Kijk op het noorden december 2019 - nr 414 by OF BV

NUMMER 414 | JAARGANG 51 | 2019

BIOCLEAR EARTH NIEUW TIJDPERK VOOR LANDBOUW

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

ENERGIETRANSITIE RUBBERINNOVATIE DUURZAME ONDERNEMERS AAN HET WOORD

RUMA PRODUCTS WERELDWIJD ACTIEF

VERHOOG DE SLAAGKANS VAN UW INNOVATIEPROJECT! Heeft u een innovatief idee voor een nieuw product of productieproces en wilt u de haalbaarheid daarvan onderzoeken? Maak dan gebruik van de subsidieregeling MIT Haalbaarheid 2019 die per 9 april 2019 opengaat.

Deze toegankelijke subsidieregeling geeft u de mogelijkheid om

De subsidie voor een MIT-haalbaarheidsproject bedraagt

de technische, organisatorische en economische risico’s van een

maximaal € 20.000,- tot een maximum van 40% van de kosten.

voorgenomen innovatieve ontwikkeling in kaart brengen.

Subsidiabel zijn de loonkosten van medewerkers, de kosten van eigen arbeid van ondernemers, de kosten van verbruikte

U kunt dit doen door middel van deskresearch, inventarisatie van

materialen en hulpmiddelen en de kosten van het inhuren van

beschikbare technologie en potentiële partners, marktverkenning

derden. Voor de loonkosten en kosten van eigen arbeid mag

en concurrentieanalyse. Eventueel aangevuld met ‘trial & error’

worden gerekend met een forfaitair uurtarief van € 60,-.

onderzoek om het potentieel van nieuwe producten, procedés of diensten te analyseren.

Aanvragen is mogelijk tot 10 september 2019, maar wacht niet te lang hiermee. De aanvragen worden behandeld op volgorde

Aan het einde van het onderzoek dient u een antwoord te hebben

van (volledige) indiening, en het budget is beperkt. Dit instrument

op de vraag of het technisch en economisch haalbaar is om over te

is erg populair bij ondernemers en MKB-bedrijven, daarom

gaan tot ontwikkeling van het innovatieve idee.

adviseren wij u tijdig te starten met uw subsidieaanvraag!

ONZE DIENSTVERLENING LEVERT MEER OP DAN ZIJ KOST! Voor innovatieprojecten zijn er vele subsidiemogelijkheden, van

de concrete subsidiemogelijkheden voor uw innovatieproject(en) te

laagdrempelige tot complexe subsidieregelingen. Wilt u weten hoe

bespreken. Voor meer informatie over onze dienstverlening kunt

u optimaal gebruik kunt maken van subsidies waaronder de MIT-

u contact met ons opnemen via telefoonnummer 0598-853903 of

regeling, neem dan vrijblijvend contact op met onze adviseurs om

door een email te sturen naar info@asqasubsidies.nl.

Bezoekadres Groningen

Bezoekadres Wageningen

Bornholmstraat 76

Agro Business Park 71

9723 AZ Groningen

6708 PV Wageningen

Meer nieuws

www.asqasubsidies.nl

VOORWOORD

Op naar een zo praktisch mogelijk ‘duurzaam 2020’ ‘We krijgen met z’n allen die bodem wel weer gezond’. Geruststellende woorden van Sytze en Eline Keuning van Bioclear Earth. Allebei letterlijk met beide voeten op de grond op het moment van deze uitspraak, want voor de coverfoto van deze editie poseerden ze graag midden in het werkveld. In de modder dus. De editie van Kijk op het Noorden die voor u ligt, staat boordevol artikelen over duurzaamheid en de energietransitie én boordevol nuchtere Noorderlingen. Want, doordrongen als we zijn van het belang van bodemgezondheid, de energietransitie en optimale verduurzaming, praktisch zijn we daarin ook. Nedmag bijvoorbeeld, is koploper in de energietransitie. Het bedrijf ontwikkelt volop interessante duurzame toepassingen, ‘zonder een cent subsidie’. En DNV GL is een onafhankelijke partij die zekerheid biedt als het gaat om nieuwe energie: ‘Wij maken het betrouwbaar en veilig’. Ruma Products draagt ook graag een steentje bij aan de energietransitie, met duurzame oplossingen op het gebied van afdichting en andere rubber-toepassingen. Transitiebureau Green Connections is een kei in het verbinden van partijen, ‘zodat er blijvende duurzame verandering tot stand gebracht kan worden’. New Energy Coalition ziet de energietransitie bovenal als een systeemtransitie, waarbij ze graag helpen ‘verslimmen’. Met thema’s als deze - en nog vele andere bedrijfsreportages en columns - willen we zoveel mogelijk lezers in het Noorden informeren, inspireren en enthousiasmeren. We kunnen allemaal van elkaar leren, nietwaar? Na een ongetwijfeld extra drukke eindsprint richting het einde van het jaar, is er straks wellicht tijd voor bezinning en overdenking. Welke kansen zal 2020 ons brengen? Wij wensen u voor 2020 in ieder geval - naast zakelijk succes - veel geluk en gezondheid. <

Veel leesplezier! Tine van Knijff Hoofdredacteur Kijk op het Noorden

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

PAGINA 18 KOPLOPER IN ENERGIETRANSITIE Directeur Bert Jan Bruning van Nedmag toont in de directiekamer in Veendam een opiniërend

NEW ENERGY COALITION: ENERGIETRANSITIE IS SYSTEEMTRANSITIE

artikel van Rosanne Hertzberger in NRC, met als

Je kunt wel een zonnepark aanleggen, maar je

kop: ‘De chemische industrie gaat de wereld redden.’ <

moet ook een elektriciteitsnetwerk hebben om de elektriciteit naar de eindbestemming te transporteren. Je kunt wel investeren in auto’s op waterstof, maar je moet ook voldoende waterstoftankstations hebben, alsmede voldoende duurzaam opgewekte waterstof en een transportsysteem voor dat waterstof. <

HET BELANG VAN BODEMGEZONDHEID “We hebben heel lang het belang van een goede bodemgezondheid onderschat.” Aan het woord is Sytze Keuning, directeur van Bioclear Earth in Groningen. Aan tafel zit ook zijn

PAGINA 14

dochter Eline Keuning, consultant biotechnologie & innovatie. <

PAGINA 27

EN VERDER O.A.:

“De overlevingskansen van exporterende bedrijven

‘De digitalisering van finance biedt enorme

DNV GL maakt nieuwe energie betrouwbaar

zijn groter dan die van andere bedrijven” ��38

kansen’ ��46

en veilig ��20

Leeuwarder kenniscentrum leidend in de

Wereldwijd actief met rubberinnovaties ��48

NAM boort nieuw netwerk aan ��24

ontwikkeling van de excellente vakman in de

Topstuk Onkruid verbrandende boer van Van

Aan de slag met nieuwe energie ��30 Libanees waterproject gebaat bij apparatuur

watertechnologie ��42

Gogh nu te zien in Drents Museum ��53

New Energy Coalition: energietransitie is

Grodal: logistieke dienstverlening met extra

van specialist in online-meetinstrumentatie �� 32

systeemtransitie ��45

zorg en aandacht ��56

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

INHOUD

KIJK OP INHOUD FRIESE CARROSSERIEBOUWERS DE GRENS OVER Carrosseriefabriek Heiwo uit Wolvega specialiseert zich in koel- en vriestrailers, altijd op maat en naar wens van de klant. Opgericht in 1926 zijn ze inmiddels marktleider in Nederland. Maar ook het buitenland lonkt, al is de concurrentie daar groot. We spreken met directeur Willem Feenstra over de uitdagingen en de constante ontwikkelingen binnen het bedrijf. <

PAGINA 34 ‘ INTERNATIONAAL ONDERNEMEN IS ÉCHT LEUK’ Ja, er zitten best wat haken en ogen aan internationaal ondernemen. Maar wie goed beslagen ten ijs komt, kan zeker succes behalen met het exporteren van goederen vanuit Nederland naar het buitenland. “Dat ondernemers geïnteresseerd zijn blijkt ook uit het feit dat onze website over internationaal ondernemen 650.000 bezoekers per jaar trekt”, vertelt Marco van Hagen. Hij is adviseur en kennismanager op

PAGINA 44

het gebied van internationaal ondernemen bij de Kamer van Koophandel (KVK). <

SERVICE TOT OP GROTE HOOGTE Maar liefst 23.000 m2 groot is het nieuwe terrein van Kors Hoogwerksystemen aan de A32 bij Steenwijk. Het imposante pand is eenvoudigweg niet te missen en de hoogwerkers voor en rondom het pand verklappen meteen de core business van dit familiebedrijf. Joop en Evie Kors kozen voor de zichtlocatie vanwege de uitstekende bereikbaarheid. <

PAGINA 54

Kijk op het Noorden is een uitgave van: Kijk op uitgevers BV, BV, Het Tussendiepen Voert 3B, 1613 21, 9206 KL Grootebroek, AA Drachten,www.kijkophetnoorden.nl www.kijkophetnoorden.nlHoofdredacteur: Hoofdredacteur:Tine Tinevan vanKnijff KnijffRedactie: Redactie:Tine Tinevan vanKnijff, KnijffIsabella en anderen Brus Aanleveren nieuwsberichten: nieuwberichten: nieuwsberichten@kijkophetnoorden.nl nieuwsberichten@kijkophetnoorden.nlBladmanagement: Bladmanagement:Ed EdKlijnman KlijnmanFotografie: Fotografie: Ed Ed Klijnman, Klijnman Marcel en anderen Rob en Advertentie-exploitatie anderen Advertentie-exploitatie en planningen bedrijfsreportages: planning bedrijfsreportages: ? Vormgeving: Piet VDS Wiersma Crossmedia, +31 6 53 Emmen 42 42 78 Druk pietwiersma@kijkopuitgevers.nl, en afwerking: Veldhuis Media,Arnold RaalteStins +31 6 40 51 00 46 arnoldstins@kijkopuitgevers.nl Vormgeving: VDS Crossmedia, Emmen Druk en afwerking: Veldhuis Media, Raalte Aan de inhoud van de artikelen is veel aandacht aandact besteed. besteed.De Deredactie redactieen ende deuitgever uitgeveraanvaarden aanvaardengeen geenaansprakelijkheid aansprakelijkheidvoor vooreventuele eventueleonvolledigheden onvolledighedenofofonjuistheden onjuisthedenininde detekst. tekst. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

BENGS

GCON COMMUNICATIECONCEPT ADV A5 DEF.indd 3

Actie en incentive gaan prima samen. gaan prima samen. Meer goede redenen? Sneekermeer, Fryslân. eekermeer, Fryslân. www.gcb.nl/weknow

Organizer Company.

We We know. know.

Meer goede www.gcb.nl/weknow

GCB Full service Professional Congress Organizer and Destination Management Company.

www.bengs.nl

Specialist in

GCON COMMUNICATIECONCEPT ADV A5 DEF.indd 3

06-08-12 12:01

Al meer dan 10 jaar: Uw vacatures, ons werk!

ONZE EXPERTISES: maatwerk liften DEUREN

ZONWERING Wij produceren, installeren, repareren TOEGANGSTECHNIEK en onderhouden liftinstallaties.

R047-0513 HOB Groningen.indd 10

OB Groningen.indd 10

BEVEILIGING Tot wel 10 jaar garantie

Een goede service

Geen voorrijkosten

Snelle ombouwtijd en levering

Eestumerweg 49 Ten Post • 050 520 1100 Edisonstraat 60 6902 PK Zevenaar

R047-0513 HOB Groningen.indd 10

0316 344 336 info@lohrliften.nl

www.lohrliften.nl

in control

Wij zijn Lievense!

Vanaf 1 september 2018 heten wij niet meer LievenseCSO of Bartels. Voortaan zijn wij Lievense! Een multidisciplinair advies- en ingenieursbureau op gebied van bouw, infra, water en milieu. Dagelijks staan onze 300 medewerkers van 10 locaties, waaronder vanuit Leeuwarden, voor je klaar.

Verkoop, Verhuur en Installatie

wi BOUW

INFRA

MILIEU

WATER

lievense.com

Totaalleverancier op het gebied van licht, geluid en beeld

Wij adviseren u graag! Australiëweg 8 9407 TE Assen 0592 – 342098 www.dialgb.nl

NIEUWS

KIJK OP NIEUWS NIEUW BOEK ‘BIODIVERS BOEREN’ BIEDT INSPIRATIE Het eerste exemplaar van het boek ‘Biodivers boeren – de meerwaarde van natuur voor het boerenbedrijf’ is uitgereikt aan minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Dat gebeurde tijdens een drukbezocht congres over natuurinclusieve landbouw. Het boek, uitgegeven door Uitgeverij Jan van Arkel, geeft voor agrariërs, het onderwijs, beleidsmakers en andere geïnteresseerden een uitgebreid overzicht in de manieren waarop de natuur een bijdrage kan leveren aan de landbouw. Ook staat het boek stil bij de manieren waarop de gehele keten bij kan dragen aan de omslag naar een meer natuurinclusieve landbouw. Volgens stikstofexpert Jan Willem Erisman, directeur van het Louis Bolk Instituut, is het voor veel mensen nog niet duidelijk wat natuurinclusieve landbouw inhoudt. “Met dit boek willen we aan

WHISKY! VIJFDELIG BOEKWERK OVER ‘THE UNSEEN VALENTINO ZAGATTI COLLECTION’

die onduidelijkheid een einde maken. Maar we willen vooral ook inspireren; laten zien wat je allemaal kunt doen.” Rosemarie Slobbe

In aanwezigheid van vele hoogwaardigheidsbekleders uit de internatio-

is de andere auteur van het boek, ze werkt bij het Kenniscentrum

nale whiskywereld is het eerste exemplaar van het boek van The Unseen

Natuur&Leefomgeving. “Ik hoop dat dit boek helpt om de hele

Valentino Zagatti Collection uitgereikt. Het naslagwerk dat uit vijf delen

keten stappen te laten zetten naar een meer biodiverse

bestaat, 1500 pagina’s omvat en maar liefst 15 kilo weegt, is het meest

landbouw.”

recente meesterwerk van Nederlands bekendste whisky-auteur en -kenner Hans Offringa. Stephen Rankin, vierde generatie van de familie

Minister Schouten met het boek en de auteurs. Fotografie: Robert Zwart

die sinds 1895 de onafhankelijke Schotse bottelarij Gordon & MacPhail runt, mocht het eerste exemplaar in ontvangst nemen. Charles MacLean, de grootste whiskyexpert van Schotland en internationaal gelauwerd auteur, was tevens voor deze speciale gelegenheid naar Nederland gekomen. “Deze hele exercitie is door Hans en Becky Offringa uiterst nauwkeurig vastgelegd en uitgevoerd. Het naslagwerk rondom The Unseen Valentino Zagatti Collection is van onschatbare waarde voor whiskyverzamelaars wereldwijd maar geeft ook een meer dan volledig beeld van de geschiedenis van de malt whisky”, aldus MacLean.

