Ondernemend Friesland editie 4 juni 2016

DE KUNST VAN GEVONDEN WORDEN JEUGD TERUGWINNEN EN CHINEZEN LOKKEN INNOFEST: IETS BETEKENEN VOOR SAMENLEVING

Centrale As en ontsluiting Skรปlenboarch:

De kracht van collectiviteit OF 2016 | www.of.nl | 04 OF04 2016.indd 1

15-06-16 13:48

Twee DataCenters Eén glasvezelring Minder risico

DataCenter Fryslan François Haverschmidtwei 3 8914 BC Leeuwarden T +31 58 844 49 99 F +31 58 844 49 95 E info@dcf.nl

OF04 2016.indd 2

15-06-16 13:48

Cambuur en de gloeilamp SC Cambuur is onlangs gedegradeerd naar de Jupiler League en dat is jammer voor het Friese voetbal en gelet op de uiterst gepassioneerde sfeer rondom de club: misschien wel voor de gehele Eredivisie.

Directeur Ard de Graaf had het bijna drie jaar geleden al in dit magazine voorspeld: ‘met deze begroting is het pure statistiek dat wij binnen afzienbare tijd ook weer eens degraderen.’ Hij had gehoopt zo’n degradatie met een nieuw stadion en een opgevoerde begroting voor te zijn. Niet gelukt, helaas.

Maar het was niet Ard de Graaf die zich moest verantwoorden. Er werd – in vrij brede kring – gewezen naar Technisch Directeur Henry van der Vegt.

Een deel van de achterban wilde bloed zien en dat is uiteraard het bewijs dat voetbal gewoon in de plaats is gekomen van de gladiatorengevechten, waar wij ons nog maar twintig eeuwtjes geleden mee vermaakten.

Nu moet ik toegeven dat Van der Vegt het laatste seizoen geen bijster gelukkige hand heeft gehad bij de aankoop van spelers.

Maar ja; door onverwacht vertrek van meerdere toppers moest hij met minimaal budget inkopen doen in de supermarkt die we voor het gemak ‘tweede echelon’ zullen noemen. En daar dan bij de kassa onderhandelen met slimme zakenlui die wisten dat Cambuur in tijdnood zat en een schreeuwende behoefte had aan versterking. Lastig.

Het slechtste argument bij die openbare terechtstelling was dat Van der Vegt nu vier keer met een club is gedegradeerd. Dat mogen treurige cijfers zijn; de vraag is natuurlijk hoe die omstandigheden dan al die keren waren en dat werd voor het gemak nooit in de analyses meegenomen.

Al deze ontwikkelingen deden me denken aan het boek ‘ Je ongekende vermogens.’ Schrijver Anthony Robbins analyseerde de zeven uitgangspunten die iedere succesvolle ondernemer, politicus of wijsgeer, van Leonardo da Vinci tot Henry Ford, schijnt te hebben. De elementen: toewijding (je instelling), werk als een plezierige uitdaging zien (het spelelement), kunnen samenwerken (mensen als bron zien), niet alle details willen weten (focussen op de grote lijn), verantwoordelijkheid nemen (de overtuiging hebben dat je in iedere situatie iets kunt beïnvloeden), de overtuiging hebben dat alles met een reden gebeurt en tot slot daar direct aan gekoppeld: dat falen niet bestaat.

Een prachtige opmerking in dat kader komt van Thomas Edison. Hij (overigens, gelijktijdig ook anderen) stond aan de basis van de gloeilamp.

Het perfectioneren ging minstens 99 keer mis en toen iemand hem vroeg: ‘gaat u nu voor de 100ste keer falen’ antwoordde hij: ‘ik faalde niet; ik heb 99 manieren ontdekt om de gloeilamp niet uit te vinden.’

Kortom: Van der Vegt moet blijven. Het risico dat hij anders volgend jaar met een ándere club dan Cambuur promoveert naar de Eredivisie is veel te groot.

Menno Bakker HOOFDREDACTEUR

Meer lezen of reageren? http://www.facebook.com/menno.bakker.96 of op https://twitter.com/OF_nl

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 3

,

EN

.

3

OF 2016-04

15-06-16 13:48

Aannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw

Stienstra & Van der Wal-IJlst ISO en

Ook kunt u bij ons terecht voor: • Remmings- en geleidewerken • Stalen damwanden • Haven aanleg en steigerwerk • Houtleverantie • Diverse typen walbeschoeiingen • Houten bruggen Voor informatie en/of een vrijblijvende offerte kunt u altijd contact met ons opnemen.

S&W

it & kwalite iligheid Waar ve samengaan nauw

rd

certificee

VCA ge

Aannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw Stienstra & Van der Wal Rogmolewei 6, 8651 EP IJlst Tel. 0515-533243, Fax 0515-531362 info@stienstra-vanderwal.nl www.stienstra-vanderwal.nl

Persoonlijk contact

L&B

het bestaat nog!

bv

TECHNISCH INSTALLATIEBEDRIJF

Bel of mail met Wietse Numan 0512-54 06 56 info@numanassurantien.frl www.numanassurantien.frl

NUL OP DE METER

Adviseur voor MKB en Particulier

Steeds meer particulieren en bedrijven kiezen voor duurzame energie.

Omdat het een goede investering is. Goed voor de portemonee, meer leefcomfort en het draagt bij aan een groene toekomst, onafhankelijk van fossiele brandstoffen. Wij denken met u mee.

Samen op weg naar Nul op de Meter!

Hoekseize 32 8711 HR Workum

OF04 2016.indd 4

www.lenbbv.nl

15-06-16 13:48

30 10 10 16 18 20 22 26 29 30 36 38 40 42

22

Het Friese goud Jeugd terugwinnen en Chinezen lokken Geldzorgen medewerker treffen ook de werkgever Sprog Open Fries 2016 ‘Sport inzetten om menswaardig bestaan op te bouwen’ De leasefiets van... Peter Storm Hoe veilig is uw ICT omgeving?

De kracht van collectiviteit TEDxFryslân: All about me Duurzaam groeien met sectorale kennis De kunst van gevonden worden Jubilerende ondernemersbeurs met Fries tintje

36 44 47 49 51 52 54 59 62 64 67 68

42

Innofest: iets betekenen voor samenleving Geven én ontvangen ‘Een ondernemer moet een verhaal kunnen vertellen’ Column Gerke Wispelwey: Het appeltje Kort nieuws Bedrijf profileren met lokale duurzame energie Drachten maakt feestje van Dutch Solar Challenge Prijswinnaar in Oosterwolde Opening Ecostyle Omrin en Friese gemeenten voeren campagne: Samen scheiden Op zoek naar de passie

Coverfoto: Centrale As en ontsluiting Skûlenboarch COLOFON Uitgeverij Ondernemend Friesland BV Hoofdredactie Menno Bakker Bladmanagement Ed Klijnman

Advertentie exploitatie en administratie Ondernemend Friesland BV Tussendiepen 21 9206 AA Drachten Telefoon 0512 366326 André Toering 06 46155747 Gert de Lange 06 10556784 Jos Miedema 06 15262182 Jasper van der Sluis 06-46033589

Redactie NARVIC Inhoudgevers, met: Ingrid van Damme, Casper Ferwerda, Menno Bakker, Herman Mulder

© De uitgever kan op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van informatie. Uitgever aanvaardt dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de schade, van welk aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/ of beslissingen die gebasseerd zijn op informatie uit deze uitgave. Uit deze uitgave mag na toestemming van de uitgever met bronvermelding geciteerd worden.

Vormgeving Sprog Drukker Scholma Druk

nieuwsberichten@of.nl ISSN 1383-9314

www.of.nl

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 5

,

EN

.

5

OF 2016-04

15-06-16 13:48

Nieuw pand voor Or-Quest Op donderdagmiddag 2 juni jl. is het nieuwe pand van Or-Quest in Drachten officieel geopend door Tjeerd van Bekkum, Burgemeester van de Gemeente Smallingerland. Or-Quest is klein begonnen en bleef maar groeien. Van een bescheiden aantal opdrachtgevers naar een uitgebreid netwerk in de bouw, techniek en infra.

Datum jubileumeditie

Trendship 2016 bekend

Slim zijn met media De meeste ondernemers weten wel dat ze hun berichten in Ondernemend Friesland (magazine en online) vrijwel altijd wel kwijt kunnen. Maar, niet alle media zijn zo toegankelijk.

Journalisten en redacties krijgen dagelijks honderden persberichten binnen. Uit onderzoek bij verschillende redacties blijkt dat maar 1% van die berichten in de media komt. Er is dus een andere benadering nodig. Met de training mediaslimheid van presentator/journalist Roelof Lousma en communicatiespecialist Wini Weidenaar leren communicatiemedewerkers en PR-professionals daar een passend antwoord op te vinden.

www.wini.nu

6

OF04 2016.indd 6

Trendship - het grootste evenement over business innovatie en digitale trends van Noord-Nederland - vindt dit jaar plaats op dinsdag 25 oktober in Sportstad Heerenveen. Het innovatie evenement wordt dit jaar voor de vijfde keer georganiseerd en groeit sinds de start iedere editie in omvang en bezoekersaantal. Het doel van Trendship is directeuren en managers in ĂŠĂŠn middag maximaal inspireren op het gebied van innovatie. Inmiddels is de eerste topspreker bekend: De bekende auteur en Londense professor Costas Markides bijt het spits af tijdens Trendship.

Tweak op komst?

Tweak mogelijk tweede aanbieder glasvezelnetwerk Kabelnoord Tweak en Kabelnoord onderzoeken of Tweak aanbieder kan worden op het glasvezelnetwerk van Kabelnoord. Als er geen belemmeringen zijn is het de bedoeling dat Tweak nog dit jaar de tweede aanbieder wordt op het glasvezelnetwerk van de regionale kabelaar. Het glasvezelnetwerk van Kabelnoord is in aanleg en bedient momenteel 17.000 huishoudens in Noordoost-Friesland.

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Adrenna-rokjes Collega Bert Kingma was eerder al puffend over de finish gekomen, na twintig pure kilometers en dus mochten ze voor de tien kilometer niet achterblijven. Ze deden het:

advocates Désirée Kingma (links) en Marjolein Miltenburg van Adrenna advocaten, tijdens Loop Leeuwarden, eind mei. De arbeidsrecht-specialisten liepen het parcours

geheel in stijl in ‘corporate’ Adrenna-rokjes.

Waar sommige hard-lopers (achtergrond) toch even door werden afgeleid.

Bolsward en Tokio De bussen op de Olympische Spelen van 2020 in Tokio gaan rondrijden met de deuren van Ventura Systems in Bolsward.

Busdeurenbedrijf Ventura Systems heeft de prestigieuze opdracht van Toyota binnen gehaald. Het gaat om tientallen nieuwe bussen die op waterstof gaan rijden. Voor Ventura is de opdracht vanuit

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 7

,

EN

Tokio een mooie kans voor nieuwe opdrachten. Volgens een van de directeuren van het bedrijf, Jan Lont, zou het vooral in de jaren na 2020 extra werk moeten opleveren.

Ventura maakt op dit moment een 12.000 deuren per jaar en heeft negentig mensen in dienst.

.

7

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Wegen van toiletpapier In Nederland wordt per jaar zo’n 180.000 ton toiletpapier doorgespoeld. Maar, voor de één een afvalproduct is, is voor de ander een bruikbare grondstof. Bijvoorbeeld: voor asfalt. Wetterskip Fryslân, provincie Fryslân, STOWA, civiele aannemers Jansma en Roelofs, toeleverancier Esha Infra Solutions en KNN Cellulose ontwikkelen momenteel een marktrijp product voor de uit een rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) gewonnen papiervezels. Afgelopen vrijdag zijn de eerste meters asfalt op basis van herwonnen toiletpapier succesvol aangelegd bij de rwzi van Wetterskip Fryslân in Sint Annaparochie. In het najaar van 2016 volgt dan de echte test.

Uitzendbureau voor de bouw

Op 1 juni 2016 is Bouwdiensten B.V. gestart in Drachten. Het nieuwe uitzendbureau richt zich op specifieke bouwwerkzaamheden in Noord-Nederland. Het bedrijf is een initiatief van Wietze van der Molen en Marjan Pool, die de sporen binnen deze wereld reeds hebben verdiend en daarmee de expertise kunnen inzetten om bestaande en nieuwe klanten te voorzien van de juiste medewerkers met de juiste tools en bijbehorende certificeringen.

En dan nu... the making of!

Ja hoor, dat is ‘m. Ed Klijman, fotograaf bij OF. Ongetwijfeld Fries recordhouder als het gaat om het portretteren van ondernemers.

Hier bezig bestuurders en ondernemers op de kiek te zetten voor het coververhaal van deze editie. En dat doet Ed met passie, zoals u ziet.

8

OF04 2016.indd 8

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Druipende hamburgers Als ondernemer moet je flexibel zijn. Dat weet ook Marco Kraaijeveld, mede-eigenaar van filmbedrijf You Brand. Met compagnon Mark Nicolai filmde hij coureur Indy Dontje op Silverstone (Engeland). Dat betekent: even weg uit macrobiotisch Nederland en terug naar de basis van waar het bij mannen om draait: brullende motoren, brandend rubber en druipende hamburgers.

Coby van der Laan, wethouder gemeente Heerenveen, Henk Jagersma, directievoorzitter van Syntrus Achmea Real Estate & Finance en Jeroen van Balen, commercieel directeur van Van Wijnen Noord B.V. bezegelden op 8 juni hun samenwerking met een handtekening onder de intentieovereenkomst.

39 duurzame beleggerswoningen voor Heerenveen In de wijk Skoatterwâld in Heerenveen komen 39 duurzame en energiezuinige vrije sector huurwoningen. Daarvoor hebben Henk Jagersma, directievoorzitter van Syntrus Achmea Real Estate & Finance, Jeroen van Balen, commercieel directeur van Van Wijnen Noord B.V. en wethouder Coby van der Laan van de gemeente Heerenveen tijdens de Provada een intentieovereenkomst ondertekend.

In 2014 en 2015 organiseerden de Friese gemeenten Leeuwarden,

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 9

,

EN

Smallingerland, Súdwest-Fryslân en Heerenveen samen met de provincie Fryslân beleggersbijeenkomsten en een bus tour langs projecten. Doel van deze expeditie – Expeditie Fryslân – was om landelijke, institutionele beleggers te interesseren voor het investeren in de vrije sector huur in Fryslân. Skoatterwâld is het eerste project uit het bidbook voor beleggers waarvoor de intentieovereenkomsten getekend worden.

.

9

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Ronde Tafelgesprek over kansen en bedreigingen toerisme

Het Friese goud

Vriend en vijand zijn het er over eens dat Fryslân met de meren, de elfsteden en de eilanden goud in handen heeft. De cijfers spreken boekdelen: toeristen besteden jaarlijks ongeveer een miljard euro in de provincie en bijna negen procent van de Friese werkgelegenheid komt voor rekening van recreatie en toerisme.

Maar markten zijn in beweging; de consument stelt eisen en nieuwe doelgroepen dienen zich aan.

Hoe gaan de schatbewaarders van het Friese toerisme bij al die ontwikkelingen om met dat kostbare Friese goud?

Ondernemend Friesland stapte op een zonnige woensdagochtend in het bootje met ondernemers, onderwijs en een gedeputeerde en sprak op het Starteiland in het Sneekermeer over de toekomst van ‘het Toeristisch Product Fryslân’. Een gesprek over samenwerken, kwaliteit verbeteren en de Chinezen die er aan komen.

10

OF04 2016.indd 10

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Café Restaurant 'It Foarûnder' Koffietijd aan de gezellige stamtafel van Café Restaurant 'It Foarûnder', dat wordt gerund door Yodi Vellinga. Ze schuift zelf ook aan en weet zich in gezelschap van Gedeputeerde Klaas Kielstra, Remco Hettema (Zeilschool De Morra, Hemelum), Martin Cnossen (marketingorganisatie Merk Fryslân) en Hans Huiskes van ROC de Friese Poort Bedrijfsopleidingen. Door persoonlijke omstandigheden moest Joris Levering van Timing uitzendbureau afzeggen, maar we spraken hem naderhand en hebben zijn visie meegenomen in dit verslag.

Allereerst de hamvraag: wat zijn de grootste uitdagingen waar de Friese recreatiebranche voor staat, de komende jaren? Als het aan gedeputeerde Kielstra ligt is dat kwaliteitsverbetering. “Dat is echt een issue”, stelt de politicus. “Je moet mee in de vaart der volkeren. Je moet je blijven ontwikkelen. Je talen spreken, weten wat service is. Ik

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 11

,

EN

weet het; in het toerisme is het hard werken en er is niet iedere dag tijd voor dat soort zaken, maar het is nodig. Als provincie hebben we er twee miljoen euro voor uitgetrokken. Maar ik roep ondernemers op om met ideeën te komen. Kom langs, laat horen wat je belangrijk vindt; we gaan serieus naar de mogelijkheden kijken.”

Die woorden klinken Hans Huiskes van ROC Friese Poort Bedrijfsopleidingen als muziek in de oren, want het is zijn organisatie die nu juist actief is als het gaat om scholing, met name op het gebied van bedrijfsopleidingen en volwassenenonderwijs. “Natuurlijk ligt daar een mooie kans voor ons. We bieden al veel van die trainingen, maar we kunnen het nog meer op maat maken als blijkt dat daar behoefte aan is.” Joris Levering van Timing uitzendbureau is specialist in wat hij noemt het bemiddelen van de zogenaamde ‘doenwerkers’.

“We leveren mensen variërend van ongediplomeerd tot en met HBO, voor diverse branches; van maakindustrie tot logistiek en ook horeca

.

11

OF 2016-04

15-06-16 13:49

LievenseCSO.com

ingenieurs ruimte, milieu en duurzaamheid

bodem en ondergrond juridisch advies

asbest

J O N G E N E E L . N AT U U R L I J K G O E D.

adviseurs Vestiging Leeuwarden

Orionweg 28 | 8938 AH Leeuwarden 088 - 91 020 00 | info@LievenseCSO.com W W W. JONGE NE E L .NL

Jongeneel corp adv 91x134-drw.indd 1

OF04 2016.indd 12

26-11-15 10:27

15-06-16 13:49

Hans Huiskes Senior Opleidingsadviseur, ROC Friese Poort Bedrijfsopleidingen.

