორიცაა თურქეთი, რუსეთი და ირანი. პარტნიორული ფორმების გათვალისწინებით, შეგვიძლია გამოვყოთ ოთხი დონე. უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღინიშნოს, რომ შვეიცარია ცდილობს ჰქონდეს მეგობრული ურთიერთობა რაც შეიძლება მეტ სახელმწიფოსთან, რასაც ნებისმიერი დიპლომატი ელტვის მსოფლიოს ქვეყნების უმეტესობაში. მეორეც, პარტნიორობის გაცილებით აქტიური გზა არის ორმხრივ და, განსაკუთრებით, მრავალნაციონალურ სააგენტოებთან თანამშრომლობა. შვეიცარია ამ სფეროში ჯეროვნად აქტიურია, მას შეუძლია არა მხოლოდ ფულის, არამედ კრეატიული იდეების მოტანა. შვეიცარია ძალზედ წარმატებულია ასეთ ორმხრივ და მრავალმხრივ საერთაშორისო თანამშრომლობის საკითხებში. მაგალითისთვის, შეგვიძლია ავიღოთ ის, რასაც აფრიკულ ქვეყნებში ვაკეთებთ. ქვეყნებში, რომელთაც ყველაფერი აკლიათ. ეს ყველაფერი გაკეთებულია ჩვენი „SDC”-ს (SWITZERLAND DEVELOPMENT COOPERATION - შვეიცარიის განვითარების თანამშრომლობა) ტექნიკური თანამშრომლობის პროგრამის ფარგლებში ან ჩვენი პირადი შუამდგომლობით გაერთიანებული ერების სააგენტოებთან. გამოვყოფდი SECO-ს (MINISTRY OF THE ECONOMY- ჩვენი ეკონომიკის სამინისტრო) როლს გარდამავალი ეკონომიკის ქვეყნებში მათ დასახმარებლად. კონკრეტულად თქვენს რეგიონში თანამშრომლობის უმაღლესი დონე გამოხატულია SECO-სა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობაში. აქტუალურ პროგრამას ჩაეყარა საფუძველი აქ, შვეიცარიაში, რომელიც ცდილობს, დაეხმაროს რეალური საბაზრო ეკონომიკისკენ მიმავალ აზერბაიჯანს გარდამავალ პროცესში. თავისთავად ცხადია, საქართველოს არ გააჩნია დამაბრკოლებელი გარემოება, რომ ერთ დღესაც ჩაერთოს მსგავსი ტიპის პროგრამაში. არის ერთი სექტორი, სადაც, მე, პირადად, დარწმუნებული ვარ, რომ ინტენსიური თანამშრომლობა ნაყოფიერ შედეგს გამოიღებს, ვგულისხმობ ტურიზმის სფეროს. საქართველოს ხელისუფლების ორგანოების, ,„SDC”-ს (SWITZERLAND DEVELOPMENT COOPERATION - შვეიცარიის განვითარების თანამშრომლობა) და SWISS HOTEL-ის პროფესიული მენეჯმენტის სკოლას დიდი პლიუსის მოტანა შეუძლია საქართველოში დასაქმებისა და ეკონომიკური განვითარების კუთხით. მესამე საკითხი: შვეიცარიას შეუძლია გააზიაროს საკუთარი დამოკიდებულება ფედერალიზმზე, მის შედეგებზე, სხვადასხვა რეგიონების და უმცირესობების ავტონომიაზე, ფედერალური ცენტრის დეცენტრალიზებულ გაერთიანებებთან ურთიერთობების ორმხრივად მისაღები, თანაზიარი ბალანსის ძებნის საკითხებზე; ეს არის ის საგანი, რომელზეც, ვფიქრობ,

clarification: what do we call the region? Moreover, what do we mean by partners? By region, let us speak about the Caucasus, i.e. mainly Georgia, Armenia and Azerbaijan; but one could also include by extension their big and mighty neighbors as well: Turkey, Russia and Iran. Regarding the forms of partnerships, we can distinguish four levels. First, Switzerland tries to have friendly relationships with as many countries as possible. This is similar to what almost any diplomat would try and do in most countries in the world. Secondly, a more engaged way of partnership is through the work of the development agencies, either bilateral or multinational ones. Switzerland is fairly active in that field; and our country can bring not only money, but also creative ideas. Switzerland is very active in terms of international cooperation, both bilateral and multilateral. You may take for example what we are doing in some African countries, which are lacking everything. This is done our SDC (Switzerland Development Cooperation) technical cooperation programme or through our contribution to the U.N. Agencies. Regarding economies in transition, already in a better shapes, this is the role of the SECO (our Ministry of the Economy) to assist them. Concretely in your region, the highest level of cooperation is between the SECO and Azerbaijan. A very active program has been developed there with Switzerland, which tries to assist Azerbaijan in their transition towards becoming a real market economy. Surely, nothing impedes Georgia to be considered one day for a similar program. There is one sector where I am personally convinced that an intensified cooperation would make a lot of sense. I mean that of tourism. A triangular operation between the Georgian Authorities, the SDC and a Swiss Hotel vocational / management school could be a real plus for the Georgian employment and economic development. Thirdly, Switzerland could share its understanding of what federalism entails. What could be the span of practical autonomy which could be given to the various regions or minorities? How can the central State work with the decentralized entities and find a mutually acceptable balance of power? This is a topic where I think that Switzerland could potentially be a good facilitator. Switzerland would not teach anything to anybody, but could serve as an example. Some of its long experience could be shared with Georgia. Fourthly, in addition to all of that, Switzerland can offer from time to time its mediation, facilitation or “bons offices”. In your specific region, I think that Switzerland could play a role as a facilitator in that complex international set up, with all the difficult situations that crop up sometimes in the region. The difficulties between Georgia and Russia are wellknown. In that context, Switzerland represents the interests of Georgia in Moscow, and vice and versa. There are also

შვეიცარია პოტენციური, კარგი ფასილიტატორი იქნებოდა. შვეიცარია არავის არაფერს ასწავლის, მხოლოდ შეითავსებს, ასე ვთქვათ, მაგალითის ფუნქციას. გარკვეული ნაწილი მისი გრძელვადიანი გამოცდილებისა, შესაძლოა, გაზიარებულ იქნეს საქართველოში. მეოთხე: ამ ყველაფერს დამატებული, შვეიცარიას შეუძლია დროდადრო მედიაციის, დახმარების შემოთავაზება. ვფიქრობ, კონკრეტულად თქვენს რეგიონში, შვეიცარიას შეუძლია ფასილიტატორის როლის მორგება საერთაშორისო მოწყობის კომპლექსურ საკითხებში, ყველა იმ რთულ სიტაციასთან, რაც, ხანდახან რეგიონში წარმოიჭრება - ხოლმე. სირთულეები რუსეთსა და საქართველოს შორის ყველასათვის კარგადაა ცნობილი. ამ კონტექსტში, შვეიცარია წარმოადგენს საქართველოს ინტერესებს მოკოვში და პირიქით. ასევე, დაძაბულობაა ერთის მხრივ სომხეთსა და, მეორეს მხრივ, აზერბაიჯანსა და თურქეთს შორის. ამ შემთხვევაშიც, შვეიცარია ითამაშებს გარკვეულ როლს სხვადასხვა პროტაგონისტთა სურვილისამებრ. კავკასიის მხარეში მსჯელობის მთავარი საგანი მოდის რუსეთიდან, თურქეთსა და ირანიდან, რომლებიც ცდილობენ, გააფართოვონ თავიანთი გავლენის სფერო ამ არეში. ეს, განსაკუთრებით, შეეხება რუსეთის სამხრეთულ საზღვრებს. ისეთ ტერიტორიებს, როგორიცაა, მაგალითად, ჩეჩნეთი ან საზღვარი მათსა და საქართველოს შორის. თქვენი ქვეყნის

tensions between Armenia on one side and Azerbaijan and Turkey on the other side. And here as well, Switzerland could play a role if wished by the various protagonists. In the Caucasus area, the main issue comes from Russia, Turkey and Iran trying to expand their respective areas of influence. This is in particular the case regarding the Southern boundaries of Russia, with the fate of territories like Chechenia or the border between them and Georgia. To the South of your country exists as well a complicated situation, between Turkey and the Kurdish or Armenian people. In each of those situations, Switzerland could potentially play a role to help looking for a mutually acceptable situation. But of course, whenever you speak about mediation, intermediation or facilitation, you always need that both sides ask for it. Switzerland is never going to say - “hey I'm coming to hand you down, hey I'm going to tell you how to do, oh, hey you have internal problems, I'm going to tell you how to fix it.” Switzerland will only play a role when its assistance is requested. Switzerland being by definition neutral, it will never intervene in a situation unless requested upon by both parties to do it. Georgia and Switzerland are both small countries, but

სამხრეთით ასევე რთული სიტუაციაა, თურქ და ქურთ, ან სომეხ ხალხებს შორის. თითოეულ სიტუაციაში შვეიცარიას შეუძლია ითამაშოს გარკვეული როლი იმისათვის, რომ დაეხმაროს თითოეულ მხარეს ყველასათვის მისაღები გამოსავლის პოვნაში, მაგრამ, რა თქმა უნდა, როდესაც ვსაუბრობთ მედიაციაზე, შუამავლობასა და დახმარებაზე, უმთავრესი პირობაა არსებობდეს ორივე მხარის საამისო სურვილი. შვეიცარია არასდროს იტყვის - „ჰეი, მოვდივარ, რომ ჭკუა დაგარიგო, მოვდივარ, რომ გითხრა, როგორ მოიქცე, ან, იცი, შენ გაქვს შიდა პრობლემები და მე გასწავლი, როგორ გადაჭრა ისინი.“ შვეიცარია მხოლოდ საჭიროებისა და სურვილის შესაბამისად შეასრულებს გარკვეულ როლს: იმდენად, რამდენადაც შვეიცარია ნეიტრალურია, არასოდეს ჩაერევა ამ ტიპის სიტუაციებში მანამ, სანამ ორივე მხარე არ ითხოვს ამას. საქართველოც და შვეიცარიაც პატარა ქვეყნებია, მაგრამ შვეიცარია, ფაქტობრივად საყრდენი და საკვანძო ქვეყანაა ევროპაში.

რა შეიძლება ვისწავლოთ შვეიცარიისგან და მოვარგოთ ჩვენს ქვეყანას და პირიქით, რა შეიძლება ისწავლოს შვეიცარიამ საქართველოსგან? მართალი ბრძანდებით. ბევრი მსგავსებაა. და პარალელიც უფრო მეტია საქართველოსა და შვეიცარიას შორის.

Switzerland is a pillar and milestone in Europe. What can be studied from Switzerland and adapted for our country and in contrast, what can Switzerland study and adapt from Georgia? You are right, there are many similarities. And there are even more parallelisms between Georgia and Switzerland. For example, both are small countries, both are mountainous countries, and both are surrounded by powerful countries. What can the Swiss people bring to Georgia is the way how they have learnt to live together, ensuring a regional freedom and representation for minorities, as well as a certain autonomy to take local initiatives. Georgia was an important component of a huge empire, the Soviet Union. It grew up significantly, but then blew up and had to shrink. Switzerland never belonged to any empire. Switzerland grew up differently; it emerged from the successive union of 26 Cantons. The Cantons are very different in size (some a more than one hundred times bigger than others). In our Parliament, our decisions are always made by a consensus between the upper and lower house, which means that the representation of the tiny cantons is more than representative of their sizes. It is a highly disproportionate representation of the tiny entities, but it helps those tiny entities to maintain

მაგალითად, ორივე პატარა ქვეყანაა, ორივე მთა-გორიანი და ორივე გარშემორტყმულია ძლიერი ქვეყნებით. ის, რაც შვეიცარიას შეუძლია საქართველოს გაუზიაროს, არის თანაცხოვრების გზა, გარანტირება რეგიონული თავისუფლებისა და უმცირესობების წარმომადგენლობა ისევე, როგორც გარკვეული ავტონომიის, რომელიც იღებს ლოკალურ ინიციატივებს. საქართველო შეადგენდა უზარმაზარი იმპერიის - საბჭოთა კავშირის მნიშვნელოვან კომპონენტს, რომელიც დაინგრა. შვეიცარია არასდროს ყოფილა რომელიმე იმპერიასთან მიკუთვნებული. შვეიცარია სხვა კუთხით გაიზარდა; ის წარმოიქმნა 26 კანტონის თანმიმდევრული შეკავშირებით. კანტონები ძალიან განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან ზომით (ზოგი, ალბათ, ასჯერ დიდია სხვაზე). ჩვენს პარლამენტში, გადაწყვეტილებები ყოველთვის ზედა და ქვედა „სახლებს“ შორის კონსესუსის გზით მიიღება, რაც იმას ნიშნავს, რომ პატარა კანტონების წარმომადგენლობა გაცილებით მეტია მათი ფართობის წარმომადგენლებზე. ეს ეგზომ არაპროპორციული წარმომადგენლობა პატარა წარმონაქმნების იდენტურობის დაცვის უმჯობესი მექანიზმია. გაანალიზება იმისა, თუ როგორ შეიქმნა და გაიზარდა შვეიცარია, შესაძლოა, მეტად საინტერესო იყოს საქართველოსთვის. ყველაფერი არ წყდება ფედერაციულ დონეზე. პირიქით, არსებობს დაახლოებით ცხრაასი ინტერ-კანტონალური კრება. შედეგად კი, სანამ ისინი თანხმობას განუცხადებენ ე.წ. „ზედა დელეგატებს“ გარკვეულ ამოცანებთან დაკავშირებით კონფედერაციასა თუ შვეიცარიის პარლამენტში, ისინი ამჯობინებენ ინტერ-კანტონალური კონფერენციის ორგანიზებას, სადაც უპირველესად ერთმანეთთან თანხმდებიან დეცენტრალიზებული გზით ამა თუ იმ საკითხის გადაწყვეტაზე, ინარჩუნებენ პასუხისმგებლობას და აყალიბებენ ბიუჯეტს კანტონების პასუხისმგებლობის ქვეშ. მსგავს შემთხვევაში, კონფლიქტი, რომელიც აფხაზეთში მოხდა, ალბათ, არც მოხდებოდა. თქვენს ქვეყანაში უმცირესობათა ნაწილი იმედგაცრუებას განიცდის, ვინაიდან გრძნობენ, რომ არ სცემენ პატივს საკმარისად. სისტემა არ ზრუნავს მათ კეთილდღეობაზე ისე, როგორც ამას ჩვენ ვაკეთებთ შვეიცარიაში. თქვენს ქვეყანაში ეს იმიტომ ხდება, რომ კონსტიტუცია გამუდმებით ეძებს ძალაუფლებათა მართებულ ბალანსს ფედერალური სახელმწიფოს ინიციატივებსა და ლოკალური ერთეულების ინიციატივებს შორის, ისე, რომ ადგილობრივი მოსახლეობა თავს მნიშვნელოვნად თვლის. შვეიცარიული მოდელი ამ სფეროში მართლაც რომ ეფექტური და გამოსადეგია. ამდენადვე; შვეიცარიას შეუძლია საქართველოსგან შეითვისოს საქართველოს მაცხოვრებელთა გულკეთილობა. შვეიცარიაში ხალხი ოდნავ უფრო გულგრილია. ცალსახაა, ეს მენტალობის ანარეკლია, თუ შევძლებთ მცირედ მაინც თქვენს მიმსგავსებას, ვფიქრობ, ძალიან წაგვადგება. მეორე, რაც შვეიცარიას შეუძლია თქვენგან ისწავლოს პრობლემების გაძღოლისა და გამკვლავების უნარია; საქართველოში მოგზაურობისას შევნიშნე (დაახლოებით იმავეს შევესწარი ისრაელშიც), რომ საინტერესოდ მარჯვე და მოქნილობი ხართ ამა თუ იმ საკითხის გადაწყვეტისას მაშინ, როცა ჩვენ არც თუ იშვიათად, უფრო მეტად, პროცესზე ვართ

their own identity. It could be quite interesting for Georgia to learn how Switzerland built up. Not everything is decided at the federal level. On the contrary, I think there are something like nine hundred inter-cantonal conventions. As a result, before they agree to “delegate upwards” certain tasks to the Confederation and to the Swiss government, they prefer to organize an inter-cantonal conference, where they agree among themselves about a decentralized way to do it, keeping the responsibility and the corresponding budget under the responsibility of the Cantons. With that, the conflict as it happened in High Abkhazia would perhaps not have happened. In your country some of the minorities are being frustrated because they have the feeling that they are not respected enough and would not benefit from a system like we have operating in Switzerland. This is because in our country, the Constitution constantly looks for the right balance of powers between the Federal State’s initiatives and the local ones, so that the local people have a feeling that their voice matters. This is an area that the Swiss model stands very useful and helpful. Reciprocally, Switzerland can learn from Georgia the kindness of the people in Georgia. In Switzerland, the people are a bit dry. No doubt, it's a question of mentality? And if we could adopt a little of your mentality, I think that it would be useful. The second thing Switzerland can learn from you is how to handle and manage the problems. I have noticed it while traveling in your country (and I witnessed a bit the same in Israel): we have an interesting agility and flexibility in handling things, while we are sometimes too processoriented. At the end of the Soviet period, your country was in a very bad shape. By not being any more able to export some of your goods to Russia, Georgia lost a significant source of revenue. Nevertheless, despite that very difficult situation, you managed to rebuild your country. In general, the evolution is remarkable and I am quite impressed by your ability to develop the country, even if it sometimes means to takes risks and bold initiatives. In Switzerland, everything is too perfect. Hence more difficulty to recognize that what we did is not always perfect and that there is need to reform it to further improve it. You were an observer during the elections, what have you seen, what was bad, what was good, what are the main challenges in this regard? As OSCE observers, we are bound by a code of conduct. And a part of it consists in remaining discreet vis-a-vis the media about what we have seen. Each of us reports internally towards the ODIHR central team, which in turn issues a consolidated report to the Government and also to the media.

ორიენტირებულნი. საბჭოთა პერიოდის დასასრულს, თქვენი ქვეყანა ძალიან ცუდ მდგომარეობაში აღმოჩნდა იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ ვეღარ ახერხებდით პროდუქციის საექსპორტოდ გატანას რუსეთის მიმართულებით. საქართველომ დაკარგა შემოსავლის მნიშვნელოვანი წყარო. თუმცა, მიუხედავად ურთულესი სიტუაციისა მოახერხეთ და აღადგინეთ თქვენი ქვეყანა. ამ შესანიშნავმა ევოლუციამ დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე. მოხიბლული ვარ თქვენი შესაძლებლობით, განავითაროთ ქვეყანა მაშინაც კი, როცა ის ასეთ რისკიან და ზედმეტად გამბედავ ინიციატივებს ითხოვს. შვეიცარიაში ყველაფერი ზედმიწევნით სრულყოფილია.

თქვენ აკვირდებოდით საარჩევნო პროცესს საქართველოში, როგორ შეაფასებდით ამ პროცესს და როგორ ფიქრობთ, რა არის ძირითადი გამოწვევები ამ კუთხით? როგორც ეუთოს დამკვირვებლები, გარკვეულწილად, შებოჭილნი ვართ ქცევის ნორმებით. თითოეული ჩვენგანი ანგარიშს აბარებს ODIHR ცენტრალურ ჯგუფს, რომელიც ამზადებს კონსოლიდირებულ ანგარიშს და აწვდის მას როგორც მთავრობას, ასევე მედიას. მიუხედავად ამისა, იმაზე დაყრდნობით, რისი ნახვაც მე პირადად შევძელი, ვიტყოდი, რომ არჩევნების პროცესს ეთქმოდა დემოკრატიული. შემიძლია მოგითხროთ იმ მცირე გაუგებრობაზე, რასაც წავაწყდი: ერთ-ერთ საარჩევნო უბანზე შევნიშნე სპეციალური ავტობუსით მომავალი ხალხი. ასეთი გარემოებებისას რთულია გაიგო, ხალხი საკუთარი ნებითაა მოსული არჩევნებზე თუ რომელიმე პარტიამ ან/და კანდიდატმა შესთავაზა ლანჩის სანაცვლოდ მისთვის მიეცა ხმა. ამასთან, ოთხი უნიფორმაში შემოსილი პოლიციელი მოვიდა ზუსტად ავტობუსის მოსვლის დროს. შესაძლოა, ეს დამთხვევაცაა, მაგრამ შესაძლოა, მართლაც იყო ოდნავი დარღვევა საარჩევნო პროცესში, არ ვიცი. ამასთან, მიუხედავად იმისა, რომ ერთმნიშვნელოვნად და გასაგებადაა მითითებული კამერის აკრძალვის შესახებ შესაბამის ნორმატიულ აქტში, სამ საარჩევნო უბანზე ვიდეო კამერები შეიმჩნეოდა. ახლა არ ვამბობ, რომ ეს პრობლემაა, რადგან, მაგალითად, სომხეთში, კანონი საპირისპირო იყო: მოთხოვნილი იყო ვიდეო კამერების ფლობა; წავაწყდი კიდევ ერთ ფაქტს: ერთმა პიროვნებამ მოახერხა ხმის ორჯერ მიცემა, ერთხელ - გადასატანი ყუთით ხმის მიცემისას (შესაძლოა, როგორც ფიზიკური ნაკლის მქონე პირმა), და მოგვიანებით,

That being stated, I can nevertheless tell you that - based on what I could personally see - the way and manner how the elections were conducted can be called democratic. A few minor points, which I did observe, were instances like the following. In one of the polling stations, I witnessed many people arriving in special buses. In such circumstances, it is hard to know whether those people came on their own or if it is a party (or a candidate) who has offered them lunch and invited them to vote for him. In addition, four police officers in uniform arrived exactly at the same time than the bus. Maybe it is a coincidence, but maybe there you had there a little bit of trumpeted voting. I do not know. I also witnessed that, despite the fact that it was clearly indicated in the rules that no video camera should be filming the polling box, in three places there were video cameras. Now I do not say if it is a problem or not, because for example, when I was in Armenia, the rule was the opposite: it was requested to have video cameras. Finally, I came across a case where a single person managed to vote twice, once using the mobile voting (supposedly as a handicapped person) and thereafter again in the polling station. That's what I can report as facts.

ისევ, საარჩევნო უბანზე. ეს არის ის, რაც შემიძლია, ავსახო ანგარიშში.

