Ondernemend Friesland editie 3 juli 2020 by OF BV

Medewerkers zijn het grootste kapitaal bij Stinstra BV SANDER DE ROUWE EN DE OPTIMISTEN

DE BETEKENIS VAN RIJK WORDEN

HOE NU VERDER MET DAT ‘NIEUWE NORMAAL’

N0 03

2020 www.of.nl

30 jaar

samen werken.

samen werken en samen vooruit In de nieuwe gemeente De Fryske Marren houden we er met elkaar de vaart in. Ondernemers hebben in deze mooie gemeente alle ruimte en helpen elkaar waar dat maar kan. Moet de koers verlegd worden? Dan doen we dat samen. Want door krachten te bundelen, komen we verder. Meer weten? www.defryskemarren.nl

www.defryskemarren.nl

Maskers ‘Het masker is een kunstvoorwerp dat dient om het gezicht te bedekken en zo de identiteit te verhullen, of om iets anders weer te geven. Het doel daarvan kan zijn om overledenen, goden, legendarische figuren, emoties en (mythische) gebeurtenissen uit te beelden.’ Aldus Wikipedia over ‘maskers’. Er staat ook nog: ‘Het kan zowel een ritueel gebruiksvoorwerp als – binnen religies – een representatie van een bovennatuurlijk wezen zijn.’ Er zijn ook ‘ondernemersmaskers’. Op Wikipedia kon ik er niets over vinden, maar ze bestaan. Veel ondernemers hebben tenminste een of twee maskers en sommigen hebben er zelfs wel tien. Heel sporadisch worden ze even opgeborgen, maar bij een crisis worden ze weer massaal uit de kast gehaald. Een zeer bekend ondernemersmasker is die van de tomeloze optimist, die slim is en hyper creatief en nooit het hoofd laat hangen. In deze Coronacrisis worden we erdoor overspoeld. Evenementen-ondernemers zien tonnen verdampen bij het annuleren van beurzen. Hun stip op de horizon is naargeestig onduidelijk. Een ‘nieuw normaal’, waarvan zij diep in hun hart voelen dat het onmogelijk is. Hetzelfde geldt voor de voetbalclubs, de kleine cafés, de restaurantjes en zo gruwelijk veel andere bedrijven. Ze staan met de rug tegen de muur en ze laten het aan hun branchevertegenwoordigers over om in tv-programma’s écht te vertellen hoe rampzalig het is. Zélf zetten ze een masker op. In de communicatie met hun doelgroepen focussen ze op de mantra dat de ‘tijdelijke maatregelen’ weliswaar vervelend zijn, ‘maar tegelijkertijd ook aan kans’.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

Veel ondernemers overdrijven dit. Ik heb nog nooit zóveel kansen voorbij zien komen. Hoe erg en uitzichtloos de situatie ook is; het masker van menig ondernemer reduceert alle rampspoed tot een klein hobbeltje, op weg naar het ultieme succes dat uiteindelijk aan de horizon gloort. Zo worden met behulp van maskers opnieuw mythes en bovennatuurlijke wezens gecreëerd. Zoals ‘de succesondernemer’; een wezen dat zich permanent in een op hol geslagen evolutie bevindt en zich per direct aan alle omstandigheden weet aan te passen. En: ik begrijp het. Want het gevoel is: dit masker houdt boze geesten tegen. Zoals concurrenten. Of de bank. Of: het duiveltje van angst in het brein van je klanten. Mijn boodschap aan iedere ondernemer is echter: overdrijf het niet. Toon je zorgen vrijuit. Spreek niet over ‘kansen’ wanneer je geen idee hebt met wat je daarmee bedoelt. Twijfelen mág. Voor mij ben je als ondernemer zónder masker veel aantrekkelijker.

Menno Bakker HOOFDREDACTEUR

Meer lezen of reageren? linkedin.com/in/bakkermenno of op https://twitter.com/OF_nl

OF 2020-03

Colofon

Medewerkers zijn het grootste kapitaal bij Stinstra BV

Uitgeverij Ondernemend Friesland BV

Als directeur van Stinstra BV is Erik-Jan Wijnstra oprecht trots op de projecten die dit bedrijf uitvoert. Nóg trotser is hij op de mensen die het werk doen; aan hen heeft het Leeuwarder bedrijf zijn wapenfeiten te danken.

Hoofdredactie Menno Bakker Bladmanagement Ed Klijnman Coverfoto Ed Klijnman Advertentie exploitatie en administratie Ondernemend Friesland BV Tussendiepen 21 9206 AA Drachten Telefoon 0512-366326 Jasper van der Sluis 06-46033589 Gerrit Landman 06-18882116

‘ Ik besloot mijn eigen werkgeluk ruimte te geven’

Redactie NARVIC Inhoudgevers, met: Casper Ferwerda, Menno Bakker, Wiebrand de Boer, Tine van Knijff-van Hijum, Thea van der Schaaf, Klasina van der Werf en Johan Weitenberg.

OF bestaat dertig jaar. Een klein momentje van reflectie. Maar, een veel groter moment om vooral ook de Friese ondernemers te vragen: kijk even met ons terug. Wat was joúw absolute hoogtepunt de afgelopen jaren? En: waar wil je naar toe, in de toekomst? In deze editie: Annemieke Mintjes van Mintjes &Co.

nieuwsberichten@of.nl Vormgeving VDS Crossmedia

Drukker Scholma Druk ISSN 1383-9314 © De uitgever kan op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van informatie. Uitgever aanvaardt dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de schade, van welk aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebasseerd zijn op informatie uit deze uitgave. Uit deze u itgave mag na toestemming van de uitgever met bronvermelding geciteerd worden.

www.of.nl

Eenvoudiger omgevingsrecht door komst Omgevingswet

OF 2020-03

‘Rijkdom is je mooiste leven leiden’ Oh jee, de Coronacrisis. De beurzen gingen in maart als een baksteen naar beneden. Wie bleef zitten maakte vervolgens veel verlies weer goed, maar oh, oh, wat zijn die aandelenmarkten beweeglijk gebleven. Zozeer zelfs, dat de redactie bij het schrijven van dit stuk geen flauw idee had waar de AEX zal staan, op het moment dat u dit leest. Kortom: we zijn het spoor bijster. Gelukkig hebben we in Friesland nog wel wat mensen die het hoofd koel houden. Hieronder; een kennismaking met Douwe Ploeg van Douwe Ploeg Financiële Lifestyle Planning.

‘ Koreanen zijn harde werkers, maar ze weten ook hoe ze lol moeten hebben’

Een mooie traditie in dit magazine is dat we nu al een jaar of vijftien de verhalen optekenen van Friese bestuurders, managers, ondernemers en studenten in het buitenland. Waar waren ze? Wat deden ze daar? In de vorige editie lazen we over de avonturen van Ids van der Iest in Japan. We maken er nu een familie-tweeluik van, want in deze editie is zijn zus Elke aan de beurt. Zij ging naar Zuid-Korea.

‘ Het is tijd voor de betekenis-economie’ Op 1 september 2018 gebeurde er iets dat belangrijke gevolgen heeft voor onderwijs en indirect ook de economie in Friesland. Toen namelijk fuseerden de twee grote hboinstellingen NHL en Stenden. De lat lag daarbij hoog. Niet alleen moest de versmelting van de twee hogescholen zo vlekkeloos mogelijk verlopen, ook leefde de ambitie om de nieuwe combinatie ‘NHL Stenden’ direct een kickstart te geven met een nieuwe onderwijsfilosofie.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

KIES KOERS PRESENTEERT MEERDERE CURSUSSEN NLP-instituut Kies Koers (Burgum) start op 31 augustus met een 6-daagse ‘Business NLP-training’. Voor bedrijven die op welke manier dan ook hun klantvriendelijkheid willen verbeteren lijkt dit een training op maat. ‘De klant staat bij de meeste bedrijven centraal. Het is daarom zeer belangrijk om een klik te maken met die klant’, aldus Kies Koers in een persbericht. Tijdens de training verbetert de cursist zijn of haar gespreksvaardigheid en leert men hoe doelen gerealiseerd kunnen worden. Verder vindt de training Pakkend Presenteren plaats op 8 en 9 september. ‘Dit is voor mensen die stevig willen staan wanneer ze in of voor een groep mensen spreken’, aldus het NLP-instituut. Kennismaken met de trainers en met NLP kan overigens op 17 augustus, tijdens de introductie: ‘NLP in één dag’. Wie na die dag besluit door te gaan met een training krijgt dan het inschrijfgeld van de introductiedag terug, zo meldt Kies Koers.

DE GOEDE: WIE GEEFT ONTVÁNGT De Goede, financieel specialist in verzekeringen en hypotheken, bestaat inmiddels 72 jaar. Het Heerenveense familiebedrijf is uitgegroeid tot dé specialist op het gebied van financiële risicoanalyse voor bedrijven en adviseert en bemiddelt in ‘hypotheken op maat’ voor particulieren en ondernemers. Het persoonlijke contact met de klant staat bij De Goede centraal, aldus eigenaar en financieel specialist Willem de Goede. “Die persoonlijke beleving vinden wij belangrijk. Maar ook zaken als uitstraling, kwaliteit van werk en digitalisering staan bij ons hoog op de prioriteitenlijst.” De ondernemer ziet de rol van zijn adviseurs veranderen. Ze fungeren steeds meer als financiële coach en verbinder. “Wij zijn de financiële verbinder. Dat betekent dat wij en onze relaties gebruik kunnen maken van ons netwerk. Samen sta je sterk! Je moet elkaar helpen, zonder dat je daar meteen iets voor terug wilt. Ons credo is: ‘Iets wat je geeft, krijg je met rente terug’”, aldus De Goede.

OF 2020-03

RENTEX FLORON BV WORDT RENTEX BV Met ingang van 1 juli heeft Rentex Floron BV de statutaire bedrijfsnaam veranderd naar Rentex BV en haar merknaam naar Rentex. Vanaf dit moment zullen alle bedrijfsactiviteiten en (communicatie)uitingen worden voortgezet onder deze bedrijfs- en merknaam. ‘’Ons bedrijf werd door veel klanten al Rentex genoemd’’, aldus Titus Mulder (algemeen directeur). “Daarnaast is de locatie in Bolsward sinds 2017 de enige Rentex locatie (en tevens familiebedrijf, red.) in Nederland, waardoor de toevoeging Floron BV niet meer noodzakelijk is voor de herkenbaarheid van de wasserij.” Rentex is gespecialiseerd in het reinigen en leasen van textiel voor zorginstellingen.

FRIES CONSORTIUM OP WEG NAAR ‘EMISSIELOZE WASPLAATS VOOR LANDBOUWVOERTUIGEN’ In Friesland is een nieuwe stap gezet op weg naar schonere boerderijen. En: wasstraten. Een consortium van vijf Friese partijen start namelijk op initiatief van Loonbedrijf Van Gunst in Hallum met het realiseren en demonstreren van een emissieloze wasplaats voor het schoonmaken en ontsmetten van vrachtwagens en machines voor akkerbouw en veeteelt. Naast Loonbedrijf van Gunst bestaat het consortium uit Maatschap Jensma en De Vries, HZPC, hogeschool Van Hall Larenstein en het Centre of Expertise Water Technology (CEW). Het project wordt gefinancierd door de partners zelf, Wetterskip Fryslân, een POP3-subsidie en een bijdrage vanuit het TKI Watertechnologie. In september 2020 wordt er begonnen met een vooronderzoek en in april 2022 moet de wasplaats draaien. En waarom is dit goed voor de wereld? Wel, de Europese Kader Richtlijn Water (KRW) schrijft voor dat er per 2027 een goede chemische- en ecologische oppervlaktewaterkwaliteit is in Europese lidstaten. Erfafspoelwater van boerenbedrijven kan een bron van verontreiniging van oppervlaktewater vormen. Daarom werken verschillende partijen aan maatregelen om erfafspoeling terug te dringen. Een emissieloze wasplaats kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Het resultaat is dus een emissieloze wasplaats voor het reinigen van landbouwmachines, vervoer- en opslagmiddelen voor landbouwproducten. Daarbij is het streven om een 100% circulaire wasplaats te ontwikkelen. 25 Akkerbouwers hebben inmiddels een intentieverklaring ondertekend. Het project richt zich in eerste instantie op deze 25 akkerbouwers, maar wil in de eindfase ook andere akkerbouwers in Fryslân kunnen bedienen.

BROUWER ADVOCATUUR BETREKT PAND IN HARTJE BOLSWARD Brouwer Advocatuur, gevestigd in Bolsward, is per 1 juli verhuisd naar een nieuw kantoor aan het Broerplein nummer 11 in de Friese Hanzestad. Advocate Jacqueline Brouwer, die regelmatig columns publiceert in zakenmagazine Ondernemend Friesland, is gespecialiseerd in diverse rechtsgebieden; van arbeidsrecht tot onder andere letselschade en aansprakelijkheidsrecht. Het nieuwe kantoor is gevestigd in de directe nabijheid van de Broerekerk en de inmiddels fameuze Vleermuis-fontein. Met de verhuizing naar deze plek is de advocate naar eigen zeggen in een pand gaan zitten van waaruit ze particulieren, maar vooral ook ondernemers in een inspirerende omgeving kan verwelkomen en bij kan staan bij allerlei juridische zaken.

Primeur Jumbo Dokkum: klanten digitaal tellen Hoe het in Nederland is geregeld op het moment dat u dit leest konden we bij het ter perse gaan van deze editie niet voorspellen, maar vaststaat dat Jumbo Dokkum medio juni een leuke primeur had: een digitale klantenteller. Bij de ingang van Jumbo Dokkum hangt een verticale 3D sensor. Deze sensor telt het aantal passanten dat in en uit de winkel gaat. De sensor heeft een nauwkeurigheid van bijna honderd procent en stuurt de gegevens naar een levensgrote monitor die bij de toegangspoortjes in de winkel staat. Een groen scherm betekent dat het maximaal aantal bezoekers nog niet is bereikt, een rood scherm geeft aan dat men even dient te wachten met het betreden van de winkel, totdat iemand de winkel weer heeft verlaten en het scherm op groen springt. Ondernemer Titus Vogt noemt de digitale klantenteller een stap vooruit in de zoektocht naar de beste situatie in crisistijd: “Ik ben trots op ons gedreven team dat zich iedere dag weer inzet om de maatregelen op te volgen. En ik ben blij met alle klanten die zich daar zo goed aan houden. Tenslotte moeten we het samen doen.”

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

NIEUW PLATFORM LAAT ONDERNEMERS HUN BEDRIJFSPLANNEN PITCHEN BIJ POTENTIËLE INVESTEERDERS In de huidige tijdsgeest worden ondernemers gedwongen om creatiever te denken. Hieruit ontstaan vaak hele goede bedrijfsplannen. Bij een koerswijziging of een goed idee is vaak een financiële injectie nodig. Het is lastig om in deze tijd via de bekende wegen geld in te zamelen. Het nieuwe platform Aandeelfunding biedt een modern alternatief voor de bedrijfsfinanciering van nieuwe ideeën van MKB bedrijven en startups. Via Aandeelfunding kunnen ondernemers heel laagdrempelig bedrijfsplannen pitchen aan serieuze investeerders. Bij Aandeelfunding worden er aandelen aangeboden aan investeerders. Op deze manier hebben ondernemers veel meer de regie en kunnen investeerders laagdrempeliger instappen. Daarnaast hebben ondernemers direct contact met hun investeerder(s). Als de bank vanwege de onzekerheid door corona geen (of te weinig) geld aan ondernemers wil lenen en crowdfundig te duur is, dan biedt Aandeelfunding een serieus alternatief.

Voordelen Aandeelfunding In tegenstelling tot crowdfunding richten ondernemers zich bij Aandeelfunding op zakelijke investeerders. Bovendien is er geen sprake van een lening en zijn er geen opstartkosten, geen jaarlijkse rente en geen aflossing nodig bij aandeelfunding. Het platform fungeert als intermediair tussen ondernemer en investeerder met een divers aandelenpakket, van alleen winstrecht tot stemrecht etc.

Coronacrisis bij uitstek goed moment om bedrijf te financieren Als bedrijven met goede plannen nu bij de bank aankloppen dan krijgen ze te vaak nul op het rekest. Crowdfunding vinden ondernemers vaak administratief omslachtig en prijzig. Het liefst willen ondernemers met het plan niet gelijk vast zitten aan jaarlijkse rentes en aflossing. Dan is aandeelfunding met het uitgeven van aandelen een zeer interessant alternatief.

MOOK DE NOTARIS WORDT SEKUER NOTARISSEN Sekuer Notarissen is de nieuwe naam van MOOK de Notaris. Het notariskantoor, gevestigd in Surhuisterveen en Buitenpost, kiest met de nieuwe naam voor een duidelijke belofte en een frisse start voor de zeventien medewerkers. Sekuer is Frysk voor nauwkeurig, stipt. Nu de dagelijkse leiding van het kantoor in Surhuisterveen in handen is van Fransisca Spa en Tineke Castelein, is een verwijzing naar notarissen in plaats van ‘de notaris’ op zijn plaats. “We hebben een sterk merk met MOOK de Notaris, iedereen kent ons, maar Tineke en ik willen ons kantoor een nieuwe, meer algemene naam geven. Een naam die past bij iedereen van ons team, we doen het tenslotte met zijn allen. Dat mag gezien worden“, legt Fransisca Spa uit. Tineke Castelein vult aan: “Het zal even duren voordat MOOK bij onze klanten en in de regio naar de achtergrond is verschoven en men ons standaard Sekuer noemt, maar we gaan er vanuit dat deze onderscheidende naam snel genoeg went.”

OF 2020-03

INGEZONDEN BERICHT

DE JONG MAG FRISO INRICHTEN Onlangs heeft De Jong kantoormeubilair (Dokkum) een mooie opdracht gekregen: de herinrichting van het hoofdkantoor van Friso Bouwgroep in Sneek. Leuk weetje: Friso heeft gekozen voor o.a. Palmberg Crew zit-sta bureaus en dat in combinatie met dynamische zit-sta krukken en bureaustoelen van Bèta. De in Nederland geproduceerde Bèta Be Brave 200 bureaustoelen zijn duurzaam, want ze bestaan voor 58% uit gerecycled materiaal. En ook leuk om te weten: voor iedere verkochte bureaustoel doneert Bèta €2,50 aan de Alzheimer stichting.