‘FLEXECONOMIE KAN €3,7 MILJARD BIJDRAGEN AAN LOKALE ECONOMIE’ De toenemende trek van flexibele kantoorruimte naar buiten de Randstad en kleinere steden creëert een flexeconomie die in het volgende decennium meer dan €3,7 miljard zou kunnen bijdragen aan lokale economieën. Dit blijkt uit recent onderzoek, uitgevoerd in opdracht van Regus, de wereldwijde aanbieder van werkplekken. De toename van lokaal werken wordt grotendeels gedreven door grote bedrijven die een flexibel werkbeleid voeren. Deze bedrijven stappen af van louter centrale hoofdkantoren en geven werknemers in toenemende mate de mogelijkheid te werken buiten de grote stedelijke hubs in flexibele werkruimtes. Naast dat het direct banen oplevert, komen flexkantoorplekken ten goede aan de lokale economie. Uit het onderzoek blijkt dat tegen 2029 een Reguskantoor met een gemiddelde bezetting van 80% per jaar €21,3 miljoen aan waarde zou kunnen genereren, waarvan €13,1 miljoen rechtstreeks naar de lokale economie gaat. Dit wordt gedeeltelijk verklaard door de zogenoemde sandwicheconomie: bedrijven die zich vestigen in kleine steden of aan de randen van een grotere stad nemen lokale producten en diensten mee én tegelijkertijd werknemers die lokaal geld uitgeven.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

AANTAL OPGEHEVEN BEDRIJVEN FORS GESTEGEN Steeds meer bedrijven besluiten hun activiteiten stop te zetten. Dat zet een rem op de groei van de Nederlandse bedrijvigheid. In totaal zijn in juli, augustus en september 26.151 bedrijven opgeheven, een toename van 42 procent ten opzichte van het derde kwartaal van 2018. Dankzij 14,6 procent meer starters is de bedrijfspopulatie in het derde kwartaal alsnog gegroeid. Deze netto-groei is nagenoeg even groot als een jaar eerder. Dat blijkt uit de nieuwste Kwartaalmonitor van bedrijfsinformatiespecialist Graydon. In het derde kwartaal van 2019 kwamen er in totaal 33.953 bedrijfsentiteiten bij. “De toename van het aantal stopzettingen valt op omdat de afgelopen kwartalen juist steeds een dalende trend te zien was”, zegt Gert van den Berg van Graydon. “Het aantal opheffingen is sinds 2016 in het derde kwartaal niet zo hoog geweest. Een opheffing is het stopzetten van de bedrijfsactiviteiten, maar kan ook duiden op overnames en consolidaties van bedrijven. Aan de andere kant zijn er ook nog steeds

COMMUNICATIEBUREAU COMPION NEEMT BRANDDOGS OVER

veel ondernemers die in het huidige economische klimaat kansen zien

Corporate communicatiebureau Compion uit Leeuwarden neemt per 1

voor nieuwe bedrijvigheid: in het derde kwartaal zijn er 14,6 procent

december alle activiteiten van het creatieve contentbureau BrandDogs

meer bedrijven gestart dan in dezelfde periode vorig jaar.”

over. Deze stap zorgt ervoor dat het bureau op een bredere manier antwoord kan geven op vraagstukken op het gebied van marketing en communicatie. Door een verschuiving in de ambities van de huidige aandeelhouders van BrandDogs - Fedde Benedictus en Arthur Matien kunnen zij hun volledige toewijding aan opdrachtgevers niet meer op lange termijn blijven garanderen. Fedde Benedictus: “We zien in Compion dé geschikte partij om onze opdrachtgevers en personeel onder te brengen.” Compion gelooft in de kracht van langdurige samenwerkingen en een vertrouwensband met klanten. “Binnen een samenwerking, of Compionschap zoals wij dit noemen, fungeren wij als communicatiepartner en nemen daarmee zoveel mogelijk communicatiewerk uit handen”, legt mede-eigenaar Geert Kuurstra uit. Waar Compion vooral actief is in de business to business-markt, opereerde BrandDogs veel meer binnen de foodsector en business to consumers-markt

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

NIEUWS NIEUWS

KIJK OP NIEUWS FRIESLAND COLLEGE EN NOORDERPOORT SAMEN IN PRACTORAAT LEVEN LANG ONTWIKKELEN Het Friesland College en Noorderpoort gaan samen optrekken in een practoraat Leven Lang Ontwikkelen (LLO). Beide mboinstellingen stellen een practor aan, om te onderzoeken wat de meest effectieve manier is om de noordelijke arbeidsmarkt klaar te maken voor een toekomst waarin vakmannen en vakvrouwen vooral wendbaar moeten zijn. De practoren van Noorderpoort en het Friesland College gaan samen en apart achterhalen wat nodig is, door praktijkgericht onderzoek naar de meest waardevolle verbindingen. Partnerschap

‘DE STILSTE FABRIEK VAN NEDERLAND’ VIERT 12,5 JARIG BESTAAN

met bedrijven is een belangrijk issue, om het mbo in een positie te brengen van ‘veranderpartner’. Doel van het practoraat is kennis ontwikkelen van de arbeidsmarkt

De Verbinding BV in Groningen, ‘de stilste fabriek van Nederland’, vierde

en achterhalen wat nodig om het mbo hierop te laten aansluiten.

onderneming: doel is goed werk te bieden aan dove medewerkers, die

Deze kennis wordt gebundeld en met alle relevante partners

elders niet aan de slag komen. Van de 24 medewerkers zijn 16 doof.

gedeeld in een expertiseplatform, dat gericht is op versterking van

Mede hierdoor won De Verbinding BV in oktober 2019 de Diversiteitsprijs van de gemeente Groningen. De Verbinding telt vier productieaf-

de innovatiekracht in Noord-Nederland. Op korte termijn stellen Noorderpoort en het Friesland College

in november het 12,5-jarig bestaan. De Verbinding is een sociale

delingen: houten kozijnen, aluminium kozijnen, dakkapellen en houtske-

een practor aan voor dit LLO. Het Friesland College heeft inmiddels

letbouw. Alle vier de afdelingen zijn gespecialiseerd in maatwerk en

een practor ‘Duurzaam Denken, Duurzaam Doen’, Noorderpoort

kleine series. Het vakmanschap van de medewerkers is daarvoor

heeft practoraten in Burgerschap, Automotive en Zorgtechnologie.

belangrijk. De Verbinding is bovendien een erkend leerbedrijf. Klanten komen naar De Verbinding voor de kwaliteit, de leverbetrouwbaarheid en de goede prijs. Én voor de bijzondere sfeer in de productiehal, waar de medewerkers in gebarentaal met plezier aan het werk zijn.

REMMERS VERHUIST VAN HOOGEVEEN NAAR APELDOORN Remmers B.V. verhuist naar Apeldoorn. Het huidige bedrijfspand in Hoogeveen is te klein om de groeiambities van het bedrijf te kunnen realiseren. In februari 2020 zal de fysieke verhuizing plaatsvinden en begin maart 2020 wil Remmers volledig operationeel zijn in Apeldoorn. “We zijn een begrip in Hoogeveen en kijken terug op een mooie periode. We hebben er lang over nagedacht en in overleg met het Duitse moederbedrijf alles wel overwogen. Voor de verdere ontwikkeling van Remmers is deze stap noodzakelijk. Uit onderzoek blijkt dat er afzetverschuiving plaatsvindt naar het midden van Nederland. Door de verhuizing naar Apeldoorn zitten we dichter bij onze klanten en meer centraal in het land”, aldus Hendrik Jan Verweij, Algemeen Directeur. “Voor de toekomst is het pand in Apeldoorn een betere locatie met mogelijkheden voor het verzorgen van workshops, demonstraties en geven van trainingen. Daardoor kunnen we meer betekenen voor onze relaties.” Remmers was sinds 1973 gevestigd in Hoogeveen.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

PERSONEEL HOUDT ONDERNEMER UIT ZIJN SLAAP Ruim de helft (55%) van alle ondernemers uit het MKB ligt ’s nachts wel

zichtbaar. Zowel het vinden als het behouden van werknemers zorgt voor

eens wakker van zorgen over de eigen onderneming. Met name het

slapeloze nachten bij ondernemers. Daarna komen pas de thema’s Goede

vinden en behouden van goed personeel zorgt voor slapeloze nachten.

werk-privébalans en Niet-betalende klanten.”

Daarnaast zijn niet betalende klanten en een verstoorde werk-privébalans veel voorkomende ‘wakkerliggers’. Dat blijkt uit het jaarlijkse onderzoek van

Top 5 Wakkerliggers

verzekeraar Reaal naar ondernemers uit het MKB.

1. Waar vind ik goed personeel? (35,8%) 2. Hoe behoud ik mijn personeel? (23,4%)

Sitske Mauritsz, COO Schadeverzekeringen bij Reaal: “Opvallend is dat

3. Hoe combineer ik mijn werk met mijn privéleven? (22,5%)

ondernemers zich vorig jaar nog het meeste druk maakten over hun

4. Niet betalende klanten (21,8%)

werk-privébalans (39%), maar deze zorg wordt dit jaar veel minder

5. Hoe behoud ik specialistische kennis in mijn bedrijf? (20,6%)

genoemd (22%). Het tekort aan goed personeel, wordt in onze Top 5 goed

NIEUW AANGEKOCHT WERK VAN GOGH TE ZIEN IN DRENTS MUSEUM Het Drents Museum heeft samen met het Van Gogh Museum

voor zo’n 2,85 miljoen euro een vroeg schilderij van Vincent van Gogh gekocht: Onkruid verbrandende boer uit 1883. Het werk wordt te zijner tijd toegevoegd aan de tentoonstelling Barbizon van het Noorden - De ontdekking van het Drentse landschap 1850-1950. Barbizon van het Noorden is tot en met 22 maart 2020 te zien in het Drents Museum. De ‘Onkruid verbrandende

schilderijen uit deze periode die bewaard zijn gebleven. Het

SAMENWERKING RETAIL & MORE MET BÉYONIT ONLINE EN OFFLINE EXPERTS BUNDELEN KRACHTEN

schilderij zal afwisselend in de musea te zien zijn.

Mark Dijkman en Taeke Meindertsma van Retail & More zijn een samenwerking

Vandaag de dag worden slechts vijf schilderijen aan de Drentse

aangegaan met Bram Niemendal en Frank Zijlstra van Béyonit. Gezamenlijk

periode toegeschreven, Onkruid verbrandende boer is daar een

hebben ze alle marketing- en communicatietools in huis. Taeke Meindertsma en

van. In de collectie van het Van Gogh Museum bevinden zich al

Bram Niemendal gaan al twintig jaar terug. In de reclame en marketing stonden

drie werken uit Drenthe en ook het Drents Museum heeft er een

ze letterlijk tegenover elkaar. Taeke in de offline-hoek, Bram op het vlak van

in bezit. Met de aankoop van dit werk zijn nu alle Drentse

online. Daarna ontwikkelde ieder zich verder in on- en offline marketing, tot een

schilderijen in Nederlandse openbare collecties.

half jaar geleden. Taeke had inmiddels een partner gevonden in Mark Dijkman,

boer uit 1883’ is een klein maar krachtig werk. Het toont een eenzame figuur op een verlaten vlakte bij avondschemering, verlicht door een vuurtje. Van Gogh schilderde het in Drenthe, waar hij in het najaar van 1883 verbleef en het landschap vastlegde in schilderijen en tekeningen. Dit is een van de weinige

die al jaren aan de weg timmert met zijn bedrijf Retail & More. Bram Niemendal zette na een aantal andere bedrijven het full-service communicatiebedrijf Béyonit op met compagnon Frank Zijlstra. Toen een grote klant van Retail & More meer wilde dan de twee ondernemers konden aanbieden, dacht Meindertsma aan Niemendal. “Wij willen klanten verder helpen, zij moeten er beter van worden. Meedenken, meepraten, daar begint het mee. Wat er uitkomt en wat we gaan doen is voor later. Dat kan offline zijn met brochures, flyers, advertenties, belettering of folders, maar ook het ontwerp van een site, een event of andere online uitingen. Het mooie van de samenwerking met Béyonit is dat we nu alles kunnen aanbieden wat goed is voor de klant.” Fotograaf: Johnny Rinsma

ALS PUBLIEK ‘JA’ ZEGT, STAAT HET PAUPERPARADIJS WEER IN VEENHUIZEN Het succesvolle theaterspektakel Het Pauperparadijs kan komende zomer voor de derde keer te zien zijn in het Drentse Veenhuizen. Als er vóór 31 december 2019 20.000 kaarten zijn verkocht, is de aangrijpende voorstelling over de paupers, Johannes van den Bosch en de Maatschappij van Weldadigheid komende zomer weer in Veenhuizen te zien. De kaartverkoop is gestart. Regisseur Tom de Ket en de auteur van de gelijknamige bestseller, Suzanna Jansen, roepen de hulp van het publiek in.

NIEUWS

KIJK OP NIEUWS

DRIE CLEANTECH STARTUPS ZORGEN VOOR SCHONER WATER EN CO2-REDUCTIE IN NOORD-NEDERLAND

Regisseur Tom de Ket: “Het zou fantastisch zijn gehoor te kunnen

Cleantech bedrijven die uitstromen uit het programma van

geven aan alle verzoeken om de voorstelling terug te brengen,

startup accelerator BeStart boeken succes na succes.

maar het moet wel kunnen. Subsidies zitten er voor ons niet

BeStart alumnus SusPhos, die met een gepatenteerde

meer in. Ondernemers uit Veenhuizen willen meehelpen, maar

technologie fosfaat wint uit fosfaatrijke afvalstromen, ontving

zonder het publiek en de gemeente kunnen we het niet realiseren. Dus vragen we mensen wat eerder kaarten te kopen dan ze

verschillende subsidies en leningen van het Innovatiefonds

normaal zouden doen.”

Leeuwarden. Hiermee gaan ze een pilot plant bouwen in Balk,

Noord-Holland, EIT, MIT, VIDA, GOCHEM en de gemeente die in 2020 naar de waterzuiveringsinstallatie in Leeuwarden verhuist. Ecofalt kan dankzij het Europese subsidieprogramma OP-Oost 2014-2020 zijn duurzame alternatief voor asfalt gaan certificeren en verder opschalen in de wegenbouw markt. EV Biotech, die nu het accelerator programma doorloopt, bereikte door een VIA subsidie een doorbraak in de genetische modificatie van bacteriën, waardoor CO2 neutrale vanilleproductie mogelijk wordt. BeStart zoekt ook nieuwe startups die met hun technologie een bijdrage willen leveren aan een schoner milieu, een beter klimaat of energiebesparing.

DOTSOLUTIONS NEEMT OPLEIDINGSINSTITUUT HOW & KNOWER OVER Het onlangs gefailleerde marketingbureau How & Knower uit Groningen is overgenomen door digital marketingspecialist dotsolutions uit Hoogeveen. How & Knower uit Groningen is een marketingbureau dat bedrijven en organisaties door heel Nederland traint en ondersteunt op het gebied van online marketing. In de Emerce 100 eindigde How & Knower steevast hoog en in de edities 2017, 2018 en 2019 werd het bureau verkozen tot beste opleider in Nederland. Als nieuwe eigenaar zal dotsolutions de opleidingsactiviteiten overnemen. De naam How & Knower blijft voorlopig bestaan. Het kantoor zal bovendien in Groningen gevestigd blijven. De nieuwe eigenaar, Jan Leijssenaar, is van mening dat dit opleidingsinstituut een prachtige aanvulling is op het huidige digitale marketingbureau dotsolutions. “Veel klanten van dotsolutions vragen nu al om ondersteuning op het gebied van online marketing, vooral om de bestaande collega’s van de bedrijven het vak te leren.” Het digitale marketingbureau dotsolutions uit Hoogeveen bestaat sinds 2002 en staat vooral in Noord- en Oost-Nederland bekend als een technisch internetbureau, maar heeft de afgelopen jaren zich met name ook ontwikkeld in digitale marketing.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

FORWARDING WAREHOUSING DISTRIBUTION

with you in mind

BETONRENOVATIE & INJECTIETECHNIEKEN

BOTTERWEG 21, 8042 PA ZWOLLE TEL. +31-38-8501500 INFO@TGNFRITOM.NL WWW.TGNFRITOM.NL

■ Betonreparatie

■ Koolstof lijmwapening

■ Betoninjectie

■ Spuitbeton

■ Kunststofvloeren

■ Vochtwering

■ Epoxy slijtlagen

■ Kelderafdichting

HOOGEVEEN - HOLLAND T: 0528 - 277 377 • E: info@kreeft.nl • I: www.kreeft.nl

FINANCIEEL KADER HEEFT EEN NIEUWE TOEKOMST Participatie en verbinding Verandermanagement Advies en detachering Als financial ga je meer dan ooit de doorslag geven in het verbeteren van bedrijfsresultaten. Laat je bijpraten. Bel ons: 085 06 09 390.

secretariaat@hudifine.nl www.hudifine.nl

Anders werken in finance

Voor bedrijven, gemeentes en buurten Energietransitie Circulaire economie Geen afval Duurzame wijken

Winschoterdiep 50 Groningen| info@greenconnections.nl Tel. 06 546 74 779 |www.greenconnections.nl

Projecten

NIEUWS NIEUWS

KIJK OP NIEUWS VOLGENDE FASE VAN UITBREIDING VOOR TEIJIN ARAMID Teijin Aramid, producent van de Twaron® vezel, meldt dat de schep de grond in kan voor de volgende fase in de productie-uitbreiding. Eerder werd bekendgemaakt dat het bedrijf de Twaron® productiecapaciteit met 25 procent ging verhogen. Hiervan is vijf procent gerealiseerd, maar daar komt nog een uitbreiding van 25% bovenop. De volledige uitbreidingen in Emmen en Delfzijl zijn naar verwachting in 2022 klaar en zullen resulteren in enkele tientallen extra banen in de regio. Met deze uitbreiding garandeert Teijin Aramid haar klanten verdere groei. De vraag naar Twaron® stijgt door de wereldwijde trend in ontwikkeling van producten die lichter, veiliger en duurzamer zijn. Daarmee draagt Teijin Aramid bij aan de verduurzaming van verschillende industrieën. In Delfzijl wordt de grondstof gemaakt waarvan in Emmen Twaron® garens, vezels en pulp worden geproduceerd. Deze producten worden onder andere gebruikt voor vliegtuigcontainers en autobanden.