რა შეიძლება ვისწავლოთ შვეიცარიის პარლამენტისგან? მე არ ვფლობ ბევრ ინფორმაციას საქართველოს პარლამენტის მუშაობის შესახებ. მაგრამ შემიძლია ვთქვა, როდესაც შვეიცარიის პარლამენტში ხმის მიცემაა, სამუშაოს 90 % მანამდეა შესრულებული. ეს ყველაფერი, ასე ვთქვათ, მოსამზადებელი ეტაპია, ზედმიწევნით კარგად განხორციელებული, რაც ნიშნავს იმას, რომ საპარლამენტო სესიების დროს ჩვენ ვხელმძღვანელობთ დღის წესრიგით, ვცდილობთ მაქსიმალურად მივყვეთ მას. შესაძლოა, დავიწყოთ ხუთი წუთით ადრე, ან დავასრულოთ ორი წუთით გვიან, მაგრამ ზოგადად, ჩვენ მივყვებით პროცედურების გეგმას. არსებითი ხასიათისაა ის ფაქტი, რომ ყველამ დაზუსტებით იცის საკუთარი მოვალეობა: რა სახის მსჯელობაა საჭირო პარტიის მოსამზადებელ სხდომაზე, რა სახით გააცნონ წინადადება ან ხარვეზი კომისიებს, რამდენი და როდის ისაუბრონ პლენარულ სხდომებზე. ეს არის ის თავისუფალი სივრცე, რომელსაც ჩვენ ვუფრთხილდებით როგორც ჯეროვან საშუალებას მშვიდი და ეფექტური დემოკრატიული სისტემის ასაგებად.

How can we learn from Switzerland's Parliament? I do not know so much about the way how the Georgian parliament works. But what I can say is that when the Swiss Parliament votes, 90% of the work is done before. It's all about the preparatory work, which is extremely well done in Switzerland. This means that we have an agenda for the Parliament sessions and most of the time we follow it closely; we maybe five Minutes too early or two minutes late, but in general, we follow the plans of the proceedings, and this without jeopardizing the democratic content of our debates. Everything is so well structured. It is essential that everybody precisely knows what is expected from her or him: what to discuss within the party’s preparatory meetings, what and how to introduce a proposal or an amendment during the work of the Commissions, how long and when to speak in the plenary sessions. And it is key that every parliamentarian spontaneously abides to those rules and procedures. To exactly know our respective spaces of freedom and those where we have to respect the others’ standpoint is essential for a smooth and efficient exercise of the democratic system.

მოკლევადიანი სადამკვირვებლო მისიის ანგარიში: კლოდ ბეგლე - ზუგდიდი, საქართველო ჯგუფი 06-01

18-23 ოქტომბერი 2017

STO OBSERVER REPORT: TEAM 06-01

CLAUDE BÉGLÉ AT ZUGDIDI, GEORGIA

18-23 OCT 2017

1. მიმოხილვა კარგად მომზადებული მისია, რომელიც კარგ ბრიფინგებს/ გამოკითხვებს აწარმოებდა. მშვიდი და წყნარი არჩევნების დღე იყო, მიუხედავად იმისა, მას შემდეგ რაც ყველა ბიულეტენი მაგიდაზე დალაგდა შუქი გამოირთო! პროცედურები მეტწილად წესების დაცვით მიმდინარეობდა. თუ კი იყო დარღვევები (ხმების მოსყიდვის შესახებ ინფორმაციას ვერბალურად ვიღებდით, თუმცა ადგილზე ასეთი შემთხვევა არ დადასტურებულა), ისინი საარჩევნო უბნის გახსნამდე ან მის ფარგლებს გარეთ მოხდა. ცოტა არ იყოს გაგვაოცა ხალხის განწყობამ და იმან თუ რამდენად დადებითად მიიღეს მათ ჩვენი ვიზიტი, ყოველგვარი ეჭვის გარეშე, ხალხი მადლობასაც გვიხდიდა მათი უბნის მონახულების გამო.

1. SUMMARY A well-prepared mission, with good briefings / debriefings. Smooth and in general quiet E-day, even if there was a black-out when all ballots were on the table at the moment of counting them! Procedures were largely respected. If there were irregularities (vote purchasing was often verbally reported, but not verified in situ), they may have happened before or outside the polling stations. We were in fact surprised how well we were received everywhere, with no suspicion and even with people thanking us for visiting their polling station.

2. არჩევნებამდე 18 ოქტომბერს, 4 საათზე ჩამოფრენის შემდეგ, მშვიდად გადაგვიყვანეს სასტუმროებში. სასტუმრო ჰუალინგი, ჩინური ბიზნესი, საკმაოდ მოხერხებული აღმოჩნდა. შუადღით საკმაოდ კარგად მომზადებული და სასარგებლო ბრიფინგი გაიმართა. განსაკუთრებით საინტერესო იყო განყოფილებები ადგილობრივი პოლიტიკის, ეროვნული უმცირესობებისა და მედიის შესახებ. საქართველო მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი კომპლექსურობით გამოირჩევა, რაც მისი მდიდარი ისტორიით, ერთმანეთთან შერწყმული ჰელენისტური, თურქული, რუსული და ირანული გავლენებით არის განპირობებული. ამ გზაჯვარედინზე მდებარეობის გამო ის ეთნიკურ უმცირესობათა სხვადასხვა ჯგუფებს მასპინძლობს, რომელთა უმრავლესობაც მთაგორიან ადგილებშია თავმოყრილი. ბოლოს მან საკმაოდ რთული პერიოდი გამოიარა სსრკ-ს დაშლის შემდგომ (უსაფრთხოებისა და ეკონომიკური თვალსაზრისით), თუმცა ეს ქართველებს ხელს არ უშლის იამაყონ თავიანთი ერით. მომდევნო დღეს, ბრიფინგი საარჩევნო დღესთან დაკავშირებული პროცედურების შესახებ პრაქტიკულ რეკომენდაციებს დაეთმო, კონკრეტულად კითხვარების შევსებისა და საარჩევნო კალმის გამოყენების საკითხს. 19 ოქტომბერს ქვეყნის დასავლეთ ნაწილი მოვინახულეთ და სპეციალურად ჩვენთვის გამოყოფილი ავტობუსით 6 საათიანი მოგზაურობა დავიწყეთ. საქართველოში ნატიფად ხდება გადასვლა თბილისთან ახლოს მდებარე უსწორმასწორო მთაგორიდან შავი ზღვის ახლოს მობინავე ნახევრად ტროპიკულ მცენარეებზე, რაც ქმნის ერთგვარ დერეფანს მთათა ორ სისტემას შორის: სამხრეთით სომხეთის და ჩრდილოეთით კავკასიის. ავტობუსი გაჩერდა გორში (სტალინის დაბადების ადგილი), ქუთაისი (საქართველოს ყოფილი დედაქალაქი) და

2. PRIOR TO E-DAY Upon arrival on 18 October at 4 am, we were smoothly dispatched from the airport to the hotels. The Hualing Hotel, a Chinese venture, were very convenient. Quite well prepared and instructive briefing at midday. Particularly interesting were the chapters on local politics, national minorities and media. Georgia is a country of particular complexity, due to its rich history, at the confluent of Hellenistic, Ottoman, Russian and Persian influences. Being located at such a cross-road, it hosts a number of ethnic minorities, having mainly flown in the mountainous areas. Finally, it went through difficult times when exiting the former USSR (both from a security and an economic standpoint), which does not impede Georgians to be proud of their nationality. On the next morning, the briefing continued with practical recommendations on The E-day procedure, the way how to fill questionnaires and the use of the E-pen. Then we went on 19 October in a specially organized bus for a six hours trip towards the Western part of the country. Georgia gently bends down from the rugged highlands near Tbilisi towards the semi-tropical plains near the Black Sea, this constituting a corridor between two chains of high mountains, the Armenian ones to the South and the Caucasus to the North. The bus made stopovers near Gori (Stalin’s birthplace), Kutaisi (the former capital of Georgia) and Senaki, where our LTO’s - Jehodit Orland and Peklar Vihervas - gave us a short regional briefing. Short, because it

სენაკში, სადაც ჩვენმა გრძელვადიანი მისიის დამკვირვებლებმა იეჰოდით ორლანდმა და პეკლარ ვიერვასმა - მოკლე რეგიონული ბრიფინგი ჩაატარეს. მოკლე, რადგან უკვე გვიან იყო. ბოლოს, ჩვენი გუნდი (უკვე სრული შემადგენლობით: გერმანელი ქალი, ქართველი თარჯიმანი, მძღოლი და მე) საბოლოო დანიშნულების ადგილისკენ - ზუგდიდისკენ გაუდგა გზას. 20 ოქტომბერს, ზუგდიდის სოფლები ანუ ის არეალი დავათვალიერეთ, რომელზეც დაკვირვება მოგვიწევდა. ეს პროვინციული ქალაქი, თბილისთან შედარებით, უფრო ღარიბი და ნაკლებად განვითარებული. აქ უმუშევრობის დონე 60% აღწევს. თუმცა ბევრი ცდილობს ანაზღაურებადი სამუშაო ავტარქიულ პრაქტიკას (ღორი, რამდენიმე ქათამი) შეუთავსოს. ქალაქი, რომელიც ინდეპენდისტურად განწყობილ აფხაზეთის ტერიტორიას ესაზღვრება, 2008 წელს რამდენიმე დღით რუსული არმიის მიერ ოკუპირებული აღმოჩნდა. ეს ყველაფერი დასრულდა, მაგრამ მოსახლეობაში მაინც იგრძნობა იმედგაცრუება. მსგავსია არჩევნების მნიშვნელობის/ არსის მიმართ დამოკიდებულება. ბევრი ფიქრობს, რომ არჩევნების შედეგის მიუხედავად მათი ყოველდღიურობა არ შეიცვლება. ჩვენი შესაძლებლობების ფარგლებში ვეწვიეთ ყველა საარჩევნო უბანს. მათი უმრავლესობა სკოლებში იყო მოწყობილი, უნდა აღინიშნოს სკოლების ცუდი ინფრასტრუქტურა. საუბნო საარჩევნო კომისიის ორი მესამედს ქალები შეადგენდნენ, რომელთა უმრავლესობა მასწავლებლები იყვნენ. ეს შესაძლოა მცირე პრობლემად ჩაითვალოს არჩევნების დამკვირვებლების ნეიტრალურობის აუცილებლობის გათვალისწინებით. როგორ შეიძლება, რომ ისინი იყვნენ დამოუკიდებლები, მაშინ როცა მათ ხელფას სახელმწიფო უხდის, რომელიც თავის მხრივ დომინანტ პარტიასთან არის მჭიდროდ დაკავშირებული. ასევე, ერთ-ერთი საუბნო საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარე იყო პროფესიონალი მოცეკვავე, რომელიც ხელფას იმ მუნიციპალიტეტისგან იღებდა, რომელიც არჩევნებში გადარჩევისთვის იყო წარდგენილი. ბოლოს, ერთი ანეკდოტიც: ქალმა - ერთ-ერთი საუბნო კომისიის წევრმა დიდი სიამაყით აღნიშნა, რომ მას ჰყავდა ქალიშვილი, რომელიც ახლა ბერლინში ცხოვრობდა და რომელიც თავად იყო დამკვირვებელთა გუნდის წევრი ბოლოს გამართულ ბუნდესტაგის არჩევნებზე! 3. არჩევნების დღე 21 ოქტომბერს, არჩევნების დღეს, 7 საათზე პირველ საარჩევნო უბანზე მივედით გაფრთხილების გარეშე. საუბნო კომისიის ყველა წევრი ადგილზე იყო. ყველა მათგანს მწვანე ზედა ეცვა სხვებისგან გამოსარჩევად. კომისიის თავმჯდომარემ მათ შესაბამისი ინსტრუქციები გააცნო. იგრძნობოდა აღფრთოვანება, რადგან რამდენიმე ადამიანი ხმამაღლა და ერთდროულად საუბრობდა. თუმცა ყველა მათგანმა კარგად იცოდა რა უნდა გაეკეთებინა. ყველა მათგანი ასევე კარგად იცნობდა ერთმანეთს, როგორც ხდება ხოლმე ამ ტიპის სოფლებში. ყველა საჭირო ნივთი ადგილზე იყო, არაფერი არ აკლდა. ყველა პროცედურა წესების დაცვით განხორციელდა. უბნის ოფიციალურად გახსნამდე 15 წუთით ადრე ყველა მზად იყო. შემდგომ ჩვენ შემთხვევითი შერჩევის გზით ვეწვიეთ 9 უბანს, ხშირად ვიცვლიდით ლოკაციას, რათა არავის მოეხერხებინა იმის წინაწარ განსაზღვრა სად მივიდოდით შემდეგ. თითო ლოკაციაზე დაახლოებით 45 წუთი დავყავით. ერთ შემთხვევაში, მოულოდნელად მეორედაც მივედით უბანზე.

was already late. Finally, our team (now completed: a German lady, a Georgian translator, the driver and me) proceeded to our final destination, Zugdidi. On 20 October, we went to explore the area of observation which had been allocated to our team, in the countryside around Zugdidi. This provincial town is much poorer and less developed than Tbilisi. Its unemployment rate is as high as 60%. But many people try to combine there a remunerated activity with some autarky practices (a pig, a few chickens, ...). Situated near the independentist territory of Abkhazia, the town has been occupied in 2008 for a couple of days by the Russians troops. All of that is over, but one still perceives a certain sense of disillusion among the population. The same happens regarding the meaningfulness of the elections. Whatever the outcome, many believe that it would anyway not change much to their daily lives. We visited as many polling stations as possible. Most of them were installed in schools, by the way in fairly deteriorated conditions. At least three quarter of the PEC members being present in the polling stations were women, many of them being teachers. This could potentially represent a slight problem regarding the necessary neutrality of the staff supervising the elections. How can they be independent, since they are paid by the government, which in turn is very close to the dominant party? Similarly, the president of another PEC was a professional dancer, whose salary was paid by that same municipality representing itself to the electors to be reconducted. Finally, a gracious anecdote: a lady - member of one of the PECs where we went - proudly told us that she had a daughter living in Berlin, which had herself participated to an observation team during the last Bundestag elections!

3. THE E-DAY On 21 October - the E-Day -, we went at 7 am to a first polling station without having announced us. All PEC members were present. They were wearing a sort of green blouse, as a distinctive sign. The PEC President gave them the necessary instructions. One could perceive a certain excitement, with quite a number of people speaking rather loudly and at the same time. But they all knew well what to do. And they also knew all each other very well, as it is often the case in such villages. The material was available on the spot, with nothing missing. All opening procedures were correctly respected. Everybody was ready and in place 15 minutes before the official opening. We then randomly visited nine polling stations, changing locations so that nobody could predict where we would arrive. We spent in average 45 minutes per location. In one case, we even came a second time by surprise. In general, we did not see much anomalies to report. People were quiet and the procedures respected. It was even surprising how

ზოგადად, არ შეგვიმჩნევია ბევრი ანომალია, რომ აღგვენიშნა. ხალხი მშვიდად იყო და პატივს სცემდა პროცედურებს. უფრო მეტად მაოცებს ის თუ რამდენად კარგად მიგვიღეს. ყველგან გულღიად გვხვდებოდნენ. საუბნო კომისიის წევრები მადლობას გვიხდიდნენ მათ უბანზე მისვლის გამო! გვიღიმოდნენ და მეგობრულები იყვნენ. თუმცა არჩევნებში მონაწილეთა რიცხვი საკმაოდ დაბალი იყო. ამის მიზეზი, როგორც ჩანს არის ა) იმედგაცრუება ბ) რეგიონის ბევრი მაცხოვრებელი მეზობელ აფხაზეთში იყო და ვერ მოახერხა ხმის მისაცემად მოსვლა. რამდენიმე პატარა ინციდენტი რომლის აღნიშვნაც ღირს არის რამდენიმე ლოკაციაზე დამონტაჟებული კამერა, რომელიც საარჩევნო ყუთს იღებდა (რაც ეწინააღმდეგება დადგენილ წესებს). ერთ-ერთი უბნის წინ ავტობუსები შევნიშნეთ. ერთერთი ავტობუსის მაშინ მოვიდა, როცა 4 პოლიციის ფორმაში გამოწყობილი სამართალდამცველი თავიანთი მანქანით გამოჩნდა. უბრალო დამთხვევაა? საღამოს 8 საათიდან, ერთ-ერთ უბანს ხმების დათვლის პროცედურაში ვეხმარებოდით. პროცედურები დაცული იყო, თუმცა რიგ შემთხვევაში ოდნავ გამარტივებული. ეს არ ნიშნავს გაყალბებას. საუბნო კომისიის ყველა წევრი ერთი სოფლიდან იყო და იმდენად კარგად იცნობდნენ ერთმანეთს, რომ შესაძლო იყო მათ შორის არსებული ურთიერთნდობის დანახვა, მაშინაც კი თუ სხვადასხვა პარტიებს წარმოადგენდნენ. უფრო უცნაურია ის ფაქტი, რომ ზუსტად მაშინ როცა ყველა ბიულეტენი მაგიდაზე ეწყო, შუქრი ჩაქრა. თუმცა რამდენიმე წამში, ათამდე მობილურის ფარნით განათდა იქაურობა. რთული იმის გარკვევა ზუსტად რა მოხდა. თუმცა ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მნიშვნელოვანი სახის გაყალბება ასეთ მოკლე დროში მომხდარიყო. შემდგომ ჩვენ თან ვახლდით პოლიციის მანქანას, რომელმაც ბიულეტენები საოლქო საარჩევნო კომისიაში, ზუგდიდის ცენტრში გადაიტანა. საუბნო საარჩევნო უბნის, პოლიციისა და ჩვენი მანქანა 300 ბიულეტენს იცავდა, ეს იყო რესურსების უპრეცედენტო მობილიზება! უნდა აღინიშნოს, რომ გზაზე არც ერთი ინციდენტი არ დაფიქსირებულა. როცა საოლქო საარჩევნო კომისიაში მივედით, ადგილი ხალხით გადავსებული იყო, რამდენიმე მათგანი დახურულ კარს მიღმა აჟიტირებული ჩანდა. ეუთოს სხვა ჯგუფი უკვე შიგნით იყო. ამიტომაც სხვა საოლქო საარჩევნო კომისიაში მისვლა გადავწყვიტეთ, რომელიც ზუგდიდიდან ნახევარი საათის სავალზე იყო. იქ ატმოსფერო გაცილებით მოწესრიგებული და მშვიდი იყო. ყოველი საუბნო საარჩევნო კომისიის გუნდი რიგრიგობით შედიოდა, ხოლო საოლქო საარჩევნო კომისიის წარმომადგენელი მათ არეგისტრირებდა. ოთახის კედლის სიგრძეზე დამკვირვებელთა დიდი პანელი იყო შეკრებილი, რომელიც შედეგებს აკვირდებოდა. ყველაფერმა მშვიდად, მოწესრიგებულად და გამჭვირვალედ ჩაიარა. უბანი, დილის 3 საათის შემდეგ დავტოვეთ. 4. არჩევნების შემდეგ საოლქო საარჩევნო კომისიაში 22 ოქტომბერს დავბრუნდით, ერთ-ერთი არასამთავრობო ორგანიზაციის საჩივრის გამო: ერთ-ერთმა ამომრჩეველმა მოახერხა საკუთარი ბიულეტენის ჩაგდება მობილურ საარჩევნო ყუთსა და იმ ყუთშიც, რომელიც უბანზე იყო. ეს ფაქტი უკვე მოკვლეული და დადგენილი იყო საოლქო საარჩევნო კომისიის წარმომადგენელთა მიერ, რომლებმაც ამ უბნის თავმჯდომარის წინააღმდეგ გამოძიების დაწყება გადაწყვიტეს. შემდეგ ჩვენ მივიღეთ ოფიციალური შეტყობინება, რომელშიც ყველა რეგიონული ხმების დათვლის საბოლოო შედეგი იყო წარმოდგენილი. ამის შემდეგ ჩვენი შტაბისკენ გადმოვინაცვლეთ. დღის დანარჩენი ნაწილი (კვირა) თავისუფალი იყო, ამ ფაქტით ვისარგებლე და მოვინახულე ზუგდიდის სასახლე, ქალაქის

well we were received. There is not a single place where we did not feel welcome. On the contrary, PEC members often thanked us for having chosen to visit them! They were overall smiling and friendly. However, the participation ratio was rather low. The reasons seem to be: a) disillusion, b) many people of the region were in the nearby region of Abkhazia, but there could not come back to vote. The only little incidents worth reporting are: on several locations, a camera was installed filming the ballot box (which was not in line with the established rule). We also noticed in front of one of the stations a gathering of buses. And even one of those buses arrived at the same time that a car with four uniformed police officers. A coincidence? We assisted as from 8 pm in one of the polling station to the counting of the ballots. The procedures were correctly respected, even if sometimes slightly simplified. This did not mean a fraud. All PEC attendants were belonging to the same village and they knew each other so well that we could perceive a kind of mutual trust among them, even when they belonged to different parties. More curious were the fact that, precisely when all ballots were on the table for counting, the light disappeared! However, within seconds a dozen of mobile telephones lighted up their torches. It is not possible to determine what exactly happened; but is unlikely that a substantial fraud could have taken place in such a short lapse of time. We then accompanied a police car, which conveyed the ballots to the nearest TEC, in the centre of Zugdidi. What a deployment of means (the PEC car, the police car and ours) for 300 ballots! No incident happened on the way. When we arrived to the TEC, it was overcrowded, with many people and quite some agitation in front of their closed door. Another OSCE team was already inside. We therefore went to another TEC, half an hour away outside the town of Zugdidi. The ambiance there was much quieter and orderly. Each PEC team were entering one after the other, while the TEC officers registered their results accordingly. A large panel covering a whole wall of the room were filled one line after the other, with observers from all corners being able to watch the results in-progress. It went smoothly, in a disciplined and transparent manner. We left slightly after 3 am.