LUDEMA BESTRATINGEN AL TIEN JAAR TUINVAKMAN Ludema Bestratingen uit Dokkum bestaat tien jaar. Wat op 1 juli 2010 begon als eenmanszaak van Hans Ludema, is een decennium later een volwaardig bedrijf dat goed bekendstaat in de regio. Een enthousiast team van vakmensen staat elke dag te popelen om een nieuwe uitdaging aan te gaan. Particulieren, bedrijven en overheden kunnen bij Ludema terecht voor ‘alles dat los en vastzit in de tuin’. Denk aan: het leveren en aanleggen van bestrating en terrassen, de aan- en afvoer van zandgrond en grind, het plaatsen van schuttingen en andere erfafscheidingen en drainage en rioleringswerkzaamheden. Ook het aanplanten en onderhouden van groen en gras behoort tot de mogelijkheden.

GROENLEVEN EN VAN DER WIEL: SCHONE ENERGIE VOOR NIJ BEETS De transitie naar duurzame energie dendert maar door in deze provincie. Zo starten GroenLeven en Van der Wiel B.V. binnenkort (of: ze zijn al gestart, op het moment dat u dit leest, red.) met de aanleg van een drijvend zonnepark op de zandwinplas in Nij Beets. Door zandwinplassen en andere binnenwateren te combineren met zonnepanelen wordt de inzet van goede grond of natuur voor duurzame energie vermeden. Dit sluit aan bij de filosofie van GroenLeven en de betrokken partijen. Wat voor Van Der Wiel in 2017 als idee begon staat nu aan de vooravond van realisatie. Met het beschikbaar stellen van de zandwinplas voor duurzame energie wil Van Der Wiel een bijdrage leveren aan de energietransitie. “De aanleg van een drijvend zonnepark bij de zandwinplas is een grote stap naar het verduurzamen van de energie in Nij Beets. Met dit zonnepark zetten we weer een goede stap in onze gemeentelijke ambitie om in 2035 energieneutraal te zijn”, geeft wethouder Rob Jonkman van Gemeente Opsterland aan. Ook wethouder Anko Postma is zeer te spreken over het project: “Het zonnepark is ook een prachtig voorbeeld van een initiatief dat met inbreng van eigen inwoners/dorp tot stand is gekomen. Plaatselijk Belang, doarpscoöperatie Krigel en provinsje Fryslân hebben hierin een belangrijke rol gespeeld. Veel waardering voor hun inzet bij dit initiatief van GroenLeven en Van Der Wiel”.

Alle werkzaamheden worden in eigen beheer uitgevoerd, met eigen moderne machines en transportmogelijkheden.

PFAS-grond Ludema mag nu ook PFAS-grond opslaan en verwerken. Het team verzorgt het keuren, afvoeren en hergebruiken van grond. De aanleg van een tuin is in goede handen bij Ludema Bestratingen. Het ontzorgen van de klant is van groot belang. Hans: “Ons motto is niet voor niets: wij maken uw droomtuin werkelijkheid!”

Het zonnepark zal bestaan uit 33.000 zonnepanelen. De zonnepanelen hebben een vermogen van 13,6 megawatt. Dit staat gelijk aan groene stroom voor zo’n 4.000 huishoudens. De voorbereidingen voor de aanleg zijn inmiddels gestart. Naar verwachting zal het drijvende zonnepark eind juli gereed zijn.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

in control

â&#x20AC;Śvoor effectieve bijeenkomsten op een bijzondere trainingslocatie

Wij zijn Lievense!

- 39 hotelkamers - 10 conferentiezalen - centraal in noord-nederland Vanaf 1 september 2018 heten wij niet meer LievenseCSO of Bartels. Voortaan zijn wij Lievense! Een multidisciplinair advies- en ingenieursbureau op gebied van bouw, infra, water en milieu. Dagelijks staan onze 300 medewerkers van 10 locaties, waaronder vanuit Leeuwarden, voor je klaar.

BOUW

INFRA

MILIEU

WATER

lievense.com

Gaat u rustig zslapen, terwijl wij waken!

Fashion in Fryslân samenwerking met YKK Nederland (net als Roosenstein Wolke ook uit Sneek) zijn alle ritsen voor deze collectie duurzaam geproduceerd. De ritsen worden gemaakt van gerecyclede PET-flessen, waarbij één PET-fles gelijk staat aan 3 tot 6 ritsen voor RW. Naast de internationale samenwerking waar het bedrijf bij betrokken is, wordt toch ook bewust de keuze gemaakt om veel samen te werken met ateliers die op korte afstand zitten en duurzaam produceren. Wat RW betreft dient dit niet alleen een praktisch duurzaamheidsdoel (minder kilometers), maar is het ook een statement. www.roosensteinwolke.com

Onlangs maakte designerhuis Gucci bekend dat zij de seizoenen loslaten en zich willen richten op de kwaliteit van de producten in plaats van elkaar steeds sneller opvolgende collecties. Grappig, want exact diezelfde stap heeft het Friese merk Roosenstein Wolke (RW) van Lieseth Roosenstein en haar zoon Hessel van der Laan, ruim anderhalf jaar eerder al gemaakt. Hierdoor is het merk erin geslaagd om voor 2020 een volledig duurzame collectie te ontwikkelen in samenwerking met ateliers in België, Roemenië, Duitsland en Portugal. Deze collectie is opgebouwd volgens het ‘tevergreen’ concept. De kleding van Roosenstein Wolke is tijdloos en zal voor meerdere jaren in de collectie blijven. Duurzaamheid staat bij het merk voorop. Zo is de gehele collectie gemaakt van 100% organisch katoen. Dit katoen is afkomstig van de Trifitrofa spinnerij uit Trofa, Portugal. Het garen wordt lokaal gesponnen en verwerkt in de kleding. Bij regulier katoen is het excessieve watergebruik een groot probleem. Met organisch katoen wordt dit gereduceerd met 91%. Bovendien worden er geen schadelijke chemicaliën en pesticiden gebruikt tijdens de productie, waardoor de kleding hypoallergeen is. Niet alleen het materiaal is wat deze collectie duurzaam maakt. In

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

NULLAST Periodieke keuringen volgens Nen-normen van: - Elektrische gereedschappen NEN 3140 - Trappen en ladders NEN 2484 - Rolsteigers NEN 2718 Reparatie en onderhoud van - elektrische gereedschappen - tuinmachines

• Bestemmingsplannen

Kalibratie, onderhoud en reparatie van lasers

• Omgevingsvergunningen

Wytze Veenstra

• Ruimtelijke ordening

Houtdraaiersstraat 6b 8601 VG Sneek info@nullast.nl 0515 - 42 69 23 06 - 10 07 32 52

Van Sytzamawei 2,9114 RW Driezum T. 06-23949836, info@joukedantuma.nl

www.joukedantuma.nl

W W W. N U L L A S T. N L

www.scholma.nl

www.veeew.com

van Scholma De Veeew App brengt de wereld van DRUKWERK op een perfecte manier samen met de digitale wereld • geeft extra beleving aan brochures • geeft een gezicht aan statische informatie • geeft registratie van bezoekersgedrag

Download de

app en scan deze pagina

Veeew biedt extra mogelijkheden voor uw marketing en communicatie Zie www.veeew.com of bel 050-3013636 en vraag naar de mogelijkheden

OAN TAFEL:

STREEKPRODUCTEN EN DUURZAAMHEID IN WARGA Hij is er nog niet zo lang, maar zit al helemaal in zijn rol: Sybrand Buma, burgemeester van Leeuwarden. Onlangs opende hij in Warga een bijzonder bedrijf: restaurant Oan Tafel van topkok Geert-Jan Vaartjes, gastvrouw Aaltsje de Boer en ondernemer Hylke Tholen. Bij de opening werd een verrassingsmenu met smaken van over de hele wereld geserveerd, zoals filet Americain van Friese waterbuffel met gerookte buffelyoghurt en op Koreaanse wijze bereide kip in karnemelk. ‘Van paling uit het Pikmeer tot Vietnamese pannenkoekjes, een menu bij Oan Tafel is een culinaire wereldreis’, aldus het bedrijf.

HOE VERDUURZAAM IK MIJN PAND?

Bij Oan Tafel wordt overigens gekookt op duurzame en bewuste wijze, met zoveel mogelijk gebruik van lokale seizoensproducten en volgens het ‘no waste’ beginsel. Zo worden bijvoorbeeld de oestersaus en vissaus zelf gemaakt van oesters en makreel uit de Noordzee. Maar ook van iets eenvoudigs als diverse soorten onkruid weten de chefs iets verrassends te maken. Niet alleen van voedsel wordt verspilling tegengegaan, ook in het interieur zie je veel hergebruikte materialen terug. ‘Er wordt gewerkt met het 80/20 principe. Dit betekent dat 80 procent van wat wordt geserveerd van streekproducten komt, en 20 procent uit de rest van de wereld’, aldus een persbericht.

Wil jij je medewerkers bijscholen op duurzaamheidsgebied? Of wil jij jouw pand verduurzamen, maar heb je geen idee waar te beginnen? ROC Friese Poort Bedrijfsopleidingen start met een praktische, interactieve training. Ontdek zelf welke maatregelen je kunt treffen om je eigen pand of woning te verduurzamen. Na de training heb je een duurzaam plan voor je pand en weet je welke duurzame stappen er mogelijk zijn. Met de energierekening van je pand als vertrekpunt ontdek je welke investeringen nodig zijn om energie te besparen. Je maakt kennis met ruim 20 duurzame technieken en stelt zelf de energiemix samen voor je pand. De training vindt plaats in het Duurzaam Doen Huis van ROC Friese Poort Centrum Duurzaam in Leeuwarden.

Door de Coronacrisis was Gert-Jan Vaartjes niet bij de opening. Hij was met zijn gezin in centraal Vietnam, waar hij executive chef van Anantara in Hoi An is. Volgens Oan Tafel zal hij zodra het kan komen overvliegen om checfkok ‘Tom’ tijdelijk bij te staan in de keuken.

De training duurt 3 uren en kost € 109,00 p.p. De training kan ook incompany en op maat verzorgd worden. Meer informatie en aanmelden via www.rocfriesepoort.nl/verduurzamen.

FILM PROMOOT WERKEN IN DE BOUW De regionale campagne ‘De Bouw iets voor jou!’ heeft op 9 juni 2020 de film ‘Mijn werk in de bouw’ online gezet. In de film, geproduceerd door NARVICmedia, komen drie jongeren aan het woord, die al enkele jaren werken in de Friese bouwsector. Jorrit (bouwbedrijf Lont), Niels (Joost Visser infra) en Alwin (Bouwbedrijf Bakker) vertellen in de film wat werken in de bouw voor hun aantrekkelijk maakt. Ook gaan de hoofdpersonen kort in op de Coronapandemie en wat dit voor hun werk betekent. “De bouwsector wil landelijk en ook regionaal meer jongeren inspireren om een bouwopleiding te kiezen”, aldus Tineke de Groot, die de regionale campagne beheert. “En jongeren bereik je vooral mét jongeren. We hebben daarom de afgelopen jaren meerdere films gepubliceerd waarin we jongeren laten vertellen over hun ervaringen. Dat is enorm goed aangeslagen, waarbij we ook uit ons landelijke netwerk veel complimenten kregen. Diverse Friese bouwbedrijven hebben hier hun medewerking aan verleend. Niet om zichzelf te profileren, maar om de sector bij jongeren op het netvlies te krijgen. Met deze recente film ‘Mijn werk in de bouw’ hebben we opnieuw willen tonen hoe divers en afwisselend de bouwsector is.” De film is te zien op diverse social media van ‘De bouw iets voor jou’ en uiteraard op die van Ondernemend Friesland. Verdere informatie: https:// debouwietsvoorjou.nl/

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

Keuze voor het leven

DOUWE PLOEG FinanciëLE PLANNING 2.0 Gecertificeerd financieel planners

Douwe Ploeg FFP Kersehôf 15 9041 GC Berltsum

T (0518) 842 190 | 0621 578 628 E douwe@douweploeg-fp.nl I www.douweploeg-fp.nl

Al ruim 100 jaar de veelzijdige aannemer uit Eastermar...

Grote Hornstweg 19-D, 9261 VW Eastermar telefoon: 0512 - 47 13 00 www.bouwbedrijfswart.nl swart@bouwbedrijfswart.nl

Online ondernemers eindelijk weer offline bij elkaar in Sneek

“HEERLIJK OM LIVE TE NETWERKEN! EEN SUPER INSPIREREND EVENT VAN COOBLY!”

Foto: Coobly

SNEEK – Zo’n zestig online ondernemers uit heel Nederland kwamen afgelopen woensdag 1 juli samen in Lokaal 55 te Sneek, op het jaarlijkse Coobly-event, van onderneemster Corien Oenema. Een van de aanwezigen, online marketeer Wikje de Roos: “Het was een super inspirerend event!”

van Coobly, spraken ook Wikje de Roos en William Meister over hun reis als ondernemer. De Roos: “Het was heerlijk om elkaar eindelijk na de intelligente lockdown weer live te ontmoeten en te netwerken!”

Masterminds Corien Oenema, CEO van Coobly, organiseert elk jaar een ‘offline event’ waar online ondernemers elkaar live kunnen ontmoeten. “Hoewel het heel fijn is om online te ondernemen, en er zeker van te zijn dat jouw bedrijf door kan blijven gaan, gaat er niets boven elkaar in levende lijve te ontmoeten.” De afgelopen maanden hebben veel bedrijven het zwaar gehad, met de intelligente lockdown. “Online ondernemers hebben weliswaar een voorsprong op ondernemers die helemaal offline werken; maar hoe dan ook schept live contact en elkaar ontmoeten, sneller een band.”

Tot slot waren er masterminds, waarin deelnemers in kleine groepen en op gepaste afstand van elkaar hun pitch konden aanscherpen en feedback kregen. De winnaars van de masterminds kregen managementboeken, waaronder de recent verschenen ondernemersboeken Online Invloed en Ondernemen in Crisistijd. Oenema kijkt terug op een geslaagd event: “Ik ben dik tevreden. We hebben hartverwarmende reacties gehad en kijken uit naar volgend jaar!”

Goed geventileerd “Het moment dat we weer wisten dat we elkaar weer mochten ontmoeten, hebben we meteen ons event weten te organiseren. En Lokaal 55 heeft ons een prachtige ruimte geboden, die zeer goed geventileerd was. De hele dag hebben de deuren wagenwijd open gestaan.” Bij binnenkomst vroeg de organisatie iedere deelnemer of hij of zij gezond en koortsvrij was en stond er ontsmettingsmiddel. “Natuurlijk wil iedereen de hygiëneregels in acht blijven houden.”

Inspirerende sprekers Na een warm welkom door dagvoorzitter Annemarie Bruning, volgde een dag vol inspiratie, waarin deelnemers hun bedrijf onder de loep namen. Oenema loodste via haar persoonlijke ondernemersverhaal alle aanwezigen met prikkelende vragen de dag door. “Het waren leuke, praktische oefeningen en het heeft me aan het denken gezet, hoe ik mijzelf als kennisprofessional nog beter kan profileren”, vertelt Denise Theunissen. Naast de speech van de CEO

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

Foto: Coobly

OF 2020-03

Stienstra & van der Wal B.V. Stienstra en Van der Wal is een aannemingsbedrijf, gespecialiseerd in Waterbouw werken. Het bedrijf heeft vooral in de drie noordelijke provincies bekendheid opgebouwd met degelijk en vakkundig uitgevoerde werken, onder andere in opdracht van provincies, gemeenten en waterschappen. Daarnaast weten ook vele aannemers de kwaliteiten van Stienstra & Van der Wal op juiste waarde in te schatten.

Walbeschoeiingen Steigers en vlonders Trailerhellingen Houten bruggen Remmingswerken

ROGMOLEWEI 6, IJLST TEL.: 0515 - 533 243 INFO@STIENSTRA-VANDERWAL.NL

KoHN 415.indd 2

16-03-20 15:12

Medewerkers zijn het grootste kapitaal bij Stinstra BV Als directeur van Stinstra BV is Erik-Jan Wijnstra oprecht trots op de projecten die dit bedrijf uitvoert. Nรณg trotser is hij op de mensen die het werk doen; aan hen heeft het Leeuwarder bedrijf zijn wapenfeiten te danken.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

Als Erik-Jan Wijnstra iemand inspirerend vindt, dan is het wel trainer Henk de Jong. Een teamplayer, een mensenmens; zo ziet Wijnstra hem. Een gevalletje ‘ it takes one to know one’, blijkt gaandeweg het gesprek. Vraag hem waar hij trots op is en hij noemt als eerste zijn collega’s die er vol voor gaan.

Uit de schaduw In zekere zin is het ook vanwege de medewerkers dat Wijnstra tien jaar geleden besloot om voor Stinstra te gaan werken. Het bedrijf is 26 jaar geleden door Karel Stinstra opgericht als onderaannemer van Metaflex. Met zijn zoon Marcel werkte hij vanuit een ruimte achter een supermarkt in Deinum. De zaken gingen goed, Stinstra BV groeide flink

OF 2020-03

en verhuisde in 2002 naar de huidige locatie in Leeuwarden. “Ik woonde in Deinum en kende veel medewerkers van Stinstra”, aldus Wijnstra. ”Tijdens de economische crisis van tien jaar geleden kwam ik in contact met Karel en Marcel. Ik werkte op dat moment voor KPN in Den Haag. Maar ik ben daar toen snel gestopt en ging aan de slag bij Stinstra, als directeur. Ik voelde me betrokken bij de mensen die hier werken.” Het Stinstra-team heeft vervolgens de schouders eronder gezet om ‘uit de schaduw’ te komen. “Projecten die we voorheen uitvoerden voor Metaflex zijn we zelf gaan doen. Dat heeft een stijgende lijn opgeleverd.”