Geboren 14 maart 1956 te Zuidwolde (Drenthe).

Burgerlijke staat Gehuwd, vier kinderen.

Hobby‘s Voetbaltrainer, wandelen o.a. Pieterpad, leiding jeugdkerk.

en dus toerisme. We merken daarbij dat onderwijs nog wel sterk gericht is op het overdragen van kennis. Daar ligt een uitdaging want belangrijke talenten als gastgerichtheid en stressbestendigheid kun je niet leren. Deze kun je wel ontwikkelen, maar dan moet je het in de basis wel in je DNA hebben zitten. Misschien zouden opleidingen wel meer dan nu toerisme-studenten moeten screenen op deze soft skills, dan krijg je uiteindelijk de beste mensen op de juiste plek.” Huiskes: “We doen daar juist al veel aan, bij de intake en ook door de lessen heel praktisch aan te bieden. Ik nodig jullie overigens graag uit om eens te komen kijken bij onze uitstekend geoutilleerde opleidingen in Sneek en Drachten.”

Weerbarstig Gedeputeerde Kielstra is er van overtuigd dat met die kwaliteitsslag het toeristenseizoen kan worden verlengd. Een opmerking waar Remco Hettema even een bedenkelijke glimlach van om de mondhoeken krijgt. Hij stelt: “Ik hoor het nu al jaren roepen, ‘seizoenverlenging’, maar de werkelijkheid is weerbarstig. We doen er alles aan. We liggen in begin april al klaar met onze bootjes. We doen aan marketing, maar de mensen komen niet voordat de echte zon doorbreekt. De consument is heel stevig geprogrammeerd op dat korte hoogseizoen.”

Kielstra: “Dat is ook precies de reden dat samenwerking met andere ondernemers van belang is. Met een bijzonder museum of een stadsarrangement kun je ze wel lokken, ook bij wisselvallig weer. En dan is het goed dat jij met jouw bedrijf ook op het netvlies komt.” Martin Cnossen van Merk Fryslân valt hem bij: “Het is ook aan de ondernemers om

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 13

buiten de eigen paden te treden en meer te bieden dan de core business. Je moet de mensen wel bezig houden.”

Hettema erkent dat dit zo is. Zijn bedrijf staat dan ook bekend als een proactieve speler op de markt voor zeilscholen. “We zorgen voor allerlei vertier, van springkussens tot allerlei andere activiteiten”, zegt de ondernemer. “En dat werkt ook wel. Alleen games en Wi-Fi; daar doen we niet aan. Ben je bij ons, dan worden het dagen die net even anders zijn dan al die andere dagen die je in het jaar meemaakt.” Onderneemster Yodi Vellinga valt hem bij: “Helemaal mee eens. Ook wij bieden zoveel mogelijk variatie en afwisseling, ook door samen met andere arrangementen te maken. Maar we willen ook onderscheidend zijn, door authentiek te blijven. De Friese watersport moet je beleven en dat doe je minder wanneer je constant aan je mobiel bent gekluisterd. Het blijkt echter wel moeilijk om buiten het seizoen toeristen te trekken.”

Levering: “Ik denk dat je nog meer in segmenten kunt denken. Neem de zakelijke markt. Ik ben in Noord Holland geboren maar ben in Friesland terecht gekomen omdat mijn vader vaak vanuit het haastige Westen naar de Friese meren trok om te onthaasten. Zo raakten we helemaal verknocht aan de watersport. Zakelijk Nederland trekt nu massaal naar de hutjes op de hei van de Veluwe, om aan de hand van betekenisvolle ervaringen beter te worden. Daar kan Friesland meer op in spelen.”

Yodi Vellinga Eigenaar Café Restaurant "It Foarûnder" Geboren 1 januari 1990 te Tegucigalpa (Honduras).

Burgerlijke staat Vrijgezel.

Hobby‘s Reizen.

Joris Levering Regiomanager Timing uitzendbureau.

Geboren 10 augustus 1970 te Alkmaar.

Burgerlijke staat Samenwonend, twee dochters.

Chinezen

Hobby‘s

‘Betekenisvolle ervaringen.’ Volgens de tafelgenoten ligt op dat punt een sterke kans voor Fryslân.

Met name Kielstra en Cnossen zijn overtuigd dat

Zeilen in Fryslân, golfen.

,

EN

.

13

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Wie vertrouwt u uw administratie toe?

䔀砀琀爀愀 倀䬀 瘀漀漀爀 甀眀 漀爀最愀渀椀猀愀琀椀攀

䰀椀攀猀戀攀琀栀 䨀攀渀猀攀 吀⸀㨀 㘀 㔀㄀ 㐀㄀ 㔀㤀 㠀㘀

䌀漀最渀椀琀椀攀昀 䌀漀愀挀栀攀渀 洀攀琀 倀愀愀爀搀攀渀

䴀愀爀最爀椀攀琀 䈀愀欀欀攀爀 吀⸀㨀 㘀 㐀 ㌀㌀ 㜀㈀ 㐀㔀

眀愀渀琀 戀攀琀攀爀 猀愀洀攀渀眀攀爀欀攀渀

眀爀欀琀

www.parsec.nl 058-2954800

OF04 2016.indd 14

䴀愀愀欀 渀甀 攀攀渀 愀昀猀瀀爀愀愀欀 瘀漀漀爀 攀攀渀 最攀栀攀攀氀 瘀爀椀樀戀氀椀樀瘀攀渀搀 欀攀渀渀椀猀洀愀欀椀渀最猀最攀猀瀀爀攀欀 戀攀氀 䰀椀攀猀戀攀琀栀 ⠀ 㘀 㔀㄀ 㐀㄀ 㔀㤀 㠀㘀⤀ 漀昀 䴀愀爀最爀椀攀琀 ⠀ 㘀 㐀 ㌀㌀ 㜀㈀ 㐀㔀⤀ 瘀愀渀瀀愀愀爀搀攀渀欀甀渀樀攀氀攀爀攀渀⸀渀氀

樀愀稀稀瀀愀愀爀搀攀渀挀漀愀挀栀椀渀最⸀渀氀

15-06-16 13:49

er met name ook vanuit China op termijn duizenden bezoekers verwacht mogen worden. Onlangs waren ze er samen op handelsreis. Kielstra: “Dat betekent veel praten tijdens veel gezamenlijke maaltijden, want zo gaat dat in China. Met name wanneer je op de informele momenten met je contactpersonen praat leer je veel. Zo weten we dat Chinezen altijd in groepen reizen omdat ze de prijs willen drukken. En ze zijn op zoek naar authentieke zaken. Niet voor niets vinden ze schilderachtige plekken als Amsterdam en Giethoorn geweldig.

Cnossen: “Met de Afsluitdijk en de meren hebben we echt iets bijzonders te bieden. Voor Chinese begrippen is dat allemaal Amsterdam Noord, dus om de afstand hoeft het niet over te gaan.”

Recreatiepondernemers Hettema en Vellinga luisteren aandachtig, maar reageren nuchter.

Hettema: “Het zou geweldig zijn wanneer deze nieuwe stroom toeristen echt op gang komt richting Fryslân. We kunnen het wel gebruiken.

De werkelijkheid is dat ik op Hemelvaartsdag nog altijd 80 procent van mijn bootjes aan Duitsers heb verhuurd.”

Kielstra: “ Zoiets gaat ook niet van de ene dag op de andere, maar het is belangrijk dat we ons er nu op voor bereiden. Dat we de service omhoog gooien en dat we door samenwerking afwisseling bieden.”

Cnossen, aanvullend: “Variatie is voor Chinezen ontzettend belangrijk. Men heeft maar weinig tijd en wil in korte tijd bijzondere dingen meemaken.

Wanneer Friese ondernemers daar door slimme samenwerking klaar voor zijn kan er op termijn substantieel geprofiteerd worden.”

Een onderdeel van die voorbereidingen betreft een verbeterde naambekendheid en zorgen dat de service omhoog gaat, zo stelt Cnossen. “Aan die naambekendheid gaan we werken. Er komt een nieuwe website en als marketingorganisatie gaan we ons alleen nog maar concentreren op het bekender maken van Fryslân buiten deze provincie.

Veel internationale campagnes zullen we daarbij doen in samenwerking met het NBTC (Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen, red.)”.

Talenten Dan de service. Goed personeel is daarbij van belang, zo beamen alle aanwezigen. Maar die moeten dan wel te vinden zijn. Huiskes: “Je moet op tijd

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 15

voorsorteren. Op dit moment zien we bijvoorbeeld dat er in een stad als Amsterdam een tekort aan koks dreigt. Fryslân is altijd ietsje later met dat soort ontwikkelingen, maar komt er wel achteraan. Daar kun je dan op inspelen, door opleidingen aan te passen, of nieuwe cursussen aan te bieden.”

Levering denkt dat ook ‘zijn’ uitzendbranche daar toegevoegde waarde kan hebben. “In de horeca is het vaak zo dat mensen na het hoogseizoen weer vertrekken. Dan raken ze ook weer uit beeld, of schieten elders wortel. Wij kunnen voor de branche die mensen bijvoorbeeld minimaal een jaar lang aan ons binden, door ze 12 maanden werkzekerheid te bieden, door ze wisselende taken en werkplekken bij verschillende bedrijven in de toeristische sector te bieden. Zo hou je de mensen vast en blijven ze hun talenten ontwikkelen.”

De aanwezigen bereiken tussen de broodjes zalm en carpaccio consensus over nut en noodzaak van kwaliteitsverbetering en samenwerking. Dat dit met vallen en opstaan zal gaan is duidelijk, want lang niet iedereen in de recreatiebranche is op samenwerking gericht. “Mijn vrouw bracht laatst folders rond voor een buitenfestijn”, vertelt Hettema. “Er waren recreatiebedrijven bij die ze niet wilden verspreiden, omdat de bezoekers op dat moment dan niet meer bij hun in de zaak zouden komen. Tja, tegen dat soort kortzichtigheid kun je niets beginnen.”

De tafelgenoten komen gezamenlijk tot de conclusie dat dit soort uitwassen steeds meer tot het verleden behoren. “Met name de jongere generatie denkt anders”, stelt Yodi Vellinga, zelf de jongste (26) aan tafel. “Wij denken veel meer in termen van delen en samen activiteiten sterker maken.”

Inmiddels trekken de wolken op en begint het Sneekermeer in een zaligmakende voorjaarszon te blaken. “Kijk, dit is nu waar geen marketing tegen op kan”, zegt Hettema.“Dit gebeurt vaak.

Dan zijn de weerberichten via de media bij voorbaat veel negatiever dan wat er vervolgens werkelijk gebeurt. Dat schrikt mensen af. Mensen besluiten dan maar niet een bootje te reserveren, terwijl ze een heerlijke dag op het water hadden kunnen hebben, met best veel zonmomenten.

Zouden we dat weerbericht wat positiever maken, dan hebben we al weer veel gewonnen.”

,

EN

.

15

Klaas Kielstra Gedeputeerde Provincie Fryslân.

Geboren 16 november 1963 te Drachten.

Burgerlijke staat Gehuwd, twee kinderen.

Hobby‘s ‘Weinig tijd voor, maar vooral steden bezoeken vind ik leuk’.

Remco van Hettema Eigenaar Zeilschool De Morra.

Geboren 4 maart 1973 te Leeuwarden.

Burgerlijke staat Samenwonend.

Hobby‘s Zeilen, golfen gezelligheid.

Martin Cnossen Directeur – bestuurder Merk Fryslân.

Geboren 3 januari 1968 te Boskoop.

Burgerlijke staat Gehuwd, 1 zoon.

Hobby‘s Windsurfen, schaatsen, muziek, reizen, lezen .

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Martin Cnossen, Merk Fryslân:

Jeugd terugwinnen en Chinezen lokken

Het is beslist geen twee druppels water, maar toch; een beetje oogt hij wél als de Friese versie van George Clooney. Martin Cnossen, de nieuwe directeur van Merk Fryslân, heeft the looks en liet zich in een ver verleden dan ook wel eens verleiden om als model in Friese klederdracht deze provincie te promoten op een Duitse beurs. Inmiddels zijn we heel wat jaartjes verder en mag hij de regie voeren over diezelfde promotie. Daarbij kan hij zijn mouwen opstropen, want de marketing van Fryslân is niet altijd van een leien dakje gegaan. In een recent verleden ontbrak het nogal eens aan de gunfactor en dus ook draagvlak van ondernemers. Maar het tij lijkt gekeerd. Met Cnossen lijkt de promotie-organisatie een nuchtere Fries aan het roer te hebben die weet hoe de hazen lopen.

16

OF04 2016.indd 16

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Hij heeft er veertien jaar opzitten bij Stichting DBF en was betrokken bij tal van toeristische projecten (zie kader). DBF is een organisatie die de economie en leefbaarheid stimuleert op het platteland in het Noorden. Onder andere door oude panden op te knappen en te herbestemmen, maar de dienstverlening gaat veel verder: van haalbaarheidsstudies tot het ontwikkelen van fietsroutes. Een mooie baan waar hij niet zo nodig weg moest, maar toen kwam deze kans. “Ik ben helemaal weg van Fryslân en alles wat het te bieden heeft.

Ik ben hier opgegroeid en woon hier met veel plezier. Wat is er dan mooier dan dat je iedere dag met de promotie van dat product aan de slag mag?”

Focussen Bij Merk Fryslân geeft Cnossen leiding aan een team van circa acht mensen. Doelstelling: het merk Fryslân buiten de provincie op de kaart zetten. En dan niet alleen op het gebied van toerisme, maar ook met wonen, werken en studeren, zo benadrukt Cnossen.

Een breed portfolio dus en dat maakt dat Cnossen wil focussen.

Een bittere noodzaak, zo leren we.

“We moesten af van de situatie die je enkele jaren geleden had, waarbij de marketingorganisatie voor Fryslân ook intern in de regio iedereen probeerde te plezieren door betrokken te zijn bij allerlei projecten, ook met financiele bijdragen. Dan ga je te veel versnipperen.

Dat gaan wij niet meer doen. We doen niet aan productontwikkeling; dat laten we graag over aan VVV’s en andere organisaties die in de diverse Friese regio’s actief zijn. Wat wij willen is het uitrollen van een breed gedragen imagocampagne, waarmee Fryslân als merk sterker wordt gepositioneerd.”

Toerisme is daarbij overigens wel een belangrijk speerpunt, zo leren we. “Dat spreekt vanzelf”, zegt Cnossen. “Toeristen geven gezamenlijk meer dan een miljard per jaar uit in onze provincie. Ze waarderen Fryslân met een gemiddeld cijfer van een 8,4 en maar liefst 78% komt na een eerste bezoek terug. Dan mag je toch wel zeggen dat je met toerisme een zeer belangrijke troef in handen hebt, waar je op in moet zetten.”

Watersport Punt van aandacht is voor Cnossen de situatie waarbij met name de watersport er moeite mee lijkt te hebben om optimaal te profiteren van trends in de markt.

“Je ziet dat onder andere door de recessie het eigen bootbezit sterk is afgenomen. Dan zou je een gat verwachten waar bootverhuurders in kunnen springen, maar in die hoek zie je niet dat ondernemers aan het plussen zijn. Er moet dus meer gebeuren.”

In de plannen van de nieuwe organisatie wordt Fryslan als het ware onderverdeeld in twee merken: Friesland en het Waddengebied. De komende paar jaar komt daar een derde thema bij: Kulturele Haadstêd. Binnen die campagnes zijn er natuurlijk wel speciale segmenten die Cnossen extra van belang vindt. “Ten eerste moeten we de jongeren terug zien te winnen”, stelt de directeur. “ Positieve ervaringen op zeilscholen hebben in het verleden bewezen dat je daarmee een zaadje plant in het hoofd van mensen. Wie eenmaal besmet is met het watersportvirus kan lange tijd weg blijven, maar komt op zekere leeftijd weer terug en heeft dan vaak wel iets te besteden.”

Als tweede pijler ziet Cnossen de buitenlandse markt. Daarbij zal veel worden samen gewerkt met het Nederlands Bureau voor

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 17

,

EN

Toerisme & Congressen (NBTC), maar Cnossen wil wel een eigen koers blijven varen. Kansen ziet hij uiteraard in Europa, maar ook in China ziet hij grote kansen (zie elders in dit magazine een verslag van het Ronde Tafelgesprek, waar ook Cnossen aan meedeed, red.).

Hij heeft de overtuiging dat je met name op die buitenlandse nieuwe markten voor een duidelijke positionering moeit kiezen. “ Ik wil het allemaal beslist niet zelf bedenken, maar wat mij erg aanspreekt is het positioneren van Fryslân als de vaarschool van Europa. Met name richting een nieuwe markt als China moet je dat alles wat we hebben terugbrengen tot een kernachtige boodschap. We moeten de Chinezen kunnen lokken met de boodschap dat je daar bij di meren, vlak boven Amsterdam en de Afsluitdijk een ultieme vaarbeleving kunt hebben.”

steden, bij de bossen en op de eilanden moeten de samenwerking zoeken. Het gaat er niet eens om dat ieder arrangement nu direct goed verkoopt. Veel belangrijker nog is dat je daarmee een visitekaartje afgeeft van wat er allemaal in deze regio te doen is. Er gaan binnen enkele jaren misschien wel een miljard Chinezen voor het eerst naar Europa op vakantie. We moeten zorgen dat bij hun dan het kwartje valt.”

Kwartje

www.merkfryslan.nl

Ook het samenstellen van arrangementen is dan van belang, aldus Cnossen, die er aan toevoegt dat hier een taak voor de ondernemers ligt. “Samenwerking zoeken en een compleet verzorgd dagprogramma maken, dáár gaat het om. En zorg voor veel variatie.