4. AFTER THE E-DAY We returned on 22 October to the TEC due to a complaint deposited by a NGO: an elector had managed to deposit ballots both in a mobile voting box and at a polling station. The facts had already been verified and confirmed by the TEC officers, which decided to open an investigation against the head of the concerned PEC. We then received the official manifest with the consolidated results of all regional votes. After which we left to our base. The rest of the day (Sunday) was free and I took advantage of that time to visit

ტრადიციული ბაზრობა (ძალიან მეგობრული ხალხით), მართმადიდებლური ეკლესია და მესტიის გზაზე მდებარე ულამაზესი მთები. ეს ქვეყანა სავსეა ბუნებისა და კულტურის საგანძურით. საღამოს, ყველა მოკლევადიანი სადამკვირვებლო მისიის წარმომადგენელი, შეხვდა შესაბამის გუნდს გრძელვადიანი სადამკვირვებლო მისიიდან შედეგების გასაცნობად, რომელიც ტრადიციული სადილით გაგრძელდა. ქალაქში გასეირნებამ კიდევ ერთხელ დამარწმუნდა, რომ იქ მცხოვრები მოსახლეობა იმსახურებს უკეთესი ცხოვრების შანსს. 23 ოქტომბერს, ვითხოვე (რადგან ამის უფლება მქონდა) უკან დავბრუნებულიყავი არა მანქანით, არამედ მატარებლით. სხვათა შორის, მოვიხიბლე ჩემი მატარებლის ხარისხით, კომფორტით, სიჩქარითა და პუნქტუალურობით. ამან კიდევ ერთხელ მომცა ადგილობრივებთან გასაუბრების საშუალება, რომლებიც უდავოდ ძალიან გახსნილები და მეგობრულები არიან. თბილისში ყოფნისას ვეწვიე შვეიცარიის ელჩს, ბატონ ლუკას ბეგლინგერს. ჩვენ ვისაუბრეთ ქვეყანასა და რეგიონში არსებულ პოლიტიკურ სიტუაციაზე. მე ვიზიარებ იმ მოსაზრებას, რომ ერთმანეთისგან უნდა გაიმიჯნოს ოფიციალური რიტორიკა და ის პრაგმატულობა, რომლითაც ქვეყანა ვითარდება. მე შევეცდები თანამშრომლობის ორი დოკუმენტის ადვოკატირებას: ა) საქართველოს შეუძლია დიდი სარგებლის მიღება შვეიცარიის დუალური განათლების სისტემით, ბ) ლოზანის სასტუმროს სასწავლებელს (LAUSANNE HOTEL SCHOOL) შეუძლია ამ მშვენიერი ქვეყნის ტურისტული პოტენციალის გაზრდა. ისტორიითა და ქარიზმით სავსე თბილისის ცენტრის დასათვალიერებლად სულ საათნახევარი გამოვყავი. ამის შემდგომ ტაქსით გავემართე სასტუმროში, სადაც კიდევ ერთ შედეგების გაცნობის პროცესში მივიღე მონაწილეობა, ეს პროცესიც სამართლიანი, სანდო და ინსტრუქციული იყო. საღამო სოციალურ-რეკრეაციული ღონისძიებით დასრულდა. საღამოს განმავლობაში კიდევ ერთხელ მოვიხიბლე ახალგაზრდა ქართველის (ქრისტინა არაკელოვას) პოზიტიური დამოკიდებულებითა და პატრიოტიზმით. ეს მიღება თავისი კულტურული ასპექტებით გვიანობამდე გაგრძელდა, მანამ სანამ აეროპორტში გამგზავრების დრო არ დადგა. მოკლედ, საარჩევნო პროცესის ტექნიკური დეტალები საკმაოდ კარგად იყო ორგანიზებული იმ რეგიონში, რომელშიც მე ვიმყოფებოდი. რა თქმა უნდა, როგორც ბევრი ამბობს, ის ჯერ კიდევ არ არის ისეთივე განვითარებული დემოკრატია, როგორიც ჩვენია. ერთ ღამეში ათწლეულობის განმავლობაში გამომუშავებული უცნაური ჩვევები ვერ შეიცვლება. თუმცა მომავლის იმედის ქონა აბსოლუტურად გამართლებულია. საქართველოზე ჩამოყალიბებული ჩემი შთაბეჭდილება ისაა, რომ სქართველო მდიდარი და რთული ისტორიის მქონე სახელმწიფოა, რომელსაც ფესვგადგმული ტრადიციები აქვს და სურს განვითარდეს იმ სახელწიფოთა მსგავსად, რომლის ხედვებსაც იზიარებს. ის ახლა მისი მეზობელი, დიდი და ძლიერი რუსეთის დამბალანსებლად ევროპას მიიჩნევს და მისკენ იყურება, უფრო დაჟინებითაც ვიდრე ამერიკისკენ. ჯერ კიდევ ბევრი სჭირდება ნამდვილი დემოკრატიისა და საბაზრო ეკონომიკისკენ მიმავალი გზის გავლას. თუმცა ისინი ამ გზაზე დგანან. აუცილებელია, მათი ამ გზაზე მხარდაჭერა, ისე როგორც ამას ეუთო აკეთებს. ბოლოს მინდა ვთქვა, რომ ქართველები ძალიან სასიამოვნო ხალხია და ისინი იმსახურებენ ჩვენს თანადგომასა და მეგობრობას.

Zugdidi castle, the city’s traditional market (once again with very friendly people), an Orthodox Church and the gorgeous mountainous surroundings on the way up to Mestia. This country is full of natural and cultural treasures. In the evening, all STOs met in Senaki with their respective LTOs for a lively debrief, followed by a convivial dinner. A walk through the town reinforced my feeling that people there deserve a chance to get a better life. On 23 October, I requested (and was entitled) to return not with the bus, but alone by train. By the way, I am impressed by the quality, the comfort, the speed and the punctuality of the train in which I was. This also gave me the possibility to talk with the local population, which definitely is very open and friendly. Once in Tbilisi, I paid a visit to the Swiss Ambassador, Mr. Lukas Beglinger. Very interesting exchange of views about the political situation in the country and the region. I share the view that a distinction must be done between the official rhetoric and the pragmatism with which the country develops. I shall try to push two cooperation files: a) Georgia could benefit a lot from the professional dual education system of Switzerland; and b) the Lausanne Hotel School could contribute to enhance the touristic potential of that gorgeous country. I allowed myself one hour and a half to visit the centre of Tbilisi, so full with History and charm. Then I took a taxi to the hotel, where I participated to the debriefing, once again fair, honest and instructive. The evening ended with a social and recreational event, during which I was once again impressed by the positive attitude and patriotism of some young Georgian (for example Kristina Arakelova, a member of the team), among so many others. That reception, with some cultural touches, continued fairly late, until the moment to move to the airport and fly back. In short, the technical aspects of the election process seem to have gone fairly well in the region in which I was deployed. Of course, as many say, it is not yet a democracy like ours. One cannot change overnight decades of strange habits. But one can legitimately be hopeful for the future. I shall keep of Georgia the impression of a country with a very rich and complex History, deeply-rooted traditions and with a will to move forward to become a nation like and among others, with similar perspectives. It is currently looking towards Europe, perhaps more than to America, as a counter-weight to Russia, so near, so big and powerful. The path towards a true democracy and a real market economy will still require some time; but they are on the way. And it is important to accompany them on that path, as OSCE does it. Finally, Georgian people are very nice and they deserve our understanding and friendship.

დოქტორი კლოდ ბეგლე შვეიცარიის ფედერაციული პარლამენტი საგარეო პოლიტიკის კომისიის წევრი

Dr. Claude Béglé Swiss Federal Parliament Member of the Foreign Policy Commission 73

საზოგადოება და პარლამენტი – ინტერესის თუ ცნობიერების ნაკლებობა?

SOCIETY AND THE PARLIAMENT – Lack of Interest or Poor Literacy? მარი ელიაძე, რუსეთისა და აღმოსავლეთ ევროპათმცოდნეობის მაგისტრი, 2012, ოქსფორდის უნივერსიტეტი

პ

ოსტ–საბჭოთა ქვეყნებისთვის დამახასიათებელია ქარიზმატული და პატრონყმული დამოკიდებულება საარჩევნო პროცესის მიმართ. ძველი პრაქტიკა, რომელიც ამომრჩეველს აიძულებს ხმა მისცეს კანდიდატს პირადი სიმპათიის (ქარიზმატული მიდგომა) ან იმის გამო, რომ ისინი სანაცვლოდ სარგებელს მოელიან (პატრონყმული მიდგომა), აიხსნება საბჭოთა მმართველობის სისტემაში საპარლამენტო ინსტიტუტების სისუსტით. საბჭოთა ელექტორატი იღებდა არა პროგრამაზე დაფუძნებულ გადაწყვეტილებას, არამედ საკუთარ სიმპათიას გამოხატავდა კონკრეტული კანდიდატის მიმართ მისი ხასიათის თვისებებიდან გამომდინარე ან მისგან მფარველობის მისაღებად. დღეს, წარსულის ამ გადმონაშთს, რომლისგან თავის დაღწევა საკმაოდ რთული აღმოჩნდა, მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს საქართველოს საზოგადოებაზე. მოქალაქეებს არ აქვთ საკანონმდებლო პროცესების შესახებ შესაბამისი ცოდნა, მათ შორის არ იცნობენ კონსტიტუციას, რომელიც მათი სამოქალაქო ცხოვრებისა და თავისუფლებათა ამოსავალ დოკუმენტს წარმოადგენს. კონსტიტუციის მიღებამდე საყოველთაო დისკუსიების გამართვა, უდავოდ, კარგი ინიციატივა იყო, თუმცა ეროვნულ–დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) კვლევის მიხედვით, გამოკითხულთა მხოლოდ 2%-მა მიიღო მონაწილეობა ამ შეხვედრებში.

უფრო მეტიც, აღნიშნულმა საზოგადოებრივი აზრის კვლევის შედეგებმა ცხადყო, რომ პროცესების შესახებ საზოგადოება სათანადოდ ინფორმირებული არ იყო. გამოკითხულთა მხოლოდ 32%-მა აღნიშნა, რომ მათ იციან კონსტიტუციური ცვლილებების შესახებ, მათგან 59%-მა კი აღიარა, რომ არ ფლობენ საკმარის ინფორმაციას აღნიშნული ცვლილებების შესახებ. ციფრები საგანგაშოა, იმის გათვალისწინებით, რომ მედია და სხვა ინფორმაციის საშუალებები აქტიურად აშუქებდნენ პროცესებს. აღნიშნული ტენდენციის მიზეზი არ არის მხოლოდ ის, რომ საქართველოში ცოტაა მკითხველზე ორიენტირებული ახალი ამბების წყაროები, რომლებიც მოსახლეობას გასაგებ ენაზე უხსნიან მიმდინარე პროცესებს, მიზეზი არც მხოლოდ წიგნიერების ნაკლებობაა, რაც ხელს უშლის მოსახლეობის მხრიდან ცვლილებების და

MARIE ELIADZE, MSc in Russian and East European Studies, 2012, University of Oxford

he phenomenon of charismatic or patron-client approach in electoral processes is widespread among countries with soviet legacy. The old practice that causes voters to cast their ballots in support of the candidate either because they are fascinated with (charismatic approach), or because they expect loyalties in return (patron-client approach) is explained by fragile parliamentary institutions of the then soviet system of governance. Therefore, instead of programbased criteria, the soviet electorate usually sympathized with the candidates according to their personal idiosyncrasies or types of patronage. Today, that grip of the past has a tangible impact on societal level in Georgia, which is still difficult to override. The citizens demonstrate little awareness of legislative process, even the constitution that is the most important state document defining their civic life and liberties. The initiative of nationwide discussions before the adoption of the proposed constitutional amendments has been a good one, but according to the recent survey of the National Democratic Institute (NDI), only 2% of the surveyed population participated in the meetings. Moreover, the same public opinion survey has indicated a poor awareness of the process. Only 32% stated that they were aware of the changes, out of which 59% reported that they did not have substantial information on the proposed amendments. These figures are alarming considering the fact that the process was widely covered by media and different information sources. The underling reason goes beyond the lack of reader-friendly news sources that fail to bring the message in a proper language before the audience or poor literacy that prevents the population from understanding the essence of the changes or any other developments within the parliamentary system. The deep causes of the problem are still rooted in the people’s mentality – they choose to neglect their civil liberties and responsibilities into the hands of decision-making organs of government. This practice of

საპარლამენტო სისტემაში მიმდინარე სხვა სახის პროცესების მნიშვნელობის გააზრებას. მთავარი მიზეზი ადამიანების მენტალობაში უნდა ვეძებოთ – ისინი თავად უგულებელყოფენ საკუთარ სამოქალაქო უფლებებსა და მოვალეობებს, ხელისუფლების გადაწყვეტილების მიმღები ორგანოების სასარგებლოდ. საკუთარი ბედის უმაღლესი ხელისუფლების პირებისთვის მინდობა გასული საუკუნის გამოძახილია, როცა ელექტორატი იძულებული იყო საბჭოთა დედაქალაქში მიღებულ გადაწყვეტილებებს დამორჩილებოდა, სადაც სიტყვის თავისუფლება პრაქტიკულად არ არსებობდა. მეორე მიზეზი პესიმიზმია, ადამიანები უარს აცხადებენ საკუთარი „კომფორტის ზონის“ დატოვებაზე, რომელიც არც ისე კომფორტულია, როგორც თავად ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობა. „ზონა“ არსებობის ინერტული პოზიციაა, სადაც რიგითი მოქალაქის აზრით მისი ნეგატიური მოლოდინები აუცილებლად გამართლდება. ასეთი განწყობა (SELF-FULFILLING PROPHECIES) ხელს უშლის მოქალაქეებს საკუთარი უფლებების განხორციელებაში და უმოქმედობას იწვევს. უმოქმედობა, ანუ საკუთარი თავის დარწმუნება იმაში, რომ არაფერი არ შეიცვლება იწვევს ინდიფერენტულობას ქვეყნის შიგნით მიმდინარე მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო პროცესების მიმართ. საკითხი უფრო მეტად საკვირველია თუ გავითვალისწინებთ, რომ ის სწორედ პოლიტიკური დისკუსიების მსვლელობისას მიმდინარეობს. ქართველებს, ხომ ასე ძალიან უყვართ დებატები პოლიტიკაზე... აშკარაა, რომ უკანასკნელი სამი არჩევნების დროს ამომრჩეველთა დაბალი აქტივობა უარყოფით გავლენას იქონიებს საქართველოზე, როგორც განვითარებადი დემოკრატიის სახელმწიფოზე. აღნიშნული მოწმობს, რომ დაპირისპირებულმა პარტიებმა ელექტორატის მოსაზიდად უნდა გამოიყენონ, არა მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდი, რომელიც დღესდღეობით ამომრჩეველთან უშუალო შეხვედრებისთვის მათი ერთადერთი ინსტრუმენტია, არამედ საპარლამენტო ციკლიც, რომლის განმავლობაში ისინი აქტიურად უნდა ცდილობდნენ ამომრჩეველთან დაკავშირებას. რთულია ისეთი ინსტრუმენტის შექმნა, რომელიც ადამიანის ქცევას შეცვლის, თუმცა ახალი ნარატივი, რომ საპარლამენტო საქმიანობა გავლენას ახდენს პოლიტიკურ პროცესებზე, ამ მიმართულებით უფრო მიზანშეწონილი იქნება. ეს არის სწორედ ის, რაც პარლამენტის წევრებმა უნდა გააკეთონ: განსაზღვრონ სამიზნე ჯგუფები, რომლებიც მათ პოტენციურ ამომრჩევლებად შეიძლება იქცნენ, მუდმივად იზრუნონ და გამოიჩინონ ყურადღება, მათ შორის მათი საჭიროებების გათვალისწინებით, საჭიროებათა კვლევამ შეიძლება ამ მიმართულებით გადასადგმელი პრიორიტეტული ნაბიჯები განსაზღვროს. თუ კი მოქალაქეები იგრძნობენ, რომ საპარლამენტო ციკლის განმავლობაში მათ საჭიროებებს ადეკვატურად პასუხობენ, არჩევნებში მონაწილეობისთვის მეტი მოტივაცია ექნებათ, ისინი არ მოისურვებენ პოლიტიკური პროცესების მიღმა დარჩენას და/ან მომავლის მიმართ სკეპტიკური განწყობის შენარჩუნებას. მოქალაქეთა ჩართულობა საპარლამენტო პროცესებში დასავლურ დემოკრატიებში სხვადასხვა ინსტრუმენტის საშუალებით არის უზრუნველყოფილი. პროგრამაზე

putting top level government officials in charge of their own fate is of course an echo from the previous century, when electorate were forced to accept the decisions from the soviet capital and freedom of expression was practically non-existent. Another cause is pessimism, a refusal to step aside from the ‘comfort zone,’ that might not be as comfortable as it might seem according to its literary meaning. The ‘zone’ is a kind of inert position of a state of being where certain citizens think their negative expectation will be definitely fulfilled. These self-fulfilling prophecies prevents citizens from exercising their rights, causing inaction. Inaction, of persuading one’s own self that nothing will change, results into relative indifference towards important legislative processes within the country. Moreover, it is surprising that this happens in the midst of discussions on political developments Georgians are so fond of debating. Apparently, the sad tendency of low turnout of voters at the last three Georgian elections will have its negative influence on Georgia’s emerging democracy. This means that there is a growing need of attracting electorate by the competing parties not only by means of programs, but also by the active work of MPs with their voters during parliamentary cycle rather than during their pre-election campaigns, which is the only venue they currently utilize to meet with them. It would be hard to device an instrument that changes the human behavior, but promoting a narrative that political process is influenced by legislative developments might help. This is precisely why the MPs should care by: identifying target groups, that will become their potential voters, give constant care and attention to their citizens, including their needs will help prioritizing practical steps in that regard. If citizens feel that their concerns are addressed adequately during the parliamentary cycle, they will have more incentive to vote in the elections, rather than stay beyond the political process and/or remain skeptical of the forthcoming future. Citizen’s engagement in parliamentary process is ensured through different instruments in western traditions. Apart from program-based approach, a number of formats and institutional arrangements are available to contribute to decision-making. If we draw back to the experience of the UK, we might see that lobbyism is the arrangement that motivates different stakeholders to make their positions heard at the respective parliaments. For instance, British tradition of lobbyism offers a wide array of opportunities to the citizens to lobby their MP or a member of House of Lords through businesses, charities, pressure groups, trade unions, etc. Lobbyism is especially popular in the United States, because it enables business circles and specialized interest groups to lobby their own positions with congressional representatives in support of their own interests. Citizens’ engagement in legislative processes promotes the lingering

დაფუძნებული მიდგომის გარდა, არსებობს რამდენიმე ფორმატი და ინსტიტუციური ღონისძიება, რომლებიც ამომრჩევლებს საშუალებას აძლევს საკუთარი წვლილი შეიტანონ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. თუ კი გაერთიანებული სამეფოს გამოცდილებას გადავხედავთ, დავინახავთ, რომ ლობიზმი დაინტერესებულ მხარეებს პარლამენტში საკუთარი პოზიციის დაფიქსირებისკენ უბიძგებს. მაგალითად, ლობიზმის ბრიტანული გამოცდილება მოქალაქეებს საშუალებას აძლევს ლობირება გაუწიონ თემთა ან ლორდთა პალატის წევრს ბიზნესების, საქველმოქმედო ფონდების, გავლენიანი ჯგუფების, პროფესიული კავშირებისა და სხვათა საშუალებით. ლობიზმი განსაკუთრებით პოპულარულია აშშ–ში, რადგან იგი ბიზნეს წრეებს ან დარგობრივ ინტერესთა ჯგუფებს საშუალებას აძლევს კონგრესის წარმომადგენლების ლობირების საშუალებით დაიცვან საკუთარი ინტერესები. მოქალაქეთა ჩართულობა საკანონმდებლო პროცესებში აძლიერებს „ქვემოდან– ზემოთ მიდგომას“ და საზოგადოების სხვადასხვა ფენის წარმომადგენლების ჩართულობას უზრუნველყოფს. საქართველოში ლობიზმის შესახებ შესაბამისი კანონის მიღების შემთხვევაში, მოქალაქეები შესაძლოა უფრო დაინტერესდნენ პოლიტიკური ლანდშაფტით და მონაწილეობა მიიღონ პოლიტიკურ პროცესებში, როცა მათგან ამას მოელიან. ამ გზით, მოქალაქეებს უფრო დიდი გავლენა ექნებათ საპარლამენტო პროცესებზე, რაც გააძლიერებს ჯერ კიდევ განუვითარებელ და დანაწევრებულ სოციალურ პასუხისმგებლობას. შესაბამისად, ბიზნეს აქტორებს ექნებათ მეტი შესაძლებლობა წინა პლანზე წამოწიონ ინიციატივები, რომლებიც მიზნად ისახავს მეწარმეობის გაძლიერებას, ერთობლივი ბიზნესებისა და სხვა სახის სამეწარმეო საქმიანობის განხორციელებას. მოქალაქეებს, რომელთაც აქვთ უკეთესი ცოდნა ქვეყანაში მიმდინარე პროცესების შესახებ, უფრო მეტი ზეწოლის საშუალება ექნებათ გადაწყვეტილების მიღებისას. აღნიშნული მათ აძლევს ცოდნასა და საპარლამენტო პროცესებში საკუთარი თანამონაწილეობის შესაძლებლობას. სხვა საკითხებთან ერთად, საქართველოს მიერ ევროკავშირთან გაფორმებული ასოცირების შესახებ ხელშეკრულება მიზნად ისახავს უფრო ღია და ანგარიშვალდებული საჯარო ინსტიტუტების შექმნას. ეკონომიკური რეფორმების განსახორციელებლად, ხელისუფლება ვალდებულია ცვლილებები შეიტანოს საქართველოს კანონმდებლობაში. ამრიგად, პარლამენტს მოქალაქეთა ჩართულობა სჭირდება ისე, როგორც არასდროს. ევროკავშირთან ასოცირების შესახებ ინფორმირებისა და ცნობიერების ამაღლების კამპანიების მხარდასაჭერა და წახალისება ერთ–ერთი მთავარი მიმართულება უნდა იყოს, რადგან აღნიშნული პროცესი მომგებიანია სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფებისთვის, იქნება ეს ფერმერი თუ მეწარმე. საერთო ინტერესები ეფექტური გადაწყვეტილებების მიღების წინაპირობაა, ასე რომ წარსულიდან თანდათანობით ტრანზიციასა და მენტალურ ტრანსფორმაციას შეუძლია ელექტორატის გამოცოცხლება და სოციალური პასუხისმგებლობის ზრდა განაპირობოს. აღნიშნული კი ის საკითხებია, რომლებიც ჩვენს საპარლამენტო დემოკრატიას აუცილებლად სჭირდება.

principle of bottom-up approach and enables electorate from different circles to stay involved. With the possible adoption of the law on lobbyism in Georgia’s parliamentary process, the citizens might find the political terrain to be attractive and therefore participate when expected. In that realm, the citizens will have wider share in parliamentary process, which strengthens the still fragmented and immature social responsibility. Similarly, business actors will have more opportunities to promote their initiatives that empowers entrepreneurship, joint ventures and different types of entrepreneurial undertakings. Better equipped with knowledge on major developments in the country, the citizens will have considerable advantage on decision-making process. This will ensure that the citizens are knowledgeable and have their own stakes within the parliamentary process. Among many other issues, the reforms foreseen by Georgia’s association with the European Union also seek to support more transparent and accountable public institutions. In view of the regulatory measures that are necessary for the implementation of economic reforms, the authorities will need to introduce different modifications to Georgian legislature. Therefore, the parliament will need citizens’ engagement more than ever before. Creating better incentives for engagement and supporting awarenessbuilding campaigns on EU Association Agreement will be a key, as the process is beneficial for different interest groups, ranging from farmers to entrepreneurs. Shared interests is a pre-requisite for effective decision-making, so gradual transition from our past and effective mental transformation has a great potential to invigorate electorate and the rise of social responsibility. That is something our parliamentary democracy desperately needs.

