Ondernemend Friesland editie 1 januari 1989 - allereerste uitgave by OF BV

Januari 1989-l .,.,:/,

.. t.. ,/;,.,-,.' ÉI

I\IEMEND

SLANtrI baarheid

lndustrie-

wetswijzigingen

gebied Skarsterlàn

Leeu

Bedr

lffinsum. Talma

y' Beter con

komt langs

er >tten: K.M.A., ,

wat

Leeuw

Visr

rijksweg A7 , Leeuwarden o

Damwoude assurantie

en cl

y' Bedrii

nteuws Friese en instell

(kort en voor Yen

Mutaties Handels-

:r\.

i !§s .. : i

:. _:i

1'§ ]L'] : \ '. IL

L l*ls

t\ l\ i i:rij l\

il 'i

iLi ris a !:i... .,

Een

verslasl

verstsnd iedere olifant!

DE HOOGSTE KORTINGEN OP CANON COPIERS E/V FAXEN BIJ REPRO DIJCK Repro Duck levert nu rechtstreeks kopieer- en Íaxapparaluur van CANON. Voor

in Nederland het benauwd van krijgen Want dankzij de "Íast in ' fast out" Íormule levert Bepro Duck de nieuwste

prrlzen waar zelÍs de grootste leveranciers

modellen tegen bodemprrlzenl* Natuurlijk onder volledige CAN0N GARANTIE

fu.f+X

en desgewensr mer

a=:."1g-f

CAN0N-onderhoudskonrrakt i

Bel REPRO DUCK 058-1 2991 5 en vraag

naar Wiep Schuurmans.

1,::

"; -- --

ïi';":: -'

r--( Anon

l:"' :

' "".

RÉPBo DUCK

r' : AKrtÉPRtJs

,."""3;9?9t-'

BEppo

Iil':rirllfrÍrrrfitt:rrr r-iliEE-fr alplo DUCK ( àrrrxr BEpBo DUcx

DUcx ( ànlrr ÀD,

,l " ri.isi, .,-, i.niï,_ " 4.890,- * 1.695,_

DD AXÍIEPB'JS

"OO

l,\so,_

AKIIEPBIJS

s.190,_

8.090,- tno Is3 . S-gg0,_

*iï=lï'*#'

2490,_

IXIIÈPNUI

rro-ozr

S.7W 7.950.-

q zci

È'J4!l'

.,"

4.87g,_

'Í

GrootSchavernek11,8911 BWLeeuwarden,Postbus934,890l 'A

À0,, D

:t=" "" í''1Y:;

REpBo

DUcx axrEpïtJs

?*!91

^."

BSLeeuwarden,Telefoon05E-129915

e mach nes zrln u I voorraad everbaar oí woÍden brnnen 2 weken geleverd Pillzen

ln exc

!s eí BT\\/

COIVIII4ENTAAR

I\{.isleiding lezers Anders kunnen we het niet noemen. In het eerste nummeĂ? van De Zakenspiegel van dit iaar wordt onterecht de suggestie gewekt dat ex-medewerkers, te weten Gerard van Leeuwen, Frits Visser, Derek Hensens, Hans Verschoof en Theun lViersma de naam van De Zakenspiegel zouden gebruiken bif de advertentiewerving. Een beschuldiging die wii erg serieus nemen en natuurlifk niet zomaar over ons heen (kunnen) laten gaan.

Het is ongetwiifeld piinliik om te moeten aanzien hoe anderen met veel succes en de volle medewerking van alle kanten een nieuw concurrerend maandblad weten te staĂ?ten. Des te meer daar bliikt dat veel adverteerders dit initiatief ondersteunen. Maar eigenliik geen wonder: Genoemde personen, nu medewerkers van Ondernemend Friesland, ziin stuk voor stuk mensen met veel capaciteiten, die in het verleden persoonliik goede contacten met hun relaties hebben opgebouwd. Daar heeft De Zakenspiegel van het begin af aan van geprofiteerd en mede haar succes aan te danken gehad.

Alleen is dat nu verleden tiid. Na de overname vorig iaar door de huidige uitgeefster ontstonden diverse interne problemen. Menig opdrachtgever zou de oorzaak van een niet goed functioneren eerst bii zichzelf zoeken. Maar hier werden medewerkers, ook van het eerste uur, plotseling op een onelegante manier bedankt voor hun inspanningen etc. en vonden in het afgelopen iaar diverse wisselingen van namen van medewerkers in het colofon plaats. Dat u ze, uit onvrede met die gang van zaken, verenigd terugvindt in Ondernemend Friesland geeft volgens ons genoeg te denken.

Men schriift concurrentie gezond te vinden. Ons is inmiddels duideliik geworden dat men bij De Zakenspiegel moeite heeft met het verliezen van een monopolie-positie. Wii witlen niet met modder gooien en ons verlagen tot het nivo dat de mensen die momenteel schuilgaan achter De Zakenspiegel zichzelf hebben aangemeten. Echter, hun handelswijze dwingt ons wel tot het schriiven van deze woorden.

