Kijk op het noorden maart 2016 - nr 396 by OF BV

nummer 396 | jaargang 48 | 2016

signaleert economische, trendy, culturele en toeristische ontwikkelingen in het noorden

Supercomputer in een schoenendoos

Drents Museum blijft spraakmakend

Zes ondernemers over social media

Uitsparingen Bouwen aan de toekomst Als BREEAM gecertificeerde bouwer kiest Jorritsma Bouw voor verduurzaming, vermindering van uitstoot, betere afvalscheiding en de toepassing van duurzame producten. Z贸nder concessies te doen aan kwaliteit. Duurzaam (ver)bouwen is een kwestie van uitsparen. Het huis of gebouw gaat langer mee en is energiezuiniger. Dat vermindert negatieve milieueffecten over een langere periode en zorgt voor een jaarlijkse vermindering van energiekosten.

jorritsmabouw.nl

COLUMN

Maak van Sociale Innovatie ook een commercieel succes ‘We doen het als land heel goed met het lanceren van innovatieve technieken. Met sociale innovatie wordt nog te weinig gedaan.’ Citaat van hoogleraar Henk Volberda in Dagblad van het Noorden - 6 febr. 2016. Bij innovatie denkt men al snel aan technologische of digitale vooruitgang, maar uit cijfers blijkt dat het overgrote deel (77%) van het innovatiesucces het resultaat is van Sociale Innovatie (slimmer, flexibeler en dynamischer werken). Elk bedrijf, van groot tot klein, kan op sociaal gebied innoveren. Het is een eenvoudige manier om met relatief weinig kosten meetbare resultaten te halen (onder meer een lager ziekteverzuim, hogere productiviteit en tevreden, duurzaam inzetbare medewerkers). Hierbij zeven tips voor innovatieve werkgevers. Tip 1 Wilt u succesvol ondernemen met Sociale Innovatie? Informeer dan eerst wat Sociale Innovatie inhoudt. Hoe kunt u dat concreet vormgegeven binnen uw bedrijf (van beleid naar praktijk). Wat zijn de kosten? Wat levert het op? Informeer ook naar de verschillende subsidiemogelijkheden (bijvoorbeeld ESF-Ministerie SZW). Tip 2 Waar staat u nu met uw bedrijf op personeelsgebied? Elk innovatief veranderingsproces moet beginnen met een 0-meting. Maak daarbij gebruik van erkende tools om dat in kaart te brengen (Company Radar, WAI, Workscan, Quickscan P&O). Tip 3 Innoveer op het gebied van verzuimmanagement. Een groeiend aantal bedrijven (van groot tot klein) kiest voor een Eigen-regiemodel. Het resulteert onder andere in grip op verzuim en re-integratie, forse schadelastbeperking, de-medicalisering en passende verzuimpreventie. Tip 4 Het ‘Nieuwe Werken’ is inmiddels een oud begrip, maar daarom niet minder geschikt om het als kapstok te gebruiken om een veranderingsproces in gang te zetten om slimmer te gaan werken binnen uw bedrijf. Tip 5 Maak van Social Return on Investment (SROI) en/of de verplichte Quotumregeling ook een commercieel succes. Houd als werkgever zelf de regie in handen bij de Werving en Selectie van medewerkers met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Zet jobcarving in. Zorg dat u keuze heeft uit verschillende kandidaten en eis van de arbeidsbemiddelaars dat u vooraf beschikt over alle informatie (brief+CV, loonkosten, mogelijkheden en beperkingen, norisk-polis, begeleiding). Tip 6 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een trend. Het wordt vaak samengevat in drie P’s; People, Planet en Profit. De meeste werkgevers weten prima invulling te geven aan het MVO-beleid als het gaat om kostenbesparing, materiaal(her)gebruik, afval, milieu of vervoer (Profit en Planet). Op personeelsgebied (People) blijkt dat lastiger te zijn. Hoe en wanneer toont u zich een goede en verantwoorde werkgever als het gaat om het sociale kapitaal (= personeel)? Maak daarom MVO meetbaar. Een verandering van beleid is gebaat bij een snel succes. Als ondernemer moet u zorgen dat het succes zichtbaar wordt. MVOPeople wordt bijvoorbeeld zichtbaar met cijfers op het gebied van verzuim, werkvermogen, duurzame inzetbaarheid of werknemerstevredenheid. Uiteindelijk moet het MVO-succes ook tot uiting komen in de productiviteit, omzetgroei en winst. Tip 7 Wilt u meer weten over de (on)mogelijkheden met Sociale Innovatie? Laat u vrijblijvend adviseren door een deskundige op dat gebied. U kunt ook gebruik maken van onze digitale helpdesk Sociale Innovatie. KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 1

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

‘Elk bedrijf kan op sociaal gebied innoveren’ Jaap Adamse Directeur Meneer Regezma BV www.MeneerRegezma.nl

17-02-16 13:49

signaleert economische, trendy, culturele en toeristische ontwikkelingen in het noorden

OndernemersFabriek Drenthe opent derde vestiging Na Assen en Emmen opent de OndernemersFabriek volgende maand een derde vestiging in Hoogeveen. OndernemersFabriek Drenthe is een productief netwerk van en voor startende ondernemers die verder willen groeien. Zij kunnen er terecht voor coaching, workshops en toegang tot een breed netwerk. Pagina 9

Omslagfoto

Tot en met 4 september is in het Drents Museum in Assen de tentoonstelling Maya’s - Heersers van het Regenwoud - te zien. De bezoeker krijgt een beeld van de hoogstaande, intrigerende beschaving. Veel van de geëxposeerde objecten zijn nog nooit in Europa te zien geweest. Op de cover een masker gemaakt van jade, obsidiaan en schelpen van 500-800 na Christus Collectie: Fundación La Ruta Maya, Guatemala

Drents Museum verrast en verdiept Een dubbelinterview met directeur Annabelle Birnie en adjunct-directeur Harry Tupan van het Drents Museum. Het museum biedt ook dit jaar bijzondere wisselexposities zoals Window of my Eyes - 75 jaar Harry ‘Cuby’ Muskee, Maya’s, heersers van het regenwoud en Peredvizhniki Russisch Realisme rond Repin 1870-1900. Pagina 10

Foto: ©Drents Museum

En verder Kijk op nieuws Steenhuis Recycling draagt bij aan milieu Produvar, infrastructuur voor maatwerkproductie Jorritsma Bouw realiseerde Frisse School in Koudum ITS, meesters in aanbesteden Bel eens met…VBA Van Braak Accountants Arnold Lammering: Sterk in staal AE Systems: aardwarmte heeft de toekomst VVBD: Hou je aan de snelheidslimiet

4 15 17 20 23 25 26 29 31

Ondernemers en hun Kijk op… social media Jan Reitsma: Internet of Things ﬁt20: Kwaliteit in plaats van kwantiteit Heeren 3, luisteren, analyseren en ontwerpen ITN maakt furore met revolutionaire techniek LievenseCSO wil gewoon goed werk leveren Dammers ‘houdt ervan’ Notaris Frank Beks over zijn prachtige beroep Gelezen Uniovision: Geld gaat over gedrag

32 35 37 39 40 43 45 47 48 49

Ingenieursbureau Boorsma: continuïteit door kwaliteit Groninger Museum: Anno Smith, de grootste gevelversierder van Groningen Fries Museum: Nieuw werk van Claudy Jongstra Drents Museum: Maya’s, Harry ‘Cuby’ Muskee en Eisenloeffel Boeken Wildlands Adventure Zoo Emmen: De grote verhuizing Agenda

52 55 57 58 63 67 68

396 KoHN.indd 2

17-02-16 13:49

inhoud Hei-tech uit Dwingeloo ASTRON in Dwingeloo ontwikkelt samen met IBM een energiezuinige, krachtige server. De ambitie is om met behulp van slimme computers en slim programmeren een slimme wereld te creëren. Marco de Vos, managing director van ASTRON: ‘De grenzen van de wetenschap verkennen, dat is onze core business.’ Pagina 18

Woudagemaal, de kathedraal van de stoomtechniek Het Woudagemaal in Lemmer trekt internationale belangstelling. Het interactieve belevingscentrum geeft een mooie kijk op de strijd van de mens tegen het water. Daarnaast is het een prima plek voor expert- en businessmeetings.

Pagina 50

COLOFON

NUMMER 396, JAARGANG 48 Kijk op het noorden

Hoofdredacteur: Harriet Koning,

Advertenties en abonnementen:

Advertentietarieven:

Aan de inhoud van de artikelen is veel aandacht

is een uitgave van

h.koning@kijkophetnoorden.nl

Tina Zoombelt, T. 0512 36 63 26,

Op aanvraag, T. 0512 36 63 26

besteed. De redactie en de uitgever aanvaarden

Kijk op Uitgevers bv

Aanleveren nieuwsberichten:

t.zoombelt@kijkophetnoorden.nl

Tussendiepen 21

nieuws@kijkophetnoorden.nl

Vormgeving:

onvolledigheden of onjuistheden in de tekst.

9206 AA Drachten

Redactie: Henk Dilling, Meta Groot Antink,

Advertentie-exploitatie en

VDS Crossmedia, Emmen

Overname van artikelen uit deze uitgave is

T. 0512 36 63 26

Peter van der Heide, Roel Kerkhof, Erik

planning bedrijfspresentaties:

Druk en afwerking:

uitsluitend toegestaan met bronvermelding en

www.kijkophetnoorden.nl

Riensema en André Staas

Gerrit Landman

D+L Druck + Logistik, Bocholt

na schriftelijke toestemming van de uitgever.

Foto’s: Ed Klijnman, Erik Riensema en

g.landman@kijkophetnoorden.nll

Abonnementsprijs:

anderen

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 3

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

geen aansprakelijkheid voor eventuele

€ 39,50 (incl. 6% btw) per jaar

ISSN 0929-3116

17-02-16 13:50

Zorgburo De Driehoek meer dan tien jaar actief Pas bevallen en lekker in de watten worden gelegd. De zelfstandige kraamverzorgsters van Zorgburo De Driehoek weten precies wat nodig is in de eerste dagen na de bevalling. Met aandacht en zorg staan zij de kraamvrouw bij. Zorgburo De Driehoek bemiddelt tussen de zelfstandige kraamverzorgsters en de cliënt die kraamzorg aanvraagt. ‘Korte lijnen, optimale bereikbaarheid en vaste contactpersonen, daar ligt onze kracht. Wij leveren één op één zorg: één kraamverzorgster per gezin die de gehele zorg afmaakt. Behalve bij overmacht.’ Zorgburo De Driehoek vindt het belangrijk dat er hoge kwaliteit van zorg geboden kan worden. ‘Tijden en dagen worden in overleg met het gezin afgesproken en kunnen, indien gewenst, ook worden bijgesteld. Ook in de avond en de nacht kan de zorg worden opgestart. Daarnaast kunnen wij assisteren tijdens de poliklinische bevalling in diverse ziekenhuizen. Persoonlijke, individuele wensen zijn altijd bespreekbaar.’ We zien u graag op onze website of ontmoeten u persoonlijk op één van de beurzen waar wij staan. Bijvoorbeeld op de tweede editie van de 9 maanden beurs Friesland in Jirnsum op 11 en 12 maart aanstaande. Bezoek onze stand en ontvang een leuke attentie! Tevens ontvangt iedereen die zich tijdens deze beurs aanmeldt voor kraamzorg bij Zorgburo De Driehoek in de kraamweek een dinerbon. Waar: Eetcafé en partycentrum de 2 Gemeenten in Jirnsum Wanneer: Vrijdag 11 maart van 19.00-22.00 uur Zaterdag 12 maart van 10.00-16.00 uur Entree: Gratis www.zorgburodedriehoek.nl

Veenstra Group neemt Delta Controls over Technisch specialist Delta Controls in Emmen is overgenomen door Veenstra Group, specialist in industrieel onderhoud in Coevorden. Door de groeiende vraag heeft Veenstra Group behoefte aan een grotere capaciteit met aanvullende kwaliteiten. Delta Controls kan deze behoefte invullen en is een bekende naam op het gebied van levering, service, onderhoud en modiﬁcaties van afsluiters, actuators en bijbehorende control systemen en heeft net als Veenstra, kwaliteit en service hoog in het vaandel staan. De vestigingen Delta Controls in Emmen en Spijkenisse blijven opereren onder de naam Delta Controls als onderdeel van de Veenstra Group. Veenstra Group beschikt nu over vestigingen in Coevorden, Emmen, Farmsum en Spijkenisse.

Anita Brink nieuwe partner Adviesbureau de Rijk Anita Brink is toegetreden als partner bij Adviesbureau de Rijk in Beetsterzwaag. Brink vervulde diverse HR management functies bij Landal GreenParks en de Energiewacht. Naast ervaring binnen het HR werkveld, heeft zij ervaring met verandermanagement, strategie en coaching. De aandacht voor de ontwikkeling en groei van mens en bedrijf waren hierbij altijd de rode draad. Binnen Adviesbureau de Rijk zal de focus van Anita liggen op verandermanagement, (HR) visie & strategie en leiderschapsontwikkeling.

Beste Renault dealer in Friesland ABD Renault heeft de titel Renault Dealer of the Year 2015 gewonnen. Als eerste dealer in de wereld wist ABD Renault deze titel voor de zevende keer te winnen. Het bedrijf bestond vorig jaar 40 jaar en scoort al jaren hoog op het gebied van klanttevredenheid. De website meldt dat 92% van de klanten de dealer aanbeveelt bij familie en vrienden. Verder is ABD meerdere malen door Renault Nederland onderscheiden met de Global Quality Award, gebaseerd op kwaliteit in serviceverlening. Sinds de oprichting in 1975 is ABD Renault voortdurend gegroeid. De dealer heeft vestigingen in Drachten, Dokkum, Heerenveen, Leeuwarden en Sneek en is een van de grotere dealerorganisaties in het noorden van het land. Wybe Kooistra (links), directeur van ABD Renault, ontvangt de eerste prijs uit handen van Diederik Mol, country operations manager Renault Nederland

396 KoHN.indd 4

17-02-16 13:50

Provincies voor helft eigenaar NOM

Hotel De Bleek in Franeker heeft een nieuwe eigenaar. Sonja Norder-Ykema neemt het bedrijf over van de huidige eigenaar Jan van der Werf. Deze was 50 jaar actief in het huidige café-restaurant. Het was al langer een droom van Sonja Norder om zelf een horecabedrijf op te zetten. ‘Ik wil er graag een eetcafé met hotelgelegenheid van maken’’, zegt ze. Het karakteristieke pand beschikt momenteel over een café-restaurant met een 50-tal zitplaatsen en er is een terras met 25 zitplaatsen. Op de eerste etage bevindt zich zaal- en vergaderruimte.

De provincies Groningen, Friesland en Drenthe worden voor 50% aandeelhouder van de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij (NOM). De provincies en het ministerie van Economische Zaken hebben hierover een principeakkoord bereikt. De provincies zijn op dit moment nog voor 0,03% eigenaar. De noordelijke provincies krijgen naast meer regionale sturingsmogelijkheden op de NOM ook meer zeggenschap op het vermogen van de NOM. Daardoor blijft er meer rendement beschikbaar voor inzet in de noordelijke economie. De aandelendeal is voorbereid door de drie noordelijke gedeputeerden Economische Zaken Sander de Rouwe (Friesland), Patrick Brouns (Groningen) en Henk Brink (Drenthe). Samen willen ze de economie in het Noorden bevorderen.

GRONINGEN | FRIESLAND | DRENTHE KIJK OP NIEUWS

Hotel De Bleek Franeker overgenomen

De nieuwste Drenthe gids is uit Natuur volop, avontuurlijk ﬁetsen, mysterieuze hunebedden, evenementen, dit zijn een paar van de kopjes uit de nieuwste Drenthe gids. De Drenthe gids inspireert, informeert en verleidt toeristen en recreanten voor een bezoek aan Drenthe. De Drenthe gids is gratis verkrijgbaar bij de Tourist Info Punten in heel Drenthe. Iedereen die nog meer wil weten kan terecht op drenthe.nl, per thema worden er online nog meer tips gegeven.

Leeuwarden noordelijk hoofdkantoor LievenseCSO Advies- en ingenieursbureau LievenseCSO heeft zijn vestiging in Leeuwarden tot het noordelijk hoofdkantoor benoemd. Het kantoor in Groningen is daarmee komen te vervallen en samengevoegd met Leeuwarden. Daardoor is ook een logische samenwerking ontstaan tussen het recentelijk door LievenseCSO overgenomen Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra, die ook in de Friese hoofdstad is gevestigd. Op het noordelijk hoofdkantoor van LievenseCSO werken inmiddels 25 specialisten plus de ruim twintig specialisten op het kantoor van Bartels in Leeuwarden. LievenseCSO en Bartels streven ernaar om eind 2019 in totaal twintig nieuwe specialisten te hebben aangetrokken.

Bedrijfsunits op terrein Welles Hout in Appelscha Realisering van de bouw van multifunctionele bedrijfsunits op het voormalige terrein van Welles Hout aan de Industrieweg in Appelscha is een grote stap dichterbij gekomen. Er blijkt behoorlijk wat belangstelling voor invulling van het kleinschalige bedrijventerrein. In totaal gaat het om vier gebouwen bestaande uit meerdere bedrijfsunits. De twee grote gebouwen zijn elk 800 m² en de twee kleinere panden elk 200 m². Hierin komen units variërend in grootte van 50 m² tot 250 m² vloeroppervlak. Op een deel van de units is inmiddels een optie genomen door diverse kopers. Het totale terrein beslaat in totaal circa 5000 m². Interesse? bedrijfsunitsappelscha@gmail.com Artist Impression

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 5

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:50

AquaZoo Friesland aan de slag met komst ijsberen Bezoekers van AquaZoo Friesland komen vanaf mei oog in oog te staan met de ijsbeer. De Leeuwardense dierentuin is druk bezig met de voorbereidingen van de bouw van een spiksplinternieuw verblijf. Het ijsberenverblijf krijgt een oppervlakte van ongeveer 5000 m2 en vergt een investering van € 325.000. AquaZoo Friesland wil de komende jaren door blijven investeren. Van 100.000 bezoekers per jaar nu, wil het park eerst doorgroeien naar 150.000 en later mogelijk 200.000 bezoekers per jaar. AquaZoo Friesland verwacht in mei ijsberen Foto: AquaZoo Friesland

Groningen en Drenthe verkozen tot voorbeeldregio Biobased Economy

Tijdelijke zorgwoning binnen een dag vergunningsvrij geplaatst Mensen die zorg nodig hebben en zorg verlenen hebben vaak tijdelijk woonruimte nodig om dicht bij elkaar te wonen. Het Hulpmiddelen Centrum in Burgum, Bouwbedrijf Scheenstra in Ter Idzard en United Care in Groningen overbruggen het probleem van fysieke afstand met een innovatieve zorgwoning die binnen één dag vergunningsvrij geplaatst kan worden. De totale bouw duurt 25 dagen. Het is een unieke tijdelijke woonvoorziening die mensen op basis van een zorgvraag vergunningsvrij mogen bouwen in hun achtertuin en die maximaal vijftien jaar blijft staan.

De regio Groningen-Drenthe is door de Europese Commissie verkozen tot een van de zes voorbeeldregio’s binnen Europa waar het gaat om verduurzaming en vergroening van de chemiesector. Met deze status speelt de regio Groningen-Drenthe een belangrijke rol voor andere regio’s in Nederland en Europa. Aan de keuze van Brussel om de regio Groningen-Drenthe uit te roepen tot voorbeeldregio zit geen geld verbonden. Het geeft wel aan dat Brussel overtuigd is van de ontwikkelpotentie. Vooral de combinatie van twee sterke chemieclusters én een grootschalig agrarisch achterland bleek doorslaggevend. De grondstoffen die in de chemie worden gebruikt, zijn steeds vaker gebaseerd op biomassa en dat is in de regio volop aanwezig. Met de aangewezen voorbeeldfunctie vervullen beide provincies de komende jaren een voortrekkersrol op het gebied van innovatie en verdere vergroening van de chemie. In het vervolgtraject worden noordelijk gewortelde organisaties als Green PAC en Greenlincs ook betrokken. Als voorbeeldregio richt Drenthe zich met haar chemiecluster in Emmen vooral op de kunststoffen, garens en plastics (oftewel de hoogwaardige vezel- en polymeertechnologie) en Groningen, met haar cluster in Delfzijl, vooral op de vervaardiging van producten en halffabricaten voor tal van hoogwaardige industriële toepassingen.

Fysiotherapie Scheperpark opent tweede praktijk in Emmen

Richard Kocks van Fysiotherapie Scheperpark (links) en manager behandeling Wiebe Stavast van Treant Zorggroep in de nieuwe praktijk. Foto: Boudewijn Benting

Een nieuwe praktijk van Fysiotherapie Scheperpark in woonwijkcentrum Holdert in hartje Emmen bekrachtigt de samenwerking met Treant Zorggroep. De nieuwe praktijk is dagelijks open voor alle inwoners van het centrum van Emmen en omgeving. Met deze samenwerking versterken beide partijen elkaar en wordt het zorgen activiteitenpakket voor Holdert uitgebreid. Fysiotherapie Scheperpark biedt al 45 jaar eerstelijns fysiotherapie aan bewoners van Holdert. Nu dit voormalig verzorgingshuis samen met andere zorginstellingen in de omgeving van Emmen en Hoogeveen en de ziekenhuizen van Emmen, Hoogeveen en Stadskanaal Treant Zorggroep vormt, intensiveren beide partijen deze samenwerking.

396 KoHN.indd 6

17-02-16 13:50

GRONINGEN | FRIESLAND | DRENTHE KIJK OP NIEUWS

Tynaarloërs plaatsten zonnepanelen langs A28 Bewoners van de gemeente Tynaarlo plaatsten eind vorig jaar de eerste zonnepanelen langs de A28. Samen met energiecoöperatie Samenzon Tynaarlo, ondersteund door energiebedrijf E.ON, realiseren deze lokale ambassadeurs het eerste zonnepanelenveld van de regio. Middels dit initiatief kunnen bewoners uit regio die geen geschikt dak hebben, toch zonne-energie opwekken. Het lokale initiatief biedt ongeveer 6000 huishoudens in en rond gemeente Tynaarlo de mogelijkheid te investeren in duurzame zonne-energie. Op deze manier kan iedereen in de buurt bijdragen aan een beter milieu.

Foto: Hans Sas

Luchtwachttoren 701 Warfhuizen gered van de ondergang Stichting Luchtwachttoren 701 Warfhuizen en Het Groninger Landschap hebben samen de schouders gezet onder het behoud van Luchtwachttoren 701. Met de toekenning van € 100.000 door het Prins Bernhard Cultuurfonds is een groot deel van de benodigde ﬁnanciering voor de restauratie binnen. Stichting Het Groninger Landschap heeft zich bereid verklaard om het eigendom van de luchtwachttoren na restauratie over te nemen en garant te staan voor het onderhoud en de openstelling van de toren. Gezamenlijke hebben beide stichtingen zich ingezet om de benodigde middelen bijeen te krijgen en zo snel mogelijk te kunnen starten met restauratie en herbestemming van de luchtwachttoren. Met de toekenning door het Prins Bernhard Fonds komt de restauratie en herbestemming een stuk dichterbij. Voor het totale project is € 220.000 nodig, waarvan nu het grootste gedeelte binnen is. Voor het resterende bedrag gaan beide partijen verder met fondsenwerving.

Wonen op het schoolplein Na Bolsward en Hardegarijp realiseert VDM Woningen in Drogeham betaalbare starterswoningen op een voormalige schoollocatie aan het Skrok in Leeuwarden. Samen met de gemeente Leeuwarden en Ingenieurs- en adviesbureau TOECK in Drachten ontwikkelde VDM Woningen een woonbestemming met achttien TIMM woningen. TIMM is een woonconcept van TOECK en is door haar compleetheid en betaalbaarheid populair bij schoolverlaters en starters op de woningmarkt. De woning is bij oplevering volledig afgewerkt met sanitair, een keuken met vaatwasser, oven en koelkast en is voorzien van een laminaatvloer, tapijt en gordijnen. Artist impression van de woningen aan het Skrok

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 7

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:50

AARDWARMTE • De toepassing in nieuwbouw van woning of bedrijfspand! • Verwarmen en koelen! • Gasaansluiting verleden tijd! Vraag naar de mogelijkheden in de bestaande bouw! Voor subsidie neem contact met ons op of kijk op: www.snn.eu

Koldingweg 8 9723 HK Groningen T 050 5493673

aqua energy systems | aardwarmte techniek

ISO 9001, VCA* en BRL SIKB 2100 en 11000 gecertificeerd.