TRADITIONEEL KERSTPAKKET MAAKT PLAATS VOOR KERSTGESCHENK Het traditionele kerstpakket verliest het dit jaar van het kerstgeschenk. Nederland ontvangt dit jaar het liefst een hippe gadget. Dat blijkt uit recent onderzoek van Allgifts. Ook is onderzocht hoeveel werkgevers besteden aan een kerstattentie en wat de perfecte samenstelling is van een kerstpakket. Van de respondenten koopt ongeveer de helft ook zelf de kerstgeschenken en –pakketten in. Onder kerstpakketten vallen de traditionele samenstellingen van typische kerstartikelen zoals kaarsjes, mokken en winterse lekkernijen. Bij kerstgeschenken daarentegen, wordt vaak één product gegeven. Een luxer product. Waar 35% van de respondenten de voorkeur geeft aan een kerstgeschenk, prefereert 32% een kerstpakket. Wel is het zo dat, zo bleek uit het onderzoek, liefhebbers van kerstpakketten graag een combinatie van een kerstgeschenk en etenswaren ontvangen. “Naar schatting worden er rond de kerst wel twee keer zoveel gadgets besteld als in de rest van het jaar”, merkt accountmanager van Allgifts Eva van Huffelen op. Het onderzoek bevestigt deze uitspraak. 34% van de respondenten geeft aan het allerliefst een technologisch artikel zoals een activity tracker of een powerbank te krijgen. Na gadgets is woondecoratie het meest gewild. Die categorie kreeg 20% van de stemmen.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

SYTZE EN ELINE KEUNING VAN BIOCLEAR EARTH OVER:

Het belang van bodemgezondheid SYTZE KEUNING Functie: Directeur Bioclear Earth Woonplaats: Lippenhuizen Burgerlijke staat: Getrouwd.

“We hebben heel lang het belang van een goede bodemgezondheid onderschat.” Aan het woord is Sytze Keuning, directeur van Bioclear Earth in Groningen. Aan tafel zit ook zijn dochter Eline Keuning, consultant biotechnologie & innovatie. Beiden studeerden moleculaire biologie en scheikunde, en beiden delen dezelfde idealen: biotechnologie inzetten voor een duurzame samenleving.”

Laatst gelezen boek: De meeste mensen deugen, van Rutger Bregman Lijfspreuk/motto: Van de natuur kunnen we veel leren

ELINE KEUNING

Sytze Keuning houdt zich al meer dan drie

kunnen een stootje hebben en werken veel

decennia bezig met de bodem. “Na mijn studie

robuuster dan gedacht. Bovendien duurt

scheikunde aan de RUG heb ik samen met de

grondwaterverontreiniging oppompen wel

universiteit in 1988 Bioclear Earth opgericht,

zeven tot negen jaar, terwijl bacteriën en

om antwoord te geven op de vraag: hoe kun je

schimmels in drie tot vier jaar hun werk doen.”

biotechnologie inzetten als oplossing voor Functie: Consultant biotechnologie &

milieu- en duurzaamheidsvraagstukken?”

De bodem is de basis Sytze en Eline Keuning vertellen: “De biologie is

innovatie Woonplaats: Badhoevedorp

In de jaren tachtig was bodemverontreiniging

zo gek nog niet: de kracht van de natuur is heel

Burgerlijke staat: Samenwonend.

een groot probleem: op vele duizenden

groot. Verontreiniging wordt door de mens

Laatst gelezen boek: Tsjaikovskistraat 40,

locaties in Nederland moesten locaties

veroorzaakt, maar de natuur heeft zich er op

van Pieter Waterdrinker

gesaneerd worden. “Die werden meestal

aangepast en heeft zelf als reactie ook veel

Lijfspreuk/motto: De natuur is geniaal

afgegraven, waarna het grondwater

interessante bacteriën ontwikkeld.” Deze

opgepompt werd. Wij deden onderzoek of je

worden dan ook onder de loep genomen in

die verontreinigde stoffen ook biologisch zou

het eigen laboratorium van Bioclear Earth, waar

kunnen afbreken, in de grond, zonder te

schimmels worden gekweekt, nieuwe

hoeven graven en pompen.” Dat bleek

technieken worden ontwikkeld en saneringen

mogelijk: de bodem kon biologisch gezuiverd

worden ontworpen. “Het adviseren over zo’n

worden door de inzet van bacteriën en

proces en het begeleiden ervan hoort ook bij

schimmels. “Inmiddels wordt meer dan de helft

ons werk”, aldus Keuning.

van de verontreinigde locaties biologisch

De onderneming heeft zich ook uitgebreid

gesaneerd”, weet Keuning. “Het is veel

richting andere werkgebieden, zoals

goedkoper: het scheelt vaak de helft van de

afvalstromen en bio-energie. Eline Keuning:

prijs. Bacteriën bestaan al 3,5 miljard jaar: die

“Maar de bodem is altijd de kern. Met een

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Een website op maat tijdelijk e-so vanaf 1295,-

e-solarlight

Wilt u online goed gevonden worden en goed zichtbaar zijn? Dan bent u bij ons aan het juiste

DESIGN EN ADVIES VOOR ON- EN OFFLINE MEDIA

adres voor een goede website.

ONLINE

OFFLINE

 Websites

 Grafische vormgeving

 Webshop

 Huisstijlen

 Zoekmachine optimalisatie (SEO)

 Promotiematerialen

 Social Media advies/beheer

 Handelsdrukwerk

 Social Media campagnes

 Magazines  Kranten

E-Solarlight is dé specialist in: - Led-verlichting voor zowel binnen als buiten. - Solar-Hybride buitenverlichting. - Bioritme led-verlichting met natuurlijk licht verloop. Voor meer informatie bel of mail ons gerust.

Bel of mail ons voor gratis vrijblijvend advies Hoenderkamp 27, 7812 VZ Emmen T. 085 773 41 71 E. info@vdscrossmedia.nl

www.vdscrossmedia.nl

info@e-solarlight.com www.e-solarlight.com

Telefoon +31 528 820901

Grodal Expeditie B.V. is een volledig onafhankelijke Expediteur en een gecertificeerd douane-vertegenwoordiger. Grodal is ruim 25 jaar actief en vanaf de start van de onderneming al gevestigd in Veendam. Grodal onderscheidt zich door de deskundigheid met betrekking tot de douaneformaliteiten, de know how van het gehele logistieke proces en de stelregel: afspraak is afspraak. • Grodal staat voor kwaliteit. • Grodal heeft een enorm netwerk van agenten wereldwijd. • Grodal heeft ook een logistiek adviserende rol richting zijn klanten. • We zijn dan ook zeker een dienstverlenend bedrijf in de brede zin van het woord! • Verder is Grodal volledig onafhankelijk en kiest steeds lokale partners die voor het betreffende traject optimaal presteren. Wij voeren de regie over een logistieke keten en kiezen voor u de meest efficiënte wijze van vervoer. • En als douane-vertegenwoordiger en AEO gecertificeerd bedrijf kunnen wij ook alle douaneformaliteiten voor u afhandelen. Grodal Expeditie B.V. Boven Oosterdiep 96, Veendam P.O. Box 423, 9640 AK Veendam The Netherlands Tel. +31 (0)598 612725 Fax +31 (0)598 615229 e-mail: jager@grodal.nl // website: www.grodal.nl VAT: NL801838617B01 / EORI: NL801838617 Trade Register Groningen: 02330341

gezonde bodem kun je zóveel meer, dat is lang onderschat. De landbouw staat aan het begin van een nieuw tijdperk: we gaan richting een kringlooplandbouw die veel meer gebruikmaakt van wat de natuur zelf te bieden heeft.” Sytze en Eline benadrukken dat de kringlooplandbouw ook economisch interessant is: “De Nederlandse landbouw is

‘Landbouw staat aan het begin van een nieuw tijdperk’

uniek in de wereld, als het gaat om productie

zijn bodembeheer beter op te pakken.” Sytze Keuning is blij met dit project: “De provincies Friesland, Groningen en Drenthe nemen het voortouw om dit samen met ons te doen. Net als in de jaren tachtig zijn we volop aan het pionieren en kennis aan het verzamelen. We krijgen eindelijk meer inzicht in de Nederlandse bodem én onderkennen het belang daarvan.” Sytze en Eline Keuning zijn positief: “We weten

en innovatie. Wij kunnen gewoon ontzettend

nog maar het topje van de ijsberg, we kennen

veel met een hectare grond, maar tussen alle kunstmest, bestrijdingsmiddelen en

Bodembiologie in kaart

ook nog maar een paar procent bacteriën en

mechanisatie is de biologie ondergesneeuwd.”

Rijke grond zit daar van nature boordevol mee.

schimmels: wie weet wat er allemaal nog mogelijk

“In één gram grond zitten miljarden bacteriën”,

is. We krijgen steeds meer handvaten, we krijgen

Beiden zijn ervan overtuigd dat boeren met

weet Eline. Zij neemt volop bodemmonsters,

minder bestrijdingsmiddelen toekunnen, de

op diverse locaties in Noord-Nederland. “We

met z’n allen die bodem wel weer gezond.” Bioclear Earth is een commercieel bedrijf, maar

productie gelijk kunnen houden én betere

willen de verschillende grondsoorten in beeld

wel een onderneming met idealen. “Wij willen

producten op de markt kunnen brengen tegen

brengen, en percelen waar vaste mest en

natuur inzetten voor een duurzame

minder kosten als ze bacteriën en schimmels

drijfmest worden gebruikt naast elkaar leggen:

samenleving op het gebied van bodem en

inzetten. “Kunstmest heeft de bodem verwend:

wat zijn de verschillen?” Bioclear Earth voert dit

water. Dat zou je commercieel idealisme

bacteriën kregen steeds minder functie. Maar

onderzoek uit in opdracht van de drie

kunnen noemen: geld verdienen met een

de bodem verschraalde. We moeten de bodem

noordelijke provincies. “We brengen de

goede oplossing.” Bewustwording,

weer oppeppen en zorgen dat er weer leven in

bodembiologie in kaart, in relatie tot het nut

biodiversiteit: volgens Eline en Sytze komt het

komt, door ruige mest met stro in te zetten en

voor de landbouw, zodat we daar meer grip op

daarmee wel goed. “De natuur doet niet aan

misschien wel bacteriën toe te voegen aan de

krijgen. We willen de boer handvaten kunnen

verspilling, wél aan overvloed. Daar kunnen wij

bodem om die weer op gang te helpen.”

geven, zodat die voldoende inzicht krijgt om

ons voordeel mee doen.” <

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

NEDMAG:

Koploper in energietransitie

Nu al toont de Veendammer onderneming zich een koploper in de energietransitie. Bijvoorbeeld met de onlangs in gebruik genomen groen gas-installatie, waarmee het aardgasverbruik met vijftien procent is verminderd. “Wij willen de meest duurzame magnesiumzout-producent ter wereld worden”, zegt Bruning. “En daar werken we hard aan. We investeren in nieuwe energievormen in het gehele productieproces; we willen in 2035 volledig van de fossiele brandstoffen af. Groen gas is nog maar een

Directeur Bert Jan Bruning van Nedmag toont in de directiekamer in Veendam een opiniërend artikel van Rosanne Hertzberger in NRC, met als kop: ‘De chemische industrie gaat de wereld redden.’ Nu is Bruning er als nuchtere Noordelijke ondernemer niet de persoon naar om dat ook hardop te gaan roepen; maar hij staat wel volledig achter de opinie en wijst er graag op dat Nedmag een flink steentje bij kan dragen aan duurzaamheid en energietransitie. Zowel op productniveau als in het productieproces.

eerste stap. Waterstof is de volgende stap. We doen en denken mee aan innovatieve waterstof-projecten, waarbij we ons uitstekende leidingnetwerk in en rond de fabriek graag inzetten, samen met bedrijven en woningen om ons heen. Ook zijn we bezig met een proef waarbij waterstof wordt ingezet als verbrandingsgas bij de magnesiumproductie.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Die mogelijkheden bekijken we samen andere

zijn: dat is ons streven. Zo kijken we

brandstof kunt gebruiken, bijvoorbeeld in een

bedrijven in de regio.” Bruning wijst in dit kader

bijvoorbeeld naar het ontwikkelen van een

biogas-installatie. Zo levert magnesium een

op de positieve flow die in het Noorden is

magnesium-accu. Magnesium is makkelijker te

bijdrage aan de circulaire economie.”

ontstaan, met name na de Energietafel met

winnen en te recyclen.”

Innovatiehub

minister Wiebes.

Circulaire economie

Meer innovatieve duurzame toepassingen

Magnesium-accu

Een andere interessante duurzame toepassing

verwacht Bruning van de nieuwe Innovatiehub

Naast de toepassing van schone energie kan

van magnesium is het afvangen van fosfaat en

Oost-Groningen, dat door Nedmag, Avebe en

Nedmag op productniveau veel betekenen

stikstof in mest. “Door magnesium aan mest

Hempflax wordt gefinancierd. “Er ligt al een

voor de energietransitie en een duurzame

toe te voegen ontstaat struviet: dat is een

innovatie waarbij isolatiemateriaal wordt

toekomst. “Onze core business is het winnen

langzaam werkende meststof, waardoor

gemaakt van hennepvezels van Hempflax,

van magnesiumzout en daaruit hoogwaardige

planten meer tijd hebben om belangrijke

versterkt met bio-lijm van Avebe en magnesium

producten ontwikkelen voor talloze

mineralen op te nemen. Boeren hebben dus

van Nedmag voor de brandwering. Duurzaam

toepassingen, in diverse industrieën,

minder kunstmest nodig voor een rijkere

isolatiemateriaal, waar de bouwsector iets mee

wereldwijd. Onze chemici komen voortdurend

voedingsbodem. Bovendien komt er minder

kan. En ontwikkeld zonder een cent subsidie”,

met nieuwe vindingen, ook en vooral voor het

stikstof in de lucht, doordat ammoniak, een

benadrukt Bruning met gepaste Noordelijke

verduurzamen van de winning en duurzame

stikstofverbinding, wordt gebonden met

ondernemerstrots. <

toepassingen. Minder zout winnen en

magnesium om struviet te vormen. Datzelfde

producten met een nog hogere toegevoegde

trucje kunnen we toepassen bij rioolwater,

www.nedmag.nl

waarde ontwikkelen, die bovendien recyclebaar

waarbij je het struviet als kunstmest of

www.ihog.nl

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

DNV GL maakt nieuwe energie betrouwbaar en veilig Safer, smarter, greener. Onder dat motto is DNV GL met 12.500 experts wereldwijd actief op het gebied van waarborgen, inspectie en advies. In Nederland werken ruim 600 mensen voor de in 2013 uit Det Norske Veritas en Germanischer Lloyd gefuseerde organisatie, verspreid over vestigingen in Rotterdam, Arnhem en Groningen.

De Groningse vestiging heeft zich binnen de

Betrouwbaar

Waterstofoven

wereldwijde organisatie ontwikkeld tot hèt

“Wij maken nieuwe energie betrouwbaar en

Vol trots staat de locatieleider voor een

expertisecentrum op het gebied van

veilig”, vat locatieleider Johan Knijp kort samen,

imposante hoge temperatuur oven, waarin

energietransitie. Een rondleiding door het

tijdens de boeiende rondleiding. “Samen met

getest wordt of duurzaam opgewekte

high-tech complex aan het Hoendiep in

onze klanten ontwikkelen en testen we nieuwe

waterstofgas kan worden ingezet voor de

Groningen leert dat er van alles gaande is op

technologieën op betrouwbaarheid, veiligheid

productie van glas, keramiek en staal. “We

het gebied van het toekomstige

en duurzaamheid. Ook ontwikkelen we voor

onderzoeken met name branders die zowel

energiesysteem: diverse duurzame

overheden normen, om de toekomstige

op aardgas als waterstof kunnen branden

brandstoffen, nieuwe technologieën en slimme

energievoorziening meteen goed te regelen.”

om niet te veel van één energiebron

netwerken worden getest. Sommige in het

Gebalanceerde normen: “Enerzijds om de

afhankelijk te zijn. Dit doen we in opdracht

diepste geheim: het gaat hier om de toekomst

energiegebruiker te beschermen tegen

van een internationaal consortium van 25

van de energievoorziening en investeerders

eventuele schadelijke gevolgen, anderzijds om

bedrijven en de Nederlandse overheid. We

willen dat graag nog even voor zich houden.

de producent of leverancier niet op onnodig

ontwikkelen en testen niet alleen, maar

hoge kosten te jagen.”

organiseren en regisseren ook de

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Johan Knijp bij een waterstof-testinstallatie.

samenwerking tussen de partijen. Onderdeel

tachtig woningen niet op aardgas maar op

Om een scherper beeld van de toekomst te

van het project is een velddemonstratie bij

100% waterstof te verwarmen.”

hebben publiceren we jaarlijks een Energy

Nedmag in Veendam.”

