Parliament Spring 2018

Spring 2018

15GEL

National Politics & International Partners of Georgia

TAMAR CHUGOSHVILI The First Vice Speaker of Georgian Parliament

STELLA KYRIAKIDES Former President of the PACE/Council of Europe

ANNIKA REMBE Director General of the Swedish Institute

F O C U S Women in Leadership

INGIBJÖRG SÓLRÚN GÍSLADÓTTIR Director of the OSCE/ ODIHR

CONTENT

3-6

თამარ ჩუგოშვილი ქალთა უფლებებისთვის

7-9

სტელა კირიაკიდესი: პოლიტიკა ხშირად აღიქმება კაცების სამყაროდ

10-13

14-16

VICE SPEAKER, TAMAR CHUGOSHVILI, STANDS FOR GENDER EQUALITY

STELLA KYRIAKIDES: THE WORLD OF POLITICS IS OFTEN REGARDED AS A MAN’S WORLD

გენდერული თანასწორობა და ქალთა როლი გლობალური გადაწყვეტლებების მიღების პროცესში GENDER EQUALITY AND THE ROLE OF WOMEN IN GLOBAL DECISION MAKING PROCESSES ODIHR-ის დირექტორი: როგორც კი გადაწყვეტილების მიმღებ პოზიციებზე ქალთა საჭირო რაოდენობა იქნება წარმოდგენილი, სიტუაცია დალაგდება

ODIHR DIRECTOR: WITH A CRITICAL MASS OF WOMEN IN DECISION-MAKING POSITIONS THINGS WILL START MOVING

17-19

ელენე ხოშტარია: ამ სისტემით, მაჟორიტარული არჩევნები იქნება „კაცების კლუბი“

20-22

თინა ბოკუჩავა ქალთა დისკრიმინაციასა და პოლიტიკურ საქმიანობასთან დაკავშირებულ საფრთხეებზე

23-25

თანასწორობა შვედურად: რა არის საჭირო გენდერულად სრულიად თანასწორი მთავრობის შესაქმნელად

26-29

გენდერული კვოტების სისტემის გამოყენება საქართველოში

30-33

ELENE KHOSHTARIA: MAJORITARIAN ELECTIONS WILL BE THE EXCLUSIVE PRESERVE OF MEN IF WE CONTINUE WITH THIS SYSTEM

TINA BOKUCHAVA DISCUSSES THE DISCRIMINATION AND THE THREATS FACED BY FEMALE POLITICAL ACTIVISTS

SWEDISH MODEL OF GENDER EQUALITY: WHAT IT TAKES TO HAVE A GOVERNMENT THAT IS ENTIRELY EQUAL

APPLICABILITY OF A GENDER QUOTA SYSTEM TO GEORGIA

პოლიტიკაში 14 წლიდან - თანასწორობის მაგალითი დანიიდან POLITICAL CAREER FROM 14 YEARS: THE DANISH EXAMPLE OF EQUALITY

35-38

კონგრესმენი დევიდ პრაისი: საქართველოს პარლამენტი ჩამოყალიბდა, როგორც ნორმალური ევროპული პარლამენტი

39-42

კონგრესმენი პიტერ როსკამი: ამერიკელები საქართველოს აღფრთოვანებით უყურებენ

43-48

კარლ გერშმანი: NED-ი გააგრძელებს ავტორიტარული მთავრობების წინააღმდეგ მებრძოლთა მხარდაჭერას

50-54 55-59 60-63

CONGRESSMAN DAVID PRICE: GEORGIA’S PARLIAMENT BECAME MORE LIKE A NORMAL EUROPEAN PARLIAMENT

CONGRESSMAN PETER ROSKAM: AMERICANS LOOK AT GEORGIA WITH GREAT ADMIRATION

CARL GERSHMAN: NED WILL CONTINUE TO FIGHT AND SUPPORT OTHERS AGAINST AUTHORITARIAN GOVERNMENTS

უკრაინის მიღწევები და ბარიერები რეფორმების გატარების გზაზე UKRAINE’S ACHIEVEMENTS AND BARRIERS TO THE REFORMING STATE

2018 წლის Human Rights Watch-ის ანგარიში საქართველოზე ძირითადი ასპექტები და უახლესი ტენდენციები 2018 HUMAN RIGHTS WATCH REPORT ON GEORGIA – KEY FEATURES AND RECENT TENDENCIES

შრომითი უუფლებობა და რეფორმის საჭიროება LABOUR RIGHTS AND THE NEED FOR REFORMATION OF THE SECTOR

Observer Media Group

შიო მღვიმელის ქ. #15 თბ. 0179 15 Shio Mghvimeli Str. Tbilisi 0179, Georgia

Observer / Diplomat / Parliament

გენერალური დირექტორი ნინო შარაშიძე Managing Director Nino Sharashidze

აღმასრულებელი დირექტორი ნათია გამყრელიძე Executive Director Natia Gamkrelidze

nino.sharashidze@observer.com.ge

natia.gamkrelidze@observer.com.ge

2

გამოწერა და რეკლამის განთავსება Subscription & Advertising sales@observer.com.ge

info@observer.com.ge TEL: +995 +46 729 595 325990 313 637 რედაქტორთა კოლეგია Editorial Commitette editor@observer.com.ge

თამარ ჩუგოშვილი ქალთა უფლებებისთვის

Vice Speaker, Tamar Chugoshvili, stands for Gender Equality

ნინო შარაშიძე

NINO SHARASHIDZE

ს

აქართველოს პარლამენტარიზმის ისტორიაში, ქალების წარმომადგენლობა პარლამენტში 16%-ზე მაღალი არ ყოფილა, მიუხედავად იმისა, რომ საზოგადოების დიდი ნაწილი მზად არის იხილოს მეტი ქალი პოლიტიკაში, ჯერჯერობით ამის სოციალურ-კულტურული საფუძვლები და პრაქტიკული ინსტრუმენტები არ არსებობს. აღნიშნული ტენდენცია ქვეყანას მხოლოდ უკან ჰხევს და მის დემოკრატიულობას კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს, მით უფრო მაშინ, როცა მოსახლეობის უმრავლესობას ქალები წარმოადგენენ. ამ პრობლემის გადაჭრის ერთ-ერთ ყველაზე სწრაფ და ეფექტურ საშუალებად სამოქალაქო საზოგადოება კვოტების შემოღებას ასახელებს, ინიციატივას მხარს უჭერს პარლამენტის ვიცე-სპიკერი თამარ ჩუგოშვილი, რომელიც იმედს იტოვებს, რომ პლენარულ სხდომაზე კანონპროექტი სულ მცირე 76 ხმას მიიღებს.

„ეს იქნება საკმარისი იმისთვის, რომ მივიღოთ უმნიშვნელოვანესი გადაწყვეტილება, რაც ამ მოწვევის პარლამენტისთვის ნამდვილად საამაყო იქნება.“ დროებითი მექანიზმის, კვოტების შემოღების შემთხვევაში, ქალების წარმომადგენლობა პარლამენტში მომავალ არჩევნებზე მინიმუმ 25%-ი, შემდეგ არჩევნზბზე კი 30%-ს მიაღწევს. აღსანიშნავია, რომ კანონპროექტს სამმა კომიტეტმა

In

the history of the Georgian parliament, the representation of women in the Parliament has never been over 16%, though the majority of the society are poised for more women participation in politics, there are no social-cultural basis and practical tools for this. This trend continues to hold the country back and questions its democracy, especially when women are the majority of the population.

One of the fastest and most efficient means of solving this problem was the introduction of the quotas system, which drew much support from the civil society. The Vice Speaker of Parliament, Tamar Chugoshvili, who hopes that the draft law will receive at least 76 votes on the plenary session, also supports the initiative.

"This will be enough to get the most important decision, which will be something to be proud about for this parliament."

In the case of introduction of the temporary mechanism - quotas, women representation will be at least 25% in the parliament for the upcoming elections, and then will reach 30% in the next elections. It is noteworthy that three committees have already supported the draft law, which has passed its first reading.

3

პირველი მოსმენით მხარი უკვე დაუჭირა.

„საჭიროა დროებითი სპეციალური ღონისძიებების გატარება, რათა ქალებმა შეძლონ იმ ბარიერების გადალახვა, რომელიც მათ ხელს უშლის გადაწყვეტილების მიმღები პოზიციები დაიკავონ. ეს ეხება კვოტებს, რომელიც წარმომადგენელთა მინიმალურ რაოდენობას აწესებს. ხშირად ამბობენ, რომ ეს არის დისკრიმინაციული მიდგომა, ხელოვნური და ასე შემდეგ, მაგრამ ეს ხელოვნური ნორმები საჭიროა იმისათვის, რომ ადამიანებმა დაძლიონ დისკრიმინაციული გარემო, რომელიც არსებობს.“ ქალთა პოლიტიკური აქტიურობა და გადაწყვეტილების მიმღებ პოზიციებზე ქალების ხილვა საქართველოში საკმაოდ პრობლემური საკითხია. მაგალითად სააარჩევნო კომისიების წევრთა უმეტესობა არიან ქალები, თუმცა პარტიულ სტრუქტურაში, მაღალ პოზიციებზე, პირიქით - მამაკაცთა წარმომადგენლობა იზრდება.

„ეს არათანასწორი მდგომარეობა სხვადასხვა პრობლემითაა გამოწვეული: ქალებზე უფრო მეტად გადადის ოჯახის ტვირთი, ქალებს აქვთ ისეთი პასუხისმგებლობები, რომლებსაც, როგორც წესი, ოჯახის სხვა წევრები არ იზიარებენ და ქალებს ტოვებენ ამ პასუხისმგებლობების პირისპირ. შესაბამისად, პოტენციალი, რომელიც საზოგადოების ნახევარს აქვს, როგორც თუნდაც ეკონომიკური აქტივობის თვალსაზრისით, რადგან რაც უფრო მეტი ქალი იმუშავებს, უფრო მეტ დოვლათს შექმნის ქვეყნისთვისაც - არ არის გამოყენებული.“ თამარ ჩუგოშვილი იხსენებს, თუ რამდენად რთული გზის გავლა მოუხდა იმისთვის, რომ ერთ-ერთ მოწინავე პოსტზე დანიშნულიყო. სტუდენტობის პერიოდიდან მუშაობდა „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციაში“ და რამდენიმე წელში ამ ორგანიზაციის თავმჯდომარედ მოგვევლინა. მას შემდეგ მუშაობდა ექსპრემიერ ბიძინა ივანიშილთან ადამიანების უფლებების დაცვის საკითხებში მის თანაშემწედ. მალევე გამოიკვეთა პოლიტიკურ პროცესებში პირდაპირი ჩართვის შესაძლებლობა, გამოწვევას დათანხმდა იმ იმედით, რომ უფრო მეტი ცვლილების მოხდენას შეძლებს

4

"It is necessary to take temporary special measures to help women overcome the barriers that prevent them from taking decision-making positions. This applies to quota, which sets the minimum number of representatives. It is often said that this is a discriminatory approach, artificial and so on, but these artificial norms are needed for people to overcome the prevalence of a discriminatory environment."

Women's political activity and holding decision-making positions are problematic issues for women in Georgia. For example, most of the members of the election commissions are women, but in the party structure, men, on the contrary, take high positions, and this continues to be a growing process.

"This unequal situation is caused by different problems: women are more likely to lead the family, they take such responsibilities, which are not shared with them by other family members, and they are left to deal with these responsibilities.

Consequently, the potential wealth that can be accrued by the society, in terms of economic activity, when more women work is not utilized."

Tamar Chugoshvili recalls how difficult it was to become a holder of one of the leading posts. She worked actively during her student days and became the chair of the Georgian Young Lawyers Association, a position she held for several years.

She has worked with ex-Premier Bidzina Ivanishvili, as his assistant in Human Rights protection issues. She embraced the possibility of being directly involved in politics, and agreed to the challenge with the hope that she would be able to make more changes when involved in politics than being in civil society.

"I think that women have to prove more things, spend more effort and energy to achieve any result than the men. You have to work hundred times more, prove that you know and understand the topic and that you are competent in handling it. "

ვიდრე სამოქალაქო საზოგადოებიდან.

„ვფიქრობ რომ ქალებს ბევრად მეტი რამის დამტკიცება უწევთ და უფრო მეტ ძალსხმევასა და ენერგიას ხარჯავენ ამა თუ იმ შედეგის მისაღწევად, ვიდრე კაცები. ასჯერ მეტი უნდა იმუშაო, მუდმივად უნდა ამტკიცო, რომ გესმის ის თემა, რომელზეც საუბრობ, რომ კომპეტენტური ხარ ამა თუ იმ საკითხში.“ მნიშვნელოვან დამკვიდრებული ჩართულობაზე.

გამოწვევად მიაჩნია საზოგადოებაში სტერეოტიპები პოლიტიკაში ქალების

„ცუდ ტონად ითვლება თუ ქალი ხისტია, რადგან ამას კაცურ მანერად მიიჩნევენ და ფიქრობენ, რომ ქალი უნდა იყოს სათნო და მუდმივად მომღიმარი. მასკულინობა დადებითად არ აღიქმება საზოგადოების მხრიდან. პოლიტიკაში კი საჭიროა იყო ძლიერი, სხვაგვარად საქმეს ვერ გააკეთებ და ვერ დაიცავ საკუთარ პოზიციებს.“ ვიცე-სპიკერის პოზიცია საკმაოდ დატვირთულ სამუშაო გრაფიკს გულისხმობს, გვიანობამდე სამსახურში ყოფნა, ხშირი ვიზიტები, ოჯახურ ცხოვრებასთან ძნელად თავსებადია. თამარს 8 წლის ქალიშვილი ჰყავს, რომლის აღზრდაშიც აქტიურად არის ჩართული მისი მეუღლე და ოჯახის წევრები, შესაბამისად სამსახურისა და პირადი ცხოვრების ბალანსს მარტივად ახერხებს.

„მე მქონდა და მაქვს ძალიან დიდი მხარდაჭერა ოჯახის - მშობლების, განსაკუთრებით მეუღლის მხრიდან. ისინი მეხმარებიან ბავშვზე ზრუნვაში. სამწუხაროდ, ეს ფუფუნება ბევრ ადამიანს არ აქვს, რომ არა მათი თანადგომა და მხარდაჭერა ასეთ პოსტზე მუშობას ვერ შევძლებდი.“ ფიქრობს, რომ ამ კუთხით ძალიან გაუმართლა. რადგან არიან ქალები, რომლებსაც აქვთ საკმარისი კომპეტენცია თუმცა ბავშვის გაჩენის შემდეგ ვერ ახერხებენ კარიერულ წინსვლას, შესაბამისად მათი პოტენციალი და რესურსი იკარგება. მიიჩნევს, რომ სახელმწიფო სხვადასხვა გზით უნდა დაეხმაროს მათ, რომ ეს ბარიერები გადალახონ. როგორც თავად აცხადებს პოლიტიკისგან არც ძალაუფლების და არც ფულადი სარგებლის მიღებას არ აპირებს, ამ პოსტზე ყოფნას პასუხისმგებლობით ეკიდება და ფიქრობს, რომ აქ აქვს შესაძლებლობა აკეთოს ის, რაც სწორად მიაჩნია და გარკვეული შედეგები დადოს.

She considers an established stereotype in the society as the most important challenge - to getting more women involved in the politics.

"It is considered as a bad thing if the woman is harsh, because it is mannish manner. Rather, we believe women should always be nice and should wear loud smiles. A woman asserting her strong points as a man would is perceived negatively by the society. It is necessary to be strong in order to be in politics; otherwise you can’t make any work and can’t defend your own position."

The position of Vice-Speaker implies a very busy work schedule, staying late in the office, frequent visits and it is difficult to cope with family life. Tamar has an 8-year-old daughter who is raised by her husband and family members, and she is able to easily balance the work and personal life.

"I had and still have a great support from my family – my parents and especially my husband support me a lot. They help me take care of my child. Unfortunately, many people do not have such luxury; If not for their support, I would not be able to work on such position."

She thinks that she is really lucky in this regard. Because there are women who have enough competence but after giving birth, they cannot advance in their career, and relatively, they lose their potential and resource. She thinks that the government has to help them in different ways to overcome such kind of barriers.

Tamar claims she does not intend to get power or money from politics, she is responsible for what she represents in her post and she thinks that she has the possibility to do what she thinks is right and wants to get certain results.

"No matter how much energy you put into it, it is still considered not enough and it is accompanied by criticism and skepticism. It is important that you do not allow negative approaches influence and keep you from doing your work. This is quite difficult. Today, in the era of social networks, when all the people have the possibility to openly express their own ideas, all the politicians are facing this challenge, a lot of skeptical attitudes…"

She evaluates the previous year positively, and she believes that the international society is better informed and has positive thoughts about the processes going on in Georgia.

From the achievements, she pointed out: Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE) "We started to talk about Georgia and we made it clear that Georgia does not have to be amongst the countries which are under monitoring and that it is high time for us move to another phase. Our quality of development gives us such possibility.

This is the main task before our delegation and we hope that we can achieve that result by the end of the year."

United States of America "We have had a fruitful cooperation with the United States

5

„რამდენი ენერგიაც არ უნდა ჩადო, მაინც არასაკმარისად ითვლება და თან ახლავს ძალიან დიდი კრიტიკა და სკეპტიციზმი. მნიშვნელოვანია, რომ ამ ნეგატიურმა დამოკიდებულებებმა გავლენა არ მოახდინოს და შენი საქმის კეთება გააგრძელო. ეს საკმაოდ რთულია. დღეს, სოციალური ქსელების ეპოქაში, როდესაც ყველა ადამიანს აქვს საკუთარი აზრის ღიად გამოხატვის საშუალება, ყველა პოლიტიკოსი დგას ამ გამოწვევის წინაშე, ბევრია სკეპტიკური დამოკიდებულებაც...“ განვლილ წელს დადებითად აფასებს, აღნიშნავს, რომ საერთაშორისო საზოგადოება ინფორმირებულია და კარგი წარმოდგენა აქვს საქართველოში მიმდინარე პროცესების მიმართ. მიღწევებიდან გამოჰყო: ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეა

„დავიწყეთ საუბარი იმაზე, რომ საქართველო აღარ უნდა იყოს მონიტორინგის ქვეშ მყოფ ქვეყნებს შორის და უნდა გადავიდეს სხვა ფაზაში. ჩვენი განვითარების ხარისხი უკვე გვაძლევს ამის საშუალებას. იმედი მაქვს, რომ წლის ბოლომდე ამ შედეგს მივიღებთ. დელეგაციის მთავარი ამოცანა ეს არის.“ ამერიკის შეერთებული შტატები

„ამერიკის შეერთებულ შტატებთან და ამერიკის კონგრესთან გვქონდა ძალიან ნაყოფიერი თანამშრომლობა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო ეს ახალი პრეზიდენტის ადამინისტაციის პირობებში. საჭირო იყო კონგრესში ჩვენი მეგობრებისა და მხარდამჭერების გააქტიურება, რომ ახალ ადმინისტრაციას სათანადო ყურადღება დაეთმო საქართველოსთვის. ჩვენი ერთ-ერთი ვიზიტის შედეგად, კონგრესმენთა დიდმა ჯგუფმა, 40-მდე წევრმა, ხელი მოაწერა წერილს, რომელიც პრეზიდენტს სთხოვდა, საქართველო ყოფილიყო ერთ-ერთი პრიორიტეტული ქვეყანა ახალი ადმინისტრაციისთვის. ესეც მნიშვნელოვანი ფაქტია. ზოგადად, კონგრესი ჩვენი აქტიური მხარდამჭერია და ამ წლის განმავლობაშიც ღრმა და აქტიური თანამშრომლობა გვქონდა.“ გენდერული თანასწორობა

„გენდერული თანასწორობის საბჭო პარლამენტში ძალიან გააქტიურდა. ბევრი ვიმუშავეთ ქალთა პოლიტიკურ მონაწილეობაზე და კვოტების ლობირებაზე, რომ პარლამენტში გასულიყო ეს საკითხი. ასევე შევიმუშავეთ ეროვნული სტრატეგია - ძირითადი მთავარი პოლიტიკური მიმართულებების განსაზღვრისათვის; რა არის მთავარი პრობლემები და რაზე უნდა გაკეთდეს მთავარი აქცენტები.“ პარლამენტის გაძლიერება

„ამ ყველაფრის გარდა, მე პირადად, ძალიან დიდი დროს ვუთმობ პარლამენტის გაძლიერების საკითხს. ვმუშაობთ ახალ რეგლამენტზე, რომელმაც უნდა გააუმჯობესოს პარლამენტის, როგორც ინსტიტუტის მუშაობის ხარისხი, პოლიტიკური გავლენა და ასე შემდეგ. ვმუშაობთ შიდა რეფორმაზე, რომელმაც უნდა გააძლიეროს კვლევითი და ანალიტიკური უნარები პარლამენტში.“ ამ წლის პრიორიტეტებად კი პარლამენტის გაძლიერებას, ევროსაბჭოში მონოტორინგის ფაზის გადალახვას და ქალთა თემებზე კვოტების საბოლოოდ მიღებას ისახავს.

6

of America and the American congress. It was especially important at a time when a new president and administration emerged. It was necessary in congress to make active friends and supporters in order to have the new administration paying enough attention to Georgia. After one of our visits, the big group of congressmen, up to 40 members, signed the letter, which asked that the president place Georgia as one of the countries to get priority attention from the new administration.

This is also an important fact. Generally, congress is our active supporter and during this year, we have had comprehensive and active cooperation."

Gender Equality "The Gender Equality council in the Parliament became very active. We worked a lot concerning the political participation of women and lobbying the quotas, in order to get this issue out in parliament. In addition, we developed a national strategy – for determining the main political directions. What are the main problems and on what areas do we need to pay more attention."

Strengthening the Parliament "Apart from all of these, I personally spent much time on the issue of strengthening the parliament. We work on new regalement, which will improve the quality of work in the parliament as an institute. We worked on internal reforms, which has to strengthen research and analytical skills in the parliament."

She considers that the priorities for this year include the strengthening of Parliament, passing of the monitoring phase in the Council of Europe and getting the final quotas on women issues.

სტელა კირიაკიდესი: პოლიტიკა ხშირად აღიქმება კაცების სამყაროდ

Stella Kyriakides: the World of Politics is often regarded as a Man’s World ნინო შარაშიძე

ს

NINO SHARASHIDZE

ტელა კირიაკიდესი არის პირველი კვიპროსელი და მესამე ქალი, რომელმაც ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის პრეზიდენტის პოსტი დაიკავა. 1949 წლის 10 ოქტმობრის შემდეგ, ის 30-ეა, ვინც ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის პრეზიდენტად აირჩიეს. მანდატი, რომლითაც ის სარგებლობდა ხანმოკლე იყო, თუმცა ამ პერიოდში ასამბლეის სანდოობა, რეპუტაცია და ერთიანობა კითხვის ნიშნის ქვეშ იდგა, წინა პრეზიდენტის, პედრო აგრამუნტის სირიაში რუს პარლამენტარებთან ერთად ვიზიტის გამო, რამაც საბოლოოდ, განაპირობა მისი პოსტიდან გადადგომა. არჩევნების შემდეგ, არ მქონდა ილუზია, რომ ოთხ თვეში შესაძლებელი იქნებოდა ყველა იმ გამოწვევასთან ეფექტურად გამკლავება, რომლის წინაშეც ვართ. რომ კრიზისი, რომელშიც აღმოვჩნდით, ჯადოსნური ძალით გაქრებოდა. მაგრამ ვიმედოვნებ, რომ თავი დავაღწიეთ წარსულს, როდესაც

S

tella Kyriakides is the first Cypriot, and the third woman who took up the post of the President of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE). She was elected as the 30th President of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe since 1949, on October 10. The mandate with which she ran for office was a short one especially since the credibility, reputation and integrity of the Assembly was questioned due to the antecedents of previous President Pedro Agramunt visiting Syria with Russian MPs, which ultimately led to his resignation.

Upon election, I had no illusions that in four months one could claim to have dealt effectively with all the challenges we are facing, that the crisis that we have found ourselves in would magically disappear. But I hope we have turned from

7

ჩვენ ფართო სურათის დანახვის უნარს ვკარგავდით და ვაზროვნებდით, როგორც „ალისა საოცრებათა ქვეყანაში". ჩვენ ვცხოვრობთ და ვსაქმიანობთ მსოფლიოში, რომელიც სავსეა სარკეებით, სადაც ჩვენ ვხედავთ მხოლოდ საკუთარ გამოსახულებას და არა იმას, თუ რას ხედავენ სხვები ჩვენში. რეალურად, მოკლევადიანი პერიოდის განმავლობაში, კირიაკიდესმა თავისი წვლილი შეიტანა ასამბლეის წინაშე არსებული პოლიტიკური გამოწვევების, მათ შორის: რუსეთის პარლამენტთან ურთიერთობის, თურქეთთან მიმართებაში წამოჭრილი სირთულეების, ტერორიზმის, მიმდინარე მიგრაციული კრიზისისა და სხვა პროცესების მოგვარებაში. ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის ყოფილმა პრეზიდენტმა გაგვიმხილა, თუ რა არის საჭირო ნებისმიერ სიტუაციაში ეფექტური ლიდერობისათვის.

რა არის საჭირო იმისთვის რომ ქალმა მაღალი პოლიტიკური თანამდებობა დაიკავოს? მაღალი პოლიტიკური პოზიციები, ტრადიციულად, უფრო მეტად კაცებთან ასოცირდება, ვიდრე ქალებთან. საზოგადოებრივმა მოლოდინებმა, რომ ქალი უნდა უვლიდეს ოჯახს და სტერეოტიპებმა, რომლის მიხედვით, ქალებს ნაკლებად შეეფერება პოლიტიკური თანამდებობები და

8

the past when we were in danger of losing sight of the wider picture and thinking as “Alice in Wonderland”, that we live and function in a world full of mirrors where we see only our own image and not what others see in us.

In fact, during her short term, Kyriakides, contributed to addressing the political challenges facing the assembly, including relations with the Russian Parliament, difficulties that arose with Turkey, terrorism, and the ongoing migration crisis and more.

The former PACE President reveals her secret and explains what it takes to effectively be on top of every situation.

What does it take for a woman to ascend to high political office?

High political positions have traditionally been more associated with men than with women. Societal expectations of women as home carers and the stereotypes that depict women being less suited to positions of political power have all contributed to the perception that women may be less suited to hold high political positions. However, over the last decades, this has changed. I personally believe that what it

ძალაუფლება - მიგვიყვანა იმ აღქმასთან, რომ ქალებს არ შეესაბამებათ მაღალი პოლიტიკური პოსტების დაკავება. თუმცა, ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ეს შეიცვალა. მე პირადად მჯერა, რომ წარმატების მისაღწევად საჭიროა შესაძლებლობებისა და გამოწვევების გაზრდა, პრინციპების დაცვა, და, რასაკვირველია, დიდი შრომისმოყვარეობა. ჩემთვის ცნობილია, რომ ქალებისათვის ხშირად, ბევრ პროფესიაში, არსებობს შუშის ჭერის ეფექტი. განსაკუთრებით კი პოლიტიკაში, რომელიც ხშირად კაცების სამყაროდ აღიქმება.

რა სტრატეგია არსებობს, რაც დაეხმარება ქალებს რომ უფრო წამყვანი როლი ითამაშონ პოლიტიკაში? თუკი იმ ქალებისათვის მომიწევს რჩევის მიცემა, რომელთაც სურთ რომ მეტად გამოჩენილი და წინა ხაზზე იყვნენ პოლიტიკურ საქმიანობაში, მე მათ ვეტყოდი რომ უფრო კონცენტრირებულნი იყვნენ, ბევრი იმუშაონ, არ მოახდონოს მათზე გავლენა შუშის ჭერმა, და აიღონ პასუხისმგებლობა თავიანთ პირად, კარიერულ გზაზე. ქალი ამას ვერ მიაღწევს, თუკი საკუთარ თავს წინ არ დაააყენებს, არ იქნება ამტანი და ხმამაღლა არ ისაუბრებს ამა თუ იმ საკითხზე. ეს არ გულისხმობს აგრესიულობას, თუმცა გულისხმობს საკუთარი ხმის ქონას. ეს არის გზა, რითაც მე ყოველთვის ვახერხებდი ჩემს სამუშაოსთან დაკავშირებული ყველა ასპექტის განხორციელებას - პროფესიონალიზმით, მდგრადობით, შრომისმოყვარეობით, და წინააღმდეგობებთან გამკლავების უნარით.

საჭიროა თუ არა გენდერული კვოტები? ამაზე რეალური კონსესუსი არ არის მიღწეული. გენდერული კვოტები გამოიყენება, რათა შეიქმნას გენდერთა თანაბარი წარმომადგენლობა, და ამ გზით, წინ წამოიწიოს ქალებთან დაკავშირებულმა იმ ძირითადმა საკითხებმა, რომლებიც სხვა შემთხვევაში არ იქნებოდა პოლიტიკურ დღის წესრიგში. ბევრი სახის გენდერული კვოტა არსებობს. პირადად მე, შემიძლია მხარი დავუჭირო გენდერული კვოტების გამოყენებას, როგორც სტრუქტურული დისკრიმინაციის აღმოფხვრის გზას. ქალებისათვის კარის გაღებითა და მოსახლეობის 50%-ისათვის წარმომადგენლობის ყოლის უფლებით, გენდერული კვოტები ეხმარება ქალებს ბარიერების დაძლევაში, რომელიც სტერეოტიპებითა და არასწორი აღქმებითაა გამოწვეული. თუმცა ამავდროულად, ისინი სარგებლობის მომტანია მაშინ თუკი, თანაბარი გენდერული წარმომადგენლობისათვის საჭირო სხვა მიდგომებიც ხორციელდება, მათ შორის გენდერული სტერეოტიპების ცვლილებისაკენ მიმართული პოლიტიკა - ადრეული ასაკიდან განათლების კუთხით. ასე რომ გენდერული კვოტები შეიძლება გამოყენებულ იქნას მხოლოდ გარდამავალი ღონისძიების სახით.

takes to succeed is to be able to rise to opportunities and challenges, to follow principles, and of course, a great deal of hard work. I am well aware that there is often a glass ceiling effect in many professions for women. And, in the world of politics in particular, it is often considered a man’s world.

What are the strategies that can help women achieve a more prominent role in politics?

If I had to give advice to women willing to achieve a more prominent role in politics, it would be to be focused, to work hard, to not be affected by the glass ceiling, and to take responsibility for your own career paths. A woman cannot expect to achieve this without putting herself forward, being resilient and speaking up. This does not mean being aggressive, but it does mean having a voice. That is the way I have always approached every aspect of my work - with professionalism, integrity, hard work, and not giving up when faced by any obstacle.

Are gender quotas needed?

There is no real consensus on this. Gender quotas are used to create equal representation among genders, and in this way to allow issues commonly related to females, that would not otherwise be on political agendas, to be placed at the forefront. There are many types of gender quotas. Personally, I can support the use of gender quotas as a way of eliminating a structural discrimination. By opening the doors to women and allowing the representation of 50% of the population, gender quotas help to overcome barriers created by stereotypes and misperceptions. But at the same time, they have usefulness only if there are other policies for equal gender representation in place, including that of changing gender stereotypes through education from a very young age, so that gender quotas can be applied as a transitional measure only.

How do you assess your accomplishments as PACE President?

My mandate was of course a very short one. It came at an extraordinarily difficult time for the Assembly. Therefore, my main objectives were to try to restore a sense of calmness and to reinforce the integrity of the institution by working through consensus. Whether this was achieved, is not for myself to judge. All I can say is that I did give it my very best efforts.

როგორ შეაფასებდით თქვენს მოღვაწეობას ევროპის საბჭოს საპალრმანეტო ასამბლეის პრეზიდენტის თანამ­ დებობაზე? ჩემი მანდატი ძალიან მცირე პერიოდს მოიცავდა. ეს დაემთხვა ასამბლეისათვის განსაკუთრებულად რთულ დროს. აქედან გამომდინარე, ჩემი მთავარი მიზანი იყო მშვიდობის შენარჩუნება და კონსესუსის მიღწევის გზით ინსტიტუტის ერთიანობისა და მთლიანობის გაძლიერება. მივაღწიეთ თუ არა ამ შედეგს, ამას მე ვერ განვსჯი. იმის თქმა კი შემიძლია, რომ ამისათვის მთელი ჩემი ძალისხმევა დავხარჯე.

9

გენდერული თანასწორობა და ქალთა როლი გლობალური გადაწყვეტლებების მიღების პროცესში

Gender Equality and the Role of Women in Global Decision Making Processes ნათია გამყრელიძე

ა

NATIA GAMKRELIDZE

ნიკა რემბე შვედეთის ინსტიტუტის გენერალური დირექტორია, რომელიც საჯარო და კერძო სექტოში სხვადასხვა როლს ასრულებს. ამასთან, იგი „შვედ ქალთა“ მენტორია. აღსანიშნავია, რომ შვედური ინსტიტუტი სტოკჰოლმის გენდერული თანასწორობის ფორუმის, რომელიც აპრილში სტოკჰოლმში გაიმართება, ერთ-ერთი ორგანიზატორია. ანიკა რემბე, გვიზიარებს სტოკჰოლმის გენდერული თანასწორობის ფორუმის ძირითად თემებს და საუბრობს იმ გამოწვევების შესახებ, რომლებსაც აწყდებიან ქალები თავიანთი ლიდერული პოზიციების მოსაპოვებლად და გასამყარებლად.