Wii-Gerard van Leeuwen, Frits Visser, Derek Hensens, Hans Verschoof en Theun Wiersma-wijden nu onze krachten gezamenlifk aan een nieuw maandblad voor het Friese * bedriifsleven: ONDERNEMEND FRIESLAND.

Uitgever: Business C,ommunications

1989: een

Friesland

Hoofdredactie: Hans Verschoof Theun Viersma

Redactie en administratie

Postbus 416 8600

Sneek

Tèlefoon:05150-25100

(b.e.s.23968) Fax:05150-25130 Advertentie -afdeling

Alben van der Zwaag Postbus 70

92542H Hardegarifp Tèlefoon: 05 1 10-3399 Fax: 05 I 10-3398

& Sonja Hempenius

Grote Dijlakker l l 8701 KV Bolsward Telefoon: 05157-6223

Vormgeving: Hensens Zetcentrum bv Blesdiike

Ihuk: Banda Grafische Bedrijven bv Heerenveen

Medewerkers: Martha Brandsma, Buro B.B.A.'73 bu Rieks Hemmen, Henk Hempenius, Alfred Knorr, I.S. Kramer, Yvonne de Roos, Lonneke de Vries

27,50p4 Abonnementen: 3,25 Losse nummers: (excl. verzendkosten)

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoirdigd zonder voorafgaande schrifteliike toestemming van de uitgever. Dit is zowel van toepassing op de redactionele inhoud als die van advertenties.

In en rondom het Friese bedrijfsleven, geachte lezer, zijn voortdurend nieuwe ontwikkelingen gaande. Nieuwe ondernemingen, nieuwe industrieterreinen, bedrij fsuitbreidingen, samenwerkingsverbanden, automatisering, nieuwe produkten en vindin§en, vakbeu.rzen, congressen etc. Ontwikkelingen waarvan de uitkomst niet, altijd valt te voorspellen. IVij Ïrebben echter volop vertrouwen in ondernemend Friesland en bezien de ontwikkelingen in en rondom Ïret Friese bedrijfsleven met positieve verwachtingen. TAraar in het bedrijfsleven, veranderingen en vernieuwin§en §aande zj.jn ontstaat ook nieuws. fnformatie die we graag kenbaar wil]-en maken aan de ander, zoals bedrijfsmutaties, ingebruikname van nieuwe machines, Ïret verkrijgen van grote orders, enzovoort. Omgekeerd is er een behoefte naar juiste informatie over bedrijven en hun aktiviteiten, over instellingen, nieuwe subsidieregelingen en dergeliike. Dat geldt voor elke ondernemer in FriesIand, voor klein en groot.

Dit alles heeft ons ertoe gebracht met een nieuw maandblad voor het Friese bedrijfsleven te verschij nen: O

}TDII B,NE ME lVD FN,IXI SLAND.

REDACTIONEEL

rihieuw beginooo oNpER,NEMENp FRTESLAIvp houdt u middels reportages, interviews, bedrijfsportretten, korte berichten, redactionele commentaren en speciale rubrieken op de hoo5lte van alle ontwikkelingen in en rondom het Friese bedrijfsleven. Het brengt u onder meer de belangrijkste veranderingen in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Friestand.. Iedere keer weer het volled.i§e nieuws met betrekking tot het totale Friese bedrijfsleven. Dat is o\TDEF,TTEMEND ï'RrESLArvp, een maandblad in het handige A5-formaat voor iedere Friese ondernemer. Belangrijke uitbreidingen, vernieuwingen, nieuwe activiteiten, adreswijzigingen, het opstarten van een nieuw bedrijf... geef het aan ons door en wij maken er (meer) werk van. oNpEF,rvEME\TD I,RTESLAITD is een nieuw blad, maar wordt gemaakt met, medewerkers (zie colofon hiernaast) die bij ondernemers in Friesland veelal reeds door Ïrun naam of vertrouwde gezicht bekend zijn. Stuk voor stuk hebben ze hun uiterste best gedaan om het voor u liggende nummer tot stand te brengen.

Ik heb daarom alle vertrouwen in O}TDER,IVEMEI(TD X'RIESLAI(TD EN vtIENS

11,

ook namens mij n collega-medewerkers, veel profijt en genoegen bij het lezen ervan! Theun WieÍsma,, hoofdreda,cteur $-,-

Stelt u ons initiatief op priis en wilt u in de toekomst zeker zijn van toezendingvan oNDERNEMEND FnIESLAND, : neemt u dan een voordelig abonnement door de bon in te ,, , E li' i fll vullen die u verderop in dit nummer aantÍ€ft. P.S.