Ondernemers en niet alleen in de watersportgebieden, maar in de

Cnossen benadrukt bij de afronding van het gesprek nog even dat zijn focus ‘ uiteraard niet alleen op China ligt.’ “Onze doelgroepen zijn breed en een groot deel van de huidige toeristen komt uit Duitsland. Bij Europeanen die merken Friesland en de Wadden in het hoofd en hart krijgen en houden is daarom natuurlijk minstens zo belangrijk.”

Martin Cnossen Directeur – bestuurder Merk Fryslân.

Geboren 3 januari 1968 te Boskoop.

Burgerlijke staat Gehuwd, 1 zoon.

Hobby‘s Windsurfen, schaatsen, muziek, reizen, lezen.

Profiel Martin Cnossen in steekwoorden (zie ook elders in dit magazine, Ronde Tafelgesprek toerisme) • Deed opleiding Leisure Management aan Stenden (toen CHN) • Werkte 5 jaar bij Vandertuuk, bureau voor met name toeristische projecten • Was anderhalf jaar lang marketingmanager en hoofd communicatie van de Hortus in Haren.

• Werkte veertien jaar bij Stichting DBF • Ontwikkelde een aanpak voor het versterken van de toeristische /VVV structuur • Was betrokken bij de oprichting van Friesland Marketing • Ontwikkelde onder andere het fietsknooppuntensysteem in Friesland

.

17

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Carry de Niet Algemeen Directeur Kredietbank Nederland

Werkgeversconferentie Kredietbank Nederland

Geldzorgen medewerker treffen ook de werkgever Wanneer een medewerker in financiële problemen zit, zijn de gevolgen voor het bedrijf groot. Door tijdig te signaleren kan de impact worden verkleind. Op de werkgeversconferentie Financieel gezonde medewerkers: dat lóónt!, een initiatief van Kredietbank Nederland, wordt de problematiek uitgebreid belicht en verteld welke mogelijkheden ervoor een werkgever zijn.

De werkgever is vaak de eerste buitenstaander die geldzorgen bij personeel signaleert. Tijdens de conferentie, op dinsdag 20 september in Leeuwarden, wordt dieper ingegaan op het probleem.

Onderwerpen die aan bod komen zijn onder meer het signaleren en bespreekbaar maken van geldzorgen, de effecten van een actieve rol van de werkgever, de gang van zaken bij een loonbeslag en de wettelijke verplichtingen.

Ingrijpende gevolgen Het probleem mag niet worden onderschat stelt Nadja Jungmann, lector rechten, schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht en spreker op de conferentie. "Eén op de vijf Nederlanders heeft geldzorgen. Bij een kleine tachtig procent van de bedrijven lopen medewerkers rond met financiële problemen. Schrikbarend veel.

Het aantal stijgt niet meer zo hard, maar de gemiddelde schuldenlast neemt nog steeds toe. Die bedraagt nu gemiddeld 43.000 euro per persoon." De geldzorgen kunnen volgens Jungmann leiden tot ingrijpende fysieke en mentale klachten. "Mensen verwaarlozen

18

OF04 2016.indd 18

zichzelf en de opvoeding van kinderen gaat achteruit. Op het werk daalt de productiviteit met twintig procent terwijl het ziekteverzuim toeneemt."

Signaleren Een overgrote meerderheid van mensen met schulden zoekt en krijgt daardoor geen hulp. "Omdat er moeilijk over gesproken wordt, vaak uit schaamte", aldus Carry de Niet, algemeen directeur van Kredietbank Nederland. "Mensen proberen het zelf op te lossen. Gemiddeld wordt pas na vijf jaar hulp gezocht." Jungmann: "Daarnaast zijn gemeenten strengere toelatingseisen aan schuldhulpverlening gaan stellen." Om mensen eerder te kunnen helpen, is het cruciaal dat de werkgever de financiële problemen bij medewerkers vroegtijdig signaleert.

Jungmann somt een aantal kenmerken op. "Het vragen om meer uren of een voorschot op het salaris, het lenen van geld bij collega's, oververmoeidheid, fraude, diefstal en loonbeslag." "Bedrijven doen er

OF 2016-04

15-06-16 13:49

verstandig aan om tijdig actief op te treden", vult De Niet aan. "Bij een medewerker met een gemiddeld inkomen van 35.000 euro kosten diens geldzorgen de werkgever 410 euro per dag. Zo neemt het verwerken van een loonbeslag al gauw een paar uur in beslag."

Nadja Jungmann Lector rechten, schulden en incasso Hogeschool Utrecht

Hulp bieden Op de conferentie krijgen werkgevers handreikingen om hun medewerkers te helpen. "Sommigen reageren terughoudend", aldus De Niet. "Andere werkgevers zijn te direct in het vragen, waardoor werknemers vrezen voor baanverlies. Maar je kunt ook op informele wijze vragen of iemand wel maandelijks uitkomt met zijn geld." Wanneer professionele hulp nodig is, bestaan er diverse mogelijkheden. Collectieve voorlichtingsbijeenkomsten, individuele budgetadviesgesprekken en budgetcoachingsgesprekken zijn enkele voorbeelden. Ook Ping, onderdeel van Kredietbank Nederland, is een optie. De Niet: "De medewerker heeft dan niet te maken met gemeentelijk beleid, maar wordt direct geholpen. Het Ping-loket is heel laagdrempelig. Het gaat niet om schuldhulpverlening, maar om persoonlijk financieel advies."

Werkgeversconferentie Financieel gezonde medewerkers: dat lóónt!

Bewust De werkgeversconferentie in Leeuwarden komt op een goed moment, vindt Jungmann. "Werkgevers zijn zich steeds meer bewust van het probleem. Bijvoorbeeld van het feit dat schulden niet alleen ontstaan doordat mensen slecht met geld kunnen omgaan." De Niet: "Door omstandigheden kun je snel in problemen komen, zoals een scheiding. Ook jonge mensen die voor het eerst op zichzelf gaan wonen, vormen een risicogroep." Het helpen van een medewerker hoeft volgens De Niet niet duur te zijn. "Een werknemer met schulden heeft gemiddeld tien extra ziektedagen per jaar.

Voor een fractie van die kosten kunnen we hulp bieden."

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 19

,

EN

Dinsdag 20 september 2016 Locatie Fries Museum te Leeuwarden Tijd 9.15 – 13.00 uur Interessant voor DGA’s, HRM-managers en P&O-medewerkers.

Sprekers: Nadja Jungmann (Lector rechten, schulden en incasso Hogeschool Utrecht), Carry de Niet (Algemeen Directeur Kredietbank Nederland), Paul Otter (CCO en gerechtsdeurwaarder Syncasso) en Peter de Winter (werkgeverscoördinator Ping).

Opening door Harry van der Molen (wethouder gemeente Leeuwarden). Volledige programma en inschrijven: www.kredietbanknederland.nl/werkgeversconferentie.

.

19

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Foto-impressie Sprog Open Fries 2016

10 jaar

Sprog Open Fries Het Sprog Open Fries heeft zijn jubileum gevierd!

Voor de tiende keer organiseerde Sprog in samenwerking met BurgGolf in St. Nicolaasga dit netwerkevent voor het MKB in Friesland. De ambiance, de helikopter, de extra spelelementen in de baan en de smakelijke catering maakte dat deze jubileumdag extra feestelijk was!

SPONSOREN

20

OF04 2016.indd 20

Op 13 oktober 2016 vindt hĂŠt golf- en fundraising event van Noord Nederland plaats: het Foppe Open. Tijdens deze unieke dag golfen haalt u samen met het Foppe Fonds geld op voor kinderen met een beperking voor wie sporten niet vanzelfsprekend is. Kom samen met uw relaties en steun het Foppe Fonds! Ga voor meer informatie naar www.foppeopen.nl.

MEDIA PARTNER

ORGANISATIE

OF 2016-04

15-06-16 13:49

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 21

,

EN

.

21

OF 2016-04

15-06-16 13:49

Jeske de Boer op Sri Lanka

‘Sport inzetten om menswaardig bestaan op te bouwen’ Ze vertrekken voor lange of korte tijd. Voor export, of emigratie; voor een congres of om even bijtanken. In Friezen in den vreemde volgt Ondernemend Friesland ondernemende Friezen in het buitenland. Waarom gingen ze? Wat viel mee?

Wat viel tegen? Deze editie: Jeske de Boer. Zij ging naar Sri Lanka.

22

OF04 2016.indd 22

OF 2016-04

15-06-16 13:49

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 23

,

EN

.

23

OF 2016-04

15-06-16 13:49

24

OF04 2016.indd 24

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Je bent in 2015 naar Sri Lanka gegaan: waarom?

In mijn derde jaar van mijn opleiding Psychomotorische Therapie en Bewegingsagogie aan Windesheim kon ik naar het buitenland. Er waren veel landen waar ik uit kon kiezen, maar Azië had mijn voorkeur. Het project van de organisatie Hellebeem in Sri Lanka sprak me erg aan. Deze organisatie, opgericht door een Nederlands stel, vangt fysiek beperkte jongeren intern op om een opleiding te kunnen volgen en om een revalidatie behandeling te kunnen krijgen.

Wat was je ambitie?

Mijn ambitie was om mensen met een kansarm bestaan te laten ervaren dat ze door middel van sport een positieve ervaring op kunnen doen en nieuwe vaardigheden aan kunnen leren, waarmee ze een menswaardig bestaan op kunnen bouwen.

Wat is meegevallen?

De tijd om te wennen; dat viel me enorm mee. Ik liep stage in een besloten en zeer gastvrije omgeving, waar ik me heel snel thuis voelde. Ook is het land schitterend qua natuur en de mensen zijn erg vriendelijk.

Aan wat voor activiteiten moeten we denken?

Tijdens mijn stage hebben we bijvoorbeeld een weerbaarheidstraining opgezet, waarbij we de jongeren leerden om mentaal, verbaal maar ook fysiek sterker te zijn en meer voor zichzelf op te komen. Het resultaat was prachtig om te zien. Veel jongeren waren veel meer aanwezig en durfden bijvoorbeeld voor een groep te spreken, waar ze eerder veel moeite mee hadden.

Ben je nog valkuilen tegen gekomen?

weet je dat niet alles perfect geregeld is, maar dat heeft ook iets charmants, vind ik. Het vervoer was vaak niet al te snel en comfortabel, maar ik moet zeggen dat ik me hier niet veel aan heb geërgerd.

Als je je er op instelt, dan zie je het mooie er wel van in.

Wat is je vooral bijgebleven?

De natuur! Doordat het best wel vochtig is, is het land enorm groen. Ook heeft Sri Lanka vele theeplantages, wat het landschap een prachtig golvend beeld geeft. Verder is het, vergeleken met andere Aziatische landen, redelijk schoon. Maar ook de mensen zijn me bijgebleven. Die hadden vaak een grote glimlach op hun gezicht en waren altijd bereid om je te helpen, ondanks dat de taal soms een barrière was.

Jeske de Boer 3e jaars student Psychomotorische Therapie en Bewegingsagogie Hogeschool Windesheim.

Geboren 22-03-1996.

Geboorteplaats

Nu is OF een ondernemersblad. Is jou ook nog iets opgevallen op het gebied van ondernemerschap?

Akkrum.

Bijna iedere Sri Lankaan is wel betrokken bij een winkeltje. Vrijwel iedereen doet moeite om een beetje geld te verdienen. Dat was mooi om te zien, maar het viel me wel op dat men daarbij niet altijd even origineel is. Dan zie je zo meerdere winkels naast elkaar die exact hetzelfde verkopen.

Hobby’s

Burgerlijke staat Ongehuwd.

Kaatsen, volleyballen, muziek.

Tips voor ondernemers die iets soortgelijks willen doen?

Wanneer je je wil inzetten voor een goed doel, dan weet je dat je er niet rij van wordt. Sterker: je zal grotendeels op vrijwillige basis moeten werken, zoals ik dat ook deed. En uiteraard is het handig om sponsors te vinden. Want je gaat kosten maken.

Daarom is ook Hellebeem, de organisatie waar ik stage liep, altijd hard naar op zoek naar financiering.

Niet echt. Als je naar een Aziatisch land gaat dan

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 25

,

EN

.

25

OF 2016-04

15-06-16 13:50

De leaseauto leasefiets

van... Peter Storm Friesland Lease biedt naast auto's ook elektrische fietsen aan. Als ĂŠĂŠn van hun accountmanagers zit jij veel achter het stuur; gebruik je eigenlijk zelf wel een 'e-bike' voor je werk? Nee, geen e-bike, maar ik heb wel een leasefiets.

Persoonlijk vind ik het belangrijk om voldoende te bewegen.

Ik draag zelfs een horloge dat bijhoudt hoeveel ik beweeg. Via de fiets compenseer ik mijn vele

26

OF04 2016.indd 26

kilometers op de weg. Ik merk het echt. Ik voel mij een stuk fitter."

Wanneer zijn jullie gestart met het aanbieden van e-bikes?

"Ruim drie jaar geleden. Steeds meer werkgevers willen de mobiliteit van hun personeel verhogen. Veertig procent van het woon-werkverkeer betreft minder dan vijftien kilometer. Dit maakt de elektrische fiets een zeer interessant alternatief voor

de auto of het openbaar vervoer.

Het laatste jaar heeft de e-bike bij ons een vlucht genomen.

Onlangs is zelfs het NOS Journaal komen filmen. En dat terwijl we in het begin voor gek werden verklaard."

Men is bewuster geworden van de voordelen.

"Inderdaad. Een half uur bewegen maakt veel verschil voor de

werkende mens. In Nederland wordt veel zittend werk verricht.

Beweging geeft ontspanning en verlaagt stress. Je kunt al fietsend van en naar je werk het hoofd even leeg maken. Werkgevers merken het verschil. Ik hoor de positieve ervaringen niet alleen tijdens gesprekken met klanten, het blijkt ook uit onderzoek; het ziekteverzuim neemt gemiddeld met tien procent af. Friesland

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Peter Storm Accountmanager Friesland Lease.

Woonplaats Drachten.

Geboortedatum 22 februari 1974 te Drachten.

Eerdere functies Verkoopadviseur Audi Hobby's Racefietsen, mountainbiken, wandelen, skiĂŤn.

Lijfspreuk Leasefiets, waarom niet?!

Lease brengt dus mobiliteit en vitaliteit samen."

Kun je nog meer voordelen noemen?

"Parkeerplaatsen bij de werkplek zijn niet continu vol. En de gebruiker hoeft niet zelf te investeren.

Wij ontzorgen de klanten volledig door alle zaken te regelen; van het onderhoud tot de verzekering en een 24 uurs-hulpdienst."

Noem eens een mooi voorbeeld van een klant die overtuigd is geraakt.

"Een pizzeria. Al hun bezorgers rijden op e-bikes in plaats van scooters. Dit is niet alleen beter voor het milieu, maar de bezorgers worden ook sympathieker gevonden en krijgen hogere fooien."

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 27

,

EN

Uit welke e-bikes valt er bij Friesland Lease te kiezen?

Waarom kun je het beste bij jullie een e-bike leasen?

"E-bikes en high speed e-bikes van allerlei merken. De laatste kan wel 45 kilometer per uur halen. In een half uur kun je dus van Drachten naar Leeuwarden fietsen. Dat scheelt niet eens zoveel met de auto."

"Omdat wij als enige BOVAGfietsen aanbieden. Kwaliteit verzekerd dus. Klanten kunnen bij maar liefst driehonderd BOVAGdealers in het land terecht voor onderhoud."

.

27

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Al ruim 100 jaar de veelzijdige aannemer uit Eastermar...

Grote Hornstweg 19-D, 9261 VW Eastermar telefoon: 0512 - 47 13 00 www.bouwbedrijfswart.nl swart@bouwbedrijfswart.nl

Allrounders gespecialiseerd in duurzame installatietechnieken Energiebesparing Bouma speelt voortdurend in op technische vernieuwingen. In een tijd waarin de vraag naar duurzame installatietechnieken en energiebesparing steeds groter wordt, kan Bouma middels vakkennis op het gebied van duurzame energiebesparingen ruimschoots advies en oplossingen op maat leveren.

Wat biedt Bouma u? · · · · ·

Wij informeren u graag vrijblijvend welke maatregelen voor u zinvol zijn en wat de investeringskosten zijn.

OF04 2016.indd 28

Warmte terugwin systemen Warmtepompen en lucht-water warmtepompen Warmteopslag Zonnepanelen en zonneboilers Ledverlichting

Achterwei 18 9262 NS Sumar 0511 - 461378 www.bouma-installatie.nl

15-06-16 13:50

Hoe veilig is uw ICT omgeving?

Uw bedrijf heeft te maken met groeiende veiligheidsrisico’s binnen uw ICT omgeving.

Niet alleen op het gebied van wet- en regelgeving verandert er veel, ook de impact van cybercriminaliteit wordt alsmaar groter. Ik geef u daarom vijf tips om uzelf te wapenen tegen deze risico’s!

Tip 1: Voorkom schaduw-IT Zowel bij kleine als grote organisaties is er veel schaduw IT aanwezig. Dit is het geval wanneer medewerkers bijvoorbeeld gebruik maken van eigen spreadsheets en tools, die niet gekozen zijn door de technische beslissers. Daardoor worden deze middelen niet beschermd door specialisten en zijn ze dus vatbaarder voor bedreigingen van buitenaf.

Oorzaak van het gebruik van schaduw IT is dat medewerkers de aanwezige software niet begrijpen. Zorg er dus altijd voor dat uw ICT omgeving begrijpelijk is voor elk type medewerker, zodat deze niet geneigd is terug te grijpen naar onbeveiligde schaduw IT. Tip 2: Werk met krachtige wachtwoorden wanneer u werkt met online applicaties heeft u vaak te maken met verschillende inlog URL’s, gebruikersnamen en wachtwoorden.

Dit aantal lijkt alleen maar toe te nemen. De verleiding is daarom groot om overal hetzelfde, makkelijk te onthouden wachtwoord te kiezen. Dit brengt echter veel risico’s met zich mee. Buiten dat dergelijke wacht-

woorden gemakkelijker te achterhalen zijn, hebben hackers met één wachtwoord direct toegang tot al uw programma’s en applicaties. Zorg daarom voor krachtige, wisselende wachtwoorden.