10

nnika Rembe is Director-General of the Swedish Institute, and she has served in many roles in the public and private sector. She is mentor of the Women up Sweden, and the Swedish Institute is one of the organisers of the Stockholm Forum on Gender Equality that will take place in Stockholm in April. In this interview Annika Rembe shares her thoughts about gender equality, the Stockholm Forum and the challenges women face in maintaining leadership roles.

A

რა გამოწვევების წინაშე დგებიან ქალები გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ჩართულობის თვალსაზრისით? ჩემი ღრმა რწმენით, არსებობს სამი ძირითადი გამოწვევა, რომლებიც გადაჯაჭვულია ერთმანეთზე. ქალებისა და გოგონების უფლებების გაძლიერება და აღიარება, რესურსების თანაბარი ხელმისაწვდომობა და წარმომადგენლობის საკითხი. იმისათვის, რომ ქალები ამა თუ იმ პროცესში მონაწილეობისას თანაბარ პირობებში იყვნენ კაცებთან, მათ უნდა ჰქონდეთ თანაბარი უფლებები და რესურსები. ყველა ამ სფეროში არსებობს მთელი რიგი საკითხები, რაც ჩვენ ყველამ ერთად უნდა შევძლოთ და გავაკეთოთ. როდესაც საქმე ეხება უფლებებს, არ უნდა არსებობდეს განსხვავება კაცებსა და ქალებს შორის. ქალთა პერსპექტივები და საჭიროებები ყველა დონეზე უნდა იყოს წარმოდგენილი, როგორც ოჯახში და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, ისე ბიზნეს სექტორში და სამშვიდობო პროცესებში. ქალებს უნდა მიეცეთ რესურსები საკუთარი პოზიციების გასამყარებლად. მამაკაცები ფლობენ ამ რესურსების უმეტესობას, რაც უნდა დავაბალანსოთ. ყველა ქვეყნის, შვედეთის ჩათვლით და ყველა საერთაშორისო ორგანიზაციის ყურადღება უნდა კონცენტრირდეს ამ საკითხის მიმართ. მიუხედავად იმისა, რომ ამ თვალსაზრისით შვედეთს საკმაოდ მოწინავე ადგილი უკავია, ჯერ კიდევ ბევრია გასაკეთებელი.

35 წლის განმავლობში წამყვან პოზიციებს იკავებთ. რა სახის წინააღმდეგობებს შეხვედრიხართ ამ ხნის განმავლობაში და რა რეკომენდაციები გაქვთ ქალთა ჩართულობის ხელშეწყობისათვის? უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა მონდომება, ჩართულობა და ცნობისმოყვარეობა. იცოდე უფრო მეტი და იყო საზოგადოების ნაწილი. მე ყოველთვის მინდოდა გარკვეული ცვლილებები მომეხდინა. ბევრ სფეროში ვყოფილვარ ჩართული. თითქმის 20 წლის განმავლობაში შვედეთის გამოცდილებას ვუზიარებ დანარჩენ მსოფლიოს, იმიტომ, რომ ვფიქრობ ხალხთაშორის დიალოგი და ურთიერთობა მნიშვნელოვანია ცხოვრების ყველა სფეროში. უმთავრესად, მე ვემსახურები იდეას, რომ შემიძლია ჩემი წვლილი შევიტანო პოზიტიური ცვლილებების მოხდენაში. ზოგადად, არ გამაჩნია სურვილი რაღაცის ხელმძღვანელი გავხდე, მაგრამ თუ საჭიროა ჩემი წამყვან პოზიციაზე ყოფნა, იმისათვის რომ, რაღაც უკეთესობისკენ შევცვალოთ, მაშინ ბუნებრივია წინააღმდეგი არ ვარ. მე გავიზარდე ოჯახში, სადაც დედა იყო შვედეთის წამყვანი ჟურნალისტი, ბებია და დიდი ბებია კი მუშაობდნენ და იბრძოდნენ ქალთა უფლებებისათვის მთელი ცხოვრების მანძილზე. ჩემი დები ასევე წამყვან პოზიციებს იკავებენ. ასე რომ, ეს არის ერთგვარი მემკვიდრეობა. მამამ გაგვზარდა სამი ქალიშვილი და ვაჟი ისე, რომ, ჩვენს შორის სქესის მიხედვით განსხვავება არ ყოფილა. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი იყო და ამ მხრივ ნამდვილად გამიმართლა. მთელი ჩემი კარიერის განმავლობაში, განსაკუთრებით შვედეთის საჯარო სექტორში, ყოველთვის თანაბარუფლებიანი წარმომადგენელი ვიყავი. უნდა ითქვას, რომ ჩემი კარიერის დასაწყისში მეც მომიწია უთანასწორო გარემოში მოღვაწეობა, გარემოცული ვიყავი მამრობითი სქესის წარმომადგენლებით. გაოცებული ვიყავი იმის ნახვით თუ როგორ შეეძლოთ ჩემს

What are the main challenges experienced in developing and keeping women involved in decision-making processes globally?

I believe there are three areas we all need to focus on, which are all closely interlinked: strengthening and acknowledging the rights of women and girls, equal access to resources and the question of representation. In order for women to participate on equal terms as men, you also need to look at the issues of rights and resources. In all of these areas, there are a number of things that we all could and should do. When it comes to rights, there should not be any differences between men and women rights, obviously. Women perspectives and needs should be represented in all levels of society. It needs to start within the family and continue into public life, business sector and to peace-building processes. Women should be given resources to develop their own positions. Men have taken the majority of resources and we need to balance this out. Every country and every international organisation should focus on these areas. Even Sweden. Although we are quite advanced in this regard, there is still much to do.

For 35 years you’ve been holding leadership positions. It’s been a really long time. What kind of obstacles did you face during this time and what are the recommendations for women involved in leadership from your perspective?

First of all, you need to have your personal commitment, engagement and curiosity – the need to know more, to be a part of society, of development. I have always wanted to make some change. I have been involved in many areas. For almost 20 years I have been sharing Sweden’s story with the rest

11

მამრობითი სქესის კოლეგებს, მიეღოთ სარგებელი ჩემ მიერ გაწეული სამსახურისა და იდეებისგან.

შვედეთის მთავრობა აქტიურად მუშაობს გენდერული თანასწორობის საკითხებზე. ამ ეტაპზე თქვენ ემზადებით სტოკჰოლმის გენდერული თანასწორობის ფორუმისათვის. რატომ გადაწყვიტეთ ამ ფორუმის ჩატარება და რას ელოდებით მისგან? ჩვენ ინტენსიურად უნდა ვცდილობდეთ გენდერული თანასწორობის დამყარების ხელშეწყობას მსოფლიოში.

გაოცებული ვიყავი იმის ნახვით თუ როგორ შეეძლოთ ჩემს მამრობითი სქესის კოლეგებს, მიეღოთ სარგებელი ჩემ მიერ გაწეული სამსახურისა და იდეებისგან...

ამიტომაც, 500-მდე ლიდერი მთელი მსოფლიოდან ვიკრიბებით სტოკჰოლმში. კონფერენცია ტარდება ძალიან მნიშვნელოვან მომენტში. მიუხედავად გარკვეული პროგრესისა, ქალებისა და გოგონების დისკრიმინაცია ჩვენი დროის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევად რჩება. ამიტომ უნდა ვიჩქაროთ და სათანადო ყურადღება მივაქციოთ ამ პრობლემას. ჩვენი მიზანია, ერთიანი ძალებით გავუზიაროთ გამოცდილება და გავავრცელოთ ის იდეალები, რაც უკეთესობისკენ შეცვლის როგორც ინდივიდების, ასევე საზოგადოების ყოფას. ფორუმის მონაწილეები უნდა დაუბრუნდნენ საკუთარ კონტექსტს ახალი პასუხისმგებლობებით, მეთოდებით და მოტივაციით, რათა განახორციელონ თავიანთი დასახული მიზნები. აგრეთვე, ჩვენი მიზანია, გაერთიანებული ძალებით მივაღწიოთ, 2030 წლის დღის წესრიგის ფარგლებში დაგეგმილ გლობალურ მიზნებს. ყურადღებას გავამახვილებთ ქალთა და გოგონათა უფლებებთან დაკავშირებულ საკითხებზე, წარმომადგენლობასა და მათ ჩართულობაზე.

რა არის შვედეთის ინსტიტუტის ის ძირითადი მიზნები,

12

of the world. Why? Because I think people’s dialogues and relations are important in all areas of life. Mainly, I have been driven by the idea that I could participate and contribute to positive change. I have not been driven by the wish to become head of something. But if I need to be in a leadership position to make a difference – then that is a natural step.

I was brought up in a family where my mother held top positions in Swedish journalism, my grandmother was working her entire life and my great-grandmother was also working and fighting for women’s rights. My sisters are also in leadership positions. So, it is kind of hereditary. My father brought us up, three daughters and one son, in the same manner, there was no difference based on our sexes. That was important – I was very lucky. And, of course, there has always been full equality between me and my husband.

All in all during my career, especially in the Swedish public sector, I have been treated as an equal. I am very grateful for this. Having said that, I have also seen and experienced inequalities and been surrounded by male jargon. When I started to work, I was surprised to see how male colleagues could take the credit for ideas and work that I had done and reap all the benefits from it.

The Swedish Government actively works on gender equality issues. The last conference on gender-equality held in November in Gothenburg. At the moment, you are preparing for the Stockholm forum on Gender equality. Why has the Swedish Government initiated the Stockholm Forum on Gender Equality and what do you want to achieve through this conference?

We must intensify the efforts to increase gender equality globally. That is why we are gathering 500 leaders from all over the world in Stockholm. The conference is taking place at a decisive moment. Despite some progress, inequality and discrimination of girls and women remain one of the greatest human rights challenges in our time. So we need to speed up!

Everyone pays the price when we do not take advantage of the potential of half the world’s population.

რომლებიც ეხება აღმოსავლეთ ევროპის პარტნიორ ქვეყნებთან ან ბალტიის ზღვისპირა რეგიონებთან დაკავშირებულ პროექტებს? ყველაფერი, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ გრძელვადიანი ურთიერთობების შენებას ემსახურება. შვედეთი პატარა ქვეყანაა და ჩვენს მეზობლებსა და დანარჩენ მსოფლიოსთან კარგ ურთიერთობებზე ვართ დამოკიდებული. შვედეთის აყვავება, სწორედ იმ კარგ ურთიეთობებს უკაშირდება, რომლებიც ხალხთან და ქვეყნებთან გაგვაჩნია. ჩვენ ყოველთვის ვცდილობთ მოვძებნოთ ახალი გზები და საშუალებები უკეთესი ურთიერთობების ჩამოსაყალიბებლად. მაგალითად, ჩემთვის ძალიან საინტერესო ქვეყანაა საქართველო, რადგან ვფიქრობ, რომ მას ისეთი ენთუზიაზმი აქვს, რომელიც აუცილებელია დღეს ურთიერთობების განმტკიცებისათვის საერთაშორისო დონეზე. როდესაც ქართველ სტუდენტებთან თუ მონაწილეებთან ვმუშაობთ ჩვენი ლიდერობის პროგრამების ფარგლებში, ისინი ყოველთვის დიდი მონდომებით ცდილობენ შვედეთის სტუმრობას და სამშობლოში ხელსაყრელი ინფორმაციის ჩატანას. საქართველო აშკარად შეიძლება ჩაითვალოს რეგიონში წარმატებულ მაგალითად და ვისურვებდით, რომ მომავალშიც გავაგრძელოთ ისეთი ნაყოფიერი თანამშრომლობა, როგორიც დღეს გვაქვს. აქვე ავღნიშნავ, რომ წელს, ჩვენი ლიდერობის პროგრამები სტოქჰოლმის ნაცვლად თბილისში ჩატარდება.

Our aim is to gather forces, share experiences and disseminate breakthroughs that make a difference for the individual as well as for society at large. Participants should return to their own contexts and responsibilities with new ideas, methods, contacts motivated to continue and develop their work. Our aim is also to join forces to achieve the global goals under Agenda 2030, and we will focus on critical issues related to women’s and girls’ rights, representation and access to resources.

What are the main motives of the Swedish Institute as touching the projects which you develop or implement with Eastern European partner countries or Baltic Sea regions?

Everything we do is about long-term relation building.

Sweden is a small country and we are dependent on good relations with our neighbours and surrounding world. I would argue that Sweden thrives due to its relations between people and countries. We try to find new ways, new means all the

I was surprised to see how male colleagues could take the credit for ideas and work that I had done and reap all the benefits from it...

time. For instance, I find Georgia very interesting, because it seems to me that Georgia has great enthusiasm, which is necessary for strengthening relations today, is curious to learn from other countries. When we work with Georgian students or participants of our leadership programmes, they are exceptionally curious and eager to interact and take advantage of visiting Sweden and bringing the ideas back home. Georgia can actually be a good example within the region and we would like to continue this work with your country. For example, we are going to organise one of our leadership programmes in Tbilisi this year, instead of in Stockholm.

13

ODIHR-ის დირექტორი: როგორც კი გადაწყვეტილების მიმღებ პოზიციებზე ქალთა საჭირო რაოდენობა იქნება წარმოდგენილი, სიტუაცია დალაგდება

ODIHR Director: with a Critical Mass of Women in Decision-Making Positions Things will Start Moving ნათია გამყრელიძე

ი

NATIA GAMKRELIDZE

ნგიბიორგ სოლრუნ გისლადოტირი ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის (ODIHR - Office for Democratic Institutions and Human Rights) დი­ რექტორია. მას ოცდათხუთმეტწლიანი გამოცდილება აქვს ისეთ საკითხებზე მუშაობისა, როგორებიცაა: ადამიანის უფლებები, დემოკრატიული მმართველობა და კანონის უზენაესობა საერთაშორისო, ეროვნული და ლოკალური მასშტაბებით. იგი ასევე იკავებდა ისლანდიის საგარეო საქმეთა მინისტრის და რეიკიავიკის მერის პოსტებს.

14

Ingibjörg Sólrún Gísladóttir is the director of the OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR). She has 35 years of leadership experience working on human rights, democratic governance and the rule of law at international, national and local levels, including serving as Iceland’s Foreign Minister and as Mayor of Reykjavik.

„27 წლის ვიყავი, როცა პოლიტიკაში მოღვაწეობა დავიწყე. ახალგაზრდა ქალისთვის კი პოლიტიკის სფეროში ყოფნა საკმაოდ რთულია, რადგან ადგილის დასამკვიდრებლად დიდი სირთულეების გადალახვა გიწევს; უნდა იბრძოლო, რომ მოგისმინონ.“ გისლადოტირი ისლანდიიდანაა, ქვეყნიდან, რომელიც გენდერული თანასწორობის საკითხში ლიდერია, თუმცა, მისი თქმით, ისლანდიაში ჯერ კიდევ არსებობს ისეთი პრობლემები, როგორებიცაა სხვაობა ქალისა და მამაკაცის ხელფასს შორის. საუბარია არა ერთსა და იმავე პოზიციებზე, არამედ კაცებზე, რომლებიც ტრადიციული, კაცისთვის განკუთვნილი სამსახურისათვის იმაზე მეტ გასამრჯელოს იღებენ, ვიდრე ქალები, რომლებიც ტრადიციულ, ქალისთვის განკუთვნილ საქმეს ემსახურებიან.

„მათ, ვინც ბავშვების მოვლით არიან დაკავებულნი, ნაკლებს უხდიან, ვიდრე მათ, ვინც მანქანებზე ზრუნვის სფეროშია. ასე რომ, ისლანდიაში ჯერ კიდევ არის ეს პრობლემა. ასევე შეხვდებით ქალთა წინააღმდეგ ძალადობას, ოჯახურ ძალადობასა და სექსუალური შევიწროვების შემთხვევებს.“

“My first elected position was when I was 27, so I was young when I started, and being a young woman in politics is quite difficult, because you really have to fight for your space; you really have to fight to be listened to.”

Gísladóttir hails from Iceland, and the county is number one when it comes to gender equality but, according to her, the country still has a pay gap, for example. The average salary is still different for men and women. Not for the same positions, but those working in traditional men’s jobs are paid more than women working in traditional women’s jobs.

“People aren’t paid as much for taking care of children as they are for taking care of machines. So, we still have this pay gap in Iceland. We still have violence against women, domestic violence and sexual harassment.”

All of this calls for increased awareness, ensuring people know that they should not be tolerant of discrimination or sexual harassment. On the latter she says a zero-tolerance policy is needed, as sexual harassment and domestic violence are crimes, and not private matters.

ყველა ზემოთხსენებული პრობლემა განსაკუთრებულ ყურადღებას საჭიროებს. ხალხი უნდა დარწმუნდეს, რომ არ შეიძლება დისკრიმინსაციის ან სექსუალური შევიწროვების მიმართ ტოლერანტულები ვიყოთ. გისლადოტირის თქმით, ამ უკანასკნელის მიმართ შემწყნარებლობა ნულზე უნდა იქნას დაყვანილი, ვინაიდან სექსუალური შევიწროვება და ოჯახური ძალადობა, ორივე დანანშაულია და არა გარკვეულ ადამიანთა პირადი პრობლემა.

„ამ საკითხების შესახებ ინფორმირებულობა მაღალი უნდა იყოს. ასევე უნდა გავაანალიზოთ ისიც, რომ რაც უფრო თანაბარი იქნება საზოგადოება, მით უფრო წარმატებული იქნება ის და ხალხიც უკეთ იგრძნობს თავს. მნიშვნელოვანია, გავიაზროთ ის სიკეთეები, რაც ჩვენთვის გენდერულ თანასწორობას მოაქვს. ეს საკითხი განათლების სისტემაში უნდა დავნერგოთ და ასე მივაწოდოთ ხალხს.“ აღსანიშნავია, რომ გენდერული თანასწორობა გისლადოტირის საქმიანობის ერთადერთი ასპექტი არაა. თუმცა მაშინაც, როცა ODIHR დემოკრატიზაციისა და პოლიტიკური აქტივობის საკითხებზე მუშაობს, ყურადღება ექცევა იმას, თუ როგორ არიან წარმოდგენილნი ქალები და როგორ შეუძლია ODIHR მათთვის დახმარების გაწევა. ტოლერანტობისა და არადისკრიმინაციულ საკითხებზე მუშაობისას, ყურადღება ექცევა, რა განსხვავებით მოქმედებს ეს პრობლემები ქალებსა და მამაკაცებზე. ასე რომ, ODIHR ყოველთვის ითვალისწინებს ქალებსა და გენდერულ ასპექტებს სხვადასხვა პროექტებზე მუშაობისას. სანამ გისლადოტირი ODIHR-ის დირექტორი გახდებოდა, 2014 წლიდან ხელმძღვანელობდა გაეროს ქალთა გაერთიანების ევროპისა და ცენტრალური აზიის რეგიონებს, ასე რომ მას საქართველოში მუშაობის გამოცდილებაც აქვს და კარგად იცის, როგორი პროგრესი აქვს საქართველოს აღნიშნული მიმართულებით.

„თუკი სრულ სიტუაციას მიმოვიხილავთ, მოგვიწევს ვაღიაროთ, რომ ქვეყანაში სახარბიელო მდგომარეობა არაა. შევხედოთ გენდერული თანასწორობის ან გენდერული სხვაობის ინდექსს, რომელიც მსოფლიო 15

ეკონომიკურმა ფორუმმა შეიმუშავა (WEF) - რამდენადაც მახსოვს, საქართველო ამ სიაში 94-ე ადგილს იკავებს, ასე რომ განსხვავება ქალებსა და მამაკაცებს შორის, საქართველოში, საკმაოდ დიდია. მიმდინარეობს დისკუსიები ამ თემის გარშემო, რომლებშიც ჩართულია მრავალი არასამთავრობო ორგანიზაცია თუ პოლიტიკოსი. ისინი ცდილობენ ამ „უთანასწორობის“ შემცირებას. კანონმდებლობაში რამდენიმე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი გადაიდგა, მაგრამ სხვაობა სქესთა შორის ისევ ზედმეტად დიდია და საქართველომ ყველანაირად უნდა სცადოს ამ სიტუაციის შეცვლა. თუ არ ვცდები, პარლამენტის 150 წევრიდან, მხოლოდ ოცდაოთხია ქალი, რაც გლობალურ მაჩვენებელზე დაბალია. მუნიციპალური საბჭოს წევრების მხოლოდ 11% არის ქალი, რაც ასევე არაა საკმარისად კარგი მაჩვენებელი.“ ODIHR-ის ხელმძღვანელს მიაჩნია, რომ გენდერული კვოტები მნიშვნელოვანია, რადგან მათი დახმარებით, რამდენიმე ქვეყანაში, სიტუაცია მართლაც უკეთესობისკენ შეიცვალა. ამ ქვეყნებში, ამჟამად პარლამენტარ ქალებს უფრო დიდი დოზით ირჩევენ, ვიდრე აქამდე, რაც, გისლადოტირის აზრით, განაპირობებს იმას, რომ ეს ქალები თავიანთ ცოდნასა და გამოცდილებას სხვა ქალების სასარგებლოდ გამოიყენებენ. როგორც კი გადაწყვეტილების მიმღებ პოზიციებზე ქალების საჭირო რაოდენობა იქნება წარმოდგენილი, სიტუაცია დალაგდება.

„ვიცი, რომ კვოტებთან დაკავშირებით ბევრი მერყეობს, ბევრიც კი საერთოდ ეწინააღმდეგება მათ. მომისმენია არგუმენტი, რომ თუ ქალებს კვოტებით აირჩევენ, მაშინ მათი არჩევის მიზეზი მათივე უნარები კი არა, ის ფაქტი იქნება, რომ ისინი ქალები არიან. ამაზე ყოველთვის ვპასუხობ, რომ დღევანდელი პარლამენტარებიდან, ბევრი მხოლოდ იმიტომ იქნა არჩეული, რომ კაცია და არა იმიტომ, რომ კომპეტენტურია. სამწუხაროდ, ჩვენი სისტემა კაცების სასიკეთოდაა მოწყობილი და სიტუაციის შეცვლას დიდი დრო დასჭირდება. ჩვენ კი ზომები უნდა მივიღოთ.“ გისლადოტირის აზრით, უმნიშვნელოვანესია, რომ ქალებმა ერთმანეთს მხარი დაუჭირონ, რადგან ამ გზაზე მარტო სიარული ძალიან რთულია. მას სჯერა, რომ თუ მეტი ქალი დადგება ერთად, ისინი ამით სარგებელს მოუტანენ როგორც საკუთარ თავს ისე საკუთარ ქვეყანას.

16

“So, there needs to be greater awareness about these things, and also awareness of the fact that the more equal the society is, the more prosperous it is and the more people feel better. Understanding the benefits of gender equality is very important. We need to promote this through education, so this is where we have to start.”

It is worth mention that gender equality is only one focuse of her Office’s work. However, when ODIHR works on issues of democratization and political participation, it looks at how women are represented, how the Office can support them.

When it works on tolerance and non-discrimination – it looks at the ways that discrimination and intolerance affect women and men differently. So, ODIHR always includes women and gender aspects in every field in which it works.

Before taking up the position of ODIHR Director in 2017, Gísladóttir served from 2014 as Regional Director for Europe and Central Asia at UN Women, so she has prior experience working in Georgia and is aware of the level of progress in the country in this area.

“If you look at the overall situation in Georgia, one has to admit that it's not doing as well as it could. When you look at gender equality or the gender gap index – developed by the World Economic Forum (WEF) – I think Georgia is number 94, so the gender gap index between men and women is quite large.

There are a lot of discussions about gender equality and a lot of NGOs and politicians are really engaged in trying to change this. We have seen some important steps taken in legislation, but the gap is still too large and Georgia needs to take some very firm steps to try to diminish this gap. If I am not wrong, there are only 24 women out of the 150 Parliament members, and that is below the global average. Only 11% of municipal councillors are women. This is also not good enough.”

The ODIHR Director thinks that the gender quotas are important tools that have actually yielded positive results in many other countries. She believes that they get more women elected in parliaments and firmly believes that once there are more women in decision-making positions, then they will use the knowledge and the experience to improve things on behalf of other women. Once there is a critical mass of women in decision-making bodies or positions, things will start moving.

“I know that there is a lot of hesitation about and even resistance to these quotas. I have heard the argument that if women are elected on quotas, they are not elected because of their capacity, but because they are women. I always say that a lot of men that are now in parliaments were elected because they are men, not because they are competent. Unfortunately, we have made our systems more favourable to men, and it will take a long time to change the situation. Some measures have to be imposed.”

Finally, according to Gísladóttir, the most important thing is for women to have the support of other women, as taking this path alone is a difficult journey. She believes if more women stand together that they will be able to do better for themselves and for their countries.

ელენე ხოშტარია: ამ სისტემით, მაჟორიტარული არჩევნები იქნება „კაცების კლუბი“

Elene Khoshtaria: Majoritarian Elections will be the Exclusive Preserve of Men if we continue with this System ნათია ბრეგვაძე

NATIA BREGVADZE

ე

ლენე ხოშტარიამ პოლიტიკური კარიერია 2016 წლიდან დაიწყო იქამდე იკავებდა სხვადასხვა თანამდებობას საჯარო სამსახურსა და არასამთვარობო ორგანიზაციაში. ფრაქცია „ევროპული საქართველოს“ ერთ-ერთი ლიდერის თქმით, მისი პოლიტიკური კარიერის შემთხვევაში გენდერს არანაირი მნიშვნელობა არ ჰქონია, თუმცა ამ მაგალითის განზოგადება სწორი არ იქნება, რადგან ქვეყანაში არსებობს ბარიერები ამ მიმართულებით.

„ქალთა წარმომადგენლობითობა არც რეგიონებში და არც პარლამენტში არ არის მოსახლეობის რაოდენობის პროპორციული. არსებობს ძალიან სერიოზული პრობლემები ქალთა უფლებების მხრივ. ქალებს არ უნდა ეზღუდებოდეთ თვითრეალიზების საშუალება, მხოლოდ იმიტომ, რომ ქალია“. ხოშტარიას თქმით, გენდერულ დისბალანსს პოლიტიკურ და აქტიურ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში სოციალურეკონომიკური თუ კულტურული პრობლემები, ასევე ოჯახსა და საზოგადოებაში არსებული ბარიერები და კლიშეები განაპირობებს.

E

lene Khoshtaria started her political career in 2016. Before that time, she held various positions in the civil sector and for non-governmental organizations. According to one of the leaders of “European Georgia” fraction – in case of her political career, gender did not have any importance, but she says that this example cannot be generalized, since there are a lot of barriers in this country.

“Women’s representation in regions and in the parliament is not proportional to the population. There are very serious problems related to women’s rights. Women should not be restricted in terms of self-realization, just because they are women”.

As Khoshtaria says, gender imbalance in politics and in active public life is due to socio-economic and cultural problems, as well as because of barriers and clichés, established in society.

“Violence against women is often somehow explained.

Fighting against this is very important, including giving personal examples. I see my role in breaking down many stereotypes, to

17

„ქალთა მიმართ ძალადობას ხშირად უძებნიან ხოლმე რაღაც ახსნას. ამ ყველაფერთან ბრძოლა ძალიან მნიშვნელოვანია, მათ შორის ბრძოლა პირადი მაგალითით. მე ამ მხრივ ვხედავ ჩემს როლს, რომ ბევრი სტერეოტიპის დანგრევაში, პატარა წვლილის შეტანა შემიძლია“. ხოშტარია ამბობს, რომ ამ კუთხით მან შეძლო გარკვეული სტერეოტიპების დარღვევა და იმის ჩვენება, რომ მრავალშვილიანი დედა, შეიძლება იყოს აქტიური პოლიტიკური ფიგურა.

„ერთი მხრივ მყავს ოთხი შვილი და მაქვს ოჯახი და ამის პარალელურად ჩართული ვარ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. წარმოდგენა იმის შესახებ, რომ ქალი უნდა იყოს ან პოლიტიკაში, ან სახლში, თავისთავად მცდარია და ამ ყველაფრის შეთავსება სრულიად შესაძლებელია. იდეალური მდგომარეობაა, როდესაც გენდერი ფაქტორი არ არის და მნიშვნელობა არ აქვს ქალი ხარ თუ კაცი, შენი კვალიფიკაციით შეგიძლია მიაღწიო შენს მიზნებს, თუმცა ფაქტია, რომ დღეს ამ ეტაპზე არ არის ჩვენი ქვეყანა“ ოჯახისა და კარიერის შეთავსებას მეუღლესთან პასუხიმგებლობების გადანაწილებით ახერხებს, ბავშვებისათვის დათმობილ დროზე კი ამბობს, რომ მნიშვნელობა აქვს არა დროის რაოდენობას, არამედ იმას, თუ რამდენად პროდუქტიულად ატარებ ამ დროს მათთან.

„ეს საათები უნდა იყოს ექსკლუზიურად ბავშვებისთვის და მათთვის საინტერესო. რასაკვირველია, შესაძლოა დანაკლისი იგრძნონ, თუმცა მკაფიოდ მაქვს დაყენებული ის საკითხი, რომ როდესაც ბავშვს ბაღში აქვს ზეიმი, არ არსებობს არაფერი, რის გამოც იქ არ წავალ. ბავშვი გრძნობს რომ ის მნიშვნელოვანია. ასე რომ ყველაფერი

18

make a small contribution”.

Khoshtaria says that in this sense, she has been able to destroy certain stereotypes as she shows that a mother of four children can be a politically active figure.

“On the one hand I have four children and have family and in parallel, I am involved in social life. The idea that woman should be either in politics or at home is incorrect, and it is quite possible to combine. The ideal situation is when the gender is not a factor and it does not matter if you are a woman or man, you can achieve your goals, but the fact is that our country is not at this stage today.”

To balance career with family, she manages it by sharing responsibilities with her spouse, and about the time allotted to children, she says that it does not matter how much time it is, but how productively you spend it is essential.

“These hours should be exclusively for children and interesting for them. Of course, they might feel a lack of my presence, but I have a clear position that when the child has a celebration in the kinder-garden, nothing can hinder me to attend it. The children feel that they are important. So, everything depends on the definition of priorities and explanation. Before every trip, I tell them that this is important, that the Parliament is in Kutaisi, thus, they feel themselves involved and do not think that I just disappear for a couple of days."

According to Khoshtaria, involvement in politics has not been decided for one specific reason. She largely took examples from her father and even now, she asks him for advice on political life.

"I remember the fight for independence at the end of the 80s.

The 90s followed that. My family had her members repressed.

My grandfather was shot and my father did not have any chance to see him. The environment, the restriction of liberty, the books that I was reading, all this led to this interest.

She has political sympathies for Thatcher and Churchill; however, she admits that some lessons can be learnt from all big politicians.

"It is important to think about their strategy in decisionmaking processes. Their roles and vision can be useful in many ways.”

She has never felt any influence, because of the fact that she is a woman.

"In the environment where I am, in my political party, I do not have the feeling that I am being limited because of gender.

These are the values of people, who are by my side. During the Mayor's election, we had female mayoral candidates in five important cities. Not just because they were women, but also because they are strong and real female leaders in their regions. Promotion and stimulation of this is very important. " In connection with the imposition of compulsory quotas in the parliament, Khostraria thinks that the quotas are discriminatory. However, if it is followed by pragmatic concerns, it will be worth it.

“There is a serious debate around this issue, because we know the countries where they have introduced quotas and it did not work - for example in Armenia. We have specific threats

პრიორიტეტების განსაზღვრასა და ახსნაზეა დამოკიდებული. ყოველი მივლინების წინ ვუებნები რომ ეს საჭიროა, რომ პარლამენტი არის ქუთაისში, ისინი თავს ჩართულად გრძნობენ და არ ფიქრობენ რომ რამდენიმე დღით უბრალოდ სადღაც ვქრები“. ხოშტარიას თქმით პოლიტიკაში ჩართვა ერთი კონკრეტული მიზეზის გამო არ გადაუწყვეტია. მაგალითი კი მამისგან აიღო, რომელსაც დღემდე ეკითხება რჩევებს პოლიტიკურ ცხოვრებასთან დაკავშირებით.

„კარგად მახსოვს დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლა 80იანი წლების ბოლოს. ამას მოჰყვა 90-იანები. თანაც ჩემი ოჯახი რეპრესირებულების ოჯახი იყო, ბაბუაჩემი დახვრიტეს ისე, რომ მამაჩემმა ვერც ნახა. გარემომ, თავისუფლების შეზღუდვამ, წიგნებმა, რომელსაც ვკითხულობდი, ამ ყველაფერმა განაპირობა ეს ინტერესი“.

too, because they can increase the number of women, but they might be unqualified people and only the formal nature of this process alone cannot change the situation. " In her opinion, the existing draft law is suggested in bad form because it is about 25% in total, which refers to only a proportional list. Khoshtaria thinks it is important to encourage the local women leadership to stand for their own region.

"According this system, the majoritarian elections will be a men’s club. In addition, a number of political preconditions should be changed. Creating lists should be more democratic.