Oemeente St<arsterm

ldeale combinatie van woneh, werken en bereikbaaÍheid Met twee onderwetpen haalde de gemeente

de landeliike peÍs: De Plannen vooÍ twee nieuwe industrietereinen langs de A7 en de snelle groei van haar inwonettal' opzieibrrrnd ''Hier is een perfecte combinatie van wonen' werken en bereikbaatheid', aldus butgemeestet mr. M.!.H. Matiinen, die zeet tevteden is over à, ontiilrk lingrn in ziin gemeente' 'Ve buiten onze sterke l<anten goed uit. Het is dan plezierig te constarcÍen dat er in deze gemeente ondet meer met bettel<king tot het bedtiifsleven veel energie zit, die te mobiliseten is" S1<arsterl6n de afgelopen maanden

Situeing oan de industieterreinen in Shnrsterlón

GEMEENTE SKARSTEBTAN

zien van industrieterreinen gebruikelijk was. De heer Mariinen: 'In het verleden werd altijd uitgegaan van een planologische benadering: Men pakte de kaart, stelde vast waar men woonwilken en industrieterreinen wilde hebbenen ging vervolgens de boer op: kif ken wie er wilden komen. Die benadering is niet de iuistg zo weten we nu. In het 'oude denken' kwamen verschillende soortqn be-

driiven biielkaar op heuelfde terrein, bijvoorbeeld een autosloper naast een administratief kantoor... Dat kan mensen afstoten. Uit contacten met bedriiven kwam naar voren dat er een behoefte was naar differentiatie in de bedrijventerreinen. Met de nieuwe industrieterreinen proberen wij op die vraag

in te spelen. §íe hebben een bepaalde voorstelling van de nieuwe terreinen en daar willen we sEaks ook de hand aanhouden, zodat een bedrijf erop aan kan dat het ook zo ge-

beurt.' Bovendien bestaan er, volgens de burgemeester, ook rrcrschillende wensen ten aanzien van de locatie. 'De bedriiven die meer Burgemeester oan Shanterlàn, mr. M.J.

H. Maijnen

Burgemeester mr. Michel Mariinen (43) is een persoon die zich zeer actiefbezighoudt

met het bedrijfsleven in zijn gemeente. 'Dat moet ook wel, het hoort bii miin functie als burgemeester', aldus de eerste burger van de gemeente Skanterl6n tijdens een gesprek op het gemeentehuis in de fraaie hoofdplaats

Joure. 'Ik onderhoud contacÍen met bedriiven die hier al zitten, probeer contacten te leggen met nieuwe bedriiven-het is ook

mijn taak om mensen hierheen te halen - en ik probeer wat wil als gemeente aan bedriiven te bieden hebben, te optimaliseren.' In dit laatste kader passen de onlangs naar buiten gebrachte verrassende ideeën voor een luxe bedriivenpark op het stuk grond tussen de e7 en de oude weg Joure-Sneek en de plannen voor de aanleg van een groot industriegebied aan de a7 ter hoogte van Oudehaske. Hiervoor werd een totaal andere benadering toegepast datr tot nu toe ten aan-

representatiefziin, hebben raak liever een vestiging dichter bij de bebouwde kom.' Zodoende kwam Skarsterlàn tot de conclusie dat zii er eigenlijk, naast het al bestaande industrieterrein aan de Sewei waar in principe productiebedriiven etc. komen, nog twee verschillende soorten terreinen op na moest gaan

houden.*

Het land langs de A7: hoe zal het er strahs gaan uitzien?

ONDERNEII4END FRIESLAND

'ÍííípiÀ Joure, hart ztan de gemeente

Ontsluiting

een goede

ontsluiting met een snelle aanslui

De oplossing werd gevonden in de vorm van een groot industriegebied langs de autosnelweg ter hoogte van Oudehaske, alsmede een luxe bedrijvenpark tussen de oude rijksweg 43 en de e7. De heer Marilnen: 'Er is een landelijke onrwikkeling gaande dat bedriiven zich langs de rijkswegen vestigen. Men

ben we besloten om optimaal gebruik te gaan maken van onze ligging. Als we in Friesland

vindt de zichtbaarheid van het bedrijfvanaf

iets dergelijks willen doen, dan moet dat

de weg-een \ncrm van reclame, doordat er dagelif ks vele automobilisten passeren - en

hier wel.' Hoewel het ene terrein vlakbij Oudehaske

ting op het autosnelwegennet erg belang-

rijk. Dat bracht

ons op het idee van de e7.