Hogere kwaliteit Stinstra bestaat uit twee takken. De eerste tak is Stinstra BV, gespecialiseerd in aluminiumen kunststof kozijnen. “Jan Sjoerd Herder stuurt hier een team van vakmensen aan. We werken veel met aannemers uit de wijde regio en voor particulieren. De afgelopen tien jaar hebben we sterk ingezet op kwaliteit. Hörman garagedeuren, Profel en K-Vision kozijnen; we hebben alleen maar A-merken in ons assortiment. We hebben een grote showroom waar mensen ons aanbod kunnen zien.” De tweede tak is Stinstra Projecten, koel- en vriesbouw voor de voedingsindustrie. Deze tak werkt onder andere voor bedrijven als

Erik-Jan Wijnstra Leeftijd: 46 Geboorteplaats: Boksum Woonplaats: Marsum Hobby’s: Friese paarden, Terschelling bezoeken, voorzitter omnivereniging SF Deinum Burgerlijke staat: Getrouwd, drie dochters

Cloetta, Heiploeg en Friesland Campina. “Ronnie Overbeek stuurt op onze vestiging Borculo het team aan. We werken in binnenen buitenland voor onze opdrachtgevers. Onze jongens gaan naar landen als Amerika, Afrika, Australië, India en Denemarken om daar projecten uit te voeren. Karel is inmiddels al een tijdje met pensioen, maar voor buitenlandse klussen kunnen we ook hem altijd nog inschakelen.”

en gevelbekleding gerealiseerd. En nu zijn we onder andere bezig met nieuwbouw van appartementen op de Fenixlocatie aan het Valeriuskwartier in Leeuwarden. Fabiton, een bedrijf waarvan Herman de Vries en ik eigenaar zijn, levert en monteert het prefab casco. Vanuit Stinstra leveren en plaatsen we de aluminium kozijnen. Ook weer een geweldig project. Dit geeft onze reikwijdte wel aan.”

Solide team

Dat bedrijven graag Stinstra inschakelen, is volgens Wijnstra te danken aan de mentaliteit van het bedrijf. De mensen die er werken zijn kundig maar nuchter. Ze komen afspraken na, denken mee en verzorgen het complete pakket tot en met de montage

Sommige projecten springen er voor Wijnstra uit. “We hebben Koel- en Vrieshuis Lintelo gerealiseerd, een heel groot project”, noemt Wijnstra als voorbeeld. “Voor Voetzorg Leeuwarden hebben we aluminium kozijnen

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

aan toe. Het verloop is bij Stinstra minimaal, de medewerkers vormen een solide team. “Momenteel zoeken we wel een calculator. En we hebben altijd ruimte voor vakmensen, zoals timmermannen en koel-vriesmonteurs.”

Juiste plek Sinds enkele maanden heeft Wijnstra het bedrijf volledig overgenomen van de Stinstra’s. Hoe ondernemend hij ook is, ambities om nog ergens anders aan de slag te gaan heeft hij niet. Hij is hier helemaal op zijn plek. En dan gaat het werk soms ook gepaard met leuke bijkomstigheden. Een fonkeling in zijn ogen: “Henk de Jong heeft eerder dit jaar meegewerkt aan een tv-reclame voor ons. Dat was geweldig leuk!”

OF 2020-03

Provincie: vijf miljoen voor ‘Vitamine O’-injectie Friese economie

Sander de Rouwe: ‘ Op de lange termijn winnen de optimisten’ “Ik heb me er wel af en toe rot om gevoeld”, zegt gedeputeerde Sander de Rouwe, die voor de provincie Fryslân de economische portefeuille beheert. “Het was nog maar maart. Corona klopte wel aan onze Nederlandse deuren, maar de werkelijke reikwijdte van dit monster was nog niet duidelijk. De twaalf gedeputeerden zouden in Limburg bijeenkomen voor een belangrijk overleg. Ik heb het afgezegd. Gewoon omdat ik voelde dat niet veilig was. En ik wist dat ik een extreem drukke periode tegemoet ging, waarbij ziek worden geen optie zou zijn. Het voelde dubbel; zo’n rigoureuze stap. Te radicaal misschien? Later hoorde ik dat er twee mensen ziek zijn geworden, vermoedelijk bij die bijeenkomst.”

De Rouwe is achteraf blij dat hij zijn intuïtie heeft gevolgd. Want slechts enkele weken later zat Nederland in een diepe crisis. Vooral voor veel ondernemers een periode van stress en tegenslag, waarbij ook op regionaal niveau veel van de overheid wordt verwacht. Vanaf zijn zolderkamer in Bolsward licht de bestuurder toe wat de provincie doet om de pijn voor ondernemers te verzachten. Over noodverbandjes en “vitamine O”. ‘Tegenspoed legt het karakter bloot, voorspoed bedekt het’, zo stelde de Romeinse dichter Horatius ooit. Daarvan

OF 2020-03

uitgaande kun je stellen dat het Coronatijdperk waar we pardoes in zijn beland nog veel gaat onthullen de komende tijd. We krijgen ineens allemaal een spiegel voorgehouden. Hoe ga je om met extreme omstandigheden? Wat De Rouwe betreft: proactief, dat is duidelijk. “Het is typerend voor deze provincie dat we bij een crisis vaak later dan elders in Nederland de klap krijgen, maar we klimmen er doorgaans ook wat later weer uit”, aldus de bestuurder. “Wij hebben als provinciebestuur de koppen bij elkaar gestoken en gezegd: laten we zorgen dat we er dit keer wel zoals gebruikelijk als

laatste indonderen, maar als eerste ook weer uitkruipen. Daar werken we dan ook aan met concrete acties.” Die acties vanuit de regionale overheid zijn grofweg te verdelen in twee grote aanvalsgolven: direct na de uitbraak van de crisis kwam de provincie met een reeks van ongeveer twintig maatregelen, die veelal het karakter hadden van tijdelijke noodverbandjes. En recent deed de provincie er een flinke schep bovenop, door vijf miljoen te investeren in de economie.

Coronacrisis: aanpak provincie in vogelvlucht Sinds de uitbraak van de crisis kwam het provinciebestuur met ongeveer twintig maatregelen. In de eerste fase was veel erop gericht om ondernemers direct hulp te kunnen bieden en soms ook: liquiditeit. In de tweede fase wordt 5 miljoen geïnvesteerd vanuit het enkele jaren geleden gecreëerde noodfonds ‘onvoorziene ontwikkelingen.’ Voor alle regelingen en nog meer informatie: YnBusiness: Telefoon: 058 760 0500 Website: www.ynBusiness.nl

Huisarts van het MKB “Die eerste golf van maatregelen waren inderdaad vooral noodverbandjes”, stelt De Rouwe. “De rijksoverheid heeft tal van financiële regelingen ingesteld (zie voor meer informatie het kader, red.); wij hebben daar een pakket van zo’n twintig maatregelen aan toegevoegd. Van een besluit om de betaaltermijn van Provincie Fryslân van 21 dagen te verkorten naar 7 dagen, tot vouchers voor bedrijfsontwikkeling en omscholing. Ook rente op leningen van de Friese Ontwikkelingsmaatschappij kon later worden betaald dan gebruikelijk en via het provinciale ondernemersbureau Ynbusiness werd in no time eerstelijnshulp geboden aan ondernemers in nood. De Rouwe: “Ik ben zó blij dat we enkele jaren geleden Ynbusiness in de benen hebben geholpen. Door het verdwijnen van de KvK uit Leeuwarden en het sluiten van veel bankfilialen in de regio was de huisarts van het MKB als het ware uit het straatbeeld verdwenen. Zo’n eerste buddy waar je mee praat wanneer je je ergens zorgen over maakt. Met Ynbusiness hebben we dat destijds teruggebracht en

daar plukken we nu de vruchten van. Het bureau structureert nu vrijwel alle informatie rondom de Coronacrisis en landelijke en regionale noodmaatregelen richting Friese ondernemers.”

Potje ‘optimisme en hoop’ Er zijn overigens nog méér vruchten die geplukt kunnen worden. Zo is daar het provinciale potje ‘onvoorziene ontwikkelingen’, waar maar liefst twintig miljoen euro in zit. Daar wordt nu een bedrag van vijf miljoen uitgehaald voor een tweede aanval op de Coronacrisis. En ‘aanval’ is een goed woord, want als het aan De Rouwe ligt is dit geen defensief potje, maar een budget ‘voor optimisme en hoop’. Daarbij geeft de provincie duidelijk de contouren aan, maar wordt een gedetailleerde uitwerking aan de ondernemer overgelaten. “Wij weten wel welke kant het op moet: een circulaire samenleving, waar innovatie en duurzaamheid voorop staat, maar waar we ook streven naar brede welvaart. Daarmee bedoel ik: een samenleving waar iederéén

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

profiteert, nu maar zeker ook in de toekomst. En waarbij we dus ook een omgeving creëren waarin mensen gelukkig kunnen zijn.”

Verbeelding Aan concrete voorbeelden van hoe dat dan uitgewerkt zou moeten worden waagt De Rouwe zich niet. Dat is ook niet zijn taak, aldus de gedeputeerde. “Wij hebben dit geld uit de samenleving vrijgemaakt voor vernieuwing en elan, maar het is aan de ondernemer om het in te koppen. Dat vind ik overigens ook een rol die een ondernemer, méér dan wie ook kan invullen. Een ondernemer is in mijn definitie de man of vrouw met verbeeldingskracht en optimisme. We staan met z’n allen voor een enorme berg en het zijn vooral de ondernemers die met hun verbeelding zien wat er aan de andere kant kan gebeuren. Zij hebben het vermogen om te dromen, maar vaak ook de visie en het lef om kansen te zien en concrete plannen te maken. Daar hoort uiteraard een gezond optimisme bij. En daar sta ik als bestuurder vierkant achter. Daarom willen we juist dát elan ondersteunen. Op de lange termijn winnen de optimisten het altijd.”

OF 2020-03

LASconsult werkt! Voor de Staal-, RVS- en Aluminium verwerkende bedrijven in Noord-Nederland.  NIL erkende opleider voor de opleidingen s-MLT, IWT en IWI.  Hobéon SKO erkende NDO opleider voor VT-w2 en VT-2  Werkzaam in de sectoren Maritiem, Constructie, Up- en down stream, Civiel, TV & entertainment, Defensie, Machinebouw, Tank- en apparatenbouw. Kom eens langs! Aan De Ynfeart 7-211 te Heerenveen De Ynfeart 7-211 ind.‘Kanaal’ | 8447 GM Heerenveen T. 06-46253145 | degroot@LASconsult.nl

www.LASconsult.nl

IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrmIdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFr IdF IdF IdF Id Id

IF IF YOU IF YOU IFYOU IF WANT YOU IFYOU WANT IF YOU WANT WANT YOU IF GOOD WANT WANT GOOD YOU IFWANT GOOD GOOD YOU IFGOOD WANT LIGHT IFGOOD YOU LIGHT YOU WANT GOOD LIGHT LIGHT WANT GOOD LIGHT WANT LIGHT GOOD LIGHT GOOD LIGHT GOOD IF LIGHT YOU IF YOU LIGHT IFLIGHT WANT YOU IFWANT IFYOU IF YOU IF WANT GOOD YOU IF YOU WANT IF GOOD YOU WANT YOU WANT IF GOOD WANT LIGHT YOU WANT IF GOOD WANT GOOD LIGHT YOU GOOD IFWANT GOOD LIGHT YOU IF GOOD WANT IF GOOD LIGHT YOU LIGHT IF YOU IF WANT LIGHT GOOD YOU LIGHT IF YOU WANT IF GOOD LIGHT YOU WANT LIGHT YOU WANT GOO WAN LIG W GW G L

IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU

IF YOU IF YOU

IF YOU IF YOU IIF FY YO OU U IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU IF YOU

HT LIG D HT LIG D HT LIGHT D LIGHT D LIGH T D LIGHT D LIGH T D LIG D G HT LI D HT LIG D G HT LI D

G N G N GTOTN GN G GG GG G G GTOTN GN G TO TO T O OTO OTO O OTO OTO ANTANTO A OTO AAON AAO ATN AON AON AON AN AN AON AAO W W W WW WW WW W W W WW WW WW

HT LIGHT D LIG D HT LIG D G HT LI D HT LIGHT D LIGH T D LIGHT G HT D LIG D LIGHT D LI D LIGHT D

GN G GG G G GTON GTOTG TAO TN TO TO TAN O O O OO N N OG O OO O OG OO ANATNATANO AN ATO AO A AON W W WW WW W W W WW

IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFrm IdFr IdFr IdF Id Id I www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.nl www.idfrm.n www.idfr www.id www. www ww Een lichtadvies nodig of uw bestaande verlichting vervangen voor duurzame ledverlichting? Mail naar info@idfrm.nl of bel 058-2158705

Veel clubs lopen risico op claims Friesland heeft een rijk verenigingsleven. Denk aan sport, muziek, toneel. Maar uiteraard zijn er ook nog tal van andere stichtingen en verenigingen, waarbinnen mensen samen iets doen. En waar bestuurders veel tijd in steken. Goed om te weten: wanneer er zaken fout gaan kúnnen deze bestuurders aansprakelijk worden gesteld. Wie is aansprakelijk?

Aansprakelijkheid en letselschade

Een stichting of vereniging is een rechtspersoon. Zij draagt zelfstandig rechten en verplichtingen. Als een stichting of vereniging aansprakelijk wordt gesteld, is in beginsel alleen de rechtspersoon aansprakelijk. Dit geldt eveneens in geval van een faillissement. Dan gaat alleen de rechtspersoon failliet en niet haar bestuurders.

In onze letselschadepraktijk zien we steeds vaker dat bestuurders van een vereniging of stichting die werken met vrijwilligers hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld als er iets met deze vrijwilligers gebeurt.

Aansprakelijkheid bestuurders Bestuurders van een stichting of vereniging zijn in beginsel niet aansprakelijk voor gedragingen van de stichting of vereniging. Slechts indien er sprake is van kennelijk onbehoorlijk bestuur, kunnen de bestuurders naast de rechtspersoon ook aansprakelijk zijn. Hiervan kan sprake zijn als de bestuurders bijvoorbeeld de uit de statuten voortvloeiende verplichtingen niet zijn nagekomen of wanneer zij bewust hebben aangestuurd op een faillissement. In toenemende mate komt het voor dat bestuurders van een rechtspersoon aansprakelijk gesteld worden. Bij een stichting of vereniging in de non-profit sector is de op de bestuurders liggende bewijslast om aan te tonen dat geen sprake is van onbehoorlijk bestuur minder zwaar dan bij vennootschappen met een winstoogmerk. Dit geldt voornamelijk als een bestuur wordt gevormd door vrijwilligers.

Daarbij constateren wij dat veel verenigingen en stichtingen voor een dergelijke aansprakelijkheid helemaal niet verzekerd zijn. Dat kan in extreme gevallen betekenen dat een bestuurder van een vereniging of stichting zijn of haar privégelden dient aan te wenden om een claim op de vereniging of stichting te voldoen. In een kwestie die enkele jaren speelde bij het Gerechtshof te Arnhem werd geoordeeld dat een vrijwilligster van een dierenasiel, die gewond raakte tijdens de uitoefening van haar werkzaamheden, werd aangemerkt als werkneemster. En daardoor komt zo’n voorval in een heel ander juridisch daglicht te staan. Als werkgever zijn de verantwoordelijkheden namelijk aanzienlijk zwaarder.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

???

De clubbestuurders moeten op zo’n moment kunnen aantonen dat zij alles in het werk hebben gesteld om een veilige “werk”situatie te creëren. Bij een onderneming wordt streng toezicht gehouden op naleving van de veiligheidsregels. Bij een vereniging en stichting is hier geen sprake van. Voormelde uitspraak kan grote gevolgen hebben voor veel bestuurders van verschillende clubs. Stel je voor dat een vrijwilliger tijdens het klussen voor de club van een steiger valt en een dwarsleasie oploopt. De schade kan in dat geval oplopen tot een miljoen euro. Wij raden u dan ook dringend aan om na te gaan of de aansprakelijkheidsverzekering dit werkgeversrisico dekt. Met een geringe aanpassing in de aansprakelijkheidsverzekering kan dit gerealiseerd worden en kunnen de bestuurders van uw club zich met een gerust hart richten op hun bestuurstaken. Bij de letselschade binnen uw onderneming, stichting of vereniging is het belangrijk om bijgestaan te worden door een ervaren aansprakelijkheidsrecht en letselschadeadvocaat. Mr. Jacqueline Brouwer is u graag van dienst en kan u vrijblijvend adviseren over uw mogelijkheden. Mr. Jacqueline Brouwer van Brouwer Advocatuur is gevestigd in Bolsward.

OF 2020-03

Het hoogtepunt van….

‘ Ik besloot mijn eigen werkgeluk ruimte te geven’ OF bestaat dertig jaar. Een klein momentje van reflectie. Maar, een veel groter moment om vooral ook de Friese ondernemers te vragen: kijk even met ons terug. Wat was joúw absolute hoogtepunt de afgelopen jaren? En: waar wil je naar toe, in de toekomst? In deze editie: Annemieke Mintjes van Mintjes &Co.

Noot voor de lezer: ten tijde van de productie

Hoe is het de afgelopen jaren gegaan?

En de grootste teleurstelling?

van dit verhaal en ten tijde van het ter perse gaan

Ik ontwikkelde mij van allround communicatie-

De zichtbaarheid van zelfstandigen, en vooral ook

van deze editie kon geen actuele update worden

expert tot inspirator en facilitator op het

vrouwen, bij discussies, brainstormsessies en in

meegenomen van de Coronacrisis. Dat is in dit

gebied van wendbaar werken en werkgeluk. De

denktanks over trends en ontwikkelingen binnen

verhaal dan ook buiten beschouwing gelaten.

samenwerking met HR-collega Martha Buning

de provincie. Ondanks de grote kennis, creativiteit

Voor actuele berichten hierover kan de lezer vooral

gaf mijn ontwikkeling een extra boost. Zó, dat

en innovatiekracht die zij hebben, zijn vrouwen

terecht op www.of.nl

we nu voorlopers zijn in ons werkgebied, beiden

hier veel minder zichtbaar.

zelfstandig, en samen nog waardevoller, sterker en Wanneer ben je met je bedrijf begonnen?