396 KoHN.indd 8

17-02-16 13:50

TEKST: ERIK RIENSEMA

OndernemersFabriek Drenthe opent in april de derde vestiging, in Hoogeveen. Eerder ging de ‘Fabriek’ al van start in Assen en Emmen. Het is geen fabriek in de traditionele zin van het woord maar een productief netwerk van en voor startende ondernemers die verder willen groeien. Zij kunnen er terecht voor coaching, workshops en toegang tot een breed netwerk. Met als basis drie fysieke locaties waar ook betaalbare flexwerkplekken beschikbaar zijn als onderdeel van het programma. In Assen is die locatie een daadwerkelijke - oude - fabriek aan de Havenkade; in Emmen een pand van Stenden Hogeschool en in Hoogeveen - in samenwerking met Starters In Business (STIB) - bedrijfsverzamelgebouw Compaen.

OndernemersFabriek Drenthe opent derde vestiging Drijvende kracht achter De Fabriek Eelco Bakker ontwikkelde het concept in 2014 voor de provincie Drenthe en begeleidt zelf inmiddels tien ambitieuze ondernemers op de locatie Assen. ‘Wat heel goed werkt is onze Weekly Standup. Wekelijks zoeken we elkaar op aan de kofﬁebar en vertellen elkaar over de ontwikkeling die we doormaken. Dit zorgt voor een fantastische groepsdynamiek en bevordert samen werken aan groei. Ook organiseren we sessies, workshops en trainingen, bijvoorbeeld met zakelijke dienstverleners. We kunnen putten uit een Drenthebreed partnernetwerk die de starters ondersteunen. Ook ontdekken grotere bedrijven en instellingen ons netwerk want er gebeuren interessante dingen waar ze iets mee kunnen. Er zit hier bijvoorbeeld een ondernemer

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 9

die transparante akoestische panelen ontwikkelt waar belangstelling voor is van bedrijven met grote kantoortuinen. Ook voor de I Beacon toepassingen die hier worden ontwikkeld is veel belangstelling.’

nenstad, maar ook bij Bol.com. Naast Healthy Ageing is de Fabriek ook aan het kijken naar thema’s als Biobased Economy en het LoRa WAN Internet of Things netwerk. Events Bakker benadrukt dat de door de provincie Drenthe ondersteunde OndernemersFabriek Drenthe zich niet louter op hi-tech initiatieven richt: ‘In Assen zit sinds kort een voormalige bankier die met een nieuw ﬁnancieel concept de markt op gaat. Gevestigde ondernemers die iets nieuws beginnen en de ambitie hebben om daarmee te groeien, zijn eveneens welkom. Of je nu wel of niet een ﬂexplek huurt, is niet relevant. Wel verwachten we dat je regelmatig present bent en actief bent in het netwerk.’ Dat laatste is bepaald geen straf; naast de

Healthcoins ‘Of wat te denken van Healthcoins dat inspeelt op de healthy ageing ontwikkeling in Noord-Nederland. Ondernemer Mike van Holsteijn is inmiddels in vijf regio's (waaronder Assen, Amsterdam en Utrecht) begonnen met de invoering van deze gezonde munt. Binnen deze regio's belonen werkgevers hun medewerkers voor het maken van de gezonde keuze, bijvoorbeeld door op de ﬁets te komen, met Healthcoins. Daarmee kunnen ze gezonde producten kopen bij geselecteerde partners in de bin-

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

zakelijke sessies worden er ook regelmatig business events gehouden om ondernemers en partners in Drenthe met elkaar te verbinden; zoals de terugkerende barbecue in de zomer. Daarnaast maakt de OndernemersFabriek Drenthe zelf deel uit van een aantal gevestigde netwerken en kunnen de deelnemers individueel of gezamenlijk deelnemen aan bijeenkomsten. Ook kunnen we ze straks - zo is het plan - gezamenlijk met een plein op de Bedrijven Contact Dagen Drenthe vinden. Voor wie geïnteresseerd is in wat de nieuwste lichting ambitieuze Drentse ondernemers zoal te bieden hebben: op ondernemersfabriekdrenthe.nl/ deelnemers vertellen ze hun verhaal.

17-02-16 13:50

Drents Museum verrast en verdiept ‘The best exhibition I have seen this year.’ Dat schreef een buitenlandse bezoeker in het gastenboek van het Drents Museum, over de recente expositie The Glasgow Boys. Kort maar krachtig. En treffend. Het erfgoedmuseum in Assen dat decennialang vooral vermaard was om de Kano van Pesse en het Meisje van Yde, maakt de laatste jaren internationaal furore met spraakmakende wisselexposities, zoals het Terracottaleger (2008) en de Dode Zeerollen (2013). Ook de komende expositie Maya’s, heersers van het regenwoud is bij voorbaat veelbelovend, met bijzondere objecten die nog niet eerder in Europa zijn getoond.

396 KoHN.indd 10

17-02-16 13:50

acties die er toe doen. Als er bij warm weer een rij voor de ingang van het museum staat, deelt de WMD ﬂesjes water uit. Maar bovenal’, vervolgt Birnie, ‘zorgen we er met zijn allen voor dat we in het Noorden een museum hebben dat verrast en verdiept. Of je nu voor de vaste erfgoedcollectie naar het museum komt, of voor een wisselexpositie, je kunt je hier verdiepen in - en verwonderen over - het moois dat de mensen in de loop der eeuwen hebben gemaakt.’ Bakermat Succesvolle wisselexposities of niet: het Drentse historische erfgoed is en blijft het zwaartepunt. ‘Bedenk daarbij’, vult adjunctdirecteur en conservator Harry Tupan aan, ‘dat we ons hier in de bakermat van de Nedersaksische cultuur bevinden. Uit recente vondsten blijkt dat de Neanderthalers tienduizenden

jaren geleden graag in Assen en omgeving verbleven en veel langer dan eerder gedacht. Dat geldt voor veel meer culturen, in verschillende tijdperken. Denk aan het Trechterbekervolk, de hunebedbouwers. Omdat Drenthe een omgekeerd soepbord is, houden we het hier droog als het westen van Nederland onder water zit. Daarom vind je hier ook de belangrijkste artefacten uit verschillende periodes van onze ontwikkeling. Die presenteren we in het Drents Museum en ook nog eens op een manier die de bezoekers aanspreekt, gebaseerd op beleving.’ Dat laatste gebeurde al ver voor de grote verbouwing en uitbreiding van het museum in 2011. De in 1994 uitgevoerde en zeer tot de verbeelding sprekende reconstructie van het gezicht van het Meisje van Yde staat gegrift in het

collectieve geheugen. Daarmee bracht het Drents Museum het anonieme veenlijk bijna letterlijk tot leven. Dat is beleving.

TEKST: ERIK RIENSEMA

Het in 1854 opgerichte museum trekt jaarlijks 150.000 bezoekers, waarvan 79% van buiten Drenthe. Zij zorgen voor een forse spin-off in het Noorden. ‘De bezoekers aan Dode Zeerollen besteedden gemiddeld € 58 per persoon in Assen en omgeving’, illustreert directeur Annabelle Birnie. De voormalige ING-topvrouw richt haar focus graag op het zakelijke succes van het museum: ‘Ik ben er trots op dat al onze sponsoren, waaronder onze hoofdsponsors NAM, WMD en ING, het contract met het Drents Museum onlangs voor drie of vijf jaar hebben verlengd. Dat zegt veel over de sterke positie die we hebben verworven en het vertrouwen dat ze in ons hebben. Sponsoring betekent bij ons veel meer dan geld in ruil voor een logo’, benadrukt de directeur. ‘Het gaat om samenwerken en netwerken. We zetten het Noorden op de kaart en bedenken goede

Voor iedereen En die beleving is er voor jong en oud, voor alle lagen van de bevolking. Of het nu in het door de NAM gesponsorde Kindermuseum is of tijdens een ondernemerscongres in de historische Statenzaal: het Drents Museum richt zich op een breed publiek. ‘Het museum is van iedereen en wij zijn gastvrij voor iedereen. Ons doel is om zoveel mogelijk mensen te laten verwonderen en te laten verdiepen in de cultuur. Je vindt hier de ruimte en de rust om dat te kunnen doen. Of het nu om ons historisch erfgoed gaat of om bijzondere culturele uitingen van ver; wij willen een inspirerende plek zijn voor zoveel mogelijk mensen’, vindt Annabelle Birnie.

Vriendschap Niet alleen de ruim 100 medewerkers zijn ambassadeurs van het Drents Museum; ook de liefst 2000 leden van de Vriendenvereniging vervullen die functie met verve. Evenals de 50 leden van de businessclub, tentoonstellingsponsoren, vaste sponsoren, begunstigers (fondsen), subsidiegever provincie Drenthe en de drie hoofdsponsors ING, NAM en WMD. ‘Wij willen kunst en cultuur toegankelijk maken voor een breed publiek. Daarom werken we als ING al jarenlang met het Drents Museum samen op het gebied van hedendaagse kunst. Het Drents Museum blijft verrassen met zijn kunstcollectie en voortdurend nieuwe, memorabele tentoonstellingen. Het is na de verbouwing alleen maar mooier geworden: heden en verleden samen. Wij zijn er trots op dit prachtige museum te mogen ondersteunen.’ - ING.

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 11

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:50

Directeur Annabelle Birnie en adjunct-directeur Harry Tupan

Over het Drents Museum Het Drents Museum is opgericht in 1854 en sinds 1973 gevestigd in het voormalige provinciehuis aan de Brink in Assen. In november 2011 is het museum na een forse uitbreiding en renovatie, onder architectuur van Erick van Egeraat, heropend door Koningin Beatrix. Er komen jaarlijks zo’n 150.000 bezoekers. Zwaartepunt is een grote vaste archeologische collectie van prehistorische vondsten uit Drenthe, waaronder de veenlijken (het Meisje van Yde en andere), de oudste boot ter wereld (de Kano van Pesse) en objecten van de trechterbekercultuur (Hunebedbouwers). Naast de archeologie is er een belangrijke collectie ﬁguratieve kunst (met werken van onder anderen Henk Helmantel, Matthijs Röling en Sam Drukker) en een collectie Nederlandse kunst- en kunstnijverheid 1885 - 1935 (met werken van onder anderen Chris Lebeau en Vincent van Gogh). Er zijn stijlkamers die het leven van welgestelde Drentse families in vorige eeuwen tonen. In de museumtuin (het Jacob Cramerpark) vinden we het bronzen standbeeld van Bartje; een belangrijke Drentse attractie. Het museum heeft 4600 m2 tentoonstellingsruimte en beschikt tevens over een zuurstofarm depot met ongeveer 90.000 objecten, op een industrieterrein in Assen. Er werken ruim 100 mensen, waarvan 34 vrijwilligers. In 2008 behaalde het Drents Museum een enorm succes met de expositie Terracottaleger in het kader van de manifestatie Go China! Met 353.000 bezoekers was deze tentoonstelling de succesvolste ooit in het Noorden. Ook sprong Assen er op in met een Chinese aankleding van de binnenstad en een enorme Chinese lichtdraak als eyecatcher aan de kop van de Vaart. Sindsdien zijn er vaker succesvolle grote wisselexposities, zoals Gouden Eeuw van China (2012), Dode Zeerollen (2013) en The Glasgow Boys (2015). Het fenomeen beeld aan de kop van de Vaart is ook een blijvertje. Eind 2012 haalde de plaatsing van het metershoge standbeeld van Lenin - rondom de expositie Sowjet Mythe - veel publiciteit. Het jaar 2016 staat in het teken van de Maya’s, met een metershoge Maya-tempel aan de kop van de Vaart.

Klein maar groots Op gezette tijden brengt het museum iets groots onder de aandacht, zoals binnenkort de bijzondere cultuurschatten van het fascinerende Maya-volk. Maar onder het motto wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd, werden afgelopen winter ook beelden van de jonge Duitse beeldhouwer Laura Eckert tentoongesteld. ‘Klein qua expositie misschien maar de reacties waren groots’, constateert Tupan tevreden. ‘Het was een ware ﬁjnproeverij. Hoe we op zo’n expositie komen? Dat is moeilijk te zeggen. Het is een gevoel; ons oog voor schoonheid. We proberen een divers palet te brengen en daar past zoiets ook bij. Elke tentoonstelling heeft zo

Tijdens een rondleiding door het museum zien we bezoekers bij een kunstwerk op een bankje zitten, verdiept in het bijbehorende boek. Een treffend - traditioneel tafereel... Videoplatform Tegelijkertijd vinden er nu en de komende tijd bijzondere state-ofthe-art ontwikkelingen plaats in Assen. Veel kan Birnie er nog niet over zeggen maar haar ogen glinsteren als ze een tipje van de sluier oplicht over een nieuw op te zetten videoplatform. ‘Dat wordt een platform met uitzendingen waarbij je onze tentoonstellingen virtueel bezoekt, inclusief toelichting door de conservator. Afgewisseld met teasers.

Het Drents Museum richt zich op een breed publiek zijn eigen doelgroep’, benadrukt Tupan. ‘De ene keer levert het veel op, de andere keer schieten we er bij in. Maar per saldo zitten we goed en verrassen we onze bezoekers. Want er is natuurlijk sprake van kruisbestuiving en op deze manier zijn we zowel zakelijk als inhoudelijk succesvol en hebben we een goed imago. En dat blijft hangen. Daarmee hebben we onze goede naam opgebouwd en die blijven we zo ook houden.’ Boek ‘We geven nog steeds bij iedere tentoonstelling een boek uit’, voegt Tupan daar aan toe. ‘Dat fenomeen dreigde uit te sterven door de online-mogelijkheden maar wij zijn er aan vast blijven houden, ook bij kleine tentoonstellingen. Inmiddels zijn we daar redelijk uniek in en oogsten er veel succes mee. Het wordt enorm gewaardeerd en onze genummerde boeken - voor een vaste lage prijs van € 25 - zijn gewild.’ Volgens Birnie is de keuze voor het handhaven van boeken ingegeven door het doel om verdieping te brengen. En dat lukt.

Daarover later dit jaar meer’, belooft Birnie. Het platform zal niet het enige zijn waarmee het Drents Museum dit jaar de publiciteit zal halen. Er staat nog veel moois op stapel. Bijzondere wisselexposities; zoals nog tot en met 17 april Window of my Eyes - 75 jaar Harry ‘Cuby’ Muskee, van 28 februari tot en met 4 september Maya’s, heersers van het regenwoud, van 26 april t/m 4 september ABOVE & BEYOND, waarbij Danielle Kwaaitaal nieuwe kunstwerken maakt van ontzamelde objecten van het Drents Museum en vanaf 25 september Peredvizhniki - Russisch Realisme rond Repin 1870-1900, met onder meer het beroemde schilderij De Wolgaslepers van Repin. En deze zomer gaat het museum zelfs op pad; van 1 juli tot en met 18 september maakt het deel uit van de Drentse kunstmanifestatie Into Nature, met werken en installaties van Mark Dion, Sjoerd Buisman en Theo Goedvriend, zowel in het museum als in de natuur rond Assen.

396 KoHN.indd 12

17-02-16 13:50

Inspirerende ruimte voor evenementen Het Drents Museum beschikt over een aantal prachtige zalen, elk met bijzondere kenmerken. Het gebouw in het centrum van Assen, de sfeer en de kunst zorgen voor een inspirerende omgeving voor u en uw gasten. De Statenzaal is de meest sfeervolle ontvangstruimte en heeft een bijzondere ambiance. Tot 1973 vergaderden de Provinciale Staten van Drenthe in deze zaal. De ruimte heeft een prachtige historie en is rijkelijk versierd met schilderingen, houtsnijwerk en glas-in-loodramen. Deze sfeervolle zaal beschikt over een goede akoestiek en is een unieke omgeving voor bijvoorbeeld presentaties, concerten, recepties en vergaderingen. De aangrenzende GS-zaal, waar voorheen Gedeputeerde Staten vergaderden, heeft een intieme sfeer en een prettige akoestiek. Ideaal voor vergaderingen, in een wat kleinere setting. Dat geldt ook voor de Trouwzaal, met een prachtige intieme entourage voor groepen tot 30 personen. De grootste zaal van het museum is de Abdijkerk en stamt uit 1270. De kerk is een representatieve en multifunctionele ontvangstruimte, geschikt voor elk evenement. En hoe historisch en sfeervol de ruimtes ook zijn, iedere zaal heeft gratis wiﬁ en is voorzien van apparatuur, zoals beamers, laptops en geluidsinstallaties. Uiteraard is er ook een goede catering voorhanden en is Grandcafé Krul geschikt voor een exclusief diner, jubileum of borrel. Het culinaire team streeft er daarbij naar om zoveel mogelijk producten te gebruiken met het keurmerk Drentsgoed. Evenementen kunnen binnen en buiten de reguliere openingstijden worden gehouden. En extra onvergetelijk worden gemaakt door het te combineren met een rondleiding, verzorgd door ervaren museumdocenten. Het Drents Museum ligt op vijf minuten loopafstand van Station Assen en er is voldoende parkeergelegenheid in de directe omgeving, er zijn diverse parkeergarages. Het museum kan uitrijkaarten voor de gasten regelen. De Statenzaal Foto: Sake Elzinga

‘Het Drents Museum is voor ons bij uitstek dé plek om gasten prachtig te ontvangen. De unieke locatie, gecombineerd met de ‘plus’ van een rondleiding door enthousiaste docenten, geven een bijeenkomst net dat beetje extra waar je naar zoekt.’ - NAM BV.

Zeggingskracht Zo blijft het Drents Museum spraakmakend en houdt het - mede dankzij het goede netwerk in Noord-Nederland - zijn ijzersterke positie, ook in landelijk opzicht. Met recht ijzersterk te noemen: ‘Als je de bezoekersaantallen relateert aan het aantal KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 13

inwoners dan doet Assen het met het Drents Museum net zo goed als Amsterdam met het Rijksmuseum. En dat zonder Nachtwacht’, benadrukt Annabelle Birnie. ‘Al behoren de Kano van Pesse en het Meisje van Yde ook tot de absolute top van het cultureel erfgoed.’ De zeg-

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

gingskracht van deze topstukken, alsmede van de bijzondere komende exposities, zal blijven verrassen. De schrijver van ‘The best exhibition I have seen this year’, zal zijn statement ongetwijfeld nog eens kunnen herhalen na een hernieuwd bezoek aan het Drents Museum. EN

Foto: Sake Elzinga

17-02-16 13:50

Financiële administraties Jaarrekeningen Salaris- en personeelsadviseurs HRM diensten Belastingadviseurs Bedrijfsadviseurs Internationalisering Interim management Vastgoedadviseurs Incasso Coevorden • Hoogeveen • Emmen

www.kentfort.nl

Het beste van twee werelden

SPF combineert hoogwaardige fabricage en een moderne handelsonderneming onder één dak. Hier vindt u alle ﬂenzen, ﬁttingen, buizen en draaien freesdelen van één leverancier. Als maatwerk of als hoogwaardige kant-en-klare producten. Voor u betekent dit: SPF Special Piping + Flanges B.V. De Pol 9a, 7581CZ LOSSER Tel: 053-5385567 | info@spfbv.nl

compleet pakket van één leverancier

snelle en punctuele leveringen

gecertiﬁceerde betrouwbaarheid

www.spfbv.nl 396 KoHN.indd 14

17-02-16 13:50

TEKST EN FOTOGRAFIE: ERIK RIENSEMA

Directeur Having Steenhuis (links) en commercieel directeur Douwe Postma op het drie hectare grote terrein van Steenhuis Recycling in Winschoten, waar een flinke steen wordt bijgedragen aan een zonnige toekomst van onze aarde

Steenhuis Recycling draagt flinke steen bij aan het milieu Terwijl regeringsleiders in Parijs praten over de toekomst van de aarde praten wij rond diezelfde tijd - december 2015 - met directeur Having Steenhuis en commercieel directeur Douwe Postma van Steenhuis Recycling in Winschoten over hetzelfde onderwerp. Met een belangrijk verschil: in Winschoten draait het niet alleen om woorden, maar meer nog om daden. Recycling draagt al jaren een ﬂinke steen bij aan een duurzame samenleving want het voorkomt uitputting van schaarse grondstoffen en het ontstaan van afval. Daarnaast bespaart recycling energie en levert het een grote bijdrage aan de vermindering van de uitstoot van CO2. Het is tegelijkertijd een belangrijke economische bedrijfstak geworden en de bedrijven professionaliseren mee. Zo ook Steenhuis Recycling. Het bedrijf investeert voortdurend in mens en materieel en bovendien in voorzieningen als vloeistofdichte vloeren. Per schip De Winschoter onderneming doet dat ook nog eens op een efﬁciënte en zo milieuvriendelijk mogelijke wijze. Maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen staan er hoog in KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 15

het vaandel. Zo worden de hoogwaardige grondstoffen die uit de recycling voortkomen per schip vervoerd - via het Winschoterdiep naar industrieën elders - of via Amsterdam of Rotterdam zelfs overzees. Eén scheepstransport betekent 60 vrachtwagens minder op de weg. Bovendien streeft het bedrijf naar zoveel mogelijk scheiding en hergebruik bij de bron. Er wordt bij de klant op locatie gekeken naar de oplossing die de minste energie kost en het hoogste rendement oplevert. Veelal is een hoog milieurendement in dit kader ook een hoog ﬁnancieel rendement. De ervaren mensen van Steenhuis Recycling weten als geen ander de juiste oplossing te vinden. Vierde generatie Having Steenhuis is al de vierde generatie die het bedrijf runt. Er werken twaalf specialisten en zij

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

maken gebruik van professioneel materieel, waaronder een 800-tons schaar. Die bovendien elektrisch wordt aangedreven en dus niet met een uitstoot producerende dieselgenerator. Volkswagen De bedrijfsvoering is gecertiﬁceerd volgens onder meer MRF, ISO en VCA. Tekenend is dat een bedrijf als Volkswagen met Steenhuis Recycling samenwerkt; het Winschoter bedrijf is het eerste niet-Duitse bedrijf dat aan de hoge normen van de autoproducent voldoet. Logistiek Steenhuis Recycling levert een volwaardige professionele dienstverlening op het gebied van ferro en non-ferro recycling: in- en verkoop, verwerking, logistiek en demontage. Het bedrijf plaatst containers bij zijn aanbieders, haalt deze met eigen vrachtwagens op, weegt

het materiaal, bepaalt de kwaliteit en betaalt uit. Vervolgens wordt het restmateriaal gesorteerd en bewerkt tot hoogwaardige grondstoffen voor de industrie. Dat gebeurt voor een deel op het drie hectare grote terrein aan de Renselweg. Miljoenen kilo’s per jaar. Toekomst Het bedrijf onderscheidt zich met een volwaardige, professionele dienstverlening waarbij de relatie met de klant altijd centraal staat. Er wordt gewerkt met hoge kwaliteitsnormen. Maar boven dit alles leeft het besef in Winschoten dat ze elke dag samen met hun klanten een ﬂinke steen bijdragen aan de toekomst van onze aarde.

www.steenhuis-recycling.nl

17-02-16 13:50

We kennen onze regio. Die is fantastisch en dat vertellen we graag. We kennen onze regio.Welkom in Die is fantastisch en dat vertellen weregio. graag. We kennen onze het Noorden van Nederland. Die is fantastisch en dat vertellen we graag. Welkom in het Noorden vanWelkom Nederland. in het Noorden van Nederland.

We kennen onze regio. We kennen onzeDie regio. is fantastisch Die is fantastisch en dat vertellen we graag. en dat vertellen we graag. Welkom in Welkom in het Noorden van Nederland.het Noorden van Nederland.