Het stuk daanan tussen Joure en Heerenveen is in Friesland het drukst bereden stuk

rijksweg. Toen we dat constateerden, heb-

m@@rd eD

trehlame -l'{eon

Voor lichtreklame. neon. gevelletters, elektronische tijdltemp.-installaties, bewegwijzering en autobelettering. Wilt u uw bedrijí beter herkenbaar maken? Steek uw licht op bij Reklatekst Noord cv. * 5 jaar garantie op kleur en montage van onze produkten

* ook voor vakkundig onderhoud

TRANSPORTWEI4 8501ZP

JOURE

TEL. 051 38 - 17141

GEMEENTE SKABSTEBIAN

grenst dat gebied aan het industrieterrein van de gemeente Heerenveen. Concurrentie? Volgens de heer Mariinen niet. '§íii ziin anders bezig, wij brengen een ander aspect in, nameliik hoge kwaliteit. §íij willen daar bifvoorbeeld bedrijven hebben die iets doen aan hun representativiteit en architectonisch ook iets doen. Er zullen hogB eisen worden gesteld aan zowel de aard van het bedriffals aan de bebouwing. §íe denken er dan ook over om dat samen met een projectontwikkelaar op te gaan zetten.' Gegadigden voor

AFWERKEN? loosrna7Tw€tott"'

zo'n industrieterrein zijn er volgens de burgemeester voldoende, 'Meteen na de eerste berichten in de kranten voelden we al belangstelling van verschillende bedrijven.' Als de plannen doorgaan, dan zal in eerste instantie worden begonnen met de aanleg van een bedrijventerrein ter grootte van Io hectare grond, dat begint bii de afslag e7-Oudehaske. Van dit punt afzal dan het

Voor de gekste groÍische oÍwerkingen en de ingewikkeldste spirool-en Wire!- klussen, bel J. Ditmors, fel. 05138 - 127 47.

BV HASKERIAND r,,r:ll, rloo Io.[,-.'ol)r el ar: 1i of.^/erl lostbus ló,8500 AA loure. Fox 05138'l 4314. ilrarr sal_

ligt, is er volgens de burgemeester niet spra-

ke van een grcot industrieterrein bij die plaats (industrieterreinen worden meestal aan plaatsen toegerekend), rnaar van een groot industriegebied aan de e7. 'Het is een andere manier van denken.'

Hoge kwaliteit De verwachting is dat zich langs de e7 ter hoogte van Oudehaske meer grote, Iandelijk gerichte bedriiven zullen vestigen. Nu

terrein verder worden ingevuld in de richting van Heercnveen. 'Er is in totaal meer dan 3o hecare beschikbaar', aldus Mariinen.

Nu grrt ook de gemeente Skarsterlàn niet over één nacht ijs, het ziin nog plannen en voor die verwezenlijkt worden zal er eerst nog een marktonderzoek verricht worden. De heer Marijnen is positief gestemd en gaat er van uit dat het terrein, bedoeld voor luxe bedrijven, er komt. 'Daar besaat bij mil geen twiifel meer over', aldus de burgerva-

der.*

KANTOORMEUBILAIR

SLACHTEDIJK 30 - 8501 ZA JOURE . TEL. 05138.12726

DRUKKERIJ

HOFSTEE centrum voor conÍerenties, studiedagen, cursussen, reiinies, vakanties enz.

Familie- en handelsdrukwerk Geboorte- en trouwkaarten

Alle één- en tweepersoons kamer hebben douche en toilet. Uitstekende keuken.

Boeken ter inzage aanwezig

Concurrerende prijzen. Ligt te midden van bos. lnl. : Recreatie- en conferentiecentrum 'De Nieuwe 0orsprong' Huisterheide l, 8521 NC St. Nicolaasga (bij Joure). Tel. 05134-2341

Jousterweg 76 8465 PL Oudehaske Tel. 05130-77224

@strm *.F ED'O *

Japanese steakhouse

onrrcrous FooDCooKEDAT youR

ranrr #

B e efsteak, seafo o d, chicken GRAND HOTEL KRASNAPOLSKY Dam 9, Amsterdam, tel. 020 - 5546096 OPEN: 12AM -2PÀ{ and6PM- ll PM

GEMEENTE SKARSTERI.AN

Luxe' bedriiventertein

dige terrein in Sint Nicolaasgp zit momen-

De plannen \roor een industrieterrein ten

teel vol. Daar bevindt zich eenaantal zeer ac-

zuidwesten van Joure, tussen de rondweg en de e7 richting Sneek, ziin verder gevorderd' In het komende vooriaar wordt begonnen met de aanlegvan de eerste fase daarvan, die

op den duur makkeliik kan worden uitgebreid tot z5 hectare. Het gaat hier om een 'luxe' bedrij'renterrein. 'Er ziin onderne-

tieve bedriiven, met veel activiteiten,' Naar zijn idee zou Sint Nicolaasga onder andere een ideale plaats ziin voor de vestiging van een schapenslachterii. 'Het zou een perfecte combinatie zijn van de relatie met het achterland Friesland en aan de andere kant met heel Nederland, waar het produkt naar

mingen die priis stellen op een betere omge-

toe moet.'

ving, een omgeving die rust uitstraalt. Deze bedrijven ziln bereid fors te investeren in hun gebouwen, hechten veel waarde aan de architectonische vormgeving en beschouwen het bedriiftpand als het ware als hun visitekaartie. Bedriiven dus waarvoor repre' sentativiteit belangrii k is ', aldus de heer Ma' riinen. Volgens hem zullen aan de bedriiven wat betreft de aankleding en inrichting dan ook hoge eisenworden gesteld.