Putting women in the list before the elections will not give us anything, because these women should live with political life and they should be included in the list not just as a woman but a woman who is a politician".

პოლიტიკური სიმპათიები ტეტჩერის და ჩერჩილის მიმართ აქვს, თუმცა მისი თქმით, ყველა დიდი პოლიტიკოსისგან შეიძლება გარკვეული გაკვეთილის მიღება.

„მათ როლსა და ხედვაზე, გადაწყვეტილების მიღების სტრატეგიაზე დაფიქრება ძალიან მნიშვნელოვანია, ბევრ რამეში შეიძლება გამოგადგეს“. იმის გამო რომ ქალია, არასდროს უგრძვნია თავი ვინმეს გავლენის ქვეშ.

„იმ გარემოში სადაც მე ვარ, ჩემს პოლიტიკურ პარტიაში, აბსოლუტურად არ მაქვს იმის განცდა, რომ გენდერის მიხედვით რამეში ვიზღუდები. ეს არის იმ ადამიანების ფასეულობაც, ვის გვერდითაც ვარ. მერის არჩევნებზე, ხუთ მნიშვნელოვან ქალაქში გვყავდა ქალი მერობის კანდიდატი. არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ქალები არიან, არამედ იმიტომ, რომ ძლიერი და რეალურად ლიდერი ქალები არიან თავიანთ რეგიონში. ამის ხელშეწყობა და სტიმულირება ძალიან მნიშვნელოვანია“. პარამენტში სავალდებულო კვოტების დაწესებასთან დაკავშრებით ხოშტარია ფიქრობს, რომ კვოტები, თავისთავად, დისკრიმინაციულია. თუმცა თუ ამას პრა­გმატული შედეგები მოჰყვება ღირს მისი მიღება.

„საკმაოდ სერიოზული კამათია ამ საკითხის ირგვლივ, რადგან ჩვენ ვიცით ქვეყნები, სადაც შემოიღეს კვოტები და არ იმუშავა - მაგალითად სომხეთში. ჩვენთანაც არის კონკრეტული საფრთხეები, რადგან შეიძლება რაოდენობა გაზარდო, მაგრამ იყვნენ არაკვალიფიციური ადამიანები და მხოლოდ ფორმალური ხასიათი ჰქონდეს ამ პროცესს, რაც სიტუაციას ვერ შეცვლის“. მისი აზრით, არსებული კანონპროექტი ცუდი ფორმით არის მოწოდებული რადგან საუბარია მთლიანობაში 25%-ზე, რაც მხოლოდ პროპორციულ სიას ეხება. მაშინ, როდესაც ხოშტარია მნიშვნელოვანად მიიჩნევს ადგილობრივი ლიდერი ქალების წახალისებას, რათა კენჭი იყარონ საკუთარ რეგიონში.

„ამ სისტემით, მაჟორიტარული არჩევნები იქნება კაცების კლუბი. ამას გარდა, უნდა შეიცვალოს მთელი რიგი პოლიტიკური წინაპირობები. სიების შედგენა უნდა გახდეს უფრო დემოკრატიული. არჩევნების წინ ქალების სიაში ჩასმა არაფერს არ მოგვცემს, რადგან ამ ქალებმა პოლიტიკური ცხოვრებით უნდა იცხოვრონ და სიაში უნდა მოხვდნენ არა როგორც უბრალოდ ქალი, არამედ ქალი, რომელიც პოლიტიკოსია“.

19

თინა ბოკუჩავა ქალთა დისკრიმინაციასა და პოლიტიკურ საქმიანობასთან დაკავშირებულ საფრთხეებზე Tina Bokuchava discusses the Discrimination and the Threats faced by Female Political Activists ნათია ბრეგვაძე

NATIA BREGVADZE

პ

არტია „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ წევრი თინა ბოკუჩავა საქართველოს პარლამენტის წევრი 2012 წელს 29 წლის ასაკში გახდა, როგორც თვითონ იხსენებს პარლამენტში მოსვლის დღიდანვე აწყდებოდა დისკრიმინაციას გენდერის ნიშნით.

„მაშინ კითხვებს სვამდნენ ჩემს ასაკთან დაკავშირებით და არ ინტერესდებოდნენ თუ რა განათლება ან გამოცდილება მაქვს, საზოგადოების ნაწილი ფიქრობდა, რომ ახალგაზრდა ვიყავი პოლიტიკური საქმიანობისთვის. როცა მე რომ მამაკაცი ვყოფილიყავი, ასაკთან დაკავშირებული კითხვები არ გაჩნდებოდა.“ ბოკუჩავა ფიქრობს, რომ სიტუაციის გამოსასწორებლად პირველ რიგში აუცილებელია, მამაკაცებმა დაიწყონ ქალი

20

Member of the “United National Movement” Tina Bokuchava became a member of the Georgian Parliament in 2012, at the age of 29. She recalls that since the very first day, she has had to face gender discrimination.

A

"They asked questions about my age and did not pay any attention to my education or experience. A part of the society felt that I was too young for political activity. If I were a man, there would not be any questions about my age."

Bokuchava thinks that in order to improve the situation, it is necessary for men to perceive women politicians as equal colleagues and partners and that there should be no sexist,

პოლიტიკოსების აღქმა, როგორც თანასწორი კოლეგების და პარტნიორების და არ უნდა ჟღერდებოდეს პარლამენტის ტრიბუნიდან სექსისტური, დისკრიმინაციული და მიზოგენური გამონათქვამები.

„მე გამოვედი ინიციატივით, რომ ასეთი ტიპის მიმართვების გამოყენებისას პარლამენტმა იქონიოს უფლებამოსილება, რომ ეს ადამიანები ჩამოაცილონ საპარლამენტო თანამდებობებს, თუნდაც დროებით. სამწუხაროდ ასეთი სანქციები დღეს არ გვაქვს. კაცი პარლამენტარები კი ხშირად ნერგავენ ამგვარ სტერეოტიპებს, იმის ნაცვლად რომ შეცვალონ ისინი.“ საზოგადოებაში არსებული სტერეოტიპების გარდა ბოკუჩავა მიიჩნევს, რომ საქართველოში ქალისთვის რთულია დროის გადანაწილება ოჯახსა და კარიერას შორის, რადგან ბავშვის აღზრდა და ოჯახური საკითხები ქალის პრეროგატივად მოიაზრება. ამას საკუთარი პირადი მაგალითითაც ადასტურებს.

„ჩემმა 3 წლის შვილმა ცოტა ხნის განმიცხადა: „მე უნდა დავანგრიო შენი სამსახური, რადგან სულ იქ დადიხარო“, მიუხედავად იმისა, რომ ვცდილობთ ავუხსნათ და მივცეთ მაგალითი, რომ ქალი და კაცი თანასწორია მისი, პოციზია ასეთია, „მამიკომ იმუშავოს და შენ სულ ჩემთან ერთად იყავიო.“

discriminatory or purposeful statements emanating be from the parliamentary tribune.

"I came out with the belief that the Parliament would have the powers to remove people who use these types of terms from their parliamentary positions, even if it is a temporary position. Unfortunately, we do not have such sanctions today.

The male MPs often introduce such stereotypes in fact, rather than replacing them."

Besides stereotypes in the society, Bokuchava believes that in Georgia, it is difficult for a woman to divide her time between the family and her career, since child raising and family issues are considered as women’s prerogative. She confirmed this with her own example.

"My 3-year-old son said to me: “I have to destroy your job, because you go there all the time”, even though we try to explain and give an example that men and women are equal, he maintained this position, “let daddy work and you stay with me all the time."

However, time management is not the only thing she has

თუმცა პოლიტიკა არ უკავშირდება მხოლოდ დროის მართვის პრობლემას და იმ ფაქტს, რომ ძალიან დიდი დრო და ენერგია მიაქვს, პოლიტიკური საქმიანობა გარკვეულ საფრთხეებსაც შეიცავს.

„შეიძლება გახდე ძალადობის მსხვერპლი, მაშინ, როდესაც რამეს მშვიდობიანად აპროტესტებ, ან შენზე დაიწყოს სისხლის სამართლებრივი დევნა, მხოლოდ და მხოლოდ იმიტომ, რომ პოლიტიკაში ხარ, შესაძლოა განხორციელდეს უკანონო მიყურადება, ან შენი ოჯახის წევრები გაათავისუფლონ სამსახურიდან შენი პოლიტიკური საქმიანობის გამო. ჩვენ გვახსოვს მინისტრი ქალი, რომლის პირადი უფლებებიც დაირღვა, მხოლოდ იმიტომ, რომ ის იყო პოლიტიკურად აქტიური ქალი.“ პოლიტიკაში ქალთა ჩართულობის გასაზრდელად მნიშვნელოვან საშუალებად კვოტებს მიიჩნევს. თუმცა, ეთანხმება კრიტიკოსებს, რომ ხელოვნურად ამგვარი რაოდენობრივი ცვლილების შემოღება არ შეცვლის რეალური თანასწორობის სურათს და ვერ იქნება წარმატების ფორმულა, მაგრამ ეს არის ერთ-ერთი მექანიზმი, რომელიც პროპორციულ სისტემაზე გადასვლის შემთხვევაში გენდერულად თანასწორ პარლამენტს მოგვცემდა.

„კარგი იქნებოდა რომ ამაზეც ეფიქრა ხელისუფლებას, როცა საარჩევნო სისტემის ცვლილებაზე იყოს საუბარი. თუმცა ჩვენ ფარ-ხმალი არ უნდა დავყაროთ და უარი არ უნდა ვთქვათ თუნდაც იმ მცირე წინ გადადგმულ ნაბიჯზე, რომ ქალების რაოდენობრივმა მატებამ პარლამენტში მოგვცეს საშუალება, რომ უფრო აქტიურად დავაყენოთ თანასწორობის საკითხები, მივიღოთ გენდერულად უფრო სენსიტიური კანონები და მეტი მაგალითი გვქონდეს წარმატებული პოლიტიკოსი ქალების.“ ბოკუჩავა მნიშვნელოვნად მიიჩნევს პოლიტიკური პარტიების როლს, იმაში რომ თავად გაუკეთონ ნომინირება ქალ კანდიდატებს თავიანთ სიებში და ეს ხდებოდეს დემოკრატიული პროცესის შედეგად და არა სახელმწიფოს

21

მიერ ხელოვნურად დაწესებული საკანონმდებლო მოთხოვნის შედეგად, ამის მაგალითად საკუთარ პარტიას და მის ქალთა ორგანიზაციას ასახელებს, სადაც შემოიღეს სავალდებულო შიდაპარტიული კვოტირება ქალთა 30% -იანი წარმომადგენლობის განსაზღვრით.

„ჩვენ თავად დავუწესეთ ეს ჩვენ თავს, თუმცა ამ სტანდარტს არ იყენებს ბევრი სხვა პარტია, მათ შორის, მმართველი პარტია, რომელსაც ყველაზე დიდი წარმომადგენლობა ჰყავს პარლამენტში. “ კვოტების გარდა საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლების მნიშვნელობაზე საუბრობს და ყურადღებას ამახვილებს განათლების სისტემაში თანასწორობის პრინციპების დანერგვის აუცილებლობაზე. ასევე პოლიტიკოს ქალების პასუხისმგებლობაზე, რომ იყვნენ როლური მოდელები სხვა ქალებისთვის, რომლებსაც შესაძლოა ჰქონდეთ იმის ამბიცია და სურვილი, რომ აქტიურად ჩაერთონ პოლიტიკურ ცხოვრებაში.

„უნდა ვეცადოთ რომ პირადი მაგალითი მივცეთ სხვა ადამიანებს, რომლებსაც სურთ პოლიტიკაში აქტიურად მონაწილეობა. ჩვენ თუ არ ვიბრძოლებთ ჩვენივე უფლებებისა და თანასწორობისთვის, რა თქმა უნდა, ეს თანასწორობა თავისით არ მოვა.“ ფიქრობს, რომ ამ მხრივ კიდევ ბევრი აქვთ გასაკეთებელი ქალ პოლტიკოსებს, რადგან ჯერ კიდევ არ არსებობს სოლიდარობა პოლიტიკოს ქალებს შორის, რასაც პოლიტიკური ხედვების სხვადასხვაობით ხსნის, რომელიც ხშირად აღმოჩნდება ხოლმე მთავარი გამყოფი ხაზი. „ამ დროს სოლიდარობა ძალიან მნიშვნელოვანია, რათა საზოგადოებაში შევცვალოთ დამოკიდებულება და მივცეთ მაგალითი იმისა, რომ არის საკითხები, სადაც ერთმანეთის მხარდაჭერით შეგვიძლია რომ მივაღწიოთ უფრო მეტ პოზიტიურ შედეგს.ამ გზით შევძლებთ საზოგადოებაში სასიკეთო ცვლილებების შეტანას.“

22

had to out up with. Politics also requires a lot of energy and being politically active comes with some kind of threats as well.

"You might become a victim of violence, when you are protesting peacefully or a criminal prosecution might start against you, or illegal surveillance might be processed, only because you are in politics or maybe your family members get dismissed from work because of your job. We remember a female minister whose personal rights were violated, just because she was a politically active woman."

Quotas are an important way to increase women's involvement in politics. However, she agrees with the critics that introducing such quantitative changes artificially, does not change the picture of real equality and cannot become a formula for success, but it is one of the mechanisms that would give us a gender equal parliament and push for the transition to a proportional system.

"It would be good if authorities thought about this, whilst changing the electoral system. However, we should not give up and should not reject it. Even a small step forward when it concerns larger representation of women give us the opportunity to actively discuss equality issues, get gender sensitive laws and have more examples of successful women politicians."

Bokuchava significantly considers the political parties nominating female candidates in their lists and believes that this process should only happen in a democratic process and not as a result of the artificially imposed legislative demands of the state. As an example, she names her own political party and its women's organization where they have introduced a compulsory internal party quota with 30% women's representation.

"We have self-imposed this rule, but many other parties do not use this standard, including the ruling party, which has the largest representation in the parliament."

Besides the quotas, she talked about the importance of raising public awareness and focusing on the necessity of introducing equality principles in the education system. As well as the responsibility of women politicians to be role models for other women who may have ambitions and desire to actively engage in political life.

"We should try to give a personal example to other people who want to participate actively in politics. If we do not fight for our rights and equality, then this equality will not come by itself."

She considers, that in this direction, more has to be done by female politicians, because at the moment, there isn’t any form of solidarity between women in politics as a result of different political views, which often turn out to be the main dividing line.

"Solidarity is very important to changing the attitude in the society and to lay clear examples that there are issues which we can support each other to achieve more positive results. In this way we will be able to make good changes in society."

თანასწორობა შვედურად: რა არის საჭირო გენდერულად სრულიად თანასწორი მთავრობის შესაქმნელად

Swedish Model of Gender Equality: what it takes to have a Government that is Entirely Equal

ნინო შარაშიძე

NINO SHARASHIDZE

გ

ენდერული თანასწორობის მისაბაძ მაგალითად მიჩნეულ შვედეთში სწამთ, რომ ქალებს და კაცებს უნდა ჰქონდეთ თანაბარი ძალაუფლება, რათა შექმნან საზოგადოება და საკუთარი ცხოვრება. თანასწორობა შვედური ქვაკუთხედია, თუმცა ქალი წევრების მაღალ წარმომადგენლობას შვედეთის პარლამენტში არც თუ ისე დიდი ხნის ისტორია აქვს. ის 1994 წლის არჩვენებიდან იწყება, როდესაც ქალებმა რიქსდაგში, ადგილების 43 პროცენტი მოიპოვეს. მას შემდეგ ეს პროპორცია საკმაოდ მყარად არის შენარჩუნებული. იმ მნიშვნელოვან ფაქტორებზე, რამაც ხელი შეუწყო ამ განივათარებას, შვედეთის პარლამენტის სოციალ-დემოკრატ წევრსა და ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეაზე შვედეთის დელეგაციის ხელმძღვანელს - იონას გუნარშონს ვესაუბრეთ.

ბოლო წლების განმავლობაში ბევრი წამახალისებელი ნაბიჯი გადაიდგა, რათა მეტი ქალი ჩართულიყო პოლიტიკურ ცხოვრებაში. რატომ არის მნიშვნელოვანი რომ ქალთა წარმომადგენლობა პოლიტიკურ ინსტიტუტებში მაღალი იყოს? ქალები რეალურად წარმოადგენენ მოსახლეობის ნახევარზე მეტს. ასე რომ, თუკი დემოკრატია უნდა იყოს სამართლიანი, ის უნდა წარმოადგენდეს მთელი მოსახლეობის აზრს. ამიტომ, მნიშვნელოვანია მეტი ქალი მონაწილეობდეს პოლიტიკურ პროცესებში და ეჭიროთ მაღალი თანამდებობები. ჩემი ქვეყნის მაგალითს რომ შევხედოთ, საკმაოდ დიდი ძალისხმევა დაგვჭირდა რომ იქ მოვსულიყავით, სადაც ახლა ვართ. ქალები თითქმის 50 პროცენტს წარმოადგენენ ჩვენს პარლამენტში. ჩვენი მთავრობა სრულად თანაბარია. თუმცა ამ სიტუაციის

O

ften considered a gender equality role model, Sweden operates with the belief that women and men should have equal power to shape society and their own lives. Equality is a Swedish cornerstone, but the high representation of female MPs as it is today has quite a short history behind it.

At the elections of 1994, women were elected to 43 per cent of the seats in the Riksdag, a proportion that has remained quite steady ever since. When we wanted to know about the important factors that promoted these developments, we spoke with Mr Jonas Gunnar son, a Social democratic member of the Swedish parliament and the chairman of the Swedish delegation to the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE).

There has been encouraging signs in recent years with more women becoming involved in politics. Why is it important to have more women in political institutions?

Well, women are actually more than half of the population.

So if democracy should be just, it has to be representative of the entire population. This is the reason it is good to see that more women are taking place in politics and in higher offices.

If we look at my own country, it's been quite a huge struggle to try to get to where we are today. We are just under 50 percent in our Parliament. Our government is entirely equal, but that took a lot of political courage to actually reach that situation but it has so far helped us to become better.

23

მიღწევა დიდ პოლიტიკურ გამბედაობას მოითხოვს, თუმცა გვეხმარება უკეთესები გავხდეთ.

გაუმჯობესების მიუხედავად ქალები ჯერ კიდევ არ არიან უმაღლეს თანამდებობებსა და გადაწყვეტილების მიმღებ პოზიციებზე. როგორ ფიქრობთ, რატომ არის ასე? ჩემთვის ნათელია, რომ ქალებს უფრო მაღალი სტანდარტები აქვთ, ვიდრე კაცებს. შვედეთს რომ შევხედოთ, ჩვენ გვყავს უამრავი ქალი პარტიის ლიდერი, თუმცა ბოლო პერიოდში ორივე - ყველაზე დიდი ოპოზიციური პარტიის ლიდერს და ჩემი პარტიის ლიდერს გადადგომა მოუწიათ, და ორივე მათგანი ქალი იყო. მინდა ვთქვა, რომ მათ ბევრად უფრო მაღალი მოთხოვნები დაუწესდათ, ვიდრე კაცებს ექნებოდათ.

რა შეიძლება გაკეთდეს ქალთა წარმომადგენლობის წახალისებისა და პოზიტიური ცვლილებებისათვის გადაწყვეტილების მიღების პროცესში? ვფიქრობ, რომ მისაბაძი მაგალითების არსებობა ძალიან მნიშვნელოვანია. არდერნი ახალ ზელანდიაში - ის არაჩვეულებრივი მაგალითია. ახლად არჩეული პრემიერმინისტრია, რომელიც ამავდროულად დედობისთვის ემზადება. სხვა გამორჩეული ქალი ლიდერებიც გვყავს, ნორვეგიიდან მაგალითად, რამდენიმე მათგანი. ვფიქრობ, რომ მათი პოპულარიზაცია უნდა მოვახდინოთ და ვაჩვენოთ, რომ ეს შესაძლებელია და ძალიან კარგია.

როგორ ფიქრობთ, კონკრეტულად რა ღონისძიებები უნდა გატარდეს? ვფიქრობ, მაგალითად, პარლამენტებში ბევრი რამის გაკეთება შეიძლება რათა სამუშაო საათები უფრო მეტად იძლეოდეს ოჯახისთვის დროის დათმობის საშუალებას. ჩვენს პარლამენტს აქვს საბავშვო ბაღი, რომელიც კარგი საშუალებაა მშობლებისათვის. როგორც ვთქვი, მხოლოდ პოლიტიკოსს შეუძლია გახადოს პოლიტიკა უფრო ადამიანური და უფრო თანასწორი გრძელვადიან პერსპექტივაში.

თუ შეგიძლიათ დაგვისახელოთ რამდენიმე მაგალითი, რომელიც ჩვენ შეგვიძლია დავნერგოთ ჩვენს ქვეყანაში. შემიძლია მაგალითად მოვიყვანო ჩემი პარტია.

90იან წლებში ჩვენ გადავწყვიტეთ რომ დაგვეწესებინა შიდა პარტიული ნებაყოფლობითი კვოტები, რამაც ძალიან გაზარდა ქალი წარმომადგენლების რიცხვი და ბევრმა სხვა პარტიამ მოგვბაძა ამაში. ეს არ რეგულირდებოდა კანონით ან გარკვეული წესით. ეს პოლიტიკური პარტიების

24

Despite these improvements, women still do not occupy top positions and decision making posts. What is responsible for this?

For me, it's clear that the women are held to higher standards than men are. I can look at Sweden and the many female party leaders we have had, but recently both the leader of the biggest opposition party have had to resign and the leader of my party have had to resign and they were both women. I'd say that they've been held to higher standards than the man would have been.

And what can be done to encourage positive changes in relation to a low representation of women in decision making processes.

I think that role models are very important. We now have Ardern for example in New Zealand ane she's an excellent role model. She's now going to become a mother even though she is in the position of the newly elected prime minister. We have other prominent female leaders, from Norway for example.

Several of them. And I think we should promote them and show them as good examples that it is possible and it is very good.

But what do you think are the specific measures that can be implemented?

I think for example in parliaments, a lot can be done with how you organize your work to create space for more familyfriendly working hours. Our Parliament for example has a kindergarten which is good, making it possible to be on parental leave. As I said politicians alone can make politics more human and also more equal on the long run.

If you can mention three or four specific examples that we can perhaps take into account in order to share in the experience in your country.

I can use my own party as an example. When we decided in the 90s to have surplus. That hugely improved the female representation in parliament and a lot of parties followed after. This isn't done by law or by certain rules or anything like that. It’s done through the will of the political parties, through

მიერ განხორციელდა საჯარო დებატების საფუძველზე, თუ რატომ არის თანაბარი წარმომადგენლობა მნიშვნელოვანი. ამან, როგორც აღვნიშნე, სრულად შეცვალა პოლიტიკური გარემო. ასე რომ, ეს არის პირველი, რასაც ვურჩევდი ადამიანებს, ვინც ფიქრობს, რომ მართლაც მნიშვნელოვანია ეს საკითხი და ღირს თავიანთ პოლიტიკურ პარტიებთან ამაზე დავა. ასევე, რასაკვირველია, ვხედავ, რომ ქალებს და კაცებს განსხვავებული დამოკიდებულება აქვთ, როცა საქმე პოლიტიკურ ასპარეზზე ადგილის დაკავებას ეხება. კაცები ხშირად ამბობენ: „მე შემიძლია ამის გაკეთება“, ქალი კი ამბობს: „დარწმუნებული არ ვარ, იქნებ სხვამ უკეთ შეძლოს“. ასე რომ ჩვენ უნდა დავეხმაროთ ერთმანეთს, დავანახოთ

მხოლოდ პოლიტიკოსს შეუძლია გახადოს პოლიტიკა უფრო ადამიანური და უფრო თანასწორი გრძელვადიან პერსპექტივაში...

ქალს თუ ის საუკეთესოა რომ შეუძლია და იმსახურებს ამ ადგილს და არ მივცეთ საშუალება ნაკლებად პროფესიონალ კანდიდატს, დაიკავოს ის ადგილი, მხოლოდ იმიტომ რომ კაცია და ამბობს: „მე ამას გავაკეთებ“. მესამე არის ის, რომ შევხედოთ ყოველდღიურ სიტუაციას. არის ის მორგებული მათზე ვისაც შვილი ჰყავს? რადგან ასეთი სამუშაო გარემო შესაძლებელს გახდის ქალებისთვის აირჩიონ პოლიტიკის გზა. დღესდღეობით უმეტესად კვლავ ქალებს უწევთ სახლსა და ოჯახთან დაკავშირებული პასუხისმგებლობების აღება. სამწუხაროა, მაგრამ ასეა. თუმცა, თუკი სამუშაო ადგილის და პირობების მოწყობას შესაბამისად შევძლებთ, ქალებსაც გაუჩნდებათ საშუალება იმუშაონ.

a public debate on why equal representation is important.

And as I said, it has changed the entire political scene. That’s the first thing I would encourage people who think that this is important, to actually take that fight within their political parties on representation and of course, I can see also that there are men and women who have different attitudes when it comes to taking their place on the political scene. For instance, in political groups Men always say: “I can do that" women would say ‘‘I don't really know, someone else might be better". So we must help each other to actually point to the person that we know is the BEST. That can be a woman or a man who would rightly take the place they deserve. Such positions should not be occupied for men that are almost best for the position simply because they are men. And he goes on to make the promise that ‘‘I will do it". That’s the second thing.

The third thing is to look at the everyday situation. Is it family – friendly ? Because a family-friendly working environment will make it possible for women to choose to step into politics because it's mostly still women who take responsibility for the home and family. Even though it is sad that it is like that. We changed the settings in the workplace with the parliament so we can make it possible for more people to actually take part in the work.

What do you think about gender quotas?

In some extreme situations. I think they are needed. As I said, we have an informal quota but we have to set surplus.

This isn't a rule or anything matter but it's a self imposed quota if you like to use that word and if it is reasonable. Democracy is about representation. So if we want the entire population to actually have representation, we have to start here. It's the lowest standard I'd say.

გენდერულ კვოტებთან დაკავშირებით რას ფიქრობთ? ზოგიერთ ექსტრემალურ სიტუაციაში, ვფიქრობ საჭიროა. როგორც ვთქვი, ჩვენ გვაქვს არაფორმალური კვოტა. ეს არ არის კანონი ან დადგენილი წესი, მაგრამ ეს არის ასე ვთქვათ, თვითდაწესებული კვოტა, და ის გონივრულია. დემოკრატია ეფუძნება წარმომადგენლობითობას. ასე რომ, თუკი გვინდა რომ მთლიანი მოსახლეობის წარმომადგენლები გვყავდეს, ამით უნდა დავიწყოთ. ვიტყოდი რომ ეს ყველაზე დაბალი სტანდარტია - პირველი საფეხური.

რადგან შვედეთი სწორ გზას ადგას ამ მიმართულებით, საინტერესოა რა რჩება მთავარ გამოწვევად თქვენს პარლამენტში, რის წინაშეც ახლა დგახართ? გენდერული საკითხის მიღმა, ჩვენ გვყავს ბევრი ჯგუფი, რომელთაც სათანადო რაოდენობის წარმომადგენლები არ ჰყავთ. ესენია: მოხუცების, ახალგაზრდა თაობის, განსაკუთრებული საჭირობების მქონე ადამიანები - ასე რომ, ეს არის მომდევნო გამოწვევა, რომელიც ჩვენს წინაშეა. გენდერულ თანასწორობას რაც შეეხება, ჩვენ ჯერ კიდევ არ გვყოლია ქალი პრემიერ-მინისტრი. კიდევ ერთხელ ვიტყვი, რომ ქალებს გაცილებით მაღალი სტანდარტები აქვთ, ვიდრე კაცებს. ყველა ეს საკითხი გადასაწყვეტია და ჯერი ჩვენზეა, რომ დავადგინოთ და გამოვარკვიოთ.

As I said politicians alone can make politics more human and also more equal on the long run...

I'm interested in Sweden being on the right track on that issue. What are the main challenges in your parliament that you face right now?

To look Beyond gender. we have more groups that are not equally represented. The elderly, the young people, disabled (special) people, so that's the next struggle I'd say. But when it comes to gender equality. We still haven't had a female prime minister. I still think that women are held to higher standards than men. And how do we solve all these issues? That's for us to figure out yet.

25

გენდერული კვოტების სისტემის გამოყენება საქართველოში

Applicability of a Gender Quota System to Georgia მარი ელიაძე, რუსეთისა და აღმოსავლეთ ევროპათმცოდნეობის მაგისტრი, 2012, ოქსფორდის უნივერსიტეტი

გ

ენდერული კვოტების შემოღება საქართველოს საპარლამენტო წარმომადგენლობაში თანამედროვე პოლიტიკური და საზოგადოებრივი დისკუსიების განუყოფელი ნაწილია. კრიტიკოსები ხაზს უსვამენ ალტერნატიული ზომების საჭიროებას და აღნიშნავენ, რომ კვოტების შემოღება დაკავშირებულია ქალთა დაკნინებულ როლთან, რადგან ადამიანები უფლებამოსილნი უნდა იყვნენ მათი შესაძლებლობების მიხედვით და არა გენდერული იდენტობის გამო. მეორე მხრივ, გენდერული კვოტების მომხრეები მიიჩნევენ, რომ კანონმდებლობის ფარგლებში ორივე სქესის წარმომადგენელთა არსებობა ხელს შეუწყობს გენდერულ თანასწორობას და გაზრდის ხელმისაწვდომობას ქალებისათვის, დაიკავონ წამყვანი თანამდებობები.

MARIE ELIADZE, MSc in Russian and East European Studies, 2012, University of Oxford

T

he introduction of gender quotas within the representation of the Georgian parliament has been an inseparable

subject of modern political and public debates. Many critics underline the need for alternate measures and note that the quota system is tantamount to the downgraded role of the women, stressing that people should be given authority according to their abilities, rather than being prioritized only because of their gender. While those who are in favor of the use of gender quotas claim that the equal representation among genders within legislative chamber will contribute to the promotion of gender equality, and ease the access of women to leading positions.

პრეისტორია საპარლამენტთაშორისო კავშირის მონაცემებით, პარლამენტში ქალთა წარმომადგენლობის თვალსაზრისით საქართველო 147-ე ადგილზეა მსოფლიოში. კანონმდებლობის ფარგლებში თანაბარი წარმომადგენლობის შესახებ თავდაპირველი ნაბიჯები 2011 წელს გადაიდგა, პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ კანონში ცვლილებების შეტანის გზით, რომელიც ითვალისწინებს ფინანსურ სარგებელს პოლიტიკური პარტიებისათვის, რომელთა პროპორციულ საარჩევნო სიაში 10 კანდიდატს შორის იქნება 2 ქალი. თუმცა, ამჟამად პარლამენტში 150 დეპუტატიდან მხოლოდ 24 ქალია. ზოგადად გენდერული კვოტები მიიღება საერთაშორისო გავლენისა და მოწოდების მიხედვით. საერთაშორისო აქტორები ხელს უწყობენ გენდერული კვოტების საკანონმდებლო დონზე ინსტიტუციონალიზაციას, რაც საკონსტიტუციო ცვლილებას და ახალი პოლიტიკის განხორციელების საშუალებას იძლევა. საქართველოში 2015 წლის ივნისში NDI-ის მიერ დაფინანსებულმა სამუშაო ჯგუფმა დღის წესრიგში შესატან საკითხად დააყენა ნებაყოფლობითი გენდერული კვოტების შემოღება საქართველოს პარლამენტში. ინიციატივა ადამიანის უფლებათა

26

BACKGROUND

According to the Inter-Parliamentary Union, Georgia ranks 147th in the world in terms of women’s representation in parliament. The initial steps with regard to equal representation among genders within legislation was taken in 2011, through amending the law on political unions. That amendment sought to introduce the system of financial benefits for political parties who included two women candidates among every 10 candidates of the proportional electoral list. However, at present there are just only 24 women MPs out of 150 MPs at the parliament.

Gender quotas are usually adopted because of international influence and inducements. International actors promote gender quotas in the legislatures because it allows new constitutions to be written and new policies to be implemented in relation to gender quotas. In Georgia, the NDI-funded task Force made

კომიტეტმა მიიღო, მაგრამ პარლამენტის იურიდიულმა კომიტეტმა დაიწუნა. სამუშაო ჯგუფმა და „საქართველოს ქალთა მოძრაობამ" გააანალიზა ხალხის მობილიზების საჭიროება, მეტი ქმედითუნარიანობისთვის, რათა გაზრდილიყო ქალთა მონაწილეობა - არჩევით და ხელმძღვანელ პოზიციებზე. მართალია სამუშაო ჯგუფი ჯერ კიდევ მუშაობს პარლამენტში ქალთა წარმომადგენლობის გაზრდისათვის, მაგრამ მან უკვე შეცვალა გენდერული თანასწორობის გარშემო არსებული დისკურსი ქვეყანაში ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის შესახებ. აქედან გამომდინარე, 2017 წლის ივნისში მათ კიდევ ერთი კანონპროექტი წარადგინეს პარლამენტში სავალდებულო გენდერული კვოტების შესახებ, რომელშიც ნათქვამია, რომ პოლიტიკური პარტიების სიებში, ყოველი მეორე კანდიდატი უნდა იყოს ქალი. პოლიტიკურმა ლიდერებმა შესაძლოა გენდერული კვოტები ერთგვარ სტრატეგიად გამოიყენონ, რათა აჩვენონ საერთაშორისო თანამეგობრობას დემოკრატიისადმი მათი ერთგულება. პარლამენტის პირველი ვიცე-სპიკერი თამარ ჩუგოშვილი საქართველოში გენდერული კვოტების მხარდამჭერია. მისი თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ კვოტები პრობლემის ძირეულ მიზეზებს ვერ დაძლებს და ეს არის აგრესიული ქმედება, პოზიტიური დისკრიმინაცია ამ შემთხვევაში გამართლებულია, რადგან ქალები რეალურად უფრო მეტ ბარიერს აწყდებიან დასახული მიზნის მისაღწევად.

strides in putting the issue on the agenda – back in June 2015.