Verkoop, Verhuur en Installatie

Wij adviseren u graag!

Totaalleverancier

Actie en incentive gaan prima samen. op het gebied van Actie incentive gaan Actie enen incentive gaan primaprima samen.samen. Sneekermeer, Fryslân. Sneekermeer, Fryslân. Sneekermeer, Fryslân. licht, geluid en beeld

GCB GCB Full service Professional Congress Organizer Full service Professional Organizer and Destination Management Company.Congress GCB Company. and Destination Management

Meer goede redenen? goede redenen? Meer goedeMeer redenen? www.gcb.nl/weknow www.gcb.nl/weknow www.gcb.nl/weknow Australiëweg 8

We We We know. know. know. 9407 TE Assen 0592 – 342098 www.dialgb.nl

Vrieswijk 6-B n Postbus 246 n 8100 AE Raalte Telefoon: 0572 - 362240 n Fax: 0572 - 362245 E-mail: its@its-projects.nl n Internet: www.its-projects.nl

Full service Professional Congress Organizer and Destination Management Company.

Actie en incentive gaan prima samen. en incentive gaan prima samen. Meer goede redenen? Sneekermeer, Fryslân. Sneekermeer, Fryslân. www.gcb.nl/weknow

GCB Professional Congress Organizer Destination Management Company.

We We know. know.

Meer goede redenen? www.gcb.nl/weknow

GCB Full service Professional Congress Organizer and Destination Management Company.

BBAW BOUWMANAGEMENT MINIMALISEERT FAALKOSTEN IN DE BOUW!

BBAW bouwmanagement, Pompstraat 20 9331 AN Norg

396 KoHN.indd 16

T. F. E. I.

0592 61 46 73 0592 61 46 74 info@bbaw.nl www.bbaw.nl

17-02-16 13:50

TEKST: ROEL KERKHOF

Produvar, infrastructuur voor maatwerkproductie Post-its, werkbriefjes, eindeloos gegevens overtypen. Het behoort binnen veel productiebedrijven tot de dagelijkse workflow. Als het aan Niek Oost ligt is dat voorbij. Met Produvar ontwikkelde zijn bedrijf een uitgebreid ordervolgsysteem waarmee orders efficiënt kunnen worden ingepland, van offerteaanvraag tot facturatie.

Produvar maakt het voor maatwerkproductiebedrijven - zoals producenten van keukenbladen, (tuin)meubels, metaalconstructies, kozijnen, dakgoten et cetera - mogelijk de voortgang van het productieproces zorgvuldig te bewaken. ‘Met hetzelfde aantal personeelsleden kan daardoor meer werk worden gedaan’, stelt Oost. In het pakket kunnen onder meer klantspeciﬁeke prijs- en kortingsafspraken, productieplanning en -tracking, provisieberekening plus alle stappen in het productieproces worden ingevoerd. Online product designer ‘Een online product designer met CNC-aansturing maakt deel uit van het systeem, dat dus duidelijk meer is dan alleen een administratief pakket’, vertelt de inwoner van Bedum. Maar ook KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 17

samen met zijn vier collega’s breder in de markt gaan zetten bij kleine tot middelgrote productiebedrijven.

op administratief gebied heeft het pakket een aantal prettige verrassingen in petto. Zo kunnen vertegenwoordigers onderweg via mobiele toegang tot het systeem direct orders plaatsen, is het voor klanten mogelijk om online prijzen te berekenen - bijvoorbeeld van een keukenblad - en kunnen grotere bedrijven rapportages met het systeem genereren.

Betaalbaar en gebruiksvriendelijk ‘Het is een branche waar investeringen in automatisering als gevolg van de economische crisis lange tijd zijn achterbleven. Met Produvar hebben we een betaalbaar systeem dat de producent uiteindelijk veel tijd en geld gaat besparen. Doordat we op basis van nieuwe technieken in de cloud werken, ontwikkelen onze klanten automatisch met ons mee. Het is bovendien veiliger dan werken via een eigen server - er gaat geen waardevolle informatie verloren bij brand of diefstal - en dure investeringen in hardware zijn niet nodig.’

Oost startte veertien jaar geleden het bedrijf Oostsoft, een ontwikkelaar van webapplicaties voor het bedrijfsleven. Al in 2004 werd in samenwerking met de producent van betonelementen Evolve Productions BV uit Tynaarlo begonnen met de ontwikkeling van Produvar. Twee jaar geleden werd het pakket volledig herontwikkeld en nu het zich in de praktijk bewezen heeft, wil Oost het

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

Efficiencyslag Door het complete productieproces geheel op maat te laten inrichten met behulp van Produvar zullen productiebedrijven een behoorlijke efﬁciencyslag maken, verzekert Oost. ‘Alle stappen in het productieproces worden in één systeem ingevoerd. Zo wordt de originele invoer van de offerteaanvraag gebruikt om de onderdelen te produceren. Omdat bij het ontwikkelen van Produvar de gebruiker als uitgangspunt diende, is het ook nog eens zeer gebruiksvriendelijk en daardoor zijn taken eenvoudig overdraagbaar op collega’s. Bij vakantie of ziekte kan het productieproces gewoon doorgaan.

www.produvar.com

17-02-16 13:50

Uit de immer groeiende databerg informatie halen, dat kost enorm veel rekenkracht en energie. Een energiezuinige, krachtige, betrouwbare server, zou dat helpen? ASTRON in Dwingeloo is al een heel eind op weg, in samenwerking met IBM.

Drentse Microserver verovert de wereld

â&#x20AC;&#x2DC;Het heelal is een perfect laboratoriumâ&#x20AC;&#x2122; 18

396 KoHN.indd 18

17-02-16 13:50

Terug op aarde: in het kielzog van het fundamenteel onderzoek op het gebied van sterrenkunde komen allerlei ontdekkingen naar voren die op heel verschillende terreinen kunnen worden toegepast. Fundamenteel en toegepast onderzoek zijn duidelijk niet twee aparte werelden. Hei-tech uit Dwingeloo ASTRON werkt samen met kennisinstituten en bedrijven om uitvindingen te verdiepen en te verbreden en zo verder te helpen in toepassingen. Een voorbeeld is de samenwerking met LOFAR, waar de nauwkeurigheid van ASTRON een goede combinatie vormt met de ervaring van bedrijven op het gebied van serieproductie. Een ander voorbeeld is de Microserver KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 19

die ASTRON samen met IBM ontwikkelt. ‘Aan de hand van Drentse hei-tech maken wij Noord-Nederland écht interessant’, belooft De Vos. ‘Beide ondernemingen opereren in hightech omgevingen en hebben elkaar gevonden in een baanbrekend project waarin de langetermijnfocus van ons als sterrenkundigen wordt gepaard aan het kortetermijnperspectief van onze samenleving. Onze gedachte is: met de enorme berg aan data die de groeiende hoeveelheid sensoren genereert, lopen we tegen onze grenzen aan. De vraag is nu: hoe kunnen we uit de datahoop zinvolle informatie destilleren zodat we kunnen sturen? Dat kost enorm veel rekenkracht en energie; denk maar eens aan de dataparken van Google en Microsoft. Met deze uitdaging zijn we onze zoektocht naar een microserver gestart. De ambitie is om met behulp van slimme computers en slim programmeren een slimme wereld te creëren. Grote rekenkracht en energiezuinig Als voorbeeld noemt De Vos de noodzakelijke energietransitie. ‘We gaan veel meer energie decentraal opwekken met zon en wind. Centrale opwekking dient dan alleen nog om pieken op te vangen. Het gaat van aanbod- naar vraaggestuurd. Dit betekent dat we de vraag in al zijn dynamiek moeten kunnen voorspellen. En sensorklus én een ingewikkelde rekenklus, mooi verstopt in de ‘smart grid’. Daar kan de Microserver iets betekenen.’ Een ander voorbeeld vormen de ontwikkelingen in de zorg. ‘We willen het de mensen mogelijk maken om langer in hun huis te blijven wonen. Dit betekent inspelen op de ﬂuctuerende vraag. Dat kan met een hybride van digitale zorg op afstand en persoonlijke zorg. En omdat we

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

noch camera’s, noch robots in huis willen, maken we de huizen autonoom. Sensoren fungeren dan als toeziend oog. Ook hier is compact rekentuig nodig. Bijvoorbeeld de Microserver.’ En zo kan de Microserver ook in de Smart Industry zijn plek verwerven. Maar wat heeft die dan precies voor op de traditionele server? ‘Net als traditionele servers is de Microserver betrouwbaar en heeft een grote rekenkracht. Er zijn wel al kleine servertjes, maar die hebben geen rekenkracht. De Microserver heeft die wel, is daarnaast betrouwbaar en bovendien uitbreidbaar omdat ze gemakkelijk onderling koppelbaar is. En niet te vergeten: we maken hem self-powered aan de hand van zonneceltechnologie.’ Supercomputer in een schoenendoos Prototypes van de Microserver worden op dit moment uitgeprobeerd. Zo wordt aan de TU in Eindhoven een programmeertaal ontwikkeld met als doel vergroting van de gebruiksvriendelijkheid. In Drachten probeert Philips de Microserver uit in de gerobotiseerde productielijn. Daar komt het steeds meer aan op ﬂexibiliteit en snelle herprogrammeerbaarheid, naast communicatie met 3D-machines. En op het TT-circuit in Assen is Sensor City gestart met een proef om op basis van data die worden verzameld in een dicht netwerk van sensoren, informatie te halen die kan worden gebruikt bij sturing bij bijvoorbeeld geluidsoverlast en het managen van grote bezoekersstromen. Het is de rekenkracht, gecombineerd met het lage energiegebruik, die de ‘supercomputerin-een-schoenendoos’ zoals De Vos het apparaat gekscherend noemt, tot een succes moet maken. ‘Thuis in de meterkast, in kleine schakelkast-

TEKST: ANDRÉ STAAS - FOTOGRAFIE: ED KLIJNMAN

ASTRON is een mooi voorbeeld van waartoe onze politieke keuze om te investeren in kennis en wetenschap leidt. Overal in ons land zien we sterke staaltjes waarmee wetenschappers op de proppen komen, of het nu gaat om een nieuw medicijn of een kunstmatige zonnevanger, om een zandmotor aan de kust of een microserver. Inderdaad: wetenschap staat niet op zichzelf, maar leidt vroeg of laat tot innovaties die de mensheid verder brengen. Marco de Vos, managing director van ASTRON, haalt Newton en Einstein erbij: ‘De mechanische inzichten op basis van de waarneming dat planeten om de zon draaien, die Newton ons achterliet, laten hun werking in heel veel producten zien. En zonder de relativiteitstheorie van Einstein zou GPS niet mogelijk zijn. Het heelal is een perfect laboratorium. We doen nu bijvoorbeeld onderzoek naar donkere materie en ik verwacht dat we de resultaten vroeg of laat terugzien in dingen die bijdragen aan de kwaliteit van ons bestaan.’

jes in de wijk en in de fabriek zie ik de Microserver straks staan. We zijn nu bezig om samen met de RuG en het UMCG met toepassingen in lifetime onderzoek en de fundamentele computeren materiaalwetenschap. Het draait altijd om begrijpen wat je meet, weten wat je met de data doet en hoe.’ ASTRON blijft volgens De Vos in zijn rol op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. ‘Doorontwikkelen, produceren en marketen, dat is een uitdaging voor het bedrijfsleven. De grenzen van de wetenschap verkennen, dat is onze core business, waarvan ik zeker weet dat die leidt tot mooie dingen voor de mensen.’ ASTRON Netherlands Institute for Radio Astronomy is gevestigd aan de rand van het wijdse Dwingelderveld. Dit heideveld oogt net zo leeg als het heelal, het onderzoeksterritorium waar ASTRON zich op richt. Met 160 medewerkers, waaronder 30 astronomen, richt het zich op ontdekkingen in de radiosterrenkunde. Zaken dus die zich dichtbij de big bang bevinden. De onderzoekers maken gebruik van indrukwekkende radiotelescopen die aan de hand van radiostraling het heelal verkennen. Een speciale technische afdeling bouwt deze telescopen. ASTRON is op het gebied van de sterrenkunde een wereldspeler die, te midden van de duisternis van het bos en de stilte van de heide, in alle rust speurt naar nieuwe ruimtelijke fenomenen.

ASTRON NETHERLANDS INSTITUTE FOR RADIO ASTRONOMY www.astron.nl

17-02-16 13:50

Frisse School in K In het Friese Koudum realiseerde Jorritsma Bouw de nieuwbouw voor een gecombineerde basisschool, inclusief terreininrichting. CBS It Grovestinshôf en OBS De Welle komen daarmee onder één nieuw dak. Penta en VNL Architecten maakten een ontwerp voor een compact, duurzaam en flexibel gebouw. Pranger-Rosier voorziet het gebouw van duurzame installaties. LindHorst huisvestingsadviseurs treedt op als bouwmanager. Het nieuwbouwproject heeft een vloeroppervlakte van circa 1300 m2, verdeeld over twee bouwlagen. De bouw ging van start in april 2015.

396 KoHN.indd 20

17-02-16 13:50

We hebben de fundering uitgegraven en volgestort met 170 m3 beton. Daarop kwam een staalconstructie in combinatie met kalkzandsteen lijmwerk. In totaal is er 20 ton staal verwerkt. De staalconstructie bevatte veel losse onderdelen. We hebben overzicht kunnen houden door een nauwkeurige en juiste maatvoering op het casco. Voor de isolatie adviseerden we al in het voortraject om het systeem Isobouw Slimfort速 te gebruiken. Bij dit systeem ontstaan - in tegenstelling tot de oorspronkelijk geplande houtskeletelementen - geen koudebruggen. Verder plaatsten we aluminium (buiten) en houten (binnen) kozijnen. Aan de vooren achterzijde bevinden zich vliesgevels, tussen de lokalen en gangen paneelwanden. Door de grote hoogtes en de schuine punt van de bovenverdieping hebben we veelvuldig gebruik moeten maken van rolKIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 21

Buiteninrichting Architect Penta maakte in samenspraak met een pleincommissie het ontwerp voor de buiteninrichting. Het schoolplein wordt voorzien van tegels. We plaatsten een zandbak en knikker- en hinkeltegels. Rondom

steigers en hoogwerkers. Vooral in de afbouwfase deed dat een beroep op de zorgvuldigheid en voorzichtigheid van onze mensen. Want tegen het dak zijn akoestische platen gemonteerd die gemakkelijk beschadigd kunnen raken.

FOTOGRAFIE: HENRI VOS

n Koudum opgeleverd

het plein komen gras, bloembollen en bodembedekkers. Het overige groen komt van enkele bomen die al rond deze kavel groeiden. De oplevering van de combischool Koudum vond eind vorig jaar plaats.

Het nieuwe schoolgebouw voldoet aan de eisen van het Frisse Scholen concept. Het is geheel uitgerust met ledverlichting. In de lokalen zijn intelligente sensoren geplaatst. Die zorgen ervoor dat overdag de lampen minder licht geven aan de raamkant dan aan de gangkant. Voor de klimaatbeheersing zijn een warmtepomp en een luchtbehandelingskast ge誰nstalleerd. De lamellen aan de buitenzijde zijn op onze suggestie uitgevoerd in het onderhoudsarme Accoya速. Op de vloer komt eveneens onderhoudsarm marmoleum en pvc; in het speellokaal linoleum. De wanden in de gang krijgen dik, slijtvast en afwasbaar behang.

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:54

Staalgroothandel Duitse degelijkheid en Nederlandse- flexibiliteit SANITAIR - met TEGELS - VERWARMING STAAL We kunnen bijna alles van staal uit voorraad leveren Denk aan bijvoorbeeld hoeken, kokers, buizen en platen.

Levering verschillende kwaliteiten Zoals S235, S355 en verzinkt.

Heeft u balkstaal nodig?

Dan kunnen we ook zagen, boren, stralen en meniĂŤn! Op Nederland georiĂŤnteerde vlotte levering vanuit meerdere nabijgelegen Duitse magazijnen! Lees voor meer informatie over staal van Arnold Lammering de redactionele tekst.

www.lammering.nl/staal | 074 2491020 | staal@lammering.nl

Internationaal Transportbedrijf De Vries & Zn. B.V. biedt haar klanten een totaaloplossing op het gebied van transport en warehousing. Wij bieden groot volumevervoer, (internationale) distributie, opslag en voorraadbeheer. Persoonlijk contact met opdrachtgevers, leveranciers en werknemers is voor ons van groot belang. Onze dienstverlening kenmerkt zich door flexibiliteit, efficiency, service en kwaliteit. De

De logistieke partner voor de levensmiddelensector

wensen en het belang van onze klanten staan bij ons voorop.

MEEKMAWEI 15, 9074 TJ HALLUM | TEL: 0518 43 11 45 | INFO@DEVRIES-HALLUM.NL | WWW.DEVRIES-HALLUM.COM

396 KoHN.indd 22

17-02-16 13:55

In april: Wijziging van de Aanbestedingswet 2012 Op 29 oktober 2015 is het wetsvoorstel tot wijziging van de huidige Aanbestedingswet aan de Tweede Kamer aangeboden. De aanleiding voor de wijziging is in de eerste plaats de implementatie van de nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen die op 28 maart 2014 zijn gepubliceerd. Het gaat om de richtlijn 2014/24/EU voor klassieke sectoren, richtlijn 2014/25/EU voor de speciale sectorbedrijven en Richtlijn 2014/23/EU voor concessies. Ook de evaluatie in Nederland van de huidige Aanbestedingswet 2012 heeft tot een wijziging geleid. Het betreft de uitbreiding van de termijn waarbij aanbesteders nadere inlichtingen over de aanbestedingsstukken dienen te verstrekken. Deze is nu uiterlijk zes dagen voor de uiterste datum voor het indienen van de inschrijvingen, in het wetsvoorstel bedraagt deze uiterlijk tien dagen.

Wanneer de gewijzigde Aanbestedingswet 2012 in werking zal treden is nog niet duidelijk. Dit is afhankelijk van besluitvorming in de Tweede Kamer en vervolgens in de Eerste Kamer. De planning is om de gewijzigde wet in april 2016 in werking te laten treden; maar voor 18 april 2016 in verband met het feit dat Nederland de genoemde Europese aanbestedingsrichtlijnen geïmplementeerd dient te hebben in haar nationale wetgeving. Doel van de wijzigingen Het wetsvoorstel moet ertoe leiden dat opdrachten effectiever en efüciënter in de markt gezet KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 23

kunnen worden. Aanbestedende diensten bij de overheid en semioverheidsinstellingen en in de nutssector krijgen meer ruimte voor het realiseren van strategische doelstellingen als duurzaamheid en innovatie.

vraag en aanbod beter op elkaar aangesloten en kunnen opdrachten beter en efüciënter in de markt gezet worden en worden administratieve lasten teruggedrongen. Met de introductie wordt een Uniform Europees Aanbestedingsdocument geïntroduceerd. Dit document vervangt bij aanbestedingen zowel boven als onder de Europese aanbestedingsdrempels het Nederlandse model Eigen verklaring. Tevens dient alle communicatie en informatie-uitwisseling tussen aanbesteders en ondernemers vanaf 1 juli 2017 in beginsel elektronisch plaats te vinden.

Daarnaast krijgen zij meer ùexibiliteit bij de toepassing van enkele aanbestedingsprocedures door de versoepeling van de mededingingsprocedure, de concurrentiegerichte dialoog en de vereenvoudiging van de toepassing van het dynamisch aankoopsysteem. Er is ook meer ruimte gecreëerd voor communicatie tussen de partijen. Met deze maatregelen wordt

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

De belangrijkste wijzigingen in de Aanbestedingswet 2012 op een rijtje: - Meer ùexibele aanbestedingsprocedures; - Vereenvoudiging van het dynamisch aankoopsysteem; - Ophefüng van de zogenaamde 2b-diensten; - Aanpassing van uitsluitingsgronden en geschiktheidseisen van deelnemende gegadigden en inschrijvers; - Aanpassing op de hanteren gunningscriteria; en - Codiücatie van (niet-)geoorloofde wezenlijke wijzigingen van de opdracht na de gunning.

T. 06 21 20 30 02 www.europese-aanbesteding.nl

17-02-16 13:55

Voordat u een probleem signaleert hebben wij het al opgelost.

drukkerij Van Gorcum Industrieweg 38, 9403 AB Assen T +31(0)592 37 95 55 396 KoHN.indd 24

www.drukkerijvangorcum.nl

17-02-16 13:55

TEKST: HENK DILLING

B E L E E N S M E T. . .

Bel eens met Van Braak Accountants: 0512 - 571250 Ondernemen is koers bepalen. Vooruitzien. Anticiperen. Kansen traceren en verzilveren. Sturen en bijsturen. De accountants en belastingadviseurs van VBA Van Braak Accountants Drachten zijn u graag van dienst. Maak gebruik van hun specifieke deskundigheid en laat u adviseren over de stappen die lonen! Vraag van de maand: ‘Toen Nederland nog niet te maken had met een economische crisis, heb ik mijn ondernemingsvorm gewijzigd in een Besloten Vennootschap (BV). In die tijd was de winst hoog en fiscaal gezien was het voordeliger om de BV als rechtsvorm te kiezen. Als gevolg van de crisis zijn de marges en dus ook het resultaat onder druk komen te staan. Eerlijk gezegd: de BV maakt nog net winst. Ik heb het gevoel dat mijn onderneming momenteel (te) veel belasting moet betalen. Is dit ook zo of denk ik dit alleen maar?’ Eddy Libbenga, accountant kantoor Drachten: ‘Dat u de rechtsvorm heeft veranderd in de meest gebruikte en bekendste rechtsvorm in Nederland is begrijpelijk. Na het omzetten hebt u optimaal kunnen profiteren van de voordelen van de BV. Denk aan de eenvoudige bescherming van het privévermogen en winst die slechts is belast met vennootschapsbelasting. Nadat we te maken kregen met langdurige economische tegenwind kwamen de winsten van veel ondernemingen onder zware druk te staan. De eerdere voordelen vielen weg. Betaalde u voor de omzetting naar BV belasting over de behaalde winst, nu moet u fors betalen over het inkomen dat u uit de onderneming krijgt. Maar het kan ook anders. Er zijn verschillende mogelijkheden om een en ander voordeliger voor u in te richten. Hoewel vaak wordt gedacht dat de verschillen qua belastingdruk minimaal zijn tussen de diverse ondernemingsvormen, zijn er wel degelijk forse voordelen te behalen. Wij zijn u graag van dienst!’ Quote van de maand:

‘Als je de richting van de wind niet kunt veranderen, verander dan de stand van je zeilen’ - H. Jackson Brown (1940). Amerikaans auteur.

VBA Van Braak Accountants in Drachten is een no-nonsense zelfstandig advieskantoor, waar een enthousiast team van accountants, belastingadviseurs en kantoormedewerkers het onderste uit de kan haalt voor ondernemers in het mkb en de agrarische sector, voor non-profitorganisaties en voor internationaal georiënteerde ondernemingen. Effectieve oplossingen die ondernemers geld besparen of juist opleveren. De accountants van VBA Van Braak Accountants zijn lid van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). De belastingadviseurs zijn aangesloten bij het Register Belastingadviseurs (RB). Permanente educatie en vaktechnische ontwikkeling zorgen ervoor dat de dienstverlening altijd up-to-date is. VBA Van Braak Accountants Holten maakt deel uit van de onafhankelijke Van Braak Accountants adviesgroep van accountants en belastingadviseurs. Naast Drachten heeft de organisatie vestigingen in Holten, Franeker, Marum, Scherpenzeel, Texel, Tiel, Veenendaal, Vught en Zuidbroek.