'Ik denk dan

biivoorbeeld aan bedriiven inde administratieve sector, showrooms, bedriiven die niet teveel verkeer aantrekken etc.' In het terrein is veel ruimte gereserveerd voor groen en waterpartijen. 'Zodianig'dat ie er bii wilze van spreken zo een woonwii k tussen zou kunnen plaatsen.'

Inmiddels heeft het eerste bedriif zich al voor vestiging op dit terrein aangekondigd. Maart aanstaande zal instrumentenfabriek Veenstra uit Eext beginnen met de bouw van een nieuw bedriifspand. De fabriek, met zestien werknemers, produceert technologisch materiaal op het gebied van de geneeskunde. Zeventig procent van de afzet is be-

De heer J. Lenos, ru.t nog eigenaar, bij het land langs de A7 bij Ouilehashe

stemd voor de export. Het bedriif komt vooral naar het terrein langs de A7 vanwe- l{etken, maaÍ OOk wonen ge... de rotonde met €en snelle verbinding De gemeente Skarsterlàn ondergaat ook een door de polder naar opzíenbarend snelle groei u* È.t inwoner-

Amsterdam,

tal. Zo snel zelfs, dat de bwolkingsciifers

Sint NicolaaSga

van het nieuu,e Sireekplan Friesland nu al betreft weer verouderd ziin. Volgens burgemeester wat \oor Een andere aandachtskern de industrie in de gemeente Skarsterlàn is Mariinen is Joure al iarenlang de snelst SintNicolaasga. 'Daarziinweookdrukbe- groeiende plaats van Friesland. 'Voor een zig een nieuw stuk industrieterrein te ont- belangriik deel is dat te danken aan de in' wikkelen', aldusdeheerMariinen.

'Hethui11

spanningen, die de gemeene zich getroost

ONDERNEMEND

FBIESLAND

om van Skarsterlàn een aantrekkelijk woongebied te maken.' Zoekend naar een verdere

verklaring: 'Eris hier een ideale combinatie van wonen, werken en bereikbaarheid. Joure is bijvoorbeeld aan alle kanten ontsloten.

Deze keer \Mas het de gemeente

SkarsteÍlàÍI... In elknummer van ONDERNEMEND FRIESLAND

zal exÍr a aandacht worden geschonken aan het bedriifsleven in een bepaalde gemeente. Voor dit jaar ziet de volgorde van de aan bod komende gemeenten er als volgt uit: februari : Tiet j erksteradiel maart: Leeuwarden

april: Kollumerland mei: Dantumadeel juni : §íymbritseradiel J oure :

el b edij oigheid

Bovendien heeft het, net als Sint Nicolaas-

ga, geen stadskarakter terwijl het wel alle voorzieningenbezit. Ook heerst er onder de bevolking een grote saamhorigheid.' Volgens de heer Mariinen is het aantrekken van nieuwe inwoners ook gunstig voor de werkgelegenheid in de gemeente en kan dit wellicht in de toekomst nog eens extra gestimuleerd worden door de komst ran nieuwe bedrijven. 'In 1987 vond er in onze gemeente

een uitbreiding van de werkgelegenheid plaats met rz7 plaatsen, terwijl er in de gehele regio iuist sprake van een teruggang was. Bliikbaar weten we in Skarsterlàn onze sterla kanten goed uit te buiten.' Een tevreden burgemeester? 'Jazeker, zeer tevreden zelfs.'

juli/augustus : Achtkarspelen september : Smallingerland oktober : Littenseradiel november: Heerenveen december: Gaasterlàn/Sleat

Heeft u nieuws, berichten of andere wetenswaard igheden over u\ry bedrijf die geschikt zijn voor vermelding in het betreffende nummer, neem dan vroegtijdig contact met ons op.

Pecuniae Causaooo

Het Latiinse equiralent voor'om geld, voor geld'. Kortom: betrekking hebbend op geld. Als commercieel medewerker/assurantie-specialist, verbonden aan het kantoor Harlingen van de Friese Bondsspaarbank, houdt de heer Jan Sioerd Kramer zich dageliiks bezig met activiteiten die daar mee te maken hebben. Periodiek zalhii in deze rubriek een aantal, vooral voor ondeÍnemers, interessante zaken aan de orde stellen. Deze eerste keer een introductie, van hemzelf en enkele van de onderwerpen die later nog uitgebreid in Ondernemend Friesland aan bod zullen komen. Aan de immer pittoreske Noorderhaven te Harlingen is een regiokantoor gevestigd van de Friese Bondsspaarbank. Dit kantoor behartigt op regionaal niveau alle reguliere bankzaken, terwiil (voor de Friese Bondsspaarbank als geheel) alle effectentransacties op professionele en directe wiize worden verwezenliikt. De heer Kramer neemt een biizondere tak van de dienst'rerlening voor zifn rekening: als commercieel medewerker legt hil ziin hart en ziel in de advisering op het gebied

vàn

fiscaal-luridische aangelegenheden, speciaal met betrekking tot assurantiën.