Maak deze zin in enkele woorden af:

sneller.

‘Binnen vijf jaar wil ik’….

1 januari 2003. Wat beschouw jij als hét absolute hoogtepunt in je

Samen met mijn collega onder de naam

Waarom die keuze?

bestaan als ondernemer?

Gelukwerkt.frl hét aanspreekpunt in Friesland zijn

Na een aantal boeiende avonturen bij bureaus

Mijn ondernemerschap is een aaneenschakeling van

op het gebied van werkgeluk en wendbaar en

en binnen organisaties besloot ik mijn eigen

bijzondere momenten. Als het er echt één moet zijn,

innovatief werken.

werkgeluk ruimte te geven en als zelfstandige aan

dan is het mijn recente studiereis naar Bhutan, het

de slag te gaan.

land van het Bruto Nationaal Geluk, onder leiding van Leo Bormans.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

Annemieke Mintjes Mintjes & Co

OF 2020-03

Projectengineering Castelein in Burgum werd circa dertig jaar geleden opgericht in Tietjerk door Henk Castelein. Een breed constructief bureau dat zich in de loop der jaren ontwikkelde tot expert op het gebied van houtconstructies, staalconstructies, betonconstructies, funderingstechnieken en aardbevingsbestendig bouwen. Daarnaast heeft Castelein expertise op het gebied van onderzoek naar bouwgebreken, brandveiligheid en wateraccumulatie. Gosse Dijkstra (40) is zeventien jaar in dienst bij Castelein en heeft de ontwikkeling van het bureau in Burgum van dichtbij meegemaakt.

Gosse Dijkstra van Projectengineering Castelein:

‘Wij zorgen ervoor dat gebouwen blijven staan’ “Toen Henk Castelein de pensioengerechtigde leeftijd bereikte, werd het bureau overgenomen door twee investeerders. Wij werken er anno 2020 met zes mensen in een platte organisatie waar geen hiërarchische niveaus bestaan. We doen het dus samen.”

OF 2020-03

Geef eens een toelichting op het begrip ‘projectengineering’. “Projectengineering behelst alle constructieve en aanpalende werkzaamheden in hout, staal en steen. Met andere woorden: hoe maak je een gebouw dat blijft staan. Dat het balkon blijft hangen, dat het aardbevingsbestendig is, wat momenteel vooral in de regio Noord

relevant is, dat het dak niet bezwijkt als er een zware last aan sneeuw op komt te liggen, of -en dat is tegenwoordig heel actueel- hoe het een flinke last aan zonnepanelen kan torsen.”

Welke criteria worden daarbij gebruikt? “Er bestaan sinds 2012 overkoepelende Eurocodes, 40 à 50 boeken waarin alle normen

Gosse Dijkstra Leeftijd: 40 jaar Woonplaats: Feanwâlden Beroep: constructeur Huwelijkse staat: getrouwd, vier jongens Focus: “Ik focus mij op het bedenken van praktische, constructieve en uitvoerbare oplossingen. Ook vind ik plezier en gezelligheid belangrijk voor het team.” Karaktereigenschappen: no-nonsense, handson mentaliteit, geen bombarie

en criteria staan vermeld die in Europees verband door de sector zijn afgesproken. Voorheen werden daar de Nederlandse normen voor gebruikt. Maar omdat tegenwoordig aanbestedingen openstaan voor internationaal opererende bedrijven, was er behoefte aan uniforme Europese richtlijnen. Uniform, met dien verstande dat elk land daarnaast met een landspecifieke bijlage werkt, waarin de voor dat land geldende aanvullende criteria staan. In Oostenrijk moet je rekening houden met mogelijk hogere belasting van de constructie door sneeuw, terwijl in de landen rond de Middellandse Zee de aardbevingsbestendigheid wat zwaarder telt.”

Waarom zouden opdrachtgevers met jullie in zee moeten gaan? Jouke Dantuma Bedrijf: Dantuma Advies Functie: Eigenaar / Adviseur omgevingsrecht Woonplaats: Driezum Hobby’s: Geschiedenis en vrouwenvoetbal Motto: Tob niet, het komt toch anders!

“Wij zijn een platte organisatie met korte lijntjes en met een breed palet aan disciplines in huis. We zijn ingesteld op maatoplossingen. We doen naast engineering ook het nodige op het gebied van werktuigbouwkunde, zoals bij de bouw van een waterzuiveringsinstallatie. Daarnaast doen we desgevraagd onderzoek naar bouwgebreken, brandveiligheid en wateraccumulatie. De opdrachtgevers zijn zeer divers: particulier, architect, investeringsmaatschappij, instellingen, overheid. Onze visie is om die breedte in

werkzaamheden te handhaven. Momenteel zouden we ons met het kantoor wel helemaal kunnen richten op het aardbevingsbestendig maken van gebouwen in Noord-Nederland, maar dat willen we niet, want juist die breedte is onze kracht.”

Noem eens een ‘leuk’ project? “Op de website van Projectengineering Castelein staat een hele serie projecten waaraan wij ons steentje hebben bijgedragen. Een best wel spraakmakend project was de ontwikkeling van een plaatselijke bierbrouwerij op Vlieland. Deze moest - in het kader van de verbreding van het toerisme op het eiland - een verlengstuk worden van Podium. Daar worden onder meer optredens - en sinds jaren steevast uitverkochte filmweekenden georganiseerd.”

Hebben jullie hinder ondervonden van de Coronapandemie? “Eigenlijk niet noemenswaardig. Qua drukte zeker niet, want al voordat Corona de wereld ‘in brand’ zette, was het hectisch. We zitten momenteel zelfs te springen om nieuwe mensen. Door Corona werden we gedwongen om vanuit huis te werken, hetgeen de communicatie wat minder efficiënt maakte dan normaal, maar echt serieuze problemen hebben we er niet van ondervonden.”

Focus:

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

Notaris Femmy Smink:

â&#x20AC;&#x2DC; Wat niet wordt gezegd is vaak het belangrijkstâ&#x20AC;&#x2122; We chargeren even: een oudere man, dun grijs haar, lichtelijk gebogen houding, uilenbrilletje, gezeten aan een Victoriaans bureau in een stoffige en te donkere werkkamer met stapels muf ruikende papieren en langs de muren van de vloer tot de zolder een boekenkast gevuld met een nooit gebruikte verzameling van wetboeken. Dat is het stereotype beeld van de notaris uit de Dickensiaanse periode en in de beeldvorming van veel mensen is daarin weinig veranderd. Als het aan notaris Femmy Smink uit Sneek ligt komt daar rap verandering in.

2288

OOFF 22002200--0033

Femmy Smink is een zelfbewuste aantrekkelijke jonge vrouw, modisch gekleed, wars van overbodige vakterminologie. Kortom: een wandelend contrast met het hiernaast geschetste beeld. Haar kantoor aan de Oude Koemarkt in Sneek is licht en ruim ingericht.

Mannenwereld “Het notariaat was tot een paar decennia geleden het domein van mannen, maar de vrouwen zijn bezig met een inhaalslag. “Ik wist van jongs af heel goed wat ik wilde. Ik ben geboren in Joure en opgegroeid in Nijland, waar mijn vader Ruurd Smink hoofd van de lagere school was. Ik ben meteen na mijn middelbare school aan de RUG notarieel recht gaan studeren.” Na een aantal jaren praktijkervaring bij kantoren in het westen, begon de vrijheid en de weidsheid van Friesland toch weer te trekken. In 2003 kreeg Femmy Smink, twee jaar daarvoor als notaris beëdigd in Rotterdam, standplaats Sneek. In 2006 begon ze voor zichzelf en in 2015 is haar kantoor verhuisd naar de Oude Koemarkt. Inmiddels werken daar zes mensen.

Luisteren en empathie “Ik ben notaris geworden omdat het mij op het lijf is geschreven. Je staat als notaris

midden in de maatschappij en krijgt een variëteit aan zaken op je bureau. Van de afwikkeling van een erfenis, de verkoop van een kunstcollectie, overdrachten van bedrijven, tot echtscheidingen. Vrouwen hebben daarbij in mijn optiek een streepje voor op mannen, omdat ze doorgaans beter kunnen luisteren - ook non-verbaal - en een hoger empathisch vermogen hebben. Het moet voor mij niet alleen juridisch kloppen, maar vooral ook wat het gevoel betreft. Want het belangrijkste is vaak wat er niet wordt gezegd.”

Notaris in coronatijd Ondanks ‘Corona’ gaat ook op het notariskantoor in Sneek het leven gewoon door. “Alleen de communicatie verloopt op een iets andere manier. Onlangs maakte ik daar nog een prachtig voorbeeld van mee. Twee mensen, die graag wilden dat hun testament werd gepasseerd, maar in verband met Corona onder geen beding naar buiten durfden. Ik kon mijn auto bijna voor hun deur parkeren. De akte heb ik door de brievenbus gedaan en ik had een kopie op mijn stuur liggen. Al bellend, pratend en elkaar aankijkend, met alleen een stuk glas als fysieke afscheiding, hebben we vervolgens het testament doorgenomen. Dat was een heel aparte beleving.”

Femmy Smink Leeftijd: 51 jaar Beroep: notaris // Notariskantoor Ellemers; Oude Koemarkt 79, 8601EJ Sneek Burgerlijke staat: samenwonend met Rombout. Twee kinderen. Zoon Maarten, 19 jaar, begint aan de Hogere Hotelschool in Maastricht. Dochter Liselotte, 22 jaar, studeert notarieel recht aan de Universiteit van Utrecht. Hobby’s: Watersport, genieten van ‘het goede leven’, practical jokes

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

Jouke Dantuma van Dantuma Advies over de nieuwe omgevingswet

Eenvoudiger omgevingsrecht door komst Omgevingswet 30

OF 2020-03

Jouke Dantuma Bedrijf: Dantuma Advies Functie: Eigenaar / Adviseur omgevingsrecht Woonplaats: Driezum Hobby’s: Geschiedenis en vrouwenvoetbal Motto: Tob niet, het komt toch anders!

Er wordt al jaren over gesproken en in 2021 gaat hij er echt komen: de Omgevingswet. De wet vervangt in totaal 24 wetten, waaronder de Wet Ruimtelijke Ordening (WRO), de Wet Milieubeheer en de Waterwet. Jouke Dantuma van Dantuma Advies uit Driezum adviseert en begeleidt bedrijven en burgers op het gebied van omgevingsrecht en legt ons uit wat er zoal gaat veranderen met de komst van de Omgevingswet. “Het omgevingsrecht is breed. Daarbinnen focus ik mij op ruimtelijke ordening. Ik geef bijvoorbeeld juridisch advies bij bestemmingsplannen en ruimtelijke onderbouwingen. In de toekomst valt dit allemaal onder de Omgevingswet”, begint Jouke Dantuma. “Bij bouwplannen is het bestemmingsplan leidend, het bepaalt of een bouwplan door kan gaan. Wanneer het niet in het bestemmingsplan past, kan er gekozen worden om een postzegelplan, voor een perceel van het erf, te maken, af te wijken van het bestemmingsplan of een volledige wijziging van het bestemmingsplan aan te vragen. Per situatie verschilt welke procedure aan te raden is.” In het bestemmingsplan zijn de gebruiks- en de bouwmogelijkheden vastgelegd voor het betreffende grondgebied. Zo mag een bepaalde plek bijvoorbeeld voor wonen, recreatie of bedrijvigheid gebruikt worden. Maar ook staan er zaken in als erfscheiding, maximale hoogte van de bouw en hoeveel bijbouw er plaats mag vinden.

Beleidsvrijheid Op dit moment is er een ‘nee, behalve als’ beleid, wat leidt tot veel juridische stappen en

het in acht nemen van verschillende weten regelgeving, voorafgaand aan een wijziging of bouwplan. Vanaf 2021 gaat dit veranderen en keert het bestemmingsplan terug in het gemeentelijke omgevingsplan. De nadruk ligt hierbij op ‘gemeentelijk’. “Gemeenten krijgen met de komst van de Omgevingswet meer beleidsvrijheid in het fysieke domein. Bovendien is in de Omgevingswet nieuwe ontwikkeling altijd mogelijk, tenzij voor de betreffende locatie nadrukkelijk anders bepaald”, legt Dantuma uit. Hierdoor wordt het voor burgers, bedrijven en adviseurs zoals Dantuma juridisch gemakkelijker een wijziging in het fysieke domein door te voeren. Ook komen er met de Omgevingswet 26 wetten samen, waardoor het eenduidiger wordt.

Burgerparticipatie We bespreken nog een aantal andere, belangrijke wijzigingen: “Er komt een focus op burgerparticipatie. De verantwoordelijkheid komt dus veel meer bij de maatschappij terecht. Hierdoor krijgen initiatiefnemers meer dan ooit de taak draagvlak voor hun plannen te creëren. De overheid gaat nu tevens

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

samenwerken met burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties bij het opstellen van de omgevingsvisie. Hierin zijn onder andere het milieubeleidsplan, het verkeersen vervoersplan en het natuurbeleidsplan opgenomen.” Milieu en duurzaamheid spelen een steeds grote rol en zijn nu in het omgevingsplan opgenomen. Voorheen moest hiervoor naar andere weten regelgeving uitgeweken worden.

Omgevingswaarde Meer dan ooit zal de goedkeuring van een bouwplan sterk afhankelijk zijn van de locatie. De grootste uitdaging voor de Omgevingswet ligt bij de overheid en de gemeenten. Naar verwachting treedt de Omgevingswet in 2021 in werking. Gemeenten hebben straks meer mogelijkheden en er zal meer naar de omgevingswaarde gekeken worden. De bedoeling is om het eenvoudiger, sneller en goedkoper te maken. Willen burgers of bedrijven straks een project of activiteit starten? Dan hoeven zij nog maar 1 vergunning (digitaal) aan te vragen bij 1 loket.

OF 2020-03

Duurzame aandrijving van bedrijfswagens met electric PTO van Wierda Hybrid Een van Frieslands meest innovatieve familiebedrijven huist in Joure: Wierda Hybrid Technologies is de naam. René Wierda, van de derde generatie, zit inmiddels aan het roer. De directeur ziet zijn bedrijf als engineeringsbureau dat klanten met duurzaamheidsoplossingen ontzorgt. “Wij begrijpen de wereld van de klant en gebruiker. Wierda Hybrid rust niet tot de ideale oplossing voor elke afnemer is gevonden!” hoogwerker: de elektrische PTO drijft het aan. Na het inschakelen van je conventionele PTO, neemt de Electric PTO automatisch de aandrijving van de opbouw over en schakelt de dieselmotor uit. De opbouw en motor functioneren dus los van elkaar, maar zijn perfect op elkaar afgestemd. Wanneer bijvoorbeeld de boordspanning van je voertuig te laag is, grijpt het slimme managementsysteem direct in. De motor wordt automatisch gestart. Hiermee is de elektrische PTO dé oplossing voor bedrijfswagens.”

Voordelen

Electric PTO Wierda Hybrid Technologies stelt ondernemers in staat een bijdrage te leveren aan een groene, leefbare wereld. Met praktische oplossingen brengt het bedrijf maatschappelijk verantwoord ondernemen dichterbij. De elektrische PTO (power take-off ) van het bedrijf is zo’n oplossing. Deze krachtafnemer drijft de opbouw van voertuigen elektrisch aan. “Veel bedrijven

OF 2020-03

in de grond-, wegen waterbouw willen elektrificeren”, vertelt Wierda. “Wierda Hybrid helpt hen daarbij. Wij beseffen dat het bij aanschaf van voertuigen en onderdelen om kostbare lange-termijnbeslissingen gaat. Ondernemers willen verstandige keuzes maken en voldoen aan de maatschappelijke roep om verduurzaming. Onze electric PTO is dan erg aantrekkelijk. Van betonmixer tot autolaadkraan, van koelsysteem tot

Daarmee houden de voordelen van de Electric PTO nog niet op, meent Wierda. “De geluidsreductie en uitstootreductie vergroten de gebruiksmogelijkheden. Stadscentra en stiltezones zijn hierdoor niet langer verboden terrein voor zwaar materieel. Bovendien is de PTO bedrijfszeker. Het laad- en lossysteem werkt altijd, vanwege de parallelle hybride aandrijving. Door de hoge energiedichtheid van het accupakket is het systeem bovendien compact en licht van gewicht. Het systeem

is eenvoudig op bestaande voertuigen te bouwen, ongeacht het merk of de opbouw. Ook is de PTO geheel aan te passen aan elk laad- en lossysteem, voor elke vermogensbehoefte of standtijd en uiteindelijk besparen ondernemers op deze wijze sterk qua brandstofgebruik!”

Freon fan Fossylfrij Fryslân Al enige jaren is Wierda Hybrid lid van de Freonen fan Fossylfrij Fryslân. Een Fries duurzaamheidsnetwerk met ruim 130 leden om de provincie Fryslân versneld te verduurzamen. “Maatschappelijke betrokkenheid verschijnt in meerdere gedaanten”, legt Wierda het lidmaatschap bij de Freonen uit. “Als oud familiebedrijf onderkennen wij de waarde van het behoud van productie en werkgelegenheid binnen onze provincie. Als wij niet genoeg innovatie bieden aan jonge mensen, lopen wij de kans dat zij hun heil elders zoeken. Dat willen wij voorkomen. Door jongeren te binden met kennis, kunde en duurzaamheidsinnovaties pakken wij onze maatschappelijke rol. Het Freonen-lidmaatschap sluit hier perfect op aan.”