რატომ გვჭირდება მეტი ქალი პოლიტიკაში ქალები წარმოადგენენ საზოგადოების დიდ ნაწილს საქართველოში, მაგრამ დეპუტატების მხოლოდ 15%-ია ქალი. მაშინ როდესაც გენდერულ თანასწორობას პოლიტიკურ წარმომადგენლობაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, ინსტრუმენტული ღირებულებაც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. ბოლო ნახევარი საუკუნის მანძილზე ქალებმა მნიშვნელოვან პროგრესს მიაღწიეს განათლებაში, შრომით მონაწილეობაში და პოლიტიკურ საქმიანობაში მთელს მსოფლიოში. აქედან გამომდინარე, საკანონმდებლო ორგანოების გენდერულად თანასწორ შემადგენლობას შეუძლია გავლენა მოახდინოს კანონების ხარისხზე და გავლენა მოახდინოს მათი მოქმედების არეალზე. კვლევები სისტემატურად აჩვენებს, რომ ქალი პოლიტიკოსები უფრო მეტ ყურადღებას აქცევენ ისეთ საკითხებს, როგორიცაა: დღიური მოვლა, გენდერული თანასწორობა, რეპროდუქციული უფლებები, დროის მართვა, ხანდაზმულებზე ზრუნვა და ბავშვთა კეთილდღეობა. ადვილად გამოსაცნობია, რომ არსებობს გარკვეული საკითხებიც რომლებიც უფრო მნიშვნელოვანია ქალებისთვის და მეტი გავლენა აქვს მათზე. ასევე საყოველთაო აზრით, ქალები უფრო მეტად კონცენტრირდებიან ამ საკითხებზე, ვიდრე მამაკაცები. თუ გადავხედავთ ბოლო ინიციატივას კვოტებთან დაკავშირებით, დავინახავთ რომ ძირითადად სწორედ ქალი პარლამენტარები და არასამთავრობო ორგანიზაციების ქალი წევრები იბრძვიან ამისთვის.

is a sort of aggressive measure, a positive discrimination is

The group submitted its initiative for mandatory gender quotas to the Georgian parliament. The initiative was adopted by the Human Rights Committee, but struck down by the parliament’s Legal Committee. The Task Force and the Georgian Women’s Movement realized they needed to mobilize the public to call on their elected officials to do more to ensure women were represented in elected and leadership roles in government.

Though the Task Force is still working towards their goal of achieving greater women’s representation in parliament, it has already altered the discourse surrounding gender equality and women’s political representation in the country. In June of 2017, it submitted yet another bill on compulsory gender quotas to the Parliament that suggests that a political party should have a woman as the second candidate on each party’s list.

Political leaders may also use the implementation of gender quotas as a strategy to show the international community, their commitment to democracy. The First Deputy Chairperson of the Parliament Mrs. Tamar Chugoshvili is the main advocate of gender quotas in Georgia. According to her, although the quotas do not address the root causes of the problem and it correct because the women actually carry out much work.

WHY WE NEED MORE WOMEN IN POLITICS

Women represent a major part of the society in Georgia, but only 15 percent of national parliamentarians are women.

While gender equality in political participation has intrinsic values, instrumental value also plays an important role. Over the last 50 years, women have made significant advances in education, labor force participation, and political activism across the globe. Hence, the composition of legislative bodies may affect the quality of laws and may influence the extent of their application.

Studies systematically show that female politicians are more likely to concentrate on issues that matter more to women such as daycare, gender equality, reproductive rights, flextime, elderly care, children’s welfare. It seems instinctual that there are some issues that are more important to women as they affect them more. It also seems commonsensical that women would be more likely to focus on these issues than men would. If we look at the recent quota initiative, it clearly shows that majority of those clamoring for gender quota systems are mostly women in Parliament and in NGOs.

27

კოლუმბიის საერთაშორისო ჟურნალში გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, ქალები განსხვავებული მმართველები არიან. კვლევა 1950-დან 2004 წლამდე 188 ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდას სწავლობდა და თითოეული ქვეყანის ეთნიკური დანაწევრების ინდექსს (EF) შეადარა. ისინი იყენებდნენ EF-ს როგორც ცვლადს, რათა განესაზღვრათ თითოეულ ქვეყანაში არსებული უთანასწორობა და კონფლიქტი. კვლევამ აჩვენა, რომ ეთნიკურად მრავალფეროვან ქვეყნებში, ქალმა ლიდერებმა საშუალოდ 6.6 პროცენტით გაზარდეს მთლიანი შიდა პროდუქტი. მაგალითად, ლიბიაში, ეთნიკურად ერთ-ერთ ყველაზე მრავალფეროვან და რთულად სამართავ ქვეყანაში. მკვლევარებმა აღმოაჩინეს, რომ ქალთა ხელმძღვანელობით, მშპ-ს ზრდის მაჩვენებელი 14.55 პროცენტი იყო, ხოლო მამაკაცების ხელმძღვანელობით - -1.89 პროცენტი. განვითარების ფსიქოლოგები აცხადებენ, რომ ეს კვლევა ასახავს ქალთა ლიდერობის უნარს დაძაბულ სიტუაციებში, განსაკუთრებით კი ისეთში, რომლებიც უფრო კოოპერატიულ და ინკლუზიურ პრაქტიკას მოითხოვენ. ბარიერები ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობის პროცესში ტრადიციები კვლავაც ხაზს უსვამს ქალთა ძირითად როლს როგორც დედების და დიასახლისების და ჩარჩოებში აქცევს. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში მცხოვრები ქალების ნაწილმა გარკვეულ წარმატებებს მიაღწიეს დასაქმების ან განათლების მიღებისას, ისინი კულტურული ბარიერების წინაშე დგანან, როცა საქმე პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობას ეხება. ამ იდეოლოგიის მიხედვით, ქალები მხოლოდ "დასაქმებული დედის" როლს თამაშობენ, რაც ზოგადად დაბალშემოსავლიანი და აპოლიტიკურია. მეტიც, ზოგიერთ შემთხვევაში, მამაკაცები მიუთითებენ ქალებს თუ ვის მისცენ ხმა. ეს არის გარემო, რომელშიც არსებობს ქალთა გარკვეული კოლექტიური იმიჯი, ტრადიციული, აპოლიტიკური როლები დომინირებს, რის წინაშეც ბევრი ქალი დგას. ბარიერების საკითხთან მიმართებით, რომლებსაც ქალები აწყდებიან მაღალი პოზიციების დასაკავებლად ქალბატონი თინა ბოკუჩავა, "ერთიანი ნაციონალური მოძრაობიდან" აქცენტს აკეთებს სტერეოტიპების არსებობაზე. ის 29 წლის იყო, როდესაც აირჩიეს, და მიუხედავად იმისა, რომ ტაფტის უნივერსიტეტის ფლეთჩერის სკოლის კურსდამთავრებული იყო და ჰქონდა შესაბამისი სამუშაო გამოცდილება არასამთავრობო სექტორსა და დიპლომატიურ სამსახურში, ზოგიერთი ადამიანი მიიჩნევდა რომ ის მაინც ახალგაზრდა იყო პოლიტიკისათვის, მაშინ როდესაც, კაცი კანდიდატის შემთხვევაში ეს საკითხი არ წამოიჭრებოდა. პარლამენტის ყოფილმა სპიკერმა ქალბატონმა ნინო ბურჯანაძემ ასევე ისაუბრა სტერეოტიპების შესახებ პარლამენტისთვის მიცემულ ინტერვიუში და აღნიშნა, რომ მას მხარს უჭერდნენ ამ პოზიციაზე რადგან ეგონათ, რომ ადვილად სამართავი ფიგურა იქნებოდა მისი გენდერული ნიშნის გამო. მაგრამ პრობლემის ძირითადი მიზეზები დაკავშირებულია არა მხოლოდ კაცებისა და ქალების მენტალიტეტთან, არამედ პოლიტიკის, როგორც ბინძური თამაშის გაგებაში, სადაც არ

28

A study published in Columbia’s Journal of International Affairs, concluded that women lead differently. The study looked at the GDP growth of 188 countries from 1950 to 2004, and compared it against the ethnic fractionalization index (EF) of each country. They used EF as a variable to measure the amount of inequality and conflict within each country.

The study concluded that in extremely ethnically diverse countries, a female leader increased GDP by an average of 6.6 percent. For example, Liberia, one of the most ethnically diverse and difficult countries to lead. Researchers found that under female leadership, the predicted GDP growth was 14.55 percent, versus -1.89 percent under male leadership.

Evolutionary psychologists say this study reflects women’s leadership ability in tense situations, especially those that demanded more cooperative and inclusionary practices.

Barriers to women’s participation in politics Traditions continue to emphasize women’s primary roles as mothers and housewives and continues to suggest restricting them to these roles. While some women in Georgia have made gains in employment or education, they face cultural barriers to participation in politics. According to this ideology, women should only play the role of ‘working mother’, which is generally low-paid and apolitical as seen in some cases, where men even tell women how to vote. This is the environment, in which a certain collective image of women in traditional, apolitical roles continue to dominate, and cause problems faced by many women.

While addressing the issue of barriers women face, in their effort to hold top-ranking positions in decision-making processes, Mrs. Tina Bokuchava from the United National Movement, puts an emphasis on the existence of stereotypes.

She was 29 years old when she became elected. She was a graduate of the Fletcher School, Tufts University, and had relevant experience in working at NGOs and diplomatic service, but some people claimed that she was too young for politics, and this has led to her being held to a different standard on the way up, while for a male candidate, that would not be the case.

Mrs. Nino Burjanadze, the former Speaker of the Parliament, also spoke about stereotypes in her interview with Parliament Magazine, noting that she was favored to the position because she was considered easily maneuverable because of her gender.

The root causes of the problem are not only embedded in

არის ადგილი ქალებისთვის. ძალაუფლება, როგორც ეს არის გაგებული და აღქმული თანამედროვე მსოფლიოში, ჯერ კიდევ მამაკაცთა დომინანტობას აღიარებს. ქალებს, რომლებიც ამ არენაზე გამოდიან, ძლიერი კაცები ჰყავთ როლურ მოდელებად და კოლეგებად. მალე ისინიც თითქმის კაცები ხდებიან, მაგალითად, ინდირა განდი, საყოველთაოდ მოხსენიებული, როგორც "ერთადერთი კაცი კაბინეტში." და აშშ-ის ვიცეპრეზიდენტის სელინა მეიერის ცნობილი სტრატეგია: "არა, არა და არა, ვერ მოვახდენ აქცენტირებას იმაზე, რომ ვარ ქალი. კაცებს სძულთ ეს. და ქალები, რომელთაც სძულთ ქალები, ასევე სძულთ ეს, მე კი მჯერა რომ ქალების უმეტესობა ასეთია“.

the mentality of the men and women, but the understanding

დებატები კვოტაზე და საერთაშორისო გამოცდილება სკანდინავიურმა ქვეყნებმა პირველად დანერგეს კვოტები. ნორვეგიის სოციალისტური მემარცხენე პარტია ლიდერობდა 1975 წელს, საარჩევნო სიებში ორივე სქესის წარმომადგენლობის 40% მინიმალური რაოდენობის დაწესებით. მალე ეს მაგალითი სხვა ნორვეგიულმა პარტიებმაც გაიზიარეს, იგივე მოჰყვა დანიასა და შვედეთში. ქალთა წარმომადგენლობა ისტორიულად მაღალი იყო ამ ქვეყნებში, მაგრამ, გავრცელებული აზრის თანახმად, მისი თავდაპირველი ზრდა არ გამოუწვევია კვოტებს. ფაქტობრივად, ამ ქვეყნებში კვოტები შემოღებულ იქნა მხოლოდ მაშინ როდესაც პარლამენტში ქალთა წარმომადგენლობა ისედაც დაახლოებით 25% -ს აღწევდა. განვითარებად ქვეყნებში ქალთა ჩართულობა პოლიტიკის ფორმულირებასა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესებში მინიმალური რჩება კვოტების შემდეგაც. აქედან გამომდინარე, თუ ჩვენ გვინდა გავზარდოთ შესრულების ხარისხი, კვოტები დიდად ვერ დაგვეხმარება, რამდენადაც მას მხოლოდ რაოდენობრივი ზრდა მოაქვს, და რითიც ვერ გავზომავთ თუ რა გავლენა აქვთ ქალ წარმომადგენლებს გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე.

who hate women hate that, which, I believe, is most women.”

გენდერული კვოტების ალტერნატივა დროა რომ ქალებს მიეცეთ საჭირო რესურსები და საშუალება, რათა უფრო მიმზიდველი გახდნენ ამომრჩევლებისათვის - გენდერული კვოტების თანხლებით ან მის გარეშე. უფრო თავდაჯერებული და მტკიცე ქალები ხდებიან ეფექტური ლიდერები და გადაწყვეტილების მიმღები პირები. ანალოგიურად, საკუთარ უნარებში რწმენა განსაზღვრავს იმას, თუ რა დადგენა შენგან. ჯანსაღი და განათლებული საზოგადოება ადამიანებს უკეთეს სტიმულს აძლევს, რათა გამოავლინონ ლიდერული თვისებები. ისტორიაც და თანამედროვეობაც აჩვენებს ქალთა ლიდერობის ფარულ ისტორიებს, რომლებიც გამოხატულია ვალდებულებებისა და მიზნებისადმი ერთგულებაში. თუ ქართველი ქალები თავიანთი შესაძლებლობების რეალიზებას მოახდენენ და მიიღებენ საზოგადოების მხარდაჭერას, ისინი ახალ ისტორიებს უფრო მეტი სიმამაცით და სრულყოფილებით დაწერენ.

of politics as such a dirty game where there are no space for women. Power, as is understood and administered in the modern world, is still in a predominantly male domain.

Women, who step into this arena, have powerful men as their role models and colleagues. Soon they become quasimen themselves, e.g. Indira Gandhi admiringly referred to as ‘the only man in the Cabinet’ and that famous strategy by US Vice President Selina Meyer: “No, no, no, I can’t identify as a woman! People cannot know that. Men hate that. And women

THE QUOTA DEBATE AND INTERNATIONAL EXPERIENCE

The Nordic countries were the first to introduce quotas.

Norway’s Socialist Left Party took the lead in 1975 by introducing a 40% minimum target for representation of both sexes on electoral lists, and other parties in Norway, as well as Denmark and Sweden, soon followed this example. Female representation has historically been high in these countries, but, contrary to popular knowledge, quotas have not sparked its initial increase. In fact, quotas were introduced in these countries, only once female representation in parliament had already reached approximately 25%.

In developing countries, the women’s involvement in policy formulation and decision-making processes remains minimal even after the quotas were introduced. Hence, if we want to increase the quality of performance, quotas cannot do much, as it favors to boost the number of women, rather than measuring the influence of female representation over decision-making processes.

ALTERNATIVES TO GENDER QUOTAS

It is time to empower and equip women with resources to make them more attractive to selectors—in conjunction with, or separate from, gender quotas. More confident and assertive women become effective leaders and decisionmakers. Similarly, confidence in your ability predetermines what you will become. Healthier and educated societies create better incentives for people to reveal their leadership roles. Both history and modernity has revealed the leadership secrets of women that came out on top only through steadfast commitment to their goals. If Georgian women reflect on their abilities and enjoy support on the societal level, they will write their new histories with courage and perfection.

29

პოლიტიკაში 14 წლიდან თანასწორობის მაგალითი დანიიდან ნათია გამყრელიძე

Political Career from 14 years: the Danish Example of Equality

NATIA GAMKRELIDZE

მ

M

14 წლის ასაკში დაიწყეთ პოლიტიკური კარიერა. რატომ გადაწყვიტეთ ასეთ პატარა ასაკში პოლიტიკურ პროცესებში ჩართვა?

You were 14 years old when you started your political career.

Tell us more about your story.

იქელ ოსტროპ იენსენ დანიელი პოლიტიკოსია, რომელიც ლიბერალურ პარტიას წარმოადგენს დანიის პარლამენტში. იგი 14 წლის ასაკიდან პოლიტიკურად აქტიური პიროვნებაა.

2010-2015 წლებში ის საქართველოს საკითხებში ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის მონიტორინგის კომიტეტის თანამომხსენებლი იყო. 2015 წლიდან დღემდე კი დანიის დელეგაციის ხელმძღვანელია. ჩვენ მოგვეცა შესაძლებლობა მასთან გვესაუბრა მის შთამბეჭდავ კარიერაზე, დანიაში არსებული გენდერული თანასწორობის ტრადიციებსა და იმაზე, თუ როგორ ხედავს საქართველოს ევროპულ პერსპექტივებს.

30

ichael Aastrup Jensen is a Danish Politician and member of Parliament for the Liberal party. He has been politically active since age 14 when he joined the Young Liberals and the Liberal Party in Randers. He is the chairman of the Danish delegation at the Parliamentary Assembly of the Council of Europe from 2015 and 2007-2011. He also served as the Assembly’s co-rapporteur on the monitoring of Georgia between 2010 and 2015. We had the opportunity to talk about his impressive political career, the view of the Danish society on gender equality and his thoughts about Georgia.

საკმაოდ რთული იყო, რადგან ასაკის გამო ხალხი ეჭვის თვალით უყურებდა ჩემს პოლიტიკურ განათლებას. 14 წლის ვიყავი მაშინ, ახლა 41 წლის ვარ და ვხვდები თუ როგორი პატარა ვიყავი. ადრეული ასაკიდანვე მინდოდა პოლიტიკის შესწავლა, განსაკუთრებით საგარეო პოლიტიკა მაინტერესებდა. ბერლინის კედელი ახალი დანგრეული იყო და ბევრი ცვლილება ხდებოდა, მე კი სურვილი მქონდა ყველაფერი მცოდნოდა, ამიტომაც ჩავერთე პოლიტიკურ პროცესებში. პირველად 21 წლის ასაკში ამირჩიეს ქალაქის საკრებულოში. იმ დროსაც ბევრ ადამიანს აინტერესედა თუ რა ცოდნა ან კვალიფიკაცია გამაჩნდა პოსტის დასაკავებლად. მახსოვს, საკრებულოს ერთ-ერთი გამოცდილი თანამშრომელი მოვიდა და მითხრა: “შენ წინ გაქვს სწავლის 4 წელი, რათა ყველაფერში გაერკვე, ასე რომ ნურაფერს იტყვი ამ 4 წლის განმავლობაში. პირველ ვადაში შეგიძლია ისწავლო გამოცდილი წევრებისგან, მხოლოდ ამის შემდეგ გამოთქვი შენი აზრი’’. ეს დამოკიდებულება არ მომეწონა, რადგან ვფიქრობ, რომ ასაკს და სქესს არ აქვს მნიშვნელობა, ისინი არ უნდა იყოს ხელისშემშლელი ფაქტორები ადამიანისათვის. წინსვლა გავაგრძელე და 25 წლის ასაკში გავხდი მერი, რაც საკმაოდ იშვიათი იყო. მაშინ პრესის ყურადღების ცენტრში აღმოვჩნდი. ბოლომდე მივიღე ეს გამოწვევა და ერთი წლის ვადაში გადავლახე ყველა სირთულე. ყოველდღე ვმუშაობდი, შაბათ-კვირის ჩათვლით, რათა მეჩვენებინა, რომ მე შემეძლო და ჩემი ახალგაზრდული ენერგიაც მეხმარებოდა მეკეთებინა ყველაფერი ის, რასაც უფროსი პოლიტიკოსები აკეთებდნენ. უარს არ ვამბობდი სატელევიზიო დებატებზე, რადგან მინდოდა, რომ ჩემი შეხედულებები ყველას გაეგო. ხუთი წლის განმავლობაში ვიყავი მერი და შემიძლია ვთქვა, რომ საკმაოდ წარმატებით გავართვი თავი დაკისრებულ მოვალეობებს.

It was a difficult thing to do because people kept questioning how much knowledge I had about politics at that age. I was 14 years-old. Now, I am 41 and looking back, I realized that I was very young. But I started then and the reason was because I wanted to study politics, especially foreign policy at that time.

The Berlin wall had just being demolished and there were a lot of changes that followed and because I wanted to grasp each of these events, that’s why I got involved. My first elected post happened when I was 21. I was elected to the city council. A lot of people were asking at that time too, if I had any knowledge that qualified me for the post. How can you be a city council member? I remember one of the oldest council member came to me and said “you know you have about 4 years to learn everything, so, please don’t say anything in those 4 years. In your first term, you can learn from older members and then you will be able to say something afterwards”. But I did not like that. I think age and gender are not obstacles and should not matter in any way. It should not matter.

Then I kept going and I became the mayor by 25, the youngest mayor ever, which was quite unique. I got a lot of press attention. It was a difficult task, like a mountain you have to overcome. I challenged myself that I was going to show that I could do it within one year. I would work all day, including weekends to show that I could, but I also used my youth to do all the things that older politicians do. I said “yes” to all the TV debates, I wanted my ideas to be known to everyone. I was mayor for 5 years and I can say I did quite a good job. Today I

როგორ ფიქრობთ, რამდენად იყო თქვენი სქესი, თქვენი კარიერული წინსვლის ხელშემწყობი ფაქტორი და რა ტრადიციები არსებობს დანიურ საზოგადოებაში გენდერულ თანასწორობასთან დაკავშირებით? სინამდვილეში, მე ფიქრობ რომ დანიაში ხალხს არ აინტერესებს რომელი სქესის წარმომადგენელ ხარ, მათ უფრო აინტერესებთ ვინ ხარ და რას აკეთებ. მიუხედავად იმისა, რომ მე ყველაზე ახალგაზრდა მერი ვიყავი, უკანასკნელი არჩევნების დროს, ჩემი რეკორდი მოხსნა 24 წლის ქალმა. ასე რომ, უკვე აღარ ვარ ყველაზე ახალგაზრდა მერი, არამედ ვარ ყველაზე ახალგაზრდა მამაკაცი მერი. ჩვენ არ გვაქვს კვოტები, რადგან მიგვაჩნია, რომ დანიაში არ არის ამის საჭიროება. ყველაფერს ვაკეთებთ იმისათვის, რომ შევქმნათ სამუშაო გარემო ყველასთვის. ჩვენთან მაგალითად, არსებობს ე.წ. დღის მზრუნველობის ცენტრები, სადაც ბავშვებს უვლიან, იმ ქალებისთვის, რომლებიც მუშაობენ. კანონმდებლობა კრძალავს ორსული ქალების სამსახურიდან დათხოვნას. თუკი რომელიმე კომპანია ამას გააკეთებს, დაეკისრება ჯარიმა. აგრეთვე გვაქვს ერთ წლიანი ანაზღაურებადი შვებულება სამსახურში დაბრუნების გარანტიით. ეს ყველაფერი არის ის, რითაც ჩავანაცვლეთ კვოტა. პარლამენტში ბევრი ქალი გვყავს. აგრეთვე ბევრ პარტიას თავმჯდომარეობს ქალი. მთავრობაში ფაქტობრივად

31

სრული ბალანსია, მაგრამ ჩვენ არ ვსაუბრობთ გენდერული თანასწორობის შესახებ, ეს პრაქტიკაში განვახორციელეთ და შეჩვეული ვართ ოდითგანვე თანასწორობას.

2010-2015 წლებში ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის მონიტორინგის კომიტეტში საქართველოს საკითხებში თანამომხსენებელი იყავით. როგორ ფიქრობთ, განვითარების რა ეტაპზეა საქართველო?

2008 წლის ომის შემდგომი პერიოდი იყო და რუსეთი იმაზე მეტად უახლოვდებოდა საქართველოს საზღვრებს ვიდრე შეეძლო. მათი ეს ქმედებები განპირობებული იყო, გამომდინარე იქიდან, რომ დარწმუნებულიყვნენ, რომ საქართველო ნატოსა და ევროკავშირის წევრი არ გახდებოდა.

მიმაჩნია, რომ მომდევნო 5 -10 წლის მანძილზე საქართველო შეძლებს მონიტორინგის სისტემიდან გამოსვლას.

საქართველო ევროპული ქვეყანაა, თქვენი ქვეყნის ჯარისკაცები ისევე მსახურობენ ავღანეთში როგორც სხვები. ჩემი აზრით, საქართველომ უნდა შეძლოს გახდეს ნატოს წევრი, მაგრამ რუსეთისთვის ეს საფრთხის მომასწავებელია. ის კვლავაც განაგრძობს საქართველოს ტერიტორიების ოკუპირებას და მსგავს ქმედებებს ახორციელებს უკრაინაშიც. მათ სურთ დესტაბილიზაცია მეზობელ ქვეყნებში, რათა არ გაწევრიანდეთ რუსეთის მტრის (ნატოს) გუნდში, როგორადაც ამას რუსეთი აღიქვამს. ძალიან ვწუხვარ, ასეთი სიტუაციის გამო. ასევე შეშფოთებული ვარ, თუ როგორ იქცევიან ისინი ევროსაბჭოში. სულ ვამბობ, რომ ჩვენ გვაქვს ,,ახალი ცივი ომი’’ და ეს კიდევ უარესია, რადგან რუსეთი სრულიად ირაციონალურია. ყველაფერს ვაკეთებთ, რომ მხარი დავუჭიროთ საქართველოსა და უკრაინას და ამისათვის, მრავალი დახმარების პროგრამა შევქმენით. საქართველო ყოველთვისაა დანიის დღის წესრიგში, რადგან მსგავსი ქვეყნები ვართ, თქვენც პატარა ქვეყანა ხართ, ისევე როგორც დანია. თუმცა, თქვენ გყავთ ისეთი დიდი მეზობელი,

32

represent my district in Parliament because they keep voting for me in the parliament, so, I believe it is because I have done something good for all to see.

To what extent do you think your success was as a result of your gender and what kind of traditions do Danish societies hold in terms of gender equality?

Actually, I think in Denmark people do not consider your gender, they rather seek to know who you are and what you do. Although I used to be the youngest Mayor ever, my record was shattered during the last local election, by a 24 years old woman. So, now I am not the youngest Mayor ever, I am the youngest male Mayor ever.

We do not have quotas, I do not like the idea of quota systems, because we actually think in Denmark there is no need for it.

What we try to do is to make work environments conducive for everybody. We, for instance, make sure that there are “day care” opportunities for women who work. We have very good laws in place that prevent employers from firing pregnant women. If a company does that, it will be fined heavily. We also have “paid leave”, for up to a year and guaranteed return to the job. That’s what we try to put in place, instead of quotas.

We have a lot of women in parliament. Many party have women presidents. The government is actually 50-50 men and women. We do not talk much about this, we just have it. We are accustomed to a equal society.

You were co-rapporteur for Georgia on the Monitoring Committee of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE) from 2010- 2015, what can you tell about our country from your experience during this period?

It was just after the 2008 war and Russia was moving the border closer than they should, they were behaving like a super power without any regard for Georgia. The did this to make sure that Georgia did not become a member of NATO, or the EU, even though, Georgia is very much an European country. Your military served in Afghanistan like others too. In my view, Georgia should be able to join NATO, but Russia sees it as a threat. They are still occupying some parts of Georgia,

I anticipate that Georgia could become completely out of the monitoring system in 5 to 10 years...

and we see this in Ukraine as well. They want to destabilize their neighboring countries so that they won’t set out on their own agendas or team up with Russia’s enemies, as they see it. I am very worried about it. I am also worried about how they behave in the Council of Europe. I keep saying that we

რომელიც საფრთხეს გიქმნით, ჩვენ სრულიად გვესმის ეს და სწორედ ამიტომ გვინდა დაგეხმაროთ.

დემოკრატიული თვალსაზრისით, როგორ შეაფასებდით საქართველოს პოლიტიკურ სისტემას? ნამდვილად უმჯობესდება. არ შემიძლია ვთქვა, რომ ქართული პოლიტიკური სისტემა 100%-ით ევროპულ დონეზეა, რადგან ჯერ კიდევ არსებობს გარკვეული პრობლემები, მაგალითად, ზოგ პოლიტიკურ პარტიას უფრო მეტი წვდომა აქვს მედიასთან, ვიდრე სხვას. პრობლემებია ციხის რეფორმაში. ძალიან ბევრ პოლიტიკოსს აპატიმრებენ, რაც არ მომწონს. ყველაფრისდა მიუხედავად, პროგრესი რა თქმა უნდა არის.

have “new cold war” and that is even worse, because Russia is behaving completely irrational. We are doing everything to support Georgia and Ukraine. We have generated a lot of different aid programs in that direction.

So, Georgia is very much in Denmark’s mind, because we are similar countries, you are a small country, like us. But you have a big neighbor, who is threatening you, and we completely understand that, and that’s why we want to help you.

From the point of democracy. How would you assess Georgia and the Georgian political system?

It’s improving. I would not say that the Georgian political system is 100% on European level, but you have peaceful power. There are still some problems, like some parties have more access to the media than others have, problems with the prison reforms, too many politicians are thrown to jail, I do not like that idea.

You mentioned Georgian was on the monitoring stage and now it is on the post-monitoring stage. what do you expect after that?

I anticipate that Georgia could become completely out of the monitoring system in 5 to 10 years. That’s good. Even though you are threatened by Russia, Georgia can become 100% democratic, on European level.

Denmark is the chairman in the Council of Europe this year, What’s your plan for this term?

One of them is gender equality. Especially in Eastern European countries. In Russia, in Turkey, we see signs that worries us.

We are also trying to promote freedom of expression. Russia, Turkey and Azerbaijan are on our watch-list. Transparency is also one of the important keys to achieve all positive goals.

თქვენს ერთ-ერთ ინტერვიუში ახსენეთ, რომ საქართველო იყო მონიტორინგის ეტაპზე, ახლა ის პოსტ-მონიტორინგის ეტაპზეა. რას ელოდებით ამ ეტაპის შემდეგ? მიმაჩნია, რომ მომდევნო 5 -10 წლის მანძილზე საქართველო შეძლებს მონიტორინგის სისტემიდან გამოსვლას. მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთი დიდ საფრთხეს გიქმნით, საქართველოს შეუძლია გახდეს 100%-ით დემოკრატიული, ევროპული ქვეყანა.

წელს დანია ევროპის საბჭოს თავმჯდომარე ქვეყანაა, გვესაუბრეთ იმ პრიორიტეტული საკითხების შესახებ, რომლის წამოწევასაც ფიქრობთ თქვენი თავმჯდომარეობის პერიოდში? პირველი და მთავარი საკითხი გენდერული თანასწორობაა. განსაკუთრებით აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში. რუსეთსა და თურქეთში ისეთ ნიშნებს ვხედავთ ამ მიმართულებით, რომლებიც შემაშფოთებელია. ასევე, ვცდილობთ, ხელი შევუწყოთ გამოხატვის თავისუფლებას. რუსეთი, თურქეთი და აზერბაიჯანი ამ მიმართულებით ჩვენი დაკვირვების ქვეშაა. ამასთან, გამჭვირვალობა არის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და განმსაზღვრელი ფაქტორი ყველა დადებითი მიზნის მისაღწევად.

33

აშშ-საქართველოს ურთიერთობები

U.S.-Georgia Relations

34

კონგრესმენი დევიდ პრაისი: საქართველოს პარლამენტი ჩამოყალიბდა, როგორც ნორმალური ევროპული პარლამენტი

Congressman David Price: Georgia’s Parliament became more like a normal European Parliament ნათია გამყრელიძე

კ

NATIA GAMKRELIDZE

ონგრესმენი დევიდ პრაისი - აშშ-ს წარმომადგენელთა პალატასთან არსებული კონგრესის დემოკრატიული პარტნიორობის თანათავმჯდომარეა, რომელიც მუშაობს პარლამენტებთან საერთო გამოცდილების გაზიარების მიზნით. დემოკრატიული პარტნიორობა საქართველოს პარლამენტთან 2006 წლიდან თანამშრომლობს.

D

avid Price, the Ranking Member on House Democracy Partnership – a bipartisan commission in the US House of Representatives working directly with parliaments to mutually share experiences and best practices. The House Democracy Partnership has been working with the Georgian Parliament since 2006.