Verzekeringen ofin dienst treden

king.

In die periode groeide miin belangstelling voor furidische kwesties; schade kan niet alleen ontstaan door eigen toedoen, maar ook door toedoen van de medemens. En dan riist

spoedig de vraag: 'wie is aansprakeliik'. Juist die vraag boeide mii, en nog steeds.

Een en ander heeft alles'van doen met intermenselijke verhoudingen, met afspraken

onderling, met regels, kortom: met recht. 'Recht' impliceert niet meer dan een reeks afspraken tussen mensen, gBschreven dan

Direct na de middelbare school werd ik voor de keus geplaatst:

maatschappii te hebben gewerkt, kon ik in dienst treden bii een makelaar in assurantiën; de afdeling 'schade' behoefde verster-

van de

Íiscus, of kiezen voor het verzekeringsbedriif. Het werd het laatste; fiscale aangelegenheden konden mii toentertild weinig bekoren. Na drie jaar bif een verzekerings-

wel ongeschreven: de iurisprudentie. Wie thuis is op dit terrein, kent ook de grenzen van het recht en kan aldus (steeds binnen die

grenzen) opeÍeren en kan optimaal van het

recht gebruik maken. Dat is belangriik in gewl van privaatrechteliike l«resties, maar

Over vergunningen Een beginnend ondememer zalin de regel één of meer gemeentelijke vergunningen nodig hebben voor het uitoefenen van zijn aktiviteiten. Met het oog daarop heeft het Bureau Bedrijfscontacten een informatiemap samengesteld over de vijftien meest voorkomende gemeentelijke vergunningen. De map telt vier rubrieken: Bouw, Milieu, Handel en Diensten en Horeca en Recreatie. Per vergunning staat beschreven wat het doel is, voor wie het bestemd is en aan welke voorwaarden de aanvrager moet voldoen. De informatiemap kan bij het Bureau Bedrijfscontacten gratis worden afgehaald of besteld.

Over subsidies De'subsidiedisk' is een computersysteem, waarin de subsidieregelingen van het rijk voor bedrijven te vinden zijn. Dit betreffen technologieregelingen, exportregelingen, maar ook scholingsregelingen en loonsubsidies. Met dit systeem kunnen 'niet - subsidiologen' snel bepalen voor welke subsidies een bedrijf in aanmerking komt. Voor informatie over bepaalde regelingen kunt u contact opnemen met het

ureau Bedrijfscontacten.

Leeuwarden - Economischdynamisch hart van de provincie Friesland.

Leeuwarden - Uitstekeit_*:q . spoor- en waterverpindingen als basis voor economische ontwikkeling.

Leeuwarden - Snelle informatieoverdracht via hoogwaardige telecommunicatie-infrastruktuur. Leeuwarden - Noordelijk centrr* uoo, Hoger Beroeps_ à-nàèrwiis.

Leeuwarden - Uitstekende vestigingsplaats voor bedrijven.

Leeuwarden - Nabijheid van vliegbasis. Het begin- en eindpunt van uw zakenreis.

Inlichtinsen: ureau Bedrii fscontacten Raadhuisplein 34, 8911 HK Leeuwarden Tel. 058-9243221924326 B

Gemeente

Leeuwarden

PECUNIAE CAUSA

ook van belang op fiscaal gebied. Niemand

neemt door anderen veroorzaakte schade voor liet niemand betaalt graag meer belasting dan strikt nodig is. ]uist op die gebieden vult het begrip 'verzekering' leemtes op; voor een goed advies is integratie van al

die begrippen onontbeerliik.

soonlijke belangenbehartiging' inhoud. §flie daarmee kennis heeft gemaakt, bliift cliënt. Onze afdeling effecten kiikt niet vreemd op van een vermogenstoename van 5o% in rela-

tief korte tild; vanzelfspreland impliceert 'beleggen in effecten' een zeker risico, de persoonlijke wijze van benadering van ieders belangen zegt niettemin veel; mét de cliënt worden creatieve oplossingen bedacht, de resultaten van die enthousiaste benadering zijn astbaar. Naast het beleggen in

effecten ziln ook uitstekende resultaten te behalen via levensverzekeringen" Op beiderlei wijze kan een biizonder goed (veelal belastingvrii!) resultaat worden behaald, terwijl ook de mogeliikheden van belastingbesparing, in de vorm van een aftrekpost, niet ongenoemd mogen blijven. J.S. Kramer