Vakkennis Oplossingen op maat behoren tot het standaardaanbod van Wierda. Het begon allemaal met Wierda Bedrijfswagens, opgericht door Enne-Jacob Wierda in 1931. In 2005 verscheen Wierda Voertuigtechniek ten tonele. Een enthousiast team richt zich hier op het ombouwen van voertuigen. Vanuit de behoefte klanten te helpen en het milieu te ontlasten, begon het bedrijf ook hybride oplossingen te ontwikkelen. Zo kwam onze Freon op het idee de door de PTO

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

aangedreven opbouw van trucks elektrisch aan te drijven. Deze plannen mondden in 2014 uit in Wierda Hybrid. “Al de opgedane kennis tijdens deze jaren borgen we, zodat deze aan álle klanten ten goede komt”, vertelt de directeur. “Voor ieder vraagstuk hebben wij een geschikte oplossing. Een klant komt met een vraag, wij komen met een oplossing. Zo werkt het al bijna 90 jaar bij Wierda en daar komt nooit verandering in!”

OF 2020-03

Webdesign Online marketing Grafisch design

“Start de weg naar online succes vandaag!” We’R Media Wij adviseren en ondersteunen bedrijven op het gebied van on- en offline Media & Marketing. Zo stimuleren we groei en zorgen we voor een professionele uitstraling. Ons online team bouwt websites & webshops en maakt deze succesvol door online marketing resultaatgericht toe te passen. Aanvullend bieden we diensten voor social media, tekstschrijven, fotografie, hosting en website beheer. Ons offline team creëert huisstijlen, logo’s en allerlei soorten reclamemateriaal. Door deze combinatie kunnen we op efficiënte wijze bedrijven in de volle breedte ondersteunen met hun marketingactiviteiten.

T: 0591 - 20 81 03 | info@wermedia.nl websites

SEO

Google Ads

graphic design

social media

www.wermedia.nl

Duurzame Doeners In iedere editie spreken we een ondernemer die duurzaamheid hoog in het vaandel draagt. Ditmaal valt de eer te beurt aan Jaap Hoeksema, directeur van Energie VanOns.

Wat maakt Energie VanOns een duurzaam bedrijf? “Donkergroene streekstroom: dat is wat we voor ogen hadden toen we begonnen. In 2014 besloten een aantal noordelijke energiecoöperaties om een eigen energiebedrijf op te richten. Energie VanOns is allang geen start-up meer, maar de basis is gelijk gebleven. Ten eerste zijn de coöperaties de baas over het energiebedrijf, niet andersom. Ten tweede is de stroom die we leveren 100% groen en 100% lokaal, bijvoorbeeld opgewekt met zonnepanelen op het dak van de boer om de hoek. En ten slotte vloeit de winst via de coöperaties terug naar de streken en buurten.”

Waarom hebben jullie dit gedaan? “Omdat wat ons betreft de energietransitie

hand in hand gaat met lokale bronnen en lokale samenwerking. Duurzaam is meer dan groen. Waarom zou je van ver halen wat je ook in je eigen buurt kunt regelen? Dit lijkt een innovatief idee, maar is helemaal geen radicale gedachte. Je ziet het nu ook in de samenleving als gevolg van de coronacrisis. Bedrijven vragen zich ineens af of zo’n wereldwijde leveringsketen wel zo handig is. Buurtgenoten zoeken elkaar weer op voor oplossingen en begrippen als noaberschap en mienskip krijgen opnieuw betekenis.”

Wat heeft het tot nu toe opgeleverd? “Haha, nu vraag je een nuchtere noordeling om zichzelf op de borst te kloppen. Maar er is genoeg om trots op te zijn. Al ruim 100 energiecoöperaties hebben zich bij ons aangesloten en onze stroom komt van

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

meer dan 75 Nederlandse opwekprojecten. Echt groene stroom, die al meerdere jaren op een rij een dikke 10 krijgt van de consumentenbond. We hebben klanten in alle windstreken van Nederland, waaronder steeds meer zakelijke afnemers, en Energie VanOns groeit nog steeds. Maar echt tastbaar is het geld dat via de coöperaties terugging naar de streken en buurten. Hierdoor kon er al anderhalf miljoen euro geïnvesteerd worden in lokale initiatieven!” Kijk voor meer informatie over Energie VanOns op energie.vanons.org of bezoek de Freonen-site voor duurzaamheidsinspiratie: fossylfrij.frl

OF 2020-03

te!

Blijf op de hoogte! Download onze gratis app. Handig... privĂŠ en zakelijk.

Wilt u op de hoogte gehouden worden van actueel nieuws op notarieel gebied? Download via de app store onze app. Wilt u persoonlijk contact? Gratis inloopspreekuur, elke donderdag van 14.00-17.00 uur. Meesterlijk in persoonlijk advies. PMS 144 C

Wit

NOTARISKANTOOR ELLEMERS Telefoon 0515 - 42 98 88 E-mail info@notarisellemers.nl Website notarisellemers.nl Bezoekadres Oude Koemarkt 79, Sneek

VOOR IEDEREEN DIE BOUWT OF KLUST Jongeneel Sneek Van Giffenstraat 1 8601 EX Sneek T: 0515 - 41 28 88 WWW.JONGENEEL.NL E: sneek@jongeneel.nl

Rijk worden met de goeroes

Het slotakkoord: scheerbeurt werd scalpering Nog even de geheugens opfrissen: toen we in 2005 met OF in de huidige vorm begonnen, draaiden we een klein jaartje met de rubriek ‘Rijk worden met de goeroes’. Dat was een groot succes. Hoofdredacteur Menno Bakker had een geweldig ‘track record.’ Rendementen van 15 procent of meer op zijn hobby-beleggingspotje kwamen regelmatig voor. Wanneer u een trouwe lezer van dit magazine bent weet u dat Bakker de beurzen na diverse harde levenslessen de rug heeft toegekeerd. In deze sloteditie van Rijk worden met de Goeroes kijken we nog even terug. En: vooruit.

Menno, je hebt tot 2008 prachtige resultaten geboekt en maakte van je hobbypotje een serieuze zaak met vijf nullen. Wat ging er mis? Het eerlijke antwoord is: ikzélf ging mis. Niet dat ik grote fouten maakte of zo, maar nadat het tien jaar goed was gegaan kreeg ik de overtuiging dat ik er echt goed in was. Dat is niet zo. Bij de eerste echte dieprode recessie raakte ik mijn winst weer kwijt.

Maar, je had toch kunnen verkopen? Tja, dat is nu juist de kunst van beleggen. Wanneer koop je en wanneer vérkoop je. Ik had geleerd: ‘wie geschoren wordt moet stilzitten’. Maar door de wereldwijde kredietcrisis bleek de scheerbeurt wat verder

te gaan. Ik werd financieel gescalpeerd. Had tóch eerder moeten verkopen, haha.

Je kunt er nog om lachen? Ja, dat kon ik al heel snel. Dat is dan mijn échte sterke punt. Ik probeer veel uit en zie de tegenslagen als een leermoment.

En nu? Ik investeer een beetje in vastgoed en verder vooral in mezelf. Filmapparatuur; dat soort dingen. Omgerekend haal ik daar overigens een rendement uit van meer dan 40%, omdat ik ook professionele filmopdrachten doe. En verder lees ik met bijzondere belangstelling de visies van échte vermogensbeheerders, zoals we die publiceren in OF.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

RIJK worden

OF 2020-03

met de

‘Financiële Lifestyle Planner’ Douwe Ploeg

‘Rijkdom is je mooiste leven leiden’ goeroes Wanneer ben je met je bedrijf begonnen? Met de inzichten die ik had opgedaan, gekoppeld aan mijn eigen visie en ervaring, heb ik in 2013 besloten mijn eigen bedrijf te starten.

En wat doe je precies? Ik geef mensen inzicht en overzicht in hun financiën, waardoor zij in staat zijn de juiste keuzes te maken. Meer leven in het hier en nu, in plaats van alles wat je nog wilt doen, zien en/of ervaren, uit te stellen naar later. Door je financiën juist te managen ben je in staat meer uit het leven te halen. De mens op 1 en daarna pas de cijfers! Geld inzetten als middel om je mooiste leven te creëren.

Stel: je krijgt in 2020 100.000 euro. Waar zou je dit geld in investeren? Een prachtige vraag voor een Lifestyle Planner. Uiteraard heb ik vanuit mijn expertise mijn eigen lifestyle plan. Zo staat op mijn lijstje van wensen een vakantie naar Hawaï. Dat gaan we zeker doen.

Oh jee, de Coronacrisis. De beurzen gingen in maart als een baksteen naar beneden. Wie bleef zitten maakte vervolgens veel verlies weer goed, maar oh, oh, wat zijn die aandelenmarkten beweeglijk gebleven. Zozeer zelfs, dat de redactie bij het schrijven van dit stuk geen flauw idee had waar de AEX zal staan, op het moment dat u dit leest. Kortom: we zijn het spoor bijster. Gelukkig hebben we in Friesland nog wel wat mensen die het hoofd koel houden. Hieronder; een kennismaking met Douwe Ploeg van Douwe Ploeg Financiële Lifestyle Planning.

Daarnaast zou ik een dag minder gaan werken. Tot slot zou ik een deel toevoegen aan mijn spaarpot voor later.

om de aandelen na zeven jaar te verkopen, waarmee je de schuld inloste en ook nog een centje over zou houden.

Leg eens uit?

Wat ging er mis?

Het leven is geen repetitie. Daarom is het zaak om dingen die je altijd hebt willen doen te realiseren voordat het te laat is. Nu genieten van het leven is nummer 1. Vrije tijd is het middel om nog meer leuke dingen te doen die op het wensenlijstje staan, zoals genieten van de kleinkinderen. De spaarpot voor later betreft een beleggingsfonds op basis van wetenschappelijke inzichten. Hiermee creëer ik meer gemoedsrust en zorg ik ervoor dat ik later ook nog leuke dingen kan doen.

Dit is niet goed gegaan omdat er werd belegd met geleend geld, er slechts aandelen werden gekocht van 5 Nederlandse bedrijven (geen spreiding) en de periode van 7 jaar (beleggingshorizon) te kort was om dit enorme risico te lopen!

Wat is de slechtste investering die je ooit hebt gedaan? Beleggen in een zogenaamd aandelenleaseproduct. Een populair beleggingsproduct in de jaren 90 waarbij je geld leende, waarvoor een mandje aandelen werd gekocht bestaande uit een 5-tal Nederlandse kwaliteitsaandelen. Doel was

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

En de beste investering? De beste investering die ik heb gedaan is dat ik mijn eigen bedrijf ben gestart. Zoals Johan Cruyff ooit zei: “Om gelukkig te zijn, moet je iets doen waar je gelukkig van wordt”. Door de investering in mijn eigen onderneming ben ik in staat iets te doen waarvan ik gelukkig word. Rijkdom is voor mij je mooiste leven leiden. Dit draag ik graag uit. Mijn kennis en expertise zet ik dan ook graag in om anderen deze zelfde ervaring te geven! Mail: douwe@douweploeg-fp.nl

OF 2020-03

Grote steun voor organisaties dankzij 30 jaar dwarsdenken

Smart Group biedt bedrijven toekomstperspectief

Het Team Smart Group Noord-Oost.

OF 2020-03

Organisaties helpen overleven én weer opbouwen, daar is Smart Group al dertig jaar goed in. Beweging en verandering teweegbrengen, daar hebben deze ‘dwarsdenkers’ veel ervaring mee. In deze door Corona beheerste tijd blijkt het onderscheidend vermogen van Smart Group van grote toegevoegde waarde voor ondernemingen die geconfronteerd worden met een radicaal veranderd toekomstbeeld.

‘Noaberhulp’ en ‘mienskip’; zo omschrijven directeur Henk-Jan Grobbe en regiomanager Wilma Meijerhof de actuele dienstverlening door Smart Group. Meijerhof: “We zijn er voor de bedrijven in het Noorden: laten we elkaar helpen en in elkaar investeren, in aandacht en dienstverlening.” Grobbe: “Wij zijn altijd bezig met voorkomen dat bedrijven omvallen, en samen met ondernemers nadenken over hoe je een omslag kunt creëren, of de oplossing nu zit in het anders organiseren van je productie, of over hoe je verstandig kunt afschalen zodanig dat je daarna kunt groeien. En hoe je er tegelijkertijd voor zorgt dat je medewerkers je ambassadeurs blijven.” Want ook dat is mienskip en noaberhulp. “Dat past bij ons. Dat is wie wij zijn en hoe we onze klanten terzijde willen staan. Alleen ben je sneller, maar samen kom je verder.”

Andere kansen benutten Samen betekent momenteel wel iets anders: veel diensten worden digitaal aangeboden. Grobbe: “We geven online trainingen, ook veel advieswerkzaamheden vinden online plaats. Er is veel mogelijk, we zijn dankbaar dat we zo het contact kunnen behouden.”

Smart Group analyseert intussen volop de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Grobbe: “Ik had een aantal deelnemers die zich enorm verheugden om in de horeca en recreatie aan de slag te gaan. Dat ligt even stil en daar zijn ze verdrietig over, dat begrijp ik. Samen kijken we of er in de tussentijd een andere kans te benutten is. Ook voor mensen voor wie wij outplacement organiseren zijn we op zoek naar nieuwe uitdagingen. Dat vergt omdenken en het veranderen van oriëntatie, bij alle betrokkenen. Ingrijpend, maar we kijken wat er mogelijk is met de kwaliteiten die deze kandidaten hebben: wellicht zijn er andere wegen die tot succes leiden.”

Verbinding Intussen helpt het team van Smart Group organisaties die even stil lijken te staan, stapsgewijs in beweging te komen door mensen aan te zetten tot bijvoorbeeld online leren. “Simpelweg de tijd verstandig doorkomen. Zaken die je nog niet goed beheerst kun je nu oppakken. Er zijn allerlei online courses, waar je straks je voordeel mee doet.” Meijerhof: “We helpen bedrijven zich aan te passen aan de ‘nieuwe digitale wereld’: hoe werkt bijvoorbeeld Zoom? Hoe gaat videosolliciteren in zijn werk? Hoe benader je nu potentiële werkgevers? Wij adviseren graag en kunnen óók in kaart brengen wat kansberoepen zijn en hoe je een nieuwe markt kunt benaderen.” Grobbe haakt in: “Goed luisteren en in verbinding blijven met

elkaar, dat is nu prioriteit. Wij vragen onze klanten: wat speelt er bij jou, waar zit je mee? Als we je kunnen helpen, laat het weten.”

Subsidiemogelijkheden aanboren Beiden benadrukken dat er ook veel wél doorgaat. “Naast de NOW-regelingen die de overheid biedt, zijn er nog steeds veel subsidiemogelijkheden. Dat is niet gestopt en daar wijzen wij ondernemers op. We zijn bijvoorbeeld heel actief met de SLIMsubsidieregeling: hiermee kunnen mkbondernemers hun medewerkers stimuleren om zichzelf te ontwikkelen. En benut ook provinciale subsidies op het gebied van duurzame inzetbaarheid! Onze experts kunnen daar alles over vertellen.”

Meebewegen Grobbe en Meijerhof stralen namens Smart Group optimisme uit en gaan daarmee wellicht tegen de stroom in. “Ja, we zijn nu eenmaal dwarsdenkers: omarm de verandering en wij helpen je om hier beter uit te komen.” Meijerhof: “Het beste is om mee te bewegen op de golven van de tijd.” Grobbe: “Wij kijken samen met organisaties naar hun P van Product, O van organisatie en M van markt. Wat maak je, hoe organiseer je dat en hoe ziet jouw markt er nu en straks uit? Hoe neem jij je organisatie en je mensen daarin mee? Dat hoef je niet alleen te doen, daarin staan wij je bij. Samen komen we verder.”

Inzetbaarheid HR-specialisten Smart Group beschikt ook over specialisten die organisaties in het Noorden bijstaan op het gebied van praktische, tactische en strategische HR. Meijerhof: “Wij hebben de expertise in huis voor strategische personeelsplanning en kunnen organisaties perspectief bieden: daarvoor hebben we een aantal trajecten. Wij kunnen bedrijven ook ondersteunen als zij afscheid moeten nemen van medewerkers. Wij opereren als ‘meewerkend HR-voorman’, praktisch en op de werkvloer: meedenken, oplossingen zoeken en implementeren. Dat neemt ondernemers een last van de schouders.” Directeur Henk-Jan Grobbe.

Bekijk de nieuwe website www.smartgroup.nl en laat je inspireren door een aantal interessante podcasts.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

058 - 295 4800 info@parsec.nl www.parsec.nl

058 - 750 3340 info@peresa.nl www.peresa.nl

Verwarming Elektrisch Dakbedekking Sanitair Airco’s Waterontharders Zonneboilers Warmtepompen PV-panelen

De Moarrewei 9 Damwâld 06 3040 9024 info@wiersma-installaties.nl

20% KORTING op vlaggen! Actiecode: OF20 ‘’Voor ondernemers die vooruit willen...’’