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 25

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

Eddy Libbenga

VBA Van Braak Accountants Kelvinlaan 5-A 9207 JB Drachten T. 0512 57 12 50 F. 0512 51 00 46 info@vba-drachten.nl www.vba-accountants.nl

17-02-16 13:55

Arnold Lammering:

sterk staaltje degelijkheid en flexibiliteit Arnold Lammering Staal is al 70 jaar actief op de Duitse markt en sinds 1995 ook in Noord- en Oost-Nederland. De Duitse staalgroothandel is een degelijk en betrouwbaar familiebedrijf, met inmiddels de derde generatie Lammering aan het roer. Er werken bij de Lammering Groep ruim 700 mensen, verdeeld over verschillende vestigingen. Deze bevinden zich aan de A31 en dus vlak over de grens. De meest noordelijke vestiging is Papenburg. Vanuit daar kan snel worden geleverd in heel Noord-Nederland. Er rijden dagelijks 35 vrachtwagens op de Duitse en Nederlandse wegen - met onder meer een nachtelijke pendeldienst - om de bestellingen snel bij de klant te krijgen.

Van links naar rechts: Marco Luider, David Kuiper en Miriam Tusveld Foto: Erik Riensema

Nederlands team Arnold Lammering Staal koppelt Duitse degelijkheid aan Nederlandse flexibiliteit. Voor dat laatste staat het Nederlandse verkoopteam garant; bestaande uit Marco Luider, David Kuiper en Miriam Tusveld. Zij onderhouden de contacten met de Nederlandse klanten en zorgen ervoor dat elke staalwens letterlijk en figuurlijk wordt vertaald naar de juiste en tijdige levering. Inclusief bewerking op maat: of het nu om zagen, gronden, lassen, stralen, primen en menie en/of boren gaat. Dat gebeurt op de vier locaties (naast Papenburg gaat het om Meppen/H端ntel, Nordhorn, en Ibbenb端ren), waar in tijden van drukte in tweeploegendienst wordt gewerkt. Alle vestigingen bevinden zich binnen 15 kilometer van de Nederlandse grens. Het hoofdkantoor van de groep staat in Sch端ttorf. West-Europees Sinds 1995 weten ook steeds meer Nederlandse klanten Lammering als dienstverlener in staal te vinden. Steeds meer constructeurs en machinefabrieken, maar ook ambachtslieden, ontdekken de sterke punten van Arnold Lammering Staal. Het aanbod is groot en divers, van de kleinste buisjes tot de grootste balken, in staalsoorten van ver-

396 KoHN.indd 26

17-02-16 13:55

TEKST: ERIK RIENSEMA

schillende hardheid. En alles van degelijke kwaliteit; het staal wordt hoofdzakelijk in West-Europa ingekocht (ook in Nederland). Onafhankelijk Arnold Lammering Staal is niet gebonden aan welke staalproducent dan ook, maar kan door het grote inkoopvolume wel de laagste prijs bedingen. Daar profiteert elke klant van; ook als het om ambachtelijk siersmeedwerk gaat. Want wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd... Het zijn dergelijke normen en waarden die er al vanaf het begin ingebakken zijn bij het traditionele familiebedrijf. Windmolenpark In Nederland zijn inmiddels omvangrijke projecten gerealiseerd met behulp van leveringen door Arnold Lammering Staal. Zoals bijvoorbeeld de zeer belangrijke fundering van een windmolenpark bij Urk. De klant die dat heeft verzorgd, vertrouwt op de degelijke kwaliteit van de Duits/ Nederlandse leverancier.

Persoonlijk Groot of klein: er wordt altijd op een persoonlijke manier gewerkt; toegankelijk en laagdrempelig. Dat geldt voor zowel het verkoopteam als de chauffeurs, die evengoed een persoonlijk contact met alle klanten onderhouden. De chauffeur zorgt ervoor dat de levering netjes op de juiste plek wordt afgeleverd. Op de meeste vrachtwagens zit een kraan.

voor geleidelijke en beheersbare groei; dus geen grote en dure reclamecampagnes, maar puur mond-tot-mond reclame. In Nederland is de Lammering Groep ook nog actief als groothandel in sanitair, verwarming, tegels en glas. Eurregiobedrijf Geleidelijk en beheersbaar past bij het duurzame karakter van het bedrijf, dat van plan is om nog vele generaties een degelijk familiebedrijf te blijven. Inmiddels wordt de vierde generatie Lammering klaargestoomd, met onder meer een studie in Nederland. Ook de huidige eigenaar, Diedrich Lammering, spreekt perfect

Beheersbaar In de afgelopen 70 jaar is Arnold Lammering Staal groot geworden in Duitsland, en de laatste 20 jaar maakt het bedrijf ook in Nederland een gestage groei door. Er wordt bewust gekozen

Nederlands. Overal in het bedrijf vind je een goede integratie van de Duitse en Nederlandse cultuur. Aardbevingsgebied Zo duurzaam als het bedrijf wordt opgebouwd, zo duurzaam is het product staal zelf ook. De in hoogovens gefabriceerde legering van ijzer en koolstof is recyclebaar en wordt al eeuwenlang toegepast als oerdegelijk constructiemateriaal met een hoge treksterkte en hardheid. Het bewijst zich telkens weer als het perfecte materiaal voor nieuwe toepassingen, zoals bijvoorbeeld bij windmolens. Of wat te denken van de versteviging van gebouwen in het aardbevingsgebied van Groningen? Sterke stalen balken zorgen ervoor dat de gebouwen schokbestendiger worden. En zo zullen er altijd weer nieuwe voorbeelden komen van toepassingen van het betrouwbare materiaal staal. En zullen de mensen van Arnold Lammering Staal graag meedenken met de klant over deze toepassingen. Om vervolgens snel, flexibel en klantgericht het juiste materiaal in de juiste maten op de juiste bouw- of werkplaats te krijgen. Kijk ook eens op www.lammering.nl/staal

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 27

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:55

Dialogues Quilt 16 januari tot en met 3 april 2016

art

Produvar is online software voor productiebedrijven. Onze software biedt vooral veel voordelen als u producten levert die met enkele parameters aan de wensen van uw klant aangepast kunnen worden. Denkt u bijvoorbeeld aan keukenbladen of tuinmeubilair. Op basis van een offerteaanvraag kunt u met onze software automatisch de productie plannen en uw CNC-gestuurde machines bedienen. Met Produvar bespaart u tijd in al uw bedrijfsprocessen.

“Dit zijn drie technische innovaties in één jaar en dat terwijl er in misschien wel dertig jaar geen echte innovaties op dit vlak zijn geweest!” Voor mij zit Jelle Kingma, technisch directeur van Unidrive in Zeewolde. Terwijl buiten de lentezon aan een strakblauwe hemel staat en het groene polderlandschap aan het ontwaken is vertelt hij enthousiast de T. 050 over - 211 revolutionaire en toch razend eenvoudige ideeën die het afgelopen jaar de aanzet zijn geweest tot een aantal nieuwe en verbeterde producten.

Museumplein 2 9203 DD Drachten

“Meneer [naam van de beste man], één van de grondleggers van Italvibras belt me haast elke week met nieuwe ideeën, zo enthousiast zijn ze daar” schatert Jelle. Marktleider Nu is Italvibras niet de minste partner om mee 18 25 samen te werken. Wereldwijd marktleider op het gebied van onbalansmotoren met een leveringsprogramma voor elke denkbare toepassing en maat. Jelle Kingma: “Veel bedrijven in Nederland kennen maar één of twee merken van onbalansmotoren en dat is soms wel eens frustrerend. Er zijn zoveel redenen te noemen om over te stappen naar Italvibras maar uit gewoonte wordt vaak voor het

www.produvar.com

Voor de onbalansmotoren die voor de voedselver[t] (0512) 51 56 47 www.museumdrachten.nl

dit het geworden…”

werkende industrie worden geleverd gelden zeer strenge eisen m.b.t. afwerking van de behuizing. RVS is het meest ideale materiaal, maar extreem duur om overal toe te passen. Alle gangbare oplossing kwamen!” types hebben een aluminium behuizing en wor“Dit zijn drie technische innovaties in nisch deskundige van één van onze afnemers – VDL [naam de een beste man],die één van de “Dit zijn drie technische innovaties in één den jaar doorgaans en “Meneer gecoat. “Wevan willen coating één jaar en dat terwijl in misschien in Borne –erzaten we te brainstormen hoe we een van Italvibras belt eis medie haast dat terwijl er in misschien wel dertig jaar geen echte grondleggers gegarandeerd niet loslaat” was de simpele bij elke week constructie konden bedenken om een onbalansmet nieuwe zo enthousiast zijn ze daar” innovatiesAsop en dit vlak zijn geweest!” Voorfabrikant mij zit Italvibras wel dertig jaar geen echte innovaties naafverbindingen werdideeën, neergelegd. Het probleem motor zonder dure regeling met twee verschillende Jelle.is de mogelijkheid van het Jelle Kingma, technisch directeur van Unidrive in schatert wat namelijk optreedt op dit vlak zijn geweest!” centrifugaalkrachten te laten werken. Het ‘swing Zeewolde.Overbelastingskoppelingen Terwijl buiten de lentezon aan een strak- van de lak of coating vooral in situaties loskomen Marktleider weight’ blauwe hemel staat en het groene polderlandschap bekende kijk je alleen(een maarbelangrijk naar al diecomponent van de onbawaar dezeNu deeltjes in het voedsel is Italvibras niet de terecht minste zouden partner om mee gekozen. “AlDe Precisie spandoorns ideale partner inverschillende manieren lansmotor) zou op twee aan het ontwaken is vertelt hij enthousiast kunnen over de komen. Het antwoord van de fabrikant was verschillende maten en uitvoeringen die dan Italvibras samen te werken. Wereldwijd marktleider op het moeten werken te variëren zijn door de draairevolutionaire en toch razend eenvoudigeteleurstellend: ideeën Precisie spanlichamen levert, voor elke denkbeeldige situatie en en toepas“Datvan kanonbalansmotoren helaas niet…” aandrijftechniek gebied met een leveringsrichting van de motor om te keren. Uiteindelijk is die het afgelopen jaar de aanzet zijn geweest tot sing een programma voor elke denkbare toepassing en optimale maat. Tel daarbij op dat ze bereid Slipkoppelingen dithet hetoplossen geworden…” een aantal nieuwe en verbeterde producten.Jelle Kingma pauzeert even voor hij verder gaat en zijn om mee te werken aan van spemaat. Jelleaan. Kingma: “Veel in Nederland kijkt me indringend “En toen zei bedrijven ik: Dan willen Unidrive, een begrip in aandrijfcifieke problemen en de engineering daarvan vooren technische tekeningen Jelle trekt wat schetsen kennen geen maarcoating, één of wat twee merken van onbalansVoor de onbalansmotoren die voor de voedselverwe geen helemaal is er dan mogehun rekening willen techniek. nemen en je hebtAnno het over de2015 motoren en dat is soms wel eens frustrerend. Er zijn werkende industrie worden geleverd gelden zeer lijk? Uiteindelijk kwam de vertegenwoordiger van “We niet eens datlevert we een Case study ideale ook wisten omdat de producten zoveel noemen om oplossing: over te stappen naarleverancier, vooral strenge eisen m.b.t. afwerking van de behuizing. Italvibras met eenredenen simpeletemaar geniale Unidrive reeds 26 jaar op elk on qua het voetmaat uitwisselbaar zijn met de gangbare RVS is het meest ideale materiaal, maar extreem Italvibras maar uit gewoonte wordt vaak voor probleem hadden, tot producten jullie metkande duur om overal toe te passen. Alle gangbare Opspantechniek oplossing kwamen!” en totaaloplossingen voor de types hebben een aluminium behuizing en wor“Dit zijn drie technische innovaties in tevoorschijn en legtaan een calque den doorgaans gecoat. “We willen een coating die Precisie spanlichaam aandrijftechniek eentekening groot– waar één jaar en dat terwijl er in misschien een swing weight op getekend is – over een vel gegarandeerd niet loslaat” was de simpele eis die bij Precisie spandoorn wel dertig jaar geen echte innovaties aantal ingewicht binnenen deze papierklanten waar het vaste op staat. “Met fabrikant Italvibras werd neergelegd. Het probleem twee nokken stel je de twee gewenste centrifuwat namelijk optreedt is de mogelijkheid van het Standaard gegoten Aluminium: Spankoppelingen op dit vlak zijn geweest!” buitenland. Onze producten komt Open structuur met zichtbare gaalkrachten in, hetmicroporiën swing weight kan vrij binnen loskomen van de lak of coating vooral in situaties de restrictie spiebaan bewegen en heeft waar deze deeltjes in het voedsel terecht zouden bekende gekozen. “Al kijk je alleen maar naar al die u tegen in van o.a.eende Land-, glas daardoor binnen die begrenzing twee eindposikunnen komen. Het antwoord van de fabrikant was verschillende maten en uitvoeringen die Italvibras RCS® Remote Control Systems De oplossing ziet er zoVoedselversimpel uit dat het bijna levert, voor elke denkbeeldige situatie en toepasteleurstellend: “Dat kan helaas niet…” en ties. Tuinbouwsector, Push/Pull Cables onbegrijpelijk is dat het niet eerder bedacht is. Naar sing een optimale maat. Tel daarbij op dat ze bereid Jelle Kingma pauzeert even voor hij verder gaat en zonder regeling werkende Transporten manaanleiding sector, van de tekeningen van de twee zijn om mee te werken aan het oplossen van spemet regeling kijkt me indringend aan. “En toen zei ik: Dan willen Getrommeld aluminium: nen heeft Italvibras de egineering en productie op cifieke problemen en de engineering daarvan voor Revolutionair ontwerp van de nieuwe ‘swing Onbalansmotor met getrommeld oppervlak, we geen helemaal geen coating, wat is er dan mogeLogistieksector. Optisch grovere structuur maar Onze gladder en productweight’. De centrifugaalkracht afzonderlijk ruim een half in gebruik. Geen zich genomen en wordt inmiddels de eerste series F hunis rekening willen nemen enjaar je hebt het over despoor van zonder microporiën. Oppervlak wordt met kwam de vertegenwoordiger van Ingenieuze oplossingen in lijk? de Uiteindelijk Aandrijftechniek & Opspantechniek instelbaar voor beide draairichtingen. of vervuiling. En het 24/7 mooie klaar is: Deze om oplossing ideale leverancier, oxidatie vooral ook omdat de producten 30specialisten - 50%geproduceerd. gereduceerd. staan Italvibras met een simpele maar geniale oplossing: kan op elk onbalansmotor toegepast worden. Een qua voetmaat uitwisselbaar zijn met de gangbare met u mee te denken over ‘de innovatie van formaat en een schoolvoorbeeld van RINGSPANN Benelux B.V.de aluminium behuizing kan getrommeld worden. leverancier(s)”. elegantie en eenvoud. Einstein zei eens: “Elke intelliNieuwenkampsmaten 6-15Door het oppervlak van aluminium te ‘beschieten’ types van de andere juiste oplossing’ voor en gewelddadiger ieder gente dwaas kan zaken complexer Variabele centrifugaalkracht met extreem kleine kogeltjes wordt deze als het 7472 DE Goor maken. Het vergt genialiteit en een hoop moed om in uitdagingen aan te gaan ware ‘platgebombardeerd’ en ontstaat er een glad- De bereidheid nieuwe aandrijftechnisch vraagstuk. de tegenovergestelde te bewegen.” T. 0547 26 13 55 innovatie oprichting het der oppervlak waar vocht geen vat meer op heeft. heeft ook geleid tot een tweede

Topkwaliteit voor een goede prijs

F. 0547 26 13 54 E. info@ringspann.nl I. www.ringspann.nl

396 KoHN.indd 28

Standaard dat gegoten een techniek om een Het materiaal is zo inert geworden zelfsAluminium: bij gebied van onbalansmotoren: Extreme slingerbewegingen Open structuur met zichtbare microporiën centrifumontage van RVS kappen er op het contactvlak van onbalansmotor met tweeDeverschillende derde innovatie is mogelijk nog opzienbarender Nobelweg 26 “Elke onbalansmotor aluminium en RVS geen corrosie meer optreedt. De gaalkrachten te laten werken. en kan een revolutie teweegbrengen in de wereld op een bepaalde vaste eerste series zijn al uitgeleverd en ook de Italvibras kan met een ‘swing weight’ van de triltechniek. EenBN bekend probleem bij het 3899 Zeewolde centrifugaalkracht ingesteld Met een tech(de fabrikant) is razend enthousiast. totworden. stilstand komen van onbalansmotoren is het optreden van extreme schommelingen juist voort. 036 - 521 9100 dat de motor geheel tot stilstand komt. “Vergelijk Getrommeld aluminium: Revolutionair ontwerp van de nieuwe ‘swing Onbalansmotor met getrommeld oppervlak, sales@unidrive.nl het met de centrifuge thuis, maar dan heftiger” Optisch grovere structuur maar gladder en weight’. De centrifugaalkracht is afzonderlijk ruim een half jaar in gebruik. Geen spoor van aldus Jelle. Deze slingeringen zijn de reden van zonder microporiën. Oppervlak wordt met instelbaar voor beide draairichtingen. oxidatie of vervuiling. www.unidrive.nl 30 - 50% gereduceerd. overdimensionering van de constructie, beperkingen qua ruimte en de oorzaak van veel defecten zoals gescheurde afvoerslangen. “Een van de klande aluminium behuizing kan getrommeld worden. ment!” types van de andere leverancier(s)”. ten van onze leverancier moest elke twee weken Door het oppervlak van aluminium te ‘beschieten’ de flexibele afvoerslangen van de zeefinstallaties met extreem kleine kogeltjes wordt deze als het Variabele centrifugaalkracht vervangen omdat ze door het slingeren scheurden ware ‘platgebombardeerd’ en ontstaat er een glad- De bereidheid nieuwe uitdagingen aan te gaan met als gevolg dat het product – een zeer kostder oppervlak waar vocht geen vat meer op heeft. heeft ook geleid tot een tweede innovatie op het bare olie – verloren ging en bovendien de hele Het materiaal is zo inert geworden dat zelfs bij gebied van onbalansmotoren: een techniek om een constructie onder de olie zat. Nu bestaan er wel montage van RVS kappen er op het contactvlak van onbalansmotor met twee verschillende centrifu17-02-16 13:55

TEKST: PETER VAN DER HEIDE

AE Systems:

aardwarmte heeft de toekomst Wie investeert in een duurzame en milieubewuste manier van verwarmen en koelen van een huis, bedrijfspand of ander gebouw, is ook nog eens kostenbesparend bezig. Het Groningse bedrijf Aqua Energy Systems is al jaren gespecialiseerd in het aanleggen van een kwalitatief hoogstaand systeem dat gebruikmaakt van aardwarmte. ‘Het is de oplossing voor de toekomst’, stelt mede-eigenaar Sander Swierenga. De techniek waarmee de warmte van de bodem wordt gebruikt om gebouwen en tapwater te verwarmen, bestaat al lang. Toch is nog lang niet iedereen zich ervan bewust dat het een uitermate geschikt alternatief is voor bijvoorbeeld gasverwarming. Sander Swierenga wijst op Meerstad, de wijk die aan de rand van de stad Groningen verrijst. ‘Dat wordt een gasloze wijk. Wij zijn daar

bezig met het aanleggen van aardwarmtesystemen.’ AE Systems beschikt over een modern machinepark waarmee tot 200 meter diepte in de bodem kan worden geboord. Waar voor een nieuwbouwhuis vaak kan worden volstaan met twee of drie boringen moeten voor het verpleeghuis Old Wolde in Winschoten 100 boringen worden verricht. Geen enkel punt voor AE Systems dat werkt volgens de nieuwste richtlijnen en uiteraard beschikt over de vereiste certificaten. De oplevering, na bronboring en plaatsing van de warmtepomp, geschiedt met onder andere een revisietekening en een afpersrapport. Swierenga kijkt enigszins jaloers naar

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 29

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

buurland Duitsland waar de overheid de aardwarmtetechniek stimuleert middels hogere subsidies. Maar ook in Nederland kan subsidie worden verkregen waardoor het voor particulieren en de zakelijke markt aantrekkelijker wordt voor deze duurzame energievoorziening te kiezen. ‘Luchtwarmte is ook een optie maar het rendement van aardwarmte is hoger omdat de bodemtemperatuur constanter is, zo tussen de vijf en tien graden. Ik sta hier zelf daarom veel meer achter’, aldus Swierenga. Hij hoopt dat architecten, projectbureaus, makelaars en installatiebedrijven klanten al vroeg in het proces op de mogelijkheid van aardwarmte zullen wijzen. ‘Het is beslist niet elitair, mensen moeten het alleen wel kennen. Zeker als je een huis nieuw laat bouwen en er geld is voor deze investering

ben je gek als je het niet doet. In combinatie met zonnepanelen op het dak heb je dan een energieneutraal huis.’ Het mag duidelijk zijn dat de overal aanwezige aardwarmte een verantwoorde keuze is in een tijd waarin zaken als zuinig met energie omgaan en werken aan een schoner klimaat belangrijk zijn. Kiezen voor duurzame koeling en natuurlijke verwarming vergt een investering maar die wordt uiteindelijk terugverdiend. ‘Wij zorgen dat het gehele systeem goed is afgesteld. Zo creëren we een efficiënte en onuitputtelijke energiebron.’

www.aesystems.nl

17-02-16 13:55

INSTALLATIE HDI Leeksterweg 50, 8433 KZ Haulerwijk telefoon 0516 424606 E-mail: info@installatiebedrijfhdi.nl / Informatie: www.installatiebedrijfhdi.nl

Onze werkzaamheden bestaan uit: ● centrale verwarming ● ventilatie ● sanitaire installaties ● rioling ● airconditioning ● onderhoud - renovatie werktuigbouwkundige installatie Ook voor levering van DHZ bouwpakketten voor uw centrale verwarming en sanitaire installaties

BELEEF DE HISTORIE IN HET HEERENVEEN MUSEUM

Speciaal machinebouw • • • • • •

Engineering (SolidWorks / Eplan / div. PLC) Value engineering Realisatie Upgrade machinebesturing Productie, assemblage- & testsystemen Levering onderdelen

HEERENVEENMUSEUM.NL

Met ruime ervaring en als rechtstreeks aanspreekpersoon kunnen we u de meeste toegevoegde waarde leveren in het tot stand komen van uw oplossing of product.

www.lttechnology.nl 396 KoHN.indd 30

17-02-16 13:55

TEKST: SENZA COMMUNICATIE

Hou je aan de snelheidslimiet Bezorgde buurtbewoners vragen uw aandacht voor het volgende: onlangs is in uw buurt een hardrijder gesignaleerd. Deze man/vrouw, met blond/donker haar en blauwe/bruine ogen kan uw buurman/-vrouw zijn. Voldoet u zelf aan dit signalement? Pas dan uw rijgedrag aan in de bebouwde kom. Binnenkort start de landelijke campagne ‘Hou je aan de snelheidslimiet’, die aandacht vraagt voor te hard rijden binnen de bebouwde kom. Daar vindt de meeste interactie plaats tussen automobilisten en kwetsbare verkeersdeelnemers. Daar zijn de gevaren voor die kwetsbare verkeersdeelnemers dus ook het grootst. Te hard rijden binnen de bebouwde kom gebeurt heel vaak door de mensen die zelf in de buurt wonen of werken. Soms onbewust, soms bewust. Vaak is haast of stress dan de oorzaak. Zo’n overtreding lijkt onschuldig, maar kan al gauw ernstige gevolgen hebben. Bij ongeveer één op de drie dodelijke verkeersongelukken speelt te hoge snelheid een doorslaggevende rol. Wie 50 km/uur rijdt in plaats van 30, begint pas met remmen op het moment dat hij met 30 km/uur al had stilgestaan. Een aanrijding met 30 km per uur is voor een voetganger vergelijkbaar met een val van de eerste verdieping van een flat. Zo’n aanrijding kost één op de tien voetgangers het leven. In Drenthe vielen de afgelopen jaren op wegen met een maximumsnelheid van 50 km/uur

Herinnering: Veilig op Fietse In de vorige uitgave van Kijk op het Noorden riep het Verkeersen Vervoersberaad Drenthe (VVBD) u op om samen met uw medewerkers - of misschien als particulier - iets te doen aan fietsveiligheid in Drenthe. Het VVBD is op zoek naar originele, uitvoerbare ideeën om veilig fietsgedrag in Drenthe te bevorderen. Denk aan een origineel verkeersbord, een ludieke actie samen met uw medewerkers, misschien zelfs op social media of een beloningssysteem. Veilige verlichting; geen smartphone-gebruik tijdens fietsen; alles mag, als het maar gaat over veilig fietsgedrag én uitvoerbaar is. Heeft u het beste idee? Dan kunt u dat mét een toelichting nog inzenden tot 31 mei 2016. Kijk voor meer informatie over Veilig op Fietse en wat u kunt winnen op www.veiligbereikbaardrenthe.nl.