Tip 3: Creëer bewustwording onder uw personeel Het Cryptolocker virus is een malware die data versleutelt. Dit gebeurt vaak via een bijlage of link uit een e-mail die geopend wordt. Automatisch wordt daarna een bestand gestart dat begint met het versleutelen van alle bedrijfsbestanden. Vervolgens eisen de cybercriminelen geld om de versleuteling op te heffen. Er moet altijd eerst een menselijke handeling worden uitgevoerd om dit virus toe te laten. Het creëren van bewustwording is daardoor ook een belangrijkste stap om besmettingen te voorkomen. Laat uw medewerkers voorbeelden zien van een Cryptolocker virus of vraag ze om niet zomaar een bijlage in een e-mail te openen. Vooral e-mails die de gebruiker niet verwacht moeten als verdacht worden beschouwd.

makkelijk op kunnen inbreken. Het updaten biedt geen garantie, maar een feit is dat u de internet criminelen het wel een stuk lastiger maakt. Mijn tip is dan ook om updateinstelling zoveel mogelijk op automatisch te zetten.

Tip 5: Zorg voor een back-up Voor organisaties is het van belang dat zij een back-up maken van hun belangrijke data. Wanneer u een besmetting heeft kunt u altijd terugvallen op uw back-up. Is er een goede back-up voorziening, dan is een bedrijf binnen enkele uren weer operationeel. In het ergste geval bent u drie uur werk verloren. Indien er geen back-up is, dan kan een bedrijf zomaar twee of drie dagen niet operationeel zijn. Tevens is er een grote kans dat een deel van de gegevens permanent verloren zijn.

Tip 4: Blijf up-to-date Belangrijk is om continu uw systemen te blijven updaten. Krijgt u een melding om uw systemen te updaten? Pas ze allemaal toe, loop niet achter de feiten aan. Veel malware richt zich op oudere software waar zij ge-

OF SPECIALIST

Wim Behage Directeur Accent Automatisering BV

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 29

,

EN

.

29

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Centrale As en ontsluiting Skûlenboarch: product van samenwerking bedrijfsleven en overheid

De kracht van collectiviteit

Er hangt een dieprode gloed over het zwoele landschap tussen Garyp en Burgum, wanneer we de auto op een vroege avond over een landweggetje sturen richting het Informatiecentrum Centrale As. In de verte steken de kranen van het Hendrik Bulthuis Aquaduct in aanbouw vervaarlijk in de lucht. Binnen zitten ondernemers en overheidsmannen, klaar voor een OF Ronde Tafelgesprek. Op de agenda prangende vragen: wat betekent de Centrale As en de nieuwe ontsluitingsweg Skûlenboarch voor de regio? En: wat is het geheim van de schijnbaar ideale samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven? Aan tafel met Jos van Steijn (Plant Manager VBI), Johan de Haan, (Commercieel & Financieel Directeur Bouw- en aannemingsbedrijf G. De Haan & Zn, tevens voorzitter van de Industriële Club Tytsjerksteradiel), Eelco Brouwer (eigenaar Brouwer & Brouwer), Sijtse Hilarides (Provincie Fryslân), Eric ter Keurs (gemeente Tytsjerksteradiel) en Jan Sijtsma (gemeente Tytsjerksteradiel).

30

OF04 2016.indd 30

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Eric Ter Keurs Burgemeester gemeente Tytsjerksteradiel.

Laten we beginnen met een situatieschets. Vlak buiten Eastermar ligt industrieterrein Skûlenboarch.

Op dit industrieterrein (aan de vaarroute Lemmer – Delfzijl) zijn diverse bedrijven gevestigd die voor veel directe en indirecte werkgelegenheid zorgen.

Voorheen was dit industrieterrein alleen bereikbaar via de Schuilenburgerbrug. De staat van deze brug baarde de ondernemers ernstig zorgen, want bij een ernstig defect aan de brug zou de continuïteit van de bedrijven direct in gevaar komen.

Die zaken worden nu opgelost. De tafelgenoten zijn het er roerend over eens dat de nieuwe ontsluitingsweg Skûlenboarch en de aanleg van de Centrale As enorme kansen biedt. En dat wordt in de hele regio gevoeld. Ter Keurs: “Uiteraard is er de directe werkgelegenheid die enorm belangrijk is. Hier zitten allemaal ondernemers aan tafel die er een mooie opdracht aan hebben gehad, maar de effecten reiken uiteraard verder. Denk ook eens aan alle onderaannemers die hier een deel van hun brood verdienen. Maar ook voor de lange termijn zijn er pluspunten; de hele regio wordt er beter door bereikbaar, de afstand in tijd wordt fors kleiner.”

Van Steijn: “Bereikbaarheid is voor veel bedrijven essentieel. VBI bijvoorbeeld, waar ik manager ben, heeft in het verleden ook wel bewust gekozen om in de regio te blijven omdat de weginfrastructuur van het natte industrieterrein Skûlenboarch aangepast zou worden. Dat heeft overigens wel jaren geduurd, maar het is uiteindelijk toch gelukt. En nu met de nieuwe ontsluitingsweg Skûlenboarch en de Centrale As wordt alles alleen maar beter.”

Die verbeteringen zijn op vele fronten te herkennen, zo stellen de tafelgenoten. “Ten eerste de doorstroom van verkeer”, aldus Johan de Haan.

“Wanneer de brug bij Skûlenboarch of bij Kootstertille eens plat lag kon het verkeer in feite geen kant op. Van Steijn: “Wij laten dagelijks tientallen vrachtauto’s uitrijden. Die komen bij obstructie van een brug direct in de knel en moeten door alle dorpskernen rijden. Dat willen we natuurlijk niet.

Met de nieuwe ontsluitingsweg Skûlenboarch is dat opgelost.”

“Er zijn ook andere voordelen”, stelt projectmanager Sijtse Hilarides van de provincie. “Natuurlijk, minder opstoppingen. Maar dat is het niet alleen: ook dorpen en natuurgebieden worden aangepast. De hele regio krijgt er een enorme kwalitatieve facelift mee.”

Economisch beleidsambtenaar Jan Sijtsma: “Je moet het ook breder zien. Het gaat eigenlijk om algehele ontsluiting van een groot gebied. Met het PM-kanaal heeft Tytsjerksteradiel een hoogwaardige natte as beschikbaar die bedrijven de mogelijkheid biedt grondstoffen via het water aan te voeren en kant en klare producten via de weg of het water te distribueren. Met de Centrale As en de ontsluitingsweg Skûlenboarch hebben we nu ook het asfalt op een unieke manier geregeld. Dat is de tweede as. Tegelijkertijd werken we, op initiatief van de provincie Fryslân, ook aan de digitale ontsluiting van het platteland, waar slecht internet is. Als derde as is glasvezel cruciaal voor digitale zorg, onderwijs en vanzelfsprekend ook voor de ondernemers.

(Neemt op 1 september afscheid en wordt dan consultant) Geboren 30 maart 1965 te Borne.

Burgerlijke staat Ongehuwd, 2 kinderen.

Hobby‘s Lezen, geschiedenis, wandelen, theater.

Jan Sijtsma Economisch beleidsambtenaar gemeente Tytsjerksteradiel.

Geboren

Gevoel

20 mei 1961 te Dokkum.

De financiering van het gehele project mag uniek genoemd worden, want – in tegenstelling tot de beroemde Haak om Leeuwarden – zit er geen rijksgeld in de Centrale As. Ter Keurs: “Het is heel bijzonder dat we dat voor elkaar hebben gekregen, samen met Dantumadiel en Dongeradeel. Alle drie gemeenten stopten meer dan 12 miljoen euro in het project; de provincie Fryslân deed de rest.

Dat collectieve gevoel dat hier de hele regio mee gediend is heeft ervoor gezorgd dat het is gelukt.”

Burgerlijke staat

Hilarides: “Nu is het zaak om de verbeterde infrastructuur ook te verzilveren. Daar is natuurlijk ook weer de creativiteit van ondernemers voor nodig.”

De ondernemers aan tafel beamen het, maar bevestigen tegelijkertijd dat er bij ondernemers in de regio geen hemelbestormende plannen bekend zijn tot grote uitbreiding van activiteiten, nu de kwaliteit van de infrastructuur zoveel is verbeterd.

Eelco Brouwer: “De Centrale As heeft ons veel werk opgeleverd. Zo veel dat we met veel partners hebben kunnen werken. Je mag weten dat we

Gehuwd, 2 kinderen.

Hobby‘s Voetbal.

Sijtse Hilarides Projectleider De Centrale As, Provincie Fryslân.

Geboren 12 april 1953 te Franeker.

Burgerlijke staat Gehuwd, 4 kinderen.

Hobby‘s Kleinkinderen, vakantie.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 31

,

EN

.

31

OF 2016-04

15-06-16 13:50

23 andere bedrijven hebben ingehuurd; tachtig procent daarvan komt uit Friesland, dus je kunt nagaan wat de economisch impact is. Aan de andere kant: we hebben al veel geïnvesteerd in machines; nu nog koortsachtiger groeien is niet verstandig.

We hebben de bouwcrisis nog maar net achter de rug. Even met beide benen op de grond blijven staan.”

Continuïteit De Haan valt hem bij: “Het is net zoals Eelco het zojuist al zei: continuïteit is het allerbelangrijkste. Ik vind ook dat je deze nieuwe werkelijkheid nuchter moet bekijken. Niet ineens veel geld steken in acquisitie van nieuwe bedrijvigheid; laat de huidige bedrijven in Tytsjerksteradiel en regio volop van de nieuwe situatie profiteren.

Maak deze bedrijven sterker. Zij

32

OF04 2016.indd 32

zijn geworteld in de regio; zij zorgen voor werkgelegenheid.

Ter Keurs: “Ik ben het daar mee eens. We moeten als gemeente zorgen dat je qua beleid goed voorsorteert op de toekomst. En dat doen we in deze gemeente denk ik goed. In de gebieden waar we nieuwe bedrijvigheid willen faciliteren, zoals bij Garyp Noord aan de Centrale As en een nat industrieterrein bij Skûlenboarch-Westkern gaan we niet complete terreinen op voorraad aanleggen. Wel moeten we zorgen dat de bestemming passend is. Komt er dan vraag, dan kun je snel schakelen.”

Sijtsma: “Daarnaast zetten we samen met de andere gemeenten in Noordoost Fryslân, de provincie en de Ondernemers Federatie Noordoost Fryslân (ONOF) in op het stimuleren en versterken van de innovatiekracht, ken-

nisontwikkeling en export bij ondernemers. Hiervoor hebben we een economisch structuurplan voor onze regio opgesteld.

Het Kennis- en Innovatiecentrum Noordoost Fryslân (KEI) is belast met de uitvoering en is hier al volop mee aan de slag.”

Gunnen Ondernemers aan tafel merken op dat een dergelijke aanpak ook veel meer van deze tijd is, zoals ook samenwerken meer van deze tijd is. Brouwer: “We huren elkaar sneller in. Wij zijn daar zelf een goed voorbeeld van, met al die bedrijven die we hebben laten meewerken. Daar zaten ook Groningers bij. (Glunderend) Kans dat ze ons in Groningen nu ook eens vragen wordt natuurlijk een stuk groter. Ook dat levert groei op.”

De Haan: “Dat is een prima voorbeeld. We hebben in de

OF 2016-04

15-06-16 13:50

bouw denk ik ook wel een les geleerd. Toen de recessie zo hard toesloeg zijn velen gaan prijs dumpen. We hebben met z’n allen de markt kapot gemaakt. Dat zou anders moeten.”

Een bijzonder onderdeel van het project was overigens voor zijn eigen bedrijf weggelegd: namelijk de realisering van’ het vleermuizenverblijf’. Een onderwerp dat de de aanwezigen doet gniffelen. De Haan: “Ja, was mooi om te doen. Wij beginnen bij onze projecten altijd met nadenken over het belang van de gebruiker. Dat was dit keer de vleermuis. Ik heb daar weer veel van geleerd. Omdat ze een winterslaap houden moesten we iets ontwikkelen waar het dier klimatologisch zowel in de zomer als ook in de winter terecht kan. Daarnaast hebben wij aan woningen langs het traject

geluidsisolerende maatregelen getroffen.”

De Centrale As is een project van de provincie Fryslân, de gemeenten Dongeradeel, Dantumadiel, Tytsjerksteradiel en Smallingerland.

De Centrale As loopt van Dokkum tot aan Nijega over het grondgebied van vier Friese gemeenten.

Het project omvat ook de rondwegen Hurdegaryp en Garyp. Het realisatie besluit tot de aanleg is in 2006/2007 genomen door de provincie en gemeenten. De gemiddelde snelheid op de wegen is nu 40 kilometer per uur. De snelheid over de As gaat naar 100 kilometer per uur.

Positieve ervaringen dus, met een project dat ooit met veel discussie en soms ook tegenwerking (natuurorganisaties maakten bezwaar, red.) begon.

We nemen nog even de proef op de som en bellen nog vier ondernemers, die dagelijks met hun voeten in de klei staan. Zoals Heinze de Boer, Kraanverhuur en Grondverzet de Boer Burgum BV, een van die bedrijven die als ondernemer voor het project werkt.

“Een schitterende klus natuurlijk, waar voor ons veel werk in zit”, zegt De Boer. “Maar extra bijzonder omdat we nu in onze eigen achtertuin aan het werk zijn.”

Ook De Boer verwacht dat de verbeterde infrastructuur alleen maar winnaars kent: “Uiteindelijk zal het zo zijn dat bedrijven sneller de weg naar onze regio

Jos van Steijn Plantmanager VBI Schuilenburg bv; Eastermar.

Geboren 23 november 1983 te Hoorn.

Profiel VBI bouwt aan duurzame, flexibele en comfortabele woon en werkomgevingen.

Citaat ‘Wij bouwen nu aan gebouwen van de toekomst. Ze zijn gemakkelijk aan te passen. Het verpleeghuis van vandaag zou morgen bij wijze van spreken een appartementencomplex kun-

Door de noodzakelijke aanleg van kunstwerken, zoals bruggen, viaducten en een aquaduct, zijn de totale kosten van de Centrale As in totaal uitgekomen op 400 miljoen euro.

nen worden. Zo gaan gebouwen langer mee.’

Burgerlijke staat Gehuwd.

Hobby‘s het leiden van een productieorganisatie en in de vrijetijd auto’s in de breedste zin van het woord. www.vbi.nl.

www.decentraleas.nl www.ict-tdiel.nl

Eelco Brouwer Eigenaar Brouwer & Brouwer, Eastermar.

Geboren 8 augustus 1981 te Buitenpost.

Profiel Rondverzetbedrijf met als hoofdactiviteit het verhuren van grondverzetmachines, met goed opgeleide en gemotiveerde machinisten.

Burgerlijke staat Gehuwd, 2 kinderen.

Hobby‘s Kamperen, fietsen en ondernemen. www.bbbv.nl.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 33

,

EN

.

33

OF 2016-04

15-06-16 13:50

! d n e r a p s e b e i g d erhou d n ener O • ing onitor •M

n e n e w u n o e b w u o b r ve Tel. 0511 431 291 • www.hoekstra-suwald.nl

OF04 2016.indd 34

15-06-16 13:50

DCA/Aerovisio Luchtfotografie

zullen vinden. En vooral zullen bestaande bedrijven nog meer de behoefte krijgen om te blijven. Dat beïnvloedt ons in de toekomst allemaal.”

Freerk Lautenbag van COMBEX bouwlogistiek (vervoer van bouwmateriaal en ook uitzonderlijke formaten) in Eastermar vindt dat de ontsluiting van de regio al veel eerder had moeten gebeuren. Hij wil wel erkennen dat een verhuizing naar Drachten misschien ooit wel aan de orde was geweest, wanneer de ontsluitingsweg Skûlenboarch er niet was gekomen. Hij is blij dat het allemaal is doorgegaan.

“We zijn met onze klanten en onze medewerkers geworteld in deze regio, maar voor onze continuiteit was een goede ontsluiting van Skûlenboarch wel essentieel. Nu kunnen we lekker doorgroeien.

En dankzij de de Centrale As nemen de groeikansen voor de hele regio toe. We hebben hier lage grondprijzen, super gemotiveerde arbeidskrachten en nu ook de juiste infrastructuur.” Ook Renso Vellema, Noppert Beton (Burgum) is blij met de verbeteringen. “We zijn er positief over. Door de Centrale As kunnen wij ons afzetgebied veel beter bereiken. Een onze vervoerders zit op Skûlenboarch, dus indirect profiteren we daar ook van.”

De zaken gaan weer beter, maar Vellema is wat men noemt ‘gematigd positief’. “De volumes stijgen gelukkig. Nu kijken of dat zo doorzet. En de prijzen; die zijn eigenlijk op dit moment nog te laag.”

Een andere ondernemer in de regio is Jan Veenstra van Beton- en aannemersbedrijf Veenstra bv. Zij zitten op Skûlenboarch aan de kant van Jistrum.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 35

Voor de Centrale As heeft Veenstra met name aan de rondweg van Garyp mee geholpen. “We hebben daar onder andere een verkeerstunnel, een brug en het viaduct op de Garyperhoeke gemaakt”, aldus Veenstra. “Dat was voor ons een hele mooie opdracht.” De ondernemer kijkt positief naar de toekomst. “De civiele projecten in de regio zullen mogelijk wat afnemen. Op dit moment zien wij daar al weer een toename van betonwerken in de bouw- en utiliteitswerken voor terug. We mogen dus niet klagen.”

Johan de Haan Commercieel/Financieel directeur G. de Haan & Zn, Garyp.

Geboren

Belrondje ondernemers:

19 november 1970 te Garijp.

Profiel

Freerk Lautenbag Combex bouwlogistiek, Eastermar www.combex.nl

Professionele bouwpartner op het gebied van woning- en utiliteitsbouw, verbouw en renovatie. Recente projecten behalve Centrale As: Brandweerkazerne Leeuwarden,

Heinze de Boer De Boer Burgum BV deboerburgum.nl

vliegbasis, uitbreiding wasgelegenheid Omrin, Heerenveen, renovatie zwembad De Wetterstins Burgum.