ხილიკ ბარ: ისრაელში ირაკლი კობახიძის ვიზიტი სამაგალითო იყო

HILIK BAR: Irakli Kobakhidze’s visit to Israel was exemplary

წ

ელს შესრულდა საქართველო-მსოფლიო ებრაელობის ურთიერთობების 28-ე წლისთავი, ხოლო საქართველოისრაელის დიპლომატიური ურთიერთობები უკვე 25 წელიწადს ითვლის. რთულია ქვეყნებს შორის კავშირების ხარისხი დროის ხანგრძლივობით გაზომო, მით უფრო მაშინ, როდესაც ამ ურთიერთობების პოტენციალი განუზომლად დიდია. ისრაელისთვის საქართველო ყოველთვის იყო მეგობართა სიაში, მაგრამ ისრაელის ელიტას არასოდეს დაუმალავს, რომ საქართველოთი დაინტერესება იმაზე მეტია, ვიდრე ეს ოფიციალური, პროტოკოლური ურთიერთობებიდან ჩანს. როგორ ხედავენ ისრაელში საქართველოსთან თანამშრომლობის პოტენციალს, რა მნიშვნელობას ანიჭებს ქვეყანა ახლო თუ შორეულ სამეზობლოსთან კავშირებს, რას ემყარება ისრაელის სამშვიდობო პოლიტიკა - ამ და სხვა საკითხებზე „პარლამენტის“ შეკითხვებს პასუხობს ისრაელის ქნესეთის ვიცე-სპიკერი, ქნესეთში საქართველოსთან მეგობრობის ჯგუფის ხელმძღვანელი, ისრაელის პოლიტიკის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ლიდერი ხილიკ ბარი.

THE

როგორ შეაფასებთ ისრაელ-საქართველოს ამჟამინდელ ურთიერთობებს და ხომ არ მიგაჩნიათ, რომ ორი ქვეყნის კავშირებში ჯერ კიდევ დიდი პოტენციალია აუთვისებელი?

How would you evaluate current relations between Georgia and Israel? Do you think that the connections between the states have further prospects for development?

28th anniversary of the relationship between Georgia and the World Jewish Community was marked this year. Diplomatic relations between Georgia and Israel were established 25 years ago. It is hard to judge the relationship between the two states, according to the longevity of their connections, especially since the prospects for further cooperation are tremendous. For Israel, Georgia has always been a friend, this is why Israeli elites have constantly demonstrated that their interests in Georgia go beyond sheer official and ceremonial relations. How does Israel view the prospects of cooperating with Georgia? How important are its relations with the close and distant neighborhood? What is Israel’s politics of peace based on? Parliament discussed these questions and other issues with Mr. Hilik Bar, one of the most distinguished political leaders of Israel; a deputy speaker of the Israeli Knesset and a Chair of the Israel-Georgia Parliamentary Friendship Group.

ისრაელი მშვიდობისმყოფელი ქვეყანაა და ის მუდმივად ეძებს პარტნიორებს. გასული საუკუნის 90-იანი წლებში დიდი ცვლილებები მოხდა კონტინენტზე, გაჩნდა ახალი სახელმწიფოები. ისრაელი ყოველთვის იყო დაინტერესებული ახლო თუ შორეულ სამეზობლოსთან კავშირებით. ერთერთი ასეთი კი კავკასიის რეგიონია, სადაც თქვენს ქვეყანას განსაკუთრებული ადგილი უკავია. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ეს რეგიონი ჩვენთვის ორი ნიშნით აღმოჩნდა საინტერესო: აქ ცხოვრობდნენ ჩვენი თანამემამულეები და ამასთან, გაჩნდა ახალი სახელმწიფოები, რომლებთან თანამშრომლობაც მშვიდობისა და განვითარების უზრუნველყოფისთვის უმნიშვნელოვანესია. ჩვენ ახლა უკვე აღვნიშნავთ ისრაელ-საქართველოს დიპლომატიური ურთიერთობების 25-ე წლისთავს და მე ვარ ამაყი იმ მნიშვნელოვანი და გასაოცარი ურთიერთობებით, რაც ჩვენს ორ ქვეყანას აქვს. ამ თარიღთან დაკავშირებით ცოტა ხნის წინათ ისრაელში ვიზიტით იმყოფებოდა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე, რომელთანაც განხილული იქნა ქვეყნებს შორის ორმხრივი ურთიერთობების საკითხების მთელი სპექტრი. მიხარია, რომ ამ ვიზიტისას საქართველოს, როგორც ისრაელის მეგობარ ქვეყანას, წარმოადგენდა ახალი თაობის პროგრესული პოლიტიკოსი, რომელმაც ჩვენი, როგორც პოლიტიკოსების, ისე ისრაელის პრესის განსაკუთრებული მოწონება დაიმსახურა. ამიტომაც მე მას ვაფასებ როგორც სამაგალითო ვიზიტს. ისრაელსაქართველოს ურთიერთობებში პოტენციალი დიდია და ჩვენ ყოველთვის მზად ვართ ჩვენს ქართველ პარტნიორებთან კიდევ უფრო მჭიდრო თანამშრომლობისთვის. ისრაელიც ახალგაზრდა სახელმწიფოა, მაგრამ უდიდესი გამოცდილებით და ჩვენ მზად ვართ, ჩვენი ცოდნა საქართველოსაც გავუზიაროთ. ცალკე გამოვყოფდი ისრაელ-საქართველოს თანამშრომლობას საერთაშორისო ასპარეზზე. მიმაჩნია, რომ ამ მიმართულებით მეტი ძალისხმევა გვმართებს, რომ ჩვენი პოზიციები შეჯერებული იყოს. მივესალმები საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის, ბატონი კობახიძის განცხადებას, რომელიც მან ცოტა ხნის წინათ ისრაელში ვიზიტისას გააკეთა. მან აღნიშნა, რომ საქართველომ მხარი უნდა დაუჭიროს ისრაელს საერთაშორისო ფორუმებსა და საერთაშორისო ორგანიზაციების კენჭისყრების დროს. ეს განცხადება ჩვენთვის ფრიად სასიამოვნო და მნიშვნელოვანი ფაქტია.

თუმცა გარკვეული პრობლემები მაინც გამოიკვეთა, მხედველობაში მაქვს საქართველოს მოქალაქეთა ისრაელში უვიზოდ შესვლისას შექმნილი ბარიერები ისრაელი არის ქვეყანა, რომელსაც არ აქვს ყურადღების მოდუნების უფლება არც საზღვარზე და არც ქვეყნის შიგნით. დიახ, მიუხედავად დიდი ძალისხმევისა, ისრაელსაც აწუხებს არალეგალების პრობლემა და ეს ჩვენთვის განსაკუთრებით მტკივნეულია - ვართ პატარა ქვეყანა გარედან თუ „შიგნიდან“ თავსმოხვეული პრობლემებით, ზოგადად, არ გვაქვს უფლება ჩვენი შრომითი ბაზარი გადავაქციოთ უსაფრთხო თავშესაფრად საეჭვო პირებისთვის. ისრაელს აქვს სხვადასხვა ქვეყნისთვის სამუშაო კვოტების გამოყოფის კარგი პრაქტიკა. ჩვენ, საქართველოსთან მეგობრობის საპარლამენტო ჯგუფს და შესაბამის უწყებებს კარგა ხნის წინათ სამუშაო კვოტის

Israel is a peaceful country that is always looking for partners. The 1990s have been very turbulent in the continent. The establishment of new states in the continent made Israel, which has always been interested in developing relations with close and distant neighbors entered into some relations with some region. One of them is the Caucasus region, where your wonderful country belongs. After the dissolution of the Soviet Union, this region has interested us for two main reasons: First, our compatriots have lived here and second, cooperation with the newly emerged states seemed vital for peace and development. We now mark the 25th anniversary of the Israel-Georgia diplomatic relations, and I’m proud of the amazing and important relations our two states have. In connection to this date, the Chairman of the Parliament of Georgia visited Israel recently; with him, we discussed the whole spectrum of bilateral relations. I am glad that, during the visit, Georgia as a friend of Israel was represented by a young, progressive politician, who received the appraisal from politicians and the Israeli media alike. I think about this visit as exemplary. This is because the potential in IsraelGeorgia relations are huge and we are always ready for closer cooperation with our Georgian friends and partners. Israel too is a young state but with great experience and we are ready to share our knowledge with Georgia. I would like to focus on the cooperation of Israel and Georgia in the international arena. I think we should put more effort in this direction and agree on our positions. I welcome the statement made by Mr. Kobakhidze, the Chairman of the Parliament of Georgia, during his recent visit to Israel. He noted that Georgia should support Israel at international forums and in voting sessions at international organizations. This statement is very important for us. However, there are certain problems; I am talking about hurdles created for Georgian citizens when they use the visafree regime. Israel is a state that should always be careful whether on its borders or inside the country. Yes, despite all the efforts, Israel faces problems of illegal migration and it is especially heartbreaking for us – we are a small state engulfed with problems created outside and “inside” the country. Generally, we have no right to turn our labor market into a safe heaven for suspicious individuals. Israel has a good practice of allocating job quotas for different countries. Not too long ago, the Israeli House and the Georgian ambassador in Israel requested such quotas for Georgia from Israel-Georgia Parliamentary Friendship Group and relevant agencies. Israel is ready to do so, and should do so. Personally, I think the allocation of job quotas would serve the interests of the Georgian people as well, since they will have a legal permit to work and they will be able to gain Israeli experience. Any other scenario is problematic for both states; hence, the complaints related to the matter are unfounded. Generally, I would like to emphasize that Israel does not

გამოყოფის თხოვნით მოგვმართეს „ისრაელის სახლმა“ და საქართველოს ელჩმა ისრაელში. ისრაელი მზად არის ამის გასაკეთებლად და ასეც უნდა მოიქცეს. ვფიქრობ, რომ სამუშაო კვოტების გამოყოფა უნდა პასუხობდეს ქართველი ხალხის ინტერესებს, ვინაიდან მათ ექნებათ ისრაელში ლეგალურად მუშაობის ნებართვა და ისრაელის გამოცდილების გაზიარების შესაძლებლობა. ნებისმიერი სხვა სცენარი პრობლემურია ორივე ქვეყნისთვის და შესაბამისად, პრეტენზიებიც უსაფუძვლო. საერთოდ, ხაზგასმით მინდა აღვნიშნო, რომ ისრაელი საზღვარზე არ ატარებს შერჩევით პრინციპს, პირიქით, როგორც ტოლერანტული, ტურისტული ქვეყანა, მისი კარი ღიაა ყველასთვის, რა თქმა უნდა, უსაფრთხოების საჭირო ზომების გათვალისწინებით.

თქვენ ბრძანეთ, რომ ისრაელს არ აქვს მოდუნების უფლება. რაში ხედავთ გამოსავალს, როდესაც ისრაელის პოლიტიკური ლიდერები საუბრობთ რეგიონში მშვიდობის უზრუნველყოფის აუცილებლობაზე? მე წარმოვადგენ პარტია „ავოდას“ , რომელიც სათავეს იღებს ჯერ კიდევ ისრაელის სახელმწიფოს დამაარსებლებისგან და დღეს ერთ-ერთი მსხვილი მემარცხენე-ცენტრისტული პოლიტიკური გაერთიანებაა. ჩვენ ისრაელის მოწინააღმდეგე ძალებს ორ კატეგორიად ვყოფთ: ერთნი, რომლებიც მხარს უჭერენ მოლაპარაკებებს, პრინციპს „ორი ხალხი - ორი სახელმწოფო“ ანუ შესაძლებლად განიხილავენ ისრაელთან ერთად მშვიდობიან თანაარსებობას (ისევე როგორც, მაგალითად ეგვიპტე და იორდანია) და მეორენი, რომლებიც ამბობენ, არა თქვენთან ერთად, არამედ თქვენს ნაცვლად, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ ახლო აღმოსავლეთში არ დამყარდება მშვიდობა, სანამ არსებობს ისრაელის სახელმწიფო. ისინი ცდებიან. ჩვენ ვიბრძოლებთ ამ ბნელი ძალების წინააღმდეგ. ისინი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთის ცენტრალურ პრობლემად განიხილავენ, თუმცა ბოლოდროინდელი მოვლენები, არაბული გაზაფხული და მისი მარცხი, სირიის კრიზისი და ა.შ. ამ ვარაუდის არარელევანტურობას ადასტურებს. ეს ძალები ეძებენ ათას საბაბს, რომ ისრაელს ჩირქი მოსცხონ, გაავრცელონ დეზინფორმაცია, რეალობა წარმოაჩინონ მრუდე სარკეში... მაგალითად, იგივე პალესტინელების მხრიდან ახალშენებზე აპელირება უბრალოდ, დემაგოგიაა. თავის დროზე ღაზას სექტორიდან ისრაელის მოქალაქეების ევაკუაცია განხორციელდა და ახალშენებიც განადგურდა, თუმცა ამას იქ არ მოჰყოლია წინსვლა და განვითარება. ისრაელი, არაბთა გაერთიანებული საამიროები და გალფის ყურის ნავთობით მდიდარი სხვა სახელმწიფოები ყოველწლიურად მილიარდობით დოლარით ეხმარებიან ღაზას სექტორს, მაგრამ რას ხმარდება აღნიშნული თანხა? არა საავადმყოფოების, სკოლების, ინფრასტრუქტული პროექტების დაფინანსებას, არამედ „არჩეული“ ხელმძღვანელობის - „ჰამასის“ მიერ მიწისქეშა ტერორისტული ქალაქის მშენებლობას.

implement any kind of selective principle on its borders, on the contrary, as a tolerant, tourist-friendly country, its doors should be open to everyone, with the necessary security measures of course. As you have mentioned, Israel has to be careful all the time. What solution do the Israeli leaders think about when they speak about the importance of securing peace in the region? I represent “Avoda” Labour party. The Party of Ben Gurion, that established the state of Israel. The roots of its establishment date back to the time of the founders of the Israeli state. It is one of the biggest left-centered political parties in Israel. We divide Israel’s opponents into two categories: the first group supports dialogue; on the principle of “two states for two people”, i.e. they consider peaceful co-existence between Israel and other countries (Egypt and Jordan comes to mind here). The second group has declared “not with you, but instead of you.” They believe that as long as there is Israel, there will be no peace in the Middle East. They are wrong, and we will struggle against these dark forces. They consider Israel the core problem of the region, but recent developments, such as the Arab Spring and its failure, as well as the crises in Syria have demonstrated that these assumption is irrelevant. These forces are only looking for thousands of excuses they would use in order to ruin Israel’s reputation, spread disinformation and distort reality. For instance, the Palestinians insistence on settlements is merely a cause sponsored by demagogues. At some point, Israeli citizens were evacuated from Gaza Strip and the settlements were destroyed, but it was appalling that no prosperity or development followed the

საბედნიეროდ, პალესტინის მოსახლეებს შორისაც არიან მშვიდობის მსურველები, ისევე როგორც პალესტინის ადმინისტრაციაში. ასე რომ, მჯერა, მშვიდობა მიღწევადია! აღნიშვნის

ღირსია

ისრაელის

მეზობელ

ქვეყნებთან

მშვიდობიანი უერთიერთობები. ისრაელს რომ არ ჰქონოდა კეთილმეზობლური კავშირი ეგვიპტესა და იორდანიასთან, დღეს ის სერიოზული პრობლემების წინაშე აღმოჩნდებოდა. მშვიდობის ინიციატორებს არ აქვთ ილუზია, რომ სხვა მეზობელი არაბული ქვეყნები იქცევიან ისრაელის მეგობრებად, თუმცა მათ შეუძლიათ იყვნენ ისრაელის პარტნიორები და გაიზიარონ მისი გამოცდილება ტერორიზმთან საბრძოლველად და მოქალაქეების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. იმავეს სწავლა შეუძლია ისრაელისაგან დასავლეთს, ევროპის ქვეყნებს, რომლებიც დღეს ტერორიზმის ისეთივე სამიზნეებად იქცნენ, როგორც ისრაელია უკვე მრავალი ათეული წლის მანძილზე. ცალკე მინდა გამოვყო ევროპული სახელმწიფოების მხრიდან კონფლიქტის მხოლოდ ერთი მხარის, კონკრეტულად კი ისრაელის ქმედებების გამუდმებულად დაგმობის პრაქტიკა, რამაც უარესი შედეგი გამოიღო. ევროპას თუ კი მშვიდობა სურს, შეუძლია დიდი როლი შეასრულოს ამ საქმეში, მაგალითად, გაუწიოს პროპაგანდა პარტნიორ სახლემწიფოებში, გაყიდოს ის პროდუქცია, რომელიც იწარმოება ისრაელელებისა და პალესტინელების ერთობლივ საწარმოებში, ნაცვლად იმისა, რომ აკრძალოს ისრაელის პროდუქციის იმპორტი. რეგიონში ისრაელისთვის სერიოზული საფრთხის

evacuation. Israel, the UAE and other rich gulf states support Gaza strip with billions of dollars every year, but where does this money go? It is not spent on hospitals, schools or infrastructure projects, but rather on the construction of the underground terrorist town that is orchestrated by the “elected” government of Hamas. Fortunately, among the Palestinian population and administration, there are many people who want peace. And I do believe peace is attainable and possible. It is worth to mention, Israel's peaceful relations with its neighbors. If Israel had not developed good neighborly relations with Egypt and Jordan, it would face serious problems today. The peace initiators have no illusion that other neighboring Arab countries will become friends of Israel, but they can actually be Israel's partners and share experience in fighting against terrorism and providing security for their citizens. The same is true about the West; European countries have become target for terrorists as Israel has faved for a long time. I would like to point out a practice of the European states whereby they routinely condemn only one party of the conflict, particularly Israel. This has yielded worse results. If

შემცველია ირანის ფაქტორი. აბსოლუტურად მიუღებლად მიმაჩნდა ირანისთვის საერთაშორისო სანქციების მოხსნა. მსგავს ვითარებაში იყო მსოფლიო, როდესაც არავის სჯეროდა, რომ ჩრდილოეთ კორეა შექმნიდა ბირთვულ იარაღს, თუმცა მოხდა პირიქით. სწორედ ამიტომ, შეუძლებელია მსოფლიო მხოლოდ ირანის კეთილი ნების იმედად, უმოქმედოდ იყოს და მას ატომური იარაღის განვითარების შესაძლებლობა მისცეს.

თქვენ, როგორც ქნესეთში საქართველოს მეგობრობის ჯგუფის თავმჯდომარე, როგორ ხედავთ ისრაელის მხარდაჭერის საქმეში საქართველოს როლს? ისრაელი და საქართველო მეგობარი ქვეყანებია, რაც ერთმანეთის მიმართ გარკვეულ ვალდებულებებს გვაკისრებს. ისრაელისთვის უმნიშვნელოვანესია, მოიპოვოს ქვეყნების სოლიდარობა. განსაკუთრებული და, შეიძლება ითქვას, უპრეცედენტოა ქნესეთის მხარდაჭერით საქართველოში მოქმედი „ისრაელის სახლის“ როლი ისრაელის ჰასბარასა (ქვეყნის წარმოდგენა და მხარდაჭერა) და ქვეყნებს შორის ურთიერთობების სახელმწიფოებრივ დონეზე განვითარებაში. საქართველოში ქნესეთში საქართველოსთან მეგობრობის ჯგუფის წევრთა მომავალი ვიზიტიც „ისრაელის სახლის“ მიერ ორგანიზებულ ღონისძიებას უკავშირდება. შემიძლია, აგრეთვე, გავიხსენო „ისრაელის სახლის“ აქტიური მონაწილეობა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის, ბატონი კობახიძის ცოტა ხნის წინათ ისრაელში ძალიან წარმატებულ ვიზიტში. ეს იყო პარლამენტებსა და არასამთავრობო ორგანიზაციას შორის თანამშრომლობის კლასიკური ნიმუში ურთიერთობების გაღრმავებისთვის. მინდა, აგრეთვე, აღვნიშნო, რომ საქართველო-ისრაელის კავშირებში მნიშვნელოვანია ერთგვარი სამკუთხედის ქნესეთის საქართველოსთან მეგობრობის ჯგუფის, ისრაელის სახლისა“ და ისრაელის საელჩოს ეფექტიანი თანამშრომლობა. ერთი რგოლის ამოვარდნაც კი დიდ ზიანს მიაყენებს საერთო საქმეს. ვერც ერთი მათგანი ვერ ითამაშებს დამოუკიდებლად. ამ საქმეში სხვა ნებისმიერისთვის კარი ღიაა. ჰასბარას მიზანია საერთაშორისო საზოგადოებისთვის ისრაელის შესახებ სიმართლის თქმა და ეს სიმართლე უკავშირდება ისრაელის საგარეო და საშინოა პოლიტიკას განვითარებასა და მშვიდობაზე ორიენტირებულ მოქმედებებს. ეს უნდა აწყობდეს, პირველ რიგში, ისრაელის სამეზობლოს, რადგან მათ ეძლევათ რეგიონის ყველაზე წარმატებულ, მაღალი ტექნოლოგიების ქვეყანასთან თანამშრომლობის შესაძლებლობა და მეორე, დანარჩენ მსოფლიოს, რომელიც წარუმატებელია რეგიონში მშვიდობისა და სტაბილურობის უზრუნველყოფის საქმეში. რაც შეეხება საქართველოს, დიპლომატიური ურთიერთობების 25-ე წლისთავისთვის კიდევ უფრო დიდ გამოწვევებსა და შესაძლებლობებს უნდა შევეჭიდოთ, რომელიც მოემსახურება ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობების თვისობრივად ახალ ფაზაში გადაყვანას. ვარ ამაყი, რომ ვარ ორი ქვეყნის საპარლამენტო მეგობრობის ჯგუფის ხელმძღვანელი და პირობას ვდებ, რომ გავაკეთებ ყველაფერს საიმისოდ, რომ გავაძლიერო კავშირები ჩვენს ორ დიდ ერს შორის.