Transition Outlook, een toekomstbeeld van het

Toekomstbeeld

energiesysteem richting 2050. Zo weten we

Waterstofwijk

Er gebeurt veel op het gebied van

beter wat er nu ontwikkeld en getest moet

“Ook zijn we bezig met het ontwikkelen van

energietransitie; en DNV GL zit er bovenop. De

worden om de klimaatdoelen van 2050 te

cv-ketels, voor toepassing van waterstofgas in

organisatie die van oudsher sterk

halen. Daar zetten we op in. Als onafhankelijke

de gebouwde omgeving. We hebben begin dit

vertegenwoordigd is in de scheepvaart en de

partij, die zekerheid biedt. Daar zijn onze

jaar samen met de lokale netbeheerder Stedin

olie- en gaswinningsindustrie, is in

energie-experts van cruciaal belang: chemisch

in Rotterdam een appartementencomplex

toenemende mate actief op het gebied van

technologen, elektrotechnici, natuurkundigen

voorzien van cv-ketels die op 100 %

energietransitie. “De overgang naar een

en werktuigbouwkundigen, die zich dagelijks

waterstofgas branden. In navolging hiervan

klimaatneutraal energiesysteem is in volle

inzetten voor het energiesysteem van de

leveren we ook onze bijdrage aan waterstofwijk

gang. De kansen zijn enorm en de complexiteit

toekomst.” <

Hoogeveen, waar ambitieuze plannen zijn om

en onzekerheden soms onbehaaglijk groot.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

GREEN CONNECTIONS FACILITEERT EN ORGANISEERT:

Blijvende duurzame verandering door verbinding

Femke Adriaens richtte Green Connections op omdat ze duurzame professionals wilde verbinden, en duurzaamheid blijvend op de agenda wil zetten bij bedrijven, buurten en gemeentes. “Ik heb een team om me heen verzameld met mensen die dezelfde kijk en ambitie hebben. Met Green Connections willen we door veranderingsprocessen - zowel strategisch als praktisch - organisaties helpen met hun duurzaamheidsvragen.” De diverse achtergronden van de teamleden (zie kader, red.) zorgen voor heel verschillende en creatieve invalshoeken. Opdrachtgevers van het transitiebureau zijn onder andere gemeentes. “Die hebben vaak een duurzaamheidsdoelstelling, maar zien dat als één groot vraagstuk. Als ze aan de slag gaan, lopen ze tegen allerlei vragen op. Vaak

Bij transitiebureau Green Connections in Groningen zit de redactie van Kijk op het Noorden aan tafel met een enthousiast team van zes ‘bewondernemers en veranderaars’: een team dat vanuit een persoonlijke drive vol passie werkt aan blijvende duurzame verandering in Noord-Nederland. Als het aan hen ligt, wordt de energietransitie een succes voor iedereen.

VOORBEELDPROJECTEN: Fossielvrije weken De Fossielvrije Weken – van 1 t/m 13 juni 2020 - is een samenwerking tussen de provincies Drenthe, Fryslân en Groningen. Het duurzame evenement is de opvolger van de Elfwegentocht 2018. Als een van de kwartiermakers mobiliseert en organiseert Green Connections de betrokkenheid van ondernemers en inwoners. https://fossielvrijeweken.nl/

Energiehuis Drenthe Green Connections is betrokken bij de totstandkoming van het Energiehuis Drenthe. “Dit wordt een plek voor educatie en inspiratie op het gebied van duurzaam wonen in Drenthe. Deze ondernemer heeft een maatschappelijke passie, hij wil dat zoveel mogelijk mensen welke mogelijkheden er zijn om hun woning te verduurzamen.”

Programma duurzaamheid Meppel Voor de gemeente Meppel stelt Green Connections een duurzaamheidsplan op wat een basis moet vormen voor samenwerking aan duurzaamheid in de organisatie en met inwoners en ondernemers.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

hebben die te maken met hun inwoners: hoe

een evenement betrek je meteen veel mensen.

Volop beweging in het Noorden

ga je daarmee in gesprek, en wat willen die?

Die gaan op een speelse manier met duurzame

Het team van Green Connections ziet dat er

Burgers komen in een andere rol terecht, als

maatregelen aan de slag. Soms begint dat klein,

nog veel moet gebeuren, wil de energietransitie

hen gevraagd wordt wat zij willen op het gebied

bijvoorbeeld met een gezamenlijke moestuin of

slagen. “Maar we zijn ook trots op alles wat hier

van duurzaamheid. Burgerparticipatie betekent

een wijkplatform.”

in het Noorden al gebeurt. Op noordelijke schaal bereik je veel mensen. Bedrijven merken

dat je écht in gesprek gaat met elkaar en luistert. Dat motiveert en activeert mensen om

In gemeentes, maar ook in bedrijven en wijken,

dat ook: met hun participatie kunnen ze

zelf enthousiast aan de slag te gaan.”

zijn er koplopers, meelopers én mensen die je

zichzelf profileren als koploper. Dat is een

op een andere manier moet betrekken. “Wij

mooie bijvangst, naast daadwerkelijk duurzaam

Betrokken netwerk

brengen op een laagdrempelige manier het nut

worden. Het kost tijd en energie maar die

“Veranderingsprocessen in organisaties zijn

van verduurzamen naar voren en staan vaak

investering verdient zichzelf ruimschoots terug.

taai. Wij helpen organisaties hun patronen te

versteld van de goede ideeën waar mensen

Wij faciliteren, zodat partijen elkaar kunnen

herkennen en te transformeren, en ontwerpen

vervolgens mee komen.”

vinden en helpen. Samen gaat het sneller én is

een netwerk van mensen. Als dat netwerk

Het uitvoeren van die mooie plannen, dat doen

het veel leuker. Die beweging helpen wij op

staat, en mensen met elkaar in gesprek zijn,

de betrokkenen zelf. “Wij zorgen voor de

gang brengen.” <

brengen we duurzame verandering op gang.”

verbinding. Wij reiken contacten, handvaten en

Het team doet dat met evenementen en

methodes aan, zodat mensen de benodigde

projecten. “Die brengen reuring en energie: bij

kennis opdoen en zelf aan de slag kunnen.”

HET TEAM VAN GREEN CONNECTIONS, VAN LINKS NAAR RECHTS: Dineke Witte is adviseur energietransitie

Dennis Vos is adviseur Duurzame Innovatiema-

studeerde Facility Management en kwam met

gebouwde omgeving. Zij was betrokken bij de

nagement. Hij deed een Master Management of

bewonersparticipatie in aanraking. Als zzp-er

pilot aardgasvrije wijk van gemeente Assen. Ook

Innovation en weet veel van strategische

onderneemt ze volop sociale projecten:

is ze docent Algemene Bouwkunde bij de

verandering bij bedrijven.

www.optrommelen.nl.

Hanzehogeschool en deed ze een Master

Grytsje Kunst is adviseur sociale energietransitie.

Jochem Pennekamp is adviseur energietransitie,

Sustainable Energy System Management.

Zij heeft een achtergrond in de culturele

bestuurskundige en organisatiewetenschapper

Femke Adriaens is oprichter van Green

antropologie, culturele geografie en landschapsgeschiedenis.

en deed een master ‘duurzaamheidswetenschappen en beleid’. www.greenconnections.nl

Femke Heythekker is Participatieconsulent. Zij

|06 546 74 779 | info@greenconnections.nl

Connections, transitiemanager en Energiecommissaris Drenthe.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

NAM boort nieuw netwerk aan Als binnen afzienbare tijd de gaswinning in Groningen stopt, wil dat niet zeggen dat de NAM er dan ook maar mee stopt. Integendeel. Er ligt meer dan genoeg werk te wachten op de 1400 hoog gekwalificeerde medewerkers van de bijna 75-jarige Asser onderneming: gaswinning op andere locaties (ter land en ter zee), co2-opslag op zee, het verantwoord opruimen en herbestemmen van oude locaties en last but not least: de energietransitie. Daarmee boort het grootste energiebedrijf van Nederland een geheel nieuw netwerk aan. Een netwerk met kansen voor het Noorden.

“Waar anders dan in het Noorden zou de

Decommissioning & Restoration en in die

samen aan een CO2-neutraal eiland. Alle

energietransitie moeten plaatsvinden? Na een

functie verantwoordelijk voor het opruimen en

ontwikkelingen komen daar samen en het

traditie van achtereenvolgens turf-, olie- en

herbestemmen van oude gaswinningslocaties,

zorgt voor een enorme dynamiek. Wij zetten

gaswinning, is het logisch dat Noord-Nederland

vindt het een geweldige uitdaging om aan

onze know-how in om het doel te bereiken en

nu inzet op duurzaam opgewekt waterstofgas

ontwikkelingen als GZI Next mee te mogen

dat gaat heel voortvarend. Bovendien zie je

en andere nieuwe energiebronnen en

werken. “De pijpleidingen en

spin-off effecten bij lokale ondernemers, die

-vormen.” Dat zegt Martijn Kleverlaan, Energy

elektriciteitsaansluitingen zijn in goede staat en

dankzij de energietransitie ook nieuwe kansen

Transition Manager bij de NAM. “Voor de

kunnen nieuwe vormen van energie vervoeren.

zien. Voor ons is Ameland bovendien een

realisatie van deze energietransitie zetten wij

Bijvoorbeeld waterstofgas of groen gas.

proeftuin; we leren ervan en zetten de

onze know-how en al onze faciliteiten graag in.

Bovendien hebben we als geen ander de know-

opgedane kennis en ervaring straks graag in

We ontwikkelen niet persé zelf, maar worden

how om onderhoud en reparatie te verzorgen.

voor nieuwe projecten elders.”

vooral uitgenodigd door overheden en

Nieuw is dat we nu aan tafel zitten met partijen

bedrijven die er mee aan de slag gaan. Dat

als Enexis, Tennet, Emmtec en tal van lokale

Reputatie

gebeurt al; we zijn al volop actief in het nieuwe

bedrijven en overheden. Het nieuwe netwerk is

Hij wil het niet met zoveel woorden zeggen;

netwerk.”

daarmee voor ons al een realiteit”, aldus

maar indirect maakt Kleverlaan duidelijk dat de

Jansen, die er op wijst dat de NAM in totaal

NAM met projecten als op Ameland een

GZI Next

vierhonderd locaties beheert en dat er een

bijdrage levert aan haar maatschappelijke

Een goed voorbeeld van verantwoord

uitgebreid ondergronds netwerk van

reputatie. Want de basis voor die reputatie is er

opruimen en herbestemming is GZI Next in

pijpleidingen in geheel Noordwest-Europa ligt,

nog steeds: de hoge kwaliteitsnormen,

Emmen. De voormalige gaszuiveringsinstallatie

die nu en in de toekomst kunnen worden

knowhow en expertise zijn en blijven het DNA

van de NAM wordt na dertig jaar opgeruimd en

ingezet. “De oude locaties ruimen we

van de NAM. En ondernemers en overheden

delen ervan worden omgetoverd tot een

verantwoord op, maar tegelijkertijd kijken we

kunnen daar onverminderd gebruik van blijven

energiehub: een knooppunt waar nieuwe

naar hergebruik, bijvoorbeeld als locatie voor

maken, bij het succesvol vormgeven van de

energie gemaakt en verdeeld wordt. Een

opwekking, opslag en distributie van nieuwe

energietransitie, en dientengevolge een

consortium van overheden en (lokale) bedrijven

energie. In plaats van het inzaaien met gras.”

toonaangevende economische positie van het

onderzoekt samen met de NAM, de Gasunie en omwonenden de mogelijkheden.

Noorden. <

Ameland Kleverlaan wijst op Ameland als ander goed

400 locaties

-Noordelijk- voorbeeld van het nieuwe netwerk

René Jansen, Business Opportunity Manager

van de NAM: “We werken daar met veel partijen

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

KERAMISCH VAKMANSCHAP VAN AMBACHT TOT DESIGN !

H A R L I N G E R V O O R S T R A AT 8 4 8 8 6 1 B P

A A R D E W E R K -

T E G E L F A B R I E K

H A R L I N G E N | T H E N E T H E R L A N D S | T E L . 0 5 1 7 - 4 1 5 3 6 2 | W W W. H A R L I N G E R . N L

New Energy Coalition: energietransitie is systeemtransitie Je kunt wel een zonnepark aanleggen, maar je moet ook een elektriciteitsnetwerk hebben om de elektriciteit naar de eindbestemming te transporteren. Je kunt wel investeren in autoâ&#x20AC;&#x2122;s op waterstof, maar je moet ook voldoende waterstoftankstations hebben, alsmede voldoende duurzaam opgewekte waterstof en een transportsysteem voor dat waterstof. Naast innoveren en investeren is samenwerken dan ook van groot belang: de energietransitie is een systeemtransitie, aldus New Energy Coalition in Groningen.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Operationeel directeur Harold Veldkamp van New

Academy Europe-organisatie en Energy Delta

gaat dan hun eigen vakgebied. Dat is essentieel in

Energy Coalition: “Wij ‘verslimmen’ de

Institute: gevestigde, ervaren partijen die al vele

de benadering van de energietransitie – het is de

energietransitie. Wij benaderen vraagstukken op

jaren opereerden in het veld van energie en

omslag van het hele systeem, en het raakt alle

zoek naar werkbare oplossingen in een duurzame

energietransitie. “We vormen een brede en

aspecten van onze maatschappij.”

samenleving. Of het nu gaat om opwekking,

voortdurend groeiende coalitie met

opslag, distributie of toepassing van energie.”

kennisinstellingen, de energiesector, overheden,

Waterstof

En die werkbare oplossingen zijn en komen er.

bedrijfsleven, industrie en maatschappelijke

Momenteel wordt er verder hard gewerkt aan de

Bijvoorbeeld via projecten als GZI Next in Emmen

organisaties. Wij zorgen er voor dat partijen elkaar

ontwikkeling van een waterstofeconomie in

(nieuwe bestemming van NAM

kunnen vinden, vormen consortia en, niet geheel

Noord-Nederland. Waterstof kan worden ingezet

gaszuiveringsinstallatie), Duurzaam Ameland

onbelangrijk, zorgen voor financiering van

als groene grondstof of energiedrager in de

(project voor zelfvoorzienende energie-opwekking)

projecten. We werken nauw samen met het

industrie, in het energienet, in de gebouwde

en Making City in Groningen (de stad als proeftuin

Samenwerkingsverband Noord-Nederland.”

omgeving en in de transportsector. “Bovendien

in het EU-project voor duurzame steden).

De organisatie is gevestigd in het markante Energy

kunnen we gebruikmaken van het bestaande

Academy Europe-gebouw op Zernike Campus aan

distributienetwerk van de Gasunie. De capaciteit

New Energy Coalition is tevens de aanjager van

de rand van de stad Groningen. Bij New Energy

van dat netwerk is vele malen groter dan het

Hydrogen Valley, een zesjarig Europees

Coalition werken momenteel 55 mensen, onder

elektriciteitsnet. Als we alles één-op-één willen

programma waarin ruim dertig publieke en private

wie innovatie- en educatie-experts. “Partners zoals

omzetten naar elektriciteit, moet de capaciteit van

partijen bouwen aan een waterstof-economie in

Rijksuniversiteit Groningen en Hanzehogeschool

het elektriciteitsnet 17 keer zo groot zijn als nu.

Noord-Nederland. Van grootschalige productie en

verrichten fundamenteel en toegepast onderzoek

Dat vergt enorme investeringen in

distributie van waterstof tot de uitbreiding van het

naar alle aspecten van de energietransitie. Vanuit

hoogspanningskabels en transformatoren. Het is

aantal waterstofvoertuigen en -tankstations. En

alle vakgroepen komen mensen naar dit gebouw;

dan ook veel slimmer om ook in te zetten op

van ondergrondse waterstofopslag tot

niet alleen vanuit de techniek maar ook vanuit

waterstof via het bestaande gasnetwerk. Uiteraard

verwarming van een hele woonwijk.

bijvoorbeeld gedrag-, communicatie- en juridische

moet er dan ook het nodige worden aangepast en

wetenschappen. Wij werken met ons Energy

geïnvesteerd, maar dat kost veel minder. Ook kun

Fusie

Academy-programma aan de onderlinge

je naast waterstof hoogcalorisch gas en groen gas

New Energy Coalition is in 2017 ontstaan uit een

uitwisseling van die disciplines, om studenten en

inzetten. Er zijn nog veel grondstoffen waaruit we

fusie van de Stichting Energy Valley, de Energy

onderzoekers eenbredere blik te geven die verder

groen gas kunnen winnen.”