Bestel snel op vlaggenunie.nl

Maak een afspraak via: 06-10862005 of jan.heida@cygnus.nl

BEDRIJFSFINANCIERING BEDRIJFSADVIES & BEGELEIDING LIQUIDITEITSVERBETERING

vlaggen & vlaggenmasten

Friese bedrijven aan het woord over:

‘ Het nieuwe normaal’… Hoe nu verder? Versoepeling van de Coronamaatregelen zorgt ervoor dat we weer een beetje kunnen ademhalen. Een beetje: de één meer dan de ander. De situatie van de afgelopen maanden heeft een effect dat waarschijnlijk nog lange tijd zal doorwerken en misschien wel helemaal niet meer verdwijnt. Daarom vroegen wij Friese ondernemingen: wat houdt dit voor jou in? Stel je je in op ‘Het nieuwe normaal’, of reken je op terugkomst van het ‘oude vertrouwde’? Het lijkt erop dat we de eerste ‘Coronagolf’ achter de rug hebben. Hoe kijk je terug op de afgelopen maanden? Henk van Ee van Cybersafety4U: “We zijn een bedrijf in opbouw en zagen 2020 als hét jaar van de uitbouw van onze activiteiten: focus op groei zodat we een stap verder konden komen om een rendabel bedrijf te worden. Ik weet nog goed dat de eerste opdrachten uit de agenda verdwenen en dat hield niet op. Ook mogelijke klanten/opdrachtgevers gaven aan dat voorlopig de focus lag én ligt op bedrijfscontinuïteit en verder niets. Dat heeft veel impact gehad op onszelf en hoe hiermee om te gaan. De afgelopen maanden waren vooral gevuld met onzekerheid over ‘hoe nu verder’. Door te investeren in producten en diensten door ze verder te ontwikkelen?” Peter Paulides van Provier Vastgoedadviseurs: “Vanaf 16 maart was de agenda vrijwel

leeg. Alleen noodzakelijke trajecten liepen (aangepast) door en tot de tweede helft van april werden er nauwelijks beslissingen genomen op het gebied van aankoop en aanhuur. Eind april kwam de markt weer meer in beweging en werden stopgezette trajecten en onderhandelingen deels weer voortgezet. Momenteel zitten we weer op zo’n 75% qua afspraken.” Martha Houkema van Luna - De nieuwetijdspraktijk: “Ik kijk met verwondering en verbazing terug op deze periode. Er is met een enorme snelheid een ‘intelligente lockdown’ doorgevoerd. Een ‘afgedwongen’ lockdown gebaseerd op angst, met een primaire focus op het beschermen van de Corona-gerelateerde volksgezondheid. Hierin ontbrak voor mijn gevoel het ‘intelligente’. Er werd onvoldoende aandacht besteed aan de impact op niet-Corona-gerelateerde gezondheidsvraagstukken, de economie

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

en andere maatschappelijke vraagstukken. Laat staan dat er creatieve oplossingen voor werden bedacht en ingevoerd.” Rients de Jong van Raethuis Accountants: “Een periode waarin economische voorspoed zo opeens kan omslaan in een crisis. Wat betekent dat er een enorme veerkracht van ondernemers wordt verwacht: creativiteit, maar ook daadkracht. Voor onszelf betekende het kennisnemen van alle regelingen en filteren welke regelingen voor ondernemers van toepassing zijn, waar en hoe kunnen ze worden aangevraagd en voor welke periode pakt dit beste uit? Daarnaast betekende het natuurlijk voor ons eigen organisatie ook het nodige: thuiswerken en werkplekken inrichten, communicatiemiddelen zoeken. Dan ben je blij dat je al heel erg digitaal bent ingericht en ingesteld.”

OF 2020-03

Martha Houkema Bedrijf: Luna - De nieuwetijdspraktijk Voornaamste bedrijfsactiviteit (product/ dienst): Paranormale coaching, begeleiding en advies voor zakelijke en particuliere vraagstukken

Is er iets veranderd in jouw productie of dienstverlening? Is die verandering tijdelijk, of verwacht je dat deze blijvend zal zijn? Paulides: “Er zijn geen significante wijzigingen in onze processen doorgevoerd. Overlegmomenten worden waar mogelijk telefonisch gedaan, maar we merken dat de relaties een fysiek gesprek prettiger vinden. De veranderingen die er zijn schatten we in als tijdelijk.” Houkema: “Mijn dienstverlening is hetzelfde gebleven. Door Corona zijn de particuliere vraagstukken wel wat verschoven. Mensen waren meer thuis en ‘vluchten’ in werk, hobby’s etc. kon niet meer. Onopgeloste thema’s in het familiare systeem werden daardoor meer zichtbaar en vaak ook meer prangend. Daarnaast zie ik een toename in interesse voor mijn dienstverlening vanuit de zakelijke markt. Deze ‘Coronaperiode’ heeft naast onzekerheid ook de bewustwording

OF 2020-03

gebracht dat in het rationele niet altijd alle antwoorden te vinden zijn.” De Jong: “Er zijn zeker blijvende veranderingen. Digitale communicatiemiddelen voor overleg zullen blijven, net als online trainingen en flexibele huisvesting. Ook voor de kantorenmarkt zal dit de nodige verandering teweegbrengen: met thuiswerken kun je huisvestingsproblemen oplossen en je kunt flexibele werkplekken faciliteren voor mensen die thuiswerken moeilijk kunnen invullen. We hebben hier nog niet veel last van files, maar dan zouden flexibele werktijden ook zeker tot de opties horen.” Van Ee: “Wat we overwogen hebben is om onze dienstverlening te digitaliseren en bijvoorbeeld online mogelijkheden aan te bieden. Al was het maar omdat je op bijvoorbeeld LinkedIn veel voorbeelden van bedrijven zag die dat deden. Tegelijkertijd merkten we dat dat wel aanbodgericht was

en niet uitging van de vraag. Juist die vraag is teruggevallen en dan is het beter om producten en diensten te ontwikkelen die aansluiten bij de behoeftes van ondernemers/ organisaties op dit moment.”

Wat heeft deze tijd jou, je onderneming en je team gebracht? Naast onzekerheid, horen we van ondernemers ook dat ze ontdekt hebben veerkrachtig en flexibel te zijn… Houkema: “Deze tijd heeft mij als ondernemer de mogelijkheid gebracht om mijn diensten intensiever onder de aandacht te brengen binnen de zakelijke markt. Deze ‘Coronaperiode’ heeft geleid tot tijd en ruimte voor een diepere introspectie. Naast de vaak acute bedrijfseconomische vraagstukken is tevens de behoefte aan zingeving en verbinding explicieter geworden. En ontstaan ook de meer strategische (her)oriëntatievragen: ‘wat is ons bestaansrecht in de toekomst?’, ‘wie willen we zijn voor onze klanten?’, etc.”

De Jong: “Het thuiswerken was voor ons al redelijk gemeengoed. Dit ging dus redelijk soepel, maar er kwamen nog wel aspecten bij; zoals de kinderen lesgeven, een partner die thuiswerkt of juist door kon werken. Dat heeft bij ons ook gezorgd voor een flexibele indeling van werktijden.” Van Ee: “Wat deze tijd mij heeft geleerd is dat het goed is om te blijven bewegen en aan te blijven sluiten bij wat er speelt in de maatschappij. Niet zozeer uitgaan van je eigen aanbod maar kijken wat wél kan en waar behoefte aan is.” Paulides: “De collega’s hebben allemaal vanuit huis gewerkt. We stonden aan de vooravond van een samensmelting van twee bedrijven, waarbij het erg makkelijk was om samen op kantoor te zijn en te overleggen. Dit hebben we echter tot het minimale beperkt, met als gevolg dat we soms 15 tot 20 keer per dag telefonisch contact hadden. Mede door de lege agenda’s hebben we in korte tijd

ontzettend veel werk kunnen verzetten en daar hebben we nu profijt van.”

Het thuiswerken heeft alle digitale mogelijkheden razendsnel blootgelegd. Maakt jouw onderneming daar volop gebruik van, of ben je vooral blij dat we elkaar – met voldoende afstand –weer ‘live’ mogen ontmoeten? De Jong: “Ik ben blij dat er weer ruimte ontstaat in ‘live’ contacten. Digitale communicatie is een goed middel, maar in ons werk is ‘live’ ook belangrijk omdat het in onze beleving om persoonlijke dienstverlening gaat. Bij adviesgesprekken is lichaamstaal beter waarneembaar dan via een scherm. Ook de acquisitie van nieuwe klanten is hier een goed voorbeeld van: in een ‘live’ gesprek kun je elkaar beter leren kennen.” Houkema: “Ik ben vooral blij dat ‘live’ ontmoeten zo langzamerhand weer mag. Mijn diensten kan ik met digitale

ondersteuning verlenen, maar als het enigszins kan komen klanten liever naar mijn praktijk. En dat is natuurlijk logisch. We zijn sociale wezens die ‘echt’ contact nodig hebben. Dat geeft energie. Contact via digitale ondersteuning kan dat niet vervangen. We missen dan werkelijk oogcontact, waardoor de interactie uiteindelijk energie gaat kosten.” Van Ee: “We maken inderdaad volop gebruik van alle mogelijkheden die er zijn. Zo hebben we via Teams, Webinex, Jitsi, Zoom en noem maar op, contact met onze omgeving en met elkaar. Dat gaat perfect en scheelt heel veel reistijd.” Paulides: “Onze afspraken vinden veelal op locatie plaats, bij het pand of bij de klant. We bellen nog meer dan voorheen, maar zowel wijzelf als de opdrachtgevers zijn erg content dat we steeds meer kunnen afspreken.”

Henk van Ee Bedrijf: Cybersafety4U Voornaamste bedrijfsactiviteit: vergroten bewustwording op het gebied van cybersecurity via diverse producten/diensten: presentaties, trainingen/workshops, MKBCybercrisisgame, cyberescaperooms in diverse varianten.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

Peter Paulides Bedrijf: Provier Vastgoedadviseurs B.V. Voornaamste bedrijfsactiviteit: Bedrijfsmakelaardij, beheer, taxaties & consultancy

Hoe ben je nu met je onderneming bezig? Op dezelfde manier als voorheen, of is er wezenlijk iets veranderd? Is je toekomstbeeld veranderd? Van Ee: “Het toekomstbeeld is drastisch veranderd. We gaan nog nadrukkelijker kijken of en hoe we onze producten en diensten kunnen onderbrengen bij een andere organisatie waar we actief zijn: de MKB Cybercampus, een leerwerkbedrijf dat druk bezig is de cyberweerbaarheid in Noord-Nederland te verhogen via diverse publiek-private projecten. Samen sta je sterker! Zo zijn er meer mogelijkheden om leerwerkervaring te bieden voor zowel studenten MBO ICT als HBO ICT/Serious Gaming en Integrale Veiligheid. Verder ben ik nu twee dagen per week docent Security Management aan de Saxion Hogeschool Apeldoorn. Super om ook daar met studenten mooie praktijkopdrachten te organiseren en projecten op te zetten waar de maatschappij wat aan heeft.” Paulides: “Ik denk dat we (deels onbewust) iets voorzichtiger zijn met plannen dan voorheen. De markt is vrijwel onveranderd, met de kanttekeningen dat dit niet voor alle segmenten (retail, horeca) geldt en dat de snelheid er wel iets uit is. De komende maanden zijn vermoedelijk cruciaal om een goede marktvoorspelling te kunnen geven. Wij zijn afhankelijk van een veranderende markt; idealiter een opgaande. Maar ook bij een krimpende markt worden wij aan tafel gezet.”

OF 2020-03

Houkema: “Ik richt mijn dienstverlening nu meer op de zakelijke markt. Het besef dat rationalisatie, objectivering en uitlegbaarheid niet meer de enige ingrediënten voor succes zijn, is toegenomen. Het is van alle tijden dat we 100% van de besluiten moeten nemen, terwijl we maar 50% verstandelijk weten. Deze ‘Coronaperiode’ heeft dit besef versterkt. De vraag van ondernemers om antwoorden op vragen te krijgen die zij via rationele manieren niet zullen verkrijgen, neemt alleen maar toe.” De Jong: “Een klein voorbeeld: het inwerken van nieuw personeel is een praktisch probleem, maar dat lossen we op met online trainingsprogramma’s. Het hangt een beetje

samen met hoe hard je onderneming wordt geraakt door de maatregelen: bij ons ging het werk gelukkig door. Het lijkt me wel goed om ervaringen uit deze periode te gebruiken voor nieuwe inzichten. Zo denk ik dat we flexibele schoolvakanties kunnen creeëren door kinderen deels thuisstudie te bieden. Nu creëren we een enorme toeloop in de bouwvak: meer spreiding lijkt me beter voor vakantieparken, vliegvelden en bedrijven die hiervan afhankelijk zijn. Maar ook qua prijsvorming: als er een langere verdienperiode is zullen de piekmomenten afvlakken en minder duur worden.”

Wat zou je tegen andere ondernemers willen zeggen: heb je tips over hoe we de rest van het jaar – en daarna economisch zo gezond mogelijk kunnen blijven ondernemen?

goed weten waar je staat geeft ook rust. Ga in overleg met je mede-ondernemers: bij de één is er een piek in de bedrijfsvoering, terwijl bij de ander de onderneming op ‘slot’ gaat. Kijk waar je elkaar kunt versterken.”

Paulides: “Ik denk dat het voor iedereen van belang is om continue de ogen en oren goed open te houden en ook buiten de gebaande paden te gaan. Juist nu kunnen er kansen ontstaan. Verder moet je ervoor waken dat je verslapt of verzandt in het werk, doordat er werk van vertrekkende collega’s bij komt.”

Houkema: “De markt is steeds minder voorspelbaar, technologische ontwikkelingen buitelen over elkaar heen, ecosystemen veranderen, etc. Met als gevolg dat ondernemen steeds complexer wordt. Een groot deel van de context van een onderneming is rationeel niet meer te overzien, laat staan te verklaren. Wil je vitaal ondernemen? Dan moet je bewuste keuzes maken. Dat begint met het luisteren naar de eigen intuïtie. De verstandelijke overwegingen en invullingen komen pas daarna.”

De Jong: “Dit is een open deur, maar het is in deze tijden erg belangrijk om de boekhouding goed op orde te hebben. Kan ik aan mijn verplichting voldoen? Werk met scenario’s:

Van Ee: “Blijf in gesprek met je naasten over je zorgen en onzekerheden. Dat is heel belangrijk en helpt om gezamenlijk te kijken naar de mogelijkheden. Ook geeft het meer energie dan wachten: blijf in beweging. Ook al weet je niet of het direct wat oplevert: mensen ontmoeten en nieuwe kansen ontdekken bereik je door actief te zijn en te blijven.”

Rients de Jong Bedrijf: Raethuis Accountants Voornaamste bedrijfsactiviteit (product/ dienst): Raethuis is hét accountantskantoor voor ondernemers in Friesland.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

Elke van der Iest in Zuid-Korea

â&#x20AC;&#x2DC; Koreanen zijn harde werkers, maar ze weten ook hoe ze lol moeten hebbenâ&#x20AC;&#x2122; Een mooie traditie in dit magazine is dat we nu al een jaar of vijftien de verhalen optekenen van Friese bestuurders, managers, ondernemers en studenten in het buitenland. Waar waren ze? Wat deden ze daar? In de vorige editie lazen we over de avonturen van Ids van der Iest in Japan. We maken er nu een familie-tweeluik van, want in deze editie is zijn zus Elke aan de beurt. Zij ging naar Zuid-Korea.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

Een kleine kanttekening vooraf: Elke heeft haar verhaal gedaan, nét voordat de Coronacrisis uitbrak. In onderstaand verhaal is dat dus niet meegenomen. En dus in deze OF: een verhaal uit Zuid-Korea, toen de wereld nog relatief onschuldig was.

Je bent in 2019 naar Zuid-Korea gegaan: waarom? Zuid-Korea heeft een compleet andere cultuur dan Nederland. Eind 2018 reisde ik al eerder naar Korea en realiseerde ik me dat ik het leven hier graag voor een langere periode wilde meemaken. Ik heb veel interesse in de taal en vele aspecten van de cultuur, dus toen ik de kans zag hier langere tijd te wonen en te studeren, greep ik hem met beide handen aan.

Ik vind het jammer dat ik weer terug in Nederland ben! Ik heb niet alleen veel geleerd over de Koreaanse cultuur, maar ook over mezelf. Doordat Seoel zo groot is, voelt het alsof de hele wereld daar voor je open staat. Hoewel mijn kamer maar 8m² was, voelde ik daar een enorme vrijheid die ik hier in Nederland niet voel. Iedere dag ging ik de deur uit om nieuwe delen van Seoel te ontdekken. Als iemand de kans krijgt in het buitenland te studeren, zou ik dit zeker aanraden.

Elke van der Iest Opleiding: Universiteit Groningen Studie: Kunsten, Cultuur en Media Geboren: 3 mei 1995

En wat heb je er verder gedaan?

Geboorteplaats: Leeuwarden

Ik was voor een half jaar een exchange student in Seoel.

Burgerlijke staat: Ongehuwd

Hoe heb je de reis ervaren? Het leven in Seoel was voor mij geweldig.

OF 2020-03

Hobby’s: Film en muziek.

Noem eens iets dat jou is opgevallen? De entertainment industrie in Korea was voor mij het meest opvallend. De Koreaanse pop ’idolen’, ook wel K-pop idols genoemd, worden daar als een soort van Goden beschouwd. Hun muziek wordt overal in winkels en op straat gespeeld, en iedereen kent de speciale choreografieën die bij de nummers horen. K-Pop is een opvallend onderdeel van de Koreaanse moderne cultuur waar de Koreanen erg trots op zijn. Nu K-Pop steeds populairder wordt in de wereld, stijgt Korea’s economie ook enorm.

Je hoort weleens dat Koreanen alleen maar kunnen werken... Koreanen zijn inderdaad harde werkers, maar ze weten ook goed hoe ze lol moeten

hebben. Het is erg normaal om de hele dag te moeten werken, maar dan ’s avonds in een gezelschap bij een Korean BBQ te eten en het unieke Koreaanse drankje soju te drinken. Zelfs als er de volgende ochtend weer hard gewerkt moet worden gaan Koreanen vaak tot laat door met eten en drinken. De eet- en drinkcultuur is een belangrijk onderdeel in het dagelijks leven van de meeste Koreanen.

Wat viel er tegen? Nadat ik een half jaar in het land heb gewoond, ben ik wel dingen tegengekomen die wat tegenvielen. Doordat Korea nog redelijk conservatief is, worden minderheden vaak niet zo goed behandeld als in Nederland. De vrouw staat in het dagelijks leven vaak onder de man, en

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

homoseksualiteit wordt over het algemeen niet geaccepteerd. Er is nog veel discriminatie tegenover buitenlanders, hoewel dit bij de Koreaanse jeugd minder het geval is en het zeker de goede kant op gaat.

En ‘ lessons learned?’ Ik heb van mijn ervaring vooral geleerd dat de toekomst veel opties biedt. De wereld is veel groter dan alleen het leven in Nederland, en ik ben nog jong. Dit biedt een goed en hopelijk gevarieerd vooruitzicht.