Europe wants peace, it can play important role in the Israeli -Palestinian process, for example, by promoting Israel in the neighboring countries and selling goods produced in joint Israeli-Palestinian enterprises, instead of prohibiting the importation of Jewish products. Iran is a serious threat to Israel in the region. It is unacceptable to remove the international sanctions placed on Iran. The world was in a similar situation when no one believed that North Korea would not create a nuclear weapon, but indeed the contrary happened. That is why the world should not rely on Iran’s sheer goodwill, stay idle and enable it to develop nuclear weapons. As a Chair of the Israel-Georgia Parliamentary Friendship Group, how do you see the role of Georgia in the support for Israel? Israel and Georgia are friendly states, and that creates certain obligations towards each other. It is important for Israel to gain solidarity with the country. The model of the Knesset that supports NGO’s like the Israeli House in Georgia, is unique model, and to a certain degree unprecedented, in regard to Israeli hasbara (country representation and support ) and in developing relations between the two countries on a state level. The upcoming visit of the Israel-Georgia Parliamentary Friendship Group is related to the event organized by the Israeli House. I would also recall the active involvement of the Israeli House in the very successful visit of the Chairman of the Parliament of Georgia Mr. Kobakhidze to Israel. This was a classic example of cooperation between parliaments and NGO’s that work on promoting the relations between our states. I would also like to point out that in terms of Georgia-Israel relations, there exists an effective triangular cooperation – the Israel-Georgia Parliamentary Friendship Group, Israeli House and the embassy of Israel to Georgia – play important role. The absence of one of them would significantly damage our common cause. No one can play alone. Anyone that can assist- is welcome. Hasbara is designed to spread the truth about Israel in the international community. The truth in relations to the domestic and foreign policy of Israel is that actions are more on development and peace. This should be appealing, above all, for the Israeli neighbors, since they have an opportunity to cooperate with the most successful technologically developed country in the region and gain from these actions. The second interested party should be the world that has failed in promoting peace and stability in the region. As for Georgia, in the 25th anniversary year of our diplomatic relations, we can only hope for bigger challenges and opportunities that would catapult the relations between the countries to the new phase. I’m proud to lead the friendship group between our two parliaments, and promise to do everything possible in order to strengthen the ties between our two great nations.

პოლონეთის სეიმის VIII მოწვევის დეპუტატი, რომელმაც ქართველ ბავშვებს სიცოცხლე შეუნარჩუნა

GOSIEVSKA - Member of the VIII convoy of the Polish Sejm, who saved the life of several Georgian children

მარიამ იმერლიშვილი

MARIAM IMERLISHVILI

მ

ავგორჟატა გოშიევსკა არის პოლონელი პოლიტიკოსი, პოლონეთის სეიმის V, VII და VIII მოწვევის დეპუტატი. ის 1980იანი წლების ბოლოდან თანამშრომლობდა პრეზიდენტ ლეხ კაჩინსკისთან. ის არის საქართველო-პოლონეთის მეგობრობის ჯგუფის თავჯდომარე, საგარეო საქმეთა კომისიისა და საზღვარგარეთ მცხოვრებ პოლონელებთან კომუნიკაციის კომიტეტის ვიცე-პრეზიდენტი. მისი მუშაობის არეალი აღმოსავლეთის სახელმწიფოებს მოიცავს. მისი ყველაზე დიდი საქმიანობა ჰუმანიტარულ დახმარებას უკავშირდება საქართველოში, პალესტინაში, ჰაიტიში და უკრაინაში. იგი ადამიანთა უფლებების ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური დამცველია, რასაც ადასტურებს მის მიერ შედგენილი მოხსენება რუსეთის მიერ უკრაინაში ჩადენილ დანაშაულებზე, რომელიც ამჟამად ჰააგის ადამიანის უფლებათა დაცვის სასამართლოშია შეტანილი. მავგორჟატა გოშიევსკა მრავალი წლის განმავლობაში იბრძვის პოლიტიკური პატიმრების უფლებების დასაცავად ყოფილ საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში. ის თავად იმყოფებოდა საქართველოს, პალესტინის, ავღანეთისა და უკრაინის კონფლიქტურ რეგიონებში. ჟურნალ პარლამენტთან ინტერვიუში, ქალბატონმა გოშიევსკამ ისაუბრა პოლონურ-ქართულ ურთიერთობებზე, შეაფასა საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესები, განიხილა პოლონური პარლამენტის მუშაობის პროცესი, პრინციპები და წარმატებული პროექტები.

თქვენი კავშირი საქართველოსთან 2008 წელს დაიწყო, როდესაც რუსეთ-საქართველოს ომის დროს დაზარალებული ბავშვები პოლონეთში ჩამოიყვანეთ. მოგვიყევით საიდან წამოვიდა ამ პროექტის განხორციელების იდეა? ცოტა შორიდან დავიწყებდი ამ კითხვაზე პასუხის გაცემას, ყველაფერი 2007 წლის საპარლამენტო არჩევნებიდან დაიწყო, როდესაც ვერ მოვიპოვე დეპუტატის მანდატი. მაშინ ვფიქრობდი, რომ ჩემს ცხოვრებასში ეს ერთ-ერთი საშინელი დღე იყო, მაგრამ როგორც აღმოჩნდა ცხოვრებას ჩემთვის სხვა გეგმები ჰქონდა - არჩევნებში დამარცხების შემდეგ შემომთავაზეს მრჩევლის პოსტი პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში და მეც სწორედ იქ გავაგრძელე მუშაობა. კარგად მახსოვს 2008 წელი როდესაც რუსეთ-საქართველოს ომის დაიწყო, მედიაში ვხედავდი, როგორ მიმდინარეობდა საომარი მოქმედებები, როგორ კარგავდა მოსახლეობა საკუთარ სახლებს და ხდებოდნენ ლტოლვილები, ვფიქრობდი რა შეიძლება გამეკეთებინა მათთვის. პირველი იდეა, რომელიც მომივიდა იყო ის, რომ დავხმარებოდი მომავალ თაობას -

algorzata Gosievska, is a Polish politician, member of the M V, VII, and VIII convoy of the Polish Sejm. She worked with President Lech Kaczy ski since late 1980s. She is a chairperson of Georgia-Poland Friendship Group, vice-president of Foreign Affairs Committee and the Communication Committee with Poles Abroad. She specializes in Eastern politics. Her most important work is related to the humanitarian aid directed to Georgia, Palestine, Haiti and Ukraine. She is one of the most fervent supporters of human rights; her report about Russian violence in Ukraine, that is now under consideration by the European Court of Human Rights in the Hague, is a particular example of it. For years, she has advocated for the release of political prisoners in post-soviet countries. She, herself visited conflict areas in Georgia, Palestine, Afghanistan and Donbass, Ukraine. In this interview with Parliament, Ms. Gosievska, talked about relations between Poland and Georgia. She evaluated the political processes in Georgia, discussed the working process, principles and successful projects of the Polish Parliament. Your relationship with Georgia began in 2008, after you hosted children affected by the Russia-Georgia war. Please, tell us about the origin of the idea. I’ll begin my story by taking you down memory lane. Everything started in 2007, when I failed to obtain a seat in the parliament. Back then I thought it was the worst day of my life, but then life itself had different plans for me I was offered a position of an adviser at the President’s Administration and I started working there. I remember summer of 2008, when the war between Georgia and Russia broke out. Through the media I heard information about the warfare; I could see how people were losing their livelihoods and becoming refugees. I was thinking about what I could do for them. The First idea that struck me was targeted at helping the future generation – children and bringing them to Poland. I wrote a proposal to invite 300 children to Poland, then I went to discuss the proposal with the President Lech Kaczy ski, who agreed to it with great delight. We transported the children with the president’s airplane, and while travelling back we also delivered humanitarian aid with the same plane. I am very confident when I say that I have never felt happier when I saw children running to me, hugged me and said in Polish – I love you. It was a confirmation that my project had meaning. That is how a new chapter in my life began, and Georgia became an integral part of it. I would like to mention that I personally met with all the groups of children to greet them and share their pain. Among the children, two needed medical aid and subsequent surgery, one of them had felt so much hurt and it caused him problems, the other was hearing impaired. Polish surgeons operated on them without receiving payment. Costs for the expensive implants were covered through charity boxes placed at markets and thanks to investors. Thanks to the help from the Polish people, we were able to deliver humanitarian aid in two trucks. They took a week to arrive in Georgia. We traveled to the conflict region to

ბავშვებს და ჩამომეყვანა პოლონეთში. გავწერე პროექტი, რომ 300 ლტოლვილი ბავშვი ჩამომეყვანა პოლონეთში და მივმართე პოლონეთის პრეზიდენტ ლეხ კაჩენსკის, რომელიც სიამოვნებით დამთანხმდა პროექტის განხორციელებაზე, ბავშვების ჩამოყვანა ხდებოდა პოლონეთის პრეზიდენტის თვითმფრინავით, უკან დაბრუნებისას კი ეს თვითმფრინავი გადავსებული იყო ჰუმანიტარული დახმარებით. შემიძლია თამამად ვთქვა, რომ ცხოვრებაში ერთ-ერთ ყველაზე ბედნიერად მაშინ ვიგრძენი თავი, როდესაც ბავშვები ჩემთან მორბოდნენ, მეხუტებოდნენ და პოლონურად მეუბნეოდნენ ჩვენ შენ გვიყვარხარ. სწორედ, ეს იყო იმის დამადასტურებელი იმისა, რომ ამ პროექტს ჰქონდა აზრი და სწორედ აქედან დაიწყო ჩემს ცხოვრებაში ახალი ეტაპი, რომლის ნაწილიც გახდა საქართველო. მინდა ავღნიშნო, რომ თითოეულ ჯგუფს თავად ვხვდებოდი, რათა პირადად გამეცნო და გამეზიარებინა მათი ტკივილი. საქართველოდან ჩამოყვანილ ჯგუფში აღმოჩნდა ორი ბავშვი, რომელთაც სამედიცინო დახმარება და ქირურგიული ოპერაცია სჭირდებოდათ, ერთ–ერთს გულზე ჰქონდა პრობლემა, მეორეს კი სმენა ჰქონდა დაქვეითებული. პოლონელმა ექიმებმა ოპერაციები უფასოდ გააკეთეს. ძვირადღირებული იმპლანტების ხარჯების დაფარვა კი მაღაზიებში დადგმული შემოწირულობის და ინვესტორების საშუალებით მოხდა. პოლონელი ხალხის დახმარებით შევძელით ჰუმანიტარული დახამრებით დატვირთული 2 სატვირთო მანქანის გაგზავნა საქართველოში. მათ ქვეყნის საზღვრამდე მისასვლელად ერთი კვირა დასჭირდათ. მე თავად მივყვებოდი ტვირთს, ჩვენ პირადად ჩავედით კონფლიქტის რეგიონში და იძულებით გადაადგილებულ პირებს ჩვენი ხელით დავურიგეთ დახმარება. მხოლოდ პოლონურმა დახმარებამ მიაღწია ამ სოფლებამდე. იმისთვის, რომ ქართველებს თავი ვალში არ ეგრძნოთ, სულ ვეუბნებოდი, რომ კომუნიზმის პერიოდში პოლონეთს ჰქონდა დახმარება ამერიკისგან და სხვა დასავლური

personally distribute the aid to IDPs. Only the humanitarian aid from Poland was delivered to these villages. We did not want Georgians to feel obliged, so I constantly told them about the aid Poland received from US and the other western countries. We help you because we can, someday you will help others. And we witnessed the result rather quickly. When I was in Haiti, after the earthquake there, we saw how a Georgian plane filled with humanitarian aid arrived to the airport there. What did the change from the President's Administration to the Parliament feel like? When I worked at the administration, I represented the President and acted on his behalf. I was a staff member at the administration bureau, so I had limited opportunities. As a deputy at the parliament, I represent people and the party. The mandate of a diplomat gives me a greater opportunity to take actions. I am not a typical politician, like everyone else can imagine. Despite the title of the diplomat, I feel like a NGO worker because I want to implement social projects and be closer to people. I think one of the important projects during my work in the Parliament is that of a report I prepared on Ukraine during the war, where Russia's crime were clearly described since the start of the war in Ukraine. I have brought this report before the Hague and we are waiting for an intervention. When I created this report I put my life in danger, but I thought that someone had to take a chance, to be able to describe human rights violations. Despite the fact that I worked on Ukraine, Palestine, Haiti, I am very grateful to Georgia because my first project is connected with the country and it gave me the

ქვეყნებისგან. ჩვენ გეხმარებით ახლა, რადგან შეგვიძლია, მოვა დრო და თქვენც დაეხმარებით სხვას. შედეგმაც არ დააყოვნა. ჩემი ჰაიტიზე ყოფნის დროს, მიწისძვრის შემდეგ, როცა ჩვენ პოლონურ თვითმფრინავს ველოდებოდით და უკან უნდა დავბრუნებულიყავით, დავინახე, რომ ჰუმანიტარული დახმარებით დატვირთული მოფრინდა საქართველოს თვითმფრინავი.

როგორი იყო ცვლილება – პრეზიდენტის ადმინისტრაციიდან პარლამენტში? როდესაც ვმუშაობდი პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში. ვიყავი პრეზიდენტის წარმომადგენელი და მისი სახელით ვმოქმედებდი. ვიყავი ადმინისტრაციის ბიუროს თანამშრომელი, რომლის დროსაც მქონდა შეზღუდული შესაძლებლობები. როგორც პოლონეთის რესპუბლიკის დეპუტატი წარმოვადგენ, ხალხს და პარტიას. დიპლომატის მანდატი მაძლევს უფრო ფართო მოქმედების საშუალებას. მე არ ვარ ტიპიური პოლიტიკოსი, ისეთი როგორიც ყველას წარმოუდგენია. დიპლომატის ტიტულის მიუხედავად, თავს არასამთავრობო ორგანიზაციის თანამშრომლად ვგრძნობ, რადგან ბევრი სოციალური პროექტის განხორციელება და ხალხთან ახლოს ყოფნა მსურს. ვფიქრობ, პარლამენტში მუშაობის განმავლობაში ერთერთი მნიშვნელოვანი პროექტი რაც გავაკეთე არის ის, რომ მოვამზადე ანგარიში უკრაინაზე ომის დროს, სადაც რუსეთის მიერ ჩადენილი დანაშაული, უკრაინაში ომის დაწყებიდან დღემდე არის აღწერილი. ეს ანგარიში შევიტანე ჰააგის სასამართლოში და ველოდებით თუ როგორი ინტერვენცია იქნება. მე ამ ანგარიშის შექმნის დროს საკუთარი სიცოცხლე საფრთხის ქვეშ დავაყენე, მაგრამ ვფიქრობდი, რომ ვინმეს უნდა გაერისკა, რათა აღწერილიყო ადამიანის უფლებების დარღვევის ფაქტები. მიუხედავად იმისა, რომ ვიმუშავე უკრაინაზე, პალესტინაში, ჰაიტიზე, ძალიან მადლიერი ვარ საქართველოსი, რადგან ჩემი პირველი პროექტი მას უკავშირდება და მან მომცა ენერგია, რომ გამეკეთებინა დანარჩენი პროექტები.

energy to carry on with the rest of the projects. Why does your party have great support and is represented by a majority in parliament? Proximity to people is the main reason. For example, when the pre-election campaign was held, every leader of this party, the current Prime Minister, the President and Parliamentarians, visited all regions, listening to people and taking into account their problems. This was not only during pre-election campaigns, this process lasted for a number of years, even when there was another party in governance. After that, they developed a program that is now gradually been realized. Whatever you promise citizens, you have to fulfill it and this is exactly what our government is doing. It is very important to contact people and let them know your concerns because the previous government showed the Polish economy on TV and radio, as if nothing is bound to change, the Polish economy presented like it had nothing

რა განაპირობებს იმას, რომ თქვენს პარტიას დიდი მხარდაჭერა აქვს და პარლამენტში უმრავლესობით არის წარმოდგენილნი? ხალხთან სიახლოვე არის მთავარი მიზეზი. მაგალითად, როცა წინასაარჩევნო კამპანია იმართებოდა ამ პარტიის თითოეული ლიდერი, დღევანდელი პრემიერი, პრეზიდენტი თუ პარლამენტარები, ჩადიოდნენ ყველა რეგიონში, უსმენდნენ ხალხს და ითვალისწინებდნენ მათ პრობლემებს. ეს არ იყო მარტო წინასაარჩევნო კამპანიების დროს, ეს პროცესი გრძელდებოდა რამდენიმე წლის განმავლობაში, მაშინაც კი როცა მმართველობაში სხვა პარტია იყო. ამის შემდეგ შეიმუშავეს პროგრამა, რომელიც დღეს არის ეტაპობრივად რეალიზებადი. რასაც მოქალაქეებს ჰპირდები ის უნდა შეასრულო და ზუსტად ამას აკეთებს ჩვენი ხელისუფლება. ასე ნელნელა ეტაპობრივად ყველა დაპირება, რომელიც მისცეს ადგილზე მოსახლეობას, უკვე რეალიზებული ხდება. ძალიან მნიშვნელოვანია ხალხთან კონტაქტი, რადგან წინა ხელისუფლება მოსახლეობას პოლონურ ეკონომიკას ისე ანახებდა ტელევიზიით და რადიოთი, თითქოს არაფერი შეიცვლება, პოლონურ ეკონომიკას არაფერია ეშველება და ვერც სოციალური პროგრამები განხორციელდება. ხალხს სჯეროდა იმის, რასაც ტელევიზიებიდან იგებდნენ. ამიტომ, მოსახლეობისთვის ნამდვილი ინფორმაციის მიწოდების ერთადერთი გზა იყო პირადი კონტაქტი. მაშინ, ოპოზიციას არ ჰქონდა შესაძლებლობა ტელევიზიით დაეფიქსირებინა თავისი აზრი და ვითარება ძალიან რთული იყო. ხელისუფლების

შეცვლის შემდგომ, საზოგადოებამ გაიგო, რომ სოციალური პროგრამები, რომლის განხორციელებაც უკვე დაიწყო რახანია, არ ასუსტებს პოლონურ ეკონომიკას. ამ მხრივ მინდა განვასხვავო საქართველო და პოლონეთი. იმის მიუხედავად, რომ დემოკრატია საქართველოში ცოტა შევიწროებული მგონია, ოპოზიციას აქვს თავისი ხმა – ტელეკომპანია რუსთავი 2–ის სახით. არის მმართველი პარტიის ტელევიზიები თუ რადიო, მაგრამ ამავდროულად არის არხიც, რომელიც აწვდის მოქალაქეებს ოპოზიციის ხმას. საქართველოში ეს არის, პოლონეთში კი ეს არ იყო, ერთადერთი წყარო რომ ინფორმაცია მიგვეწოდებინა მოქალაქეებისთვის გახლდათ მათთან შეხვედრა და საუბარი.

ამა წლის სექტემბერში, კონსტიტუციური ცვლილებების დამტკიცების შემდგომ, საქართველოს კონსტიტუციაში ჩაიწერა, რომ საქართველო სოციალური სახელმწიფოა და მიჰყვება ამ ტიპის სახელმწიფოს პრინციპებს. რეალურად, სოციალური სახელმწიფო გულისხმობს კეთილდღეობის პროგრამების შექმნას საზოგადოებისთვის. თუმცა საზოგადოება ვერ ხედავს სახელმწიფოს მიერ შემოთავაზებული სოციალურ პროგრამებს. როგორ

to do with the people and it made no promise of the implementation of any social programs. People believed the images they were getting from television. Therefore, personal contact was the only way to deliver real information to the population. At that time, the opposition had no opportunity to express their opinion on TV and the situation was very difficult. After the change of government, the society learned that social programs, which are already being implemented, do not weaken the Polish economy. In this case I want to distinguish between Georgia and Poland. Despite the fact that democracy is a little bit oppressive in Georgia, the opposition has its voice - TV company Rustavi 2. There are the ruling party televisions or radio, but at the same time, they are channels for providing citizens with the voice of the opposition. In Georgia it is, but in Poland, the only source of conveying information to citizens through the state owned channels. In September of this year, after the adoption of constitutional amendments, the Constitution of Georgia recorded that Georgia is a social state and follows the principles of this type of state. In reality, the social state implies creation of welfare programs for the society. But society does not see social programs proposed by the state. What do you think, should be done when a similar record at constitutional level exists, but nothing changes in reality? In the Polish Constitution, similar points have been recorded for a number of years already. But its implementation started only two years ago. In order for these programs to be processed and delivered to the people, there should be a government's will and demand made by the people. If the society does not make these demands and remain silent, these projects will only remain on the sheet and not see the light of day. It took years for Poland to implement these projects, as there was no relevant government. Warsaw is the capital of one of Europe's most successful countries, but we still face situations where a family does not have any toilet or bathroom in so called boats. A few days ago I made an appeal to this issue. This is exactly what we do when we cooperate with people and listen to them, then we face the problems that can be solved. One of the most important social reforms we have embarked on is that every family, despite the social status, receives 500 zlot monthly for each child after the second born, there is financial help for the first child too, but it is only for the socially vulnerable. Such social reforms are a very good strategy, because in addition to these social help we are fighting demographic problems. With more children born in Poland, it is very good that we have almost eliminated social hardship in children. Each child has the opportunity to be provided for monthly, even with minimal needs. This program is especially important for large families. It is the merit of this program that many families have been given the first opportunity to take the child on vacation. A very important program that has been planned and will soon be implemented is "House for Youth in the Construction Building". In Poland it is very expensive to buy a home, so the government will offer a percentage of aid to young people and a certain percentage of the aid will be financed by the bank.