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Noordzee

80.000 banen

Hieruit blijkt eens te meer hoezeer het van

Bij dit alles is het belangrijk om niet alleen

belang is om te denken in netwerken,

overheden, bedrijven en investeerders aan tafel te

samenwerken en systeemtransitie; want er zijn

krijgen, maar ook de maatschappij als geheel. Een

veel verschillende partijen met evenzoveel

belangrijke trigger daarvoor is de

verschillende belangen bij betrokken. New

werkgelegenheid. “De schattingen lopen uiteen

Energy Coalition brengt ze bij elkaar en werkt

van 20.000 banen in Noord-Nederland tot

middels vele innovatie- en

landelijk zo’n 80.000 dankzij de energietransitie.”

ontwikkelingsprojecten aan een nieuwe

Dat zijn niet allemaal nieuwe banen: het is voor

economie in een regio die van oudsher sterk is

een deel ‘vervangende’ werkgelegenheid. De

in energie en alle tools heeft voor een integrale

afbouw van de fossiele (aardgas-)economie leidt

waterstofeconomie. Veldkamp voegt de

ook tot afbouw van die werkgelegenheid en

Noordzee graag aan die ontwikkelingen toe: “We

bedrijvigheid. De energietransitie brengt een

ondersteunen onze partners bij de ontwikkeling

nieuwe economie met vervangende

van windparken op zee. De daarmee opgewekte

werkgelegenheid. Veel kennis en kunde is door

energie, stroom of waterstof, wordt via

omscholing en bijscholing weer in te zetten in die nieuwe economie.

gasbuizen of elektriciteitskabels aan land gebracht voor verdere distributie via de reeds

“Alleen al de netbeheerders hebben de komende

bestaande netwerken. Ook kunnen we CO2

vijf jaar zo’n zesduizend monteurs nodig. Ook

opslaan in lege gasvelden op zee. Daarbij

daarin ligt een schone taak voor ons: zorgen voor

kunnen we de bestaande olie- en

voldoende gekwalificeerd personeel: educatie op

gasinfrastructuur op zee hergebruiken. We

alle niveaus, omscholing en bijscholing. Ook daar

moeten er voor zorgen dat die ontwikkelingen

gaan we volgend jaar volop mee aan de slag,

op zee boven Noord-Nederland gaan

samen met bedrijven en plaatselijke overheden.”

plaatsvinden. Dat wordt ook een belangrijke

Zeker voor Noord-Nederland is de energietransitie

aansluiting naar Scandinavië en Duitsland, met

een kans en een nieuw perspectief. <

alle economische kansen van dien. Daar moeten we ons met elkaar sterk voor maken.”

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

newenergycoalition.org

Aan de slag met Noord-Nederland kent een florerende energiesector. Met het einde van de aardgaswinning in zicht, groeit de vraag naar duurzame alternatieven enorm. Maar wat betekent dit voor de toekomst? Want vragen deze veranderingen niet om innovatieve werknemers met nieuwe inzichten, kennis en vaardigheden? Energy College denkt van wel en heeft daarom het programma Gas 2.0 opgezet.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

nieuwe energie Gas 2.0 is een publiek-private samenwerking

anders niet bijhouden.

Mede daarom organiseren we in 2019

tussen maar liefst zeven mbo-instellingen, drie

Zo heeft het Noorderpoort College in

werkconferenties in de drie noordelijke

gemeenten, vier provincies en zo’n vijftig

Groningen in samenwerking met het

provincies. Zo heeft op 9 oktober 2019 de

bedrijven. Doel is om studenten, docenten én

bedrijfsleven een keuzedeel Waterstof

eerste werkconferentie plaatsgevonden in

het bedrijfsleven klaar te stomen om de

ontwikkeld. Vervolgens hebben het Drenthe

Friesland: deze middag hebben we gezamenlijk

energietransitie uit te voeren en waar mogelijk

College en het Noorderpoort College een pilot

met bedrijven, overheden en scholen

te versnellen door samen te werken aan

gedraaid en wordt het keuzedeel op dit

gediscussieerd en gebrainstormd over hoe we

toekomstbestendig energieonderwijs.

moment binnen de overige aangesloten

invulling kunnen geven aan onze doelstellingen

mbo-instellingen uitgerold. Het keuzedeel

binnen Gas 2.0.”

Hoe is Gas 2.0 ontstaan?

Waterstof is hét perfecte voorbeeld van hoe

“Het Energy College is een

kennis uit het bedrijfsleven in een

Kennisdelen

samenwerkingsverband tussen zeven

onderwijsvorm is gegoten en waar nu

“Om de opgedane kennis te delen en te

mbo-scholen in Noord-Nederland met de

verschillende scholen en doelgroepen mee aan

borgen, werken we aan de ontwikkeling van

focus op ontwikkeling van energieonderwijs.

de slag kunnen. Naast het eerste

een online Community of Practice. Dit is een

Een samenwerking van deze omvang is uniek

basiskeuzedeel Waterstof werken we aan vier

afgesloten omgeving op onze website waar

in Nederland en is de kracht van Energy

verdiepende keuzedelen: Waterstof in de

studenten, docenten en onze partners elkaar

College. Ontwikkelde kennis kan snel worden

gebouwde omgeving, mobiliteit, industrie en

‘snel’ kunnen vinden. Offline organiseren we

gedeeld, waar het noorden als energieregio

energieketen.’’

naast de werkconferenties maandelijks lezingen over de energietransitie in het

haar voordeel mee kan doen. De samenwerking heeft geleid tot een aanvraag

Samen werken aan kennisontwikkeling

Duurzaamheidscentrum te Friesland waar

Regionaal Investeringsfonds waaruit het

“Eén van onze belangrijkste pijlers is

bedrijfsleven, overheid en onderwijs elkaar

programma Gas 2.0 is ontstaan, dat vorig jaar

toekomstbestendig onderwijs ontwikkelen voor

fysiek ontmoeten. Op deze manier brengen we

is vastgesteld. Met de komst van de

het opleiden van studenten voor de

de Triple Helix (samenwerking tussen overheid,

programmamanager in februari 2019 is dit

energiesector in Noord-Nederland. Daarbij

onderwijs en bedrijfsleven) tot stand. Binnen

voorjaar gewerkt aan het leggen van het

vinden we het belangrijk dat docenten en

Gas 2.0 geloven we in ‘alleen ga je sneller, maar

fundament onder het programma, oftewel het

bedrijfsleven met elkaar om de tafel gaan om

samen kom je verder’.”

inrichten van de organisatie. In de loop van

gezamenlijk te bepalen hoe dat vernieuwde

Meer weten over het Programma Gas 2.0? Kijk

2019 hebben zich inmiddels al zo’n tien extra

onderwijs eruit moet gaan zien. Welke

op www.energycollege.org of neem contact op

bedrijven zich als partner aangesloten bij Gas

competenties en vaardigheden zijn er nodig en

met Programmamanager Anja Hulshof

2.0.”

hoe kunnen we kennis met elkaar te delen?

hulshof@energycollege.org. <

Onderwijs in Noord-Nederland Om studenten op te leiden en docenten en het bedrijfsleven voor te bereiden op de toekomst, is onderwijsontwikkeling nodig. “Het ontwikkelen van onderwijs doen we niet alleen, maar samen met het bedrijfsleven. De kennis van het bedrijfsleven hebben we namelijk hard nodig om aangesloten te blijven bij de ontwikkelingen. De snelheid van de energietransitie kunnen we als onderwijs

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

BEST INSTRUMENTS

Libanees waterproject gebaat bij apparatuur van specialist in online-meetinstrumentatie Wereldwijd zijn bedrijven en organisaties bezig met het verbeteren van de waterkwaliteit. Dat is ook zo in Libanon. In opdracht van Stichting Wereld Waternet (kortweg: Waternet) rondde BEST Instruments onlangs een project af dat als doel heeft de Libanese water- en landbouwsector te versterken. Het project focust zich vooral op de ondersteuning van de landbouwactiviteiten in de Bekaa-vallei, gelegen in het oosten van Libanon.

In Libanon doorkruist de Litani-rivier, waarvan

overmatig gebruik van kunstmest, de lozing van

oppervlaktewaterkwaliteit in beeld te brengen

het water erg nuttig blijkt te zijn voor irrigatie, de

ongezuiverd huishoudelijk en industrieel

en de toekomstige verbeteringen te kunnen

Bekaa-vallei van noord naar zuid. De

afvalwater, zwerfvuil (als gevolg van overvolle en

volgen, liet Waternet op diverse strategische

bovenstroom van de rivier mondt uit in het

slecht gepositioneerde vuilnisstortplaatsen) en

locaties onlinestations neerzetten om de

stuwmeer Lake Qaraoun, dat eveneens cruciaal

te schaarse aanvoer van schoon hemel-, smelt-

waterkwaliteit te kunnen monitoren. Die zullen

is voor irrigatie en het opwekken van energie.

en bronwater.

op gezette tijden een aantal parameters meten

Waternet zette voor die waterbronnen een

en de data door middel van telemetrie

project op, onder meer om de

Onlinestations

verzenden. In eerste instantie gaat het om ĂŠĂŠn

oppervlaktewaterkwaliteit te monitoren. Het

Verschillende projecten zijn al gestart en nog

monitoringstation. In een later stadium en na

water in de Litani-rivier en het meer is namelijk

gepland om deze problemen het hoofd te

een positieve evaluatie komen er op andere

sterk verontreinigd. Dat is te wijten aan het

kunnen bieden. Om het huidige niveau van de

locaties langs de Litani-rivier vier stations bij, met

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

voorgeassembleerd in onze werkplaats in Nederland en vervolgens, na goedkeuring van de klant, verscheept naar Libanon.” Installatie Met een graafwerker is het systeem op de juiste plaats gezet en vervolgens chemisch verankerd. De opstart gebeurde na de installatie van de zonnepanelen en de bijhorende accu’s. “Als het water met een hoogteverschil van zeven meter wordt opgepompt, splitsen we de stroom in twee: één deel gaat naar de fosfaatmeting, het andere naar de doorstroomcellen. Beide meetstromen zijn voorzien van een eigen flowmeting. Naast een hoofdafsluiter is elke flowcell en analyzer voorzien van een eigen afsluiter. Dat maakt onderhoud en kalibratie mogelijk per sensor, zonder het totale systeem offline te hoeven zetten. Bij het ontwerp hielden we ook rekening met de wens om de meting uit dezelfde configuratie. Waternet wilde voor die

minimum.” Het systeem omvat onder meer een

te breiden met nitriet, BOD, COD, chlorofyl en

levering in zee gaan met één leverancier. Drie

flowmeter die ook op afstand kan zien of er

TDS. Een UV-sensor van WTW maakt dit

bedrijven werden geselecteerd. De uiteindelijke

inderdaad water aanwezig is. Ook de

mogelijk.” De meetwaarden tijdens de opstart

keuze viel op BEST Instruments uit Midwolde,

fosfaatanalyzer is voorzien van een flowmeter.

waren volgens verwachting. “Na de opstart kreeg

dat volgens Waternet de beste oplossing bood.

Er is een monsternamepunt gemaakt dat 10 à

het lokale personeel een korte opleiding, zodat

De opdracht omvatte zowel de levering en

20 centimeter boven de bodem ligt, om geen

die mensen in staat zijn om het systeem op een

installatie van de apparatuur in Libanon, als de

last te hebben van drijvend vuil. Zo leveren de

goede manier te onderhouden en waar nodig

civieltechnische werkzaamheden om de

verschillende waterniveaus geen probleem op

de kalibraties van de sensoren zelfstandig uit te

installatie operationeel te krijgen. “Het systeem

en trekken we door de pomp geen sediment

voeren. Dit voorjaar gaven we nog een

moest op energievlak zelfbedruipend zijn, wat in

naar binnen. “We moeten het water ongefilterd

additionele training, om de goede werking van

de praktijk neerkomt op een autonomie van

naar binnen zuigen om zo een reële waarde van

de onlinestations te kunnen garanderen.” <

twee tot vijf dagen. Ook het onderhoud moest

de troebelheid te kunnen garanderen.” www.bestinstruments.nl

minimaal zijn. Bij de meting dienden we rekening te houden met de verschillende

Merken

waterniveaus en met langskomend drijfvuil dat

Voor dit project maakte BEST Instruments

de meting eventueel negatief kan beïnvloeden.”

gebruik van analyseapparatuur van het merk WTW (voor temperatuur, geleidbaarheid, pH,

Opstelling

ammonium, nitraat, troebelheid en opgelost

Om te anticiperen op de verschillende

zuurstof ) en Swan (fosfaat). Alle metingen van

waterniveaus, de vervuiling en eventueel

WTW worden met een sensor uitgevoerd. De

vandalisme, koos BEST Instruments bij het

fosfaatmeting van Swan is een analyzer. De

ontwerp voor een meetopstelling aan de kade

sensoren zijn stuk voor stuk opgesteld in een

van de rivier. “We zuigen het water naar binnen

aparte doorstroomcel. Daarbij zijn de metingen

door een monsternamepomp die ook in het

van geleidbaarheid en troebelheid uitgerust met

meetkabinet staat. De uitdaging was om voor

een ultrasoon-cleaning. Een ionselectieve sensor

een 24 VDC-pomp te kiezen die sterk genoeg is

zorgt voor de meting van ammonium, nitraat en

om het water circa 7 meter omhoog te pompen,

kalium. Een 3G-netwerk staat in voor het

en niet te veel vermogen vraagt om toch 2 à 5

versturen van de verkregen data. “Hierbij

dagen autonome analyse te kunnen

maakten we gebruik van de

garanderen.” Zes solarpanelen staan in voor de

softwaremogelijkheden van Swan Denemarken

energievoorziening: ze wekken overdag

(FieldIT), waarbij de data via internet toegankelijk

voldoende energie op om de apparatuur van

is via een met een paswoord beveiligd gedeelte.”

stroom te voorzien en de vier accu’s te vullen.

De data van de Swan-fosfaatanalyzer worden

Die accu’s moeten ook ’s nachts en bij slecht

ook ingelezen op het WTW 2020XT-systeem. Zo

weer de voortgang van de analyses garanderen.

kan de klant ter plaatse via een USB-stick indien

“We kozen voor een aanpak waarbij we de

nodig alle data ook ter plaatse uitlezen. Alle

pomp gedurende elk uur twintig minuten

meetinstellingen zijn opgeslagen op een USB

activeren om de metingen uit te voeren. Zo

(back up) en kunnen te allen tijde in het systeem

beperken we het energieverbruik tot een

worden geladen. “Het volledige meetkabinet is

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Friese carrosseriebouwers de grens over Carrosseriefabriek Heiwo uit Wolvega specialiseert zich in koel- en vriestrailers, altijd op maat en naar wens van de klant. Opgericht in 1926 zijn ze inmiddels marktleider in Nederland. Maar ook het buitenland lonkt, al is de concurrentie daar groot. We spreken met directeur Willem Feenstra over de uitdagingen en de constante ontwikkelingen binnen het bedrijf.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

“Schaalgrootte maakt het verschil. In Duitsland

Goedkoop is duurkoop

meer omheen. “Absoluut. Daarom zijn we

kan de concurrent op veel grotere schaal

Heiwo levert een compleet product. De

constant met procesverbetering bezig: we

produceren. Dit betekent dat zij goedkoper

isolerende sandwichpanelen, vloeren en

produceren zo energiezuinig mogelijk en

kunnen inkopen en leveren dan wij”, begint

constructie fabriceren ze zelf. Terwijl de klant

hebben intensieve afvalscheiding. Anderzijds

Willem Feenstra. “Maar zij kunnen niet de klant

een koelmachine van bijvoorbeeld Carrier of

staan er zonnepanelen op het dak en hebben

specifieke trailers leveren zoals wij dat doen.

Thermo King uitkiest. Vervolgens verzorgt

we enkel ledverlichting.”

Daar ligt ónze kracht.” Met 120 medewerkers is

Heiwo de integratie en montage. “We boeten

Heiwo een serieuze partij, maar ze produceren

niet in op kwaliteit. Om het best mogelijke

De grens over

niet dezelfde volumes als de buitenlandse

isolerend vermogen te krijgen, kiezen we voor

“We zijn ‘alive and kicking’. Nuchter en

concurrent. Echter heeft Feenstra niet als doel

het beste materiaal. Misschien zijn we 30%

realistisch kijken we vooruit; altijd in beweging

op te schalen. “Ik zet me 100% in voor

duurder dan de concurrent, men krijgt er een

en toekomstgericht. Robotisering,

continuïteit; dat vraagt om wenbaarheid en

goed product met een levensduur van niet 8

automatisering en scholing van het personeel

weerbaarheid. Daarbij kijken we zeker naar het

maar 16 jaar voor terug.” Het zorgt voor een

is de volgende stap. Zo gaan we door innovatie

buitenland. Om beter de concurrentie aan te

betere investering, zowel financieel als voor het

en efficiëntie de concurrentie aan met het

kunnen gaan, is het voor ons belangrijk te

milieu. Duurzaamheid kunnen we immers niet

buitenland.” <

investeren in robotisering en automatisering. Zodoende kunnen we efficiënter produceren en onze concurrentiepositie versterken.”