35

„საქართველომ როგორც საპარლამენტო დემოკრატიამ საგრძნობი პროგრესი განიცადა“, - აღნიშნავს პრაისი, რომელიც ასევე იხსენებს რამდენიმე რევოლუციას, რომელიც საქართველომ გაიარა პარლამენტის ჩამოყალიბებამდე. პრაისი ამბობს, რომ არსებობდა კითხვის ნიშნები იმასთან დაკავშირებით თუ რამდენად წარმატებით განხორციელდებოდა საქართველოში ერთი პარტიიდან მეორის ხელში ძალაუფლების დემოკრატიული გზით გადასვლის პროცესი. თუმცა საბოლოოდ, საქართველო-აშშ-ს ურთიერთობა უცვლელად მყარი დარჩა. „ვფიქრობ, საქართველოს ვალდებულება - ევროპის წევრად ყოფნისა და მისი დემოკრატიული პრაქტიკის გაზიარებაზე, უცვლელი და ხელუხლებელი დარჩა“. საქართველოს პარლამენტი პარლამენტი ხშირად არის ძალიან გაყოფილი, ეს ასეა კონგრესის შემთხვევაშიც. ბოლო წლებში ჩვენ ხშირად ვიყავით სხვადასხვა მხარეს კონგრესში, რამაც ვფიქრობ, რაღაც კუთხით დააზარალა ჩვენი ქვეყანა. ჩვენმა ქვეყნებმა უნდა გააანალიზონ ეს და ეძებონ გზები პოლიტიკური სისტემის შიგნით უკეთესი თანამშრომლობისათვის. ვიტყოდი, რომ საბოლოო ჯამში, საქართველომ გაუძლო სხვადასხვა გამოწვევას და ის დემოკრატიული ერების ოჯახის ღირსეული წევრია და ჩვენ გვჯერა, რომ ჩვენმა ქვეყანამ გარკვეული წვლილი შეიტანა და თანამონაწილეა ამ ყველაფრის. ასე რომ, ვამაყობთ რომ ამ მიღწევებში ქართველი ხალხის გვერდით ვართ. ვფიქრობ, საქართველოს პარლამენტს უფრო პრო­ ფესიონალი პერსონალი ჰყავს, მათ განავითარეს კომიტეტებისა და პარტიების სისტემა. თუმცა ამ სისტემების მუშაობიდან გამომდინარე შეგვიძლია გავაანალიზოთ, რომ მათ გაუჭრდათ რთული გადაწყვეტილების მიღება, გარკვეულ საკითხებზე გაუჭირდათ უმცირესობის სრული ჩართულობა, ოპოზიციური პარტიისა თუ ყველა პარტიის ჩართვა საპარლამენტო საქმიანობაში. უნდა ვთქვა, რომ ამ მიმართულებით ძალისხმევა აქ, კონგრესშიც არის საჭირო, და ეს საკითხი სულაც არ არის მარტივი. პარლამენტში დაპირისპირება ხშირად ძალიან რთულია. მაგრამ ეს უმჯობესია ვიდრე დაპირისპირება ქუჩაში, სამოქალაქო არეულობის ფორმით, - ასე რომ ამაზე მუშობა უნდა გავაგრძელოთ. ზოგადად, საქართველოს პარლამენტი ჩამოყალიბდა, როგორც ნორმალური ევროპული პარლამენტი. და ამაში ვგულისხმობ უკეთეს პერსონალს, უკეთეს მართვას, მეტ პროფესიონალს, თუმცა კვლავ რჩება პრობლემები, რომლებიც დასაძლევია. დემოკრატიული პარტნიორობის როლი ეს ალბათ ქართველებსაც უნდა ჰკითხოთ, რადგან ზოგჯერ რთულია შეაფასო თუ რა გავლენა გვაქვს. ვიმედოვნებთ, რომ ჩვენ ვიყავით მხარდამჭერი კოლეგები, სასარგებლო მრჩევლები. ბევრი ვიზიტი გვქონდა, არც კი ვიცი ზუსტი ციფრი. რამდენიმე ათეული საქართველოს პარლამენტის წევრი ჩამოდიოდა და ჩამოდის ამ ქვეყანაში ვორქშოფებისა და კონსულტაციებისათვის. საქართველოს პარლამენტის ბევრ თანამშრომელს ვუმასპინძლეთ, რასაკვირველია ჩვენც

36

“Georgia has made remarkable progress as a parliamentary democracy,” – Price remarked as he recalls the multiple revolutions that Georgia had gone through before the establishment of parliament.

Price notes that there were some questions about how successful Georgia would make a democratic transition from one party to the other. But in the end, Georgia-U.S. relationship remained very solid.

“I think Georgia's commitment to being part of Europe and following through on their democratic practice stayed intact.”

THE PARLIAMENT OF GEORGIA

The parliament is often very divided, that is true of our Congress as well. We, in recent years especially have been divided in ways that I think has hurt our country. Both of our countries need to worry about that and find better ways to cooperate within our political system. I would say on the whole, Georgia has weathered the storms very well and is a respected member of the family of democratic nations and we believe that our country has supported that and had a part in it. So we're proud to stand with the people of Georgia in this achievement.

Well, I think the Georgian parliament has developed a more professional staff, developed their committee system, their party system. Although from the workings of these systems, one would realize that they've struggled with some difficult decisions and some divisions have struggled sometimes too as regards fully incorporating the minority, the opposition party or all of the parties in parliamentary affairs. I must say that is a struggle here too in our Congress and these things aren't quite easy. Having our countries struggle in parliament is often difficult. But that is better than having those struggles in the street in form of civil strife and so we have to keep working at it. In general however, Georgia's parliament became more like a normal European Parliament. And by that I mean better staffed, better run, more professional, but still with some problems to overcome.

ვსტუმრობთ საქართველოს. ჩვენ გვყავს კონსულტანტთა მცირე ჯგუფები, რომლებიც მიდიან საქართველოს პარლამენტში გარკვეულ სპეციფიკურ პრობლემებზე სამუშაოდ. ასე რომ ვფიქრობ, ეს აქტოვობები ხელს უწყობს საქართველოს და მის პარლამენტს წინსვლაში. თუმცა უმთავრესი ფაქტორი, რა თქმა უნდა, არის ქართველი ხალხის ნება, და ის თუ რამდენად სურთ მათ თანამედროვე დემოკრატიის ფუნქციონირება წლების მანძილზე. მიგვაჩნია, რომ ამ საკითხში შეგვიძლია დახამრების გაწევა. ჩვენ მართლა ბევრად მეტს ვაკეთებთ და საქართველოზეა დამოკიდებული თუ როგორ გამოვა ეს. არასამთავრობო ორგანიზაციები, NDI, IRI, - ეს ორგანიზაციები აფილირებული არიან ჩვენს პოლიტიკურ პარტიებთან და ჩვენი მჭიდრო პარტნიორები არიან. ყველა მათგანმა დიდი მოცულობის საქმე

რუსეთის მხრიდან საქართველოს მიმართ აგრესია ერთ-ერთი ასეთი პრობლემაა, რომელიც ამერიკის შეერთებული შტატების კონგრესმა მკაფიოდ უნდა განაცხადოს...

გააკეთა, დიდი ტექნიკური დახმარება გაუწია საქართველოს წლების განმავლობაში და თავისი როლი ითამაშა ქვეყნის მოდერნიზებაში. პრაქტიკის გაზიარება გვსურს ვიფიქროთ, რომ არსებობს უნივერსალური ასპექტები წარმომადგენლობითი მთავრობის მუშაობაზე, რომელთაც ჩვენ ჩვენს ქართველ კოლეგებთან და ყველა კოლეგასთან ერთად ვიზიარებთ მსოფლიოს მასშტაბით. თუმცა ჩვენ ყველას გვაქვს გამოწვევა, რომ დავეხმაროთ საზოგადოებას გაანანალიზოს თუ რა ხდება პარლამენტში. ხშირად კი, საკმაოდ რთულია ამის მიხვედრა. ყველაფერი საკამოდ არეული და დაპირისპირებული ჩანს - ამიტომ ჩვენ მუდმივად უნდა მოვახდინოთ საკითხების ინტერპრეტირება ჩვენს ამომრჩევლებთან. საქართველოს სჭირდება ამ კუთხით გაუმჯობესება, ისევე, როგორც ჩვენ. ყველამ უნდა დავამკვიდროთ უკეთესი კონტექსტი ჩვენს რაიონებში, რათა ამომრჩეველმა იგრძნოს, რომ თავისუფლად შეუძლია ჩვენთან მოსვლა, რომ მას მოუსმენენ და ის მიიღებს რაღაც შედეგს. მე ვფიქრობ ძალიან რთულია სრულყოფილი ინფორმაციის მიღება და ასევე კვლევითი პოტენციალის განვითარება პერსონალში. ამგვარად, პარლამენტი იღებს გადაწყვეტილებებს ფაქტებსა და სრულყოფილ ანალიზზე დაყრდნობით, იმის საპირისპიროდ რომ მიიღოს გადაწყვეტილებები პარტიისა თუ პოლიტიკური ჭორების მიხედვით. პარლამენტს უნდა ჰყავდეს პასუხისმგებლიანი წევრები, რათა ამ ყველაფრის მიღმა, მთლიანი ქვეყნის სასარგებლოდ მიიღონ გადაწყვეტილებები. რეზოლუცია ჩვენ რამდენიმე ასეთი მივიღეთ და რამდენიმე რეზოლუციის დაცვა მოგვიხდა ბოლო წლებში. ჩვენ ვიცავდით საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას, კერძოდ,

THE ROLE OF THE HOUSE DEMOCRACY PARTNERSHIP

Well, you should ask the Georgians as well as us because it's just sometimes hard to know exactly what effect we're having. We hope that we have been supportive colleagues, that we've been useful counselors. We have had numerous visits now, I don't know what the number would be. Dozens of members of the Georgian parliament come to this country for workshops, for consultations. We've had many staff members from the Georgian parliament. We of course travel there ourselves. We have some small groups of consultants who go to the Georgian parliament to work on specific problems.

So, we hope that this engagement has been helpful in moving Georgia and her parliament forward. But of course the main factor is the will of the Georgian people themselves and how much they want to have a functioning modern democracy down the years. We consider ourselves helpful with that.

We really do much more because it's up to Georgia, to make it work. The NGOs, the NDI, IRI, these are non-governmental organizations that are affiliated with our political parties and are close partners with us. All of them have done a good deal of work, a lot of technical assistance on the ground in Georgia over the years. And that too, I think has played a role in helping to modernize the part.

SHARING GOOD PRACTICES

We would like to think that there are universal aspects that we share with our Georgian colleagues and with colleagues all over the world, in terms of trying to make representative government work. But we all have the challenge of helping the public understand what's going on in the parliament.

And often, it's hard to understand. It looks very messy, very

The aggression of Russia toward Georgia is one such problems that the United States Congress should clearly declare... conflicting, so we have to interpret what’s going on constantly to our constituents. Georgia needs to improve in this, regard as do we. We all need to establish better contexts in our district and our constituencies so that people can feel like they can come to us, can be heard and can get some results. I think it's a struggle to get good information and develop staff at a research capacity. So, the parliament is making decisions based on facts and based on good analysis as opposed to just making a decision based on party or based on some kind of a political rumor. You need to be responsible members of Parliament, to go beyond that and make decisions on behalf of the entire country.

37

რუსეთის მხრიდან საქართველოს ტერიტორიის ნაწილის ოკუპაციის გათვალისწინებით. ჩვენ, რასაკვირველია მხარს ვუჭერთ საქართველოს დემოკრატიულ განვითარებას. ეს არის რეზოლუციები, რომლებსაც ჩვენ, კონგრესში ხშირად ვამტკიცებთ, რათა მხარდაჭერა და თანადგომა გამოვხატოთ ჩვენი მოკავშირე, ჩვენი მეგობარი ქვეყნების მიმართ. მე ასე ვფიქრობ, და რა თქმა უნდა, ჩვენი პრეზიდენტისგანაც უნდა ელოდეთ მსგავს რეზოლუციებზე ხელის მოწერას. მოხარული ვარ ამის გამო. თუმცა ეს ინიციატივა მოდის კონგრესიდან და დემოკრატიული პარტნიორობა ამის ნაწილია. ასევე მოიქცა საქართველოს მეგობართა ჯგუფი აქ, პალატაში, ვისაც აქვს ინტერესი საქართველოს მიმართ, თუმცა იდეა მარტივია. პირველი - რომ გამოვხატოთ მხარდაჭერა და მეგობრობა და მეორე - გამოვთქვათ ჩვენი შეხედულებები გარკვეულ პრობლემებსა და გამოწვევებთან დაკავშირებით. რასაკვირველია, რუსეთის მხრიდან საქართველოს მიმართ აგრესია ერთ-ერთი ასეთი პრობლემაა, რომელიც ამერიკის შეერთებული შტატების კონგრესმა მკაფიოდ უნდა განაცხადოს. ტრამპის ადმინისტრაციის გამოწვევები ნება მომეცით რამდენიმე საკითხით შემოვიფარგლო. პირველი ის, რომ ჩვენ უნდა ვიყოთ ძალიან ცალსახა, როცა საქმე ეხება NATO-ს და ევროკავშირის მხარდაჭერას, განსაკუთრებით იმ ქვეყნების მისწაფებებს, რომლებსაც სურთ ევროკავშირის წევრობა, ესენია: საქართველო, მოლდოვა და უკრაინა. მათ სურთ გახდნენ ევროპის ნაწილი ეკონომიკურად, პოლიტიკურად, მათ სურთ თავიანთი დემოკრატიული თავისუფლება. ჩვენ ეს ვალდებულება უნდა შევინარჩუნოთ. და თუკი პრეზიდენტი ტრამპი იტყვის რამეს, რაც არ არის მთლად მართალი, მაგალითად, NATO-სთან მიმართებით, ჩვენ, კონგრესში სწრაფად უნდა მოვახდინოთ ამ ალიანსის მნიშვნელობასა და ღირებულებებზე ყურადღების გამახვილება. ასევე უნდა ვთქვა, რომ, მიუხედავად ტრამპის საგარეო დახმარების ბიუჯეტისა, კონგრესში, დარწმუნებული უნდა ვიყოთ, რომ ეკონომიკური მხარდაჭერა, განვითარებისათვის საჭირო დამხარება - განვითარებადი ქვეყნებისათვის, მსოფლიოს გარშემო, მათ შორის მსოფლიო ჯანდაცვა - მათ მიეწოდებათ. ვგულისხმობ მთელ წყებას იმ დახმარებებისა, რომელსაც ჩვენი ქვეყანა ფინანსურად უზრუნველყოფს საგარეო დახმარების ბიუჯეტიდან. ჩვენ უნდა დავიცვათ ეს. და ვფიქრობ შევძლებთ მის შენარჩუნებას მაშინაც კი, თუკი ტრამპის ბიუჯეტი შემცირდება. მჯერა, რომ საბოლოო ჯამში, კონგრესი გააკეთებს იმას, რაც სწორია.

38

RESOLUTION

We've had several of these and we have had to defend several resolutions over the recent years. We defended George's territorial integrity, particularly taking into account the Russian occupation of parts of Georgia. We've of course, encouraged Georgia's democratic development. These are resolutions that we in a congress often pass to encourage our allies, encourage friendly countries. I think it, and of course, you expect our president to sign such things. I'm glad to know that.

But this was originated in the congress and HDP had a part in this. So did the Georgian Caucus – the group of members here in the house, who have interests in Georgia, but the idea is simple. First to express support and friendship, second- to express our views on certain problems and challenges. And, and of course, the aggression of Russia toward Georgia is one such problems that the United States Congress should clearly declare.

CHALLENGES UNDER TRUMP ADMINISTRATION

Let me just limit myself to a couple of things. One is we need to be very unequivocal in our support of the NATO alliance of the European Union particularly with the aspiration of countries like Georgia, Moldova, and Ukraine who wants to become part of Europe economically, politically, who want their democratic freedoms. We must maintain that commitment very firmly.

And, if president Trump says something that doesn't appear quite right, for example, with respect to NATO, we in the congress need to quickly affirm the importance of these alliances and the importance of these values. I also have to say that despite Trump's foreign aid budget request, within the congress we need to make sure that economic support, development support for developing countries around the world, including global health reaches them. I mean, there's an array of things that our country stands for and that we support financially through our foreign aid budget. We need to defend that. And I think we will defend that even though the Trump budget falls short. I believe in the end, congress will do the right thing.

კონგრესმენი პიტერ როსკამი: ამერიკელები საქართველოს აღფრთოვანებით უყურებენ

Congressman Peter Roskam: Americans look at Georgia with Great Admiration

ნათია გამყრელიძე

NATIA GAMKRELIDZE

პ

იტერ ჯეიმს როსკამი ამერიკის შეერთებული შტატების კონგრესის წევრია, უკვე მეექვსე ვადით. როსკამი ჯანდაცვის ქვეკომიტეტის - WAYS & MEANS COMMITTEEის ხელმძღვანელია, რომელიც ამერიკის შეერთებული შტატების კონგრესში, ყველაზე ძველი კომიტეტია და მთავარ საგა­­დასახადო-წერილობით კომიტეტს წარმოადგენს წარ­ მომადგენელთა პალატაში. მანამდე ის მუშაობდა საგადასახადო პოლიტიკის ქვეკომიტეტის თავმჯდომარედ და TAX CUTS AND JOBS ACT-ის ერთ-ერთი მთავარი შემქმნელი იყო.

P

მე ძალიან აქტიურად ვიყავი ჩართული ამერიკის შეერთებული შტატების საგადასახადო რეფორმის ფორმირებაში. გასული წლების განმავლობაში ჩვენ ცვლილებები შევიტანეთ და

I've been very active in the U.S. tax reform effort, for the past years we have been updating the American tax code to make us more competitive and this has been my priority in terms of

eter J. Roskam is currently in his sixth term of service in the U.S. Congress. Roskam serves as the Health Subcommittee Chairman on the Ways & Means Committee, which is the oldest committee in the United States Congress, and it is the chief tax-writing committee in the House of Representatives. He previously served as Charman of the Tax Policy Subcommittee and was one of the chief architects of the Tax Cuts and Jobs Act.

39

განვაახლეთ ამერიკის საგადასახადო კოდექსი, რათა უფრო კონკურენტუნარიანები გავხდეთ, ეს არის პრიორიტეტი იმ საარჩევნო ოლქის, რომელსაც მე წარმოვადგენ. როსკამი ხელმძღვანელობს დემოკრატიის პარტნიორობის პალატას, რომელიც ხელს უწყობს საკანონმდებლო ცვლილებებს განვითარებადი დემოკრატიებისათვის მე წარმოვადგენ ძალიან ინტერნაციონალურ ოლქს. მაქვს უბანი ჩიკაგოს გარეთ და ჩემს უბანში არიან ადამიანები მთელი მსოფლიოდან, ისინი ასევე მოგზაურობენ მთელი მსოფლიოს გარშემო. ამერიკული მეგობრობისა და ჩართულობის წყალობით. „დემოკრატიის პარტნიორობის პალატა“ საშუალებას იძლევა, რომ ჩემი რაიონის ინტერესი წარმოდგენილი იყოს პარტნიორულ ურთიერთობებში, იმ დემოკრატიულ ქვეყნებში, რომელთანაც ვფიქრობთ, რომ ძლიერი პარტნიორობა გვაკავშირებს. თანამშრომლობა ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და საქართველოს პარლამენტს შორის ეს არის ძალიან კარგი და მუდმივად უმჯობესდება. სამჯერ მქონდა შესაძლებლობა ჩამოვსულიყავი საქართველოში და ასევე ბევრჯერ ვუმასპინძლეთ ქართულ დელეგაციას ამერიკაში, მათ შორის იყო პარლამენტის თავჯდომარის ირაკლი კობახიძის ვიზიტი ცოტა ხნის წინ. ასევე გვქონდა გაცვლითი ხასიათის თანამშრომლობა პერსონალის დონეზე, როდესაც მომუშავე პერსონალის მიერ შემდგარი დელეგაცია ეწვია საქართველოს და პირიქით. ეს ურთიერთმიმოსვლა ხელს უწყობს პარლამენტის გაძლიერებას. ჩვენი ხედვა ამ საკითხთან დაკავშირებით ამგვარია, თუკი ხარ ქვეყანა, რომელიც განიცდის გარშემომყოფი ავტორიტარებისაგან ზეწოლას, სტაბილური პარლამენტი არის იმის შანსი, რომ გქონდეს ძლიერი და სტაბილური დემოკრატია. ამიტომაც, პარლამენტთაშორის ურთიერთობებს ძალიან დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ. ჩვენ გამოვხატავთ დიდ პატივისცემას აღმასრულებელი შტოს მიმართ. გამოვხატავთ ჩვენს პატივისცემას სასამართლო შტოს მიმართ. თუმცა ჩვენი პრიორიტეტი არის პარლამენტი. რადგან პარლამენტარები არიან ჩვენი ძმები და დები, ისინი არიან ადამიანები, რომლებიც იმავე გზას გადიან, რასაც კონგრესის წევრები. ასე რომ კავშირები და ურთიერთობა იყო და იქნება ძლიერი

40

my constituency.

Roskam leads the House Democracy Partnership, assisting legislatures in emerging democracies.

I represent a very international Constituency. I have a district outside of Chicago and I have people who are in my district from all over the world, and are traveling all over the world with a great deal of American involvement and friendship.

The House Democracy Partnership allows the interest of my district to be communicated in partnership relationships with democracies in countries where we think we can have a strong partnership.

COOPERATION BETWEEN THE U.S. CONGRESS AND GEORGIAN PARLIAMENT.

It has been very good and ever-improving. I've been able to travel to Georgia three times and I've hosted many Georgian delegations including the recent visit of the Speaker Irakli Kobakhidze. We've also had exchanges at a staff level, where staff delegations have gone to Georgia and similarly Georgian staff delegations have come here. These exchanges are all about strengthening the Parliament. Our view is that if you're a country that is under pressure from authoritarians around you, if you have a stable parliament, chances are you have a stable democracy. And so we view the parliamentary relationship to be very important. We show a great deal of respect and deference to the executive branch. We show a great deal of respect to the judicial branch. But our priority is the parliament. Because those are our brothers and sisters, those are the people who are walking a similar journey that the members of Congress walk. So the relationship between the parliaments has been very strong regardless of who has been in the majority in the Georgian parliament.

DEEPENING COOPERATION

By spending time together we learn to know one another.

We can have discussions to encourage one another, to

და მყარი, მიუხედავად იმისა, თუ ვინ იქნება საქართველოს პარლამენტის უმრავლესობაში. თანამშრომლობის გაღრმავება ჩვენ ერთად უნდა გავატაროთ დრო. ამის საშუალებით მოვახერხებთ ერთმანეთის გაცნობას. უნდა ვიმსჯელოთ, რათა მხარი დავუჭიროთ და დახმარება გავუწიოთ ერთმანეთს, გავუზიაროთ საუკეთესო გამოცდილება, გულხადილად ვესაუბროთ ერთმანეთს, გავაანალიზოთ ერთმანეთის წინაშე მდგარი გამოწვევები და შესაძლებლობები. საქართველოს ბევრი მეგობარი ჰყავს კაპიტოლიუმის ბორცვზე, და ბევრი ამერიკელი შესცქერის საქართველოს აღფრთოვანებით,

exchange best practices, to speak frankly with one another, to understand one another's challenges and opportunities.

Georgia has a lot of friends on Capitol Hill and there are many Americans who look at Georgia with great admiration, that this is a country that has suffered greatly and suffered under a communist regime. It's been a very close friend of the United States in terms of conflicts abroad and has willingness to stand closely with the United States. And we deeply admire that and deeply appreciate that. I would say that spending time with one another and having a better understanding of one another is the best thing that we can do.

CHALLENGES

რუსეთის აგრესიას სათანადო შეფასება არ მოჰყვა, დასავლეთის მიერ საკითხის გადაჭრა კი გადაჭარბებით იყო შეფასებული...

როგორც ქვეყანას, რომელმაც ბევრი განსაცდელი გამოიარა, გაუძლო კომუნისტურ რეჟიმს. საქართველო ამერიკის შეერთებული შტატების ძალიან ახლო მეგობარია საერთაშორისო კონფლიქტებში თანადგომის კუთხით და მას სურს იდგეს ამერიკის შეერთებული შტატების გვერდით. ვიტყოდი, რომ ერთად დგომა და მეტი დროის ერთად გატარება არის საუკეთესო რამ, რაც კი შეგვიძლია რომ გავაკეთოთ.

I think all parliaments have a similar challenge. Most American constituencies and probably most Georgian constituencies have an expectation that things can get done very quickly and very easily. And we know that's not the way life works. Parliaments are difficult places and they're good places. But legislative bodies tend to be tumultuous and they tend to be complicated. They are designed to restrain power.

They're designed to slow things down and sometimes that's frustrating. And so the challenge of Georgia's democracy, the challenge of Georgia's parliament is the challenge of every legislative body around the world that is trying to reflect its constituencies. There is an expectation that things move quickly in an institution that is designed to slow things down.

GEORGIA-U.S. FTA

გამოწვევები ვფიქრობ, ყველა პარლამენტი მეტ-ნაკლებად მსგავსი გამოწვევების წინაშე დგას. ამერიკელი ამომრჩევლების და ალბათ ქართველი ამომრჩევლების უმეტესობასაც, აქვთ მოლოდინი, რომ სიახლეები შეიძლება განხორციელდეს ძალიან სწრაფად და ძალიან მარტივად. თუმცა ჩვენ ვიცით, რომ რეალურ ცხოვრებაში ასე არ ხდება. პარლამენტები არის რთული და ამავდროულად კარგი ადგილი. საკანონმდებლო ორგანოები არის ხმაურიანი და რთული. ისინი შექმნილია იმისთვის, რომ მოახდინოს ძალაუფლების შეზღუდვა. ისინი არიან შექმნილი რაღაც პროცესების შესანელებლად და ზოგჯერ ეს იმედგაცრუებას იწვევს. ასე რომ გამოწვევები, რომელიც საქართველოს დემოკრატიისა და პარლამენტის წინაშე დგას, ასევე დგას ყველა საკანონმდებლო ორგანოს წინაშე მსოფლიოს მასშტაბით, რომლებიც ცდილობენ რომ თავიანთი ამომრჩევლის ნება წარმოაჩინონ. არის მოლოდინი რომ პროცესები სწრაფად განვითარდეს, მაშინ როდესაც პარლამენტის ინსტიტუტი არის შექმნილი იმისათვის, რომ პირიქით, ესა თუ ის პროცესი ნელა განხორციელდეს. საქართველო - ამერიკის შეერთებული შტატები თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება ვფიქრობ თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და საქართველოს შორის არის

I think a free trade agreement between the United States and Georgia is an aspiration that would be good for both

There was likely an underestimation of Russian aggression and also an overestimation of the resolve of the West ...

countries. I think that America is wrestling through its own attitude about trade. I am very much on the side of free trade being a positive thing. And I think the challenge for Georgia is aligning itself and its economy with a number of standards that are in the American economy and are in the European economy. If Georgia can align itself with those standards, I think it can move the process along considerably.

RUSSO-GEORGIAN WAR

I'll leave it to historians and others to judge. From my point

41

მისწრაფება, რომელიც კარგი შედეგის მომტანი იქნება ორივე ქვეყნისათვის. ვფიქრობ, ამერიკა ვაჭრობასთან დაკავშირებით საკუთარ დამოკიდებულებებს ებრძვის. მე ცალსახად მიმაჩნია, რომ თავისუფალი ვაჭრობა დადებითი მოვლენაა. საქართველოსთვის მთავარი გამოწვევა არის მოერგოს და ეკონომიკაც იმგავარად გარდაქმნას, რომ ის შეესაბამებოდეს სტანდარტებს, რომელიც არის ამერიკულ და ევროპულ ეკონომიკაში. თუ საქართველო შეძლებს ამ სტანდარტებს უპასუხოს, ვფიქრობ, პროცესები საგრძნობლად განვითარდება. რუსულ-ქართული ომი ამ საკითხს ისტორიკოსებს მივანდობ განსასჯელად. ჩემი გადმოსახედიდან კი რუსეთის აგრესიას სათანადო შეფასება არ მოჰყვა, დასავლეთის მიერ საკითხის გადაჭრა კი გადაჭარბებით იყო შეფასებული, ამან მიგვიყვანა იქ, სადაც დღეს ვართ. საშინელი სიტუაციაა. მე მქონდა საშუალება მომენახულებინა სადემარკაციო ხაზი, თუ გამყოფი ხაზი, სამხრეთ ოსეთთან და ნამდვილად გულდასაწყვეტია რაც იქ ხდება. ჩვენ მოვახერხეთ ადგილობრივ ფერმერთან, თუ იქაურ მცხოვრებთან, ღობის მეორე მხრიდან - მცირე ხნით გასაუბრება, ის კი ძალიან შეწუხებული ჩანდა, რადგან მხოლოდ ჩვენთან საუბრის გამო რუსები შესაძლოა მას და მის ოჯახს მკაცრად მოქცეოდნენ. ძალიან სევდისმომგვრელი იყო იმ ცინიზმის ნახვა, რომელიც სოფლებს ორად ჰყოფს და არ ფიქრობს იმ ადამიანებზე, ვინც იქ ცხოვრობს. 2008 წლის ომის შედეგების დაკვირვებისა და შეფასებისას, უნდა ითქვას, რომ უფრო მკაფიო უნდა ვიყოთ ჩვენს გადაწყვეტილებებში. თქვენ იცით, რომ ვლადიმერ პუტინი პასუხობს ძალას. ვფიქრობ, ამ აგრესიის შემდეგ გაკვეთილი უნდა ვისწავლოთ. ჩვენ ასევე მივიღეთ გაკვეთილი უკრაინის შემთხვევაში, და ვფიქრობ, ბევრი ადამიანი უკვე ფზიხელი თვალით უყურებს ამ აგრესიისგან მომავალ საფრთხეს. ისინი ცხადად აანალიზებენ ამას. საქართველო საერთაშორისო ასპარეზზე ვფიქრობ, საქართველოს წარმოჩენა არ არის ისე შემცირებული, როგორც ამას ზოგიერთი ამბობს. საქართველოს მონაწილეობა უვიზო რეჟიმის პროგრამაში ძალიან კარგი ფაქტია. NATO არის საქართველოში და ეს ძალიან მკაფიო გზავნილია მთელი მსოფლიოსა და განსაკუთრებით რუსეთისათვის. ეროვნული დემოკრატიის ინსტიტუტმა ცოტა ხნის წინ კვლავ გამართა საბჭოს სხდომა თბილისში, რაც იმის ნათელი სიგნალი იყო, რომ საქართველო მნიშვნელოვანია. ასე რომ ვფიქრობ, ბევრი ადამიანი უყურებს საქარველოს სიამაყით. ბევრი პოზიტიური რამ მსმენია ქართველ პარლამენტარებსა და ლიდერებთან საუბრისას ბოლო წლების განმავლობაში. ყოველთვის მრჩება შთაბეჭდილება, რომ მათ აქვთ სწორი მიდგომა და სურთ ყველაფერი საუკეთესო, ასევე მათ სურთ ჰქონდეთ ძლიერი ურთიერთკავშირი ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და ევროპასთან. ისინი ამაყობენ დემოკრატიით და აცნობიერებენ ძლიერ და სუსტ მხარეებს, როგორც ჩვენ ყველანი, ჩვენს ქვეყნებში. ვფიქრობ, საქართველოს მომვალი ძალიან ნათელია.

42

of view, there was likely an underestimation of Russian aggression and also an overestimation of the resolve of the West and that led to where we are today. It's a terrible situation. I was able to visit the demarcation or division line at South Ossetia and it's a heartbreaking thing to look over there. We were able to have a very brief conversation with one of the farmers or a local resident I suppose, on the other side of the fence and he was very concerned about talking to us for long periods because the Russians would have been very harsh on him and his family, simply for talking to us. There was a deep sense of sadness as we looked at the cynicism that divides those villages and with no care or concern for the people involved. I think to come away from observing the 2008 War is to say we need to be clear in our resolve. You know Vladimir Putin responds to strength. And I think that there are lessons that we've learned from that aggression. There are lessons that we've learned in the Ukrainian situation clearly and I think most people are very sober about how aggressive that turned out to be. They clearly underestimated it.

GEORGIA ON THE INTERNATIONAL STAGE

I think the presentation is not as reduced and diminishing as some might say. Georgia's participation in the European visa waiver program is a very good thing. NATO is in Georgia and that sends a very significant message around the world and to Russia in particular. The National Democratic Institute recently held their board meeting in Tbilisi again, sending a signal about the importance of Georgia. So I think there are a lot of people that look at Georgia with great admiration. I have had many positive interactions with Georgian parliamentarians and leaders over the past years. I always come away with a sense that they have a good altitude and they want what’s best, and they want to be in strong relationship with the United States and with Europe. They are proud of the democracy and recognizing strengths and weaknesses as we all have in all countries, but I think that Georgia’s future is very bright.

კარლ გერშმანი: NED-ი გააგრძელებს ავტორიტარული მთავრობების წინააღმდეგ მებრძოლთა მხარდაჭერას

Carl Gershman: NED will continue to fight and support others against Authoritarian Governments ნათია გამყრელიძე

NATIA GAMKRELIDZE

კ

არლ გერშმანი დემოკრატიის მხარდაჭერის ეროვნული ფონდის (NED) პრეზიდენტია, აშშ-ს კონგრესის მიერ დაფუძნებული კერძო და ორპარტიული საგრანტო დაწესებულების მიზანი არასამთავრობო ორგანიზაციების ძალისხმევით მსოფლიოში დემოკრატიული ინსტიტუტების გაძლიერებაა.