ფიქრობთ, რა უნდა გაკეთდეს, როცა კონსტიტუციურ დონეზე მსგავსი ჩანაწერი არსებობს, მაგრამ რეალობაში არაფერი იცვლება? პოლონურ კონსტიტუციაში უკვე მრავალი წელია მსგავსი პუნქტია ჩაწერილი. მაგრამ ამის განხორციელება დაიწყო ორი წლის წინ. იმისთვის, რომ ეს პროგრამები დამუშავდეს და ხალხს მიეწოდოს, უნდა არსებობდეს ხელისუფლების ნება და ხალხის მოთხოვნა. თუ საზოგადოება თვითონაც არ მოითხოვს და ჩუმად იქნება, ეს პროექტებიც მარტო ფურცელზე იქნება. პოლონეთს ამ პროექტების განხორციელებისთვის მრავალი წელი დასჭირდა, რადგან არ იყო შესაბამისი ხელისუფლება. ვარშავა არის ევროპის ერთ–ერთი წარმატებული ქვეყნის დედაქალაქი, მაგრამ დღემდე ვხვდებით სიტუაციებს, როცა ოჯახს სახლში, ე.წ. კარაბლიკებში არ აქვს არც საპირფარეშო, არც აბაზანა. რამდენიმე დღის წინ მე თვითონ გავაკეთე აპელაცია ამ საკითხთან დაკავშირებით. ზუსტად ეს არის, რომ როცა ხალხთან ვთანამშრომლობთ და მათ ვუსმენთ, მაშინ გვხვდება ასეთი პრობელემები, რომელთა გადაჭრაც შემდგომ ხდება. ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სოციალური რეფორმა, რომლიც გავატარეთ არის ის, რომ ყველა ოჯახი, სოციალური სტატუსის მიუხედავად მეორე ბავშვიდან თითოეულზე ყოველთვიურად იღებს 500 ზლოტს, პირველ ბავშვზეც არის ფინანსური დახმარება, მაგრამ ეს არის სოციალურად დაუცველთათვის განკუთვნილი. ასეთი სოციალური რეფორმები ძალიან კარგი სტრატეგიაა, რადგან ამ სოციალური დახმარების გარდა ჩვენ ვებრძვით დემოგრაფიულ პრობლემებს. უფრო და უფრო მეტი ბავშვი იბადება პოლონეთში და ძალიან კარგია ის, რომ ჩვენ ამ პროგრამით თითქმის აღმოვფხვერით სოციალური გაჭირვება ბავშვებში. თითოეულ ბავშვს აქვს საშუალება, რომ ყოველთვიურად თუნდაც მინიმალური საჭიროებებით იყოს უზრუნველყოფილი. ეს პროგრამა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, მრავალშვილიანი ოჯახებისთვის. ზუსტად ამ პროგრამის დამსახურებაა ის, რომ ბევრ ოჯახს პირველად მიეცა შვილის დასასვენებლად წაყვანის საშუალება. ძალიან მნიშვნელოვანი პროგრამა, რომელიც დაიგეგმა და მალე დაიწყება მისი განხორციელება არის „სახლი ახალგაზრდებისთვის მშენებარე კორპუსში“. პოლონეთში ძალიან ძვირია სახლის შეძენა, ამიტომ სახელმწიფო პროცენტულ დახმარებას შესთავაზებს ახალგაზრდებს და გარკვეულ პროცენტს ბანკი დააფინანსებს. ეს ახალგაზრდებისთვის ვფიქრობ ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან არის საწყისი საკუთარი ცხოვრების დაწყებისათვის. ეს ბინები სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულ მიწებზე იქნება აშენებული, რაც მის სიიაფეს უწყობს ხელს, რათა ახალგაზრდებმა შეძლონ შემდგომ ამ საფასურის გადახდა და საკუთრებაში მისი მიღება.

როგორ შეაფასებთ რთველოში?

პოლიტიკურ

პროცესებს

საქა-

ყოველთვის არის, რა თქმა უნდა კრიტიკული შეფასება, რადგან ჩვენ ყოველთვის ვამბობთ იმას, რასაც ვხედავთ. ჩემი ვიზიტის ფარგლებში ვხვდებოდი ოპოზიციას და პოზიციასაც ყველა ხელისუფლების დროს, ასევე პოლონეთის ყოფილი პრეზიდენტი ლეხ კაჩინსკი ყოველთვის როცა სტუმრობდა საქართველოს ხვდებოდა ორივე მხარეს. იმის მიუხედავად, რომ მეგობრობდა სააკაშვილთან, ყოველთვის ამბობდა, ახსენებდა და ანიშნებდა იმ მომენტს, რომლის გამოსწორებაც იყო საჭირო. ამიტომ ვთვლით, რომ ჩვენ ვართ ძალიან ნეიტრალურები. მე ყოველთვის ვურჩევდი ბ–ნ მიხეილ სააკაშვილს, რომ უფრო მეტი ყურადღება დაეთმო სოციალური პროგრამებისათვის.

I think this is very important for young people, because it is an opportunity to start their own life. These apartments will be constructed on the state owned lands, which contributes to its cheapness, so that young people can pay minimal fees and become homeowners in no distant time. How would you assess the political process in Georgia? There is always a critical assessment because we always say what we see. In the course of my visit, I met members of the opposition and those affiliated to the ruling government. You know former Polish President Lech Kaczynski always visited Georgia and on his visits, he also met both sides. Despite his friendship with Saakashvili, he always said, recalled and signaled the moment that needed to be corrected. So we believe that we are very neutral. I always advised Mr. Mikheil Saakashvili to pay more attention to social programs. The emphasis of Saakashvili's government was more directed towards infrastructure and further on social programs, which I think was the main reason for the loss of his party. At present, it can be said that the current government is frozen and is in one place. The only way that Georgia develops is if the populace understands what it means to vote during elections. We do not have to go mechanically and choose the candidate provided by the government. It is important to know the person who you voted for, so you could ask him for answers, if he fails to fulfill his pre-election promises. In Eastern Europe, people are already aware and they only choose candidate that they need because you can no longer live in a reality where everything is controlled. I see that this would soon start in Georgia too. It is very important for young people to change their lives today. Also, non-governmental organizations who are not dependent on the government should call on the new generation to work to change and not to deal with the situation. I think that the parliamentarians who have been in the Parliament for several years should change. The older generation cannot learn what is necessary because everything is recorded in their head and it's very hard to change. Therefore, the involvement of young people is important for the democratic development of the country. Unfortunately, it is very difficult for young people to delve into politics in Georgia, because even when being a majority candidate, a lot of money is needed. This is a closed circle that is passed down from generation to generation. If we want democratic development, this situation should be eradicated, young people or ordinary students should have the opportunity to engage in politics, become a parliamentarian or representatives of a political circle. How do you rate the involvement of young people in the parliament in Poland? In polish system elector votes for parliament and for the specific deputy from the list, if you are in the list of first 20 candidates, you can win mandate independent of whether you are number one or 20th. It all depends on the voter, so everyone tries to better represent themselves, to be closer with the people and their problems. It is necessary in order to become the people’s representative. In brief, this system

სააკაშვილის ხელისუფლების აქცენტი კი ინფრასტუქტურაზე იყო მიმართული და შემდგომ სოციალურ პროგრამებზე, რაც ვფიქრობ, მისი პარტიის წაგების მთავარი მიზეზი გახდა. ახლანდელი სიტუაციით შეიძლება ითქვას, რომ ამჟამინდელი ხელისუფლება გაიყინა და ერთ ადგილზე დგას. ერთადერთი გზა, რომელიც საქართველოს განავითარებს არის ის, რომ მოსახლეობამ გაითავისოს თუ რას ნიშნავს არჩევნებში ხმის მიცემა. მექანიკურად არ უნდა მივიდეთ და შემოვხაზოთ ის კანდიდატი, რომელსაც ხელისუფლება გვაწვდის. მნიშვნელოვანია გაიცნო ის ადამიანი, რომელსაც ხმას აძლევ, რომ შემდეგ შენ მას პასუხი მოსთხოვო, თუ არ შეასრულა თავისი წინასაარჩევნო პროგრამა. აღმოსავლეთ ევროპაში უკვე გაიღვიძა ხალხმა, ირჩევენ იმ კადიდატს, რომელიც საჭიროა, რადგან უკვე აღარ შეუძლიათ ისეთ რეალობაში ცხოვრება, სადაც ყველაფერი კონტროლდება. ვხედავ, რომ საქართველოშიც ეს ეტაპი იწყება. ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ახალგაზრდობას, მათ უნდა შეცვალონ დღევანდელობა. ასევე, არასამთავრობო ორგანიზაციებს, რომლებიც არ არიან დამოკიდებულნი ხელისუფლებაზე, მათ უნდა მოუწოდონ ახალ თაობას საქმიანობისაკენ, რომ შეიცვალოს და არ შეეუგონ არსებულ სიტუაციას. ვფიქრობ, რომ ის პარლამენტარები, რომლებიც რამდენიმე წელია სხედან პარლამენტში უნდა შეიცვალოს. ძველი თაობა უკვე ვეღარ ისწავლის იმას, რაც საჭიროა, რადგან ყველაფერი ჩაწერილია თავში და ამის შეცვლა ძალიან რთულია. ამიტომ, ახალგაზრდების ჩართულობა ქვეყნის დემოკრატიული განვითარებისათვის მნიშვნელოვანია. სამწუხაროდ, საქართველოში ძალიან რთულია ახალგაზრდების შესვლა პოლიტიკაში, რადგან მაჟორიტარ კანდიდატად ყოფნის დროსაც კი ძალიან ბევრი ფულია საჭირო. ეს არის ჩაკეტილი წრე, რომელიც გადადის თაობიდან თაობაზე. თუ გვინდა დემოკრატიული განვითარება, ეს მდგომარეობა უნდა აღმოიფხვრას, ახალგაზრდა ადამიანს თუ ჩვეულებრივ სტუდენტს უნდა ჰქონდეს საშუალება, რომ ჩაერთოს პოლიტიკაში, გახდეს პარლამენტარი ან პოლიტიკური წრის წარმომადგენელი.

პოლონეთში, როგორია ახალგაზრდების ჩართულობა პარლამენტში? ამრჩეველი არჩევნებზე ხმას აძლევს პარტიას და ასევე კონკრეტულ კანდიდატს სიიდან, სიაში პირველ 20 ადგილზე მყოფთაგან ნებისმიერმა შეიძლება მიიღოს მანდატი, მიუხედავად იმისა პირველია ის სიაში თუ მეოცე. ეს დამოკიდებულია ამომრჩევეზე, ამიტომ სიაში ნომრის მიუხედავად ყველა კანდიდატი ცდილობს უკეთ წარმოადგინოს საკუთარი თავი, იყოს ხალხის პრობლემებთან ახლოს და ამ გზით გახდეს ხალხის რჩეული. მოკლედ, ეს სისტემა კანდიდატებს მობილიზებას აიძულებს, იმისთვის რომ გულხელდაკრეფილები არ იჯდნენ და გარანტირებულ ადგილებს არ ელოდონ. ამიტომ საჭიროა უფრო მეტი არჩევანის თავისუფლება და ზოგადად უფრო მეტი თავისუფლება, რომ ახალგაზრდამ მიიღოს ამ პროცესში მონაწილეობა.

თქვენ ხართ საქართველო-პოლონეთის მეგობრობის ჯგუფის თავჯდომარე. მოგვიყევით ამ ჯგუფის შესახებ. საპარლამენტო მეგობრობის ჯგუფებს აქვთ დიდი შესაძლებლობა. მათ უფრო მეტის გაკეთება შეუძლიათ ვიდრე პრეზიდენტს ან პრემიერს. მეგობრობის ჯგუფის წევრები იცნობებ ერთმანეთის ქვეყნებს და მათ პრობლემებს. ისინი ასევე ცდილობენ ერთმანეთთან დაახლოებას და პრობლემების გადაჭრაში დახმარებას. ეხმარებიან ბევრი

mobilises the candidates to work, since the have no place guaranteed. That's why we need more freedom of choice, and generally more freedom is necessary in order for the young people to take part in this process. You are the chairman of the Georgia-Poland Friendship Group. Tell us about it. These parliamentary friendship groups have great capabilities; they can do much more than president or primeminister. The friendship group members know one another’s country and problems, moreover they try to get closer and solve problems. They also help to implement many programs. Their work is less formal and it is exactly why their work is necessary. Georgia-Poland Friendship Group is one of the biggest groups, which is very interesting for our politicians in Poland as well as in Georgia. Georgia is not the only country with whom we have created

პროგრამის რეალიზაციაშია. მათი მოქმედება შეიძლება ნაკლებად ფორმალური იყოს, სწორედ ამიტომაა მათი მუშაობა ასეთი საჭირო. საქართველო-პოლონეთის მეგობრობის ჯგუფი ერთ–ერთი ყველაზე დიდი ჯგუფია, რომელიც ჩამოყალიბებისთანავე ძალიან დიდ ინტერეს იწვევს ჩვენს პოლიტიკოსებში და ასევე საქართველოში. საქართველო არ არის ერთადერთი ქვეყანა, ვისთანაც ასეთი ჯგუფი შეიქმნა. მთავარი მოტივატორი იყო ის, რომ ძალიან რთულია ბევრი საკითხის გადაწყვეტა მინისტრებს და პრეზიდენტებს შორის. ეს ჯგუფი კი ამზადებს საქმის დეტალებს, რაც უკვე მერე მიდის პრემიერთან თუ პრეზიდენტთან დამტკიცებისთვის. ჩვენ ხშირად ვსტუმრობთ საქართველოს, თუმცა ჩვენი ვიზიტები საქართველოში არ არის იმისთვის, რომ ტურისტულად დავათვალიეროთ, ან დავაგემოვნოთ სამზარეულო, არამედ იმისათვის, რომ დავეხმაროთ საქართველოს პოლიტიკური პროცესების სწორად წარმართვაში. აღსანიშნავია, რომ პოლონეთი იყო წარმოდგენილი ყველა არჩევნებზე, რომელიც საქართველოში ჩატარდა, გარდა ბოლო არჩევნებისა.

როგორ შეაფასებდით პრეზიდენტების ვიზიტებს პოლონეთსა და საქართველოში? რა მთავარი გზავნილები გაჟღერდა და თუ დაისახა სამომავლო თანამშრომლობის პერსპექტივები? პოლონეთის პრეზიდენტის ვიზიტს საქართველოში ძალიან პოზიტიურად ვაფასებ, რადგან ზოგადად საქართველოს და პოლონეთის პრეზიდენტების დამოკიდებულება ერთმანეთის მიმართ არის ძალიან პოზიტიური. იმის მიუხედავად, რომელი პარტია არის მმართველობაში საქართველოში, პოლონეთი ყოველთვის მისი მეგობარი და დამცველი იქნება საერთაშორისო არენაზე, რადგან ჩვენ მხარს ვუჭერთ და გვინდა, რომ ძალიან მალე აღდგეს ის დაკარგული ტერიტორიები, რომლებიც სამწუხაროდ რუსეთის მიერ არის ოკუპირებული. როცა პოლონეთის პრეზიდენტი ეწვია საქართველოს მანაც ხაზი გაუსვა, რომ პოლონეთი დგას საქართველოს გვერდით და როგორც მეგობარი მხარს უჭერს საქართველოს ევროპულ და ევროატლანტიკურ მისწრაფებებს. საქართველო პოლონეთის მეგობრობა დაიწყო ლეხ კაჩენსკის დროს, მაგრამ პოლონეთის პრეზიდენტის ბრონისლავ კომოროვსკის დროს ეს მეგობრობა ცოტა შესუსტდა, რადგან პოლონეთის ხელისუფლება მაშინ დაინტერესებული არ იყო საქართველოსთან ურთიერთობით, თუმცა ერებს შორის ურთიერთობა არ შეწყვეტილა. ახლა როცა ჩვენ პოლონეთის სათავეში ვართ, ეს მეგობრობა არის აღდგენილი ძალიან პოზიტიურად. სულ მალე იგეგმება პოლონეთის პრემიერის ვიზიტი საქართველოში, რაც იქნება პოლონეთის მხარდაჭერის კიდევ ერთი დადასტურება. ამასთან უნდა აღვნიშნო, რომ ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ურთიერთობას პოლონეთისა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროებს შორის, რადგან ეს უშუალოდ ეხება უსაფრთხოებას. ძალიან ბევრი პროგრამაა დაგეგმილი და ეტაპობრივად ხორციელდება.

თქვენი სურვილები საქართველოს პარლამენტის მიმართ არჩევნები არის დემოკრატიის დღესასწაული, ამიტომ საქართველოს პარლამენტს და პარლამენტარებს ვუსურვებდი გაიაზრონ თუ რა არის მანდატი, რა არის დემოკრატია, რატომ არიან არჩეულები და იყვნენ ხალხის გვერდით. ძალიან ბევრ, თუნდაც პოლონელ დეპუტატს უჭირს ამის გააზრება. მინდა, რომ არჩევნებზე ორივე მხარე იყოს კმაყოფილი, იცოდნენ, რომ ისინი არიან ხალხისთვის არჩეული, წარმოადგენენ ხალხის ხმას პარლამენტსა და საერთაშორისო არენაზე.

such group. The main motivator was that it is very difficult to solve many issues between ministers and presidents. This group prepares the details of the case, which then seeks the approval of the Prime Minister or the President. We often visit Georgia, but our visits to Georgia are not for tourist endeavors but to assist in the Georgia's political processes. It should be noted that Poland has had representatives in all the elections held in Georgia except in recent elections. How would you assess the visits of the Presidents of Poland and Georgia? What important messages were revealed and are there any prospects for future cooperation set? The Polish President's visit is very positive in Georgia, because the attitude of the Presidents of Georgia and Poland in general is very positive. Regardless of which party is in power in Georgia, Poland is always Georgia’s friend and defender on the international arena, because we support and want to restore those territories that are unfortunately occupied by Russia. When the President of Poland visited Georgia, he stressed that Poland is standing next to Georgia and as a friend supports Georgia's European and EuroAtlantic aspirations. The Georgian-Polish friendship started during Lech Kaczynski's time in office, but during the Polish President Bronislaw Komorowski, this friendship was a bit weakened, since the Polish authorities were not interested in relations with Georgia. However, the relationship between both nations did not end. Now, with us in charge of the affairs of Poland, this friendship has been restored very positively. The visit of the Prime Minister of Poland to Georgia has been planned to happen soon, which will be another confirmation of Poland's support. At the same time, it should be noted that relations between Polish and Georgian Ministries of Defence are very important, as this is directly related to security. Many programs are planned and will be implemented in stages. Your wishes towards the Parliament of Georgia Elections are a true tests of democracy, so I wish the parliament and parliamentarians understand what the mandate is, what is democracy, why they are elected and the need to be with the people. Too many, even Polish deputies finds it hard to understand. I want both parties to be happy during the elections, knowing that they are the people chosen to represent the voice of the people in the parliament and the international arena.

შვედეთის პარლამენტის გამჭვირვალე სისტემა

The Transparent System of Swedish Parliament

ნათია გამყრელიძე

თ

NATIA GAMKRELIDZE

ინა აკეტოფტი - შვედეთის ლიბერალური სახალხო პარტიის პოლიტიკოსი, 2002 წლიდან კი რიქსდაგის წევრია. 2007 წელს აირჩიეს ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის მიგრაციის, ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა კომიტეტის წევრად. ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის დავალებით მან მოამზადა და 2008 წელს გამოაქვეყნა კვლევა: „რუსეთ-საქართველოს ომი: ჰუმანიტარული სიტუაცია ომისაგან დაზარალებულ რეგიონებში.“ იმ დროიდან აქვს მჭიდრო ურთიერთობა საქართველოსთან და დღემდე აქტიურად თანამშრომლობს ქართველ პარლამენტარებთან. ჩვენ შეხვდით ქალბატონ თინას და მოცემულ ინტერვიუში მან შეაჯამა მისი 12 წლიანი გამოცდილება პარლამენტში, შეეხო საქართველოს პარლამენტის გამოწვევებს და განიხილა შვედური პარლამენტის სისტემა.

ina Acketoft is a Swedish Liberal People’s Party politician. She is a member of the Riksdag since 2002. In 2007, Tina Acketoft (Sweden ALDE) was elected member of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE) Committee on Migration, Refugees and Displaced persons. In 2008, she was appointed from PACE to make a report on “The war between Georgia and Russia: The humanitarian situation in the war-affected areas.” From that time, she has established a close relation with Georgia, and she works closely with Georgian parliamentarians until now. We met her recently and had an interview with her. We met with Ms. Tina to talk about her 12-year experience in the parliament. She examined the challenges facing the Georgian Parliament and discussed the Swedish parliamentary system

2002 წლიდან ხართ შვედეთის პარლამენტის წევრი. რა მიიჩნევთ თქვენს მთავარ მიღწევებად და გამოწვევებად ამ დროის განმავლობაში? მართლად დიდი დროა გასული, ცოტა უცნაურადაც მეჩვენება ახლა, რადგან არასდროს დამიგეგმავს პარლამენტარობა, საკმაოდ მოულოდნელად მოხდა ეს ყველაფერი; ვფიქრობ, ჩემი უდიდესი მიღწევა ისაა, რომ ამირჩიეს ოპოზიციაში ყოფნისას - 2002 და 2006 წლებში; მას შემდეგ, ჩემი პარტია სამთავრობო პარტიად იქცა. როგორც ოპოზიციის წევრი, მთავარ გამოწვევად, კანონშემოქმედებით პროცესში ჩართვასა და საპარლამენტო პარტიებთან მოლაპარაკებების წარმოებას ვთვლი, საიმისოდ, რომ გაგვეტანა სასურველი საკანონმდებლო ინიციატივები და აქტიურად გვეთანამშრომლა მთავრობასთან. მიმაჩნია, რომ ეს რთული ამოცანა იყო, რადგანაც ჩვენ არ გვყავდა უმრავლესობა მთავრობაში, რაც ჩემგან მოითხოვდა მნიშვნელოვან ძალისხმევას პარტიებთან სათანამშრომლოდ, დავძენ, გარდა „შვედი დემოკრატების“ პარტიისა. 2007 წლიდან ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეაში თქვენ მუშაობდით გენდერულ თანასწორობის, ლტოლვილებისა და უმცირესობების უფლებებთან დაკავშირებულ საკითხებზე. როგორ გაიხსენებთ სამუშაო პროცესს,

რით დაეხმარა ასამბლეა სხვა ქვეყნებს? რა შეგძინათ ასამბლეაში მუშაობამ? მე ვმუშაობდი ლიბერალური ჯგუფში, რომელიც 48 სხვადასხვა ეროვნების ლიბერალს აერთიანებდა. ვცდილობდი, ჯგუფში იდეების გენერატორის როლი მომერგო, რაც საკმაოდ რთული აღმოჩნდა, რადგან ლიბერალები შვედეთში და ლიბერალები საქართველოში, ან სხვა ქვეყანაში საკმაოდ განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ერთი და იგივე ლიბერალური „ქოლგიდან“ მოვდივართ. ევროპის საბჭოში მუშაობამ მასწავლა უცხო ქვეყნის, განსხვავებული ინტერესის პოლიტიკოსებთან ურთიერთობა, რამაც უკეთეს პოლიტიკოსად და ადამიანად ჩამომაყალიბა. ამიტომაც მჯერა, თუკი ადამიანი არ დაზოგავს ძალას, გამოიჩენს მტკიცე ნებას სხვა ადამიანების, მათი იდეების გასაგებად, აუცილებლად მიიღწევა კონსესუსი და მოიძებნება ერთობლივი გამოსავალი. ჩემი აზრით, სწორედ ესაა ის, რასაც ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეა უნდა აკეთებდეს. მწამს, რომ ასამბლეა არის ის ადგილი, სადაც ევროპის პოლიტიკოსებს ან ნებისმიერი ტიპის პარტიულ დაჯგუფებებს შეუძლიათ ისწავლონ ერთმანეთისგან და გაცვალონ იდეები.