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 31

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

of minder binnen de bebouwde kom gemiddeld zes doden per jaar. Samen richting Nul verkeersslachtoffers! Ruim 90% van de verkeersongelukken wordt veroorzaakt door menselijk gedrag. Dat betekent dat mensen er zélf voor kunnen zorgen dat er minder verkeersslachtoffers vallen. Samen richting Nul verkeersslachtoffers! wil mensen bewust maken van hun eigen verantwoordelijkheid en erop wijzen dat het niet vanzelfsprekend is dat mensen (ernstig) gewond raken in het verkeer of zelfs overlijden. Want elk slachtoffer - iemands familie, vriend of goeie buur - is er één te veel. Bent u het daarmee eens, word dan ambassadeur van Samen richting Nul verkeersslachtoffers! Kijk voor de rolbeschrijving van een ambassadeur en meer informatie op www.samenrichtingnul.nl. Hier vindt u ook de andere ambassadeurs en hun motivatie.

17-02-16 13:55

Ondernemers en hun Kijk op...

Nieuwe media Hoe kijken verschillende ondernemers aan tegen nieuwe media? Ons panel reageerde op de volgende stelling: De website en social media spelen een belangrijke rol bij onze bedrijfsvoering.

Erwin Balkema, directeur van full-service AV-bedrijf Bano in Groningen

‘We kijken hoe we onze klanten ook online kunnen ondersteunen’ Met 40% van de klanten uit het buitenland is het voor Bano heel belangrijk om de website te laten uitstralen welke kwaliteit ze bij ons op het gebied van evenementen en stands mogen verwachten. Daarnaast kijken we nadrukkelijk hoe we onze klanten met hun evenement of stand ook online kunnen ondersteunen. De ene keer doen we dit door een stand online te zetten zodat hij daar ook voor een stuk klantbeleving zorgt. De andere keer zorgen we ervoor dat een compleet evenement ook live te volgen is. In de verkoopen installatietak zien we een stijging van aanvragen voor het live streamen van vergaderingen of bijeenkomsten. Daarnaast bieden we ook steeds meer online webshops aan zoals de exhibition manager en de inventory planner: http://inventory.banoshop.eu/ voor het beheer van u eigen promotiematerialen op beurzen http://exhibition.banoshop. eu/ voor het verzorgen van alle online bestellingen van uw evenement of beurs Een voorbeeld van een online stand: www.bano.eu/avebe

Ivo Lochtenberg, directeur Nieuw Akademia en gastheer van Walsemaweer in Kantens

‘Liever een glimlach dan een LIKE!’ Legionellabestrijding, brandbeveiliging, HACCP, sociale hygiëne, bedrijfshulpverlening, CBS-statistieken, websites en sociale media! Je moet er allemaal aan geloven als je een pracht van een accommodatie hebt waar je gasten wilt ontvangen en mooie ontmoetingen wilt organiseren. Zeker als je erop uit bent om niet in je eentje te genieten van al dat moois, maar het wilt delen met je klanten. Natuurlijk komen die ook bij je, via mond-tot-mondreclame, alleen gaat die mond-totmond steeds vaker via Facebook of Twitter. Is het van belang in de bedrijfsvoering? Ja natuurlijk! Net als breedbandinternet en kraanwater en een goede boekhouding. Is het leuk om te doen? Niet echt. En zie je dat terug op je facebookpagina en je website? Tuurlijk! Dus je zal er aan moeten geloven. Of kan het ook zonder? Want dat heb ik toch nog steeds het allerliefst! Liever een glimlach dan een LIKE!

396 KoHN.indd 32

17-02-16 13:55

Henry Joustra, directeur van Joustra Herstoffering in Meppel

Willem Everts, directeureigenaar van D.I.A. Licht, Geluid en Beeld in Assen

‘Deze vorm van communicatie moet niet leiden tot stopzetting van persoonlijke bezoeken’

‘Facebook, Twitter en LinkedIn passen wij met succes toe’

‘Zonder sociale media zou er voor bedrijven als die van ons geen bestaansrecht zijn’

Het gebruik van i-pads, smartphones, et cetera is in de dagelijkse bedrijfsvoering niet meer weg te denken. De voordelen van het gebruik van social media in het algemeen en zeker ook binnen onze bedrijfstak is divers. Het is een goed en snel middel om enerzijds de relatie met klanten en/of afnemers te onderhouden, anderzijds worden social media veel gebruikt om informatie in te winnen. In tegenstelling tot de website - deze dient vooral als bedrijfspresentatie - is het gebruik van social media een interactieve bezigheid. Het aanbieden van materieel al dan niet met behulp van meegestuurde foto’s, het vervolgens onderhandelen over prijzen, kwaliteit en dergelijke is in onze branche een doorlopend proces. Deze vorm van communicatie moet overigens niet leiden tot stopzetting van persoonlijke bezoeken. Ik ben van mening dat het belangrijk is om sommige onderwerpen face-to-face te bespreken. Want non-verbale communicatie vind ik een belangrijk aspect dat je mist bij de digitale communicatie. Kortom social media hebben een positief effect op het onderhouden van contacten maar vergeet zeker de persoonlijke kant niet. KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 33

De digitale bereikbaarheid en vindbaarheid van onze dienstverlening zijn tegenwoordig net zo vanzelfsprekend als het leveren van kwaliteit en klantgerichtheid. De invloed van social media neemt in ons privé- en zakelijke leven steeds meer toe en we besteden er ook steeds meer tijd aan. Wij richten ons met het hergebruik- en herstofferingsconcept puur op de zakelijke markt en daarin merk je dat Facebook, Twitter en LinkedIn het meest populair zijn. Deze drie media passen wij met succes toe en dan met name LinkedIn. Mobiele bereikbaarheid is een must en toen Google dat ook vereiste voor een goede vindbaarheid van websites zijn we daar ook meteen in meegegaan met een compleet nieuwe site. Nu de vraag naar hapklare visuele content toeneemt, presenteren wij binnenkort onze bedrijfsfilm; houdt daarom de social media in de gaten.

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

Via onze website kunnen we onze klanten optimaal informeren en een beeld geven wat we kunnen, waar we voor staan en wat we gedaan hebben. Via sociale media kunnen we mensen snel informeren over aankomende feesten en bijvoorbeeld nieuwtjes in de verhuur. Het is een snel medium met een onderschat bereik. Zeker als je een goede timing hebt, kun je heel gericht heel veel mensen bereiken. Mensen hoeven een bericht niet te liken. Het is meestal al voldoende als ze zien waar we mee bezig zijn. ‘Oh, doen ze dat ook, leuk idee voor ons feest…’ Zonder sociale media zou er voor bedrijven als die van ons geen bestaansrecht zijn. De sociale media zorgt voor vernieuwing, een gunfactor, verbreding van de klantengroep met een enorm bereik. We zijn behalve op onze website www.dialgb.nl ook te vinden op Facebook, Linked in en Twitter.

ONDERNEMERS EN HUN KIJK OP

Douwe Postma, commercieel directeur van Steenhuis Recycling in Winschoten

Aad van Wijngaarden, senior aanbestedingsspecialist bij ITS Projects in Raalte

‘Social media hebben ook een keerzijde’ De website is voor de buitenwereld het voorportaal van het gezicht van de onderneming. Potentiële cliënten kunnen kijken wat is of doet de onderneming en wat is qua medewerkers de ervaring en capaciteit. Daarnaast is de website ook een mooi medium om actuele ontwikkelingen en nieuwsberichten met reeds bestaande cliënten te delen. De website is voor ons een belangrijke schakel bij de bedrijfsvoering. Social media als LinkedIn maken het bij uitstek mogelijk om te netwerken en kennis te delen met cliënten en vakgenoten. Een drempel om contacten te kunnen leggen wordt daardoor aanzienlijk verlaagd. Social media hebben ook een keerzijde. Media als bijvoorbeeld Facebook of Twitter kunnen ook een bedreiging zijn voor de onderneming zeker als personen niet welgezind zijn in hun uitlatingen over je bedrijf. Tot op heden zijn in de praktijk de voordelen groter dan de nadelen.

17-02-16 13:55

Roestvast stalen buizen en componenten Stalen buizen en componenten Press Fittingen (RVS, staal en koper) TeCe kunststof leidingsystemen Installatie materialen Aluminium Bevestigingsmaterialen Vandaag besteld, morgen in huis!

De groothan del voor de techn ische professiona l Hoopjesweg 48-50 | 8051 DC Hattem | T. 038 444 22 41 | E. info@hattemleeuw.nl | I. www.hattemleeuw.nl

396 KoHN.indd 34

17-02-16 13:56

De zelfsturende auto spreekt evenmin nog tot de verbeelding als de kunstheup uit de 3D printer. Maar er is nog veel meer op komst. Onlangs bogen 2500 deskundigen zich tijdens het roemruchte World Economic Forum in Davos over de effecten van wat wel de vierde industriële revolutie wordt genoemd. Aan de nabije horizon zien we een verkeersvrije grote stad en een weg gerobotiseerde apotheker, om maar iets te noemen. Welkom op het Internet of Things (Internet der Dingen), in de wereld waar apparaten communiceren met apparaten. Zonder tussenkomst van mensen.

COLUMN

Met Internet of Things vindt de mens zichzelf opnieuw uit zonder dat je iets hoeft te doen. Slimme gebouwen, dijken en wegen, daar gaan we naartoe. Op microniveau weten we wat er speelt en wat er moet, of liever: staat te gebeuren, want alles gaat immers vanzelf. Sensor City wil dit ondersteunen met het beschikbaar stellen van faciliteiten. Het open netwerk Sensor City Assen staat er; er zijn alleen nog een paar gateways nodig om voor heel Assen Internet of Things mogelijk te maken. Ideetje voor crowdfunding? Als machines en apparaten steeds slimmer worden en we al spreken van het Internet of Things, waar blijven wij, mensen dan? Wij houden het stuur vast, bedenken de ‘things’. Voelen ons uitgedaagd om de kansen te zien, er iets moois van te maken. We veranderen in wat we doen én wie we zijn, we moeten onszelf opnieuw uitvinden! Stof genoeg om over na te denken…

Ook dichterbij huis zijn we bezig met het Internet of Things: Internet 3.0 waarop apparaten via IP 6 zijn aangesloten met een eigen uniek IP-adres. Sensor City wil via het Internet of Things van de Drentse hoofdstad een echte smart city maken. Volgebouwd met sensoren en hier en daar een gateway die het iedereen mogelijk moeten maken om er technologische innovaties op te plaatsen.

Slimme gebouwen, dijken en wegen, daar gaan we naartoe

Internet of Things, supersnelle communicatie tussen apparaten onderling. Steeds meer apparaten kunnen dat. Een kwestie van je behoeften, wensen en eisen programmeren en je kunt met je armen over elkaar gaan zitten. Of andere nuttige dingen doen, voor zover die je tenminste nog niet door zelfdenkende apparaten uit handen zijn genomen. Je kunt je voorstellen dat sensoren een belangrijke rol spelen op het Internet of Things. Wat ogen en oren zijn voor de mens zijn sensoren voor het apparaat. Die sensoren worden steeds slimmer. Zo intelligent zelfs dat ze met elkaar kunnen communiceren en elkaar op ideeën kunnen brengen. Er staat zo heel wat te veranderen in huis: de koelkast die signalen verzendt naar ons boodschappenlijstje. En cv, verlichting en muziekinstallatie die samen voor de ideale sfeer zorgen. Gemak zonder je handen uit de mouwen te steken, wat wil je nog meer? Ook op stedelijk niveau speelt het Internet of Things. Dankzij een infrastructuur van sensoren in de openbare ruimte, in gebouwen, op wegen en in parken en met tussenkomst van gateways zijn de mogelijkheden oneindig. Je auto gaat langzamer rijden als de weg glad is, de volumeknop van de popband gaat omlaag als bewoners er last van hebben, de straatlantaarn gaat aan als je er langs loopt. Vanzelf,

Jan Reitsma Sensor City Assen

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 35

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:56

UwUw materiaal Uwmateriaal materiaal is isgeld isgeld geld waard. waard. waard.

WWW.STEENHUIS-RECYCLING.NL WWW.STEENHUIS-RECYCLING.NL WWW.STEENHUIS-RECYCLING.NL

Wer ving & adviesbureau

l l l l l l l l l

Aan de rand van het “Drents Friese Wold” Kleinschalig en persoonlijke benadering 3 sfeervolle zalen en 17 hotelkamers Volledig verzorgde meerdaagse arrangementen Evenementen tot 100 personen Privacy, rust en ruimte Drentse streekproducten en eigen kruidentuin Grote serre met panorama-uitzicht Gratis parkeren en gratis WIFI

Een mooier cadeau kunnen wij u niet geven… Duizenden euro’s besparing op uw personeelskosten U zult merken dat onze werkwijze werkt. Met een uniek concept voor personeelsbemiddeling hebben wij de oplossing voor managementvraagstukken. Wij vragen geen winstmarge maar een donatie voor stichting De Gouden Provincies. Uw donatie is 100% fiscaal aftrekbaar! En waarom zou u niet profiteren van: • Veel lagere uurtarieven (met besparingen van meer dan 25%) • 2x zo lage kosten bij werving en selectie • Het laagste payroll tarief (met uniek payroll giving systeem) Uw voordeel is een onbetaalbaar podium: • Contact met bedrijven die innovaties bedenken en toepassen • Uw naam verbinden aan regionale maatschappelijke doelen • Bijdragen aan een gezonde leefomgeving • Meewerken aan een goed rentmeesterschap van Nederland Nieuwsgierig? Vraag ons voor een vrijblijvend gesprek.

www.Landhoteldiever.nl info@Landhoteldiever.nl Groningerweg 6 | 7981 LA Diever | Tel. 0521 - 594114

Flexplan Assen E: drenthe@ﬂexplan.nl W: www.ﬂexplan.nl

Flexplan Groningen E: groningen@ﬂexplan.nl W: www.ﬂexplan.nl

event technology av verhuur events verkoop & installatie standbouw

396 KoHN.indd 36

www.bano.eu 17-02-16 13:56

COLUMN

Kwaliteit in plaats van kwantiteit

Fit in 20 minuten per week? Dat gelooft toch niemand!

Verreweg de meeste trainingsmethodes zijn gebaseerd op volume: op veel, vaak en lang trainen. Kwantiteit wordt vooropgesteld. Het menselijk lichaam is echter een zeer intelligent systeem dat slechts één prikkel nodig heeft om te begrijpen dat er een noodzaak is om tot adaptatie over te gaan. De kwaliteit van de prikkel is véél belangrijker dan de hoeveelheid prikkels. Want… als je iets doet wat je al kunt, gaat het lichaam helemaal niet over tot adaptatie: er is dan geen noodzaak. Naarmate de intensiteit van de prikkel toeneemt neemt ook de kwaliteit van de prikkel toe. De fit20 methode is gebaseerd op het maximaliseren van stimulus waarbij we trainen tot spierfalen. Dat klinkt eng, maar dat is het niet. Onze methode is volkomen veilig en we zeggen daarom vaak ‘Het succes zit in het falen’. Op deze manier trainen brengt - naast het gegarandeerde resultaat nog meer voordelen met zich mee, zoals: korte trainingsduur, niet transpireren, omkleden en douchen niet nodig, slechts één keer per week, altijd op afspraak en - doordat je altijd met een trainer traint is elke training telkens weer effectief. Zakelijk Nederland omarmt deze methode: veel drukbezette managers en directeuren hebben de weg naar een fit20 studio gevonden. Veel bedrijven laten het personeel bij ons trainen, in een lokale studio of in een eigen fit20@work studio. Meer weten? Vraag een kennismakingstraining aan in één van onze studio’s en ervaar het zelf. www.fit20.nl

De noordelijke studios fit20 Groningen, 050 820 09 64 | fit20 Assen, 0592 20 10 80 | fit20 Emmen, 06 44 48 32 42 fit20 Drachten, 0512 20 40 29 | fit20 Meppel, 0522 70 02 41 | fit20 Leeuwarden, 058 289 87 70

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 37

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:56

UNIEK IN NEDERLAND Een interactieve boek over Nederland Beautiful Holland is een boek over verleden, heden en toekomst van heel Nederland. Beautiful Holland laat zien dat Nederland zoveel meer te bieden heeft dan Rembrandt, tulpen, fietsen, molens en water. Zo mooi, zo uitzonderlijk en met maar liefst 40 Layar filmpjes, zo verrassend kan Nederland zijn. Verkrijgbaar in 10 verschillende talen! Leuk als relatiegeschenk! Het boek bevat een serie layars; 40 filmpjes die met een smartphone af te spelen zijn.

Bestel snel op:

WWW.BEAUTIFULHOLLAND.NL

Kuinder 186 9204 AG Drachten 0512 77 88 66 info@eerstehulpeducatie.nl www.eerstehulpspullen.nl

KENNISMAKEN MET GOLF? - Meer dan welkom op ons resort Golfbaan - Hotel - Restaurant - Wellness - Vergaderen

Drainage- en PVC-materialen Uw specialist op het gebied van: • Drainage-materialen • PVC- en riolering • Bronfilters • Inspectieputten • Infiltratie-riool • Tyleenslang + hulpstukken

Schaafsma BV Norgervaart 26 9336 TE Huis ter Heide Tel. 0592 388 496 Vestiging Groningen Manchesterweg 45 9744 TS Groningen Tel. 050 551 55 00 Vestiging Meppel Ketelskamp 6 7942 KG Meppel Tel. 0522 262 174

• Pompen

“Golfen is dé manier om laagdrempelig uw netwerk te vergroten en ontspannen zaken te doen” Richard van der Veen - Reclamedeal.nl

“De clinic met ons personeel op Golfbaan Zuid-Drenthe was echt fantastisch en goed voor de teambuilding” Tom van Engelen - Vriend B.V.

Neem direct contact op! golf@zuiddrenthe.nl 0591 - 324466 golfbaanzuiddrenthe.nl

• Gronddoek

www.schaafsmadrainage.nl

396 KoHN.indd 38

Bedrijfsdagen en clinics al vanaf € 19,95 p.p.

17-02-16 13:56

TEKST: NIENKE GORTER WWW.ENZOFOORT.NL

Soms valt alles op zijn plek en moet je de kansen grijpen wanneer ze zich aandienen. Daarvan zijn Siemen Meijer, Martin Heida en Piet Gorter overtuigd. Ze starten samen het nieuwe bureau Heeren 3 Architecten. De timing is goed. Na een aantal moeilijke jaren in de sector ziet de toekomst er weer rooskleuriger uit: de economie trekt aan en dat betekent ook aantrekkende bouwinitiatieven en dus ook meer werk voor architecten.

Luisteren, analyseren en ontwerpen De intentie om samen te werken was er al een tijd en toen ze bij elkaar gingen zitten om te kijken wat de meerwaarde zou zijn van een gezamenlijk architectenbureau waren ze al snel overtuigd van de hoge kwaliteit die ze kunnen leveren. Heeren 3 Architecten ontzorgt de opdrachtgever in het gehele traject. Door goed te luisteren, te analyseren en daarna te ontwerpen komen ze tot kwalitatief hoogwaardige ontwerpen. Vervolgens regelt Heeren 3 Architecten de omgevingsaanvraag, alle benodigde tekeningen en de BIM-modellen voor de realisatie. Ook voor directievoering en gebouwbeheer kunt u bij Heeren 3 Architecten terecht. De partners Na een kwart eeuw werken voor een groot architectenbureau en na veel utiliteitsbouw, grote KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 39

woningbouw- en zorgprojecten te hebben gedaan, wil Siemen Meijer nu zelf de koers uitzetten. ‘Samen met Piet en Martin een nieuwe fase in mijn carrière tegemoet gaan lijkt me geweldig’, aldus Meijer. ‘Wij voelen met zijn drieën dezelfde aanstekelijke passie voor het nieuwe architectenbureau. We vullen elkaar aan, werken met enthousiasme en brengen plannen naar een hoger niveau.’

Martin Heida is projectleider en BIM-modelleur: ‘We beginnen qua werkwijze direct met een voorsprong ten opzichte van andere gerenommeerde architectenbureaus omdat het 3D-modelleren en bimmen nog lang niet bij alle bureaus is ingevoerd. Ons bureau heeft daadwerkelijk ruime ervaring met bimmen; het samen met andere ontwerpers, adviseurs en bouwers, werken in een digitaal gebouwmodel.’

Strakke vormen, rechte lijnen en horizontale ramen zijn een paar kenmerken van de ontwerpen van architect Piet Gorter. Hij verwerkt veel natuurlijke materialen in zijn ontwerpen. ‘Duurzaamheid staat hoog in het vaandel, ik streef naar CO2neutrale panden.’ Hij had zijn eigen Architectenbureau MA2 dat goed liep maar zocht naar contact met collega’s om te sparren en elkaar te inspireren.

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

Toekomst Met zijn drieën hebben ze veel ervaring en expertise in bijna alle sectoren en gebouwtypen in Noord- Nederland. In deze nieuwe samenstelling kunnen ze ook grotere en interessantere werken aan. Daarbij valt te denken aan zorgcomplexen en seriematige woningbouw. ‘We hebben een groot en uiteenlopend netwerk, van particulieEN

ren tot de zakelijke markt en Heerenveen is een fijne vestigingsplaats’, aldus Piet Gorter. ‘Het ligt centraal en we zitten vlak bij de uitvalswegen. De bedoeling is dat we uiteindelijk gaan werken aan grotere gezamenlijke projecten door heel Noord-Nederland. We houden in principe onze eigen specialiteit maar zullen een klankbord zijn voor onze partners.’ Luisteren, analyseren en ontwerpen. Heeren 3 Architecten is er helemaal klaar voor. www.H3A.nl

Het logo straalt betrouwbaarheid uit en symboliseert de bouwstenen, de fundamenten, waarmee ze hun architectenbureau vorm gaan geven. Vormgeving logo: www.vanace.nl

17-02-16 13:56

Geen koude tenen meer bij de NOS Een veel voorkomende klacht bij televisiepresentatoren: hun hoofd is warm door de felle studiolampen maar hun tenen zijn koud. Het is nu eenmaal een natuurwet dat koude lucht zwaarder is dan warme en het binnenklimaat is moeilijk te regelen in de tien meter hoge studio’s vol lampen. Maar sinds kort klagen de NOS-presentatoren niet meer. ITN Installatietechniek uit Assen heeft het probleem verholpen. Het Asser bedrijf paste in Hilversum een revolutionaire techniek toe: de zogeheten BaOpt (Bauer Optimalisatie) techniek. Deze - geheime methode maakt wereldwijd furore en ITN pioniert ermee in Nederland. Niet alleen in bijzondere ruimtes als televisiestudio’s en crematoria maar ook in normale kantoren. BaOpt zorgt overal in de ruimte voor een

comfortabel binnenklimaat waarbij de warmte gelijkmatig is verdeeld op alle hoogtes en in alle hoeken. Bovendien zorgt de manier waarop ITN het toepast, met extra luchtcirculatie, ook nog eens voor een flinke energiebesparing. Directeur Cor Tulp laat trots de foto’s zien van zijn bezoek aan de NOS-studio vanwaar bekende presentatoren als Jeroen

Overbeek, Rob Trip, Annechien Steenhuizen en Dionne Stax de huiskamers binnenkomen. Deze BN’ers zijn allemaal erg blij met de resultaten die Tulp en zijn mensen hebben bereikt in de Hilversumse studio’s. Ze zouden er bij wijze van spreken het 8-uur journaal wel mee willen openen. En zo gek is dat nog niet; het verhaal van BaOpt is best bijzonder.