Burgerlijke staat

Renso Vellema Noppert Beton, Burgum noppertbeton.nl/noppertbeton.frl

Gehuwd.

Hobby‘s Basketbal, duiken, squash, (zee)vissen. www.bouwbedrijf-dehaan.nl

Jan Veenstra Beton- en aannemersbedrijf Veenstra bv, Jistrum www.veenstrabv.nl

,

EN

.

www.ict-tdiel.nl

35

OF 2016-04

15-06-16 13:50

In het Theater Sneek zijn alle partners en ambassadeurs om tafel gekropen om de plannen voor dit jaar te bespreken.

Naast de tafel hebben ze direct de stoelen getest en‌ ze zitten heerlijk! Zonder de steun van deze organisaties zou TEDxFryslân niet mogelijk zijn.

36

OF04 2016.indd 36

OF 2016-04

15-06-16 13:50

TED Fryslân x

op 29 september in Theater Sneek

All about me

Alleen met toegewijde partners en vrijwilligers is het mogelijk een beweging in gang te zetten waarin mensen elkaar inspireren door ideeën te delen. Die zijn inmiddels gevonden en daarom presenteerde het vernieuwde kernteam van TEDxFryslân zichzelf aan de ambassadeurs, strategische partners en event partners van editie Sneek 2016. Dat gebeurde uiteraard in het theater Sneek waar alles op 29 september samenkomt: It’s ALL ABOUT ME. ,,Samen met jullie willen we van TEDxFryslân 2016 in Sneek een mínstens net zo inspirerend event maken als de editie van vorig jaar’’, hield TEDxFryslân curator Eric Voigt de 30 aanwezigen voor. ,,We zijn groter geworden en we professionaliseren, maar we zijn géén instituut en dat worden we ook niet. We zijn en blijven menselijk en doen alles wat we doen vanuit het hart, maar wél via het hoofd.” Voor alle voorbereidingen is dit jaar veel meer tijd dan vorig jaar en die tijd benutten we graag goed. ,,Te beginnen met vandaag. Spijkers met koppen dus, wat ons betreft.” En dat gebeurde.

Na een korte presentatie, waarin de kernteamleden vertelden over de waarden, de droom en de ambitie van de organisatie, was het podium toch vooral voor de partners en ambassadeurs. ,,We zetten jullie gewoon aan het werk!’’ verraste Richard Zwarts de aanwezigen. Richard, binnen het kernteam verantwoordelijk voor de sales, had een minibrainstorm voorbereid waarin de partners konden reageren op de gekozen thematiek én de subthema’s voor het komende event.

All about me Een beweging in gang zetten lukt niet zonder thema. „ALL ABOUT ME klinkt alsof het over egoïsme gaat, maar het is alles behalve dat”, zegt Daan de Beer, in het kernteam verantwoordelijk voor het concept. Hij legt uit dat alles start bij het individu. ,,Zonder ‘ik’ is er immers geen ‘wij’ en kun je geen verbintenissen aangaan. Dat kan alleen als je weet wat jou maakt tot wie je bent en waar jij staat in de samenleving. Pas dan kun je ervaren wie we samen zijn.’’ ALL ABOUT ME, met als subthema’s: identiteit (waarden en dromen), confrontaties (mens tot mens), innovatie (techniek en tools) en toekomstbeelden (visie) is dit jaar het vehikel waarmee kennis en ideeën gedeeld worden. Volgens De Beer lijken mensen zich steeds meer bewust van de rol die ze zelf spelen. Op dit moment wordt een online traject bedacht waar mensen van tevoren kunnen ontdekken wie ze zijn en achteraf kunnen zien welke invloed de opgedane ideeën hebben op hun eigen identiteit. ,,Zo willen wij mensen uitdagen om niet alleen na te denken over zichzelf, maar bovenal willen wij dat mensen nadenken over ideeën en hoe ze die alleen of samen met anderen kunnen verwezenlijken.’’

Het TEDx-evenement in Sneek is de tweede in een reeks van vier TED-evenementen in Fryslân. Drachten beleefde vorig jaar de primeur met de editie ‘Work hard, play hard’.

Volgend jaar doet TEDxFryslân Heerenveen aan en in 2018 is de beurt aan culturele hoofdstad Leeuwarden.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 37

Partners en ambassadeurs TEDxFryslân editie Sneek 2016: De Beer Zwarts strategische creatie STERC internet marketing Online Media Koffer De Friesland zorgverzekeraar PRO Facilities Smart Camels TRIED verbindt Over de bühne Frisian Design Factory Ondernemend Friesland Visie op succes Het betere tekstwerk Maarsingh & Van Steijn Rabobank Friesland Lease Van Smaak Bentacera ROC Friese Poort Multicopy Handel & Industrie Sneek

Door: Berend Henk Huizing

,

EN

.

37

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Edwin Roskammer, ABN AMRO Bank:

Duurzaam groeien met sectorale kennis Hij is informeel in de omgang, maar kiest zijn woorden zorgvuldig. Want Edwin Roskammer, Senior Banker Commercial Clients bij ABN AMRO, wil graag de feiten juist hebben, wanneer hij vertelt over de ‘sectorale’ strategie die de bank sinds twee jaar hanteert richting het bedrijfsleven.

Een strategie die erop is gericht om álles te weten over een bepaalde sector. Klinkt logisch zou je zeggen. “En toch zijn wij daarin onderscheidend”, stelt Roskammer. “ Meestal heeft een bank relatiemanagers met een portfolio dat over alle sectoren uitgespreid kan zijn. Wij kiezen er voor om onze mensen alle tijd en ruimte te geven om zich helemaal in een sector in te graven. Zo krijg je interessantere gesprekken.”

Het relatief nieuwe beleid is niet zomaar uit de lucht komen vallen. “Ik hoef er niet om heen te draaien; de recessie heeft natuurlijk op alle fronten huis gehouden en zeker banken moesten hun core business herdefiniëren. Bij ABN AMRO is daar een duidelijke ambitie uit voort gekomen: wij willen duurzaam groeien door voor het zakenleven dé partner te zijn. Het verstrek-

38

OF04 2016.indd 38

ken van risicodragend vermogen zien wij daarbij overigens niet als onze kerntaak; daar zijn anderen voor. Wij moeten onze klanten helpen met strategie, macro-economische vooruitzichten, marktanalyses, financieringspartners en allerlei andere diensten die gerelateerd zijn aan financiën. Er worden steeds meer assed based oplossingen aangedragen, zoals bijvoorbeeld factoring en lease.

Echter: wanneer je die ambitie hebt moet je ook mensen op pad hebben die de sectoren door en door kennen. Daar investeren we dus zwaar in en dat betaalt zich ook uit. Want jaarlijks onderzoek wijst uit dat we in Friesland, met name op de sectoren waarmee we dit al een tijdje deden zoals agrarisch, shipping en public (overheid en onderwijs, red.) erg goed scoren.”

Benchmarken In Friesland lopen op dit moment circa twintig relatiemanagers rond, die verstand hebben van verschillende sectoren als onder andere bouw, Leisure, agrarisch, maar ook transport en overheid. Als extra voordeel van die sectorale kennis noemt Roskammer dat de sectormanager niet alleen diepgaande

gesprekken kan voeren, maar ook beter kan benchmarken. “Stel, onze sector-specialist heeft tien twintig transportbedrijven in portfolio. Dan kan hij niet alleen de mark en de sector, maar ook de performance van deze bedrijven goed vergelijken. Daarmee wordt hij een expert die op basis van parameters behoorlijk goed richtingen kan aangeven. En intern in de bank heeft deze persoon weer collega’s die ook van de hoed en de rand weten. Dat is voor iedereen inspirerend.”

Het tastbare Roskammer zélf werkt samen met de sectorrelatiemanagers voor de regio Friesland. Wat hijzelf het mooiste vindt? “Dat is absoluut dat je bij zoveel bedrijven komt en mee mag denken. En ook het tastbare is mooi.

Dat ik ergens met mijn auto rij en bedrijvigheid zie, waar ik zelf aan mee heb mogen helpen.”

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Edwin ­Roskammer Senior Banker Commercial.

Geboren 23 april 1971 te Heerenveen.

Burgerlijke staat Gehuwd.

Clients Bij ABN AMRO. Hobby's Fietsen, lezen, golfen. ‘En ik wandel graag met mijn honden’.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 39

,

EN

.

39

OF 2016-04

15-06-16 13:50

OF-Connect werkt samen met SEO-expert Jeroen Smid

De kunst van gevonden worden De duizelingwekkende groeicijfers van het internet en het internetgebruik geven aan hoe belangrijk het is voor bedrijven om online te zijn. Maar een website bouwen is dan niet genoeg. Gevonden worden dรกt is de kwestie.

En vervolgens in contact blijven. Wat dat laatste betreft: Ondernemend Friesland denkt voor bedrijven een kant en klare oplossing te hebben: OF-Connect. En gevonden worden? Daar weet Jeroen Smid alles van. Internationaal befaamd specialist op het gebied van SEO. Woonachtig te Duitsland. En als oud Drachtster: betrokken bij OF-Connect. Een gesprek.

Jeroen Smid Geboren 18 april 19767 te Middelburg, opgegroeid in Drachten.

Woonplaats Bazel, Berlijn.

Burgerlijke staat Ongehuwd, twee kinderen.

40

OF04 2016.indd 40

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Eerst even enkele cijfers, al zijn ze morgen weer verouderd: in Nederland zijn meer dan twee miljoen websites. Ruim 85.000 daarvan zijn actieve webshops. En wereldwijd?

Onbekend, maar vast staat dat er iedere dag ongeveer 100.000 websites bijkomen. Ook de gebruikers blijven maar toenemen. In de wereld zijn inmiddels meer dan 3 miljard mensen online. En hoeveel tijd besteden we op het internet? Wel, in in Nederland ongeveer 80 uur per maand. Twee volle werkweken dus. Kortom: wie als bedrijf wil profiteren van het internet moet online zijn. En vooral: weten hoe je gevonden wordt. Jeroen Smid: “Wie een website laat bouwen en denkt dan klaar te zijn maakt een denkfout. Wanneer je niet gevonden wordt heb je nog niks. Er zijn veel internetbedrijven die claimen te weten hoe dat werkt, gevonden worden. Zij zullen je wel even op een nummer 1 positie zetten bij Google. Met andere woorden: tik je jouw bedrijfsnaam in, dan is deze direct op de eerste pagina zichtbaar. Helaas: zo werk het niet. Potentiele klanten denken in de eerste instantie niet in bedrijfsnamen, maar in behoefte. Wie goed aanvoelt hoe mensen zoeken kan heel hoog komen in Google. Dat heeft vooral te maken met extreem relevante teksten op je website. Maar ook met social media-gebruik en allerlei andere online handelingen. In totaal is er een mix van 200 variabelen die je moet volgen en dan sta je bijna gegarandeerd boven aan de pagina. En mocht je twijfelen aan het belang daarvan: wie boven aan staat krijgt aanzienlijk meer klanten.”

De kennis deed Smid op gedurende een lange carrière en heel veel uitproberen en ontwikkelen. Zijn jeugd bracht hij door in Drachten, vervolgens kwam de militaire dienst, waarbij hij in Duitsland werd gelegerd. Daaarna volgde een lange zwerftocht langs cursussen, bijbaantjes en serieuze functies in onder andere Zwitserland, Engeland, Turkije en Duitsland. “Ik volgde tal van ICT-opleidingen en werkte ondertussen als specialist op het gebied van SEO voor steeds meer en ook steeds grotere grotere bedrij-

ven. SEO; dat staat voor Search Engine Optimalization, kortom: gevonden worden door Google. Professor Friedrichsen zag wat ik kon en gaf me tot mijn grote verrassing een kans: ik mocht gaan lesgeven; jongeren leren hoe je zorgt dat websites gevonden worden. Het was zeer inspirerend, al moest ik wel wekelijks ongeveer zestig websites beoordelen die door studenten waren gemaakt. En dan beoordeel je op een paar honderd criteria.

Veel werk, dus. Daarom ontwikkelde ik daar software voor. Dat heb ik nu af en bied ik ook aan, aan het MKB. Het is software die jou als bedrijf helpt om constant bovenaan te staan in Google. Gewoon, door aan de hand van een checklist de juiste dingen te doen.

Het kost je ruim 7 euro per dag en dan sta je helemaal vooraan.”

Inmiddels werkt Smid nog altijd voor grote en kleine bedrijven en loopt ook het lesgeven als een trein. Dat doet hij overal in Europa, maar meestal in Duitsland. “Wanneer een bedrijf iemand wil aannemen die werkloos is, betaalt de overheid de studie of omscholing. Ik sta in de lijstjes van de overheid en leid die mensen dan op tot SEOspecialist. Dat gaat hartstikke goed. Er zijn al heel wat doorgegroeid naar hoge posities in het bedrijfsleven.”

De samenwerking met OF en OF-Connect is op een bijzondere manier ontstaan: “Ik kwam in contact met de technische afdeling van OF-Connect; een online systeem waarbij de ondernemer een communicatie-marketingsysteem krijgt waarbij 100% zichtbaarheidsgarantie een feit is. Dat wordt een systeem dat uit drie onderdelen bestaat: OF-Messenger, OF-Shopper en OF-Affilliate. Achterliggende gedachte is dat je door slim gebruik van software allerlei data van websites en social media kunt combineren, waardoor je exact weet wat de klant op een bepaald moment nodig heeft. Door deze vorm van zogenaamde ‘data driven sales’ kun je één op één communiceren, je kunt concrete producten en diensten verkopen en ook een

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 41

,

EN

.

winstmarge halen op de verkoop van producten en diensten van partners waar je mee samen werkt. Dat is best een revolutionair systeem. Ik help het team mee op het gebied van SEO; zorgen dat websites waarop de diensten van het MKB worden aangeboden ook daadwerkelijk gevonden worden. En dat heeft zoals ik al zei alles te maken met leren denken hoe een klant denkt.”

Om het nog eens te verduidelijken haalt Smid een praktisch voorbeeld aan. “Ik was laatst op een zaterdag weer in Drachten, voor overleg en familiebezoek. Het was al wat later in de middag en toen zag ik dat ik een lekke band had, waar een enorme spijker in zat. Dat was een probleem, want ik moest nog naar München. Ik tikte toen in google in: bandenreparatie, Drachten, zaterdag. En wat denk je? Er kwam geen enkele concrete match uit. En ook geen alternatieven. Ik ben uiteindelijk geholpen in Groningen. Betekent dit dat er in Drachten geen bedrijf meer was dat me kon helpen? Nee, maar het betekent wel dat veel bedrijven hun website en hun vindbaarheid nog niet voor elkaar hebben.

En dat kost omzet.”

OF gaat begin september een uniek event organiseren. Tijdens dit event laten we de ondernemers ervaren hoe eenvoudig ieder bedrijf zichzelf online zichtbaarder kan maken middels OF-Connect in combinatie met onze unieke SEO tool. Jeroen Smid, één van de top SEO professionals ter wereld, zal tijdens een live presentatie laten zien hoe eenvoudig u als bedrijf altijd in de top 3 van Google komt te staan.

Friese bedrijven die willen profiteren van OF-Connect en de presentatie willen bijwonen kunnen zich aanmelden op de events pagina van: www.of-connect.nl

41

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Promotiedagen voor het bedrijfsleven Noord Nederland, 8 en 9 november, Martiniplaza Groningen

Jubilerende ondernemersbeurs

met Fries tintje

42

OF04 2016.indd 42

OF 2016-04

15-06-16 13:50

De ‘Promotiedagen’ is een begrip in het Noorden. Wie er niet staat, komt er wel als bezoeker. De tweedaagse ondernemersbeurs is uniek met meer dan 600 standhouders. De vele tientallen congressen, workshops, sessies en borrels, maken het evenement tot een ‘feest voor ondernemers’.

Organisator Michel Elzinga ziet jaarlijks meer dan 25.000 ondernemers naar Martiniplaza komen. De jubileumeditie in november, de 30e, benadrukt met het beursplein ‘Fryslân Meets’ dat zakendoen niet ophoudt bij de provinciegrens.

Nieuwe thema’s “Door blijvend te investeren in nieuwe thema’s en goede sprekers blijft het evenement vernieuwen”, zegt Michel Elzinga.

Deze aanpak zorgt steeds voor

nieuwe standhouders én bezoekers. Daardoor blijven de Promotie­dagen ook voor de grote vaste kern aantrekkelijk”.

Elzinga belooft een specta­ culaire aftrap met de opening in het prachtige Martiniplazatheater dat plaats biedt aan 1­ 600 ­personen.

Nieuwe beursthema’s zijn er ook. Elzinga: “We hebben dit jaar met Health & Work een gezondheidsplein op de beurs.

‘Healthy Ageing’ ofwel ‘gezond ouder worden’ is een thema dat kansen biedt voor het bedrijfsleven. Een aantal voorlopers op dit gebied heeft een plek op het plein gevonden. Een ander thema is ‘aardbevingsbestendig en duurzaam bouwen’. Het is een presentatie- en ontmoetingsplek voor de bouw en toelevering

met als rode draad innovatie en duurzaamheid.

Fryslân Meets Met de realisatie van het beursplein Fryslân Meets wordt voor de eerste keer een regio-plein vanuit Friesland neergezet. ­Elzinga: “De Promotie­dagen heeft door de jaren heen zeer veel Friese bedrijven en overheden als standhouder mogen begroeten.

Logisch, want zakendoen houdt niet op bij de provinciegrens”. Op de Promotiedagen wordt een sfeer gecreëerd die de Friese – en Noordelijke ondernemer goed ligt. De beurs staat bekend als informeel, sfeervol en laag­ drempelig. “Een contact is zo gelegd”, besluit Elzinga.

Kijk voor de mogelijkheden op www.promotiedagen.nl/fryslanmeets Aanmelden via de site of bel met Menno Pool van de organisatie: 050-525 89 99.