Japan Feenstra benadrukt dat ze geen massaproducent willen worden. Ze zijn gespecialiseerd in koel- en vriestrailers in alle soorten en maten, en willen juist die nichemarkt blijven bedienen. “We leveren klant specifieke producten en produceren op kleine schaal seriematig”, aldus Feenstra. Met samenwerkingspartner Burgers Carrosserie B.V. leveren ze bijvoorbeeld koel-/vriestrailers voor Jumbo. Langzaam maar zeker krijgen ze ook voet aan de grond in het buitenland. “Onze strategie heeft ons bijvoorbeeld een goede klant in Japan opgeleverd. Hij was op zoek naar trailers die binnen 2 à 3 minuten geladen en gelost kunnen worden middels een rolsysteem. In zijn thuisland kon hij met zijn wensen nergens naartoe. Via chassisbouwer Pacton kwam hij bij ons terecht. Binnenkort gaan er weer tien trailers die kant op.”

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

ity.nl

Uw e Uw event o vent p a op m t maa at!!

Aannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw

Stienstra & Van der Wal-IJlst ISO en

Ook kunt u bij ons terecht voor: • Remmings- en geleidewerken • Stalen damwanden • Haven aanleg en steigerwerk • Houtleverantie • Diverse typen walbeschoeiingen • Houten bruggen

S&W

Voor informatie en/of een vrijblijvende offerte kunt u altijd contact met ons opnemen.

& kwalite iligheid Waar ve samengaan nauw

erd

certifice

VCA ge

Aannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw Stienstra & Van der Wal Rogmolewei 6, 8651 EP IJlst Tel. 0515-533243, Fax 0515-531362 info@stienstra-vanderwal.nl www.stienstra-vanderwal.nl

Bedrijfsuitjes, teambuilding en vrijgezellenfeestjes Bedrijfsuitjes, en vrijgezellenfeestjes bij teambuilding Ottenhome Heeg Events! bij Ottenhome Heeg Events!

Van sportieve en actieve tot rustige Vanen sportieve en actieve tot rustige ontspannende activiteiten, en ontspannende activiteiten, Alynia Architecten Harlingen BV wij maken graag een event op maat! wij maken graag een event op maat! Zuiderhaven 73 Postbus 187 8860 AD Ottenhome Heeg BV Harlingen Ottenhome BVHeeg De Draei 3 | Heeg 8621 CZ De Draei 3 | 8621 CZ Heeg Tel.: +31 (0)515 442898 T (0517) 413 333 Tel.: +31 (0)515 442898 E info@alynia-architecten.nl I www.ottenhomeheeg.nl ww.alynia-architecten.nl | www.ottenhomeheegevents.nl www.ottenhomeheeg.nl | www.ottenhomeheegevents.nl

i e magazine h a n d e l Kranto lof

05-12-18 14:08

Jan Bakker 06 51 88 59 36

www.noviolnoord.nl

event technology av verhuur

Smeermiddelenevents

verkoop & installatie standbouw

Foodgrade smeermiddelen

www.bano.eu

Brandstoffen / Ad Blue

410 KoHN.indd 14

05-12-18 14

Branche gerelateerde artikelen

Gangbare producten zijn uit voorraad leverbaar 1 2 . 1 0. 20 1 9 T/ M 5. 5. 2020 IMAGE: ALESSANDRO MENDINI – PHOTO: CARLO LAVATORI – ALESSANDRO MENDINI ARCHIVE – GRAPHIC DESIGN: RUDO MENGE

COLUMN

KIJK OP DE TOEKOMST DE MENS: MEER DAN EEN VIESPEUK In het kerstpakket van alle Nederlanders zit dit jaar een bijzonder extraatje: stikstof en PFAS. We stoten het met z’n allen uit en ‘genieten’ er eveneens met z’n allen van. Velen waren er niet van op de hoogte in welke mate we dit doen en hoe slecht het is voor het milieu. Vergaande maatregelen moeten ervoor zorgen dat de uitstoot daalt, zodat niet alleen het milieu minder zwaar belast wordt, maar ook de bouw vlot getrokken kan worden. Ik denk dat we er wel overheen komen. Over twee jaar zeggen we met z’n allen: ‘weet je nog, die stikstofcrisis? Dat was me toch wat!’ Maar dan zijn we vermoedelijk al een crisis of wat verder. Ik ben benieuwd wat ons volgend jaar te wachten staat. Wat ik me heb voorgenomen: ik ga me niet meer schuldig voelen. Wat we zelf kunnen doen, aan duurzaamheid en de energietransitie, daar zijn we volgens mij al enorm goed mee bezig: we doen ons best. We innoveren volop, dat is ook in deze editie van Kijk op Oost-Nederland weer goed te lezen. Door steeds slimmer en efficiënter te produceren, zorgen we met z’n allen óók voor minder afval en uitstoot. Ik herinner me een schoolfilmpje in de jaren tachtig waarin – voor die tijd – overdreven veel huishoudelijke apparaten werden gebruikt. De leraar: ‘wat valt jullie op aan dit filmpje?’ We buitelden over elkaar heen: die vaatwasser, magnetron, televisie, wasmachine en broodrooster: die werden allemaal tegelijk gebruikt! Dat klopte natuurlijk niet, zoveel huishoudelijke apparaten en ook nog allemaal tegelijk aan… Tijden veranderen. Inmiddels vinden we het de gewoonste zaak van de wereld om al die apparaten in huis te hebben en tegelijkertijd te gebruiken. Wie had dat gedacht. En wie had in de jaren tachtig gedacht dat die apparaten heel slim en zuinig kunnen zijn? Dat de robotstofzuiger stilletjes en efficiënt zijn dagelijkse werk doet zonder onze tussenkomst, en dat we de al verwarming inschakelen als we nog onderweg zijn naar huis, als we die al niet programmamatig hebben ingesteld. De mens heeft veel veranderd aan dat kleine bolletje waarop we leven. Maar naast veel discutabele zaken hebben we ook veel slimme dingen gedaan. Het heeft geen zin terug te grijpen op de jaren tachtig, vijftig of nog eerder. Onze toekomst wordt duurzamer, slimmer én mooier. We stoten niet alleen vieze stoffen uit, we stoten elkaar vooral aan met energie om het steeds weer een beetje beter te doen. Op naar een 2020 met een iets schoner en mooier kerstpakket. Tine van Knijff

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

ONDERNEMERS BEZOEKEN EXPORTERENDE COLLEGA’S

“ De overlevingskansen van exporterende bedrijven zijn groter dan die van andere bedrijven” Export, hoe pak je dat aan? Dat was de centrale vraag tijdens de exporttrip voor ondernemers die overwegen om internationaal aan de weg te timmeren. Met een comfortabele touringcar bezocht het gezelschap drie bedrijven die ervaring hebben met exporteren. De tour was georganiseerd door International Trade Support (ITS), NHL Stenden Hogeschool, WTC Leeuwarden, Oranjewoud Exportacademy, Innovatiepact Fryslân, Ynbusiness en Business Development Friesland (BDF).

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

"Ga niet exporteren op prijs, er is altijd een aanbieder die weer goedkoper is. En: ze mogen klagen over de prijs, als ze maar tevreden zijn over de rest."

Bij hotel Van der Valk in Drachten werden de deelnemers namens de organiserende partijen verwelkomd door dagvoorzitter Lennard Drogendijk van BDF. Daarna vertrok het gezelschap per bus naar de eerste stop: Bolsward. Onderwerp had de dagvoorzitter een verrassing in petto. De deelnemers werden getrakteerd op een speciale versie van ‘petje op, petje af’, het populaire spelletje uit het voormalige VARA-televisieprogramma Holland Sport. De vragen hadden voor deze gelegenheid betrekking op export en ondernemen. In Nederland timmert tien procent van de bedrijven internationaal aan de weg. Friesland zit op zeven procent. Dat is dus lager dan het landelijk gemiddelde. “Als je kijkt naar de potentie is dit opvallend”, zegt Jan Jacob Hilberdink van ITS. Binnen deze op internationalisering gerichte stichting vormen NHL Stenden Hogeschool en het World Trade Center Leeuwarden de belangrijkste pijlers. “Friesland heeft veel meer bedrijven die producten maken die het ook over de grens goed zouden doen. Met zo’n dag als vandaag hopen we het enthousiasme voor export aan te wakkeren.”

Het hele verhaal In Bolsward werd een bezoek gebracht aan Venture Systems, de fabrikant van innovatieve deursystemen voor bussen, trams en metro. In diverse wereldsteden rijden autobussen met deuren uit Bolsward. Van Londen en Berlijn tot en met Madrid en Singapore. Commercieel directeur Bas de Nooijer legde uit hoe zijn

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

verhaal van een andere ondernemer. Maak

“Ondernemers zijn altijd geïnteresseerd in

gebruik van die nieuwsgierigheid.”

het verhaal van een andere ondernemer.

Dubbel en dwars bewijzen

Maak gebruik van die nieuwsgierigheid.”

Vuuren is leverancier van binnen- en

Volgende stop: Van Vuuren in Grou. Van buitendeuren. Het bedrijf tekende onder andere voor deursystemen in het St. Antonius ziekenhuis, Fletcher Hotel Amsterdam, Theater Sneek en Rijkskantoor de Knoop in Utrecht.

bedrijf zich ontwikkelde van een ‘regionaal

Nooijer benadrukte dat je bedrijf over mensen

Aanpassing van de strategie resulteerde in

schuurtje’ tot een speler die mondiaal actief is.

moet beschikken die het leuk vinden om

mooie resultaten, vertelde directeur Dennis

Export loont, stelde De Nooijer. “De

vlieguren te maken en relatief veel tijd door te

Gijsman. In vier jaar is de omzet verdubbeld en

overlevingskansen van exporterende bedrijven

brengen in het buitenland. “Niet iedereen ziet

zijn nieuwe markten aangeboord. Niet alleen in

zijn groter dan die van andere bedrijven.” Een

dat zitten.”

Nederland, maar ook in Duitsland. “Je moet je

belangrijke boodschap: ga niet exporteren op

dubbel en dwars bewijzen bij de Duitse klant,

prijs, er is altijd een aanbieder die weer

Ook een gezonde dosis bluf is legitiem als je

maar als je daarin slaagt dan heb je een loyale

goedkoper is. En: ze mogen klagen over de

daardoor aan tafel komt bij een belangrijke

klant.” De samenwerking met het familiebedrijf

prijs, als ze maar tevreden zijn over de rest.

internationale prospect. “Bel de potentiele

Anker Stuy Verven uit Terwispel draagt

Andere tip: vertel het hele verhaal. “Wij

internationale klant en vertel dat je over een

eveneens bij aan het succes. Anker Stuy werkt

verkopen geen deuren, maar veiligheid. We

paar weken in de buurt bent. Vraag of je langs

al langer internationaal. “Er is veel geduld

zorgen dat mensen probleemloos en snel in-

mag komen. Als er bevestigend wordt

nodig om een onbekend merk te introduceren

en uitstappen. We managen reizigersstromen.”

geantwoord ga je als een speer een vliegticket

op een buitenlandse markt”, aldus

Nog een suggestie: schakel een hbo-student in

boeken, want voordat je ging bellen was er van

exportmanager Emile Stuy. “Vertrouwen moet

voor onderzoek naar de kansen in landen waar

een buitenlandreis nog helemaal geen sprake.

worden opgebouwd en je merk moet zich

mogelijk interesse is voor je product. De

Ondernemers zijn altijd geïnteresseerd in het

bewijzen.”

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Passie voor ijs

Daarnaast zijn er nieuwe ijsconcepten. “Samen

Rawfood Ice Dream. “Dit is een idee van een

Derde en laatste stop: B&G Foodfactory in

met startende ondernemers maken we

mevrouw uit Zweden. Het is een gezond,

Surhuisterveen. Ontvangst door Jos Blom,

creatieve, exclusieve en innovatieve

natuurlijk gezoet ijsje zonder enige vorm van

oud-bankier en een van de initiatiefnemers van

producten”, zegt Blom. “We zijn uitgegroeid van

melk. Volledig veganistisch. Zij zocht een

B&G. Vanaf 2012 produceert de ijsfabriek vers

ijsmakerij naar een platform voor nieuwe

ijsmaker die dit product kon maken. Zij

en handgemaakt schepijs op basis van

concepten.” Een voorbeeld van een nieuw

herkende zich in onze passie voor ijs.” Terug in

biologische Friese melk en verse ingrediënten.

(internationaal) concept is Lily & Hanna’s

Drachten werd de tour afgesloten met een lezing van Rob van Wijk, deskundige op het gebied van internationale betrekkingen en veiligheidszaken, over ‘De nieuwe wereldorde

“Er is veel geduld nodig om een onbekend

- hoe China sluipenderwijs de macht

merk te introduceren op een buitenlandse

jaar verschenen boek). <

overneemt’ (naar aanleiding van zijn eerder dit

markt. Vertrouwen moet worden opgebouwd en je merk moet zich bewijzen.”

Wie zaten er in de bus? Deelnemers exporttrip: Acquaint, Auto Olijnsma, Brouwdok, ESV Berlikum, Friestile, Tailor & Stitch, Che Chil, Kremer, De Stille Boot, SAB Harlingen, Hanotex, Proceed, provincie Fryslân, GJSsupport, Business Development Friesland, Oranjewoud Export Academy, World Trade Center, I.T.S., Ynbusiness. Een inventarisatie van hun reacties in trefwoorden: waardevol, verrijkend, inspirerend, gezellig, laagdrempelig.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

CENTRUM VOOR INNOVATIEF VAKMANSCHAP WATER (CIV WATER)

Leeuwarder kenniscentrum leidend in de ontwikkeling van de excellente vakman in de watertechnologie Het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Water (CIV Water) is een innovatief kenniscentrum voor mbo’ers in de watersector. Centraal staat de ontwikkeling van jongeren én werkenden tot ‘wendbaar vakman’ door het vormgeven van ontwikkeltrajecten in samenwerking met onderwijs en bedrijfsleven. Projectmanager Pieter Hoekstra geeft tekst en uitleg.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Zij geven het traject samen vorm en ze voeren het ook samen uit. Hierin wordt door onderwijs de didaktiek en theorie ingebracht. De praktijkexperts brengen de praktijk in. De uitvoering wordt door zowel docenten als praktijkexperts verzorgd. Theorie wordt verbonden aan de laatste stand van zaken in de praktijk en kan door de docent, als voorbeeld, worden meegenomen in het reguliere onderwijs. Deze werkwijze is uniek in Europa. We hebben een Europese subsidie toegekend gekregen om dit te helpen implementeren voor het thema watertechnologie bij vijf Europese regio’s in de komende twee jaar.”

Wat is het mooiste van je vak? “Het innovatieve spreekt me enorm aan. Dat biedt mogelijkheden om ‘out of the box’ te denken én te handelen. Zo komen verrassende trajecten tot stand. Of vernieuwend onderwijs. Ik ben een netwerker. Het leggen van verbindingen is de mooiste rol die je kunt bedenken. In onze volgende fase gaan we samen met het Waterapplicatiecentrum een hybride leeromgeving inrichten, waarin onderwijs en werkveld samen leren en onderwijs verzorgen. Hierin nemen ze een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het opleiden van voltijd en deeltijd studenten. Er worden veel partners uit het WaterCampus netwerk bij betrokken.” Projectmanager Pieter Hoekstra

Waar staan jullie over vijf jaar? “Over 5 jaar bestaan we niet meer…. Dat wil zeggen: als regionale verbinder. Als dat echt zo is,

Wat doen jullie precies?

WaterCampus. Onze aandacht gaat hierbij uit

dan hebben we ons werk goed gedaan. Dan is er

“Als kenniscentrum richten we ons op de

naar studenten, werkenden en zij-instromers in

een continue verbinding tussen onderwijs en

ontwikkeling van de excellente vakman op

de watersector. Verder werken samen met onze

bedrijfsleven voor het ontwikkelen van de

mbo-niveau in de watersector. We werken aan

partners aan internationale coalities om de

excellente vakman. CIV Water is dan niet meer

onderwijsvernieuwingen, aanpassingen in het

kracht van het innovatieve ecosysteem

nodig als makelaar in de regionale verbinding.

curriculum en het in ontwikkeling brengen van de

watertechnologie uit te breiden en te versterken.”