NED-ის მთავარი მიღწევები და წარმატებული პროექტები ჩვენ ოპერირება 1984 წელს, დავიწყეთ, ეს პერიოდი ახლოს იყო ცივი ომის დასასრულსა და "დემოკრატიზაციის მესამე ტალღის" დაწყების სათავეებთან, რამაც კაცობრიობის ისტორიაში დემოკრატიის უდიდესი ექსპანსია გამოიწვია. ამ პერიოდში ამერიკის შეერთებულ შტატებში ბევრი ადამიანი გრძნობდა თავს ტრიუმფანტად, რასაც მწერალმა ჩარლზ კრაუჰამერმა "ისტორიული არდადეგები" უწოდა, რადგანაც საყოველთაო რწმენის მიხედვით, კომუნიზმის დაცემით, მსოფლიოში მტრები აღარ იყვნენ დარჩენილი. ეს, რასაკვირველია, არასწორი იყო და თვითილუზიის პერიოდი

C

arl Gershman is president of the National Endowment for Democracy (NED), a private and bipartisan grant-making institution, funded by the U.S. Congress, with the mission to strengthen democratic institutions around the world through non-governmental efforts. We talked with him about NED. MAIN ACHIEVEMENTS AND SUCCESSFUL PROJECTS OF NED

We started operations in 1984, which was near the end of the Cold War and the moment when what was later called “the third wave of democratization” was beginning to crest, leading to the greatest expansion of democracy in human history.

Many people in the United States felt triumphant during this period, which the writer Charles Krauthammer call “a vacation from history” because it was commonly believed that with the fall of communism, we had no enemies left in the world. That was of course wrong, and that period of self-delusion came to an abrupt end with the 9/11 terrorist attack and all the troubles

43

უეცრად დასრულდა 9/11-ის ტერორისტული თავდასხმის შემდეგ, რასაც მოჰყვა მთელი რიგი პრობლემები, მათ შორის ომი ავღანეთსა და ერაყში. ახლა ბევრად განსხვავებულ და ნაკლებად იმედიან ეპოქაში ვართ. ასე რომ, ათწლეულების განმავლობაში, მას შემდეგ რაც NED შეიქმნა, ძალიან დრამატული ცვლილებების პერიოდი გამოვიარეთ და ჩვენ მუდამ უნდა ვიყოთ ფოკუსირებული, რათა დახმარება გავუწიოთ და გავაძლიეროთ ის ადამიანები, ვინც მუშაობს რეპრესიების წინააღმდეგ და დემოკრატიული საზოგადოებების მშენებლობას ცდილობს. ჩვენი საგრანტო პროგრამები მნიშვნელოვნად გაფართოვდა ცენტრალურ ევროპაში, ევრაზიაში, აფრიკაში, ლათინურ ამერიკასა და აზიაში, ასევე განვავითარეთ ძირითადი გრანტების პროგრამა ახლო აღმოსავლეთში, რეგიონში, რომელსაც გვერდი აუარა მესამე ტალღამ. ის ფაქტი, რომ ჩვენ შევძელით გადარჩენა ამ ძალიან მშფოთვარე დროს, ავაშენეთ ძლიერი ინსტიტუტი, რათა დაეხმაროს დემოკრატიას; მივაღწიეთ ორპარტიულ მხარდაჭერას აშშ-ს კონგრესში იმისათვის, რასაც ვაკეთებთ მაძლევს მიზეზს იმედით ვუყურო მომავალს. ალბათ, ყველაზე წარმატებული - და, ნამდვილად, ყველაზე ეფექტური პროექტი, რაც დავაფინანსეთ იყო ვროცლავის კონფერენცია პოლონეთში, ორი კვირით ადრე, მეზობელ ჩეხოსლოვაკიაში მომხდარ „ხავერდოვან რევოლუციამდე“, 1989 წლის 17 ნოემბერს. ეს მოხდა ნოემბრის დასაწყისში და ორგანიზებული იყო პოლონეთჩეხოსლოვაკიის სოლიდარობის ფონდის მიერ, ჯგუფი მხარს უჭერდა პოლონეთში სოლიდარობის მოძრაობას. ამ კონფერენციაზე ჩვენ დავხარჯეთ მხოლოდ შვიდიათას ხუთასი დოლარი ($ 7500) და ვაცლავ ჰაველმა - რომელიც მას ვერ დაესწრო, რადგან დაპატიმრებული იყო - მოგვიანებით მას "ხავერდოვანი რევოლუციის" პრელუდია უწოდა. იგი წლის ბოლომდე ჩეხოსლოვაკის პრეზიდენტად აირჩიეს. დემოკრატიული ცვლილებები საქართველოში საქართველო საბჭოთა იმპერიის ნაწილი იყო მაშინ, როდესაც NED-მა დაიწყო მუშაობა, 1980-იან წლებში. ამის შემდეგ საქართველომ ძალიან რთულ გარდამავალ პროცესს გაუძლო 90-იან წლებში, რასაც მოჰყვა 2003 წლის ვარდების რევოლუცია, ათწლეულის შემდეგ კი ხელისუფლების მშვიდობიანი გადაცემა ერთიანი ნაციონალური მოძრაობიდან ქართული ოცნებისათვის. ამ პერიოდის განმავლობაში საქართველო კონსოლიდირებული ლიბერალური დემოკრატიის გზაზე დარჩა. ჯერჯერობით კიდევ არსებობს პრობლემები დომინანტური ერთპარტიული მმართველობისა და კორუფციის მიმართულებით. მაგრამ დღეს საქართველო ნამდვილად განვითარებადი დემოკრატიაა მსოფლიოში ძალიან პრობლემურ რეგიონში. ეს არის პატარა ქვეყანა რომელიც ოკუპირებულია და საფრთხეს განიცდის რუსეთის მხრიდან, ძალიან დიდი და საშიში მეზობელისგან. საქართველოს ასევე ჰყავს ძალიან რთული მეზობლები აზერბაიჯანის, სომხეთისა და თურქეთის სახით. მიუხედავად ამისა, ის არის თავშესაფარი დ ადგილი, იმ ადამიანებისათვის რომლებიც იბრძვიან დემოკრატიისთვის აზერბაიჯანში და სხვა რეპრესიული ქვეყნებში და იძულებულნი არიან

44

that followed, including the wars in Afghanistan and Iraq. We are in a very different and less hopeful era now.

So the decades since NED was created have been a period of very dramatic change, and we have had to stay focused like a laser on our mission of aiding and empowering people who are working to resist repression and build democratic societies. Our grants programs have expanded enormously in Central Europe, Eurasia, Africa, Latin America, and Asia, and we have also developed a major grants program in the Middle East, a region that had been completely by-passed by the third wave. The fact that we have been able to survive during this very tumultuous time, to build a strong institution to aid democracy, and to achieve bipartisan support in the U.S. Congress for what we do, gives me reason to be hopeful about the future.

Probably the most successful - and certainly the most costeffective - project we have funded was a conference we supported in Wroclaw, Poland, less than two weeks before the Velvet Revolution in neighboring Czechoslovakia on November 17,1989. It took place in early November and was organized by the Polish-Czechoslovak Solidarity Foundation, a group committed to supporting the Solidarity movement in Poland.

We spent just seventy-five hundred dollars ($7500) on that conference, and Vaclav Havel – who could not attend because he had been detained - later called it “the prelude” to the Velvet Revolution. He was elected President of Czechoslovakia before the end of that year.

DEMOCRATIC CHANGES IN GEORGIA

Georgia was a part of the Soviet empire when the NED started its work in the 1980s. Since then, Georgia has had to endure a very difficult transition process in the 90s, which continued with the Rose Revolution in 2003 and the peaceful transition from the UNM to the Georgian Dream government

თავიანთი ქვეყნები დატოვონ. ყველა ამ პრობლემისა და მუდმივი პოლიტიკური დაყოფის მიუხედავად, საქართველომ შეინარჩუნა მტკიცე, მუდმივი, უცვლელი მიზანი გახდეს ევროპის ნაწილი. მართლაც აღსანიშნავია საქართველოს კვლავ აქვს ასეთი მტკიცე შემართება, მიუხედავად ყველა საფრთხისა, რის წინაშეც დგას. ჩვენ ვაფასებთ მის მიღწევებს და დემოკრატიისადმი ერთგულებას და გვსურს დახმარების გაწევა, როგორც შეგვიძლია. მე ვერ ვისაუბრებ ჩვენი მთავრობის სახელით, მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ ისიც ასევე უჭერს მხარს საქართველოს უსაფრთხოებას, განვითარებასა და დემოკრატიას. NED-ი მხარს უჭერს ქართულ სამოქალაქო საზოგადოების და პოლიტიკურ პროცესებს. ოქტომბერში თბილისში მნიშვნელოვანი შეხვედრა გვქონდა, როდესაც მთელი ევრაზიული რეგიონის აქტივისტები შევკრიბეთ იმისთვის, რათა გაგვეგო თუ როგორ შეგვიძლია ადამიანები, რომლებიც დემოკრატიისთვის იბრძვიან, უკეთესად დავაკავშიროთ მოსახლეობის უფრო ტრადიციულ სექტორებს, სოფლად მაცხოვრებლებსა და რელიგიურ ნაწილს. დემოკრატიის აქტივისტებმა ყველგან უნდა გააკეთონ ეს, თუკი დემოკრატიული კონსოლიდაციისა და ზრდისთვის ფართო საძირკველის შექმნას აპირებენ. ამას გარდა, ჩვენ აღფრთოვანებული ვიყავით, რომ ნოემბრის ბოლოს, განვითარებისა და დემოკრატიის ცენტრმა, ქართულმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ და NED-ის გრანტის მფლობელმა, ვაშინგტონში ჩამოიყვანა ქართული რელიგიური

a decade later. Throughout this period, Georgia has stayed on the path to a consolidated liberal democracy. It is not entirely there yet because there are still problems with dominant single-party rule and corruption. But Georgia today is a real emerging democracy in a very troubled region of the world. It’s a small country occupied and threatened by Russia, which is a very large and dangerous neighbor to have. It also has very difficult neighbors in Azerbaijan, Armenia, and Turkey. Yet despite all of this this, it is a place of refuge for people fighting for democracy in Azerbaijan and other repressive countries who have been forced to flee. With all these problems and its continuing political divisions, Georgia has maintained a steady, unchanging focus on wanting to be part of Europe.

It is really quite remarkable that Georgia has been able to remain this focused despite all the threats that it faces. We appreciate what it has accomplished and its commitment to democracy, and we want to be as helpful as we can. I cannot speak for our government, but I think it is also committed to Georgia’s security, development, and democracy. NED has a commitment to supporting Georgian civil society and political processes. We had an important meeting in Tbilisi in October, when we brought together activists from the entire Eurasian region to look at the question of how people who are fighting

45

ლიდერების ჯგუფი, პირველ რიგში მართლმადიდებელი მღვდლები, ასევე კათოლიკე და მუსლიმი ლიდერები. ჩვენ გვქონდა შესანიშნავი შეხვედრა NED- ში და შევძელით შეხედულებების გაზიარება რელიგიასა და დემოკრატიას შორის ურთიერთობის შესახებ. როგორ გავუმკლავდეთ დომინანტური პარტიის მმართველობის პრობლემას მე ეს საკითხი დავაყენე საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარესთან, ირაკლი კობახიძესთან, როდესაც ჩვენ ბოლოს შევხვდით. მან განაცხადა, რომ ისინი ცდილობდნენ პრობლემის მოგვარებას საპარლამენტო სისტემის უფრო პროპორციულ წარმომადგენლობითობაზე გადასვლით. მიხარია, რომ როგორც ჩანს ის აცნობიერებს, რომ ეს არის პრობლემა, რომელიც უნდა მოგვარდეს. პარლამენტში "ქართული ოცნების" წარმომადგენლობა გაცილებით დიდია, ვიდრე საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვის შედეგად მიღებული მხარდაჭერა. NED-ის ძირითადი გრანტის მფლობელი ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის მიერ ჩატარებული ერთ-ერთი გამოკითხვა, გვიჩვენებს, რომ პარტიას აქვს დაახლოებით 30% მოსახლეობის მხარდაჭერა, თუმცა პარლამენტში დომინანტური უმრავლესობით სარგებლობს. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ "ქართულმა ოცნებამ" თავისი დომინანტური პოზიცია არ გამოიყენოს თავისი ძალაუფლების კონსოლიდაციისათვის და ხელი შეუშალოს სხვა პარტიებს პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობაში. სპიკერმა აღიარა ეს პრობლემები, რაც იმედისმომცემია. დღეს ამ პრობლემას უნგრეთსა და პოლონეთში ვხვდებით, ისევე, როგორც ევროპის გარეთ მდებარე ქვეყნებში, როგორიცაა თურქეთი და ვენესუელა. რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანს ხდის საქართველოსთვის, რომ აჩვენოს თვისი მხარდაჭერა პოლიტიკური პლურალიზმის მიმართ. ეს შესაძლოა მაგალითი და მოდელი გახდეს პოსტკომუნისტურ რეგიონში და მის ფარგლებს გარეთ სხვა ქვეყნებისთვის. სიღარიბესთან გამკლავება საქართველოში და NED-ი როგორც ხელშემწყობი ნებისმიერ მთავრობას სჭირდება რესურსები, რათა შეძლოს ხალხის სოციალურ და ეკონომიკურ საჭიროებებზე ორიენტირებული პროგრამების განხორციელება. ასეთი რესურსები ზოგადად მოდის გადასახადებიდან. ამისათვის საჭიროა ეკონომიკური ზრდა და კონკურენტუნარიანი

46

for democracy can better communicate and connect with sectors of the population that are more traditional, rural, and religious. Democracy activists everywhere need to do this if they hope to build a broader base for democratic consolidation and growth. In addition, we were thrilled that at the end of November, the Center for Development and Democracy, a Georgian NGO and a NED grantee, brought to Washington a group of Georgian religious leaders, primarily Orthodox priests but also Catholic and Muslim leaders. We had a wonderful meeting at NED and we were able to exchange views on the relationship between religion and democracy.

HOW TO DEAL WITH THE PROBLEM OF DOMINANT PARTY RULE

I raised this issue with Irakli Kobakhidze, the Speaker of the Georgian Parliament, when we met just yesterday. He said that they were trying to deal with this problem by moving toward a more parliamentary system with proportional representation.

I’m encouraged that he seems to realize that this is a problem that needs to be addressed. The representation of the Georgian Dream party in the parliament is much larger than the support it has in public opinion polls. One of the polls conducted by the NDI, which is a NED core grantee, shows that the party has about 30 percent popular support yet has a dominant majority in the Parliament. It’s very important that Georgian Dream not use its dominant position to consolidate its power and prevent other parties from emerging. The Speaker acknowledged these problems too, which makes me hopeful. We worry about this problem today in Hungary and Poland, as well as in countries outside Europe like Turkey and Venezuela. That makes it especially important for Georgia to demonstrate its commitment to political pluralism. It can become a model for other countries in the post-communist region and beyond.

DEALING WITH POVERTY IN GEORGIA AND NED AS A CONTRIBUTOR

Any government needs resources to be able to carry out programs that address the social and economic needs of the people. Such resources generally come from taxes. For that, you need economic growth and a competitive economy. I know how hard it is to achieve economic growth, especially for a small country, twenty percent of whose territory is occupied by a foreign power. But Georgia has a vibrant society and talented people who understand that for democracy to flourish and deliver for the people, a productive economy is essential.

There are some sectors, especially in agriculture, where Georgia is strong, but it has to succeed in other sectors as well if it is going to achieve an effective welfare state. One of the members of our board, Francis Fukuyama, has conducted programs in Georgia through his Leadership Academy for

ეკონომიკა. მე ვიცი, რამდენად რთულია ეკონომიკური ზრდის მიღწევა, განსაკუთრებით პატარა ქვეყნისთვის, რომლის ტერიტორიის ოცი პროცენტი უცხო ძალის მიერ არის ოკუპირებული. მაგრამ საქართველოს ჰყავს ძლიერი საზოგადოება და ნიჭიერი ადამიანები, რომლებიც აცნობიერებენ, რომ დემოკრატიის განვითარებისა და ხალხისთვის ხელმისაწვდომიბისათვის, პროდუქტიული ეკონომიკა აუცილებელია. არსებობს სექტორები, განსაკუთრებით სოფლის მეურნეობა, რაშიც საქართველო ძლიერია, მაგრამ ეფექტიანი სახელმწიფო კეთილდღეობის მისაღებად წარმატების მიღწევა სხვა სექტორებშიც უნდა მოხდეს. ჩვენი საბჭოს ერთ-ერთი წევრი, ფრენსის ფუკუიამა საქართველოში თავისი ხელმძღვანელობით ატარებს „ლიდერთა განვითარების აკადემიის“ პროგრამას, რომელიც მიზნად ისახავს პოლიტიკის ახალგაზრდა ლიდერებისათვის იმ გამოცდილების სწავლებას, რამაც სხვა გარდამავალ ქვეყნებში წარმატებით იმუშავა. ჩვენ ვცდილობთ ხელი შევუწყოთ ასეთ ძალისხმევას „საერთაშორისო კერძო მეწარმეობის ცენტრის“ (CIPE) მეშვეობით, NED-ის ძირითადი ბიზნეს ინსტიტუტის, რომელიც დაკავშირებულია აშშ-ს სავაჭრო პალატასთან. ისინი ცდილობენ დაეხმარონ ქვეყნებს იმის გაგებაში, თუ როგორ მოქმედებს საბაზრო ეკონომიკა, როგორ უნდა ვებრძოლოთ კორუფციას და ხელი შევუწყოთ კანონის უზენაესობის განვითარებას. წარმატებული სისტემა მოითხოვს არა მხოლოდ თანასწორობას, არამედ თავისუფლებას და ეკონომიკურ დინამიკას. საქართველო კარგად მოქმედებს ღია, კანონმდებლობით რეგულირებადი ეკონომიკის გატარების მიმართულებით, რომელიც უცხოური ინვესტიციების მოზიდვას შეძლებს. მან უნდა გააფართოვოს ეკონომიკური ზრდა სოფლის მეურნეობასა და მარგინალურ ადგილებში უფრო მეტი ადამიანების ჩართვით, რათა დაეხმაროს მათ დასაქმებასა და საყოველთაო კეთილდღეობის მიღებაში.

NED-ის გეგმები ჩვენ ვცხოვრობთ იმ ეპოქაში, როდესაც დემოკრატია ბევრი გამოწვევის წინაშე დგას, სხვადასხვა ფრონტზე. ეს გამოწვევები ეხება ასევე ავტორიტარულ ქვეყნებს როგორიცაა რუსეთი და ჩინეთი. და რადგან გლობალიზაციის ხანაში ვცხოვრობთ და მოსახლეობა მუდმივად გადაადგილდება მსოფლიოს ერთი ადგილიდან მეორეში, ბევრ ადამიანს აქვს შიშის განცდა რომ ისინი ვეღარ აკონტროლებენ თავიანთ ბედს. ასეთი შიში აძლევს პოპულისტებს და უკიდურეს ნაციონალისტებს საშუალებას შექმნან მოძრაობები, რომლებიც საფრთხეს უქმნიან ლიბერალურ ფასეულობებს და პლურალიზმს.

NED-მა გამოავლინა რიგი სტრატეგიული გამოწვევები, რომელზე ფოკუსირებასაც აპირებს. პირველია, სამოქალაქო საზოგადოების დაცვა, რადგან იგი ავტორიტარული მთავრობების მხრიდან თავდასხმის ქვეშ იმყოფება. როგორც უკვე გითხარით, საქართველო იმსახურებს ქებას ამ მიმართულებით თავშესაფრის მიცემაზე იმ ადამიანებისთვის, ვინც იძულებული გახდა დაეტოვებინა ავტორიტარული და რეპრესიული ქვეყნები, როგორიცაა რუსეთი და აზერბაიჯანი. მეორე პრიორიტეტი არის სოციალური მედიის

Development to educate younger policy leaders about the kinds of policies that have worked in other transitional countries. We have tried to support such efforts through the Center for International Private Enterprise (CIPE), NED’s core business institute that is associated with the U.S. Chamber of Commerce. They have tried to help countries understand how a market economy functions and how to fight corruption and promote the rule of law. A successful system requires not just equality but also liberty, freedom, and economic dynamism. Georgia is doing well in keeping an open, rulesbased economy that can attract foreign investment. It needs to broaden its economic gains by involving more people in rural

47

ბოროტად გამოყენების თავიდან აცილება რუსეთსა და ჩინეთში, რომლებიც იყენებენ ვირუსებსა და სხვა ტექნიკებს, რათა შეაღწიონ ღია საზოგადოებაში მათი გაყოფისა და მანიპულირების მიზნით. ჩვენ ამას "ძლიერი ძალის" გამოცდას ვუწოდებთ, რაც ინფორმაციის იარაღად გამოყენებას გულისხმობს. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი პრობლემაა. კიდევ ერთი პრიორიტეტი არის ზომიერი ხმები, რომლებიც იბრძვიან ეთნიკური, რელიგიური და ნაციონალისტური ექსტრემიზმის წინააღმდეგ. როგორც გრანტის გამცემი ორგანიზაცია, ვალდებულნი ვართ მონიტორინგი გავუწიოთ მთელ პროცესებს, რათა დავრწმუნდეთ, რომ ეს თანხა სათანადო მიზანშეწონილობით იხარჯება და ვაფასებთ იმ პროგრამების ეფექტურობას, რომელსაც ვაფინანსებთ. ჩვენ გვაქვს კვლევითი ცენტრი, „დემოკრატიის კვლევის საერთაშორისო ფორუმი“, რომელიც აქვეყნებს „JOURNAL OF DEMOCRACY“-ის, ის მხარს უჭერს სტიპენდიანტებს და ორგანიზებას უწევს სპეციალისტების შეხვედრებს დემოკრატიის წინაშე მდგარი რთული გამოწვევების ანალიზისთვის. ჩვენ ასევე ვმასპინძლობთ გლობალურ სამდივნოს „მსოფლიო მოძრაობას დემოკრატიისათვის“, რითაც აქტივისტებს, მკვლევარებს და დემოკრატიის პრაქტიკოსებს, ვეხმარებით ერთმანეთთან დაკავშირებასა და ურთიერთმხარდაჭერაში. არანაკლებ, ჩვენ ვაღიარებთ და პატივს ვცემთ აქტივისტებს, რომლებიც მსოფლიოს დემოკრატიისთვის ბრძოლის წინა ხაზზე არიან. გასული წლის ივნისში, აშშ-ს კონგრესში დავაჯილდოვეთ უკრაინაში, ავღანეთში, მალაიზიაში, ანგოლასა და გვატემალაში კორუფციის წინააღმდეგ მებრძოლი აქტივისტები. ამ წელს ჩვენ გამოვავლენთ უფლებადამცველებს და დეტექტორებს, რომლებიც ცდილობენ უფრო ღია გახადონ და შეცვალონ ჩრდილოეთ კორეის უკიდურესად დახურული და რეპრესიული ქვეყანა. შეიძლება ჩაითვალოს რომ ეს არის ერთგვარი სოლიდარობის ღონისძიება. ჩვენ დემოკრატიის მხარდასაჭერად და დემოკრატიული აქტივისტებისთვის მრავალი გზა გვაქვს: გრანტების, ტრენინგების, კვლევის მეშვეობით, საერთო ქსელის შექმნისა და პოლიტიკური სოლიდარობის გზით. თქვენ შეიძლება იფიქროთ NED-ზე, როგორც ერთგვარ "ყოვლისმომცველი მხარდაჭერის სისტემაზე" იმ ადამიანებისათვის, ვინც იბრძვის დემოკრატიისათვის მთელი მსოფლიოს მასშტაბით.

48

and marginal areas, to help them get jobs and increase their overall well-being.

PLANS OF NED

We live in a time when democracy is being challenged on many fronts. It is being challenged from without by authoritarian countries like Russia and China. And because we live in an era of globalization and large population flows, many people fear that they no longer control their destiny. Such fear gives populists and extreme nationalists an opportunity to build movements that threaten liberal values and pluralism.

The NED has identified a number of strategic challenges that we need to focus on. One is to help civil society defend itself since it is under attack by authoritarian governments. As I have said, Georgia should be commended for giving refuge to people who have been forced to flee authoritarian and repressive countries like Russia and Azerbaijan. A second priority is to prevent the abuse of social media by Russia and China, which use bots and trolls to penetrate, divide, and manipulate open societies. We have called this the exercise of “sharp power,” meaning the weaponization of information.

This is a very important problem. Another priority is to support moderate voices who are fighting ethnic, religious, and nationalist extremism.

As a grant-making institution, we have to monitor the grants to be sure that the money is spent properly, and we evaluate the effectiveness of the programs we fund. We have a research center called the International Forum for Democratic Studies that publishes the Journal of Democracy, supports democracy fellows, and organizes meetings of specialists to analyze the complex challenges facing democracy. We also host the secretariat for a global network of activists, scholars, and democracy practitioners called the World Movement for Democracy that strengthens and helps democrats to connect with and help each other. Not least, we recognize and honor activists who are on the frontlines of the struggle for democracy in the world. Last June, we honored in the U.S. Congress anti-corruption activists from Ukraine, Afghanistan, Malaysia, Angola, and Guatemala. This year we will recognize human rights defenders and defectors who are trying to open up and change the very closed and repressive country of North Korea. You might think of this as a kind of solidarity event.

So we have many ways to support democracy and empower democratic activists: through grants, through trainings, through research, through networking and political solidarity.

You might think of NED as a kind of “comprehensive support system” for people who are trying to fight for democracy all around the world.

გარდამავალი დემოკრატია: უკრაინა

Democracy in Transition: UKRAINE

49

უკრაინის მიღწევები და ბარიერები რეფორმების გატარების გზაზე

Ukraine’s Achievements and Barriers to the Reforming State ნინო შარაშიძე

NINO SHARASHIDZE

მ

აიდნის მოვლენებიდან 4 წლის შემდეგ საერთაშორისო და ადგილობრივი აქტორები კვლავ იბრძვიან იმისათვის, რომ აღმოსავლეთ უკრაინაში შეიარაღებული კონფლიქტი დასრულდეს, რომლის პარალელურად სიტუაცია კვლავ არასტაბილური რჩება. გარეშე ძალებიდან მომდინარე საფრთხეების გარდა, უკრაინაში მწვავედ დგას კორუფციის პრობლემა, რომელიც ძირს უთხრის ქვეყნის საბაზრო ეკონომიკას. უკრაინაში მიმდინარე საკითხებთან დაკავშირებით ვესაუბრეთ უკრაინის მე-6, მე-7 და მე-8 მოწვევის რადის დეპუტატს - ბატონ ვოლოდიმირ არიევს, რომელიც ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეაზე უკრაინული დელეგაციის ხელმძღვანელია, ის ასევე იყო ასამბლეის ვიცე-პრეზიდენტი 2015 წელს.

ჩემი პირველი შეკითხვა ეხება უკრაინის დასავლეთთან ინტეგრაციის საკითხებში პარლამენტის როლს. რას აკეთებთ ამ მიმართულებით? ჩვენ პარლამენტში გვაქვს ევროპასთან ინტეგრაციის სპეციალური კომიტეტი, რომელიც ინარჩუნებს ევროპულ სტანდარტებს და უზრუნველყოფს მათ იმპლემენტაციას უკრაინულ კანონმდებლობაში. მათ ზედამხედველობა უნდა გაუწიონ და შეამოწმონ არის თუ არა შესაბამისობაში ესა

50

4

years after the Maidan, international and domestic actors still struggle to end the armed conflict in eastern Ukraine, with the situation remaining largely unstable. Besides external threats to its security, Ukraine has to fight against corruption that undermines its transition to a market economy.

On the current developments in Ukraine, we spoke with the People's Deputy of Ukraine who served in the 6th, 7th and 8th convocation; chairman of Ukrainian delegation in Parliament Assembly of Council of Europe, PACE Vice-President (2015), Mr Volodymyr Ariev.

My first question is about Ukraine's Western integration. The role of the parliament. What are you doing in this direction?

In our parliament, we have a special committee for European integration that keeps to date with the European standards and ensures its implementation in the Ukrainian legislation. They are to check and ensure that it meets standards of existing rules of the European Union in every possible draft law. They are also working with very good cooperation, particularly with the office of the vice prime minister for European integration from government. So that's their main goal. However, we

თუ ის კანონპროექტი ევროკავშირში არსებულ წესებსა და რეგულაციებთან. ისინი ასევე აქტიურად თანამშრომლობენ მთავრობის ადმინისტრაციასთან, კერძოდ ვიცე-პრემიერ მინისტრთან ევროპასთან ინტეგრაციის კუთხით. ეს არის მათი მთავარი მიზანი. თუმცა, პარლამენტშიც, თანამშრომელთა უმეტესობას იმავე პოზიცია აქვს ევროპასთან ინტეგრაციის მიმართულებით, ჩვენ ვდგამთ ნაბიჯებს ევროპული სტანდარტების შესაბამისად და ვაპირებთ გავაგრძელოთ რეფორმები კანონმდებლობის კუთხით, რათა კიდევ უფრო დავუახლოვდეთ ევროსტანდარტებს.

როგორ შეაფასებთ უკრაინის მცდელობებს ამ გზაზე? ჩვენ დავკარგეთ 20 წელზე მეტი. რეალურად რეფორმების განხორციელება დავიწყეთ 2014 წლიდან. ომთან ერთად, მოგვიწია ახალი და სერიოზული ნაბიჯების გადადგმა სახელმწიფოში რეფორმებისა და კანონმდებლობის მიმართულებით, რაც 2015 წლიდან, ახალი პარლამენტის არჩევის შემდეგ დაიწყო. ყველა, ვინც განცხადებებს აკეთებს და უკრაინაში მიმდინარე რეფორმებს აფასებს, ამბობს, რომ სამ წელიწადში ჩვენ გავაკეთეთ შეუდარებლად მეტი, ვიდრე წინა 20 წელიწადში. მიუხედავად ამისა, რადგან ეს ათწლეულები დავკარგეთ, ახლა ბევრად მეტის გაკეთება მოგვიწევს. ამ შემთხვევაში, ჩვენ მოვიწვიეთ ყველა შესაძლო რეფორმატორი, რომელთაგან ზოგმა მიაღწია წარმატებას, სხვებმა ეს ვერ შეძლეს. ნებისმიერ შემთხვევაში, ჩვენი ამოცანაა უკრაინაში ცვლილებები განხორციელდეს ისეთი ტემპით, როგორც არასდროს არსად არ მომხდარა. ამოცანა საკმაოდ რთულია და ის საქართველოს მსგავსია. მოსახლეობის რაოდენობისა და სხვა პრობლემებთან ერთად - ჩვენთან განსხვავებული გარემოა კულტურისა და ენის თვალსაზრისით. საქართველოში არავინ კამათობს ენასთან დაკავშირებით და ის ძირითადად ქართულია, რასაკვირველია. უკრაინაში კი ჩვენ გვქონდა და დღესაც ვაწყდებით პრობლემებს ენის საკითხთან დაკავშირებით გარკვეულ ადგილებში და ამას მართლაც დიდი გავლენა აქვს ადამიანთა განწყობაზე რეფორმებისა და სახელმწიფოს განვითარების პროცესში. ეს არის რეალობა. ასე რომ რეფორმების პროცესში ბევრ ბარიერს ვაწყდებით. ბევრი ადამიანი ფიქრობს, რომ ცვლილებები დაუყოვნებლივ გამოიწვევს მათი ხელფასების, პენსიისა და სხვა შემოსავლის მკვეთრ მატებას. თუმცა ეს ასე არ არის. რეფორმები არ არის ფულის საწყობი. ეს არის სახელმწიფოს გაჯანსაღება. მას შეუძლია სახელმწიფო გახადოს უფრო თანამედროვე, შექმნას სივრცე მეტი ფულის გამომუშავებისთვის, მაგრამ არა მისი მითვისებისთვის. ასე რომ თუკი მკითხავთ თუ სად ვართ ახლა, გიპასუხებთ რომ ერთი მეოთხედი გავიარეთ და სამი მეოთხედი კვლავ წინ გვაქვს. ჩემი შეფასებით, ამ ერთი მეოთხედის გაკეთება იყო ძალიან მნიშვნელოვანი, რადგან ჩვენ ავკრიფეთ სიჩქარე ნულოვანი წერტილიდან. ახლა ჩვენ ვიცით, რომ პოლიტიკური საკითხები იქნება, რასაკვირველია, კიდევ ერთი დაბრკოლება, რადგან ყოველი არჩევნები ზრდის პოპულიზმს,, განსაკუთრებით ისეთ რეფორმირებად სახელმწიფოში, როგორიც ჩვენია. ყველა სახელმწიფოში, რომელმაც განიცადა ცვლილებები, რეფორმების გატარების შემდეგ, ადამიანებისთვის უკეთესი პირობები შეიქმნა, მიუხედავად იმისა, რომ თვითონ რეფორმის

also we have in the parliament, the majority of our staff who are standing on the sidelines with the same positions i.e. for the European integration and making our steps in conformity with the European standards and we are going to continue to reform our legislation to be closer to EU standards.

And how do you assess Ukraine’s efforts on the way to achieving that?