2007 წლიდან მოყოლებული კავშირი გაქვთ საქართველოსთან. როგორ მოხდა თქვენი საქართველოსთან დაახლოება და რა საკითხებზე მუშაობთ ახლა ჩვენს ქვეყანასთან? 2009 წელს ევროსაბჭოს ასამბლეამ დამავალა მომემზადებინა ანგარიში საქართველო-რუსეთის ომის პერიოდში ჰუმანიტარულ შედეგებზე, რაც, ახლაც ვთვლი, რომ საკმაოდ რთული განსახორციელებელი იყო იმდენად, რამდენადაც ქართველებს და რუსებს განსხვავებული, ინდივიდუალური ხედვა გააჩნდათ და გააჩნიათ იმ მოვლენების შესახებ რაც მოხდა. მე უნდა ვყოფილიყავი მიუკერძოებელი და, ამასთან, უნდა აღმეწერა და წარმედგინა ეს საქმე ევროსაბჭოსათვის.

You became a member of the Swedish parliament in 2002. So, what were your main achievements and challenges during this time as a Swedish parliamentarian? Well it is actually a long time now, which is strange because I never really planned on becoming a parliamentarian it just rather happened. Therefore, I think the greatest achievement was that I was elected when we were in opposition in 2002 and 2006 and then after, my party became part of the government. The biggest challenge was to transcend from being opposition to being part of those ruling and also to try and manage to negotiate within the Parliament with the different parties, so we could actually get legislation passed through the Parliament and to work very closely with the government to close them. I think that was the biggest task actually because we did not have a majority government, which means that I would have to liaise with all the different parties but for the nationalistic party we have which is the Swedish Democrats. In 2007, you became a member of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe. You were working on the issue of gender equality, refugees and minority rights. So how was the working process and how did the Assembly help other countries? In addition, what did you learn from the Assembly? I was working within my own liberal group, which consists of liberals from 48 different countries. I was trying to get a majority within the party group for ideas. However, it was very complicated because liberals in Sweden and liberals in Georgia, or in other countries are different even though we come under the same liberal umbrella it is still very different from having liberals within a national party structure. What I got from the Council from Europe was a very good tutoring on understanding politicians from other countries. To understand why they act the way they do and to really become a better politician and a better person. This is why I believe that if you try to make an effort into understanding where people are coming from, when it comes to different ideas, then you can actually come together and present a solution together and that is what I see the Parliament Assembly of the Council of Europe should be doing. Also, I think the Assembly should be a hub where politicians from all the European countries and every kind of party grouping should be able to learn and to take good ideas from, as well. Since 2007, you have established relationship with Georgian, how did you get in touch with Georgia and what is your recent relations with Georgia? In 2009, I think, I got a task from the council of Europe to write report on the humanitarian consequences of the wars between Russia and Georgia, which was quite a heavy task, because Georgians of course had their views on what happened and the Russians had their views on what happened.

ევროსაბჭოს წარვუდგინე ჩემი კვლევების საკმაოდ მკაფიო ანგარიში (სამწუხაროდ, ამ უკანასკნელმა მხოლოდ ბოლო წლებში იცვალა სახე ოდნავ შესამჩნევად) რომლის თანახმადაც, ჩვენ არ მივიღებთ ასეთ ქმედებას არც ერთი ქვეყნისგან, მით უფრო მაშინ, როდესაც საქმე ეხება ძალადობრივ ქმედებებს წევრ სახელმწიფოებს შორის. ამის შემდგომ, მე გავაგრძელე ურთიერთობა საქართველოსთან, რადგან მომწონს თქვენი ქვეყანა და მსურს, გიხილოთ ევროკავშირში. ბოლო პერიოდის განმავლობაში, ხშირ შემთხვევაში ვარ დამკვირვებელი, თვალს ვადევნებ აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში განვითარებულ მოვლენებს, თავადაც ხშირად ვარ დებატებში ჩართული. ვცდილობ, ყველაფერი გავაკეთო ამ ქვეყნების დასახმარებლად. მყავს ქართველი ლიბერალი კოლეგები ევროსაბჭოდან, ვისთანაც ვცდილობ, შევინარჩუნო და გავაღრმავო ჩემი კონტაქტები.

რას იტყვით საქართველოს პარლამენტზე? როგორ ფიქრობთ, რა არის ჩვენთვის მთავარი გამოწვევა და როგორ შეადარებთ საქართველოს აღმოსავლეთ პარტნიორობის სხვა ქვეყნებს ამ მიმართულებით? ჩემი აზრით, პირველ რიგში, ყველა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნაში, პირველ უნდა აიგოს გამჭვირვალე სისტემა, რომელიც დაგეხმარებათ დანაშაულის, კორუფციისა და სხვა მიმართულებების წინააღმდეგ ბრძოლაში. ამასთან, თქვენ უნდა შეიმუშაოთ ისეთი საკანონმდებლო სისტემა, რომელიც ხალხს რწმენასა და ნდობას ჩაუნერგავს პოლიციის და სასამართლოს მიმართ. ეს მიმართულება პოლიტიკური სისტემისთვისაც აუცილებელია. ვხედავ, რომ ქართველი პარლამენტარები და პოლიტიკოსები შვედეთში და სხვა ქვეყნებში ხშირად მოდიან ოფიციალური ვიზიტებით, ვთვლი, რომ ეს ძალიან კარგია როგორც თქვენი ქვეყნის პოლიტიკური პარტიებისთვის ისე მასპინძელი ქვეყნისთვისაც. როგორც თქვენ სწავლობთ ჩვენგან ისე ჩვენ ვსწავლობთ თქვენგან. ქართულ დემოკრატია მოკლე პერიოდს ითვლის და მას გარკვეული დრო სჭირდება მეტის მისაღწევად. აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში საქართველო მთავარი ძალაა, ვისზე დაყრდნობაც შეიძლება. იგი, რეალურად, ერთადერთია მკვეთრად გამოხატული ნებით, რომელიც მიიწევს დასავლეთისაკენ და არა აღმოსავლეთისაკენ. ზოგიერთ აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებმა არ იციან რა უნდათ და რომელი მიმართულებით სურთ წასვლა.

რა შეიძლება გაიზიაროს საქართველოს პარლამენტმა შვედეთის პარლამენტისგან? გამოვყოფდი გენდერული თანასწორობის საკითხს. შვედეთის პარლამენტს ჰყავს თითქმის 50/50 არჩეული პარლამენტარი. ვფიქრობ, ასეთი მიდგომა სასარგებლოა, ვინაიდან პარლამენტი ქვეყნის მიკროსამყაროა. ამასთან, გადაწყვეტილებები მით უკეთესია, როდესაც ისინი ერთმანეთისაგან განსხვავებული ხალხის მიერაა მიღებული. განსხვავებული ასაკით, სქესით, ბეგქრაუნდით და სხვ. იმ გამჭვირვალე სისტემაში, რომელიც შვედეთს აქვს, დოკუმენტები ფაქტობრივად ღიაა ყველა დაინტერესებული პირისათვის მანამ, სანამ ეს უკანასკნელი სახელმწიფოს უსაფრთხოების და სხვა მსგავს საკითხებს, არ შეეხება. ეს სისტემა ჩვენს მოქალაქეებს უნერგავს ნდობას სახელმწიფოსა და პარლამენტის მიმართ. ეს გამჭვირვალობა

I was not only supposed to be impartial, but also to try to present a case to the Council of Europe. I made the report of my findings very clear to the Council of Europe (unfortunately, it has changed a bit since the last years), that we would not accept that kind of behavior from any country, especially when it comes to violence between member countries. So, since then I have continue my relationship with Georgia because I like your country and I want to see you in the European Union. For the recent period, I tend to be a kind of watchdog when it comes to the Eastern Partnership countries. I often find myself sitting in a Panel or be part of a debate or whatever. I try hard to do so because if I can contribute in any way then I would like to do so. Then of course, I have my Liberal colleagues from the Council of Europe from Georgia, whom I try to keep in touch with as well. What is your view of the Georgian parliament? Where do you see main challenges and how you would compare the eastern partnership countries with this direction? What has to be done in all these Eastern Partnership countries is that you all should get a transparent system that will help you combat crime, bribes and other vices. Also, you should get that legislative system in place that will make people believe in and trust in police and judges. This is important for the political system as well. In addition, Georgian parliamentarians and politicians are coming to Sweden and they are going to other countries as well. And I think those exchanges that we have is really good for all the parties, It is good for Sweden as well because we learn things and it's good for Georgians as well because they also will learn things. So, I think Georgia is a young democracy and it will take time to achieve more. Among the Eastern partnership countries Georgia is a top force to reckon with. Also, it really is the only country that has strongly expressed the desire to go west rather than to turn east. Some of the Eastern Partnership countries are not really sure of what they want to do. What can Georgian Parliament learn from Swedish Parliament? Gender equality would be a good thing. The Swedish Parliament has almost 50/50 elected parliamentarians. I think that is a good thing to learn because the Parliament is a microcosm of the country at large. Also, you get to make better decisions when people who are not exactly the same are in parliament, that is, people of various ages, gender, sexual preferences, Backgrounds and so on. In addition, the transparent system that we have in Sweden, where everything is open, the documents are basically all open to everybody unless it concerns the security of the state and so

მიანიშნებს მოქალაქეებს, რომ მათ შეუძლიათ, ჰქონდეთ წვდომა გადაწყვეტილებებზე, იმაზე, თუ როგორ ხორციელდება მიღებული გადაწყვეტილებები კანონშემოქმედებაში და ა.შ.

როგორია თქვენი, როგორც შვედი პარლამენტარის ყოველდღიური სამუშაო გრაფიკი? ჩემი ოლქი 600 კილომეტრითაა დაშორებული სტოქჰოლმიდან, რაც იმას ნიშნავს, რომ ყოველ სამშაბათს მიწევს სტოკჰოლმში გამოფრენა. შვედეთში ყველა პარლამენტარს, რომელიც 50 კმ-ზე მეტი მანძილით არიან დაშორებულნი სტოკჰოლმს, აქვს სახლი სტოქჰოლმში (ჩვენ გვაქვს უფლება, გვქონდეს სახლი, რომლის ყოველთვიური ღირებულებაც არ აღემატება 7000 შვედურ კრონას). სტოკჰოლმში ვრჩები 3-4 დღით და ვხვდები ჩემი პარტიის წარმომადგენლებს, ჩემი კომიტეტის წევრებს, ჟურნალისტებს, სხვადასხვა ორგანიზაციებსა თუ ფიზიკურ პირებს, ვისაც სურვილი აქვს, ჩემთან შეხვედრისა და საკუთარ პრობლემებზე საუბრის. საღამოს ან ღამით კი ვცდილობ, ვუპასუხო ყველა ელექტრონულ ფოსტასა თუ სხვა კორესპონდენციას, რასაც მივიღებ. ამიტომაც, ჩემი სტოკჰოლმური დღეები უმეტესწილად ქაოტურია. პარასკევს საღამოს ვბრუნდები უკან და სახლში ყოფნისას, შაბათს, კვირასა და ორშაბათს ჩემს ამომრჩევლებს ვხვდები. ეს არის დღეები, როცა შემიძლია შევხვდე ხალხს, მოვინახულო სკოლები, ქარხნები, საწარმოები... ამ დღეების განმავლობაში ვიღებ იდეებს ხალხისაგან და ასევე მეც ვუზიარებ ჩემს მოსაზრებებს მათ. რთული პროცესია ეს, მაგრამ ამასთანავე ძალიან საინტერესო. ვფიქრობ, ეს აქტივობა საუკეთესო საშუალებაა იმისათვის, რომ შენი წვლილი შეიტანო მსოფლიოს შეცვლაში.

on, makes our citizens having trust in the government and the parliament. This transparency makes the citizens know that they can get access to the decisions, how the decisions go from paper to legislation and so on. How is your daily work like? Firstly, my constituency is 600 kilometers from here, which means that every Tuesday I take a flight to Stockholm. Yes, I have a flat in Stockholm, which all member parliaments have if they lived more than 50 kilometers out of Stockholm (we have the right to (own) let a flat at a cost of approximately 700 SEK per month). So I stay here for three to four days, during these days I have meetings within my party group, have meetings within my committee groups and meet journalists and different organizations or private people who want to come and see me to talk about their issues. Then late in the evening, or say in the nighttime I try to answer all the emails and everything else I got. Therefore, those days are always hectic for me here. I leave on Friday afternoon and when I am at home, I use my Saturdays, Sundays and Monday, to meet my own constituency. These are the days when I can meet people, when I can visit schools, factories or businesses. They are also the days when I get ideas and present ideas to people as well. It is tough, but it is the most interesting thing and the most fulfilling thing you can do if you want to be part of a changing the world.

საქართველომ ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის საერთაშორისო სესიას პირველად უმასპინძლა

Georgia hosts the International Session of the European Youth Parliament for the first time მარიამ იმერლიშვილი

MARIAM IMERLISHVILI

2017 წლის 11–19 ნოემბერს საქართველოში, ქ. თბილისში, ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის 86–ე საერთაშორისო სესია გაიმართა. თავდაპირველად, როდესაც ღონისძიების მონაწილედ არჩევის თაობაზე შეტყობინება მივიღე, სრულფასოვნად ვერც კი ვაცნობიერებდი, თუ რაოდენ დიდი გამოცდილება მელოდა წინ. ახლა კი დანამდვილებით შემიძლია გითხრათ, რომ აღნიშნული სესია ჩემი ცხოვრების ერთ–ერთი საუკეთესო პერიოდი და გარდამტეხი ფაზა აღმოჩნდა… ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტი, როგორც ორგანიზაცია, 1987 წლიდან ფუნქციონირებს. იგი 40 ევროპული ქვეყნის ათასობით ახალგაზრდას აერთიანებს და მათ აქტიურ

The 86th International Session of the European Youth Parliament held in Tbilisi, Georgia, on November 11-19, 2017. Initially, when I received a notification about choosing to be an event participant, I could not fully understand how much experience was in store. Now, I can definitely tell you that this session was one of the best periods of my life as it turned out to be a turning point. The European Youth Parliament, as an organization, has been functioning since 1987. It unites thousands of young people from 40 European countries and aims to form them into active citizens. About 500 local sessions are organized annually by the National Committees of the European Youth

მოქალაქეებად ფორმირებას ისახავს მიზნად. ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის ნაციონალური კომიტეტების ორგანიზებით ყოველწლიურად 500–მდე ლოკალური სესია ტარდება. რაც შეეხება ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის საერთაშორისო სესიას, მისი ორგანიზების ტრადიცია 1988 წლიდან იღებს სათავეს და, როგორც ხედავთ, უკვე 86–ე საერთაშორისო სესიაც სულ ახლახან დასრულდა. პირადად ჩემთვის, როგორც საქართველოს დელეგაციის წევრისათვის, საერთაშორისო სესიაში მონაწილეობის პასუხისმგებლობას კიდევ უფრო ამძაფრებდა ის ფაქტი, რომ სესიას ამჟამად თბილისმა უმასპინძლა. ჩემი აზრით, საქართველოსთვის, ქვეყნისთვის, რომელიც ევროპულ ოჯახში დაბრუნებას ესწრაფვის, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, იყოს მსგავსი ღონისძიებების მასპინძელი. ეს, ერთი მხრივ, გაზრდის ნდობას საქართველოს, როგორც დემოკრატიულ ღირებულებებზე დაფუძნებული საერთაშორისო აქტორის, მიმართ და, მეორე მხრივ, ხელს შეუწყობს ქართველი ახალგაზრდების ინტეგრაციას ევროპულ საზოგადოებაში. საზოგადოდ, თითოეულ საერთაშორისო სესიას მისთვის უნიკალური ძირითადი კონცეფცია გააჩნია, ამ შემთხვევაში კი ეს “მშვიდობა, სტაბილურობა და პროგრესი” გახლდათ. სესია მოიცავდა მრავალ საინტერესო ნაწილს – როგორც ფორმალურ, ასევე არაფორმალურ აქტივობებს. პირველივე დღიდან განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობოდა კულტურულ პლურალიზმს, ამ მხრივ კი საკმაოდ მნიშვნელოვანი ღონისძიება იყო ,,ევროსოფელი“, რომლის ფარგლებშიც თითოეული ქვეყნის დელეგაციას საშუალება გვქონდა წარგვედგინა ნაციონალური ცეკვები/სიმღერები, ტრადიციული სამზარეულო და უკეთ გაგვეცნო ერთმანეთის კულტურა. პროდუქტიული იყო საკომიტეტო სამუშაო პროცესიც. 2 დღის განმავლობაში 15 კომიტეტი ვმუშაობდით და განვიხილავდით ევროკავშირისთვის აქტუალურ საკითხებს. იყო მსჯელობა, აქტიური დებატები, ხანდახან მწვავე დაპირისპირებაც, თუმცა, საბოლოოდ, თითოეული ჩვენგანი ვაცნობიერებდით, რომ გარკვეულ დროს აუცილებელი დგება, წახვიდე კომპრომისზე და დათმო გარკვეული პოზიცია კომიტეტის სასარგებლოდ. სწორედ საკომიტეტო სამუშაოები გვასწავლის, როგორ გავხდეთ უკეთესი ადამიანები, როდის ვაღიაროთ დამარცხება და საერთო ინტერესები პირად ინტერესებზე მაღლა დავაყენოთ. სესიის განმავლობაში შევხვდით არაერთ საინტერესო პოლიტიკოსსა თუ მოწვეულ სტუმარს, ოფიციალური ვიზიტით ვეწვიეთ საქართველოს პრეზიდენტის რეზიდენციასაც. საქართველოს პრეზიდენტმა, ბატონმა გიორგი მარგველაშვილმა, აღნიშნა, თუ რაოდენ დიდი პატივია საქართველოსთვის მსგავსი ღონისძიების მასპინძლობა, ამასთან, ისაუბრა დემოკრატიულ ღირებულებებზე, მათ შორის განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა ტოლერანტობისა და კულტურული პლურალიზმის მნიშვნელობაზე. აკადემიურ აქტივობებთან ერთად, როგორც აღვნიშნე, სესიის პროგრამა კულტურული ღონისძიებებითაც გვანებივრებდა. ერთ–ერთი შთამბეჭდავი ნაწილი პირადად ჩემთვის გახლდათ „ევროკონცერტი“, რამაც შესაძლებლობა მოგვცა, ერთმანეთი სხვა ჭრილში, სულ სხვაგვარად დაგვენახა და ერთმანეთის მრავალი ტალანტი აღმოგვეჩინა. ამას გარდა,

Parliament. As for the international sessions of the European Youth Parliament, the tradition of its organization has begun since 1988 and this is evident with the recent conclusion of its 86th session. For me personally, as a member of the Georgian delegation, the responsibility for participation in the international sessions was further aggravated by the fact that Tbilisi was a host of the session for this time. In my opinion, and because Georgia seeks to return to the European family, it is vital to be a host of such events. On the one hand, it increases confidence in Georgia as an international actor based on democratic values and, on the other hand, it will facilitate the integration of Georgian youths into the European society. In general, each international session has its own unique core concept, in this case it was focused on - "Peace, Stability and Advancement". The session included many interesting parts - both formal and informal activities. From the very first days, special attention was paid to the cultural pluralism, and in this regard, there was a very important event - "Eurovillage". In its framework, the delegation of each country was able to present their national dances/ songs, traditional cuisine and to get more familiar with each other's culture. The committee's working process was productive as well. 15 committees worked and discussed the topical issues for the EU within two days. There was a discussion, active debate, even acute controversy sometimes, but in the end, every one of us realized that at some time it is necessary to compromise and give up some position in favour of the committee. Committee works teaches us how to become better people, when to admit defeat and to put the common interests above personal ones. We met a number of interesting politicians and invited guests during the session, we also visited the President's residence on an official visit. The President of Georgia, Mr. Giorgi Margvelashvili noted that it was a great privilege for Georgia to host such an event, he talked about democratic values as well and emphasised the importance of tolerance and cultural pluralism.