Dat is anders op landelijk- en internationaal

‘zittende vakman’ door middel van trainingen.

niveau. Daar zijn we leidend in de ontwikkeling

Meestal zijn we initiatiefnemer en aanjager, maar

Waar zijn jullie goed in?

van de excellente vakman in de watertechno-

we verzorgen niet het onderwijs. In het mbo

“In het ophalen van de ontwikkelvraag bij

logiesector. En in een internationaal Platform of

richten we ons op de studies water & milieu,

onderwijs én bedrijfsleven. In de vertaling naar

Vocational Excellence Watertechnologie om

laborant en procestechniek. Wij maken deel uit

een passend traject zitten docent en

samen met andere regio’s in Europa de mbo’er in

van de doorlopende leerlijn binnen de

praktijkexpert (als gastdocent) samen aan tafel.

ontwikkeling te brengen.“ <

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

KVK: OOK VOOR VRAGEN OVER EXPORT

‘ Internationaal ondernemen is écht leuk’ Ja, er zitten best wat haken en ogen aan internationaal ondernemen. Maar wie goed beslagen ten ijs komt, kan zeker succes behalen met het exporteren van goederen vanuit Nederland naar het buitenland. “Dat ondernemers geïnteresseerd zijn blijkt ook uit het feit dat onze website over internationaal ondernemen 650.000 bezoekers per jaar trekt”, vertelt Marco van Hagen. Hij is adviseur en kennismanager op het gebied van internationaal ondernemen bij de Kamer van Koophandel (KVK).

“Websitebezoekers vragen exportdocumenten aan, maar zoeken ook globaal naar hoe exporteren in zijn werk gaat: waar moet ik beginnen?” Het antwoord op die vraag volgens Van Hagen: “Bij de KVK.” Zowel startende als ervaren ondernemers kunnen er terecht voor hun vragen. “Onze eerste vraag is: waaróm wil je producten of diensten exporteren? En wil je dit structureel aanpakken, of blijft het bij incidentele uitvoer?” Ook een belangrijke: “Ga je exporteren naar landen binnen de EU of daarbuiten?” De huidige top 3 van landen waarnaar wij vanuit Nederland goederen exporteren, is als volgt: “Op 1: Duitsland, 2: België, 3: Verenigd Koninkrijk, en dat zal na de Brexit waarschijnlijk niet veranderen.”

Taal- en cultuurverschillen Het voordeel van ‘handel met de buren’ is de herkenbare cultuur. “Jezelf verstaan maken in het Duits of Engels is vaak ook niet zo’n probleem. Het wordt anders als je bijvoorbeeld naar Azië wilt exporteren: de taalbarrière en cultuurverschillen spelen dan zeker een rol. Maar verkijk je ook niet op een land als de Verenigde Staten: de gemiddelde Amerikaan bestaat niet”, benadrukt de specialist. “Je verdiepen in de cultuur van het land is een belangrijk onderdeel van exporteren, dat vaak wordt onderschat”, weet Van Hagen. “Bij de KVK werken adviseurs die je daarbij kunnen helpen: wij hebben nauwe contacten met ons netwerk in andere landen, zoals collega’s van buitenlandse Kamers van Koophandel.”

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Informatie en advies

je product ook exporteert, en jij denkt: laat ik dat

agent of partner in het buitenland, of open je zelf

Van Hagen adviseert ook contact te maken met

eens uitzoeken.” Anderen starten een bedrijf juist

een buitenlandse vestiging? Dat is het meest

het Enterprise Europe Network (EEN). “Zij hebben

om internationaal te ondernemen. Ook kunnen

kostbare en ook een stuk ingewikkelder. Het

een enorm internationaal netwerk en helpen

ontwikkelingen op de Nederlandse markt

voordeel is dan wel dat je zelf de touwtjes in

ondernemers met het vinden van

bedrijven ertoe brengen over de grens te kijken.

handen houdt. Hoe je het ook aanpakt: zorg dat

samenwerkingspartners.” Op het online

je documenten in orde zijn en dat je – bij export

Ondernemersplein van de KvK kun je bovendien

Ontwikkeling

buiten de EU, wat straks ook geldt voor het VK

feitelijke informatie vinden van niet alleen de KVK,

“De ontwikkelingsfase wordt gekenmerkt door

- weet hoe het met de Douane werkt.” Hij voegt

maar ook de Belastingdienst, RVO, CBS en UWV.

vele vragen: Is er markt voor mijn product? Is mijn

toe: “Voor alle vragen over handelen met het VK

“Doe zoveel mogelijk kennis op over weten

productie op orde? Heb ik genoeg geld om hierin

en de Brexit kun je overigens terecht bij zowel de

regelgeving en trends en ontwikkelingen.”

te investeren? Vraag ik mijn buitenlandse klanten

KVK als het Brexitloket van de Rijksoverheid, waar

vooraf te betalen? Kan mijn organisatie dit aan?

wij partner van zijn.”

Klaar voor de start?

Bezoek beurzen en het land waar je naartoe wilt

Wie wil gaan exporteren, maakt drie verschillende

exporteren om een netwerk op te bouwen en te

Wie de moed tijdens het lezen heeft verloren, kan

fases door:

onderzoeken hoe het daar in zijn werk gaat.

Van Hagen geruststellen: “Internationaal

1. Ontdekking

Vraag ook je bank: veel banken hebben ervaring

ondernemen is écht leuk. Je kunt met vele landen

2. Ontwikkeling

met zakendoen in het buitenland.”

over de hele wereld prima handelen, als je maar

3. Organisatie

doordacht te werk gaat en de juiste partners

Organisatie

weet te vinden.” Voor deze extra inspanningen

Ontdekking

“Hoe gaan we leveren? Dat is in de

draaien vele ondernemers hun hand niet om,

“Soms komt het op je pad”, weet Van Hagen. “Je

organisatiefase de belangrijkste vraag. Welke

weet Van Hagen. “Het is juist ondernemer-eigen

krijgt een telefoontje van een klant die vraagt of je

entreestrategie ga je hanteren: handel je via een

om zo’n uitdaging aan te gaan!” <

Meer info: www.kvk.nl/internationaal, https://ondernemersplein.kvk.nl/ starten-met-export/ www.brexitloket.nl

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

MARINDA VAN HARSKAMP VAN HUDIFINE:

‘De digitalisering van finance biedt enorme kansen’

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Marinda van Harskamp, Human Digital Finance Coach-Consultant, heeft recent haar bedrijfsnaam veranderd van TSVH naar Hudifine. Met een goede reden. “Hudifine staat voor Human Digital Finance en anders werken in finance. Dat dekt veel beter de lading, want we staan aan de vooravond van een grote verandering: de digitalisering van finance.”

‘Betrouwbare

“Die verandering biedt grote kansen en een

‘eilandje’ naar een volledig geïntegreerd geheel

gouden toekomst voor directies en financials

binnen de organisatie.”

die meegaan in de ontwikkeling en hun kansen

Marinda weet uit ervaring dat afdelingen

grijpen in de overgangsfase waar we nu in

financiële administratie vaak niet goed op de

zitten”, voorspelt Marinda. Zij werkt al vele jaren

hoogte zijn van wat er reilt en zeilt binnen

in de finance en verdiende haar sporen onder

bedrijven, en andersom. “Er is geen integratie

andere bij Mitsubishi en IKEA. Vanuit het

met andere afdelingen, dat gaan wij

Noorden begeleidt zij nu organisaties, directies

samenbrengen. Want als IT-ers nieuwe

en financials bij de transformatie. “Dat is hard

software inrichten zonder kennis van financiële

nodig, want digitalisering is veel meer dan

administratie, is het leed niet te overzien. Ik heb

alleen automatisering. Het gaat niet alleen over

meegemaakt dat er verkeerde

het implementeren van nieuwe systemen,

belastingaangiftes werden gedaan en dat de

zodat het bedrijfsproces betrouwbare data

maar ook over het veranderen van financiële

financiën gewoon niet klopten. Als je cijfers niet

voortbrengt die vanuit een waterdicht systeem

processen en bedrijfsprocessen.”

betrouwbaar zijn, doordat bijvoorbeeld

geanalyseerd kan worden om het bedrijf te

boekhouders passief toekijken bij

helpen groeien.”

Organisatie op de schop

automatisering, komt het niet goed. Dan kan

Hudifine wordt ingezet om ervoor te zorgen

het heel snel fout gaan.”

en relevante financiële data is het fundament voor een succesvol bedrijf’

Boek: Digital finance Finance moet slimmer, veiliger, sneller en

dat de inrichting van nieuwe processen goed verloopt, dat die geoptimaliseerd worden voor

Terug naar de essentie

schaalbaar worden. In het nieuwe boek ‘Digital

juist gebruik door financials en andere

Hudifine gaat terug naar de essentie van

Finance, leidinggeven aan de digitalisering van

medewerkers, en dat bij automatisering de

finance. “Je financiële administratie begint niet

finance’, maken auteurs Marinda van

juiste data wordt gebruikt. “Alleen een nieuw

bij het moment dat de factuur wordt

Harskamp en Robért de Gier onder andere

systeem werkend krijgen is geen uitdaging en

verzonden, maar veel eerder. Op het moment

duidelijk dat financials en directies digitalisering

zeker geen oplossing voor vergaande

dat je ‘ja’ zegt op een verplichting, begint ook je

als een kans kunnen zien, in plaats van als een

digitalisering. Organisaties moeten op de

verplichting om data bij te houden. In het

bedreiging. “Ik werk al 25 jaar in de finance en

schop: de financiële afdeling gaat van een

groot-mkb begint dit besef door te sijpelen:

automatisering en weet dat echt niet alle

betrouwbare en relevante financiële data is de

bedrijven morgen of overmorgen volledig

essentie en het fundament voor een succesvol

gedigitaliseerd zijn. Maar financials moeten wel

bedrijf.”

nu al connected zijn: klaar voor een andere

MARINDA VAN HARSKAMP

(invulling van hun) functie. Financiële experts Finance moet daarvoor zichtbaar worden in de

mogen zich afvragen: blijf ik in de financiële

organisatie. “Als een bedrijf wil automatiseren,

administratie, ga ik data analyseren, of ga ik zelf

Functie: Human Digital Finance Coach-

maar de verschillende afdelingen niet genoeg

digitaliseringsprocessen en

Consultant

van elkaar begrijpen om dat integraal te

systeemimplementatietrajecten begeleiden?”

Woonplaats: 2e Exloërmond

kunnen doen, gaat Hudifine daar tussenin

Marinda geeft onder andere workshops op

Burgerlijke staat: Samenwonend.

zitten. Wij nemen de financiële mensen mee in

seminars om financials en directies mee te

Hobby’s: Skiën en motorrijden

het proces, maar ook de ondernemer zelf,

nemen in dit denkproces. “Er komen zoveel

Lijfspreuk/motto: ‘Je kunt de golven niet

andere afdelingen en als er een

mogelijkheden aan, we staan nog maar aan de

stoppen, maar je kunt wel leren surfen’

accountantskantoor betrokken is, sluiten we

vooravond van de digitalisering. Maar het

die er ook bij aan. Wij zorgen dat het werkt,

wordt waanzinnig gaaf!” <

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

RUMA PRODUCTS:

Wereldwijd actief met rubberinnovaties Ruma Products in Hoogeveen is een sterk groeiende onderneming, die wereldwijd actief is met geavanceerde rubber-innovaties. De swellpackers die onder de merknaam Oblique als afsluiters in boorgaten worden gebruikt, worden overal in de wereld toegepast in de olie-, gas- en geothermie-industrie.

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Het rubber zwelt in aanraking met vloeistoffen

nieuwe, kwalitatief hoogstaande materialen,

meer en daar gaat Vliegenthart zich met zijn

op olie- of waterbasis en dicht daarmee af (net

toepassingen en producten op de markt. Het

team voor inzetten: “Allereerst kunnen we veel

als pur-schuim). Daarmee zijn tal van

modern uitgeruste laboratorium en de afdeling

meer met de Oblique-producten. Niet alleen in

toepassingen denkbaar, ook in de

Research & Development beschikken over de

de olie- en gaswinningsindustrie, maar denk

procesindustrie en de civiele techniek.

expertise en de apparatuur om aan de snel

ook aan de geothermie. Overal waar in de

veranderende eisen van de markt te voldoen.

grond wordt geboord, is behoefte aan sterk en

Trendsetter

flexibel afdichtingsmateriaal, dat bestand is

Ruma Products is een zusterbedrijf van Ruma

Geothermie

tegen hoge druk en temperaturen. In de

Rubber, dat al 85 jaar Europees trendsetter in

Dat leidde onder meer tot de ontwikkeling van

procesindustrie en de civiele techniek is daar

rubber is, met meer dan 250 eigen recepturen.

de swellpackers, in samenwerking met Shell.

eveneens behoefte aan. Bovendien kan deze

De Hoogeveense onderneming is in de

Hieruit kwam Ruma Products voort. Dit nieuwe

manier van afdichting tijd en geld sparen en

Benelux onbetwist marktleider in industriële

bedrijf groeit vanaf de start snel en wereldwijd,

zelfs voor een lagere CO2-footprint zorgen.”

walsbekleding en producent van

sinds anderhalf jaar onder leiding van de uit de

kabelgarnituren voor midden- en

internationale olie- en gaswereld afkomstige

Meedenken

hoogspanning. Het bedrijf brengt voortdurend

Arie Vliegenthart (foto). Het succes smaakt naar

Vliegenthart nodigt industriële ondernemers

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

0592 - 344 641 | www.itn-assen.nl

08 KoHN.indd 4

03-09-18 15

INFO@

PLUS.N G IN T IF L | L .N LIF TINGPLUS a t ie s s li ia c e p s e Onz

P h a rm a & c le a n roo m

F oo d

Wa te r

z ij n :

A te x

Verkoop | Inspecties | Keuringen | Projecten

en installateurs uit het Noorden dan ook van

dat zijn bedrijf dankzij de innovatieve

energietransitie. Daar kunnen we ons

harte uit om problemen op het gebied van

slagkracht van de R&D-afdeling straks nog

steentje aan bijdragen, met duurzame

afdichting eens voor te leggen. “Hoe groot of

meer zusterbedrijven of joint ventures mag

oplossingen op het gebied van afdichting en

klein het probleem ook is, ons team denkt en

begroeten. “We denken en ontwikkelen niet

andere rubber-toepassingen.”

ontwikkelt mee.” De R&D-afdeling - die voor

alleen op technisch gebied mee, maar ook

zowel Ruma Products als voor Ruma Rubber

op het gebied van sales en marketing. Zie

Circulair

wordt ingezet - groeit gestaag en biedt ook

het succes van ons merk Oblique”, vertelt

En duurzaam slaat niet alleen op de lange

ruimte voor nieuwe jonge innovatieve technici.

Vliegenthart tussen twee vliegreizen naar

levensduur van de rubbertoepassingen; het

Die worden intern opgeleid, omdat de

klanten over de hele wereld door. “Ja, ik reis

slaat ook op de werkwijze. Want ook in de

elastomeren-industrie heel specialistisch is.

wat af, maar ik zou het ook graag wat dichter

rubberindustrie wordt gewerkt aan

“We hebben een volledig geïntegreerd

bij huis zoeken. Ik ben zelf woonachtig in het

duurzaamheid op milieugebied, met name als

laboratorium, dat begint bij de ontwikkeling van

Westland en heb nu ook een extra woning in

het gaat om circulaire productie. “We zijn volop

de receptuur, vervolgens ook het testen,

de buurt van Hoogeveen, om dichter op de

bezig met hergebruik: enerzijds met de

produceren en het implementeren van de

ontwikkelingen in ons bedrijf te zitten. En die

productie van recyclebaar rubber, anderzijds

juiste procestechnologie.”

ontwikkelingen kunnen ook dichter bij huis

met hergebruik van onder meer oude

worden toegepast. Ik zie in Noord-

fietsbanden.” <

Noord-Nederland

Nederland kansen op het gebied van

De directeur van Ruma Products sluit niet uit

geothermie, waterstof en de hele

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

www.oblique.eu

GRONINGER MUSEUM

Tentoonstelling: Willem Kolvoort – Posters voor Vera De zeefdrukken van Willem Kolvoort, de bekende posterdrukker van poppodium Vera in Groningen, zijn speels, fantasievol en humoristisch. Kolvoort ontwierp en drukte in zijn ruim dertig jaar lange carrière bij Vera maar liefst vijfhonderd posters. De eigenzinnige vormgeving is vaak brutaal, maar door het gebruik van dierenfiguren gaat er ook iets vertederends van uit.

Tangarine (NL), Vera Groningen 39 november 2017 - Willem Kolvoort

Veel poppodia in Europa gebruiken zeefdrukposters voor hun aankondigingen, maar die van Vera in Groningen staan al jaren op het hoogste plan. Daarbinnen zijn de posters van Kolvoort het meest eigenzinnig. De tentoonstelling in het Groninger Museum bevat 36 door hem zelf geselecteerde zeefdrukken uit zijn werk en is te zien van 10 januari tot en met 7 juni 2020.