Well, we lost more than 20 years. So we really only started our reforms in 2014. With the war and having, to continue with new and serious steps for reforming the state and the legislation that have been done since the end of 2015 when the new parliament was elected. Everyone who have made statements estimating Ukraine reforms, says that in three years, we have made incomparably more than 20 years before.

Nevertheless, as we have lost these decades, it means that we need to do much more.

In this case, we have invited all possible reformers with someone as successful and others not. Anyway, our task is pushing for Ukraine to make changes probably faster than everyone else has ever made them. The task is very difficult, and it is likewise for Georgia. Due to the size of the population and one of the problems, we also have is a different atmosphere of culture and language. In Georgia, there are no discussions about the language and it is mostly Georgian, for sure. In Ukraine, we had and still have some kind of problems in places where their language matter and that has really held a big impact on the mood of people towards the reform and the development of the state. That's reality. So we have a lot of barriers for reforms.

51

მიმდინარეობისას ადამიანებს ბევრი სირთულის გადატანა უწევთ. გათავისუფლებას ზოგჯერ დისკომფორტიც ახლავს თან. 2019 წლის არჩევნებმა შესაძლოა გავლენა მოახდინოს რეფორმების ტემპზე, თუმცა იმედი მაქვს, რომ 2020 წელს პარლამენტი დარჩება მეტ-ნაკლებად პროევროპული. მჯერა, რომ ეს იქნება ახალი ძრავა რეფორმების გასაგრძელებლად.

რეფორმატორები ახსენეთ და მაინტერესებს, რას ფიქრობთ მიხეილ სააკაშვილის ირგვლივ განვითარებულ პროცესებთან დაკავშირებით? თავდაპირველად, ის თქვენს გუნდში იყო, თუმცა ახლა განსხვავებულ სიტუაციაშია... როგორც უკვე ვთქვი, ჩვენ მოვიწვიეთ ადამიანები, რომელთაც ჰქონდათ წარმატებული მუშაობის გამოცდილება.

სამ წელიწადში ჩვენ გავაკეთეთ შეუდარებლად მეტი, ვიდრე წინა 20 წელიწადში...

თუმცა, შედეგების გაანალიზებისას აღმოვაჩინეთ, რომ სააკაშვილი არ იყო მთავარი რეფორმატორი, თუმცა მას ჰყავდა კარგი გუნდი, რომელც სამწუხაროდ, არ იყო მასთან ერთად უკრაინაში ყოფნისას, სხვადასხვა მიზეზთა გამო. მარტო მუშაობისას მან ვერ შეძლო რეალური შედეგების მიღწევა. იმავე შედეგების მიღწევის შეუძლებლობიდან გამომდინარე, ის ჩაერთო პოლიტიკურ პროცესებში, რაც ვფიქრობ, არც თუ ისე პატიოსნად წარმოაჩენს მას, მითუმეტეს, რომ ხალხი მისგან გაცილებით მეტს ელოდა. მან გადაწყვიტა პოლიტიკურ თამაშებში ჩაბმა, და სამწუხაროდ, ამან შეაშფოთა ჩვენი საზოგადოება, რადგან ის თანამშრომლობდა ყოფილ უკრაინელ ოლიგარქებთან, რომლებმაც დატოვეს უკრაინა. სააკაშვილი იყო ჩემი ერთ-ერთი ყველაზე დიდი იმედგაცრუება წინა წელს. ჩვენ გვყავს რეფორმატორები. ჩვენ გვყავს ადამიანები, რომლებმაც შეძლეს წარმატებული რეფორმების განხორციელება. ზოგი მათგანი კვლავ თანამშრომლობს. ზოგმა შეასრულა თავისი საქმე და კმაყოფილი წავიდა. მხოლოდ ორმა ადამიანმა შექმნა რაღაც სახის პოლიტიკური შოუ ამ ყველაფრიდან. თუმცა ამ ყველაფრის თავიდან აცილება რთულია. ჩვენ არ გვაქვს იმის ფუფუნება, რომ რეფორმატორები კონკურენციის პრინციპით შევარჩიოთ მათ არჩევამდე. ვფიქრობ, სააკაშვილმა უნდა შეწყვიტოს თავისი პოლიტიკური საქმიანობა უკრაინაში. მაინტერესებს, როგორ შეუძლია ასეთი აქტიური იყოს უკრაინაში, როდესაც მას არ შესწევს ძალა მოაგვაროს საკითხები საქართველოში, სახელმწიფოში, სადაც ის პრეზიდენტი იყო. მინდა ვთქვა, რომ ბოლო სოციოლოგიური გამოკითხვის მიხედვით, სააკაშვილის პარტიას 1.2 პროცენტი მხარდაჭერა აქვს მთლიანი ამომრჩევლებიდან. ჩვენთვის, მისი პოლიტიკური აქტივობები მკვდარ ცხენად აღიქმება და მან უნდა შეწყვიტოს მისი ტარება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, უარესი იქნება მისი პოლიტიკური მომავლისათვის. რაც შეეხება ბრალის წაყენებასა და

52

Most people understand the reforms as perhaps an activity that will lead to a sharp increase in their salaries, pensions and other incomes immediately. That is not so. Reforms are not a chest of money. It is a reparation of the state. It could make it more contemporary, while creating space for making more money but not just taking it. Therefore, if you would like to ask me where we are, maybe one quarter passed and three quarter left to go. It is just my estimation but this one quarter has been very important to do, because we have gained velocity from the ground zero. Now, we know that political matters will of course, be another barrier because every election raises populism especially in a state undergoing reformation like ours. Every state that passed reform has always been followed by better conditions for the people suffering from issues addressed by the reform before the implementation of the reform. Liberation brings inconvenience sometimes. The political elections in 2019 could have an impact on the speed of reforms this year, but I hope that by 2020, the Parliament would remain more or less pro-European. I believe it will be the new engine for the reformation to continue.

What do you think about the whole process around Mikheil Saakashvili? In the beginning, he was in your team but now, he is in a different situation.

I mentioned that we invited all the People who had success stories. However, when we analyzed the result, we found that Saakashvili was not the main reformer but he had a good team that unfortunately was not in Ukraine with him for

that in three years, we have made incomparably more than 20 years before...

different reasons. He also wasn't able to show real results while working alone. With the impossibility of achieving the same results, he turned to political matters that I think did not portray him as very honest especially for the people who were expecting much more results from him. He turned to playing political games and unfortunately, this shook our society because he was collaborating with former Ukrainian Oligarchs that have left Ukraine. Mr. Saakashvili was one of my biggest disappointment, last year. So we have reformers.

We have people who have made the successful reforms. Some of them are still working. Some of them, they have done their job and gladly left and only two persons have made some kind of political show from that. But it's difficult to avoid that.

We did not have the luxury of making the reformers compete

ექსტრადაციას სააკაშვილისათვის, ვფიქრობ, უკრაინის სახელმწიფო ყველაფერს გააკეთებს, უკრაინული და საერთაშორისო კანონმდებლობის შესაბამისად.

და რატომ აქამდე არ მოხდა ეს? საქართველოს მთავრობა მის ექსტრადაციას ჯერ კიდევ მაშინ ითხოვდა, როდესაც ის თანამდებობაზე დაინიშნა, თუმცა მაშინ ეს არც განიხილებოდა უკრაინაში... ეს იყო მაშინ, როდესაც ჩვენ ბატონი სააკაშვილის ყველა ნაბიჯს ვამოწმებდით. მან და მისმა ადვოკატებმა კარგად იციან საერთაშიროსო პროცედურები, რომელიც ამ საკითხს ეხება. ასე რომ ის გადის ყველა ამ ეტაპს ნაბიჯ-ნაბიჯ, ამიტომაც არის რომ ამ დრომდე უკრაინაშია (რედაქტორი: ინტერვიუ ჩაწერილია სააკაშვილის პოლონეთში დეპორტაციამდე), საბოლოო გადაწყვეტილების გარეშე, რადგან ყველა პროცედურა ბოლომდე უნდა იქნას დაცული. ჩვენ მოთმინებით ვუყურებთ ამ პროცესს, რადგან კანონის შესაბამისად ვმოქმედებთ. მას შემდეგაც კი, როდესაც ბატონმა სააკაშვილმა უგულებელყო

და დაარღვია უკრაინის კანონები, მაგალითად უკრაინის საზღვართან. ბოლო დროს, მხოლოდ ორმა, მაპატიეთ სამმა, მოქმედმა თუ ყოფილმა პრეზიდენტმა დაარღვია უკრაინული კანონმდებლობა და გამოიჩინა უპატივცემულობა უკრაინული სამართლის მიმართ. ბატონმა პუტინმა, როდესაც ყირიმში ჩავიდა, ბატონმა მედვედევმა, ასევე ყირიმში ჩასვლისას და ბატონმა სააკაშვილმა. ამ მიმართულებით, როგორც ხედავთ არც თუ ისე კარგ კამპანიაშია.

რას გვეტყვით უკრაინა- ამერიკის შეერთებული შტატების ურთიერთობაზე. აშშ-ის მიერ ჯაველინების სისტემის გადმოცემის შემდეგ როგორ აფასებთ რუსეთიდან მომდინარე საფრთხეებს? რუსეთის რეაქცია არ იყო რთული გამოსაცნობი. ისინი არ არიან გახარებული საქართველოსა და უკრაინისათვის იარაღის მიწოდებით. ასევე მინდა ვთქვა, რომ ჯაველინების სისტემა ამერიკის შეერთებული შტატებისგან მხოლოდ

before selecting them. I think that Mr. Saakashvili should stop his political activity in Ukraine. I wonder how he can be so active in Ukraine and he cannot replicate and arrange things in Georgia, in the state where he was a president. I would like to say that the last survey of sociological research said that the party of Saakashvili have 1.2 percent of supporters from the total electorate.

For us, his political activities are a dead horse and he needs to stop riding it further. Otherwise, it will be much worse for his political future. As regards the accusation and extradition of Mr. Saakashvili, I think the Ukrainian state will do all things in accordance to Ukrainian and international law.

And why it did not happen before? Because the Georgian government was asking for his extradition every time from the very beginning when he was appointed, but it was not even discussed in Ukraine…

It was at a time when we were checking out every step of Mr. Saakashvili. He knows and his lawyers are fully aware of the international procedures guiding that. So he is undergoing these positions in a stepwise manner and that is why we are still keeping him (Editorial: interview was recorded before Saakashvili was deported in Poland), without a final decision because all procedures must be completed. We are patient with the process because, because we act according to the law. Even after the evening when Mr. Saakashvili ignored or broke Ukrainian laws with neglect as he has already done for example on the border of Ukraine. In recent times, only two, excuse me, three presidents either Current or former that have broken down Ukrainian borders and disrespected Ukrainian law. Mr. Putin visiting Crimea; Mr. Medvedev visiting Crimea

53

სიმბოლური ნაბიჯია. ჩვენ ვერ შევძლებთ რუსეთის წინააღმდეგ ომის მოგებას მხოლოდ ჯაველინებით. ეს ნათელია ყველა სამხედრო ექსპერტისათვის, ვისაც შეუძლია შეადაროს რუსეთის სამხედრო ძალა უკრაინისა და საქართველოს ძალას. ეს მხოლოდ სიმბოლური ჟესტია თეთრი სახლის მხრიდან. ვფიქრობ, ეს სიგნალია მოსკოვისათვის, რომ ამერიკის შეერთებული შტატები სრულ მხარდაჭერას უცხადებს ჩვენს სახელმწიფოებს რუსეთის აგრესიისათვის წინააღმდეგობის გაწევაში.

როგორ შეაფასებთ დონბასის რეინტეგრაციის კანონპროექტს და მთელს ხმაურს მის გარშემო? რასაკვირველია,

ჩვენ

რთულ

მდგომარეობაში

ვართ

სააკაშვილი იყო ჩემი ერთ-ერთი ყველაზე დიდი იმედგაცრუება წინა წელს...

ამასთან დაკავშირებით, ისევე, როგორც, განსხვავებულ კულტურულ და ენობრივ შემადგენლობასთან დაკავშირებით, რაც უკრაინის მოსახლეობაშია. ეს აისახა პარლამენტშიც, ამიტომ განსხვავებული ხედვები და პოზიციები გვაქვს ამასთან დაკავშირებით. ბოლოს, ჩვენ მივაღწიეთ კომპორომისს, ერთი, პრორუსული ოპოზიციური პარტიის გარდა, რომელმაც არ მისცა ხმა კანონპროექტს, თუმცა ჩვენ მოვიპოვეთ 280 ხმა. როგორც იცით, 300 ხმა არის საკონსტიტუციო უმრავლესობა უკრაინულ პარლამენტში. ჩვენ გვაქვს საკმარისი ხმები, რათა მივიღოთ კანონმდებლობა მათი ინტეგრაციისათვის. ეს პირველი და უმთავრესი მიზანია ჩვენთვის. ის დააფიქსირებს რუსეთს, როგორც აგრესორს, თანმხლები შედეგებით.

საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა და ევროკავშირმა გააკრიტიკა უკრაინა ანტიკორუფციული სასამართლოს შესახებ კანონპროექტთან დაკავშირებით, ისევე როგორც ანტიკორუფციული სასამართლოს შეფერხებასთან დაკავშირებით, თქვენი პოზიცია როგორია ამასთან დაკავშირებით? ვფიქრობ, კანონპროექტი დამტკიცებული იქნება პარლამენტის მიერ, თუმცა განხილვები ეხება იმას, თუ როგორ შევქმნათ ის. ბევრი პარლამენტარი არის საქმის კურსში იმ შემოთავაზებაზე, რომ ჩავრთოთ დასავლეთის ქვეყნები და მათი წარმომადგენლები, კონსტიტუციონალისტი ექსპერტების მიერ დაკომპლექტებულ საბჭოებში, რომელიც აირჩევს მოსამართლეებს. თუმცა ამ შემთხვევაში, ყველა საელჩო წარმოადგენს თავისი ქვეყნის ინტერესს სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე და არა უკრაინის ინტერესს. ვფიქრობ, შევძლებთ შეთანხმების მიღწევას, რომ თავიდან ავირიდოთ გარეშე გავლენები უკრაინულ მართლმსაჯულებაში. შესაძლოა, მივაღწიოთ კომპრომისს, რომ გამოვიყენოთ საერთაშორისო ორგანიზაცია ამისათვის. ვფიქრობ, ყველაზე მნიშვნელოვანი არის ის, რომ ჩვენი პრეზიდენტის განცხადებით, ანტიკოფუფციული სასამართლო შეიქმნება წელს. ვიმედოვნებ ეს მოხდება სათანადო შემოწმებებისა და ბალანსის დაცვით.

54

and Mr.Saakashvili. I see he has not a good company on that.

What about Ukraine-U.S. relations. When the U.S. supplied Javelin systems, how do you see the threats from Russia after that?

Well, the reaction of Russia was easy to predict. They were not happy to supply weapons to Ukraine and Georgia. Well, I would like to say that Javelins systems are only a symbolic step from the United States. We cannot win the war against Russia with Javelins only. That is clear for every military expert who can compare the military force of Russia to that of Ukraine and Georgia. It is only a symbolic step from the White House. I think that is a signal to Moscow to show the full support of United States to our States in resisting Russian aggression.

How would you assess the Donbas reintegration bill and all the noise around it?

Of course, we have a difficult position on that as well as I told you the reason is different cultural composition and lingual composition of the Ukrainian populace. That has reflected in the parliament, so we have different thoughts about that, different positions. Finally, we have had a compromise except for one pro-Russian opposition party that have voted out the draft, but we have gained 280 votes. You know 300 votes is the constitutional majority of the Ukrainian Parliament. We have enough votes to adopt the legislation for their integration. It is the first and the main goal for us, and it will successfully mark Russia as aggressor with the attendant consequences.

The IMF and the EU criticized Ukraine for her Presidential draft bill on anti-corruption court in Ukraine as well as for the delay over the anti-corruption court. What is your position on that?

Mr. Saakashvili was one of my biggest disappointment, last year.

I think the draft law will be passed by parliament but the discussion on the matter is how to create that. Many parliamentarians are aware of the proposal of some Western countries to involve their embassies in constituting expert councils to elect judges. That means that every embassy will be presenting the interest of their state on other territories not represented in the interest of Ukraine. I think we could find a compromise for that to avoid external influence for Ukrainian judiciary. Maybe we can make a compromise to use an international organization for that. I think what is most important is that our president said the Anti-Corruption Court will be created this year. I hope that it will be done with appropriate checks and balances in place.

2018 წლის Human Rights Watch-ის ანგარიში საქართველოზე ძირითადი ასპექტები და უახლესი ტენდენციები

2018 Human Rights Watch Report on Georgia – Key Features and Recent Tendencies მარი ელიაძე, რუსეთისა და აღმოსავლეთ ევროპათმცოდნეობის მაგისტრი, 2012, ოქსფორდის უნივერსიტეტი

მ

აღალი

ავტორიტეტისა

და

რეპუტაციის

მქონე

საერთაშორისო ორგანიზაცია Human Rights Watch-მა გამოაქვეყნა 2018 წლის ანგარიში საქართველოს შესახებ, რომელიც აქცენტს აკეთებს ადამიანის უფლებათა ძირითად დარღვევებსა და საკანონმდებლო სფეროში მიმდინარე პროცესებზე. ანგარიშში იკვეთება შემდეგი საკითხები: • საკონსტიტუციო რეფორმა; • პოლიციის და უსაფრთხოების სამსახურის ანგარიშვალდებულების სიმცირე; • ნარკო-პოლიტიკა; • პირადი ხელშეუხებლობის უფლება; • სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა; • შრომითი უფლებები; • მედიის თავისუფლება; • ძირითადი საერთაშორისო აქტორები. ამგვარად, მნიშვნელოვანია რამდენიმე სეგმენტის გამოყოფა და იმ გამოცდილების შეჯამება, რაც ამ მიმართულებით არსებულ გამოწვევებს პასუხობს ან შემდგომ გაუმჯობესებას საჭიროებს. საკონსტიტუციო რეფორმა აღსანიშნავია, რომ საანგარიშო პერიოდში საკონსტიტუციო რეფორმაზე კონსენსუსის არარსებობა საპარლამენტო ცხოვრების თანმდევი მოვლენა იყო. მმართველმა პარტიამ რეფორმის საყოველთაო განხილვა წამოიწყო და საშუალება მისცა საზოგადოებას ჩართულიყო პროცესში; მაგრამ ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) 2018 წლის გამოკითხვით, რესპოდენტთა 69%-ს არ ჰქონდა ინფომრაცია საკონსტიტუციო ცვლილებების მიღების შესახებ. პრეზიდენტსა და საპარლამენტო უმრავლესობას შორის არსებული ინტერესთა კონფლიქტი ტენდენციად იქცა, რაც მმართველი პარტიის მიერ ვეტოს დაძლევაში გამოიხატება. შედეგად, საპრეზიდენტო ძალაუფლება მნიშვნელობას კარგავს, ხოლო ვეტოს ძალა სუსტდება მმართველი პარტიის

MARIE ELIADZE, MSc in Russian and East European Studies, 2012, University of Oxford

T

he highly authoritative and reputable international organization Human Rights Watch, has issued the 2018 Report on Georgia, with an emphasis on major human rights and legislative developments. The report focuses on a list of important areas and they are: • Constitutional Reform; • Lack of Accountability for Police, Security Service abuse; • Drug Policy; • Right to Privacy; • Sexual Orientation and Gender Identity; • Labor Rights; • Media Freedom; • Key International Actors.

It is quite imperative to reflect on the issues, the practices and the challenges affecting the aforementioned focus areas to underscore the need for further improvement.

CONSTITUTIONAL REFORM

Remarkably, the lack of consensus on constitutional reforms has been a common factor affecting the status of the parliament throughout the reporting period. The ruling party initiated nationwide discussions on the reform and welcomed engagement of the society in the process. The recent NDI poll of 2018 however suggested that 69% of the respondents had no information on the adoption of constitutional changes.

The conflicting interests of the President and parliamentary majority has always followed a trend that ends with the ruling party overruling the vetoed decisions. Therefore, the Presidential authority is almost meaningless, and the veto power becomes weak and sidelined in a situation where the

55

მიერ საკონსტიტუციო უმრავლესობის ფლობის პირობებში. საინტერესოა, რომ რეფორმიდან მოკლე ხანში „ქართულმა ოცნებამ“ კონსტიტუციის მუხლებში დამატებითი ცვლილებების შეტანის შესახებ განაცხადა. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ პროცესი თავიდანვე არ იყო სრულყოფილი და მოისაკლისებდა შესაბამის ანალიზს. ინიცირებული კანონპროექტი პარტიებს უფლებას აძლევს შექმნან საარჩევნო ბლოკები მხოლოდ მომდევნო საპარლამენტო არჩევნებზე 2020 წელს. ასევე იგეგმება, რომ 2024 წლისთვის გაუქმდეს ე.წ. ბონუსების სისტემა, რომელიც ითვალისწინებდა გამარჯვებულისთვის იმ პარტიების საარჩევნო ხმების გადაცემას, რომლებმაც ვერ გადალახეს ბარიერი. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ვენეციის კომისია მიესალმება მმართველი პარტიის ძალისხმევას შეცვალოს ახალი კონსტიტუცია, მაგრამ ასევე ხაზგასმულია, რომ საარჩევნო რეფორმის 2024 წლისთვის გადავადება „ძალზე სამწუხაროა“ და წარმოადგენს „ძირითად წინაღობას“ კონსენსუსის მიღწევისათვის. პოლიციის და უსაფრთხოების სამსახურის ანგარიშვალდებულების სიმცირე პოლიციისა და უსაფრთხოების სამსახურის მიერ ძალის გადამეტება სამოქალაქო საზოგადოებასა და საქართველოს მოქალაქეებში მზარდ შეშფოთებას იწვევს. აღნიშნული სექტორების წარმომადგენელთა მიმართ უკმაყოფილება გამოიწვია ცალკეულმა შემთხვევებმა, მათ შორის პანკისში ჩატარებულმა სპეც-ოპერაციამ და სხვა ინციდენტებმა საქართველოში. ეს შემთხვევები პოლიციის და უსაფრთხოების სამსახურის მიერ დაკავებული პირების ცემით ან ფატალური შედეგით დასრულდა. ანგარიშში აღნიშნულია „დამოუკიდებელი ეფექტური მექანიზმის“ არარსებობა, რომელიც გამოიძიებს შესაძლო დანაშაულებს, დასკვნის სახით კი ნათქვამია, რომ „გამოძიების ჩატარების შემთხვევაში ხდება ნაკლები სიმძიმის ბრალის დადგენა და არათანაზომიერი სასჯელის გამოტანა, რომელიც იშვითად სრულდება გამამტყუნებელი განაჩენით. ხელისუფლება ხშირად უარს ამბობს მსხვერპლის სტატუსის მინიჭებაზე მათთვის, ვინც ირწმუნება, რომ ძალის გადამეტებას ჰქონდა ადგილი, რაც არ ქმნის შესაძლებლობას გადაიხედოს საგამოძიებო დოკუმენტები.“ აღსანიშნავია, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტრომ უკვე გააჟღერა ახალი ინიციატივის შესახებ, რომელიც ითვალისწინებს დამოუკიდებელი ორგანოს შექმნას პოლიციის მიერ ძალის გადამეტების საქმეების შესასწავლად.

2018 წლის თებერვლის ინიციატივის მიხედვით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის სამსახური გარდაიქმნება და პასუხისმგებელი იქნება ზედამხედველობაზე, რათა უზრუნველყოს რეფორმის დინამიური განხორციელება. რეფორმის აუცილებლობას ასევე ამყარებს ის ფაქტი, რომ 2016 წლის ნოემბრიდან დღემდე საქართველოს ახალგზარდა იურისტთა ასოციაციამ პოლიციის მიერ წამებისა და

56

ruling party has a constitutional majority.

Interestingly, shortly after the reform, the Georgian Dream initiated other amendments to constitutional provisions. This showed that the previous process lacked perfection and due analysis earlier before it was implemented. The proposed bill allows the parties to form election blocs only for the next parliamentary election in 2020. In addition, the bonus system, which entails transfer of votes of the parties that fail to cross the parliamentary threshold entirely to the winner, is proposed to be canceled by 2024.

The report notes that the Venice Commission welcomed the ruling party’s commitment to amending the new constitution, but the postponement of electoral reforms until 2024 is ‘highly regrettable’ and ‘a major obstacle’ to reaching consensus.

LACK OF ACCOUNTABILITY FOR POLICE, SECURITY SERVICE ABUSE

The abuse of power by police and security service has caused growing concerns in the civil society and among citizens of Georgia, who often voice displeasure towards the representatives of the sector, as demonstrated by different cases. The special operation in Pankisi and different incidents elsewhere in Georgia, are most notable events that ended with beatings or death of persons held in the custody by the side of police and security service.

The report indicates the absence of “effective independent mechanisms,” that would investigate the possible crimes. and reach conclusions as touching them. “Investigations, if launched, often lead to charges that carry lesser, inappropriate sanctions, and rarely result in convictions. Authorities often refuse to grant victim status to those who allege abuse, depriving them the opportunity to review investigation files later.”

It should be noted that the Ministry of Internal Affairs has already voiced a new initiative that foresees the establishment of an independent body for the study of the police abuse. According to the initiative, by February 2018, the Office of the Personal Data Inspector will be transformed and put in charge of the supervision to facilitate the smooth reform process. The need for reform is also underscored by the fact, that the Georgian Young Lawyers’ Association (GYLA) received at least 20 allegations of torture and ill-treatment by police, and 5 by prison staff since November 2016 to date. In addition, at the ombudsman’s request, the prosecutor’s office launched investigations into 63 cases of alleged torture and ill-treatment since 2014, “but the investigations did not lead to a single criminal prosecution,” – the report reads.

Significant attention is dedicated to the issue of Azerbaijani

ცუდად მოპყრობის მინიმუმ 20 საქმე განიხილა, ასევე ხუთი საქმე უკავშირდებოდა პენიტენციალური დაწესებულების პერსონალს. აგრეთვე, სახალხო დამცველის მოთხოვნის შესაბამისად, 2014 წლიდან დღემდე პროკურატურამ საქმე აღძრა წამებისა და ცუდად მოპყრობის 63 საქმეზე, „მაგრამ არც ერთ შემთხვევაში არ დამდგარა სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგელობა,“ - აღნიშნულია ანგარიშში. მნიშვნელოვანი ყურადღება ეთმობა აზერბაიჯანელი ჟურნალისტისა და პოლიტიკური აქტივისტის ბატონი ავგან მუხთარლის საქმეს, რომელიც თბილისის ცენტრიდან გაუჩინარდა. სიტუაცია განსაკუთრებით დაიძაბა მას შემდეგ, რაც ბატონმა მუხთარლიმ საქართველოს მთავრობა მის გატაცებაში დაადანაშაულა, რომელიც, ჟურნალისტის თქმით, თანამშრომლობდა პრეზიდენტ ალიევთან სპეც-ოპერაციის დაგეგმვისა და განხორციელების მიზნით. მმართველმა პარტიამ ამ განცხადებას „უსაფუძვლო“ უწოდა და ჟურნალისტი ბრალდებებისთვის გააკრიტიკა; სამოქალაქო საზოგადოებამ თავის მხრივ საქართველოს პარლამენტში დროებითი საგამოძიებო კომისიის შექმნა მოითხოვა. პარლამენტის თავმჯდომარის ბატონი ირაკლი კობახიძის თქმით „საგამოძიებო კომისიის შექმნა მოითხოვს ადეკვატურ ანალიზს. ამ დროისთვის ვიცით, რომ მოთხოვნა დაკმაყოფილებულია გამოძიების შინაგან საქმეთა სამინისტროდან პროკურატურაში გადაცემის კუთხით და ეს უკანასკნელი გამოძიების პროცესს აწარმოებს.“ პარლამენტის თავმჯდომარემ ასევე განმარტა, რომ სრულყოფილი გამოძიება შესაბამის დროს მოითხოვს. ანგარიშში ხაზგასმულია ევროპარლამენტის 2017 წლის ივნისის რეზოლუციის მნიშვნელობა, რომელიც გმობს ბატონი მუხთარლის გატაცებას და საქართველოს ხელისუფლებას მოუწოდებს უზრუნველყოს გამოძიების შედეგიანი პროცესი მის გაუჩინარებასთან დაკავშირებით. ნარკო-პოლიტიკა მართალია 2017 წლის ივლისში პარლამენტმა ცვლილება შეიტანა კანონში, რომელიც 70 გრამამდე კანაფის ფლობაზე პატიმრობას აღარ აწესებს, მაგრამ კანონის თანახმად კანაფის უფრო დიდი ოდენობით ფლობა სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას უკავშირდება. ამან სხვა სირთულეებს მისცა საფუძველი. ბატონი გიორგი გიორგანაშვილის (ბახალას) საქმემ საკითხს უფრო მეტი სიმწვავე შესძინა - ბრალდებულმა პოლიცია დაადანაშაულა ნარკოტიკების ჩადებაში, რის გამოც მას 8 წლიანი პატიმრობა ელის. ამგვარი დაკავებები უფრო ფართო მასშტაბით ხდება, რაც ზრდის სახალხო პროტესტს ხალხი მოითხოვს ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაციას და დეკრიმინალიზაციას რათა არაადამიანური და შეუსაბამო ბრალდებები თავიდან იქნას აცილებული. ანგარიშის ეს ნაწილი მიუთითებს არაპროპორციულად გრძელვადიანი პატიმრობის არსებობაზე, ამკრძალავ ჯარიმებზე და უფლებათა შელახვაზე. აღნიშნულია, რომ პოლიცია ასობით ადამიანს აიძულებს „ნარკო-ტესტის ჩატარებას, რომელიც რიგ შემთხვევებში მათი 12 საათიანი პატიმრობით სრულდება.“

journalist and political activist Mr. Afgan Mukhtarli, who vanished from central Tbilisi. The situation acerbated especially after Mr. Mukhtarli accused the Georgian government of its involvement in his abduction, who, according to the journalist, cooperated with President Aliyev, over the planning and execution of the special operation. The ruling party dismissed the allegation as ‘groundless’ and criticized the journalist for his accusations, whereas the civil society insisted on the creation of a temporary investigation commission in the Parliament of Georgia. According to the Speaker of the Parliament Mr. Irakli Kobakhidze, “the creation of an investigation commission requires adequate analysis. By now, we know that the need to transfer the investigation from the Ministry of Internal Affairs to the Prosecutors Office has already been addressed and the latter is now in charge of the investigation process.” The Speaker of the Parliament has also elaborated that the full investigation requires due time.

The report underlines the importance of the European Parliament resolution in June 2017 that condemned the abduction of Mr. Afgan Mukhtarli, and urged the Georgian authorities to ensure an effective investigation into his disappearance in Georgia.

DRUG POLICY

Even though the parliament amended legislation in July 2017 to remove imprisonment as a penalty for cannabis possession of up to 70 grams, it regarded it as a felony for larger amounts and that has led to further complications. The recent case of Mr. Giorgi Giorganashvili (Bakhala), has added much trouble to the topic, with arguments that the police has forcefully tucked large amount of drugs on him. As a result, he is facing up to 8 years of imprisonment. Similar arrests have indeed happened on a larger scale and that has led to series of public protests, with a demand for the decriminalization and further liberal stances on drug policies, in order to avoid inhumane and irrelevant drug-related charges.

This section of the report refers to the disproportionally long sentences, prohibitive fines and deprivation of other rights, noting that police has compelled thousands of people “to take drug tests, in some cases by detaining them for up to 12 hours.”