Nieuw wetsontwerp Belangenbehartiging Inmiddels bleek ook het beroep 'schadecorrespondent' grenzen te kennen; alleen in geval van een schadeclaim werd een beroep op miin inzet gedaan. Het contact met de klant is belangrijk; het werd spoedig duideliik dat hij, die de belangen van de klant optimaal behartigt, de basis legt voor een langdurige relatie. Het is evident, dat de cliënt (en daarmee de bank) gebaat is bii obiectieve voorlichting, bij kennis van zaken, dat 'inleven in de situatie van de cliënt' en 'belangenbehartiging'niet te scheiden ziin. De cliënt appre-

cieert deze visie. De toepassing van 'korte liinen' komt een optimale belangenbehartiging ten goede. Gezien miin eerder gemaakte beroepskeuze is een aardig detail, dat iuist fiscaal-juridische aangelegenheden meer en meer naar voren komen. Dit alles geeft de stelling 'per-

Niet alleen zelfsandigen, ook particulieren maken niet in alle gevallen optimaal gebruik van de mogeliikheden op fiscaal gebied. 'Den Haag' heeft het verschil in fiscale behandeling van spaargelden en uitkeringen

uit

levensverzekeringen ook opgemerkt en komt per r ianuari I99o met maatregelen op fiscaal gebied, het wetsontwerp in het kader van de 'Brede Herwaarderiíg'is al richting Eerste Kamer. Dit wetsontwerp impliceert min of meer een omwenteling: hoe uitgebreid de materie ook is, enkele hoofdzaken wil ik U graag melden:

Thans wordt er van uitgegaan dat (naast de eow) een ieder een (bedriifs)pensioenregeling geniet. Zelfstandigen hebben faciliteiten op dat gebied; de ron (Fiscale Oudedags Reserve) is niet alleen bedoeld als aftrekmo-

gelijkheid, de bedoeling is iuist (enerziids)

ledere maand opnieuw het volledige nieuws met betrekking tot het Friese bedriifsleven. Dat is ON D ERN EM EN D FRI ESLAN D !

Privé-rekening, soaren. verzekeren. lénen. hvootheken. zakel i it<é'kredieten. buiterílands qeld.'' reizen, effektën.

I, -

spaarbank

DE BANK MET DE S DOET MEER o

friese bondsspaarbank

E -r!

IrlII.IIIIIIIIII

leasing: lnheifer I

-\ I) T 1 \ n T V

I I I I

gespecialiseerd in leasing van alle merken auto's

Een voorbeeld:

volkswagen golf Í1. 599,OO

maatwerk voor alle kleine en middelgrote bedrijven

Bel Éoor

prijs per maand excl. BTW

offerte: O51 5O-1 5825

een samenwerkingsverband van de NOORDERPOORT b.v. en Autobedrijf Pheifer

Alexanderstraat

IIIIIIIIIIII 16

SNEEK

I I I

I I T

PECUNIAE CAUSA

dat de zelfstandige (door minder belasting

te dragen) een'oudedagsreserve' opbouwt, anderzijds, dat hif een'reserve' kweekt voor de bii bedriifsbeeïndiging te betalen be-

lasting ... over diezelfde ron-donaties. Dat met het bespaarde belastinggeld biizonder interessante mogelilkheden openstaan op verzekeringsgebied, wordt niet steeds door de ondernemer onderkend. Een andere zaak is, dat de van loondienstbetrekking veranderende werknemer vrii snel van doen kriigt met het begrip 'pensioenbreuk'. Dat impliceert, dat hii geen 70% van zijn eindsalaris als pensioenuitkering kan verwachten (welk percentagB 'naar maatschappelijke opvattingen, mede in verband met diensttif d (!) en beloning, redeliik moet worden geacht'). Daar de diensttiid 'gebroken' is, volgt dus ook een 'gebroken'pensioen-uitkering. Zowel de werknemer als de zelfstandige kan zelfstandig in ziin (extra) pensioen voorzien; de premie is (in Ig8g) begrensd aftrekbaar, waar tegenover staat dat àe gerechtigde per de uitkeringsdatum (of

bil

eerder overliiden: de achterbliivende)

zelf magbeslissen of

hii die uitkering tiide-

danwel levenslang wil genieten. Die bestedingsvriiheid is een groot goed, niet alleen in de sfeer van fiscale aftrekbaarheid. ïbt r januari l99o kan ook een niet-aftrekbare levensverzekeringspremie betaald wor-

liik

Vriiwel iederc ondernemet heeft per 3I december iongstleden het boekiaat aÍge' sloten. Dan komt de vnag oÍ gebruik ge' maakt gaat worten van de Fiscale Oude' dags Reserue (FOR). De eerstvolgende bijdrage van de heer l,S. Ktamer zal gaan over deze Íiscale aftrek-mogeliil<heid.

trik zal zíin dat het 'natuurliik maximum' (7o%) wordt aangehouden. Dat 'natuurliik evenwicht' zal de directeur/groot-aandeelhouder wel degelijk parten spelen; met ingang van genoemde datum geldi de 7o% grens (incl. eow) ook voor die g.o.p, uoot aftrekbaarheid in (semi-)'eigen 6eheer'-situaties mogen premies alleen ten laste van de winst gebracht worden ... als genoemd 'natuurlifk maximum' te gelegener tiid niet wordt overschreden. Een groot bezwaar acht ik het feit, dat de cliënt te gelege-

ner tiid, wat betreft zíin zelf opgebouwde oudedagsvoorziening,

ziin

bestedingsvrii-

heid zaLmissen; kan de klant nu een tifdelijke (dalende), dan wel levenslange uitkering bedingen, na genoemde datum gesloten

contracten dienen, op de uitkeringsdatum, te resulteren in een levenslange, gelijkbliivende

uitkering. En dat is nog maar één van

de aspecten.