Noah and the Whale (UK), Vera Groningen 20 september 2009 - Willem Kolvoort

Boek Tegelijk met de opening van de tentoonstelling verschijnt het boek Willem Kolvoort - 30 jaar Vera Posters: een totaaloverzicht van alle posters die Kolvoort voor Vera drukte. Popjournalist Peter van der Heide en schrijver Bill Mensema verzorgen de teksten voor het boek. Eerder verscheen er van Kolvoort de lp Where the Candybeetle dwells…, waarop verschillende artiesten een eerbetoon aan de zeefdrukker brachten. <

The Beths (Nieuw Zeeland), Vera Groningen 30 mei 2019 - Willem Kolvoort

Mike Krol (USA), Vera Groningen 2 april 2019 - Willem Kolvoort

Deerhunter (USA), Vera Groningen 9 november 2007 - Willem Kolvoort

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Topstuk Onkruid verbrandende boer van Van Gogh nu te zien in Drents Museum In de tentoonstelling Barbizon van het Noorden – De ontdekking van het Drentse landschap 1850 1950 is tot en met 22 maart 2020 ook de nieuwe aanwinst te zien: Onkruid verbrandende boer uit 1883 van Vincent van Gogh. Samen met het Van Gogh Museum heeft het Drents Museum dit vroege schilderij van Van Gogh aangekocht op 13 november jongstleden. Het kleine maar krachtige werk toont een eenzame figuur op een verlaten vlakte bij avondschemering, verlicht door een vuurtje. Van Gogh schilderde het in Drenthe, waar hij in het najaar van 1883 verbleef en het landschap vastlegde in schilderijen en tekeningen. Dit is een van de weinige schilderijen uit deze periode die bewaard zijn gebleven.

Vincent van Gogh (1853-1890), Onkruid verbrandende boer, 1883, olieverf op doek op paneel, 30,5 × 39,7 cm, Drents Museum, Assen / Van Gogh Museum, Amsterdam Aangekocht met steun van BankGiro Loterij, Mondriaan Fonds, Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Themafonds Impressionisme/Claude Monet Fonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds), provincie Drenthe, Stichting Beringer Hazewinkel, Stichting Steunfonds Drents Museum, Stichting Vrienden van het Drents Museum en Vincent van Gogh Stichting, foto: © Van Gogh Museum

Drenthe

Avondeffect

voorstelling van te maken. Het schijnsel

Van Gogh verbleef in 1883 bijna drie

In een brief van 22 oktober 1883 aan zijn

van het vuur, de opstijgende rook, het licht

maanden in Drenthe, waar hij diep

broer Theo maakte Vincent van Gogh

dat op de handen en voet van de figuur

onder de indruk was van het landschap

schetsjes van vier schilderijen, waaronder

valt en de schaduw die hij op het land

met heide en veengrond. In zijn tekeningen

Onkruid verbrandende boer. Hij schreef

werpt, zijn goed getroffen. In 1883 was

en schilderijen probeerde hij de sfeer en

daarover:

Van Gogh pas een jaar aan het schilderen met

de stemming van het platteland in de herfst

olieverf en nog zoekende naar zijn stijl als

vast te leggen. Hij schilderde meerdere

‘Ziehier een paar avond effekten – ik zit nog

schilder. Met dit kleine maar krachtige werk uit

landschappen in donkere kleuren, soms

steeds op dat onkruidverbrandertje, dat ik wat

de Drentse periode van Van Gogh wordt de

met werkende figuren. Uit zijn brieven blijkt

toon aangaat in een geschilderde studie beter

collectie van het Drents Museum aanzienlijk

dat hij tijdens zijn verblijf ten minste achttien

heb dan vroeger, zóó dat het meer de

versterkt.

studies schilderde, maar het merendeel

grootheid der vlakte en het vallen van den

daarvan is verloren gegaan. Vandaag de dag

avond geeft en ’t vuurtje ’t eenige lichtstipje is

De tentoonstelling Barbizon van het

worden slechts vijf schilderijen aan de Drentse

met ietwat rook. Ik ging er telkens s’avonds

Noorden – De ontdekking van het Drentse

periode toegeschreven, Boer, onkruid

voor buiten kijken.’

landschap 1850-1950 is te zien tot en met

verbrandend is daar een van. In de collectie

22 maart 2020. Kijk voor meer informatie

van het Van Gogh Museum bevinden zich al

Het aangekochte werk is een geslaagde

en randprogrammering op

drie werken uit Drenthe en ook het Drents

poging van Van Gogh om dat avondeffect vast

www.drentsmuseum.nl Openingstijden:

Museum heeft er een in bezit. Met de

te leggen. Onkruid verbrandende boer is een

di. t/m zo. en op feestdagen van 11.00 – 17.00

aankoop van dit werk zijn nu alle Drentse

donker schilderij met kleuren die dicht bij

uur. In de schoolvakanties ook op maandag

schilderijen in Nederlandse openbare

elkaar liggen: door zich te concentreren op de

collecties.

lichtwerking wist Van Gogh er een interessante

geopend. Eerste kerstdag en nieuwjaarsdag gesloten. <

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

KORS HOOGWERKSYSTEMEN BV: NO-NONSENSE FAMILIEBEDRIJF

Service tot op grote hoogte Maar liefst 23.000 m2 groot is het nieuwe terrein van Kors Hoogwerksystemen aan de A32 bij Steenwijk. Het imposante pand is eenvoudigweg niet te missen en de hoogwerkers voor en rondom het pand verklappen meteen de core business van dit familiebedrijf. Joop en Evie Kors kozen voor de zichtlocatie vanwege de uitstekende bereikbaarheid.

In 1983 startte het echtpaar Kors samen de

vanuit de eigen boerderij: het aantal

familie – ook dochter Patricia is inmiddels al

onderneming. “Vanuit het niets”, aldus Evie

benodigde loodsen om de gestaag groeiende

veertien jaar in dienst – werd wederom op de

Kors. “We begonnen met ladders en

onderneming te kunnen voortzetten, groeide.

langzamerhand kwam er steeds wat bij. Naast

“Dat moest anders. Daarom hebben we in

proef gesteld. Misschien wel daarom is de trots des te groter,

verhuur, verkoop en onderhoud van

2008 hier grond gekocht”, vertelt Evie. Maar de crisis gooide roet in het eten en de

wanneer de driekoppige directie ons rondleidt

hoogwerkers – zowel nieuw als gebruikt – hebben we bijvoorbeeld ook mobiele kranen

bouw van het pand moest wachten. “Vorig jaar

werkplaats. “Hoewel we als bedrijf enorm

en glaszetmachines. En de ladders zijn er nog

was het eindelijk zover, maar toen alles klaar

gegroeid zijn, inmiddels 27 mensen in dienst

steeds.” Jarenlang werd het bedrijf bestierd

was kregen we brand.” Het geduld van de

hebben en door heel Nederland leveren, is

door de kantoren en de ultramoderne

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

expertise en service, maar ook vanwege de merken die Kors voert, zoals Ommelift en SkyJack. “Van Ommelift zijn we al 25 jaar exclusief importeur”, vertelt Evie. De technische dienst van Kors – tien man sterk – weet werkelijk alles van de diverse merken hoogwerkers. Naast de ultramoderne werkplaats, beschikken zij ook over een indrukwekkend magazijn. “Ook worden er regelmatig, door onze eigen instructeur, TUV® hoogwerker trainingen gegeven, desgewenst geldig als nascholing voor code 95. Bij slagen worden deze beloond met een diploma en pas, met een geldigheidsduur van vijf jaar. ”

Eigen kracht Op de website van Kors is uitgebreide informatie te vinden over alle producten en diensten die het bedrijf aanbiedt. “Wat we verkondigen op internet, maken we ook waar”, benadrukt Patricia. Evie: “Wij geloven in onze eigen kracht en we hebben een echte no-nonsense cultuur: persoonlijk contact nog altijd het

Patricia Kors schetst een voorbeeld van een

doen wat je zegt.” Kors Hoogwerksystemen

allerbelangrijkste”, benadrukken ze alle drie.

klantsituatie waarin directe service letterlijk

groeit geleidelijk door en is klaar voor een nóg

hoognodig was. “Als jij dertig meter hoog in een

grotere toekomst. “Onze omzet is het afgelopen

Servicegevoelig

hoogwerker zit en de bediening weigert, dan wil

jaar met dertig procent gestegen en er is hier

“Wij onderscheiden ons van de grote bedrijven

je direct geholpen worden. Bij ons word je direct

genoeg ruimte voor verdere uitbreiding. Maar

in ‘hoogwerkerland’ juist doordat we een

te woord gestaan door een medewerker met

service blijft op nummer één staan: meedenken

familiebedrijf zijn, met alleen maar

kennis van zaken. In dit geval was de

met de klant blijft het belangrijkste.” Honderden

medewerkers die precies weten wat ze doen.

bedieningsfout binnen vijf minuten opgelost.”

hoogwerkers, ladders, steigermateriaal en

Onze ervaren specialisten – sommige van hen

verscheidene andere machines: Kors heeft het

al drie decennia in dienst - ádemen

Expertise

allemaal. Maar vooral heeft het familiebedrijf

hoogwerkers, ze weten er echt alles van.”

Naast vele vaste klanten trekt ook het aantal

een diepgevoelde passie voor de branche. Op

‘Servicegevoelig’ noemt Evie Kors de instelling

nieuwe klanten aan. “Ook qua verhuur weten

de immense ramen van het markante gebouw

van het Kors-team. “We doen alles zelf, van

steeds meer bedrijven ons te vinden. Wij

prijken grote vellen papier met een opdruk die

transport tot het bestickeren van de machines.

verhuren op onze beurt ook hoogwerkers en

niets aan duidelijkheid te wensen overlaat: trots

We verkopen geen nee: wordt er gevraagd om

aanverwante machines aan andere

op de bouw. <

een machine die we niet hebben, dan zorgen

verhuurders. Wij werken collegiaal met hen

we dat die er komt. Wij denken mee met de

samen en verzorgen vaak ook het onderhoud.”

Meer informatie:

klant.”

De keuze voor Kors maken klanten op basis van

www.kors-hoogwerksystemen.nl

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Grodal: logistieke dienstverlening met extra zorg en aandacht Het in Veendam gevestigde bedrijf Grodal is een logistieke dienstverlener, die internationaal transport via alle modaliteiten verzorgt, met net dat beetje extra zorg en aandacht voor de vracht van de klant. “Of het nou gaat om de juiste manier van vastzetten bij het laden, of sorteren bij het lossen: wij draaien onze hand er niet voor om en kijken niet op de klok.” Steeds meer importerende en exporterende

betoog dat we de Brexit-ontwikkelingen, maar

transport. In dat kader wijst Jager op de

ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf in

ook de handelsoorlog tussen de VS en China

toenemende populariteit van railvervoer van

Noord-Nederland weten deze werkwijze te

nauwgezet volgen. Waar nodig informeren we

en naar China. “En dan gaat het niet alleen om

waarderen en schakelen Grodal in voor de

onze klanten bijtijds over veranderingen. En

de duurzaamheid, maar ook om de kostprijs/

complete logistieke dienstverlening.

mkb-ondernemers die gaan importeren of

looptijd-verhouding. Over zee is een vracht uit

exporteren krijgen van ons alle informatie die

China vier weken onderweg en het goedkoopst,

ze nodig hebben om te beginnen.”

door de lucht een paar dagen en het duurst.

Persoonlijk contact Het bedrijf is in 1993 opgericht door Henk

Rail zit daar met twee weken en een scherpe

Groen en Peter Dallinga. Hun namen leven

Wereldwijd

prijs goed tussen. En het is duurzaam. Vooral

voort in de bedrijfsnaam, maar ze hebben het

De klantenkring van Grodal bestaat onder

als we straks ook nog eens gaan overschakelen

roer inmiddels overgedragen aan Hebe Jager,

meer uit de voedingsindustrie, machinebouw,

op de waterstoftrein.”

die samen met drie collega’s vanuit een stijlvol

kleding en home decoration. Veelal gaat het

voormalig Avebé-directiekantoor dagelijks

om goederen die uit China of India worden

Service

klaar staat voor de klant. Grodal is een

geïmporteerd. Of het nu om één pallet gaat of

Maar hoe duurzaam en via welke modaliteit

authentieke organisatie: “Persoonlijk contact en

om meerdere containers: Grodal zoekt in

dan ook: Grodal maakt de toegezegde

‘afspraak is afspraak’ staan bij ons centraal. Wij

overleg met de klant naar de beste modaliteit:

leveringstermijnen waar en zorgt voor een

worden gezien als een betrouwbare partner en

weg, lucht, zee, rail of multimodaal. Ook

snelle en correcte afhandeling van alle import,

dat koesteren wij”, benadrukt Hebe Jager.

warehousing en cross docking is mogelijk:

export en cross-trade zendingen. Wereldwijd,

Grodal beschikt over een goed geoutilleerde

maar ook lokaal. Een betrouwbare en flexibele

Brexit

open overslagfaciliteit in Zwolle. Er wordt

partner, die service hoog in het vaandel heeft

Het bedrijf is AEO-gecertificeerd en is derhalve

uitsluitend met gerenommeerde

staan. En dat laatste zegt Grodal niet zelf, maar

in staat buitenlandse verzendingen sneller af te

transportbedrijven samengewerkt, die de hoge

één van de trouwe klanten, die graag hun lof

handelen. Ook is er in de afgelopen 26 jaar veel

standaard van Grodal naleven.

over het Veendammer bedrijf uiten. <

wordt geactualiseerd in verband met de

Railvervoer

www.grodal.nl

internationale ontwikkelingen. “Het hoeft geen

Waar mogelijk zet Grodal in op duurzaam

know-how opgebouwd, die bovendien jaarlijks

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

COLUMN

KIJK OP WAARDEREN BEDRIJFSWAARDERING, HET DAGELIJKSE MENGPANEEL Over bedrijfswaardering is al veel gezegd en geschreven. Vaak met een kritische toon zoals: ‘mijn bedrijf is zo uniek, dat kun je niet waarderen’ of ‘ik weet wat mijn bedrijf waard is, daar heb ik geen waardering voor nodig’. Misschien herkent u deze opmerkingen. Om gelijk het gras voor de voeten weg te maaien: waarderen is inderdaad geen exacte wetenschap. Toch ben ik ervan overtuigd dat het instrument ‘bedrijfswaardering’ als stuurmiddel effectief is om de waarde van je onderneming te vergroten (en daarmee de verkoopprijs te verhogen). Wanneer heb je een bedrijfswaardering eigenlijk nodig? Een bedrijfswaardering is zinvol bij de (voorgenomen) verkoop van je onderneming. Maar ook wanneer je als ondernemer terecht komt in een echtscheiding, bij schenking, familieopvolging of bij het opzetten van estate planning. Een goede waardering richt zich (met behulp van prognoses opgesteld door de ondernemer) op het bepalen van de toekomstige vrije kasstromen. Want alleen met cash kun je de rekeningen betalen. Daarnaast houdt een waardering rekening met de afhankelijkheid van de ondernemer, de relaties met cliënten en leveranciers, hoe bewust bekwaam zijn medewerkers en wat zijn de belangrijkste marktontwikkelingen voor de komende periode. Die techniek in de waardering lijkt op een mengpaneel met knoppen en schuiven. Iedere knop (of schuif) heeft invloed op het geluid cq ondernemingswaarde. Daarom maken ondernemers steeds vaker gebruik van die techniek om bij te sturen. Dit helpt ondernemers om meer te werken aan en minder in hun onderneming. Werken aan de onderneming betekent focus op strategie waaronder het onderzoeken welk beeld klanten van jouw bedrijf hebben, opvolgingsmanagement binnen de onderneming, autonome groei en/of groei door acquisities. Bij werken in het bedrijf ligt de focus vooral op het verhogen van effectiviteit en efficiency. Een goede waardering is daarom geen momentopname maar een instrument dat je met grote regelmaat inzet. Een bedrijfswaardering geeft niet het antwoord op iedere vraag maar helpt om scherper en

komende jaren nog 60.000 bedrijven te koop komen, dan kun je maar

bewuster te ondernemen en te sturen.

beter zorgen dat jouw cashflow zo groot mogelijk is toch? Alleen dan ontvang je de prijs die je in gedachten hebt!

Tenslotte, kopers gebruiken een waardering om in te schatten hoeveel

geld zij kunnen verdienen na aankoop van jouw bedrijf. Hierbij richten

Jeroen Huisman

zij zich op de vrij beschikbare cashflow. Als je nu weet dat er in de

Centrum voor Bedrijfsopvolging

KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Kom onze nieu

ekken!

le MSI ontd e semi industriÃ«

Weth. Ohmannstraat 12 7951 SB Staphorst 0522 202084 manitou-center.nl

VERKOOP - VERHUUR - SERVICE

Manitou_Ad_KijkOpHetNoorden_210x135_NL_v1.indd 1

19/02/19 09:36

Bedrijf (ver)kopen?

MARKTLINK.NL