სპეციალურად სესიის მონაწილეებისთვის ქ. თბილისსა და ქ. მცხეთაში დაიგეგმა რამდენიმე ტური, რომელთა ფარგლებშიც საშუალება გვქონდა, აღმოგვეჩინა ამ ორი ქალაქის მშვენიერი სიძველენი. სესიის ბოლო ორი დღე გენერალურ ასამბლეას დაეთმო, რომელიც სესიის კულმინაციურ ნაწილს წარმოადგენს. გენერალურ ასამბლეაზე თითოეული კომიტეტი გასული დღეების შრომის ნაყოფს სხვა კომიტეტების წინაშე წარადგენს, რასაც თან ახლავს მწვავე დისკუსია. იქიდან გამომდინარე, რომ გენერალურ ასამბლეაზე განვიხილეთ თითქმის ყველა სფეროს აქტუალური საკითხები, ვფიქრობ, იგი საკმაოდ პროდუქტიული აღმოჩნდა და სესიის მონაწილეები, მათ შორის მეც, ნამდვილად დაგვაფიქრა იმ გამოწვევების თაობაზე, რომლებიც დღესდღეობით არა მხოლოდ ევროპის კავშირის, არამედ სრულიად მსოფლიოს წინაშე დგას. აქვე, როგორც სესიის მონაწილეს, მსურს გულწრფელი მადლობა გადავუხადო ყველა იმ ადამიანს, რომელიც ჩართული იყო აღნიშნული ღონისძიების დაგეგმვისა და მისი სისრულეში მოყვანის პროცესში. იმ ახალგაზრდებს კი, რომლებიც ჯერ კიდევ არ არიან ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის ოჯახის წევრები, ვურჩევ, რომ აუცილებლად შემოგვიერთდნენ, ვინაიდან ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტი – ეს არის სულ სხვა სამყარო, რომელიც გთავაზობს შესაძლებლობების უშრეტ წყაროს, საშუალებას გაძლევს შეიძინო ღირებული კონტაქტები და განვითარდე, როგორც აკადემიური, ასევე პიროვნული თვალსაზრისით. შეჯამების სახით კი ვიტყვი, რომ ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის 86–ე საერთაშორისო სესიის საქართველოში მასპინძლობა ჩემთვის, როგორც ქართველი ახალგაზრდისთვის, ნამდვილად წარმოადგენს ჩემი ქვეყნის უკეთესი მომავლის იმედს, რომელშიც ერთიანი საქართველო, როგორც ევროპული სახელმწიფო, სხვა ევროპული სახელმწიფოების გვერდით საპატიო ადგილის დაიკავებს საერთაშორისო ასპარეზზე.

Along with academic activities, the session's programs were full of cultural events, as I have mentioned. One of the most impressive parts for me was the "Euroconcert", which gave us an opportunity to see each other in a different way and to find various talents amongst each other. Besides, there were some planned tours in Tbilisi and in Mtskheta, where we had the opportunity to discover the wonderful ancient monuments of these towns. The last two days of the session were dedicated to the General Assembly, which was the culmination of the session. At the General Assembly, each committee presented the last days fruitful, working process results before the other committees, which is then accompanied by a sharp discussion. Based on the fact that in the general assembly we discussed the topical issues of almost every field, I think it was quite productive and it made us, the session participants, to think about the challenges that are now facing the whole world, and not just within the European Union. Here, as a participant of the session, I would like to express my sincere gratitude to all the people engaged in the planning and execution process of the event. For those young people who are not yet members of the European Youth Parliament family, I advise them to join us without doubt because the European Youth Parliament - is a different world that offers them limitless opportunities, gives them a chance to get valuable contacts and develop in both academic and personal terms. To summarize, I would say that hosting the 86th International Session of the European Parliament, for me as a Georgian youth, truly signifies a hope for the better future of my country, where there would be a united Georgia, as a European state along with the other European states, occupying an honourable place in the international arena.

ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის 86–ე საერთაშორისო სესიის მთავარი ორგანიზატორების, ზურაბ გიორგობიანისა და თამთა წვერაიძის შეფასება: „თბილისმა ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის 86-ე საერთაშორისო სესიის მასპინძლობის უფლება 2016 წლის თებერვალში მოიპოვა და მას შემდეგ წელიწადნახევრის განმავლობაში აქტიურად ვიყავით ჩართული საორგანიზაციო პროცესში. ,,ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტი - საქართველოსთვის“ საერთაშორისო სესიის მასპინძლობა საკმაოდ დიდი პატივი და პასუხისმგებლობა იყო, რადგან საერთაშორისო სესია წლის განმავლობაში მხოლოდ სამჯერ ტარდება და ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის ყველაზე მნიშვნელოვანი ღონისძიებაა, რომელსაც ევროპის 40-მდე ქვეყანაში შერჩეული საუკეთესო დელეგატები ესწრებიან. მიუხედავად იმისა, რომ გერმანიის საგარეო საქმეთა ოფისმა საკმაოდ დიდი ოდენობის გრანტი მოგვცა, სესიისთვის საჭირო თანხების მოძიება ერთ–ერთი ყველაზე რთული პროცესი იყო, თუმცა 2017 წლის ზაფხულში მინიმალური ბიუჯეტის მოპოვება მოვახერხეთ და სესიამაც „მწვანე შუქი“ მიიღო ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის საერთაშორისო ოფისისგან, რაც იმას ნიშნავდა, რომ თბილისის საერთაშორისო სესია არც გაუქმდებოდა და არც თარიღები შეიცვლებოდა, მონაწილეებს კი უკვე შეეძლოთ სამგზავრო ბილეთების შეძენა. ყველაზე დამღლელი საორგანიზაციო პერიოდის ბოლო 1 თვე იყო. სესია უკვე ძალიან ახლოს იყო და 300-მდე მონაწილის ჩამოსვლამდე ცოტა დრო რჩებოდა. ამ პერიოდის განმავლობაში 25 კაციან საორგანიზაციო ჯგუფთან ერთად აქტიურად ვმუშაობდით სესიის თითოეული დეტალის დაგეგმვაზე, რათა მონაწილეებს მაქსიმალურად მომზადებულები დავხვედროდით. მიუხედავად ამისა, იყო მომენტები, როდესაც ყველაფერი გეგმის მიხედვით არ წასულა და რამდენიმე გაუთვალისწინებლობასაც ჰქონდა ადგილი, თუმცა სათადარიგო გეგმა ყოველთვის გვქონდა და საორგანიზაციო ჯგუფმაც ძალიან კარგად იმუშავა სტრესულ სიტუაციებში. სესიის ზოგიერთი ნაწილი ისეთი კარგი არ გამოსულა, როგორიც ჩვენ გვინდოდა, რომ ყოფილიყო, თუმცა იმის ილუზია არ გვქონია, რომ ყველაფერი იდეალურად იქნებოდა. მეორე მხრივ, უამრავი რამ იმაზე ბევრად უკეთესი გამოვიდა, ვიდრე ველოდით და ჩვენც შეგვიძლია ვთქვათ, რომ საერთო ჯამში შედეგებით კმაყოფილები ვართ.“

Evaluation of ZURAB GIORGOBIANI and TAMTA TSVERAIDZE, TSVERAIDZE, the organizers of the 86th International Session of the European Youth Parliament: "Tbilisi gained the right to host the 86th International Session of the European Parliament in February 2016 and we have been actively involved in the organizational process for more than a year and a half since then. Hosting the "International Session of the European Parliament for Georgia," was a great honour and responsibility because the international sessions are held only three times a year and is the most important event of the European Youth Parliament, which is attended by the best delegates selected in more than 40 European countries. Despite the fact that the German Federal Foreign Office gave us a huge amount of grant, finding the sums needed for the session was one of the most difficult processes, but we managed to obtain a minimal budget in the summer of 2017. It was then the session received a "Green Light" from the International Office of the European Youth Parliament. This was a sign that Tbilisi International Session would not be annulled nor rescheduled, and the participants could proceed with the arrangement of their travel tickets. The last 1 month was the most exhausting during the entire organizing process. The session was very close and there was just little time left before the 300 participants arrival. During this period, together with a 25-people organizational group, we actively worked on planning each detail of the session, for hosting, the participants prepared as much as it was possible. Nevertheless, there were moments when everything did not go according to the plan and there were some unexpected problems, but we always had a spare plan and the organizational team worked very well in stressful situations. Some parts of the session were not as good as we wanted them to be, but we had no illusion that everything would be perfect. On the other hand, a lot of things have come out better than we expected and we can say that, overall, we are satisfied with the results." 97

შვედეთის დელეგაციის ერთ–ერთი დელეგატი ნურ ალჰასენი: "სხდომის დაწყებამდე გამაფრთხილეს, რომ, ზოგადად, საერთაშორისო სესიების მიმართ დიდი მოლოდინი არ უნდა მქონოდა, რადგან შეიძლება იყოს ძალიან კარგად ორგანიზებული და გასაოცარიც ან ... არცთუ ისე კარგი. შესაბამისად, თბილისში ჩამოსვლისას არ ვიცოდი რა მოლოდინები უნდა მქონოდა. თბილისის შესახებ ჩატარებული მცირე მოკვლევის შედეგად ვიცოდი, რამდენად მომხიბლავი ქალაქი იყო და ველოდებოდი იმ ქვეყანაში მოგზაურობას, სადაც სხვა შემთხვევაში არც ვიფიქრებდი წასვლას. მიუხედავად ამისა, რომ არც თუ ისე დიდი მოლოდინები მქონდა, ვფიქრობდი: "ნებისმიერ შემთხვევაში, ეს იქნება საკმაოდ კარგი გამოცდილება". ახლა კი ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის შემდგომი პერიოდის დეპრესია მაქვს, მენატრება ქალაქიც, ხალხიც. დამწყებთათვის, ვიტყოდი, რომ თბილისი ისეთი მშვენიერი და შეუფასებელი ქალაქია, რომ შთამაგონა, უფრო მეტ ისეთ ქვეყანას ვესტუმრო, სადაც არასოდეს ვიფიქრებდი მოგზაურობას. ჩვენ თითქმის 300 ვიყავით და მართალია, ყველას ვერ გაესაუბრებოდი, მაგრამ ყველა ვისთანაც, უფრო ახლო კონტაქტი მქონდა შესანიშნავი და ჭკვიანი ახალგაზრდები არიან. სიცილითა და ემოციებით დატვირთული 9 დღე გავატარე, რომელიც გაცილებით მეტია, ვიდრე შეგიძლია, ითხოვო. ჩემთვის სესია ხანგრძლივ შთაბეჭდილებად იქცა და დამარწმუნა, რომ ევროპის ახალგაზრდულ პარლამენტში საქმიანობა უნდა გავაგრძელო.“

One of the Swedish delegates - NOOR ALHASSENI: “Prior to the session, I was told not to have high expectations when it comes to international sessions in general as it can be very well-organised and awesome or… not so great. Therefore, I landed in Tbilisi not knowing what to expect. From the little research I’d done about Tbilisi, it seemed like a charming city, and I was looking forward to traveling to a country I otherwise wouldn’t have thought of visiting. Nevertheless, I kept my expectations low and thought: ”No matter what, it’ll at least be a decent experience”. Lo and behold, here I am with "post-EYP" depression and missing both the city and the people. For starters, Tbilisi is such a beautiful and underrated city and it has inspired me to visit more countries I never would’ve thought of visiting. We were almost 300 people, and you don’t get to speak with all of them but the ones you make friends with are such great and open-minded people. I spent 9 days filled with laughter and good company, which is more than anyone could ask. The session left a lasting impression and has further convinced me to stay involved in European Youth Parliament.”

ბელგიის დელეგაციის ერთ–ერთი დელეგატი მარია კარპინტერო : "იმის გამო, რომ ჩემთვის ეს პირველი საერთაშორისო სესია იყო, კონკრეტული მოლოდინი არ მქონია. მხოლოდ ის ვიცოდი, რომ ევროპის ყველა კუთხის ახალგაზრდასთან ერთად მასშტაბურ ღონისძიებაში უნდა მიმეღო მონაწილეობა. თბილისში იდეების მიმართ გახსნილი ჩამოვედი, ბევრი ბარგით, ცოტა უძილო და მზად ვიყავი საოცარი გამოცდილების მისაღებად! სესიის შემდეგ, რა თქმა უნდა, მეც შემომიტია ევროპის ახალგაზრდული პარლამენტის ცნობილმა პოსტ დეპრესიულმა პერიოდმა. დიდი სიამოვნებით დავაბრუნებდი დროს უკან და მთელ თავგადასავალ თავიდან გავივლიდი. მოგზაურობის ერთ-ერთი უმთავრესი ნაწილი ახლადშექმნილი მეგობრობაა. გამოცდილება, რომელიც მთავარი სხდომის წინა ღამეს კომიტეტებში, ღამის 3 საათამდე დებატებისათვის მომზადებისა თუ ღამე "დაივში" ცეკვისგან მივიღეთ, მრავალფეროვანი იყო. ეს უდავოდ ერთ-ერთი საუკეთესო გამოცდილება იყო ჩემს ცხოვრებაში. "

One of the Belgian delegates - MARIA CARPINTERO: “Since it was my first International Session, I didn't have any concrete expectations. All I knew was that it was going to be a grand event, with many youngsters from all the corners of Europe. I mostly arrived in Tbilisi with an open mind, an overpacked luggage, slightly sleep deprived and ready to live an amazing experience! After the session, the well-known "Post EYP' Depression for sure hit me hard; I would love to go back in time and re-live this entire adventure. The friendships I made were definitely one of the major highlights of the trip. The experiences we all shared were various, from gathering in our committees the night before the Grand Assembly to prepare our debates until 3am, to dancing the night away in 'Dive'. It was, without any doubts, one of the best experiences of my life.”

ერიკ ლეივრაზი - ჟენევის კანტონის პრეზიდენტი თქვენ აქცენტი უნდა გააკეთოთ აქტუალურ საკითხებზე, იყოთ ნათელი და მარტივი, - ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. დღესდღეობით, ჩვენ აღარ გვესმის ჩვენი ენა, ამიტომ, მნიშვნელოვანია, გასაგებად და მარტივად ახსნათ ის დიდი პრობლემები რაც გაქვთ და გაწუხებთ.

Eric Leyvraz - President of the Grand Council of the Republic and Canton of Geneva. You should focus on important matters and be very clear and simple because that is very important. We do not understand our language anymore. It is important to clearly and simply explain the big problems you have.

დოქტორი კლოდ ბეგლე - შვეიცარიის ფედერალური პარლამენტის წევრი ჟურნალ პარლამენტს ყველაფერს საუკეთესოს ვუსურვებ. ძალიან მნიშვნელოვანია მშვიდი და პროდუქტიული საპარლამენტო საქმიანობის უზრუნველყოფა, ზედმიწევნით ინფორმირებულობა. ამ საკითხით დაინტერესებული მედიის როლი შეუფასებელია. მისი რედაქტორები და ავტორები ამით უნდა ამაყობდნენ.

Dr. Claude Béglé - Swiss Federal Parliament, Member of the Foreign Policy Commission I wish the very best to Parliament’s Magazine. It is very important, to ensure smooth and productive parliamentary proceedings, to be well informed. A dedicated media to that effect is invaluable. Its editors and authors can be proud about it.

თინა აკეტოფტი - შვედეთის რიქსდაგის წევრი. ჟურნალ პარლამენტში მინდა ვხედავდე, ქართველი და ევროპელი პოლიტიკოსების შეთანხმებას საქართველოს განვითარების მიმართულებებზე დემოკრატიის, კანონის უზენაესობისა და ევროკავშირისკენ მიმავალ გზაზე. საინტერესო იქნება დავინახო ღია დისკუსია თითოეული მხარის მოლოდინების შესახებ. ვისურვებდი, ჟურნალის გადაქცევას ლიბერალური დემოკრატიის ქმედით იარაღად.

Tina Acketoft - Swedish Liberal People’s Party politician. Member of the Riksdag. I would like to see Georgian politicians, and European Union politicians actually agreeing on a way forward for Georgia towards democracy, towards rule of law, towards European Union. Moreover, I would like to see an open discussion of what each part is expecting out of that unity. Basically, I would like to see the magazine as a tool for achieving democracy.

მალგორჟატა გოშიევსკა, საქართველო-პოლონეთის მეგობრობის ჯგუფის თავჯდომარე. ძალიან მინდა, თქვენი ჟურნალი ნამდვილი დემოკრატიის გზავნილი იყოს. თქვენმა ჟურნალმა უნდა გააღვიძოს და შექმნას ის ნამდვილი დემოკრატია, რომელიც საქართველოში უნდა იყოს. გააღვიძოს დემოკრატიული სული ახალგაზრდებში და მოუწოდოს მათ საქმისადმი. ჩემს ბავშვობაში ძალიან მძაფრი კომუნიზმი იყო პოლონეთში. მახსოვს მამამ მოიტანა გაზეთი, რომელსაც ერქვა „ამერიკა“, მისი გადაშლისთანავე გავაცნობიერე, რომ ჩემთვის ეს იყო გზავნილი იმ შორი დემოკრატიისა, რომლისთვისაც პოლონეთს უნდა მიეღწია. მინდა, რომ ეს ჟურნალი იყოს მოქალაქეებისათვის და იყოს ძალიან კითხვადი ქართველებში, რადგან ეს ინფორმაცია სჭირდება ყველაზე მეტად საქართველოს, ქართველს ხალხს. ძალიან კარგია, ისიც რომ პოლონურ თუ სხვა ქვეყნის გამოცდილებას მიაწვდით თქვენს ქვეყანას.

Malgorzata Gosievska - Chairperson of Georgia-Poland Friendship Group. I want your magazine to be a true democracy message. Your magazine must awaken and create a real democracy that should be witnessed in Georgia. To awaken the democratic spirit of youth and call them on to work. In my childhood, there was a very strong communism in Poland and I remember my father brought the newspaper called “America”, as soon as I opened it, I realized that it was a message for me about the democracy which should be achieved by Poland. I want this magazine to be for citizens and to be very readable by Georgians, because this information is needed in Georgia by the Georgian people. It is also very good that you provide your country with Polish and other country’s experiences.

ხილიკ ბარ - ისრაელის ქნესეთის ვიცე-სპიკერი სხვადასხვა დროსა და ადგილზე, პარლამენტს შეუძლია საკმაოდ დიდი როლი შეასრულოს ქვეყნებს შორის ურთიერთობებში. პარლამენტში არსებულ მეგობართა ჯგუფებს, რომლებიც სხვა სახელმწიფოების პარლამენტებთან თანამშრომლობენ, შეუძლიათ კოორდინაცია გაუწიონ სახელმწიფოთა ურთიერთობებს სხვადასხვა მიმართულებით, იქნება ეს საგარეო, ეკონომიკური, კულტურული თუ სხვა სფერო. ისრაელის მაგალითზე, შემიძლია გითხრათ, რომ უკანასკნელ წლებში ქნესეთმა და პალამენტმა ისრაელ-საქართველოს ურთიერთობების ჩამოყალიბებაში დიდი როლი შეასრულა, გადაზარდა რა ქართველ-ებრაელების ურთიერთობები, საქართველოისრაელს შორის თანამშრომლობაში. ჟურნალ “პარლამენტს” ვუსურვებ გააშუქოს პარლამენტთა ჯგუფების სამუშაო, რომელიც სახელმწიფოთა შორის ურთიეთობებში ერთგვარი ხიდის ფუნქციას ასრულებენ.

Hilik Bar – Deputy Speaker of the Israeli Knesset In different times and places, parliaments can play important roles in the relations between two states. Parliamentary Friendship Groups, that cooperate with foreign parliaments can coordinate state relations in different fields: foreign affairs, economy, culture. An example of this is presented in the case of Israel. In recent years the Georgian parliament and Knesset were instrumental in fostering relations between the two states, developing relationships between Georgians and Israelis into the two state cooperation. I wish for the Parliament magazine to cover the work of these parliamentary groups, that bridge the gap between countries.

მარტინ ჩუნგონგი საპარლამენტათაშორისო კავშირის გენერალური მდივანი მნიშვნელოვანია, ისეთი ჟურნალის არსებობა, რომელიც მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში მოქმედ მნიშვნელოვან ინსტიტუტზე გაამახვილებს მთელს ყურადღებას. სწორედ ამიტომ, მივესალმები ჟურნალის ინიციატორებს. პარლამენტების შესახებ ბევრი რამ არ არის ცნობილი. როდესაც საზოგადოება არაა ინფორმირებული პარლამენტის საქმიანობის შესახებ, ის მხოლოდ დიდებულ შენობებში ხალხის ასარჩევად აძლევს ხმას ყოველ 4 ან 5 წელიწადში ერთხელ. საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება პარლამენტის ვალდებულებებისა და ფუნქციის შესახებ ძალიან მნიშვნელოვანია, ხალხმა უნდა იცოდეს, თუ რას წარმოადგენს პარლამენტი. ხალხის ჩართულობა საპარლამენტო პროცესებში კი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. ამ შემთხვევაში საპარლამენტო გადაწყვეტილებები საზოგადოების სურვილების გათვალისწინებით მიიღება. როდესაც ხალხს პარლამენტის რაობას, მის მიზნებსა და საკითხებს უხსნი, ისინი უკეთ იგებენ დემოკრატიული პროცესების არსს. მაშასადამე, მათ პარლამენტთან ერთად მუშაობა შეუძლიათ კოლექტიურად და ინდივიდუალურადაც. ეს დემოკრატიის, სტაბილური და უსაფრთხო საზოგადოებების შექმნისათვის ძალიან მნიშვნელოვანია. ისეთმა ჟურნალმა, როგორიც პარლამენტია, ამ პროცესში შესაძლოა, მეტად მნიშვნელოვანი ფუნქცია იტვირთოს.

MARTIN CHUNGONG IPU Secretary General It is a good thing to have a magazine that shines the spotlight on a very important institutional organ in many countries. I commend the initiators of the magazine for that. Not much is known about parliaments. When people do not know what parliaments do, then it is just about electing people into these majestic buildings every four or five years. It is important to educate the people on the functions and role of parliament. They need to know what the parliament is all about. It is crucial to elicit inputs from the people into parliamentary processes. In this way, parliamentary decisions are informed by the wishes of the people. When you explain to the people what parliament is all about, what its goals are, and the issues before parliament, they understand the democratic processes better. Consequently, they can engage with the parliament collectively or individually. This is very important for democracy. It is important for inclusiveness in society. It is important to build societies that are stable, secure and sound. And a magazine such as yours can play a strong role in that effort.

100