Overdruk Grondlegger van het systeem is Albert Bauer, facilitymanager van een grote Duitse bank. Hij sleutelde jarenlang aan het beste systeem om het binnenklimaat goed en geordend te regelen. Tijdens een wandeling in de bergen kreeg hij een aha-erlebnis: hij bedacht hoe de invloed van luchtdruk op de warme en koude luchtstromen ook in

396 KoHN.indd 40

17-02-16 13:56

TEKST: ERIK RIENSEMA

binnenruimtes kan werken. Bauer ontwikkelde vervolgens een techniek die de luchtdruk in de binnenruimte regelt en paste dit toe op een bestaand klimaatbeheersingssysteem. En het bleek te werken. Bij een bepaalde - kleine - overdruk ontstaat een chaotische luchtverdeling die ervoor zorgt dat warmte gelijkmatig wordt overgedragen op alle luchtdeeltjes in de ruimte. Dus geen koude en warme luchtstromen maar overal een gelijkmatige temperatuur. Geen vloerverwarming meer nodig en ook geen kou meer vlakbij de ramen. De Duitse gigant Bosch omarmde het systeem en sindsdien vindt het wereldwijd zijn weg. Academiegebouw Cor Tulp kwam al vroeg in aanraking met BaOpt en besloot als eerste in Nederland het systeem toe te passen. Daarmee kreeg zijn bedrijf ITN Installatietechniek - dat deel uitmaakt van een holding met negen installatiebedrijven in heel Nederland - een flinke boost. Er werken nu zo’n 30 mensen en vorig jaar moest het uit zijn jasje gegroeide bedrijf verkassen naar een nieuw onderkomen op bedrijventerrein Peelerpark in Assen.De eerste succesvolle toepassing van BaOpt door ITN was bij een crematorium van Yarden. Daarna volgden snel meerdere crematoria en ook andere gebouwen. Zoals de NOS-studio’s, maar ook de acht meter hoge aula van het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen. De ingebruikname van het nieuwe klimaatbeheersingssysteem in de aula trok KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 41

veel aandacht; doordat ITN met behulp van rook en belichting de werking aantoonde. Tulp en zijn mensen oogstten volop lof; want er was voor het eerst in 35 jaar tijd weer eens een aangenaam binnenklimaat. Europese aanbesteding Na het Academiegebouw volgden meer opdrachten van de Rijksuniversiteit Groningen en andere bedrijven en instellingen in Noord-Nederland. Recent werd zelfs een Europese aanbesteding

van € 1,8 miljoen binnengehaald; toch opmerkelijk voor een relatief klein Asser bedrijf. Maar de resultaten van BaOpt zijn verbluffend en ITN heeft zijn waarde bewezen. Niet alleen als het gaat om klimaatbeheersing maar ook met andere nieuwbouw- en renovatieprojecten, zowel elektrotechnisch als werktuigbouwkundig. Grote woningcorporaties als Nijestee in Groningen en Actium in Assen werken graag samen met de ervaren vakmensen van ITN.

Familiebedrijf Ondanks de groei en de grote projecten blijft ITN het karakter van een familiebedrijf houden. Korte lijnen, persoonlijk contact en afspraak is afspraak. Dat zijn kenmerken die Cor Tulp en zijn mensen koesteren, ook nu het bedrijf groeit. Want zo hou je je vaste klanten. Er wordt zoveel mogelijk in eigen hand gehouden en betrouwbare en ervaren medewerkers krijgen de verantwoordelijkheid over grote en kleine projecten. Op die manier is het bedrijf, dat ooit als ELC in Assen begon, onder meer de crisis doorgekomen. Bovendien wordt deze werkwijze ook door grote opdrachtgevers gewaardeerd en is het mogelijk dat ITN Installatietechniek de grote namen in de installatiewereld weet te verslaan in aanbestedingen. IJsbaan Met BaOpt zal ITN de komende tijd nog veel meer furore maken. Cor Tulp heeft tal van toepassingen in gedachten. Subtropische zwembaden bijvoorbeeld. Met BaOpt is de temperatuur ook daarin overal gelijk en is het bijvoorbeeld aan de rand bij de ramen net zo warm als vlak bij het water. Of wat te denken van overdekte ijsbanen. Tulp verwacht dat BaOpt een continue spiegelgladde ijsvloer oplevert. Wellicht kunnen er nieuwe wereldrecords mee gereden worden. De NOS-presentatoren zullen dat nieuws met een warme glimlach brengen, zonder koude tenen...

Cor Tulp in een van de NOS-studio’s in Hilversum waar de presentatoren niet meer klagen over koude tenen...

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

www.itn.nl

17-02-16 13:56

Gijs Warbroek Leppa 99 9204 JC DRACHTEN Telefoon 0512 - 84 04 75 Mobiel 06 - 165 66 819 E-mail : info@visieopsucces.nl

Visie op SUCCES helpt organisaties met het realiseren van hun bedrijfsdoelstellingen door gericht advies en ondersteuning te geven aangaande visie, missie, doelstellingen en strategie. Visie op SUCCES biedt u ĂŠĂŠn vertrouwd adres voor verandertrajecten (proces en mens).

www.visieopsucces.nl

H&PMoulding Spuitgieten van precisie producten en medische hulpmiddelen

www.hpmoulding.com

Brandsloot 3B, 9863 TR Doezum Doezum l 0594 658 867 www.vanderkampkornhorn.nl

396 KoHN.indd 42

17-02-16 13:56

FOTOGRAFIE: ED KLIJNMAN

Paul Zandstra, LievenseCSO:

‘Gewoon goed werk leveren’ De roots gaan in Leeuwarden terug naar 1991 toen Milfac Milieuadvisering haar activiteiten startte. Later werd het CSO-Milfac en sinds 2015 opereert het bedrijf onder LievenseCSO. Een middelgroot advies- en ingenieursbureau op het gebied van infrastructuur, water en milieu- en omgevingsvraagstukken. Met vestigingen op diverse plekken in Nederland en in Saoedi Arabië en op Sint Maarten. Sinds de recente overname van ingenieursbureau Bartels halverwege 2015 heeft het bedrijf twee vestigingen in de Friese hoofdstad. Wat zijn de ambities van dit alsmaar groeiende bedrijf? Wat hebben ze het Noorden te bieden? Vestigingsmanager Paul Zandstra vertelt. ‘Voor ons is Leeuwarden de juiste uitvalbasis om onze activiteiten in de noordelijke regio verder uit te bouwen’, aldus Zandstra. ‘We voeren al jaren voor met name overheidsinstanties, bedrijven in de zuivelen levensmiddeltechnologie en de agrarische sector uiteenlopende bodem- en afvalwateronderzoeken uit. Mede door de ambities van de gemeente Leeuwarden hebben we besloten om ons noordelijk hoofdkantoor in Leeuwarden te vestigen. De ambities op het gebied van levensmiddelentechnologie maar ook watertechnologie spreken ons aan.’ Asbest De vestigingsmanager geeft aan dat behalve watertechnologie ook asbestverwijdering als groeikans wordt gezien. ‘Asbest

komt nog altijd veel voor, ook in agrarische gebouwen. Wij willen ondernemers ondersteunen om ze daar vanaf te helpen. Daar zijn nu ook weer speciale subsidies voor, dus een mooi moment om het aan te pakken.’ Het sterkste punt van LievenseCSO Milieu is volgens Zandstra de brede oriëntatie. ‘We kunnen alle disciplines goed aan. In het Noorden hebben we veel ervaring in de wereld van de zuivel, afvalwaterzuivering en asbest. Maar we kunnen veel meer. Op ons hoofdkantoor in Bunnik zitten bijvoorbeeld meerdere juristen die alles weten van de omgevingswet. Zo kunnen we complexe bouwprojecten begeleiden, inclusief alle wettelijke zaken zoals MERrapportages (Milieu Effect Rapportages). Ook kunnen we bedrijven ondersteunen om

certificeringen voor elkaar te krijgen, bijvoorbeeld op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.’ Mooi vak Zelf is Zandstra al sinds 2000 bij het bedrijf betrokken. Een lange tijd, maar ambitie en enthousiasme zijn na vijftien jaar nog altijd hoog. ‘Ik heb een mooi vak. Het is heerlijk dat je zoveel verschillende projecten mag doen, diverse mensen ontmoet van allerlei pluimage. Bovendien is geen probleem hetzelfde. Iedere klant geeft weer nieuwe uitdagingen. Dat maatwerk spreekt me enorm aan. Ik vind het mooi om vanuit dat enthousiasme voor je vak de groei te realiseren. Gewoon goed werk leveren, dan ga je als bedrijf vanzelf groeien.’

Paul Zandstra

LievenseCSO is een middelgroot advies- en ingenieursbureau op het gebied van infrastructuur, water, bouw en omgevingsvraagstukken. Het bureau is 50 jaar geleden opgericht en is gespecialiseerd in waterbouw, ondergrondse leidingen, bodem en ruimtelijke planvorming met een focus op delta’s, kustgebieden, riviervlakten en stedelijke omgevingen. LievenseCSO heeft, na de overname van Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra, circa 400 medewerkers en twaalf vestigingen in Nederland waaronder twee in Leeuwarden. In het buitenland heeft LievenseCSO vestigingen op Sint-Maarten, in Riyad (Saoedi Arabië), Polen, Duitsland, Ierland en Ghana. De jaaromzet van LievenseCSO bedraagt € 40 miljoen.

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 43

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:56

EĞĚĞƌůĂŶĚƐĞ /ŶŶŽǀĂƟĞƐ ŝŶ ĞƌŵŚĞƌƐƚĞů ͚<ůĞŝƐĞŶ͛ ŬŽƐƚĞŶ ĞĸĐŝģŶƚĞ ŽƉůŽƐƐŝŶŐ ǀŽŽƌ ďĞƌŵĞŶ͘

De <> /^ ZΠďŚ ŚĞƌƐƚĞůƚ ƐƚƵŬŐĞƌĞĚĞŶ ďĞƌŵĞŶ ŝŶ ĠĠŶ ǁĞƌŬŐĂŶŐ͘ ,ŽŐĞ ďĞƐƉĂƌŝŶŐ ƚĞŶ ŽƉǌŝĐŚƚĞ ǀĂŶ ŽƵĚĞ ŵĞƚŚŽĚĞŶ ĞŶ ŵŝŶƐƚĞŶƐ ŶĞƚ ǌŽ ŐŽĞĚ͘ De KLEISER®vr ǀĞƌǁŝũĚĞƌƚ ŐƌŽŶĚŝŐ ĞŶ ĞĸĐŝģŶƚ ďĞƌŵŵĂƚĞƌŝĂĂů ǀĂŶ ŽŶĚĞƌ ĚĞ ŐĞůĞŝĚĞƌĂŝů ĞŶ ŽǀĞƌ ĚĞ ŐĞŚĞůĞ ůĞŶŐƚĞ͘ De <> /^ ZΠƐŚ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ĚƵƵƌǌĂĂŵ ǀĞƌǁŝũĚĞƌĞŶ ǀĂŶ ŽŶŐĞǁĞŶƐƚĞ ŚŽƵƚŽƉƐůĂŐ͘

Onderhoud: kwestie van timing

DE KLEISER®S VAN BYTHEWAY:

.. Borger

machinefabriek

MF Börger onderhoudt, repareert en realiseert machines en installaties. Door service perfect te timen lukt het ons om storingen vóór te zijn. Dat betekent: minder kosten en meer productie voor onze klanten.

De KLEISER®bvl ǀŽŽƌ ŚĞƚ ĞĸĐŝģŶƚ ǀĞƌůĂŐĞŶ ǀĂŶ ďĞƌŵĞŶ͘ 'ĞŢŶƚĞƌĞƐƐĞĞƌĚ ŝŶ ƵŝƚǀŽĞƌŝŶŐ ŽĨ ĞĞŶ ůŝĐĞŶƟĞ͍ EĞĞŵ ĐŽŶƚĂĐƚ ŽƉ ǀŽŽƌ ŵĞĞƌ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ͘ T: 06 - 52 40 37 56 E: ŝŶĨŽΛďǇƚŚĞǁĂǇ͘ŵŽďŝ

Innovator Bermherstel

ǁǁǁ͘ďǇƚŚĞǁĂǇͲďĞƌŵŚĞƌƐƚĞů͘Ŷů

service, onderhoud, verspaning, montage, constructie en detachering Meer weten over ons? Kijk dan op www.mf-borger.nl Of bel: 0598 392 733

Natuurlijk genieten... Scheiden en hypotheek! Bij een scheiding komt veel kijken. Vooral “hoe zal het met de kinderen gaan?”. Maar ook “hoe moet het met het huis en hypotheek?”. Juist voor de kinderen, is het belangrijk dat een van de ouders in de woning kan blijven wonen. Dan behouden de kinderen hun vertrouwde omgeving. Banken willen veelal eerst een getekend convenant om te bepalen of dat wel of niet kan. Wij hebben een unieke werkwijze, waarbij wij eerst zoeken naar mogelijke oplossingen voor de overname van de hypotheek en de woning door een van de ouders. Dat wordt vastgelegd in het convenant. Door deze aanpak lukt het in veel meer gevallen om de financiering voor de overname rond te krijgen en dat ook nog vaak tegen lagere kosten. Wilt u hier meer over weten, neem dan contact op met:

Helma Overeem (Groningen)

Henny Bos (Drenthe)

Doede Keuning (Friesland)

Overeem@2divorce.nl

Bos@2divorce.nl

Keuning@2divorce.nl

06 – 5342 7676

06 – 5179 2900

06 – 2181 4668

Wandelen Vergaderen Trouwlocatie (Kinder)feestjes Kunst en cultuur Kerst- relatiegeschenken ( h)eerlijk eten van lokale producten Gasterij Natuurlijk Smeerling - tel: (0599) 312611 - Smeerling 15, 9591 TX Onstwedde info@gasterij-natuurlijk-smeerling.nl - www.gasterij-natuurlijk-smeerling.nl

396 KoHN.indd 44

17-02-16 13:56

TEKST: META GROOT ANTINK

Joop en Taeke Dammers uit Waaxens houden wel van een beetje anders. Zelf vielen ze vijftien jaar geleden al op toen ze als zakelijk partners én echtelieden in het terpdorpje boven Dokkum kwamen wonen. Inmiddels weet iedereen dat de mannen zo hun eigen pad volgen. Zo hanteren ze dwars tegen de branche in nog altijd de voordelige tarieven van de winterschilder. En hanteren ze een opvallend felgekleurde en uitbundige huisstijl met de slogan: ‘wij houden ervan!’

Dammers uit Waaxens ‘houdt ervan’ Joop Dammers is er zichtbaar trots op: ‘Dit past bij ons. Qua uitstraling maar zeker ook inhoudelijk. Kwaliteit is bij ons echt het allerbelangrijkste. Schilderen is onze passie.’ In de eerste jaren deden Joop en Taeke dat steevast samen. Door het hele land en zelfs in het buitenland. De schilders reizen geregeld naar London en enkele weken per jaar werken ze steevast in Denemarken, voor een vaste en groeiende klantenkring. Op die manier werd het werk, ondanks de crisis, alleen maar méér. ‘Nu hebben we twee fanatieke schilders in ons team opgenomen. Zo kunnen we veel klussen aan en kan ik de tijd nemen voor het contact met de KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 45

klant en het kleuradvies bij de mensen thuis. Of ze hun huis nu buitenom willen veranderen of dat ze binnenshuis een metamorfose willen doorvoeren.’ Veel klanten laten zich vooral inspireren door de trends. ‘En dat is zo gevaarlijk. Het moet bij jou als persoon passen, bij je huis en de lichtinval. Dan raak je er ook niet op uitgekeken.’

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

De schilders hanteren ook hun eigen norm, met een bijzonder systeem. Elk voorjaar inspecteren ze hun eigen werk van het jaar daarvoor. ‘De kunst is om zó te schilderen dat we nagenoeg geen minpuntjes vinden. Want alles wat we vinden, werken we uiteraard gratis bij. Dat houdt ons extra scherp als we bezig zijn met een klus. Hoe beter de kwali-

teit, hoe minder nawerk. Dat is ons doel!’ De tijd die vrijkomt door het grotere team, is inmiddels ook alweer opgevuld. ‘Ik kon het niet laten’, vertelt Joop, die er als jonge jongen al van droomde om gastheer te zijn in de horeca. ‘Vorig jaar hebben we ons huis verbouwd tot Bed & Breakfast. De rust hier is geweldig voor mensen uit de stad. Vroeger gebruikte ik het huis om te laten zien wat verf met de sfeer kan doen. Nu laat ik onze gasten meegenieten van de sfeer. Ook daar houden we van!’ JOOP EN TAEKE DAMMERS Tsjessensweg 8, Waaxens T. 06 25 57 69 66 www.dammers-waaxens.nl www.pastorie-waaxens.nl

17-02-16 13:56

Toplocatie op het Hoogeland Groeps- en vergaderaccommodatie Full service: lunch, diner en overnachtingen In rust en ruimte: 20 autominuten boven Groningen stad 0595-43 11 85 / 06-22 398 561 | info@walsemaweer.nl Klinkenborgerweg 6, 9995 NE Kantens | www.walsemaweer.nl

! !

4300m2! meer dan!

gewoon een! kringloop! ! !

0514â&#x20AC;&#x201C;534112! LEMSTERPAD 22! LEMMER

396 KoHN.indd 46

ecoâ&#x20AC;&#x201C;kringloopbeleving!

puur sang

kuubs! kist 17-02-16 13:57

TEKST: HENK DILLING

‘Wij ambiëren een persoonlijke benadering van onze cliënten’ Het beroep van notaris is prachtig, vindt Frank Beks. Wat hem vooral aanspreekt is dat mensen op belangrijke momenten in hun leven bij hem aankloppen. ‘Ik vind het mooi om mensen te helpen en te adviseren bij die belangrijke beslissingen’, zegt hij. ‘Daarnaast lever je als onafhankelijk adviseur een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van ons rechtsverkeer. Ook dat is waardevol.’ Een notaris is openbaar ambtenaar én ondernemer. Als ambtenaar heeft hij van de wetgever de exclusieve bevoegdheid gekregen om notariële akten op te maken, onder meer voor het overdragen van woonhuizen, het vestigen van hypotheken, het oprichten van vennootschappen, verenigingen en stichtingen en het opmaken van (levens) testamenten, samenlevingsovereenkomsten en huwelijksvoorwaarden. In zijn rol als ondernemer moet hij de commerciële belangen van zijn kantoor bewaken. Hoewel de notaris openbaar ambtenaar is met een publieke taak, ontvangt hij geen beloning van overheidswege. De notaris moet zelf voor zijn inkomsten zorgen. Sinds een aantal jaren zijn de vaste tarieven losgelaten en kent ook het notariaat het fenomeen marktwerking. Frank Beks is van mening dat het laatste onder meer heeft geleid tot een prijzenslag. Dat staat in zijn optiek op gespannen voet met zijn taak als openbaar ambtenaar en de verantwoordelijkheden die daarbij horen. Ondanks dat meent hij dat het toch mogelijk is om dit vak goed uit te kunnen oefenen ‘mits je als notaris je meerwaarde kunt tonen’. Gevraagd naar de toegevoegde waarde van zijn kantoor en de wijze waarop deze zichtbaar wordt gemaakt aan cliënten, stelt hij: ‘Wij ambiëren een persoonlijke benadering.’ Verder stelt hij: ‘Om goede kwaliteit te kunnen leveren, moet je voortKIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 47

durend investeren in kennis. Cliënten die hun voordeel kunnen doen met een bepaalde wijziging, proberen wij zo goed mogelijk te informeren, onder meer door informatie over notariële onderwerpen gratis via onze website te verstrekken.’ Ook het geven van lezingen over de drie notariële rechtsgebieden (familierecht, onroerende zaken en ondernemingsrecht) draagt volgens hem bij aan het zichtbaar maken van meerwaarde. De notaris uit Feanwâlden heeft een moeilijke tijd achter de rug. Na de versnelde overname van het kantoor in 2012 heeft Frank Beks een lastige opstartperiode gekend, waarbij hij tevens een rugoperatie heeft ondergaan en zijn vader na een lang ziekbed is overleden. De grote druk en persoonlijke omstandigheden hebben uiteindelijk (‘helaas’) in een tweetal zaken geleid tot een tijdelijke schorsing. ‘Die tijd heb ik gebruikt voor mijn herstel. Gelukkig hebben mijn medewerkers het in die periode geweldig opgepakt. Hun vertrouwen en hun inzet, maar ook het vertrouwen van onze cliënten, heeft mij enorm goed gedaan. Al met al ben ik blij dat het achter de rug is. We kijken met vertrouwen naar de toekomst!’

NOTARISKANTOOR BEKS Stinswei 14 9269 TE Feanwâlden T. 0511 47 22 12 F. 0511 47 43 31 www.notariskantoorbeks.nl

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:57

GELEZEN

Friese zorg over hoger peil Lauwersmeer Meerdere fracties in Provinciale Staten van Friesland maken zich zorgen over de gevolgen van een hoger waterpeil in het Lauwersmeer. Ze vrezen schade aan gewassen. Dagblad van het Noorden

Terschellinger zit goed als zeespiegel rijst Terschelling is bij een rijzende zeespiegel de veiligste plek in het kustgebied om te wonen. Die uitspraak deed Edwin Elias van onderzoekbureau Deltares in Delft tijdens een informatiedag op het eiland. Om met Jan Roelof Witting van Rijkswaterstaat te spreken: ‘Terschelling zit door een gigantisch complex van zandbanken op de westkop van het eiland dik in het zand.’ Friesch Dagblad

Ruimte voor meer windparken maken Het provinciebestuur gaat kijken of in Groningen meer nieuwe windparken kunnen worden gebouwd. Dat kan zijn buiten de aangewezen locaties N33, Delfzijl-Zuid en de Eemshaven. De provincie wil koploper zijn bij de overgang

naar duurzame energieproductie en duurzaam gebruik. Dagblad van het Noorden

Proef Lauwersmeerpeil wordt jaar uitgesteld Het experiment met een hoger winterpeil in het Lauwersmeer loopt een jaar vertraging op. Dit hebben de provincie Groningen en waterschap Noorderzijlvest besloten. Het uitstel dient een tweeledig doel. Voor de start van de proef was een vergunning nodig en die zou niet op tijd geweest zijn. Uitstel biedt de initiatiefnemers tevens de gelegenheid de motieven en de veiligheidswaarborgen van de peilproef beter voor het voetlicht te brengen. Leeuwarder Courant

Waddenvereniging wil strenger toezicht gasboring Het ministerie van Economische Zaken moet beter controleren of bij de gaswinning onder de Waddenzee aan de eisen wordt voldaan. Dat heeft de Waddenvereniging aan minister Kamp verzocht. Handhaving van vergunningen zo topprioriteit moeten zijn bij het ministerie. Friesch Dagblad

Provincie houdt geloof in bredere sluis Afsluitdijk De provincie Friesland rekent nog altijd op de verbreding van de sluis in de Afsluitdijk bij Kornwerderzand. De eigen bijdrage van € 10 miljoen houdt de provincie hiervoor apart, ook al is een benodigde investering van € 57 miljoen uit Brussel niet gekomen. Ook andere belanghebbenden - het bedrijfsleven, de provincies Flevoland en Overijssel en plaatsen als Urk, Meppel en Kampen - blijven lobbyen voor een bredere sluis. Friesch Dagblad

Foto: Ed Klijnman

Geen Fries plan B als windpark niet mag

Duitse zorg over toekomst wad

Als het in het IJsselmeer geplande Windpark Fryslân niet doorgaat, heeft Friesland geen plan B om in 2020 de door de overheid opgelegde 530,5 MW aan windenergie te kunnen produceren. Volgens Hans van der Werf van de Friese Milieu Federatie maakt een proces tegen het windpark in het IJsselmeer een goede kans. In dat geval heeft de provincie een probleem. Friesch Dagblad

Door de zeespiegelstijging komen grote delen van het waddengebied permanent onder water te staan of verdwijnen. Landen en overheden moeten samenwerken om die dreiging het hoofd te bieden. Dat zeggen Duitse onderzoekers in een studie naar de gevolgen van de klimaatverandering in het Duitse waddengebied. Leeuwarder Courant

48 2

396 KoHN.indd 48 2 Gelezen 1.indd

17-02-16 16-02-16 13:57 15:19

COLUMN

GELD gaat over GEDRAG Het lijkt zo vanzelfsprekend om inkomsten uit te drukken in uren keer een tarief. De tandarts doet het, de aannemer doet het en met hen zovelen. Alhoewel we graag de hoogte van een tarief ter discussie stellen, zijn de uren minstens zo interessant. De uren zijn namelijk het resultaat van menselijk gedrag. En menselijk gedrag is meer dan vaktechnische kennis alleen. Menselijk gedrag gaat over emoties, macht en onmacht, gevoel, intuĂŻtie en veel meer. Bij gebrek aan beter lijken we mensen vaak te beschouwen als machines die, in een constante stroom, uren leveren. De werkelijkheid heeft hier niet zoveel mee van doen. Alle procedures, tijdregistratie systemen of andere controlesystemen ten spijt, gedrag beweegt zich langs andere lijnen. Het rendement van een uur bewuste wil is vele malen hoger dan van een uur onbewuste wil. Kortom, wie zijn winst wil verbeteren kan er wijs aan doen zijn bewustzijn te ontwikkelen. Een investering die zich met gemak terug laat verdienen. Of kies je toch liever voor de veilige investering in vaktechniek? Bewust Leiderschap is een pragmatische en essentiĂŤle vorm die je in staat stelt om de wereld van gedrag echt te doorgronden. Of zou het toeval zijn dat de financials van nu zich steeds meer op dit pad begeven? Op de blogs en website van Uniovision vind je meer over dit onderwerp.