Fryslân Meets ‘Fryslân Meets’ is een verzameling van ambitieuze Friese bedrijven en overheden die hun contacten in het Noorden willen uitbreiden. Met een toplocatie in de Expo 1 hal van Martiniplaza, een eigen terras en bar en aansprekende netwerkactiviteiten laat Friesland zich zien op de Promotiedagen.

Deelname met een netwerktafel en eigen wand op het terras kost € 1495,-. Eigen stands zijn mogelijk vanaf 9 m2 voor € 1750,-. Dit is inclusief een bijdrage voor realisatie van het opvallende plein en gebruik van alle voorzieningen.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 43

,

EN

.

43

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Innofest: iets betekenen voor samenleving Wie zelf geen liefhebber is kan een gebeuren als een festival al snel beschouwen als een lawaaiig monster dat ook nog eens veel afval uitbraakt. Toegegeven; waar veel mensen bij elkaar komen heb je geluid en ook afval.

Toch dragen festivals iets met zich mee dat goud waard is en dat eigenlijk nog maar recentelijk op waarde wordt geschat. En dat is dat een festival in feite niets anders is dan begrensde, goed controleerbare afdruk van onze maatschappij. Met alle kansen en uitdagingen die er bij horen. Daarmee zijn het ook leerzame levende laboratoria voor tal van innovaties waar de samenleving iets aan kan hebben. Directeur Anna van Nunen van Innofest legt uit.

“Innofest is een initiatief van acht festivals uit het Noorden”, zegt de directrice. “Die festivals zijn Into the Great Wide Open, Welcome to The Village, Oerol, Eurosonic / Noorderslag, TT Festival, Noorderzon, Festival der Aa en Paradigm. We beschouwen festivals als ‘living labs’ voor innovatie. Samen met de TU Delft, de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM), de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe en de steden Emmen, Groningen, Leeuwarden en Assen stimuleert Innofest festivalorganisaties, maar ook festivalgangers om mee te denken over innovatie. Bedrijven

44

OF04 2016.indd 44

en ook start ups worden verder uitgenodigd om innovatie direct te testen in de festivalinfrastructuur, onder andere op het gebied van duurzaam voedsel, energieverbruik en afvalverwerking.”

Keten Het allermooiste vindt Van Nunen dat de samenwerking tussen de festivals zorgt voor een reeks aan steeds verschillende experimenteerruimtes. “Daar ben ik echt trots op.

We hebben echt topfestivals bij elkaar die samen dit soort zaken oppakken, door echt

een keten te vormen. Ze vinden allemaal op verschillende momenten plaats en hebben steeds verschillende kermerken en publiek.

Dat maakt dat een innovatie die je op festival X presenteert door allerlei ervaring die men opdoet al weer aangepast kan zijn op het festival Y, dat later plaatsvindt. Zo ben je constant bezig met vernieuwing.”

Het barst van de initiatieven, zo vernemen we en er zitten al concrete succesverhalen tussen. Zo toonde het bedrijf Kartent de (goed afbreekbare) tenten van karton in 2015

OF 2016-04

15-06-16 13:50

voor het eerst op Welcome to the Village. Dat werd een hit. “Ik zie op twitter al dat ze geregeld prijzen winnen en in Australië voet aan de grond krijgen”, aldus Van Nunen. Nog een mooi voorbeeld van 2015: de zogenaamde Pixi, waar de festivalganger bij Welcome to the Village op werd getrakteerd.

Deze lantaarn was een initiatief van het Groninger creatieve bedrijf WERC (met roots op Academie Minerva), in co-creatie met ‘slimmer-werken-coach’ Herman Kopinga. Wie een Pixi ontstak merkte dat een nabij gelegen Pixi vervolgens oplichtte.

Tegelijkertijd gaf het volgende lampje een signaal af, dat werd ontvangen door de volgende. Kortom: er ontstond een feeërieke route van lantaarns die alleen maar oplichtten wanneer dat nodig was. Het festival kon van een dergelijke innovatie genieten door te delen. De behoefte was voor het festival duidelijk: een sfeervolle en zuinige verlichting voor de bezoekers. Die ambitie en probleemstelling deelde men met creatieve geesten, waardoor er een bijzondere oplossing ontstond. De Pixi’s

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 45

worden nog steeds doorontwikkeld en verlichten binnenkort een deel van het beroemde Pieterpad.

Energie in water

Ook dit jaar staan er weer mooie nieuwe ontwikkelingen aan te komen. Van Nunen: “Wetsus gaat met de AquaBattery (simpel gesteld: duurzaam energie opslaan in water met zout, red.) experimenteren op Welcome to the Village en Multicopy uit Drachten gaat, geholpen door de kennis van onze start ups, kijken hoe zij met hun papieren reststoffen nieuwe business kunnen creeeren, zoals meubels maken.

Op Oerol gaan we bovendien starten met het een ‘Eco B & B’, een zelfvoorzienend huisje dat regenwater opvangt en zuivert en energie opwekt met zonnepanelen en een molentje. Het zijn allemaal experimenten, maar het idee erachter is natuurlijk kijken of je een idee kunt door ontwikkelen. Totdat er misschien innovaties ontstaan die de gevestigde systemen kunnen verdringen.”

Anna van Nunen Directeur van Innofest, tevens producent van festival Lab Vlieland.

Loopbaan Onderzoeker en adviseur start up cultuur gemeente Groningen. www.innofest.co

,

EN

.

45

OF 2016-04

15-06-16 13:50

Uw strategische business partner

46

OF04 2016.indd 46

OF 2016-04

15-06-16 13:50

BNI Drachtster Feart

Geven én ontvangen De formule is ooit begonnen in de VS en bestaat inmiddels al dertig jaar. Een simpele formule overigens en misschien daarom wel zo succesvol. We hebben het over BNI, een internationaal netwerk van ondernemers die regelmatig op regionale schaal bij elkaar komen, om kennis delen en elkaar vervolgens in elkaars netwerken aan te bevelen. Dit vanuit het principe dat ‘geven loont’. De regionale afdelingen worden ‘chapters’ genoemd. In Friesland zijn daar drie van; Leeuwarden, Sneek en sinds 22 april van dit jaar Chapter Drachtster Feart. Wat doen ze? Waar staan ze voor? En wat maakt ze anders dan andere netwerkclubs? Chapter Director Edwin Vastenburg legt het graag even uit.

Wat maakt jullie nu eigenlijk anders dan een andere netwerkclub?

Hoe ziet zo’n vroeg ochtendprogramma er dan uit?

Iedere netwerkclub of serviceclub kan voor een ondernemer heel prettig of nuttig zijn.

Wat ons anders maakt is dat wij een behoorlijk strak georganiseerde formule hebben. We zijn heel doelgericht: onze deelnemers willen elkaar leren kennen en willen gebruik maken van elkaars netwerk. Door wekelijks bij elkaar te komen leer je elkaar goed kennen en ken je ook de behoefte van iedereen. Zo kun je een ander ook actief in je eigen netwerk aanbevelen. Wanneer je tegelijk weet dat 25 tot 40 medeleden (eigenlijk ook accountmanagers) jou op die manier ook aanbevelen in hun eigen netwerken weet je dat je een groot bereikt hebt.

We beginnen met verslaglegging. Welke nieuwe leden zijn er bijvoorbeeld bij gekomen. Dat gaat bij ons in Drachten hard. Op 22 april begonnen met 25 leden en inmiddels zitten we op 33. Wekelijks houdt iemand een presentatie van tien minuten. En verder heeft ieder lid iedere week een minuut om zijn verhaal te doen. Waar is hij of zij mee bezig, wat speelt er en heel belangrijk: wat is zijn of haar zoekvraag? Op basis van die vraag gaan andere leden in hun netwerk aan de slag. Het mooie daarvan is dat het heel gestructureerd in zijn werk gaat. De week komt men al met tips en met personen die gebeld mogen worden. Verder wordt ook wekelijks het aantal aanbevelingen bijgehouden en ook de omzet die er uit voort is gekomen. Die hele focus maakt dat het zeer effectief is. Leden van BNI halen er gewoon tientallen opdrachten mee binnen.

Wekelijks bij elkaar komen. Dat klinkt tijdrovend.

Daar hebben we een leuke oplossing voor.

De Chapter Drachtster Feart komt bijvoorbeeld iedere vrijdagochtend bij elkaar in Van der Valk Drachten. De inloop is om kwart voor zeven ’s ochtends. Om zeven uur beginnen we en stipt om halfnegen houden we weer op. Dan heb je nog een hele werkdag voor je.

Nu 33 leden. Waar ligt bij de Drachtster Feart de limiet?

Die hebben we in beginsel niet. Zo lang het nog goed strak is te organiseren, is iedereen welkom. Dat wil ik graag benadrukken: iedereen is welkom. Kom gewoon eens op een vrijdagochtend langs, dan kun je kijken of het iets voor je is.

Edwin Vastenburg Eigenaar Vastenburg Bouw Adviesbureau.

Woonplaats

Het klinkt aantrekkelijk. Wat zijn de voorwaarden?

Woont in Marum, doet zaken in heel noord

Iedere chapter heeft maar een vertegenwoordiger uit een bepaalde beroepsgroep. Is er bijvoorbeeld al een stukadoor in Leeuwar-

Facebookpagina BNI Drachtster Feart

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 47

den lid, dan kun je daar niet meer lid worden.

Dan kun je wel naar een andere chapter. In Drachten zoeken we bijvoorbeeld nog een notaris. Maar de allerbelangrijkste voorwaarde is dat een ondernemer bereid moet zijn om te delen. We zoeken gepassioneerde ondernemers die geloven in het principe dat je door te geven altijd ook ontvangt.

,

EN

.

Nederland. facebook.com/bnichapterdrachtsterfeart

47

OF 2016-04

15-06-16 13:50

NPEX: beleggen in Nederlandse groeidiamanten

‘Een ondernemer

moet een verhaal kunnen vertellen’ Het zal niemand zijn ontgaan dat er de afgelopen jaren een financiële storm over de wereldbol gierde. Die storm is gaan liggen, maar het financiële landschap is er intussen drastisch door veranderd, met gevolgen voor ondernemers.

Banken zijn voorzichtiger met het financieren van ondernemerschap. En beleggen? De ondernemer of particulier die een beetje geld over heeft en dit op een rustige manier wil laten groeien hoeft geen spaarrekening meer te openen, zo laag is de rente.

Mondiale aandelenmarkten zijn daarom nog altijd in trek, maar de sfeer is er nerveus. In Nederland is er een alternatief. Voor iedereen die buiten de hectiek van het internationale beurslandschap om wil beleggen én voor ondernemers die geen of onvoldoende krediet kunnen krijgen van een bank bestaat sinds 2009 de NPEX. Een beurs met gezonde en op groei gerichte bedrijven, waarin belegd kan worden. Directeur-oprichter Adriaan Hendrikse vertelt.

48

OF04 2016.indd 48

OF 2016-04

15-06-16 13:51

“NPEX helpt Nederlandse bedrijven bij het financieren van hun groeiplannen”, stelt de directeur.

“Dat doen we door het uitgeven van aandelen of obligatieleningen. Beleggers kunnen via NPEX investeren in deze ondernemingen, die vaak groeidiamanten zijn. We denken veel voordelen te bieden. Ten eerste begeleiden we de gehele beursgang. Dat doen we met een heel team van specialisten. Voor het bedrijf is dat natuurlijk prettig. De ondernemer wordt gedwongen heel kritisch naar zijn groeimodel te kijken. Van veel bedrijven horen we dan ook dat de notering op de NPEX ze veel meer heeft gebracht dan ze aanvankelijk hadden gedacht. Maar, óók voor de belegger is het fijn dat wij er boven op zitten. Wie bij ons belegt weet dat de geselecteerde bedrijven uiterst nauwgezet zijn doorgelicht. “

Bevlogen Bij de keuze van bedrijven kijkt NPEX met name naar de groeiambitie van bedrijven. “Dat is direct ook het allerleukste van ons vak”, stelt Hendrikse enthousiast. “Je komt alleen maar ambitieuze ondernemers tegen.

Daar houden wij van. Verder moet een bedrijf natuurlijk een goed businessplan hebben en goede mensen hebben. En:

een ondernemer moet zélf zijn verhaal kunnen vertellen. We zoeken bevlogen mensen die weten wat ze willen. Wanneer dat goed voor elkaar is kunnen wij ze verder helpen, door ze een notering te geven op de NPEX .

Daarmee kunnen ze een bedrag ophalen tussen de 1 en de 10 miljoen euro. Daarmee kunnen ze groeien. Ze moeten natuurlijk wel regelmatig verslag doen, maar ze hoeven zich niet af te laten leiden door de hectiek van de beurzen, met alles wat er bij komt, zoals langdurige aandeelhoudersvergaderingen.”

Inmiddels zijn er bij NPEX circa 12.500 beleggers aangesloten, zo weet Hendrikse. En hij denkt zijn achterban redelijk goed te kennen. “Het zijn vaak mensen die het leuk vinden om in bedrijven te investeren waar ze echt zelf in geloven. Dat is een geheel andere manier van beleggen. Niet speculatief, maar op basis van vertrouwen in de een formule en in de visie van een ondernemer. Je wordt regelmatig op de hoogte gehouden, zit wanneer je dat wil dicht bij de materie. Het rendement? Dat ligt bij ons gemiddeld op 8 procent.

Maakt een bedrijf eens een klapper, doordat bijvoorbeeld een private equity bedrijf de onderneming koopt, dan profiteer

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 49

,

EN

je daar als aandeelhouder natuur ook behoorlijk van. Ook een internationale beursgang kan natuurlijk voorkomen. Een van de NPEX-bedrijven is in het verleden al eens doorgegroeid naar een notering op de NASDAQ in New York. Ja, dan hebben beleggers even een heel mooie dag.”

Laagdrempelig Volgens Hendrikse is het vooral de transparantie en de laagdrempeligheid die beleggen via de NPEX aantrekkelijk maakt.

“Kijk gewoon maar eens op onze website hoe gemakkelijk het is”, zegt hij zelfverzekerd. “Beleggers openen op NPEX een gratis NPEX-rekening waarmee ze toegang krijgen tot een breed assortiment aan effecten. Op die manier kunnen zij ondernemen met hun beleggingsportefeuille.

Een belegger betaalt slechts transactiekosten, plus 1,75% emissiekosten en de eventuele kosten die een beleggingsfonds in rekening brengt. Beleggers bepalen zelf tegen welke prijs en de biedtermijn waarbinnen zij hun aandelen willen verhandelen. NPEX verzorgt vervolgens niet alleen de handel maar ook de afwikkeling en de eindadministratie van de beleggingen.”

obligaties. De bedrijven waarin belegd kan worden zijn zeer divers. Van diverse vastgoedfondsen tot een hippe restaurantketen als Wagamama en van investeringsfondsen tot een specialist in hout als Timber and Building Supplies Holland. Ook herenmodezaak The Society Shop is op de beurs te vinden.

“En daarmee raak je eigenlijk nog een voordeel van de NPEX”, stelt de directeur. “Wie aan de NPEX belegt investeert in de groei van Nederlandse bedrijven. Dat is uiteraard een impuls voor onze nationale economie. Het is ook niet voor niets dat het Ministerie van Economische Zaken ons in 2014 een lening verstrekte van een miljoen euro, waarmee we het Nederlandse MKB kunnen motiveren om zich bij ons aan te sluiten. Dat bedrijven meer op zoek gaan naar alternatieve groeifinanciering wordt in brede kring toegejuicht.”

NPEX Opgericht in 2009.

Oprichter Adriaan Hendrikse.

Belangrijke minderheidsaandeelhouder ABP-dochter INKEF. Bijzonder NPEX kreeg in 2014 een lening van 1 miljoen

Er kan geparticipeerd worden in de vorm van aandelen of

.

van het ministerie van Economische Zaken. www.npex.nl

49

OF 2016-04

15-06-16 13:51

OF04 2016.indd 50

15-06-16 13:51

Het appeltje Heeft mijn onderneming nog waarde? Deze vraag zal door menig ondernemer op dit moment gesteld worden. Vaak is de waarde van de onderneming onderdeel van het pensioenplan van de ondernemer. Pand en onderneming zelf zouden dan het appeltje voor de dorst van de oude dag moeten zijn.

Tja, ‘zouden’. Want inmiddels zij we wat onroerend goed betreft wel wakker geworden. En het bedrijf zelf? Dat hangt er ook maar van af. Kortom: hoe sappig is uw appeltje voor de dorst eigenlijk?

Eerst dat onroerend goed: slecht nieuws; de verwachting dat het zakelijk onroerend goed in waarde zal herstellen hebben we inmiddels laten lopen. Sterker nog: we beginnen allemaal te wennen aan het idee dat zakelijk onroerend goed in zijn geheel naar nihil af kan worden geschreven.

Jammer genoeg mag dat fiscaal nog niet.

Maar dan de waarde van de onderneming zelf.

Is de onderneming nog iets waard en zo ja: hoe kun je als ondernemer die waarde er (op termijn) uithalen?

De waarde van een onderneming kan vastgesteld worden door de toekomstige kasstroom contant te maken. Een goede methode om deze waarde te bepalen is bijvoorbeeld de DCF (Discounted Cash Flow) methode. Een koper zal iets over hebben voor de kasstroom welke de onderneming in de nabije toekomst kan genereren. De waarde en dus de koopprijs van de onderneming zal dus vaak gebaseerd zijn op die toekomstige kasstroom. We mogen dit ook best goodwill of potentiële kasstroom noemen.

Toch wordt er veel geroepen dat ondernemingen vandaag de dag onverkoopbaar zijn, hoe zit dat dan? Onze wereld is wel veranderd. Veel verdienmodellen werken domweg niet meer. Als een onderneming de laatste jaren niet heeft geïnvesteerd in nieuwe manieren van omzet genereren dan neemt de waarde van die onderneming dus ook af. Neem de detailhandel. Met de komst van internet is er een heel nieuw verkoopkanaal bijgekomen. Wie nu nog mensen in de winkel wil hebben moet ze weten te vermaken. Welke detaillist heeft hier goed op ingespeeld? Een prachtig voorbeeld is toch wel de Rotterdamse kapperszaak

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 51

Schorem, zie ook schorembarbier.nl. Deze mannen zijn in staat geweest om rondom het knippen en scheren een complete belevingswereld te creëren.