OF 2020-03

Positieve effecten WaterCampus voor de regio

In het kielzog van het water Het is opvallend hoe sterk de kennisintensieve bedrijvigheid op het terrein van de watertechnologie zich heeft ontwikkeld in Noord-Nederland de afgelopen jaren. Gefaciliteerd door het unieke ‘innovatie ecosysteem’ van WaterCampus Leeuwarden blijkt de watertech-sector vitaal te zijn en belangrijk voor het Noorden, met wereldwijde impact. De werkgelegenheid in de sector groeit gestaag en het effect blijft niet beperkt tot die watertech-sector alléén, ook de toeleveranciers profiteren volop. Daarnaast is er veel kruisbestuiving met andere belangrijke Noordelijke sectoren zoals agri/food, energie en de circulaire economie. Een verhaal over economische groei in het kielzog van het water. Nog even een korte schets van het wie en wanneer: de start in 2003 van Wetsus, European centre of excellence for sustainable water technology, was het belangrijkste zaadje. Ineens had Friesland een wetenschappelijk topinstituut binnen de grenzen, waar onderzoekers in samenwerking met tientallen universiteiten en honderd bedrijven baanbrekend onderzoek doen op het gebied van watertechnologie. In het kielzog van die ontwikkeling volgden al snel de organisaties Water Alliance, CEW, CIV Water en het Waterapplicatiecentrum. Hiermee werd

de link tussen wetenschap, onderwijs en toegepast onderzoek gemakkelijker en werd het bedrijfsleven een keur aan faciliteiten geboden waarmee onderzoek verder opgeschaald en naar de markt gebracht kan worden. “Het is een innovatief ecosysteem waar je eigenlijk de gehele keten van slim idee naar succesvolle nationale en internationale business kunt doorlopen”, aldus Hein Molenkamp, die zich als directeur van de Water Alliance binnen die keten vooral richt op branding, matchmaking en business development.

“In het Engels heeft men het vaak over ‘time to market’. Die tijd verkorten wij hier op de WaterCampus, door alles wat wij bieden. Kansrijke innovaties kunnen op wetenschappelijk niveau worden ontwikkeld bij Wetsus en snel op allerlei faciliteiten worden opgeschaald, getest en gedemonstreerd. Toegepast onderzoek wordt gedaan via het CEW en uitgevoerd op onder andere het Waterapplicatiecentrum bij Van Hall Larenstein. Zo bereiken innovaties veel sneller de fase waarin ze als volgroeide producten of processen naar de markt kunnen worden gebracht.”

Optimaal profijt Het is niet moeilijk om indrukwekkende voorbeelden te noemen, zo leert een gesprek met Molenkamp. Bedrijven als Wafilin Systems en Hydraloop zijn zomaar twee voorbeelden van bedrijven die optimaal wisten te profiteren van de WaterCampus (ze zijn daar ook gevestigd, red.) en inmiddels nationaal en internationaal aan deuren kloppen; én worden binnengelaten. “Het is een feit dat steeds meer watertechnologiebedrijven uit het Noorden serieuze opdrachten weten binnen te slepen van grote industriële klanten”, aldus de directeur. “Daar profiteren ook weer anderen van. Denk aan producenten van industriële installaties voor waterzuivering, of foodproductie. Een bedrijf als Westra Roestvaststaal en een tiental andere toeleveranciers profiteren bijvoorbeeld heel goed van de groei van Wafilin Systems, die afgelopen maanden een zeer innovatieve installatie opleverde om duurzaam eiwitten te winnen bij Avebe in Groningen. Zo zijn er tal van andere voorbeelden. En niet alleen binnen de maakindustrie; ook de bedrijven in de creatieve industrie, automatiseringsen besturingssystemen en andere dienstverleners zijn nodig om de groei van watertechnologiebedrijven te ondersteunen. Het gaat dus in onze sector naast technologie

ook om disciplines als engineering, marketing, sales, export en veel meer.”

Indrukwekkende cijfers Om de economische impact van al die waterinnovaties goed zichtbaar te maken worden er door de WaterCampus-partners zorgvuldig allerlei data bijgehouden. Deze data worden vervolgens jaarlijks samengevat in een ‘WaterCampus monitor’. “En daar zie je indrukwekkende cijfers”, aldus Molenkamp, die eraan toevoegt dat de Coronacrisis uiteraard ook impact zal hebben op de economische ontwikkelingen in 2020. “Natuurlijk wordt ook de watertechsector internationaal geraakt door de crisis en daarmee ook de toeleveranciers. Toch ben ik optimistisch over de toekomst. Juist omdat ik geloof in de kennis en kunde van de wetenschap en de ondernemers. Ik bedoel: met behulp van watertechnologie maken we niet alleen afvalwater schoon, we winnen ook energie en allerlei nuttige componenten terug en hergebruiken dat. Zo weten we gebruikt wc-papier te verwerken in de RWZI’s en hér te gebruiken in asfalt en duurzame bouwmaterialen. En huishoudens hebben met Hydraloop hun eigen waterrecyclingsysteem; moet je nagaan wat dit betekent voor landen waar water écht schaars is. Het is de circulaire economie in bedrijf.”

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

Zakelijk directeur Johannes Boonstra van Wetsus vult aan: “De WaterCampus monitor 2019 toont duidelijk de volwassenheid van het cluster aan. Met meer dan 270 aangesloten internationale bedrijven en 30 kennisinstellingen uit heel Europa zijn we echt de spin in het Europese water-innovatieweb geworden. De output getallen sinds onze start in 2003 stemmen ons trots. Zo zijn er niet alleen 88 patenten ontstaan, maar ook 72 nieuwe watertechnologiebedrijven in Fryslân. Er hebben op de WaterCampus al 110 mensen hun doctorstitel behaald, en er lopen vandaag de dag maar liefst 135 onderzoeksprojecten. De ontwikkelde kennis, die in een recente externe evaluatie als excellent en van wereldklasse is beoordeeld, wordt door de aangesloten bedrijven in de markt en de maatschappij toegepast, wat niet alleen goed is voor de economie, maar ook voor de wereldwijde duurzaamheidsdoelstellingen. De WaterCampus is vitaal, relevant en effectief gebleken, zowel maatschappelijk als economisch, en daar zijn we erg trots op.” www.watercampus.nl www.wateralliance.nl www.wetsus.nl www.cew.nl

OF 2020-03

Fotografie - Internet - Video Parksterbolwerk 5, 9101 JX Dokkum Tel.: 06 - 14 14 22 05 www.imagez.nl info@imagez.nl

Fotografie - Internet - Video

Uw partner voor al uw projecten op het gebied van grond en water.

Parksterbolwerk 5, 9101 JX Dokkum Tel.: 06 - 14 14 22 05 www.imagez.nl info@imagez.nl Lytse Sรปdein 8 8624 TT Uitwellingerga Tel.: 0515 - 55 95 89 E-mail: info@atsmabv.nl

www.atsmabv.nl

PROJECTENGINEERING CASTELEIN Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 8 9251GA Burgum 0511 431314 www.projectengineering.nl info@projectengineering.nl

Adviseur in:

* HOUTCONSTRUCTIES * STAALCONSTRUCTIES * BETONCONTSTRUCTIES * FUNDERINGSTECHNIEKEN * SEISMISCHE BEREKENINGEN

Expertise:

* BOUWGEBREKEN * BRANDVEILIGHEIDSONDERZOEK

Het ondernemerstestament: omarm de bedrijfsopvolger en onterf de rest? Direct inhakend op de kop van deze column: dit is niet eens zoâ&#x20AC;&#x2122;n rare gedachte. Het bedrijf, je levenswerk, moet immers door. Ook na jouw overlijden. De bedrijfsopvolger moet zo weinig mogelijk last hebben van de overige erfgenamen. Hij of zij moet er in ieder geval niet van afhankelijk zijn. Je benoemt dan bijvoorbeeld je opvolger (stel, je zoon of diens BV) tot je enig erfgenaam. Je onterft daarbij de andere kinderen en zelfs je echtgenoot. Wat zijn de voordelen: * de opvolger verkrijgt automatisch het hele vermogen. Allerlei in acht te nemen formaliteiten bij de levering van de specifieke goederen behorende tot de onderneming, hoeven niet plaats te vinden. Dit scheelt tijd en geld; * de opvolger wordt ook automatisch eigenaar van alle schulden. Allerlei claims vanuit het bedrijf komen direct bij hem terecht en niet bij de andere familieleden. Kortom: de andere familieleden zijn beschermd tegen veel gedoe rondom de vererving van schulden, zoals het beneficiair moeten aanvaarden van de nalatenschap met de daarbij behorende formele vereffeningsprocedure. De andere familieleden kunnen worden gecompenseerd met legaten van bijvoorbeeld een geldsom en bepaalde goederen die niet tot het bedrijf behoren. De geldsom is vaak afkomstig van de opvolger die een bepaald bedrag voor de onderneming moet vergoeden. Bepaald kan worden dat die geldsom in termijnen door de erfgenaam-bedrijfsopvolger wordt voldaan onder de verplichting daarvoor voldoende borg te stellen.

Moeder eerder overleden? Bedrijfsopvolger, pas op voor de tegoedbonnen!

kregen ieder een tegoedbon van vader, die doorgaans pas kan worden ingewisseld bij zijn overlijden. Wel zo handig nu de tegenwaarde van die tegoedbonnen grotendeels het bedrijfsvermogen vertegenwoordigde. Na vaders overlijden wordt zijn zoon als bedrijfsopvolger ineens geconfronteerd met de tegoedbonnen van zijn broers en zusters. Die zijn meteen opeisbaar geworden. Aangezien hij enig erfgenaam is, komen alle schulden van vaders nalatenschap, waaronder de tegoedbonnen, helemaal voor zijn rekening! De vorderingen van zijn broers en zusters zouden in het uiterste geval zelfs het faillissement van het familiebedrijf en van hemzelf kunnen veroorzaken. Oei, dat was niet de bedoeling! Het blijkt maar weer: het ondernemerstestament is zowel bij vader ĂĄls bij moeder een stukje maatwerk dat niet alleen in het belang is van de bedrijfsopvolger, maar in het belang van de hele familie. Dit dient goed en tijdig te worden opgesteld. Meer weten: neem gerust contact op tel. 0515-435600. Deze rubriek wordt verzorgd door mr. Karin Rientjes, notaris en mediator te Sneek

Toen moeder overleed, zat vader nog stevig in het ondernemerszadel. Er was een langstlevend testament. Vader kreeg daardoor het hele vermogen toegedeeld. Hij kreeg als het ware de erfdelen van de kinderen erbij. Zij

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

Jelmer Algra en Audrey Antuma:

â&#x20AC;&#x2DC; Rabobank zit in de haarvaten van de maatschappijâ&#x20AC;&#x2122; 56

OF 2020-03

“Al ‘spittend in de haarvaten van de maatschappij’ blijven we zoeken naar manieren om onze gezamenlijke leefwereld te versterken.”

We leven momenteel in een bizarre tijd. De Rabobank begon ooit als een coöperatie, om oplossingen te vinden waar iedereen beter van wordt. De wereld mag dan weliswaar ingrijpend zijn veranderd sinds die beginperiode, maar de missie van de bank staat nog steeds fier overeind: ‘altijd op zoek naar manieren om onze gezamenlijke leefwereld te versterken’. In gesprek met Audrey Antuma en Jelmer Algra, respectievelijk directievoorzitter van Rabobank HeerenveenZuidoost Friesland en Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland. Waarin onderscheidt de Rabobank zich? Audrey Antuma laat er geen misverstand over bestaan: “De Rabobank is dichtbij. Zowel voor particulieren als instellingen en ondernemers. We zeggen weleens dat we tot onze nek in de haarvaten van de gemeenschap zitten. Doordat wij geen aandeelhouders hebben, maar leden, vindt die ondersteuning plaats in de vorm van, zoals wij dat noemen, ‘coöperatief dividend’. Een respectabel deel van de winst wordt jaarlijks uitgekeerd aan maatschappelijke initiatieven die de lokale leefgemeenschap versterken. We zetten daarbij met de vier regionale Rabobanken in Friesland in op vier brede maatschappelijke thema’s: financiële zelfredzaamheid, duurzaam wonen, duurzaam ondernemen en ondernemers helpen groeien. Waarbij verbinding met leden en zoveel mogelijk relevante partners, centraal staat.”

Welk perspectief zien jullie voor de economie in Friesland, voor komende jaren? Jelmer Algra: “Er zijn verschillende scenario’s uitgerekend voor de toekomst. Maar geen enkel scenario heeft rekening kunnen houden met het coronavirus. Daardoor worden in Friesland met name de industrie, de toeristische sector en de agrarische sector ongemeen hard getroffen. Dankzij het redelijk gemêleerde ondernemerslandschap in Friesland, met iets minder internationale dynamiek dan in andere delen van ons land, verwacht ik dat de cijfers voor Friesland iets minder dramatisch zullen uitvallen. Dat laat onverlet dat de impact van de coronacrisis ook in Friesland groter is dan die van de recente financiële crisis. Het eerst was dat merkbaar in de horeca en de retail, maar we verwachten dat die effecten zich als

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

een olievlek uit zullen breiden naar andere sectoren, doordat we te maken hebben met ketenreacties.” Audrey Antuma: “Complicerende factor daarbij is dat de effecten van deze crisis op de langere termijn moeilijk te berekenen zijn. De gevolgen van vraaguitval en de effecten daarvan op de andere schakels van de keten zijn wel in kaart te brengen. Veel moeilijker is het om een inschatting te maken van het toekomstige gedrag van zowel consumenten als ondernemers. Het is aannemelijk dat het gedrag ten opzichte van thuiswerken, vakanties, consumptie en veel andere aspecten van ons dagelijks leven zal veranderen, maar hoe en in welke mate, dat valt eigenlijk niet in te schatten.”

OF 2020-03

Brandemeer 8 Industrieterrein De Ekers 8502 TV JOURE

De IJzeren Man Dak- & gevelbeplating

Brandemeer 8 Industrieterrein De Ekers 8502 TV JOURE

tel. [0513] - 41 79 00 info@deijzerenman.nl www.deijzerenman.nl

• Belastingzaken voor ondernemer en particulier • Samenstellen jaarstukken • Salarisadministraties • Bedrijfsadvisering

tel. [0513] - 41 79 00 info@deijzerenman.nl

Ds. Feitsmawei 1a • 9108 NE Broeksterwâld

www.deijzerenman.nl

Tel (0511) 421297 www.rosieradministraties.nl info@rosieradministraties.nl

De kracht van Kies Koers! NLP Business opleiding in 6 dagen.

Jelmer Algra Jelmer Algra is 44 jaar Is getrouwd, heeft drie kinderen en sinds kort een pup Is geboren en getogen in Berlikum Heeft bedrijfskunde gestudeerd aan de Rijks Universiteit Groningen (RUG) Is sinds drie jaar directievoorzitter van Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland Werkte gedurende de tien daarvoor jaar in het buitenland in onder meer de olie-industrie en voor de Rabobank in Amerika

Audrey Antuma Audrey Antuma is 51 jaar Is getrouwd en heeft vier kinderen Komt oorspronkelijk uit Eelde Heeft op verschillende standplaatsen door heel Noord-Nederland gewerkt Is een ‘Rabo-veteraan’ met 28 dienstjaren in alle geledingen en sectoren Is sinds acht jaar directievoorzitter, eerst in Drenthe, daarna in Groningen en nu in Friesland Geeft daarnaast leiding aan de specialistenteams van de vier regionale Rabobanken in Friesland En voelt zich als een vis in het water in ‘het Friese’

Wat doet ‘De Rabo’ om in Coronatijd ondernemers extra te helpen? Algra: “Samen met de overheid heeft het collectieve bankwezen een instrumentarium opgetuigd om de eerste nood van de getroffenen zo goed mogelijk te lenigen. Ik vergelijk het weleens met een rubberboot. Die is nu geplakt en blijft drijven. Dat is eerste hulp. Volgens de meest recente cijfers van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) hebben de afgelopen maanden in totaal 180.000 ondernemers en consumenten financiële ondersteuning ontvangen voor een totaalbedrag van 15 miljard euro.

Maar wat er op de lange termijn op ons afkomt, dat is moeilijk in te schatten. We doen er dus veel aan om getroffen bedrijven en particulieren een steuntje in de rug te geven door een coulante opstelling ten aanzien van hun bancaire verplichtingen; denk dan aan bijvoorbeeld uitstelling van aflossingen met een paar maanden, zodat ze een adempauze krijgen. Daarnaast heeft de overheid ook een pakket maatregelen waarmee ze ondernemers ‘in de lucht’ proberen te houden.

aan moeten passen omdat ze in hun huidige vorm niet meer levensvatbaar zijn. Horecagelegenheden bijvoorbeeld zijn ingesteld op een bepaalde bezetting, bijvoorbeeld minimaal 100 gasten, omdat het anders ‘niet uit’ kan. Dus proberen ze andere verdienmodellen te creëren. Dat lukt niet altijd en voor elke sector. Dus het hoe, waar en in welke mate, dat is kijken in een kristallen bol.”

Maar de gevolgen van de coronacrisis zullen ook op de langere termijn doorwerken. Sommige sectoren zullen hun bedrijfsmodel

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

NPEX- effectenbeurs lanceert nieuw platform

‘ Volop kansen voor Friese ondernemers en beleggers’ Als Friese ondernemer op zoek naar financiering vanaf 1 miljoen euro? Of juist op zoek naar een mooie belegging die ook nog eens het mkb in Friesland vooruit helpt? Effectenbeurs NPEX brengt Friese ondernemers en beleggers samen. Alan van Griethuysen, Chief Commercial Officer: “Banken zijn gebonden aan stringente regels qua financiering. Terwijl ondernemers juist nu moeten kunnen investeren. Bovendien zijn particuliere investeerders op zoek naar innovatieve projecten met een goed rendement. In Friesland liggen nog heel veel kansen.”

Herfinanciering overbruggingskrediet Veel ondernemers maken tijdens deze coronacrisis gebruik van overbruggingskredieten. Van Griethuysen: “Die moeten straks wel terugbetaald worden. NPEX kan een goed instrument zijn om dat op te vangen. Ondernemingen die dankzij dit krediet weer in goed vaarwater terecht zijn gekomen, kunnen ervoor kiezen om het via NPEX te herfinancieren. Zodat deze bedrijven gewoon door kunnen gaan met waar zij goed in zijn: ondernemen!”