Celeste Banning & Rien Hagenaars Uniovision

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 49

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:57

Internationale belangstelling voor Woudagemaal Het monumentale Woudagemaal in Lemmer is een internationale attractie voor toeristen, waterbouw-kundigen, ingenieurs en liefhebbers van (stoom-) techniek. Het uit 1920 stammende stoomgemaal werkt nog steeds zoals het bijna 100 jaar geleden werkte en geeft voor jong en oud een heldere kijk op de eeuwige strijd van de mens tegen het water. Sinds 1998 staat het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld op de Unesco Werelderfgoedlijst.

In een 3D-film over het gemaal, die in het aanpalende bezoekerscentrum wordt vertoond, brengt acteur Peter Tuinman toekomst, heden en verleden bijeen. Het is 2020 en er wordt druk gewerkt aan de viering van het 100-jarig bestaan als een noordwesterstorm en overvloedige regenval een acute inzet van het Woudagemaal vereisen, om een overstroming van Friesland te voorkomen.

Het is bijna heroïsch om te zien hoe het stoomgemaal door de medewerkers en vrijwilligers met 100 jaar oude technieken in werking wordt gezet. De enorme vliegwielen worden met handkracht aangezwengeld totdat de stoommachines het werk overnemen. Het duurt maar liefst acht uur voordat alles op volle kracht draait maar dan is er ook een enorme power. Het gemaal kan dan het Sneekermeer in twee dagen tijd leegpompen.

Imposante machines Alle elementen uit de film komen terug tijdens een rondleiding door één van de 100 vrijwilligers in het monumentale gebouw - ontworpen door ingenieur D.F. Wouda zelf, die zich liet inspireren door de Amsterdamse School - met de imposante machines. Een rondleiding die extra spectaculair is op de momenten waarop het gemaal proefdraait; een paar keer per jaar.

Met de Woudagemaal audiotour app worden buitenlandse gasten in hun eigen taal rondgeleid. De tour is beschikbaar in negen talen.

En helemaal als de inzet van het Woudagemaal daadwerkelijk vereist is en er water naar het IJsselmeer moet. Je waant je dan in het hart van de strijd tegen het wassende water, waarbij je het water onder je voeten als bloed door je aderen voelt stromen en de cadans van de pompen als je eigen hart voelt slaan. Op dergelijke hoogtijdagen is het extra druk bij het gemaal. Tijdens de wateroverlast van januari 2012 kwamen er in een week tijd 10.000 bezoekers. Jong en oud wil graag meemaken hoe die oude stoommachines de klus klaren. En hoe de vrijwilligers fier en onverstoord alle werkzaamheden verrichten die daarbij komen kijken. Op authentieke wijze. Een waar spektakel. Nieuwe dijkdenkers Hoe historisch en monumentaal het gemaal ook is, de ‘kathedraal van stoomtechniek’ is tevens een expertisecentrum

396 KoHN.indd 50

17-02-16 13:57

TEKST: ERIK RIENSEMA - FOTOGRAFIE: DANIËL HARTOG

voor het moderne en toekomstige watermanagement. Eigenaar Wetterskip Fryslân hoopt nieuwe generaties ingenieurs te inspireren om hun bijdrage te leveren aan het verantwoord omgaan met water. Daartoe is het gemaal uitgebreid met een belevingscentrum en een permanente expositie met een interactieve audio-rondleidingsapp in negen talen. De jeugd wordt op speelse wijze het watermanagement bijgebracht, met onder meer een speurtocht en interactieve games. Het gemaal en het belevingscentrum vormen tevens het perfecte ontmoetingspunt voor ingenieurs en bedrijven uit binnenen buitenland die zich willen laten inspireren tot nieuwe hightech toepassingen in het watermanagement. Zoals bij-

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 51

voorbeeld sensoren en apps die de staat van de dijken bijhouden. Innovatieve jongeren zijn daarmee bezig. De ‘nieuwe dijkdenkers’ worden ze genoemd.

Maar de grootste faciliteit is toch wel het gemaal zelf. Als je er met een gezelschap bijeen bent op een geplande businessmeeting en er vanuit het Wetterskip Fryslân een telefoontje komt dat het Woudagemaal aan moet, weet je niet wat je overkomt. Zo’n 100 jaar nadat koningin Wilhelmina op dezelfde plek

Panorama Voor dergelijke expert- of andere businessmeetings is het goed toeven in Lemmer. Je bent er even helemaal uit en hebt vanuit het warme horecagedeelte een prachtig panorama over het IJsselmeer, de dijken, het gemaal, maar ook de windturbines in het water. Een bijzonder schouwspel; waarbij oud en nieuw samenkomen, daar op de grens van land en water. Alle faciliteiten zijn aanwezig in het moderne belevingscentrum en de catering is uitstekend; Stichting Ir. D.F. Woudagemaal werkt samen met horecatoppers uit de buurt. Er is veel mogelijk.

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

het gemaal officieel in werking stelde, sta je op diezelfde plek te borrelen en te netwerken, en zie je opeens de stoomdampen om je heen; voel je de cadans van de enorme machines en hoor je het overtollige water uit de Friese boezem naar het IJsselmeer stromen.

Privileges Ondernemers en particulieren die zich willen verbinden aan het Woudagemaal kunnen sinds kort Vriend-Ambassadeur worden, voor € 50 per jaar. Daar staan allerlei privileges tegenover. Er zijn al zo’n 200 vrienden. Ook is er een select gezelschap van inmiddels zeventien companymembers, voornamelijk water gerelateerde bedrijven die er netwerkbijeenkomsten houden. Het Ir. D.F. Woudagemaal en het bezoekerscentrum - met zicht op de primaire waterkering en het IJsselmeer - zijn te vinden aan de Gemaalweg 1a in Lemmer. Deze locatie is eenvoudig te bereiken vanaf de A6 en N 359 (Lemmer-Balk). www.woudagemaal.nl

17-02-16 13:57

Boorsma: continuïteit door kwaliteit

‘Vertrouwen moet je verdienen’

396 KoHN.indd 52

17-02-16 13:57

‘Natuurlijk, ook wij hebben last van de recessiejaren gehad’, zegt Jan Wessels, die per 1 januari van dit jaar directeur is van Ingenieursbureau Boorsma. ‘Maar het nam bij ons geen dramatische vormen aan. Dat is vooral te danken aan ons brede portfolio. We doen bouwtechniek en bouwmanagement, maar zijn qua expertise en activiteiten ook sterk vertegenwoordigd in de civiele techniek. Die diversiteit levert ons een stabiele positie op.’ Een stabiele positie, met aansprekende projecten, zo mogen we wel stellen. Want het bureau met hoofdkantoor in Drachten mag uiteenlopende projecten als IKEA, de Centrale As en een sluis in Terneuzen in de prijzenkast zetten. En toch is dat niet alles. ‘Want’, zo benadrukt Wessels, ‘we doen ook graag kleinere projecten, zoals prefab woningen. Daarmee kunnen we klanten een flinke tijden geldwinst bezorgen.’ Een gesprek.

Boorsma is een bedrijf waar traditie en innovatie hand in hand gaan. De onderneming is opgericht in 1969 door de heer ir. K. Boorsma en heeft met de kernwaarden ‘onafhankelijkheid’ en ‘deskundigheid’ een stabiele groei doorgemaakt. Die stabiliteit wordt ook mooi verpersoonlijkt door de directeur zélf. Jan Wessels was voordat hij onlangs directeur werd al sinds 1995 als consultant en projectmanager betrokken bij het bedrijf. ‘We passen bij elkaar. Ik ben een nuchtere Tukker (Wessels is geboren in Rijssen) en ook Boorsma is een nuchter bedrijf. We zijn gewoon serieus met ons werk bezig. Daarbij onderscheiden we ons door korte lijnen. Ik begrijp dat iedereen dat zegt, maar wij laten dat in de praktijk zien. We hebben bijvoorbeeld geen accountmanagers. Onze vakmensen hebben zélf contact met de klant, zitten boven op de projecten. Dat is voor de klant, maar ook voor ons het meest inspirerend.’ Vertrouwen Bij die samenwerking staat het belang van de klant voorop, zo stelt de directeur. Ook die ‘claim’ staaft hij graag met een onderbouwing. ‘In de meeste contracten is altijd nog wel wat ruimte KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 53

graag kleinere projecten blijft doen. Zoals de prefabricage van woningen, door middel van houtskeletbouw. ‘Dat vind ik dus een prachtige ontwikkeling. Met hout werken is duurzaam en toekomstgericht. Wij tekenen en berekenen de productie van die prefab woningen. Dergelijke woningen kunnen op locatie al in enkele weken tijd neergezet worden. Daar had je voorheen minimaal een half jaar voor nodig, met alle kansen op vertraging door weersomstandigheden.’ Overigens beperken de projecten met hout zich niet tot bescheiden formaat, want - zo vertelt Wessels - Boorsma was als engineer ook betrokken bij de realisatie van de houten gevelelementen van het opmerkelijke Wetsusgebouw, op de WaterCampus Leeuwarden.

voor beweging. Wanneer wij onderdelen vinden waar we voor de klant na goedkeuring nog een besparing kunnen halen dan doen we dat, ook al kost ons dat misschien in eerste instantie zelf wat werk. We doen dat graag. We realiseren ons namelijk heel sterk dat we tweederde van onze omzet bij onze bestaande klanten vandaan halen, waar we doorgaans langdurige relaties mee opbouwen. Dat vertrouwen moet je verdienen.’ Eervol Voorbeelden van aansprekende projecten zijn er te over. Zoals IKEA Zwolle, waar Boorsma de bouwkundige uitwerking, het advies over de constructie en de bouwdirectie inclusief het toezicht verzorgde. ‘Mooi en eervol om te doen’, aldus Wessels. ‘Het is in zijn soort de meest duurzame winkel van Nederland geworden.’ Geheel ander voorbeeld: de renovatie van zeven bruggen in de Stroobossertrekvaart (tussen Prinses Margietkanaal en Dokkum). ‘Daarvoor maken wij het ontwerp en verzorgen wij ook het bestek’, aldus Wessels.

Het allermooiste van het vak? ‘De concreetheid van de zaken waar je mee bezig bent’, stelt Wessels. ‘Het is erg inspirerend om met projecten bezig te zijn die je op de tekentafel hebt zien ontstaan, waar jij als bedrijf alle berekeningen en soms het design en het bouwmanagement hebt mogen uitvoeren, om er vervolgens ooit gewoon naast te kunnen staan en naar te kijken.’

Woningen Tegelijkertijd benadrukt de directeur dat zijn bedrijf ook

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

DNA Boorsma Ingenieursbureau Boorsma: advies- en ingenieursbureau dat opdrachten uitvoert binnen de branches bouw & civiel, milieu en geologie. Opgericht in 1969. Vestigingen in Meppen (Duitsland), Amersfoort en Drachten (hoofdkantoor). Circa 60 medewerkers. Kernwaarden: onafhankelijkheid en deskundigheid. www.boorsma-consultants.nl

17-02-16 13:57

LievenseCSO.com HSE is een voorraadhoudend technisch service bedrijf met ruime ervaring in hydraulische, pneumatische en industriële slangen en componenten. HSE beleverd onder andere in deze branches: l l l

land-, carrosserie- en machinebouw oliewinnende sector industriële sector

ingenieurs ruimte, milieu en duurzaamheid

De servicegerichte instelling zorgt voor een goede en snelle afwikkeling van uw wensen. Ook als het om speciale producten of projecten gaat kan HSE Emmen u van dienst zijn.

bodem en ondergrond

In de productie afdeling worden hoogwaardige hydrauliek slangen van de merken Bridgestone, Eaton & Alfagomma geassembleerd, en voor remleiding systemen Goodridge. Naast het pakket van hydraulische en industriële slangen en koppelingen complementeren wij het pakket met een diversiteit van adapters, snelkoppelingen, SAE flenzen en snijringenkoppelingen voor de hoge druk en Storz, Bauer, Perrot kamlok DIN & ANSI flenzen voor de lage druk.

juridisch advies

asbest

adviseurs

Tevens beschikken wij over een test inrichting om het materiaal met een druk certificaat te kunnen leveren.

HSE Emmen

James Cookstraat 43 7825 AN Emmen T.: 0591 - 64 04 73 M.: 06 - 18 76 36 69

Postbus 2087 7801 CB Emmen F.: 0877 - 84 81 58 E-mail: info@hse-emmen.nl

Vestiging Leeuwarden

Orionweg 28 | 8938 AH Leeuwarden 088 - 91 020 00 | info@LievenseCSO.com

VEENKOLONIAAL MUSEUM

VEENDAM B&GS Bedrijfs- & Garagedeuren Specialist van het Noorden opent nieuwe afdelingen. B&GS met tientallen jaren ervaring in verkoop, montage, onderhoud en reparatie van elk type en merk garagedeur of bedrijfsdeur, kreeg vanuit de markt regelmatig de vraag of ze bij de kantel-, sectionaaldeuren, roldeuren, overheaddeuren en schuifdeuren die ze plaatsen of onderhouden ook de bijbehorende Toegangstechniek en Beveiligingscamera’s konden verzorgen. Dit doen ze dan ook al jaren. Hieruit zijn drie nieuwe afdelingen ontstaan:

Toegangstechniek Camerabeveiliging Zonwering En natuurlijk de alom bekende: Deuren Voor meer informatie, www.bengs.nl Showroom Eestumerweg 49, 9792 RB Ten Post tel: 050 520 1100

396 KoHN.indd 54

ook op maandag open www.veenkoloniaalmuseum.nl

17-02-16 13:57

GRONINGEN | FRIESLAND | DRENTHE MUSEUMPAGINA

Anno Smith:

De grootste gevelversierder van Groningen Tot en met 16 mei presenteert het Groninger Museum werk van keramist Anno Smith. De Groninger keramist Smith (1915-1990) legde zich toe op het maken van geveldecoraties. In de periode na de Tweede Wereldoorlog versierde hij gevels van scholen, flats en winkels in diverse wijken in de stad Groningen met opvallende keramische reliĂŤfs en sculpturen. Veel mensen kennen het werk, maar niet de naam van de maker: Anno Smith. Anno Ferdinand Smith kreeg op Academie Minerva les van beeldhouwer Willem Valk en tekendocent A.W. Kort. Na voltooiing van zijn opleiding in 1937 besloot hij keramist te worden. Hij experimenteerde met succes met uiteenlopende glazuren. Door de opmerkelijke kleuren werd hij bekend in kringen van liefhebbers van kunstnijverheid. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg zijn werk ook bekendheid bij een groot publiek. Een belangrijke opdracht voor Anno Smith waren in 1950 de gedenkstenen voor het 1000-woningenplan van 30 Groninger gemeenten op initiatief van burgemeester Ottevangers uit Ulrum. Het was een belangrijke oplossing voor de woningnood in de weder-

De Alkmaarse Kaasdragers Westerhavenstraat Groningen, circa 1946

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 55

opbouwperiode. In de expositie zijn twee van deze gedenkstenen en een ontwerptekening van het 1000-woningenplan te zien. Daarnaast bevat de expositie een aantal tegeltableaus waaronder de Brandweerlieden uit Kollum, een wapensteen uit Oosterwolde en een tableau van makelaardij Zeeven. Anno Smith maakte ook vaatwerk met prachtige glazuren. Hier zijn enkele topstukken van te zien. Deze tentoonstelling kwam tot stand met medewerking van kunsthistoricus Jaap Ekhart, fotograaf Rudmer Nijman en diverse bruikleengevers.

Gevelsteen Wapen Ooststellingwerf | Wapensteen Gemeente Ooststellingwerf Keramiek, 1973, Bruikleen Stichting De Grijpvogel, Ooststellingwerf Op initiatief van burgemeester G.A. Bontekoe maakte Anno Smith voor alle gemeentelijke gebouwen een steen met het wapen van de gemeente Ooststellingwerf voorstellende een rode griffioen

Tegeltableau Brandweerkazerne Kollum Keramiek, 1952, Bruikleen gemeente Kollum

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

Tegeltableau Makelaardij Zeeven in Groningen Keramiek, circa 1950, Bruikleen Makelaardij Zeeven, Groningen. In de zon staat de reclamespreuk Wend de steven ga naar Zeeven

17-02-16 13:57

WALL DECORATION

Ontdek de sterke kanten van ons bedrijf

• behang • vinyl • schuimvinyl • textiel wandbekleding • komar fotowanden • evolution 1-2-3 (digitaal geprinte fotowanden in elke gewenste afmeting) • glasweefsels (uitsluitend professionele kwaliteit) • renovlies • structuurvlies • lijmen voor wandbekleding (professionele kwaliteit)

Transportweg 7 9482 WN Tynaarlo Tel. (0592) 541 002 Fax: (0592) 541 899 info@noordwand.com www.noordwand.com

Projecten groot of klein, vraag altijd prijsopgave aan. U zult dan verrassend tevreden zijn!

Van Rijn Techniek BV machinebouw en besturingstechniek

Dé aandrijfspecialist voor uw industrie ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Ontwikkeling van nieuwe machines en oplossingen Onderhoud en reparatie van productiemachines Elektrotechniek Pneumatiek Aandrijvingen Besturingstechniek Mechanische techniek Glasvezeltechniek Camerabewaking Advies op het gebied van productieautomatisering 24-uurs service voor uw productie

sisalstraat 53 • 8281 JJ Genemuiden • T 038 38 59 556 • info@vanrijntechniek.nl

www.vanrijntechniek.nl

• Ingersoll Rand Compressoren • Rupes Stofafzuiging • Teseo Luchtleiding • Girair Luchtleiding

WWW.PROMOTECHBV.NL Promotech BV - Telfordstraat 23 - ZWOLLE - 038-4670990 - info@promotechbv.nl

V O R S T E L I J K W O N E N O P D E M O O I S T E P L E K VA N A S S E N

NIEUWSGIERIG? K I J K O P W W W. M E S S C H E N S TA E T E . N L V O O R E E N G R AT I S I N F O R M AT I E PA K K E T.

396 KoHN.indd 56

17-02-16 13:58

GRONINGEN | FRIESLAND | DRENTHE MUSEUMPAGINA

Nieuw werk Claudy Jongstra in het Fries Museum Vanaf 26 maart presenteert het Fries Museum in Leeuwarden een grootschalige tentoonstelling over de kunstenares en ontwerpster Claudy Jongstra.

Werkmaterialen Claudy Jongstra Fotografie: Marcel van der Vlugt

Haar expressieve textiele werken kenmerken zich door het gebruik van natuurlijke materialen en een grote mate van tactiliteit. Ze werkt samen met nationaal en internationaal vermaarde kunstenaars, modeontwerpers en architecten en haar werk is opgenomen in belangrijke (inter)nationale museumcollecties. De tentoonstelling geeft een inkijk in de wereld van Claudy Jongstra: haar inspiratiebronnen en drijfveren, haar intu誰tieve en duurzame creatieve KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 57

proces en laat ook nieuw werk zien. Claudy Jongstra: Ancient Light is te zien tot en met 2 oktober.

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 13:58

Rollout van een vaas met 4 krijgers, 600-900 na Christus, keramiek. Collectie: Fundación La Ruta Maya, Guatemala

Maya’s - Heersers van het Regenwoud

Krijger met een jaguarmasker, 250-600 na Christus, kalksteen Collectie: Fundación La Ruta Maya, Guatemala

396 KoHN.indd 58

17-02-16 13:58

GRONINGEN | FRIESLAND | DRENTHE MUSEUMPAGINA Kalkstenen paneel met 160 hiërogliefen, 799 na Christus, kalksteen Collectie: Fundación La Ruta Maya, Guatemala

Tot en met 4 september staan in het Drents Museum in Assen de schijnwerpers op de Maya’s. De tentoonstelling geeft een beeld van de intrigerende en hoogstaande beschaving en focust vooral op de schatten uit de periode 200 tot 900 na Christus. Veel objecten die vanuit Midden-Amerika naar Assen komen, zijn nog nooit in Europa te zien geweest.

Hoe kon de Mayabevolking in grote steden midden in het onherbergzame en gevaarlijke regenwoud overleven? Dat is de centrale vraag in de tentoonstelling, die alle lagen van de Mayasamenleving belicht. Zoals de machtige Mayakoningen met hun pracht en praal, maar ook de boeren zonder wie de grote monumentale steden nooit tot ontwikkeling zouden zijn gekomen. Maïs speelt daarin een belangrijke rol en was voor de Maya’s van levensbelang. Met die maïscyclus als rode draad - zaaien, groeien, oogsten KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 59

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

en wedergeboorte - komen uiteenlopende aspecten van de Mayacultuur aan bod: het leven aan het hof van de koning, de kalenders en uitgebreide kennis van het heelal, de prachtige beeldhouwwerken met historische verhalen en de geheimzinnige godenwereld. In Maya’s is een unieke mix van objecten te zien: prachtige sieraden van jade en schelpen, bijzonder gedetailleerde beeldhouwwerken van kalksteen, kleurrijk beschilderd keramiek en grote stenen bedekt met EN

hiërogliefen. Absolute hoogtepunten zijn een reusachtig beeld van een kruipende Mayakrijger die een jaguarmasker draagt én een jademasker waarmee een Mayakoning werd begraven. Jade was één van de meest kostbare goederen van de Maya’s.

Tijden de tentoonstelling Maya's geldt een toeslag van € 3 op de normale toegangsprijs.

17-02-16 13:58

Verleng de levensduur van uw projectmeubilair

Voor: Zorg Kantoor Overheid Horeca Onderwijs

herstoffering

www.joustraherstoffering.nl Duurzaam - Sociaal - Besparen

Bij Kroezen Rioolbeheer kunt u terecht voor: ● ● ● ●

Alle rioolverstoppingen Camera-inspectie Rookonderzoek bij stankoverlast Onderhoud en nieuwe aanleg riool

24-uurs rioolbeheer service Kroezen Rioolbeheer ;'O' .PMFOXFH 1# 5JFOEFWFFO T. 0528 23 15 38 E. info@kroezenrioolbeheer.nl I. www.kroezenrioolbeheer.nl

Het bijzondere van de jachten die wij bouwen is dat wij ze volledig naar uw wensen bouwen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een fraai zeiljacht of een stoer,solide motorjacht.

Wij leveren pure ambacht in staal en aluminium al meer dan 50 jaar.

Sluisweg 9a

396 KoHN.indd 60

8531 DJ Lemmer

www.desluisjachtbouw.nl

Tel: +31 (0)514-560519

17-02-16 13:58

De Drentse blueslegende Harry ‘Cuby’ Muskee zou in 2016 zijn 75ste verjaardag vieren. Aanleiding voor het Drents Museum in Assen om tot en met 17 april een grote overzichtstentoonstelling te wijden aan leven en werk van de in 2011 overleden zanger, die met zijn band Cuby + Blizzards nationaal en internationaal furore maakte. Tegelijkertijd is de fototentoonstelling Blues from Heaven te zien met foto’s van Asser fotograaf Rudy Leukfeldt, die Muskee veelvuldig heeft gefotografeerd.