Als je als ondernemer in staat bent je onderneming op die wijze richting te geven dan is deze nog steeds goed te verkopen. Sterker nog: tarieven van producten of diensten stijgen door een goede conceptuele insteek. Daarmee zal de verkoopprijs van de onderneming ook hoger uitvallen.

Als je als ondernemer in de laatste fase van ondernemen aankomt stap dan niet in de valkuil door niet meer te innoveren. Zorg ervoor dat de onderneming tot het laatste moment bij de tijd is en aansluiting vindt bij de hedendaagse maatschappij. Alleen dan valt uw bedrijf in de meeste gevallen nog goed te verkopen. Benieuwd naar de waarde van uw onderneming? Laat uw adviseur een waardebepaling maken.

,

EN

.

51

OF SPECIALIST

Gerke Wispelwey Ondernemer, MKB adviseur, strategie en businessplannen, accountancy, zakelijke mediation, meedenker. In het dagelijks leven is Gerke werkzaam als MKB adviseur en tevens commercieel directeur (DGA) bij Buro360 Adviseurs en Accountants.

Reageren? Mail Gerke@B360.nl.

Kijk voor deze en alle andere columns op www.of.nl/de-specialisten.

OF 2016-04

15-06-16 13:51

STAATSSECRETARIS VAN DAM OPENDE

INNOVATIECENTRUM

DAIRY CAMPUS

Op donderdagmorgen 26 mei opende staatssecretaris Martijn van Dam van Economische Zaken het nieuw gebouwde nationaal innovatiecentrum voor de melkveehouderij in Leeuwarden. Meer dan 350 genodigden uit de hele zuivelketen waren er bij aanwezig.

Met de nieuwbouw wil Dairy Campus doorgroeien tot het nationale centrum voor de melkveehouderij voor innovatie, onderzoek en educatie. Alle toekomstige werkzaamheden zijn gericht op de ontwikkeling van een duurzame zuivelketen. Het is daarmee

uniek in de wereld. Dairy Campus voert onderzoeks- en innovatieprojecten uit met onderzoekers van Wageningen UR Livestock Research en bedrijven. Daarnaast doet een aantal PhD-studenten via Campus Fryslân – met steun van de provincie Fryslân- bij Dairy Campus hun promotieonderzoek. Dairy Campus heeft lectoren in dienst bij Van Hall Larenstein voor praktijkonderzoek. Momenteel zijn er zo’n 30 projecten in uitvoering, maar dat is pas het begin. Kees de Koning, manager Dairy Campus: ”Met de realisatie van Dairy Campus wordt over een periode van 10 jaar 40 miljoen euro geïnvesteerd.

FRIESLAND SCOORT GOED MET E-WASTE Volgens het de stichting Wecycle (Zoetermeer) werd in 2015 via de gemeentelijke milieustraten in de provincie Friesland gemiddeld 5,4 kilo per inwoner aan afgedankte elektrische apparaten en energiezuinige verlichting (e-waste) afgegeven. In heel Nederland is dit 4,6 kilo. Dat blijkt uit de jaarlijkse benchmark van Wecycle. De inwoners van provincie Friesland leveren per persoon 0,8 kilo meer in dan de gemiddelde Nederlander. Hiermee staat de provincie in de top 3 van Nederland. Doel van de benchmark is om gemeenten te stimuleren meer e-waste in te zamelen.

En welke gemeenten zaten er in Friesland zelf in de top? Hierkomen ze: Top 3 gemeenten in de afgifte van e-waste (gemiddeld aantal kilo’s per inwoner) 1. Ooststellingwerf: 7,9 2. Heerenveen: 7,4 3. Opsterland: 6,0 3. Ferwerderadiel: 6,0

52

OF04 2016.indd 52

De bedrijfsvoering van het centrum is ‘lean and mean’ . De exploitatie van het complex is gebaseerd op projectfinanciering. Vanuit het innovatiefonds Dairy Campus is jaarlijks 1 miljoen beschikbaar als bijdrage in innovatieprojecten. Het educatieprogramma kent financiering voor drie lectoren en twee nieuwe opleidingen. De gemeente Leeuwarden en de Provincie Fryslân en het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) brengen totaal 20 miljoen in uit het Ruimtelijk Economisch Programma (REP).

De overige middelen komen van de andere partners en private partijen.”

Op woensdag 8 juni ging de 7e editie van de jaarlijkse Hansa Green Tour van start. Meer dan 20 ondernemers reden per elektrisch, hybride of groengasvoertuig van Den Oever naar Bremen. Provincie Noord-Holland, onder leiding van gedeputeerde Jack van der Hoek, zwaaide de ondernemers uit. De deelnemers hebben met elkaar gemeen dat zij zich actief inzetten op het gebied van duurzaamheid.

Roel Swierenga, voorzitter en organisator van de Hansa Green Tour: “Met onze Hansa Green Tours rijden we al 6 jaar met elektrische en groengasauto’s door Noord-Europa om inspirerende duurzame initiatieven te bezoeken en te netwerken met Duitse en Deense partners.” De reis ging dit jaar ver de Afsluitdijk en langs Leeuwarden, Ameland, Groningen en Emmen naar de Mercedes-Benz-fabriek in Bremen.

OF 2016-04

15-06-16 13:51

DMT NEEMT SUSTEC OVER DMT Environmental Technology (DMT-ET) uit Joure deed onlangs een strategisch belangrijke overname en breidde daarmee haar activiteiten op het gebied van waterbehandeling verder uit. DMT-ET, een wereldwijde speler op het gebied van biogas opwaardering en ontzwaveling producten, nam het bedrijf Sustec uit Wageningen over van GMB. Daarmee voegt het Friese bedrijf de innovatieve TurboTec® en NutriTec® technologieën toe aan haar portfolio van duurzame oplossingen.

Prins Constantijn van Oranje bij opening Water Tech Fest:

‘We zijn goed in technologie ontwikkelen, maar het naar de markt brengen is net zo moeilijk’ “Er wordt veel uitgevonden, we zijn heel goed in technologieontwikkeling, maar het is misschien wel net zo moeilijk om het goede business model te vinden en te kijken waar een product de vraag raakt”, aldus Prins Constantijn, bij de opening van Water Tech Fest, dat op 25 mei jl, werd gehouden op de WaterCampus Leeuwarden. “Markten weten te vinden en ook weten hoe de markt een bepaald product gaat gebruiken is moeilijk, maar dat is wat we hier proberen te stimuleren”, aldus de Prins. Het evenement Water Tech Fest werd gehouden in het kader van ‘Startup Fest Europe’, waarbij op 14 verschillende plaatsen in Nederland activiteiten plaats vonden rond start ups en waar tal van toppers uit het Nederlandse bedrijfsleven hun medewerking aan verleenden.

‘Niet praten, lachen!’

Twee Friese bedrijven en een bedrijf uit de FLevopolder vertoonden in een soort van opstelling hun innovatie tijdens het recente Water Tech Fest in Leeuwarden. De Friese bedrijven waren Hydrowashr (handen wassen en drogen binnen 1 minuut met 10ml water) en BlueLeg Monitor (het eenvoudig meten van waterkwaliteit van oppervlaktewater). Gezegd moet worden dat het bedrijf Upfall Shower uit de Flevopolder (douchen met minder water en energiekosten waarbij het douchewater gerecycled wordt) de meest gewiekste bleek te zijn als het gaat om guerrilla marketing. Ondernemer René Betgem wist Prins Constantijn op weg naar de uitgang namelijk te verleiden tot een gezamenlijk fotoportret, samen met burgemeester Ferd Crone van Leeuwarden. “Dit is pure marketing en daar zijn we ontzettend blij mee”, gaf de ondernemer tijdens de ultra korte fotoshoot toe, waarop de prins hem gekscherend toefluisterde: “Niet praten, lachen!”

In Leeuwarden gaf niet alleen Prins Constantijn acte de presence, maar waren ook tal van start ups, investeerders en launching customers aanwezig om van gedachten te wisselen en elkaar te vinden. Centrale vraag: hoe zorg je als start up of scale up dat je investeerders of launching customers weet te interesseren om met jou in zee te gaan?

“We zijn op zoek naar integrale oplossingen voor problemen, geen kleine deeloplossingen”, zo stelde Geert van de Wouw van Shell Technology Ventures (STV). Hij vertelde dat zijn bedrijf een hele set van criteria paraat heeft waarmee potentiele nieuwe partners worden gescreend. “We willen een partner die de bescherming van het intellectueel eigendom zorgvuldig heeft geregeld. Er moeten verder goede plannen liggen, ook voor de zaken die niet op techniek zijn gericht, zoals bijvoorbeeld marketing.”

Gerard Schouten, CEO van de succesvolle scale up Salttech (speciale techniek voor uiterst zuinig water zuiveren bij industriële processen, red.) haakte bij zijn presentatie op dat laatste in. “Wij hebben in enkele jaren tijd een flinke voet aan de grond gekregen, onder andere in de VS en in het Midden Oosten. Maar een investeerder hebben we niet. Wat dat betreft vallen we dus even buiten het lijstje van Shell. We hebben alles zelf gefinancierd en dat was een bewuste keuze. Tenslotte is bij investeren in je bedrijf the first money altijd the most expensive money.”

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 53

,

EN

.

53

OF 2016-04

15-06-16 13:51

54

OF04 2016.indd 54

OF 2016-04

15-06-16 14:06

Bedrijf profileren met lokale duurzame energie Friese bedrijven die wel iets voelen voor duurzame energie moeten eens aankloppen bij Ús Koöperaasje, de provinciale koepel van lokale groene energieclubs. De voordelen zijn legio, zegt Joan Stam.

‘Groene energie is een prachtig middel om je maatschappelijke betrokkenheid richting je klanten te tonen’, vertelt Stam, voormalig burgemeester van De Marne, oud-D66-wethouder in Groningen en tegenwoordig voorzitter van Noordelijk Lokaal Duurzaam (NLD). ‘Als je een geschikt dak op je bedrijf hebt kun je gezamenlijk energie opwekken.

Dankzij een belastingvoordeel is het rendement interessant: tussen de 2 en 6 procent. En de opbrengsten vloeien terug in de eigen omgeving, die daardoor verder verduurzaamd kan worden.’

Wat kun je doen?

Ziedaar, de voordelen in een notendop. Maar wat kun je als bedrijf dan precies doen? ‘Allereerst lid worden van een energiemaatschappij in de buurt’, zo raadt Stam aan. ‘In het hele noorden zijn er al 60 en daar komen de komende tijd nog eens 30 bij. Friesland loopt momenteel voorop.

De provinciale koepel, Ús Koöperaasje is enorm enthousiast en weet veel mensen in dorpen en steden te inspireren.’

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 55

,

EN

.

Bedrijven kunnen ook bij de lokale coöperatie terecht als zij zelf zonnepanelen op hun dak of een windmolen naast hun pand willen. De coöperatie kan dit organiseren, waardoor de onderneming veel administratieve lasten blijft bespaard. Stam: ‘Je kunt het ook allemaal zelf doen, maar dan wordt het een moeilijk verhaal. Dat komt door de complexe regelgeving. Een lokale energiecoöperatie kan je echt ontzorgen.’

Tenslotte kunnen burgers en bedrijven ook zelf een lokale coöperatie oprichten om maatschappelijke betrokkenheid bij de eigen omgeving te tonen. Voor alle coöperaties die zich aansluiten bij Noordelijk Lokaal Duurzaam geldt: de opbrengsten stromen terug naar het dorp, stad of eiland.

Al 180.000 euro uitgekeerd!

Wie geïnteresseerd is kan zich dus aanmelden bij een lokale club. Op uskooperaasje.nl staat een kaart met alle Friese initiatieven.

De Friese lokale clubs zijn aangesloten bij Ús Koöperaasje en in Drenthe bij Drentse Kei en

55

OF 2016-04

15-06-16 14:06

Voor:

Verleng de levensduur van uw projectmeubilair

Zorg Kantoor Overheid Horeca Onderwijs

herstoffering

www.joustraherstoffering.nl Duurzaam - Sociaal - Besparen

Drukwerk bestellen?

www.scholmaonline.nl

Gijs Warbroek Leppa 99 9204 JC DRACHTEN Telefoon 0512 - 84 04 75 Mobiel 06 - 165 66 819 E-mail : info@visieopsucces.nl

Visie op SUCCES helpt organisaties met het realiseren van hun bedrijfsdoelstellingen door gericht advies en ondersteuning te geven aangaande visie, missie, doelstellingen en strategie.

Visie op SUCCES biedt u ĂŠĂŠn vertrouwd adres voor verandertrajecten (proces en mens).

www.visieopsucces.nl Brandemeer 8 Industrieterrein De Ekers 8502 TV JOURE

De IJzeren Man Dak- & gevelbeplating

OF04 2016.indd 56

tel. [0513] - 41 79 00 info@deijzerenman.nl www.deijzerenman.nl

15-06-16 13:51

in Groningen bij GrEK. Deze provinciale koepels vallen weer onder Noordelijk Lokaal Duurzaam, die de energie inkoopt en de opbrengsten uitkeert aan de provinciale koepels, die deze weer doorsluizen naar de lokale coöperaties. ’Tot nu toe hebben we 180.000 euro uitgekeerd. 75 euro per coöperatieklant.

In het hele noorden hebben we nu zo’n 2500 klanten. De doelstelling was 6000. We moeten onze boodschap dus beter uitdragen, zodat we meer mensen weten te inspireren.

Binnenkort gaan we in gesprek over een nieuwe doelstelling en gaan we er weer fris tegenaan!’

Symposium ter inspiratie Op 10 september organiseren de drie provinciale koepels een symposium waar burgers en bedrijven inspiratie kunnen opdoen voor groene energie. Deze vindt plaats in de zogenaamde Energy Barn, een duurzaam gebouw van stro op het Groninger Zernike-complex. Marjan Minnesma van Urgenda is een van de sprekers.

Geïnteresseerden kunnen zich over enige tijd aanmelden.

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 57

,

EN

.

57

OF 2016-04

15-06-16 14:07

TruckEasy Drachten is nu open...!

AARDWARMTE • De toepassing in nieuwbouw van woning of bedrijfspand!

• Verwarmen en koelen!

• Gasaansluiting verleden tijd!

Vraag naar de mogelijkheden in de bestaande bouw!

Voor subsidie neem contact met ons op of kijk op: www.snn.eu

Snel, gemakkelijk, voordelig en dichtbij tanken doe je met de DCB EnergyCard

Fahrenheitlaan 6-G

(A7N381/N31, afslag 30, Industrieterrein Azeven-Zuid, Drachten-Azeven)

Koldingweg 8 9723 HK Groningen T 050 5493673

• Highspeed Diesel NRG en AdBlue • Camerabewaking 24/7 • Beide kanten tanken • Ruime opstelplaatsen • Bereikbaar via beide kanten A7 en N381/N31

TruckEasy

aqua energy systems | aardwarmte techniek

truckeasy.nl

20160074-1 U DCB Drachten PR-Adv v2.indd 1

OF04 2016.indd 58

Snel, makkelijk & voordelig!

03/03/16 14:55

15-06-16 13:51

Drachten maakt feestje van Dutch Solar Challenge Al eerder aangekondigd in OF magazine, maar nu wel heel erg dichtbij: de Dutch Solar Challenge.

Tijdens deze challenge strijden negenendertig teams uit binnen- en buitenland in boten, aangedreven op zonne-energie tegen elkaar. De start is op 2 juli in Amsterdam en voordat de finish Leeuwarden wordt bereikt worden onder andere Lemmer, Drachten en Grou aangedaan. In Drachten wordt de uitdaging wel uitzonderlijk ambitieus opgepakt; daar organiseert men een complete Solar Week. “Duurzaamheid raakt ons allemaal”, zegt verantwoordelijk wethouder Marja Krans. Technisch kan er ook steeds meer, belangrijk om te laten zien".

Opfrissertje voor het geheugen: bij de Solar Challenge gaat het uiteraard om varen op zonne-energie. Maar de doelstellingen van het evenement zijn breder.

Deelnemers – vaak teams van studenten – worden uitgedaagd slimme oplossingen te bedenken, waarmee de boten sneller en zuiniger worden, maar vooral ook slimmer gebruikt worden.

Naast Nederlandse teams, bestaande uit voornamelijk technische studenten en innovatieve duurzame bedrijven, verschijnen ook teams uit Indonesië, Brazilië, Polen, België, Bahrein, Turkije, Amerika, Finland, Hongarije en

China aan de start.

Heel dichtbij huis is het team van het Innovatiecluster Drachten, In dit team heeft het bedrijf WhisperPower een erg stimulerende rol. WhisperPower bouwt onder meer geavanceerde accu’s, generatoren en omvormers voor de scheepvaart en olie-industrie. Maar ook het Sinnergy Solarteam van ROC Friese Poort Drachten mag natuurlijk niet onvermeld blijven, als ook het Sunflare Solarteam, dat als thuisbasis Drachten heeft.

Jeugd Zoals al gezegd: niet alleen het opwekken van zonne-energie is van belang, ook een slim

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 59

,

EN

.

beheer van je energievoorraad is belangrijk.

“En daarmee heb je een belangrijke doelstelling van de Solar Challenge te pakken”, zegt directeur Albert Bosscha. “We willen iedereen en natuurlijk zeker de jeugd bewust maken.

Dat kan door te laten zien hoe invloedrijk de wijze waarop je iets gebruikt bijvoorbeeld is.

Je kunt het vergelijken met Formule 1 racen.

Op het moment dat een coureur over de finish komt en nog benzine in de tank heeft, heeft hij waarschijnlijk niet hard genoegd gereden, zo precies is dat uitgerekend. Bij de Solar Challenge werkt dat net zo. Wie de accu goed leeg vaart heeft flinke snelheden gehaald, maar je moet ook weer op tijd kunnen opladen voor

59

OF 2016-04

15-06-16 13:51

Uw klanten laten pinnen via uw mobiel.