NPEX is een effectenbeurs voor middelgrote ondernemingen. Van Griethuysen: “Wij plaatsen obligaties en certificaten van aandelen die verhandelbaar zijn op ons platform. Onze particuliere beleggers helpen zo ambitieuze ondernemers om verder te kunnen groeien.” Ook NPEX zelf groeit flink door. “In het eerste kwartaal van dit jaar plaatsten we meer dan tien miljoen euro. Toen kwam de coronacrisis: een behoorlijke hobbel, maar we merken dat dat nu weer begint recht te trekken. Dat is goed, want de economie moet dóór.” Om ondernemers en beleggers beter van dienst te kunnen zijn, lanceerde NPEX niet alleen een nieuwe

website, maar ook een nieuw platform met een elektronisch orderboek. “We hebben een grote professionaliseringsslag gemaakt. Onze website getuigt van onze groei vanaf 2008 tot en met nu. Lopende emissies en beleggingen zijn er te volgen. Bovendien staat er keurig uitgelegd wie we zijn, wat we doen en hoe we ondernemers helpen.”

Dagelijks handel Op het nieuwe platform wordt dagelijks gehandeld tussen 10.00 en 16.00 uur. “Zoals je van een effectenbeurs gewend bent: de mogelijkheid om de hele dag orders in te leggen om gedurende de handelsdag te kopen en te verkopen”, aldus Van Griethuysen enthousiast. “In deze tijd moet je dagelijkse handel hebben en onze klanten, de genoteerde ondernemingen, moeten zich herkennen in de moderne uitstraling van ons platform. Het zijn stuk voor stuk moderne bedrijven die volop met innovatie bezig zijn, wij laten zien dat we daar zelf ook mee bezig zijn.” Daar twijfelden ondernemers duidelijk al niet aan, want in december 2019 bereikte NPEX een bijzondere mijlpaal: “We gingen door de 100 miljoen euro. Dat voelde goed: om dat bedrag aan financiering te hebben bewerkstelligd voor het mkb in Nederland. We hebben aangetoond dat er behoefte is aan deze

manier van financieren.” Ondernemers en beleggers weten NPEX steeds beter te vinden. “Natuurlijk is de coronacrisis een enorme hobbel, maar veel ondernemers focussen zich inmiddels gelukkig ook weer op de langere termijn. Instellingen als de onze kunnen hen een grote dienst bewijzen. Bovendien krijgen we signalen dat particulieren graag willen investeren in het mkb. Er is een spaarpot van 375 miljard euro in Nederland: al een klein percentage daarvan zou enorm helpen om onze economie een flinke boost te geven en de schade door de coronacrisis te dempen.” Van Griethuysen kijkt met nadruk naar particuliere en zakelijke Friese investeerders. “Ik ben Friesland-gek, dat is bekend. Mijn hart ligt hier en ik zie mooie ondernemingen met hele mooie producten en diensten. Als wij een rol mogen spelen in hun groei en innovatie: graag!” Samen met associate partner René van der Graaf bezoekt de ‘Friesland-fan’ ondernemers met een mooie propositie. “Via ons platform kunnen Friezen investeren in Friese ondernemingen die financiering willen ophalen via de uitgifte van obligaties of certificaten van aandelen. Hoe mooi is het als je hulp kunt krijgen van mede-Friezen?” En andersom: “Als lokale investeerder help je deze ondernemers én de lokale werkgelegenheid vooruit!” Nieuwsgierig naar de nieuwe website en naar de werkwijze van deze mkb-effectenbeurs? Kijk op www.npex.nl

De missie van Erica Schaper, NHL Stenden

‘ Het is tijd voor de betekeniseconomie’

Nieuw College van Bestuur voor NHL Stenden Per 1 juli 2020 is bij NHL Stenden een nieuw College van Bestuur gevormd. Klaas Wybo van der Hoek nam afscheid. “Een onderwijsman pur sang”, aldus Schaper. “Hij heeft op tal van onderwerpen veel betekend. Denk aan de Grand Tours, de ontwikkeling van Design Based Education en ook de meer fysieke zaken, zoals de prachtig verbouwde molen op de Campus.” Het nieuwe College van Bestuur van NHL Stenden wordt vanaf 1 augustus jl. gevormd door Erica Schaper (voorzitter), Oscar Couwenberg en Marc Otto. Couwenberg was decaan en hoogleraar Governance and Geography aan de Rijksuniversiteit Groningen. Marc Otto (46) was zes jaar lid van het College van Bestuur van het Deltion College in Zwolle en daarna vier jaar bestuursvoorzitter van LMC Voortgezet Onderwijs in Rotterdam

OF 2020-03

Op 1 september 2018 gebeurde er iets dat belangrijke gevolgen heeft voor onderwijs en indirect ook de economie in Friesland. Toen namelijk fuseerden de twee grote hbo-instellingen NHL en Stenden. De lat lag daarbij hoog. Niet alleen moest de versmelting van de twee hogescholen zo vlekkeloos mogelijk verlopen, ook leefde de ambitie om de nieuwe combinatie ‘NHL Stenden’ direct een kickstart te geven met een nieuwe onderwijsfilosofie. Achterliggende ambitie: de hogeschool nog beter te laten aansluiten op de veranderende samenleving. Hoe ver is de school inmiddels met die ambitie? Wat betekent dit voor bedrijven in de regio? En: welke gevolgen heeft de Coronacrisis voor dit alles? OF ging in gesprek met Erica Schaper, voorzitter van het College van Bestuur. Een gesprek waarin we ‘je’ en ‘jij’ mochten zeggen. Erica, formeel is NHL Stenden op 1 september 2018 samengegaan. We zijn nu bijna twee jaar verder. Tevreden met wat er nu staat? Ja, ik ben tevreden, al zijn we er nog niet. We hebben de fusie willen gebruiken om een nieuwe hogeschool te maken op basis van enkele voor ons belangrijke pijlers. Een belangrijk aspect daarvan is dat je de student voorbereidt op een leven lang leren. Kortom: niet alleen vakkennis opdoen tijdens je studie, maar leren hoe jij je blijvend kunt ontwikkelen in een samenleving die altijd in beweging is. Hetzelfde geldt uiteraard ook voor onze organisatie. Ook wij zullen ons blijvend moeten ontwikkelen. Het is nooit af.

Kun je iets zeggen over de nieuwe filosofie en die pijlers? De eerste pijler is Design Based Education (afgekort: DBE, red.). Daarbij werken studenten aan de hand van concrete vragen uit de praktijk samen aan oplossingen. Dit ook in samenwerking met opdrachtgevers en docenten. Dat is een creatieve en multidisciplinaire manier van leren. Dat is tot nu toe een succes; onderwijs komt zo steviger

in de samenleving te staan en dichter naast het bedrijfsleven. De tweede pijler is die van internationalisering. Wij willen letterlijk en figuurlijk over de grenzen kijken stimuleren en interactie met buitenlandse studenten en bedrijven bevorderen. De derde pijler is de positionering die wij kozen op basis van 3 zwaartepunten: Vital Regions, Service Economy en Smart Sustainable industry

Wat moeten wij ons voorstellen bij de Vital Regions? De centrale vraag die je bij Vital Regions onderzoekt is: hoe houden we regio’s vitaal en weerbaar? Dat heeft met tal van aspecten te maken. Uiteraard met klimaatverandering en het bouwen van een circulaire economie. Maar ook met het bouwen van een betekeniseconomie. Een economie die niet alleen op kapitalistische- en economische grondslagen is gebouwd, maar die ook sociale aspecten belangrijk vindt en inclusiviteit. Ik vind dat persoonlijk een zeer interessant onderwerp, omdat het enorm goed past bij onze eigen regio, Friesland. Het inkomen ligt hier onder het landelijke gemiddelde en tóch wijst onderzoek uit dat we hier tegelijkertijd ook

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

gelukkiger zijn dan gemiddeld. Dat is een interessant gegeven. Er ligt hier dus iets unieks dat met andere waarden te maken heeft dan alleen kapitalistische beginselen. Een mooi studieobject, waar anderen van kunnen leren.

En Smart Sustainable Industries? Dat heeft alles te maken met de vraag hoe je de regionale economie concurrerender en duurzamer kan maken, met behulp van technologische oplossingen. Onze studenten werken daar op vele manieren aan. Onder andere door veel onderzoek te doen, maar ook door veel innovaties gewoon samen met opdrachtgevers uit te proberen. De sectoren waarbinnen we dat doen zijn breed, van watertechnologie tot ICT en van circulair plastic tot het gebruik van duurzame kunststoffen. Zo hebben studenten een belangrijke bijdrage geleverd aan de realisering van een de nieuwe fietsbrug die bij Ritsumasyl over het Van Harinxmakanaal gaat. Het dek van die brug is geheel biocomposiet, op basis van vlas en biohars. Op deze schaal is dat nog uniek.

OF 2020-03

Wij denken graag net even anders met u mee! Duidelijk en betrokken advies. Daar ligt onze kracht en uw kans om het verschil te maken. Wij zijn betrokken adviseurs die ervaring en visie meebrengen. Doelgericht op zoek naar kansen en inventieve oplossingen om samen succesvol te kunnen groeien.

www.vanbraakaccountants.nl

adres Kraaiheide 15 9202 PC Drachten

post Postbus 652 9200 AR Drachten

tel 0512 - 571250 mail drachten@vanbraakaccountants.nl

Je noemde eerder ook internationalisering als een pijler. Met de zogenaamde Grand Tours had Stenden daarmee al een legacy opgebouwd, toch? Dat klopt. Met die Grand Tours krijgen studenten de kans om gedurende hun studie een tijdje in het buitenland te studeren, op plekken als Zuid-Afrika, Qatar, Thailand en Bali. Dat is door Stenden ontwikkeld en wordt nog altijd door ons aangeboden. Dat is onder studenten zeer populair, maar vaak was het vooral geschikt voor studenten op het gebied van hospitality, leisure en tourism. Wij vinden het meest belangrijke aspect van internationalisering echter dat studenten van álle opleidingen de kans krijgen om tijdens hun studie een tijd aan een project te werken in het buitenland. Niet alleen omdat de buitenland-ervaring leerzaam is, maar ook door de kennisuitwisseling die zo ontstaat tussen internationale studenten, de scholen en ook de opdrachtgevers, zoals het bedrijfsleven. Dat is ook de reden dat wij recent samen collega-onderwijsinstellingen in het buitenland een netwerk van Europese Universities of Applied Sciences zijn gestart. Het is nog in de beginfase, maar dit betekent dat we straks uitwisselingen kunnen faciliteren met scholen in landen als Ierland, Portugal, Finland, Oostenrijk en Hongarije. Onze studenten kunnen in die landen dan echt concreet aan de slag met vragen vanuit het werkveld. Zo leren ze niet alleen andere studenten kennen, maar bijvoorbeeld ook bedrijven.

We hebben het nog niet eens over de Coronacrisis gehad. Wat doet dit met jullie ambities? Ik denk dat de Corona-crisis op veel fronten invloed heeft op ons allemaal. Wat NHL Stenden betreft: één van de gevolgen is denk ik dat iedereen het écht fysiek samen kunnen komen op de Campus zal leren herwaarderen. Het leek ooit zo logisch, maar dat bleek het niet te zijn. Zodra dat weer kan zullen we het allemaal meer waarderen dan ooit. We hebben heel snel moeten leren om flexibel te zijn. Een ook een zekere mate van gelatenheid, met betrekking tot zaken die je tóch niet kunt beïnvloeden. Ik heb uiteraard heel veel respect voor de docenten en de studenten die zich allemaal aan de nieuwe situatie hebben moeten aanpassen. Maar het is tegelijkertijd ook een bewijs voor het feit dat we met onze Design Based Education-filosofie op de juiste weg zijn. Die is er juist op gericht om studenten te helpen creatief en flexibel te zijn. En een brede scope te houden. Dat zijn allemaal zaken die nu erg goed van pas komen.

Kijkend naar de toekomst: waar baseer jij jouw optimisme op? Ik denk dat we van deze crisis kunnen leren. Natuurlijk; het is heerlijk wanneer we weer kunnen samenkomen. En ik hoop ontzettend dat dit zeker in het nieuwe studiejaar ook weer gemakkelijker kan. Aan de andere kant nemen we de ervaringen die we nu hebben mee. We zullen meer waardering houden voor beroepen die eerder niet voldoende werden gewaardeerd, zoals de zorg. Ook leert de crisis ons kritischer te kijken naar ons gedrag, onze footprint. We zullen ons meer dan voorheen afvragen of we voor die ene vergadering van een uur nu wel 150 kilometer heen en terug moeten rijden, of dat het ook anders kan. Met digitaal onderwijs hebben we nu natuurlijk ook grote stappen gemaakt. Maar tegelijkertijd moet je dan ook de gevaren zien. Dat de ongelijkheid toe kan nemen wanneer niet iedereen dezelfde toegang heeft tot digitale leermiddelen. Mijn hoop is dat de gehele samenleving in de nabije toekomst meer aandacht houdt voor dat soort zaken.

Betekent dit concreet dat er ook méér buitenlandse studenten in Friesland zijn te verwachten? Dat is precies de bedoeling! Ik ben ervan overtuigd dat dit heel goed is voor de regionale economie. Ten eerste krijg je zo een goede aanvulling van kennis en talent; daar waar er uiteraard ook wel eens wat regionaal talent weglekt naar andere regio’s. In de tweede plaats is het altijd goed voor studenten en bedrijven, ook in Friesland, om kennis te maken met andere culturen en met andere specialisaties. Je leert zo breder te denken. En uiteindelijk kunnen er bij die mensen die hiernaartoe komen natuurlijk ook potentiële werknemers van de toekomst zitten, die hier hun bestaan opbouwen. Zo bouw je een weerbare, multidisciplinaire samenleving.

Erica Schaper Geboortedatum: 10 april 1966 Geboorteplaats: Maarssen (opgegroeid in Vleuten) Woonplaats: Woudenberg, Winsum (Friesland) Burgerlijke staat: samenwonend met vriendin Hobby’s: paarden, lezen, wandelen Over zeven jaar…..: “Bestaat de kans dat ik nog steeds met mijn vriendin in Woudenberg woon en dat we dan een manege, annex zorgboerderij hebben ontwikkeld. Mocht het met vergunningen niet lukken, dan wordt het misschien wel een locatie in Friesland.”

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF 2020-03

Cygnus Friesland: betrokken sparringpartner voor mkb’ers Hoeveel er online ook mogelijk is, als het aankomt op financieel advies willen veel ondernemers met een adviseur om tafel. Precies de reden dat Jan Heida uit Bantega niet meer wilde werken bij een bank en als zelfstandig adviseur aan de slag ging bij Cygnus Friesland. Cygnus Finance Support stond bekend als het expertisecentrum voor bedrijfsfinanciën. Het bedrijf heeft recentelijk het accent verlegd en staat nu bekend als financieel adviseur voor het mkb. De naam is veranderd naar Cygnus. Cygnus wordt gedragen door een netwerk van zelfstandig financieel adviseurs verspreid door het hele land. Jan Heida uit Bantega is één van hen. “Wij zijn de sparringpartners voor ondernemers. We vullen hen aan met deskundig en breed advies over alle financiële aspecten, voor alle levensfasen van een bedrijf. Zo kan een ondernemer zich zorgeloos focussen op wat hij het liefste doet: ondernemen.” Wat een ondernemer ook graag doet: praten over zijn bedrijf. Bij Heida krijgt de ondernemer alle ruimte hiervoor. Zo’n gesprek levert namelijk veel punten op die relevant zijn voor het advies. “Als een ondernemer weet wat hij wil, kan ik hem begeleiden om

OF 2020-03

zijn visie en strategie helder te krijgen. De financieringsbehoefte wordt dan ook duidelijk.’” Heida helpt ondernemers met plezier vooruit. Bijt zich graag in dingen vast. “Een klant had onlangs financiering nodig, maar zeker in coronatijd was het erg lastig om ergens tussen te komen. Uiteindelijk zijn we er toch in geslaagd. Dat geeft zowel de klant als mij voldoening.” De coronatijd brengt voor veel bedrijven onzekerheden mee. Als financieel adviseur geeft Heida ondernemers lucht. “Ik maak de liquiditeitsstroom inzichtelijk. Daarna kun je verschillende scenario’s uittekenen. Neem je het slechtste scenario als uitgangspunt, dan kun je laten zien: als dit uitkomt, dan overleef je dit. De ondernemer krijgt zo perspectief.”

Friesland meer volgen. Die adviseurs kennen net als Heida de cultuur en de mentaliteit en ze wat er in de regio speelt. “Het is belangrijk om dezelfde taal te spreken. Letterlijk en figuurlijk.” Heida noemt het Lemster stoomgemaal op de achtergrond van de foto bij dit artikel. “Het Woudagemaal heeft een symbolische waarde voor mij. Het gemaal heeft de Friese economie vooruit geholpen. Cygnus is er voor ondernemers die vooruit willen.”

Jan Heida Woonplaats: Bantega Geboorteplaats: Echten Burgerlijke staat: Getrouwd, drie kinderen, zes kleinkinderen Hobby’s: Zingen, fietsen en tuinieren

Heida is de eerste Fries die zich als financieel adviseur heeft aangesloten bij Cygnus. In de komende jaren zullen er verspreid door

Wijste les: Alles wat niet binnen jouw cirkel van invloed ligt, moet je geen aandacht geven

Succesvol ondernemer ĂŠn goede werkgever? Wij helpen u graag!

De economie groeit, maar u laat uw hoofd niet op hol brengen en neemt weloverwogen beslissingen. Vertrouwen in de nabije toekomst is immers goed, maar zekerheid voor de lange termijn is nĂłg beter. Wij willen u daarbij graag helpen. Breedpad 21 - 8442 AA Heerenveen - (0513) 61 44 44 info@kuiperverzekeringen.nl - www.kuiperverzekeringen.nl

KENNIS IS KUNNEN

IJZERSTERK VOOR UW BEDRIJF

BEVESTIGINGEN

VEILIGHEID

GEREEDSCHAPPEN

POSTBOXEN

GROENVOORZIENING

Dokkum . Heerenveen . Leeuwarden . Groningen . t. (0519) 29 23 25 . www.raadsma.nl