Onder de titel Window of my eyes - genoemd naar de grootste hit van Cuby + Blizzards wordt de bezoeker in de Abdijkerk meegenomen op reis door het leven van Muskee. In de expositie passeren zijn jeugd, zijn muziek, zijn optredens, zijn reizen, zijn Drenthe, belangrijke gebeurtenissen en personen in zijn leven en natuurlijk ook hoe hij in het leven stond, de revue. Ook zijn nog nooit vertoonde ülmopnames, geluidsfragmenten, afüches, hoesontwerpen, elpees, singeltjes en andere Muskee-memorabilia te bewonderen. Albert Haar, bestuurslid

GRONINGEN | FRIESLAND | DRENTHE MUSEUMPAGINA

Window of my eyes 75 jaar Harry ‘Cuby’ Muskee van het C + B museum in Grolloo, treedt op als gastconservator van deze tentoonstelling. De Asser fotograaf Rudy Leukfeldt volgde Muskee vanaf het eerste begin. Uit zijn omvangrijke collectie is in samenwerking met het Drents Museum een selectie gemaakt. De fototentoonstelling Blues from Heaven - Harry Muskee door de lens van Rudy Leukfeldt is gelijktijdig met Window of my eyes te zien.

Harry Muskee, 2005 Foto: Rudy Leukfeldt

Zilveren objecten van Eisenloeffel naar Drents Museum Het Drents Museum breidt zijn collectie Kunst 1885-1935 uit met een uniek paar zilveren kandelaars en een bijzondere zilveren bonbonschaal. De kandelaars van zilver met email, lapis lazuli en azuriet zijn ontworpen door edelsmid en sierkunstenaar Jan Eisenloeffel (1876-1957) en in 1902 vervaardigd. De zilveren bonbonschaal, met roodbruin en wit email en een turquoise, is

eveneens ontworpen door Eisenloeffel en in 1906 uitgevoerd door Carel J.A. Begeer. Op de voet van de zilveren kandelaars zijn lichtblauwe en wit geëmailleerde geometrische versieringen in de champlevé techniek aangebracht, evenals boven de voet en onder de vetvanger. De hoekig vormgegeven stam loopt uit

naar de ronde vetvanger. De nodus in het midden van de stam is ingelegd met cabochon geslepen lapis lazuli en azuriet. Voor zover nu bekend is, zijn de twee kandelaars uniek in deze vormgeving. Het schaaltje is ovaal van vorm en heeft aan de bovenzijde een brede geometrische rand van roodbruine en witte emaillen vlakjes. Het schaaltje is aan weerszijden bezet met een cabochon geslepen turquoise. In de rechte, liggende grepen is een patroon te zien van vierkantjes. Vier uitlopende voetjes houden het schaaltje staande.

Paar zilveren kandelaars, 1902, Jan Eisenloeffel Aangekocht bij Jacob J. Roosjen SRI® op PAN Amsterdam

Zilveren bonbonschaal met email en turqoise, 1906, ontwerp Jan Eisenloeffel, uitvoering C. J. A. Begeer Aangekocht bij Jacob J. Roosjen SRI® op PAN Amsterdam | ©Drents Museumv

396 KoHN.indd 61

17-02-16 14:00

n Engineering

n Project Management

n Consultancy

n Secondment

“Technische specialisten voor resultaat”

Nieuwleusen +31 (0)529-482159

n Bolttensioning / Torque

n QA/QC

www.gap-epm.nl

n Flens Management Systeem

www.werkenbijgap.nl

n US Load Monitoring

n Consultancy

“De specialist in het opspannen van bout- en flensverbindingen”

Nieuwleusen +31 (0)529-482159

396 KoHN.indd 62

Halsteren +31 (0)164-652074

www.gap-ipp.nl

17-02-16 14:00

Hervonden stad 2015

BOEKEN

Het Noorderplantsoen (dvd)

20e jaarboek voor archeologie, bouwhistorie en restauratie in de gemeente Groningen

Het Noorderplantsoen is het groene hart van de stad Groningen. Een uniek park waar veel bezoekers zich komen ontspannen en een thuis voor vele dieren. Voor onze deur neemt de natuur hier haar loop met onverwachte wendingen. De documentaire toont het bewogen leven van een stel waterhoentjes dat elk seizoen hun jongen groot probeert te brengen te midden van de andere bewoners en bezoekers van het Noorderplantsoen.

Deze aflevering is extra feestelijk, niet alleen vanwege genoemd jubileum, maar ook vanwege de in dit jaarboek opgenomen onderwerpen. Na het overzicht van in 2014 plaatsgevonden archeologisch en bouwhistorisch onderzoek en restauraties in de gemeente Groningen volgen acht artikelen die alle - toevallig, maar toepasselijk - een sierlijk, feestelijk tintje hebben.

Hilco Jansma | prijs: € 22,50 R.H. Alma e.a. | Prijs: € 13,50

Van omnibus tot Q-link

Verschanst in de tijd 1581 - de Slag bij Noordhorn (stripboek)

De geschiedenis van het busvervoer in Groningen en Drenthe

De Slag bij Noordhorn in 1581 is een van de vele onbekende veldslagen uit de Tachtigjarige Oorlog. De legers van Oranje leden een smadelijke nederlaag waarbij honderden doden vielen. Dit is natuurlijk niet iets op trots op te zijn en dat is dan ook de reden dat we het niet in de geschiedenisboekjes tegenkomen. Tegen de achtergrond van deze gebeurtenis speelt Verschanst in de tijd. In dit spannende stripverhaal gaat een 11jarig meisje terug naar 1581 en maakt daar de Slag bij Noordhorn mee. Kan ze het verleden veranderen en de nederlaag omzetten in een glorieuze overwinning?

Een compleet overzicht van busmaatschappijen in de provincies Groningen en Drenthe, met 350 afbeeldingen van (historische) bussen, busstations, bedrijfspanden, dienstregelingen, buskaartjes, enzovoorts. De bus is al zo’n 100 jaar een vertrouwd verschijnsel op de Groningse en Drentse wegen. In ‘Van omnibus tot Q-link’ beschrijft Beno Hofman de geschiedenis van het busvervoer vanaf de eerste ‘auto-omnibusonderneming’ in 1912 in Onderdendam tot recente initiatieven van het OV-bureau Groningen Drenthe. Beno Hofman | Prijs: € 19,50

Meinte Strikwerda | Prijs: € 14,95

Dennenoord Getekend voor Zorg Welke idealen liggen aan de basis van de vormgeving van het terrein en de gebouwen van het psychiatrisch ziekenhuis Dennenoord? Waarom wordt er een wandelpark aangelegd door een vooraanstaand architect? Deze en andere vragen worden in dit boek in beeld en woord beantwoord. Bij het boek zit tevens een dvd. Monique Huizer en Rense Schuurmans | Prijs: € 20

BOEKHANDEL GODERT WALTER Oude Ebbingestraat 53, 9712 HC Groningen T. 050 312 25 23 info@godertwalter.nl www.godertwalter.nl

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 63

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 14:00

Jong grut

Kunst kleurt het leven Jonge dieren zijn zeer fotogeniek. Donzig, klein, met ruime jasjes waar ze nog in moeten groeien. Speels, avontuurlijk en vertederend, maar ook kwetsbaar. Deze onbevangenheid wil fotograaf Marcel van Kammen laten zien. Soms met een leuke anekdote, soms met een overpeinzing, maar bovenal met mooie foto’s.

Leven en werk van Sir Lawrence Alma Tadema Sir Lawrence Alma Tadema was een fijnschilder en een levensgenieter. Hij veroverde de harten van de welgestelden in het Britse Empire. Maar in eigen land werd Sir Lawrence Alma Tadema (1836-1912) verguisd en vernederd. Wie was deze telg uit een doopsgezind Fries geslacht? Wat maakte hem in het Victoriaanse Engeland zo vermaard en zo rijk en waarom viel zijn kunst na zijn dood in ongenade?

Marcel van Kammen | Prijs: € 15

Het zodenhuis van Firdgum Middeleeuwse boerderijbouw in het Friese kustgebied tussen 400 en 1300 De Noord-Nederlandse boerderijen werden in de vroege middeleeuwen veel duurzamer gebouwd en onderhouden dan tot nu toe werd gedacht. Kundig gebruikmakend van natuurlijke bouwmaterialen uit de eigen regio wist men al vroeg stabiele houtconstructies op te trekken. Tot tweemaal toe wordt een vroegmiddeleeuws zodenhuis nagebouwd om zo de belangrijkste ideeën in een ambitieus archeologisch experiment op de proef te stellen. Daarmee komt de oudste middeleeuwse boerderijbouw in een volledig nieuw daglicht te staan - het verschil met de historisch bekende boerderijbouw kan haast niet groter. Daniël Postma | Prijs: € 24,95

Wio Joustra | Prijs: € 15

Vloeiend landschap Over de toekomst van het Friese landschap De diversiteit en schoonheid van het Friese landschap brokkelt zienderogen af. Anonieme bedrijventerreinen, willekeurig geplaatste windturbines en een verschrompelend veenweidegebied zorgen voor ‘landschapspijn’. Kan het tij gekeerd worden? Op een rondreis door de verschillende landschapstypen van Friesland laat Peter de Ruyter zien dat het nog niet te laat is.

Dag, mijn lieve moeder Grafcultuur in Friesland

Het Friese Water Wie Friesland zegt, zegt water. Al die meren, poelen, plassen, vaarten en sloten in Friesland hebben een eigen levensverhaal. Soms gaat de geschiedenis van het waterlandschap duizenden jaren terug en is het water in aanleg oeroud, soms is het nog maar kort geleden ontstaan of aangepast. Ruim 250 illustraties laten zien hoe het nu is en historische afbeeldingen tonen hoe het toen was.

Al bijna een decennium lang zijn Peter en Klaske Karstkarel bezig met het in kaart brengen van de grafcultuur in Friesland. Ontroerende aanleiding daarvoor was de vondst van een kleine grafsteen op het kerkhofje van Brongerga, met daarop in eenvoudige letters ‘Dag, mijn lieve moeder’. Het zerkje gaf geen naam en geen datum prijs; het was een graf voor iedere moeder en van alle tijden. Sinds die dag hebben ze ruim 480 kerkhoven en begraafplaatsen en honderden kerken in Friesland bezocht. Met als resultaat een imposant verslag in boekvorm van hun jarenlange graventocht.

Karel F. Gildemacher | Prijs: € 35 Peter en Klaske Karstkarel | Prijs: € 39,95

AFÛK - FRYSKE BOEK- EN TAALWINKEL Bûterhoeke 3, 8911 DH Ljouwert/Leeuwarden T. 058 234 30 70 ynfo@afuk.nl www.afuk.nl

396 KoHN.indd 64

17-02-16 14:00

Wij hadden het leven lief

Wat doet een boom, een bos met de omgeving en omgekeerd? Het gaat in dit boek om wetenswaardigheden over bomen en struiken. De schrijver is ervan overtuigd dat dat leidt tot meer belangstelling, liefde en zelfs respect voor het groen om ons heen. Geen handboek, maar een bundeling losse en associatieve vertelsels. Van Ginkel is een enthousiast natuurliefhebber die zijn fascinatie voor karakteristieke bomen in Drenthe graag deelt met anderen.

In het nieuwste boek van Janne IJmker - eerder verschenen van haar het goed ontvangen Achtendertig nachten en Langverwacht - wordt boerendochter Riekie verliefd op de joodse dwangarbeider Samuel. De liefde wordt wreed verstoord door de deportatie van Samuel naar Kamp Westerbork. Jaren later interviewt de dochter van Riekie haar moeder over haar leven als kind in oorlogstijd. Veel van wat haar moeder vertelt, kan de dochter terugvinden in boeken en brieven, maar de herinneringen van Riekie blijken niet in alle opzichten betrouwbaar. Gebaseerd op waargebeurde feiten.

Jan van Ginkel | Prijs: € 19,95

BOEKEN

Blij met bomen

Janne IJmker | Prijs: € 17,90

Literaire reis langs het water Jan-Paul Rosenberg van Stichting Achterland heeft een naam opgebouwd op het gebied van bloemlezingen met poëzie en proza. Tien jaar geleden verscheen er al eens een bundel over Drenthe en nu is er een boek dat een literaire reis langs Drentse wateren biedt. Meer dan 25 verrassende prozafragmenten en gedichten bracht hij deze keer bij elkaar. Het resultaat is een zorgvuldig gemaakt boek, verlucht met mooie zwart-wit foto’s. Prijs: € 19,90

De Joodse begraafplaatsen in de provincie Drenthe Een eik van geween

Watererfgoedroute Oranjekanaal Het Oranjekanaal loopt dwars door de provincie - van Hoogersmilde tot Oranjedorp over een afstand van 45 kilometer. Het heeft veel betekend voor de ontwikkeling van dit deel van Drenthe, maar commercieel was het een mislukking. Het kanaal bleek weinig geschikt voor de vervening en turfvaart en is dan ook al jaren gesloten voor de scheepvaart. Wel is het nu een eldorado voor vissers, wandelaars en fietsers. In deze gids wordt de geschiedenis van het gebied beschreven en zijn vier fietsroutes te vinden, vanuit Hijken, Orvelte, Schoonoord en Emmen. Olaf Reijers | Prijs: € 6,50

Joodse gebruiken bij sterven en begraven zijn geworteld in de voorschriften die God heeft gegeven in de Thora. Een boek over joodse begraafplaatsen geeft dan ook veel informatie over de regelgeving rond begraven en begraafgebruiken in het jodendom. In dit boek vindt u een alfabetisch overzicht van alle plaatsen in Drenthe waar een joodse begraafplaats te vinden is en de plaatsen waar joodse gemeenten zijn gesticht. Ook wordt er een inkijkje gegeven in het verdwenen joodse leven in Drenthe. Adrie Drint & Henk M. Luning | Prijs: € 27,50

BOEKHANDEL DAAN NIJMAN www.

Heerestraat 87, 9301 AE Roden T. 050 - 501 29 67 info@daannijman.nl www.boekhandeldaannijman.nl

KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 65

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

17-02-16 14:00

Hoogwaardige kwaliteit ledverlichting tegen scherpe prijzen. Met gratis energiebespaarscan op de website.

Speciale Kijk op het Noorden-actie: Ontvang nu een extra 15% korting bovenop alle actieprijzen in onze webshop met de volgende kortingscode: winter2015!

Huismerk Led Tappersweg 89 2031 ET Haarlem T: 085 - 401 98 31 E: info@huismerkled.nl

WWW.HUISMERKLED.NL

Aannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw

Stienstra & Van der Wal-IJlst IS

Ook kunt u bij ons terecht voor: • Remmings- en geleidewerken • Stalen damwanden • Haven aanleg en steigerwerk • Houtleverantie • Diverse typen walbeschoeiingen • Houten bruggen Voor informatie en/of een vrijblijvende offerte kunt u altijd contact met ons opnemen.

396 KoHN.indd 66

S&W

teit & kwali id e h ig il Waar ve samengaan nauw

erd

certifice

A ge O en VC

Aannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw Stienstra & Van der Wal Rogmolewei 6, 8651 EP IJlst Tel. 0515-533243, Fax 0515-531362 info@stienstra-vanderwal.nl www.stienstra-vanderwal.nl

17-02-16 14:01

WILDLANDS ADVENTURE ZOO EMMEN TEKST: WIJBREN LANDMAN

De grote verhuizing De opening van WILDLANDS Adventure Zoo Emmen is op 25 maart 2016. Om te zorgen dat de dieren zich dan al op hun gemak voelen in hun nieuwe verblijven is direct na de jaarwisseling begonnen met het verhuizen van alle dieren. Het opvallende aan zo’n grote verhuizing is dat elke diersoort weer op een andere manier naar de nieuwe locatie in Wildlands wordt overgebracht. Een olifant verhuis je nu eenmaal anders dan een aap of een leeuw. De moeilijkste stap is het dier vanuit de stal in de trailer of transportkist te krijgen. Veiligheid voor mens en dier is daarbij natuurlijk van het grootste belang en ook het welzijn van de dieren speelt een belangrijke rol bij de keuze van manier van transporteren.

veel geduld verliep ook dat transport volgens plan. Het overbrengen van de drie vrouwelijke neushoorns daarentegen ging heel anders dan verwacht. Neushoorn Jennifer ging als eerste en stapte heel rustig de nieuwe stal in. De problemen ontstonden toen Zahra in de transportkist geladen moest worden. Zahra stormde de kist in en duwde een stalen balk opzij. Dat zag er gevaarlijk uit maar ze kon gelukkig niet uit de kist

Eerst de savannebewoners De hoefdieren van de savanne waren als eerste aan de beurt. De kudde impala’s werd in zijn geheel een gereedstaande trailer in gestuurd, waarna de trailer voor hun splinternieuwe stal werd gezet. Na enige aarzeling draafden ze vlot hun nieuwe plek in. De kudde zebra’s werd gesplitst in twee groepjes van drie dieren en met dezelfde trailer zonder problemen verhuisd. Het overbrengen van de acht giraffen heeft een hele dag gekost. Met KIJK OP HET NOORDEN

396 KoHN.indd 67

LEES HET MAGAZINE OOK ONLINE VIA WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL EN VOLG ONS VIA

komen en de balk werd weer op zijn plaats gezet. Uiteindelijk stonden aan het eind van de dag alle drie de neushoorns in hun nieuwe stal te genieten van vers hooi. Het was een zeer spannende verhuizing geweest. Verhuizing olifantenkudde Het overbrengen van de kudde van acht olifanten naar WILDLANDS Adventure Zoo Emmen was letterlijk en figuurlijk een grote klus. De olifanten heb-

ben de afgelopen weken geleerd om de grote transportkist in te lopen. Ze deden dat graag, omdat achter in de kist allerlei lekkers lag. Als dat voer dan opgegeten was, liepen ze de kist weer uit. Op de dag van transport liepen ze de kist in, maar toen ging de deur achter ze dicht. Met Ma Yay Yee en haar zoontje Ravi ging dat voorspoedig. Ook het uitladen in WILDLANDS verliep zonder problemen. Die kwamen pas, toen Shwe Zin aan de beurt was. Die weigerde de kist in te lopen. Na zo’n twee uur proberen, ging ze weer op stal en mochten Mingalar Oo en haar twee zoons de kist in lopen. Dat verliep gelukkig wel weer vlot. Shwe Zin bleef nog een nachtje op stal bij twee jonge mannetjesolifanten. De volgende ochtend liep Shwe Zin wel vlot de kist in. Beide mannetjesolifanten deden zoals verwacht niet moeilijk en daarmee waren ook alle acht olifanten veilig en wel overgebracht naar WILDLANDS.

17-02-16 14:01

AGENDA

Een Kunstenaarsfamilie Moos, brons van Els van der Glas

Flora en fauna in beeld TOT EN MET 3 APRIL Galerie de Paardenstal in Espel exposeert bronzen beelden van Els van der Glas, schilderijen van Ton ter Linden en detailfoto’s van Gert Tabak. www.galeriedepaardenstal.nl

TOT EN MET 27 MAART In museum Wierdenland in Ezinge is de tentoonstelling ‘Een Kunstenaarsfamilie verbonden met Middag-Humsterland en de Groninger Kunstkring De Ploeg’ te zien. De kunstenaarsfamilie Braaksma/Heerikhuizen wortelt in Middag-Humsterland en kent een kunstenaarstraditie die begon met beeldend kunstenaar Turi Braaksma in 1963 bij de Groninger Kunstkring De Ploeg. De familie telt kunstenaars van allerlei disciplines: beeldende kunst, theater, knipkunst, muziek, zang, dans. De expositie toont schilderijen, drukwerken, knipkunstwerken en stempels. www.wierdenland.nl

Mario ter Braak - De Ordening

3D-kleiprinter te zien

Lichamen en ondingen

TOT EN MET 2 OKTOBER Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden is een nieuwe serie designtentoonstellingen gestart met Olivier van Herpt en zijn zelfgemaakte 3D-kleiprinter. De succesvolle jonge ontwerper zet hiermee een nieuwe stap in het maken van keramiek. Laagje voor laagje wordt de klei geprint, waardoor de keramische objecten een fijne, strakke textuur krijgen die met de hand onbereikbaar is. De tentoonstelling Design #1 Olivier van Herpt laat de machine en de geprinte objecten zien.

TOT EN MET 22 MAART Museum De Buitenplaats in Eelde presenteert een solotentoonstelling van Mario ter Braak (Hengelo, 1960). Met 77 schilderijen, uit particuliere en museale verzamelingen, is Mario ter Braak. De Ordening - Lichamen en Ondingen de eerste grote overzichtstentoonstelling van deze kunstenaar in Nederland. Het is een omvangrijk retrospectief van zijn werk en geeft een fascinerend overzicht van zijn oeuvre vanaf de vroege jaren ’90 tot nu.

‘Hoogezand centraal’ PAUL BEZUIJEN WIM BOSCH THIJS FRANSSEN THIJS JANSEN NIELS POST SYTZE RUSTICUS BERNDNAUT SMILDE SJIMMIE VEENHUIS MARCEL DE VRIES

TOT EN MET 13 MAART Galerie Werfkade 16 presenteert acht kunstenaars uit Hoogezand-Sappemeer. De kunstenaars zijn uitgevlogen en hebben (inter)nationaal geëxposeerd. Het is hun Galerie werfkade 16 HOOGEZAND herkomst die een basis vormt voor de exHOOGEZAND positie. Nieuwsgierig of die ertoe doet. CENTRAAL Zijn er buiten dit rationele feit zichtbare VAN 13.00 UUR TOT 17.00 UUR overeenkomsten in het werk aan te treffen? Zijn wij herkenbaar als kunstenaars die uit Hoogezand komen? Waar is nou een betere plek om antwoord te krijgen op deze vraag dan in Hoogezand zelf! www.galeriewerfkade16.nl op za en zo van 21 FEB T/M 13 MAART

OPENING VRIJDAG 20 FEBRUARI OM 16.00 UUR

396 KoHN.indd 68

17-02-16 14:01

KENNIS IS KUNNEN

IJZERSTERK VOOR UW BEDRIJF

BEVESTIGINGEN

VEILIGHEID

GEREEDSCHAPPEN

POSTBOXEN

GROENVOORZIENING

Dokkum . Heerenveen . Leeuwarden . Groningen . t. (0519) 29 23 25 . www.raadsma.nl

O N T D E K D E K R A C H T VA N

BEZOEK HET GROOTSTE NOG WERKENDE STOOMGEMAAL TER WERELD

Het Woudagemaal, uniek in de wereld Ontdek de kracht van stoom in het bezoekerscentrum en beleef het mee in 3D. De rondleiding voert je langs de fascinerende techniek van het grootste, nog in werking zijnde stoomgemaal ter wereld. Een indrukwekkende kathedraal van stoom gebouwd in de architectuur van de Amsterdamse School. Dat mĂłet je gezien hebben. Oog in oog met de beschermende kracht tegen het water. Zonder het Woudagemaal zag Nederland er heel anders uit! dinsdag t/m zaterdag zondag

10.00 - 17.00 uur 13.00 - 17.00 uur

Voor openingstijden tijdens feesten bijzondere dagen n zie op www.woudagemaal.nl

- Unesco Werelderfgoed - Spannende 3D-film - Educatieve activiteiten - Prachtige architectuur - Technisch hoogstandje - Gezellige koffie- en theeschenkerij - Gratis audiotour app in negen talen - Rolstoel- en rollatorvriendelijk

ELD

ER FG

Bezoekadres: Gemaalweg 1a, 8531 PS Lemmer

ER R LD H

N D I AL

United Nations (GXFDWLRQDO 6FLHQWLÂżF DQG Cultural Organization

PA T R I M

Ir. D.F. Woudagemaal Werelderfgoed sinds 1998

Magistrale beleving van stoom, architectuur en water