LABOR RIGHTS

The lack of safety measures and instructions at workplace has caused the death or injuries of workers in Georgia. These tendencies started to unfold especially in the last period, when dozens of workers risked their lives due to inadequate work conditions. The students and civil society, along with the workers unions protested the labor rights recently in a rally,

57

შრომითი უფლებები საქართველოში სამუშაო ადგილებზე უსაფრთხოების ზომებისა და ინსტრუქციების არარსებობა მუშათა სიკვდილიანობას და დაზიანებას იწვევს. ფაქტები განსაკუთრებით უკანასკნელ პერიოდში გახშირდა, როდესაც ათეულობით მუშა დაიღუპა, არასათანადო სამუშაო პირობების გამო. სტუდენტებმა და სამოქალაქო საზოგადოებამ, პროფესიული კავშირების თანამშრომლებთან ერთად შრომითი უფლებები გააპროტესტეს და მოითხოვეს სექტორის რეფორმირება. სახალხო დამცველის მონაცემებით გასულ ხუთი წლის მანძილზე 270 ადამიანი (აქედან 18 მათგანი 2017 წლის პირველ ნახევარში) დაიღუპა საფრთხის შემცველი სამუშაო პირობების გამო. ანგარიშში ნათქვამია, რომ სახალხო დამცველმა და არასამთავრობო ორგანიზაციებმა გააკრიტიკეს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს შრომის ინსპექციის დეპარტამენტი „სტანდარტების უზრუნველყოფის აღმასრულებელი ორგანოს არარსებობის გამო, რის საფუძველზეც ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვისთვის ქმედითი ზომების მიღება ვერ მოხერხდა.“ მათ ასევე აღნიშნეს, რომ გამოძიება სამუშაო ადგილებზე მომხდარ ინციდენტებზე „იშვიათად აწესებს პასუხისმგებლობას.“ მედიის თავისუფლება სიტყვის თავისუფლება, როგორც დემოკრატიის არსებითი კომპონენტი სენსიტიური საკითხია, როგორც ეს უკვე დადასტურდა „რუსთავი 2“-ის საქმით და საქართველოში მოქმედი სხვა ტელევიზიების, მათ შორის „ტვ პირველის“ და „იბერიის“ გარშემო მიმდინარე მოვლენებით. ამ მიმართულებით, ჟურნალისტები საუბრობდნენ მედია გარემოზე სახელისუფლებო ზეწოლის შესახებ. 2018 წლის 22 თებერვალს „ქართულმა ოცნებამ“ დაძლია ვეტო მაუწყებლის შესახებ კანონში შესატან ცვლილებებზე, რის საფუძველზეც სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებულ საქართველოს საზოგადოებრივ მაუწყებელს ენიჭება მეტი ძალაუფლება, ისევე როგორც კომერციული რეკლამის უფლება. საჯარო განხილვაში ასევე დომინირებდა „რუსთავი 2“-ს საქმის ირგვლივ არსებული ვნებათაღელვა. შესაბამისად, არსებობს მზარდი შიში, რომ მედიის თავისუფლების პრინციპის დაცვა მომავალში გართულდება. მიმდინარე წლის თებერვლის გამოსვლაში ამერიკის შეერთებული შტატების ელჩმა ბატონმა იან კელიმ ხაზი გაუსვა მედიის თავისუფლების, როგორც დემოკრატიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილის არსებობას, რომელიც საჭიროებს შემდგომ გაძლიერებას, რათა საქართველოში უზრუნველყოფილი იყოს დემოკრატია, რადგან მისი თქმით „დემოკრატია არ არსებობს დამოუკიდებელი მართლმსაჯულების და მედიის გარეშე.“ ანგარიში მიუთითებს საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და ინსტიტუტების მიერ გამოთქმულ შეშფოთებაზე. „ევროპის დამოუკიდებელი მედიის შესახებ თავის იანვრის რეზოლუციაში

58

demanding the reformation of the sector.

According to the ombudsman, 270 people died in the past five years because of unsafe working conditions, 18 of them in the first half of 2017. The report notes, that the ombudsman and NGOs criticized the Labor Inspection Department under the Ministry of Labor, Health, and Social Affairs, for having “no executive authority to enforce standards, thus failing to introduce effective health and safety measures at the workplace,” emphasizing that investigations into workplace incidents ‘rarely lead to accountability.’

MEDIA FREEDOM

Freedom of speech, as one of the essential components of democracy is a sensitive topic, as demonstrated by the case of Rustavi 2 TV channel, and recent situations with respect to different television channels in Georgia such as TV Pirveli

and Iberia, with journalists indicating about the presence of pressure from the authorities and their desire to shape the media environment. On February 22, 2018, the Georgian Dream overruled the veto on amendments to the Broadcasting Law, which enabled the state-financed Georgian Public Broadcaster (GPB), to gain more authority and power as well as the right of commercial advertising.

The trouble around Rustavi 2 TV channel has dominated the public discussions too. Hence, there is a growing fear that the process of upholding the principle of media freedom will be further complicated. In his late February speech, the US Ambassador to Georgia, H.E. Jan Kelly, has emphasized media freedom as one of the important elements of democracy, that needs further strengthening to ensure democracy in Georgia, noting that “there is no democracy without independent judiciary and media.”

ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეამ ხაზი გაუსვა „რუსთავი 2“-ის მესაკუთრეობის შესახებ დავას, და მოუწოდა საქართველოს განაგრძოს საზოგადოებრივი და კერძო მედიის დამოუკიდებლობის და მრავალფეროვნების გაძლიერება. მარტში უზენაესი სასამართლოს მიერ „რუსთავი 2“-ის საქმეზე განაჩენის გამოტანის შემდეგ ევროპის უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის წარმომადგენელმა მედიის თავისუფლების საკითხში მოუწოდა ხელისუფლებას ხელი შეეწყო მედიის დამოუკიდებლობისა და პლურალიზმისთვის. ადამიანის უფლებათა საბჭოს მიმართ გაკეთებულ სექტემბრის ანგარიშში ადამიანის უფლებათა საკითხებში გაერო-ს უმაღლესმა კომისარმა აღნიშნა დამოუკიდებელი ‘ჩარჩოს’ არარსებობა საქართველოში, რომელიც შეისწავლის წამებისა და ცუდად მოპყრობის, პირადი ხელშეუხებლობის დარღვევების უფლებას და მედიის თავისუფლებას.“ რას გულისხმობს HRW-ის ანგარიში რეალურად? ტრადიციულად, HRW-ის მსოფლიო ანგარიში ასახავს იმ წუხილებს, რაც კონკრეტულ ქვეყნებთან დაკავშირებით არსებობს, ნაცვლად პოზიტიური პრაქტიკის განხილვისა. სწორედ ამ მიზეზით, სხვადასხვა პოლიტიკური თანამდებობის მქონე პირებმა საპარლამენტო უმრავლესობიდან მისი შინაარსის მიმართ უკმაყოფილება გამოთქვეს, რადგან მათი თქმით ანგარიში გასცდა ადამიანის უფლებათა სფეროს და პოლიტიკური განცხადებები გააკეთა. რეალურად, პოლიტიკა განსაზღვრავს ადამიანის უფლებათა ძირითად ასპექტებს და ნათელყოფს იმ რისკებს, რასაც პროცესი სხვადასხვა სფეროში აწყდება. შესაბამისად, საკმაოდ სამართლიანია ამ გამოწვევების გამოკვეთა და საკანონმდებლო პროცესების სწორი შეფასება, რასაც საბოლოოდ შეუძლია განსაზღვროს ქვეყანაში არსებული ადამიანის უფლებათა მდგომარეობის მომავალი. უფრო ფართო ხედვით, ანგარიში შეიძლება შეფასდეს როგორც საქართველოს შიდა მდგომარეობის რეალისტური, მაგრამ ამავე დროს მკაცრი შეფასება - წინა ვერსიებისგან განსხვავებით, ის ადამიანის უფლებათა სიტუაციის ნაკლებად დამაიმედებელ მდგომარეობას ასახავს. რადგან არჩევნები და სიტყვის თავისუფლება დემოკრატიის სასიცოცხლოდ მნიშნველოვანი ნაწილებია, ლიბერალური ფასეულობების კლება ანგარიშში დადებითად არ წაადგება საქართველოს დემოკრატიულ განვითარებას. პოლიტიკური ექსპერტები უკვე მიანიშნებენ აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ადამიანის უფლებათა ანგარიშის ანალოგიურ ხასიათზე, რომელი მნიშვნელოვანწილად აისახება საქართველოს ამომავალი დემოკრატიის შეფასებაზე. HRW-ის ანგარიშის გამოსვლის შემდეგ, გავლენიანმა საერთაშორისო ორგანიზაცია AMNESTY INTERNATIONAL-მა თავის ანგარიშში ასევე ყურადღება დაუთმო გამოწვევებს ადამიანის უფლებათა სფეროში, სადაც ადამიანის უფლებათა დარღვევებს რამდენიმე ქვეთავი ეთმობა. ამიტომ ძალზე მნიშვნელოვანია ძველი პრაქტიკიდან ახალ, პოზიტიურ მიდგომაზე გადასვლა და შესაბამისი დღის წესრიგის შემუშავება ადამიანის უფლებათა დაცვის კუთხით.

The report makes a reference to the number of concerns voiced by international organizations and institutions. “In its January resolution on media freedom in Europe, the Parliamentary Assembly of the Council of Europe highlighted concerns about the Rustavi 2 ownership dispute, and called on Georgia ‘to continue strengthening the independence and diversity of the public and private media.’ In March, following the Supreme Court ruling on Rustavi 2, the Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE), representative on media freedom called on the authorities to ensure media independence and pluralism. In his September report to the Human Rights Council, the United Nations High Commissioner for Human Rights highlighted Georgia’s lack of an independent ‘framework’ to investigate torture and ill-treatment, violations of the right to privacy, and media freedom.”

WHAT DOES THE HRW REPORT ACTUALLY IMPLY?

Traditionally, the HRW world reports focus on concerns that are distinguishable in certain countries, albeit making a sole reference to positive practices. For this very reason, different political actors from parliamentary majority voiced displeasure towards the content, claiming that the report has gone beyond the outreach of human rights and made some political statements. Indeed the politics determine the essential aspects of human rights and mitigate the risks the process faces in different dimensions. Consequently, it is reasonably fair to mark out those challenges and give assessment to legislative proceedings that does have a capacity to determine the future of the human rights situation in the country.

In a broader view, the report might be assessed as a realistic, yet strict overview of the internal situation in Georgia and unlike the earlier versions, it reflects less advantageous position of the overall human rights situation in the country.

Considering that elections and freedom of speech are vital elements of democracy, the decline of liberal values featuring in the report, would not contribute to the democratic evolution of Georgia. Political commentators already hint on the similar content of the upcoming US State Department’s Human Rights Report that will be similar to the HRW’s position and would make a significant influence on the measurement of Georgia’s emerging democracy. After the release of the HRW Report, the influential international organization Amnesty International has devoted its attention to major human rights challenges in its report too, with several chapters focusing on human rights violations. Hence, it would be critically important to take effective measures for the transition of old practices to new, positive attitudes and applicable human rights agenda.

59

შრომითი უუფლებობა და რეფორმის საჭიროება

Labour Rights and the Need for Reformation of the Sector მარიკო კობახიძე,

MARIKO KOBAKHIDZE, Phd student in Legal Studies at Caucasus University

კავკასიის უნივერსიტეტის სამართლის პროგრამის დოქტორანტი

ა

დამიანის უფლებათა დამცველი საერთაშორისო ორგანიზაციები გამუდმებით მიუთითებენ საქართველოში სამუშაო ადგილებზე რეგულაციების გამკაცრებისა და დამოუკიდებელი მარეგულირებელი ორგანოს მიერ მათი ეფექტური მონიტორინგის საჭიროებაზე, რადგან სამუშაოს შესრულების დროს დაღუპულთა სტატისტიკა შემზარავია. შინაგან საქმეთა სამინისტროს ოფიციალური მონაცემებით 2011-2015 წლებში საწარმოო შემთხვევების შედეგად დაიღუპა 212 და დაშავდა 691 დასაქმებული მსგავსი სტატისტიკა შენარჩუნდა უახლოეს წლებშიც. წელს კი, გასულ ორ თვეში საწარმოო უბედური შემთხვევის შედეგად 6 მუშა დაიღუპა. დაღუპვის და მძიმედ დასახიჩრების შემთხვევების მიღმა მედიისთვის და საზოგადოებისთვის შეუმჩნეველი რჩება დასაქმების ადგილებზე არსებული მძიმე და მავნე სამუშაო პირობების გამო დასაქმებულებისათვის განვითარებული პროფესიული დაავადების არაერთი შემთხვევა, რაც არ იწვევს ადამიანის უეცარ სიკვდილს. თუმცა, მძიმედ აზიანებს ჯანმთრებლობას, ავითარებს ქრონიკულ და მწვავე დაავადებებს და ადამიანს შრომისუუნაროს ხდის. სამუშაო ადგილებზე არსებული პრობლემები, განსაკუთრებით კი, უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული საკითხები, ყველაზე დიდი გამოწვევაა ქართული სახელმწიფოსათვის. იმისათვის, რომ სამუშაო ადილზე დასაქმებულები დაცული იყვნენ საფრთხისა და ფატალური შედეგებისგან, აუცილებელია სახელმწიფოს მიერ შემუშავებულ იქნეს ეფექტური საშუალება მსგავსი შემთხვევების პრევენციისთვის. ამისათვის კი აუილებელია არსებობდეს უსაფრთხოების ნორმების მაღალი სტანდარტები, რათა ეს საკითხები მინდობილი არ იყოს დამსაქმებლის კეთილ ნებაზე და მათ შეხედულებებზე. ჯანდაცვისა და უსაფრთხოების სფეროში კანონმდებლობის ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტი მისი განხორციელებაა. სახელმწიფოებმა ყველა ღონე უნდა იხმარონ, რათა ყველანაირ სამუშაო სიტუაციაში (რომელიც არ წარმოადგენს გამონაკლისს) უზრუნველყონ კანონით განსაზღვრული ყველა სტანდარტის აღსრულება. ცხადია, სახელმწიფოებმა თანდათანობით უნდა შეამცირონ დასაქმებისას გამონაკლისი სფეროების რაოდენობა. შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია მოუწოდებს ე.წ. „შრომის ინსპექტორატებს”, თვალყური ადევნონ შესაბამისი სამართლის (მაგალითად, 1947 წლის №81 კონვენციის) აღსრულებას, მოითხოვს, რომ ინსპექტორები სათანადოდ იყვნენ მომზადებულნი, მათი რაოდენობა საკმარისი იყოს და რომ მათ ჰქონდეთ საკმარისი ძალაუფლება საიმისოდ, რომ არ აღიქმებოდნენ სიმბოლური ორგანოს წარმომადგენლებად.

60

I

nternational human rights organizations are constantly pointing out that they need effective monitoring of workplace regulations and independent regulatory bodies in Georgia, as statistics of those killed while at work are terrible.

According to the official data of the Ministry of Internal Affairs, 212 died and 691 became injured because of industrial incidents from 2011-2015. Similar statistics were maintained in the years that followed too. In the past two months, six workers have been killed because of work related accidents.

Beyond the deaths and serious casualties, the media and society have not noticed the severe and harmful working conditions on employment sites, where many cases of life-threatening diseases developed for most employees.

Although most of the conditions do not lead to death immediately, it badly damages health, and leads to the development of chronic and acute diseases and makes people feel dysfunctional.

Problems at workplace, especially security issues, are the biggest challenge for the Georgian State. In order to ensure that workers at workplace are protected from hazard and fatal consequences, it is necessary for the State to develop an efficient way to prevent such incidents. To this end, there is a high standard of safety norms to ensure that these issues are not entrusted to the good will of the employers and their opinions.

The most important aspect of health care and safety legislation is its implementation. States must take every effort to ensure that all the working conditions (which are not exceptions) ensure the execution of all standards as prescribed by law. Obviously, the States should gradually reduce the number of exceptions in employment. International Labor Organization continues to call on so-called "Labor Inspectors" to observe the enforcement of appropriate law (e.g., the No. 81 Convention. 1947) requires that the inspectors be properly trained, their numbers sufficient, and that they have sufficient power to operate on their own and not as representatives of any symbolic authority.

Unfortunately, there is no national level policy on labor,

სამწუხაროდ, საქართველოში სახელმწიფო დონეზე არ არის შემუშავებული შრომის, ჯანმრთელობისა და სამუშაო გარემოს შესახებ თანმიმდევრული ეროვნული პოლიტიკა. ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერის შემდეგ, 2015 წლის მარტში შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროში შრომის პირობების ინსპექტირების დეპარტამენტი შეიქმნა. აღნიშნული ქმედება დადებითად უნდა შეფასდეს, ვინაიდან, ქვეყანაში შრომითი ინსპექცია 2005 წლიდან გაუქმებული იყო და ასეთი ტიპის ფუნქციების მქონე ადამიანები, ფაქტობრივად საერთოდ გავიდნენ სისტემიდან. შრომის ინსპექცია 2006-დან 2015 წლამდე რეალურად არ არსებობდა როგორც ინსტიტუტი. თუმცა აღნიშნული დეპარტამენტის შექმნის მიზეზი ქვეყანაში საწარმო ტრავმებით დაშავებულთა და დაღუპულთა მაღალი რიცხვი არ გამხდარა. შრომის ინპექტირების სისტემის ჩამოყალიბება სწორედ ასოცირების ხელშეკრულებით დაკისრებული ვალდებულებების ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილია. შრომის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, ევროკავშირის დირექტივებით გათვალისწინებული სამათლებრივი ნორმების ასახვა 2020 წლამდე, ეტაპობრივად უნდა განხორციელდეს საქართველოს შესაბამის მარეგულირებელ სამართლებრივ აქტებში.

2017 წლის 5 ივნისს საქართველოს მთავრობამ პარლამენტში დაარეგისტრირა კანონპროექტი - „შრომის უსაფრთხოების შესახებ”, რომლის ავტორი შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური უზრუნველყოფის სამინისტროა. აღნიშნული კანონის მიზანია უზრუნველყოს დასაქმებულთა სიცოცხლის და ჯანმრთელობის დაცვის ეფექტური გარანტიები. კანონპროექტი საწარმოებში ახალი თანამდებობის — შრომის უსაფრთხოების სპეციალისტის შემოღებასაც ითვალისწინებს. საწარმოში, სადაც 100-ზე ნაკლები კაცი იმუშავებს, გათვალისწინებული იქნება ერთი სპეციალისტი, ხოლო თუ საწარმოში 100-ზე მეტი კაცი იქნება — სპეციალისტების სამსახური. ინიცირებული კანონპროექტი განსაზღვრავს შრომის ბაზარზე არსებული საწარმოებისთვის შრომის უსაფრთხოების კუთხით წესებსა და რეგულაციებს. ამასთანავე, კონკრეტდება დამსაქმებლისა და დასაქმებულის უფლება-მოვალეობები, ვალდებულებები და პასუხისმგებლობის ფარგლები. კანონპროექტის მეორე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, აღნიშნული კანონი ვრცელდება მომეტებული საფრთხის შემცველ, მძიმე, მავნე და საშიშპირობებიან სამუშაოებზე, რომელთა ჩამონათვალს კანონის ამოქმედებიდან 3 თვის ვადაში განსაზღვრავს საქართველოს მთავრობა. კანონპროექტის თავდაპირველ ვერსიაში აღნიშნული იყო, რომ ეს კანონი ვრცელდებოდა “მძიმე, მავნე და საშიშპირობებიან სამუშაოზე”, ახალი ვერსიით ამ ჩამონათვალს წინ დაემატა “მომეტებული საფრთხის შემცველი”, რითაც, კიდევ უფრო დავიწროვდა კანონის გავრცელების არეალი. რა თქმა უნდა, დადებითად უნდა შეფასდეს ის ფაქტი, რომ მთავრობა ცდილობს შრომის უსაფრთხოების მხრივ ახალი ნაბიჯების გადადგმას და გარკვეულ წილად პასუხობს საერთაშორისო აქტით გათვალისწინებულ ვალდებულებებს. თუმცა, ამავე დროს აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ აღნიშნული კანონის პროექტი შეიცავს მნიშვნელოვან ხარვეზებს.

health and work environment in Georgia. After signing the Association Agreement, the Labor Conditions Inspection Department was created in March 2015 by the Ministry of Labor, Health and Social Affairs. This action should be assessed positively, since labor inspection in the country has been abolished since 2005 and people with such type of functions actually get out of the system. The Labor Inspectorate from 2006 to 2015 did not exist as an institution.

It should be noted that the reason for the creation of this department was not a high number of casualties in the country. The establishment of a labor inspection system is one of the components of the Association Agreement.

Reference to the EU's Directive norms should be carried out gradually in the relevant regulatory legal acts of Georgia until 2020.

On June 5, 2017, the Government of Georgia registered a draft law on "Labor Safety", under the Ministry of Labor, Health and Social Affairs. The purpose of this law is to provide effective guarantees for the life and health of employees.

The draft law envisages introduction of new positions in the enterprises - labor safety specialist. In the enterprise, where less than 100 people will work, one specialist will be considered, and if there are more than 100 people in the enterprise - specialists' service.

The initiated bill determines the rules and regulations for labor safety in the labor market. At the same time, the rights and obligations of the employer and the employee, the liabilities and the scope of responsibility. According to the second paragraph contained in the second article of the draft law, the law applies to the hazardous and harmful works that the Government of Georgia determined within three months after the enactment of the law. In the initial version of the draft law, this law was circulating in the "hard, harmful and hazardous work", with the new version, "greater threats", were added to this list, thereby further narrowing the area of law.

Of course, it should be assessed positively that the Government is trying to make new steps on safety and to respond to certain obligations under international law.

However, at the same time, it is noteworthy that the draft law distinguishes significant gaps.

The draft law is very limited and it does not apply to every employee's place as long as the law does not apply to all employers, but only for the hazardous and harmful jobs that have already been mentioned, the Government of Georgia will push to approve those ones within three months after the enactment of the law. This is unjustified differentiation

61

კანონპროექტი ძალიან ლიმიტირებულია და ის არ ვრცელდება ყველა დასაქმების ადგილზე, რამდენადაც კანონი ვრცელდება არა ყველა დამსაქმებელზე, არამედ მხოლოდ იმ მომეტებული საფრთხის შემცველ, მძიმე, მავნე და საშიშპირობებიან სამუშაოებზე, რომელთა ნუსხასაც როგორც უკვე აღინიშნა, კანონის ამოქმედებიდან 3 თვის ვადაში საქართველოს მთავრობა დაამტკიცებს. აღნიშნული კი, დასაქმებულთა გაუმართლებელ დიფერენცირებას ახდენს და არათანაბარ მდგომარეობაში აყენებს იმ ადამიანებს, რომლებიც მთავრობის მიერ დამტკიცებულ სამუშაოების ნუსხაში არ მოხვდებიან. რაც, მათი კანონის მოქმედების სფეროდან გამორიცხვას ნიშნავს. ამასთანავე, არ შეიძლება ყურადღება არ გამახვილდეს იმ ფაქტზე, რომ რამდენადაც, კანონის მოქმედების არეალი სრულად მთავრობის მიერ დადგენილ ნუსხაზეა დამოკიდებული, მას შეუძლია დაავიწროოს ან გააფართოვოს კანონის მოქმედების სფერო. კანონის პროექტის მიხედვით, ყველა პირი, რომელიც საქართველოს მთავრობის დადგენილების შესაბამისად აწარმოებს მძიმე, მავნე და საშიშპირობებიან სამუშაოებს, ვალდებული იქნება საქმიანობა შესაბამისი საქმიანობის ეკონომიკურ საქმიანობათა რეესტრში დაარეგისტრიროს. ამ რეგისტრაციის გარეშე მძიმე, მავნე და საშიშპირობებიანი სამუშაოების საქმიანობის განხორციელება აკრძალული იქნება. ამსთანავე, მსგავსი ტიპის სამუშაოების განხორციელება ამ საქმიანობის რეგისტრაციის გარეშე ან საქმიანობასთან დაკავშირებული ნებისმიერი რეგისტრირებული მონაცემის შეცვლის ეკონომიკურ საქმიანობათა რეესტრში აუსახველობა დამსაქმებლის 500 ლარით დაჯარიმებას გამოიწვევს, ხოლო იმავე ქმედებას, ჩადენილს განმეორებით, 1 000 ლარის ოდენობით დაჯარიმება მოჰყვება. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ინსპექტირების მექანიზმს არა გააჩნია დასაქმების ადგილებზე უპირობო დაშვების სამართლებრივი მექანიზმი, ვინაიდან უმეტეს შემთხვევაში მას სჭირდება სასამართლოს ნებართვა. მოსამართლე ბრძანებას გასცემს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ზედამხედველი ორგანო მას წარუდგენს შესაბამის ინფორმაციას დასაბუთებული და საფუძვლიანი ეჭვით მეწარმის მიერ კანონმდებლობის მოთხოვნების დარღვევის შესახებ. ბუნებრივია, შემოწმების განხორციელების გარეშე ზედამხედველ ორგანოს უკიდურესად გაუჭირდება ასეთი საფუძვლის შექმნა. მოსამართლე ვალდებულია მეწარმეს წინასწარ გაუგზავნოს შეტყობინება და საქმის მასალები, რის შემდეგაც ის საკუთარ მოსაზრებებს წარადგენს წერილობით. თუ აღნიშნული პროცედურის შედეგად მაინც გამოიცა მოსამართლის ბრძანება, ზედამხედველი ორგანო უფლებამოსილია შეამოწმოს მეწარმე მხოლოდ იმ საკითხთან დაკავშირებით, რომლის შესახებაც არსებობს მოსამართლის ბრძანება. თუ მეწარმე არ დაუშვებს ზედამხედველ ორგანოს შესამოწმებლად, პირველ ჯერზე გათვალისწინებულია გაფრთხილება, მეორე ჯერზე კი ჯარიმა 200 ლარის ოდენობით. ხელშეშლის მომდევნო შემთხვევებზე კანონპროექტში საერთოდ არ არის საუბარი, მოსამართლის ბრძანება კი მოქმედებს მხოლოდ 15 დღე. თუ ზედამხედველობის ორგანომ მაინც მოახერხა მეწარმის

62

of the employed people and puts them in unequal positions that do not fall into the list of works approved by the government. Which means exclusion from their sphere of action. Furthermore, it cannot be emphasized on the fact that, as far as the area of action is fully dependent on a government-appointed list, it may limit or extend the scope of the law.

According to the draft law, every person who performs severe, harmful and dangerous works in accordance with the Government of Georgia shall be obliged to register activities in relevant economic sectors. Without this registration, it is prohibited to carry out any work tagged as severe, harmful and hazardous works. In this case, the implementation of such activities without registration of these activities or any registration of any activity related to the activity will be subject to fines payable by the employer in the register of economic activities to the tune of 500 GEL and the same action will be penalized with a penalty of 1 000 GEL. It is noteworthy that the inspection mechanism does not have legal mechanism for unconditional access to employment sites, because in most cases it needs a court permission.

The judge shall issue an order only if the supervisory body submits the relevant information on reasonable grounds and reasonable doubt on the violation of the requirements of the law by the entrepreneur. It is naturally impossible to supervise the supervisory body without the inspection.

The judge is obliged to forward the notification to the entrepreneur and the case materials, after which he submits his own observations in writing. If the judge's order has been issued because of the above procedure, the supervisory body is entitled to examine the entrepreneur only on the issue concerning the judge's order. If the entrepreneur does not allow the supervisory body to check, the first time a warning would be provided, and a fine of 200 GEL the second time. In the next cases of interference, the draft law does not speak at all and the judge's order is only 15 days. If the supervisory body is still able to verify the entrepreneur and find a breach, to check whether the breach has been eradicated, he will have to appeal to the court again. Labor Inspection will only check the high risk objects without court decision. This reduces the chances of immediate and effective reaction from the supervisory body. The absence of a mechanism of unconditional access to the employment place, especially in cases where there is risk of life and health of the employee underscores the effective supervision of the labor supervisory body and significant weakening, which also contradicts the standards set by the International Labor Organization (ILO).

შემოწმება და დარღვევის აღმოჩენა, იმის გადასამოწმებლად, აღმოფხვრილია თუ არა დარღვევა, კვლავ სასამართლოსთვის მიმართვა მოუწევს. შრომის ინსპექცია მხოლოდ მაღალი რისკის მქონე ობიექტებს შეამოწმებს სასამართლო გადაწყვეტილების გარეშე. ეს კი ამცირებს საზედამხედველო ორგანოს მხრიდან დაუყოვნებელი და ეფექტიანი რეაგირების შანსებს. დასაქმების ადგილზე უპირობო დაშვების მექანიზმის არარსებობა, განსაკუთრებით ისეთ შემთხვევებზე, სადაც მომეტებული და მყისიერია დასაქმებულთა სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის დაზიანების/ხელყოფის რისკი, შრომის საზედამხედველო ორგანოს ხელიდან აცლის ეფექტიანი რეაგირების მექანიზმს და მნიშვნელოვნად ასუსტებს მას, რაც ასევე წინააღმდეგობაში მოდის შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ILO) მიერ დადგენილ სტანდარტთან. რაც შეეხება ზედამხედველ ორგანოს, რომელსაც წარმოადგენს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს შრომის პირობების ინსპექტირებაზე პასუხისმგებელი სამსახური. სამწუხაროდ, კანონი არ ქმნის დამოუკიდებელ, მოქნილ, ძლიერი მანდატის მქონე ინსტიტუციას, რაც სერიოზული გამოწვევაა. პროექტი ასევე არ ითვალისწინებს სამინისტროს შესაბამისი სამსახურის საკადრო რესურსებით გაძლიერებას. კანონპროექტის განმარტებითი ბარათიდან ჩანს, რომ მისი ამოქმედება ახალ ფინანსურ ვალდებულებებს სახელმწიფოსათვის არ წარმოშობს. ამასთან, კანონის პროექტის დამუშავების პროცესში არ მომხდარა რეფორმის აღსრულებისათვის აუცილებელი ფინანსური ხარჯების გაანგარიშება, რაც მისი ეფექტიანი დანერგვისათვის აუცილებელ წინაპირობას წარმოადგენს. აღნიშნული კი, უკიდურესად ამცირებს კანონის ეფექტიანი აღსრულების შესაძლებლობას. არ შეიძლება არ აღინიშნოს ის ფაქტი, რომ სანქციების ოდენობა არის უკიდურესად დაბალი - სანქციების მაქსიმალური ოდენობა არ აღემატება 6 000 ლარს. ასევე, არ მოიცავს სანქციების გამოყენების იმგვარ სისტემას, რაც მისი ეფექტიანი აღსრულების გარანტიებს შექმნის და გამორიცხავს დამსაქმებლის ინტერესს, გადაიხადოს ჯარიმა ხარვეზის გამოსწორების სანაცვლოდ. ამრიგად, კანონის პროექტში მოცემული ჯარიმის შემოთავაზებული მექანიზმი მისი უკიდურესად მცირე ოდენობების გათვალისწინებით ვერ მიაღწევს კანონის მიზანს და ის უნდა გადაიხედოს. როგორც უკვე აღინიშნა, კანონპროექტს მნიშვნელოვანი ხარვეზები აქვს, რის გამოც რთულია შრომის უსაფრთხოების სფეროში ამჟამად არსებული საგანგაშო ვითარების შეცვლის მოლოდინის ქონა. რასაკვირველია, კანონის მიღება არსებული სიტუაციის რადიკალურად შეცვლას და სამუშაო ადგილებზე დასაქმებულების სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის დაცვას უნდა ემსახურებოდეს, და არა არაქმედითი დოკუმენტის მიღებას, რომელიც რეალურ ცვლილებას ვერ მოიტანს. საჭიროა ის სრულად ეფუძნებოდეს ევროკავშირსა და საქართველოს შორის დადებულ ასოცირების შეთანხმებას, ევროპის საბჭოს დირექტივას დასაქმების ადგილებზე დასაქმებულთა უსაფრთხოებისა და ჯანმრთელობის გაუმჯობესების მიზნით სპეციალური ღონისძიებების დანერგვის შესახებ.

As for the supervisory body that is responsible for inspecting the labor conditions of the Ministry of Labor, Health and Social Affairs. Unfortunately, the law does not create an institution with an independent, flexible, strong mandate, which is a serious challenge. The project also does not envisage strengthening of the Ministry's relevant staff resources. The explanatory note of the bill shows that its enactment does not create new financial liabilities for the state. In addition, the processing of the draft law has not taken into consideration the calculation of financial expenses necessary for the implementation of the reform, which is a precondition for its effective implementation. This reduces the possibility of effective enforcement of the law.

It should be noted that the amount of sanctions is extremely low - the maximum amount of sanctions does not exceed 6 000 GEL. It does not include such a system of sanctions, which will create guarantees for its effective enforcement and exclude the employer's interest to pay the fine in exchange for the shortcomings. Therefore, the proposed mechanism of the penalty imposed on the draft law cannot reach the goal of the law by considering its extremely small fines and so, it should be revised.

As already mentioned, the draft law has important shortcomings, therefore it is difficult to expect the current situation in the field of labor security. Obviously, the adoption of the law should radically change the situation and serve the life and health of the employee on the workplaces, and not the non-existent document that cannot bring real change.

It needs to be fully based on the Association Agreement between the EU and Georgia, the Council of Europe’s Directive on the introduction of special measures for the safety and health of employees.

63

კარლ გერშმანი დემოკრატიის მხარდაჭერის ეროვნული ფონდის პრეზიდენტი ყველა პრობლემის და პოლიტიკური დაყოფის მიუხედავად, საქართველომ შეინარჩუნა მუდმივი, უცვლელი მიზანი გახდეს ევროპის ნაწილი. მართლაც, აღსანიშნავია, საქართველოს კვლავ აქვს ასეთი მტკიცე შემართება, მიუხედავად ყველა საფრთხისა, რომლის წინაშეც დგას. ჩვენ ვაფასებთ მის მიღწევებს და დემოკრატიისადმი ერთგულებას და გვსურს დახმარების გაწევა ჩვენი შესაძლებლობების ფარგლებში. მე ვერ ვისაუბრებ ჩვენი მთავრობის სახელით, მაგრამ ვფიქრობ, რომ ისიც ასევე უჭერს მხარს საქართველოს უსაფრთხოებას, განვითარებასა და დემოკრატიას.

CARL GERSHMAN President of the National Endowment for Democracy With all these problems and its continuing political divisions, Georgia has maintained a steady, unchanging focus on wanting to be part of Europe. It is really quite remarkable that Georgia has been able to remain this focused despite all the threats that it faces.

We appreciate what it has accomplished and its commitment to democracy, and we want to be as helpful as we can. I cannot speak for our government, but I think it is also committed to Georgia’s security, development, and democracy.

64