Als extra service van de zaak.

Rabo SmartPin Steeds meer mensen betalen liever met pin. Met Rabo SmartPin kunnen uw klanten nu overal pinnen via uw mobiel of tablet. En u kunt er ook meteen uw omzet en BTW mee bijhouden. Dus gemak voor u en extra service voor uw klanten.

Kijk op rabobank.nl/rabosmartpin voor meer informatie.

Een aandeel in elkaar

OF04 2016.indd 60

15-06-16 13:51

de volgende dag. Het is daarom tegenwoordig vooral een teamprestatie. Niet alleen de piloot doet mee, maar het hele team, dat tijdens de race allerlei data verzamelt.”

Vingertje Met die doelstelling van bewustmaking raakt de directeur de gevoelige snaar van Drachtster wethouder Marja Krans. “Het sport en spelelement van de race maakt dat het ontzettend leuk is om te volgen. Die kant moeten we nog veel meer op met duurzaamheid. Niet het belerende vingertje, wel bijzondere activiteiten die voor iedereen inspirerend zijn.”

De daad bij het woord voegend heeft men in Drachten besloten om, mede op initiatief van bouwgroep Van Wijnen, op en rond de Drachtster Vaart een complete Solarweek te organiseren.

Op dinsdag 5 juli finishen de zonneboten in het centrum van Drachten. Op woensdag zijn

er diverse wedstrijden en op donderdag start de volgende etappe naar Grou. Tussen het Moleneind en de Markt is het festivalterrein met catering, een podium met diverse optredens, een stadscamping voor de sporters, een duurzaamheidsmarkt en vele andere activiteiten. “Dat vind ik dus geweldig”, zegt Krans. “Duurzaamheid is een breed begrip wat we concreet willen invullen.

Dus niet alleen zonne-energie, maar veel meer dan dat. Dit bewustwordingsproces is belangrijk.

Het raakt aan alles om ons heen: hoe we omgaan met de schepping, onze bronnen, handel en economie en elkaar. We willen dit onderwerp tastbaar maken en dit evenement gebruiken we daarvoor. Het is interessant en leuk en er zit voor alle doelgroepen iets in.

Drachten laat een andere kant van zichzelf zien: een stadscamping, het inzetten van de vaart, het samenwerken van gemotiveerde partijen… top!"

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 61

De Solarweek Drachten is een initiatief van Van Wijnen. Het evenement is tot stand gekomen door samenwerking van tal van partijen.

De Dutch Solar Challenge wordt dit jaar voor de zesde keer georganiseerd.

In 2006 was de eerste editie onder de naam Frisian Nuon Solar Challenge. Er verschenen 24 boten aan de start in Leeuwarden. De route voer langs de Friese Elfsteden. De snelste zonneboot deed in totaal 17 uur over een afstand van 200 kilometer in zes dagen. Innovaties gaan snel want in 2014 deed de snelste boot er zeven uur over. Alles over de challenge: www.dutchsolarchallenge.nl

,

EN

.

61

OF 2016-04

15-06-16 13:51

Jorritsma realiseerde nieuwbouw ECOstyle

Prijswinnaar in Oosterwolde ‘Ze zijn een beetje bescheiden’, zo schreef OF al eerder over Jorritsma Bouw (Bolsward). Commercieel manager Reinier Bron was de eerste om dat te erkennen en legde uit dat die ingetogenheid eigenlijk misplaatst is, want niet alleen is Jorritsma met een jaaromzet van honderd miljoen en grote speler; in het portfolio zitten ook prestigieuze projecten. Zoals de nieuwbouw van kantoor en magazine van ECOstyle in Oosterwolde. Onlangs werd het feestelijk in gebruik genomen.

62

OF04 2016.indd 62

OF 2016-04

15-06-16 13:51

De bouw begon in maart 2015 en werd eind vorig jaar afgerond.

Inmiddels staat er in Oosterwolde 1.200 vierkante meter kantoor en een magazijn van ongeveer 4.700 vierkante meter. Het gebouw op het Ecomunitypark is voorzien van diverse milieu- en energiebesparende maatregelen.

Het project heeft dan ook het belangrijke certificaat ‘BREEAMoutstanding’ gekregen (zie kader, red.). Sterker; ook de internationale BREEAM award die in maart in Londen werd uitgereikt ging naar ECOstyle.

Reinier Bron van Jorritsma is er trots op. “Het is geweldig om zo’n gebouw samen met anderen neer te mogen zetten. Qua duurzaamheid zeer onderscheidend, maar ook lettend op de kosten.

Want ook dat was uiteraard een

opdracht. De panden zijn energieneutraal, dankzij zonnepanelen, een hoge mate van isolatie en door duurzame warmteopwekking met een warmtepomp.

Die pomp zorgt door middel van aardwarmte voor verwarming en koeling. Een gasaansluiting was daarmee helemaal niet meer nodig. Dat scheelt enorm als je het hebt over uitstoot van CO2.”

Volgens Bron kent het ECOstylehoofdkwartier nog veel meer duurzame snufjes. “Het afvalwater wordt in een speciaal systeem gereinigd en naar het oppervlaktewater gebracht en ook regenwater wordt hergebruikt.”

Belangrijk is ook dat iedere werknemer niet alleen de eigen temperatuur en verlichting kan regelen, maar ook het verbruik zelf te zien krijgt. Bron: “ Zo

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 63

,

EN

ontstaat een sterkere bewustwording.” Ook bijzonder: de gerealiseerde buitenverlichting houdt rekening met de nachtdieren. En duidelijk zichtbaar aan de buitenkant van het pand zijn ook de steenkorven. Deze vormen een prachtige schuil- en overwinteringsplaats voor allerlei dieren en insecten.

Bron terugkijkend op het project: “Samenwerking, met de klant en met anderen, is overal belangrijk, maar in de bouw helemaal. Dat is bij dit project ontzettend fijn verlopen; daar hebben we bij de opening ook nog even speciaal bij stil gestaan. Ja, hier kunnen we alleen maar met trots op terugkijken.”

BREEAM staat voor Building Research Establishment Environmental Assessment Method. Het wordt in Nederland gezien als de standaard voor duurzaam bouwen. Het is een internationaal erkende beoordelingsmethode om de duurzaamheidprestatie van gebouwen te bepalen. De methode omvat in Nederland vier verschillende keurmerken: Nieuwbouw en Renovatie, In Use (bestaande gebouwen), Gebiedsontwikkeling en Sloop en Demontage.

www.jorritsmabouw.nl www.ecostyle.nl

.

63

OF 2016-04

15-06-16 13:51

Opening Ecostyle

64

OF04 2016.indd 64

OF 2016-04

15-06-16 13:51

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 65

,

EN

.

65

OF 2016-04

15-06-16 13:51

“Werken vanuit een vertrouwd datacenter van Arrix geeft rust” André Hamstra, Directeur/Eigenaar Alertec Uitzendbureau

Vertrouwt u ook blind op uw ICT? “Werken vanuit een vertrouwd datacenter van Arrix geeft rust. Met een goed advies en een soepele overgang naar de Cloud, kunnen wij ons focussen op de dingen waar we goed in zijn: bemiddelen van mensen! Hebben we toch een vraag, dan staat de professionele Servicedesk van Arrix paraat. Ik had dit jaren eerder moeten doen!”

ICT-oplossingen moeten uw bedrijfsvoering eenvoudiger, rendabeler, efficiënter en plezieriger maken. Met dit in gedachten werken onze medewerkers iedere dag met veel plezier aan uitdagende projecten. Het resultaat?

ICT waar u gemak van heeft en waar u blind op kunt vertrouwen.

Heideanjer 2 | Drachten | 0512 - 543 221 | www.arrix.nl OF04 2016.indd 66

15-06-16 13:51

Omrin en Friese gemeenten voeren campagne voor betere afvalscheiding

Samen scheiden Omrin is met een meerjarige campagne gestart die moet leiden tot een flinke daling aan huishoudelijk afval en een nog betere scheiding ervan. Zo is er nu een Sortibak en Biobak. Een gezamenlijke aanpak is de sleutel tot succes.

"Onlangs gaf ik een gastles op een basisschool en de kinderen van groep 4 wisten al wat recyclen is." De constatering deed Yfke Hoogland, beleidsmedewerker bij Omrin, erg goed. "Want bij afvalscheiding draait het om gedragsverandering.

Je kan daarom niet vroeg genoeg beginnen met voorlichting. Zelf wist ik op die leeftijd nog niet wat het woord betekende; we zijn dus op de goede weg."

Halvering afval Maar het kan beter. "Er wordt nog te veel huishoudelijk afval onnodig verbrand", vertelt Omrin-communicatieadviseur Margriet Dankert. Gemiddeld produceert een Fries jaarlijks zo'n tweehonderd kilo afval in zijn grijze container. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu wil dit getal in 2020 gehalveerd hebben door een juiste manier van afvalscheiding. Dankert: "Zo raken grondstoffen niet uit de kringloop." Minder afval is niet alleen beter voor het milieu, vult ze aan; mensen gaan het ook merken in de portemonnee. "De gemeente betaalt bij de verwerking van afval per kilo en rekent dit door in de afvalstoffenheffing."

elders in Nederland maar dan op zijn Fries, aldus Dankert. "Alle plastic en metalen verpakkingen en drankkartons horen erin. Als extra service zamelt Omrin via de Sortibak ook het afval in dat niet gerecycled kan worden, zoals luiers en stofzuigerzakken."

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 67

Woonplaats Leeuwarden.

Geboorteplaats Sint Annaparochie.

Functie Communicatieadviseur Omrin.

Met elkaar

Vorige functies

Cruciaal is dat mensen de afvalscheiding samen oppakken, stelt Dankert. "Als buren of binnen een gezin bijvoorbeeld. We willen graag een community creĂŤren." Voor haar was het gauw duidelijk dat social media daarvoor onmisbaar zijn. "We hebben al een leuke selfie-actie gehad op Twitter en Facebook. Mensen maakten een foto van zichzelf met de Sortibak, voorzien van de sticker, en plaatsten die online met de #sortiplak. Onder de inzenders hebben gemeenten waardebonnen verloot." Omrin ziet ook graag dat afvalscheiders elkaar inspireren. "Zij kunnen hun tips kwijt op onze Facebook-pagina en de website www.samenhalenwealleseruit.nl. Wie meer wil weten, vindt hier ook alle informatie."

Medewerker communicatie Rabobank

Sortibak Om de ambitieuze doelstellingen te behalen, klonk eind april het startschot van de campagne 'Samen halen we alles eruit'. Kort daarop viel bij de Friezen een brochure in de bus met daarin de introductie van twee oude bekenden onder een nieuwe naam: de Sortibak (grijze container) en Biobak (groene container). Voor de Sortibak was een sticker bijgevoegd om op de betreffende container te plakken.

Hoogland legt het onderscheid tussen de twee bakken uit. "Veel afval kunnen we op aparte plekken inleveren, zoals glas in de glasbak, papier in de papierbak, bruikbaar en afgedankt textiel in de textielbak en chemisch afval bij de Milieustraat. De Biobak is voor onder andere etensresten en ander gft-afval. Wat overblijft, hoort in de Sortibak."

De Sortibak is feitelijk de kunststofscheiding zoals

Margriet Dankert

Leeuwarden Noordwest Friesland.

Hobby's Lezen.

Lijfspreuk Geniet van het leven.

Yfke Hoogland Woonplaats Stavoren.

Geboorteplaats Franeker.

Functie

Wat stop je er in?

Beleidsmedewerker Omrin.

Sortibak Kunststof verpakkingen, blik, drankenkartons en niet apart in te leveren afval.

Vorige functies Directiesecretaresse.

Hobby's Wandelen, gezin, motorrijden.

Biobak GFT-afval, etensresten, organisch keukenafval, klein snoeiafval, snijbloemen en kattenbakkorrels met milieukeur.

,

EN

.

Lijfspreuk Blijf bij jezelf.

67

OF 2016-04

15-06-16 13:51

Bentacera stapt in het coachingsvak

Op zoek naar de passie Als topsporters een coach aan hun zijde hebben, waarom ondernemers dan niet? Ondernemen is immers topsport. Dit vinden ze bij Bentacera ook. Het Friese accountancykantoor fungeert tegenwoordig ook als trainer die ondernemers klaarstoomt voor prestaties.

"Uiteindelijk moet de ondernemer het wel zelf doen", vertelt Hans Heres, ĂŠĂŠn van de 'coaches' bij Bentacera. "Ik geef geen antwoord op vragen, maar help een ondernemer op weg door als klankbord te fungeren. Met als doel dat de ondernemer zijn of haar ambities waarmaakt."

Wakker schudden Het realiseren van dromen wordt volgens Heres nogal eens uit het oog verloren door ondernemers.

68

OF04 2016.indd 68

"Velen denken op korte termijn.

Ze zijn zeven dagen per week bezig met de eindjes aan elkaar te knopen en brandjes blussen. Er wordt meer tijd besteed in de onderneming dan aan de onderneming. Bij ondernemen gaat het om creativiteit en vrijheid; daar is geen ruimte voor."

Soms is de situatie niet anders, weet Heres ook. "Veel uitvoerend werk moeten doen kan een fase zijn, bijvoorbeeld bij startende ondernemers. Maar je mag de

ambitie waarmee het ondernemen allemaal begon, niet laten varen.

Ik schud de ondernemer weer wakker."

Volledig ontzorgen Bentacera coacht al vele jaren ondernemers en ziet hun behoeften veranderen. Het accountancykantoor met zes vestigingen in Friesland biedt van oudsher allerhande financiĂŤle diensten aan. Het maakt onder andere jaarverslagen, geeft fiscaal advies,

verzorgt HRM-ondersteuning en begeleidt bedrijfsovernames. "Veel diensten kan de ondernemer tegenwoordig zelf oppakken dankzij steeds verdergaande automatisering van administraties", vertelt Heres. "Om onze klanten volledig te kunnen blijven ontzorgen, ondersteunen we hen niet meer alleen op financieel gebied maar ook op andere terreinen. Je zou ons nu een organisatieadvieskantoor kunnen noemen."

OF 2016-04

15-06-16 13:51

Persoonlijke coaching Heres zorgt ervoor dat de waan van de dag wordt losgelaten. Dit kan bij Bentacera via één-opééncoaching. Heres: "Waar sta je voor? En waar ga je voor? Samen maken we doelen concreet. Ik heb mezelf deze vragen ook gesteld.

Na tien jaar registeraccountant te zijn geweest, ontdekte ik dat ik het ook geweldig vind om ondernemers te coachen."

MKB Wurkpleats Ook vanuit de MKB Wurkpleats kunnen ondernemers werken aan hun bedrijf door deel te nemen aan trainingen of sessies. Dit is een gezamenlijk initiatief van Bentacera en Peter Scherjon van MKB Beter. Zo zijn er ‘KANSsessies’, waar bij het vooral gaat om het delen van ervaringen en het van elkaar leren. "Een groep bestaat uit circa twintig ondernemers afkomstig uit verschillende sectoren, grote en kleine bedrijven, mannen en vrouwen”, zegt Heres. "Vaak spelen dezelfde vraagstukken. Bijvoorbeeld een gebrek aan tijd; regelmatig hoor

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F. N L E N V O L G O N S V I A

OF04 2016.indd 69

,

EN

ik deelnemers tijdens een bijeenkomst zeggen dat ze eigenlijk op dat moment in het bedrijf hadden moeten zijn. Of over leiderschap.

Hoe krijg je medewerkers jouw richting op? Daar ligt weer een vraag onder: weet je zelf eigenlijk wel wat je wilt?" Een fundamenteel punt, aldus Heres. "Door op deze manier te werken aan je ­persoonlijke ontwikkeling investeer je tegelijk in de ontwikkeling van je bedrijf."

Hans Heres Senior adviseur rondom strategie en leiderschap.

Woonplaats Harlingen.

Geboorteplaats 1 maart 1981 te Harlingen.

Vorige functies Aanjager sportevangelisatie Griekse kerken, accountant in controlepraktijk Deloitte, MKB-accountant Bentacera.

Hobby's Quality time met familie en vrienden, piano spelen, tennis.

Lijfspreuk Het meest waardevolle wat je mensen kan geven is tijd.

.

69

OF 2016-04

15-06-16 13:51

Sjoerd en Arjan.

Typisch ondernemers met een nine-to-five mentaliteit.

Nieuw! Slim boekhouden met een betrouwbare online totaaloplossing Da’s lekker... tijd overhouden voor een potje tennis met je vrienden. Hoe doe je dat? Met Boekhout van Kromhout. Deze slimme online oplossing van Van der Veen & Kromhout geeft 24/7 inzicht in de prestaties van uw bedrijf. U bent altijd in control en de tijdrovende administratie behoort tot het verleden.

Zo kunt u de kostbare uren na vijven besteden zoals u zelf wilt: aan uw relatie, uw kinderen, uw hobby, uw sport of om nieuwe ondernemingsplannen uit te werken.

Het gemak van een grotendeels geautomatiseerde administratie Overal en altijd inzicht in actuele cijfers Betrouwbare sturingsinformatie in één muisklik Altijd het advies van uw accountant bij de hand Tijd overhouden voor zaken die er écht toe doen

Ontdek hoeveel tijd u kunt besparen!

Ga naar www.boekhoutvankromhout.com OF04 2016.indd 70

15-06-16 13:51

telefonie datanetwerken bewakingscamera’s professioneel . ervaren . vertrouwd

Hogedijken 26 . Dokkum . t. (0519) 24 20 24 . info@faber-telecom.nl . www.faber-telecom.nl OF04 2016.indd 71

15-06-16 13:51

KENNIS IS KUNNEN

IJZERSTERK VOOR UW BEDRIJF

BEVESTIGINGEN

VEILIGHEID

GEREEDSCHAPPEN

POSTBOXEN

GROENVOORZIENING

Dokkum . Heerenveen . Leeuwarden . Groningen . t. (0519) 29 23 25 . www.raadsma.nl

OF04 2016.indd 72

15-06-16 13:51