den, waar-na minimaal twaalf faar-een Ook wat betreft niet-aftrekbare levensverzebelastingvrife (!) uitkering tegenover staat keringspremies vinden er wiizigingen plaats: (idem bii vooroverliiden). Is rente op spaar- , er komt een maximum betreffende de fiscaal gelden boven een zekere vriistelling belast, vrijgestelde (rente)winstbiischriiving, men de (rente)winstbiischrifving is bii levensstelt een uitkerings-leeftiid voor, alleen de verzekeringen onbelast' Dat laatste kan tot 'hypotheekJeven'-constructie wordt min of biizonder interessante resultaten leiden.

Wiizigingen Per r ianuari Iggowordtallesanders: aande

fiscale aftrekbaarheid

lun

premies wordt

geen grens meer gesteld. In theorie kan iedere werkgever voor ziin werknemer een pen-

sioen realiseren van tweemaal ziin nettoloon. Geen werknemer zal bezwaar aantekenen tegen een dergeliike voorziening, prak-

't7

meer ontzien. U ziet, al ben ik verre van volledigin deze opomming, watgenoemd is, is belangwekkend genoeg.

Dit

alles maakt ons vak boeiend. Miin colleik zien onze bank graag mede als een

gae en

'kennis- en informatie-bank'. \Vie goed geïnformeerd is, komt tot zaken. §fie tot zaken komt, heeft het over geld,

nietwaar?

Bakker Heftrucks in Winsum:

Ruime ervaring in iong bedriif Een nieuwe loot aan de Friese ondernemersboom is Ulbe Bakker met ziin in

Winsum gerrcstigde firma Bakker Heftrucks. Het bedriif ging in augustus van start en houdt zich bezig met de vetkoop en verhuur van heftrucks. Zo is Bakker Heftrucks dealer van Clark heftrucks en handelt de onderneming voorts in gebruikte heftrucks van het merk Toyota. ln de nu

z":.

.-*: ru-*.-

volgende kolommen vertelt Ulbe Bakker ziin verhaal @: als startende ondernemer.

Een deel ztan het bestand heftruchs

'Nieuw in de branche ben ik niet. Sinds

met diverse instanties te maken. Aanvanke-

werkzaam bif landbouwwerktuigenfabriek Miedema te Â§flinsum, waar ik me opwerkte tot verkoopleider Nederland. Daar maakte ik kennis met

lijk

1979 was

ik nameliik

marktgericht denken en handelen. Ook kreeg ikgedurende die f aren het werken met taakstelingen en begrotingen onder de knie. Met name in de voorbereidhgsfase van miin huidige bedrijf heb ik daar miin voordeel mee gedaan. Â§Ăant na de overname van Miedema en de daarop volgende reorganisatie verliet ik het bedriif en besloot voor mezelf te beginnen.'

stond ik daar nogal sceptisch tegenover. Ik had dat beeld voor ogen van een starre re-

gelgeving en bureaucratie bii ambtenaren. Die mening heb ik drastisch herzien. De medewerking van biivoorbeeld de gemeente ,Littenseradiel was optimaal. Men dient natuurliik binnen bepaalde kaders te werken, I maar was niettemin in staat mif uitstekend te helpen. Ookbij de tQmervoor Koophandel kon ik op alle denkbare medorerking rekeO N D ERNEM EN D

FBI E SLA N D,

het bedrijvennieuws

Sceptisch 'Bii het opstarten van miin bedriif kreeg ik

uit

eigen provincie!

BEDRIJFSBEPORTAGE

nen. Ze maken hun televisie'spot daadwerkelifk waar. Uiteraard heb ie een financier nodig. In miin geval werd dat de Friesland Bank in Franeker. Zo'n regionale bank on-

een goed produkt met een dito service voor een redelijke priis. Met de Clark heftrucks,

derkent de specifieke omstandigheden die in de omgeving spelen. Borrendien ben le verzekerd van korte liinen. Al met al heb ik vanuit diverse invalshoeken een positieve houding ervaren.'

vind le de nuchtere Friese degelijkheid terug. En dat ze uit esthetisch oogpunt ook

waaryoor

ik in Friesland dealer ben,

daar aan worden voldaan.

kan

In die heftrucks

Lage overhead 'Zoals gezegd pluk ik de vruchten van miin opgedane ervaringen ook op

bif Miedema

technisch gebied. Mede daardoor ga fe marktgericht denken. Het door en door kennen van de markt en het leveren van een goed en degelijk produkt, tegen een relatief scherpe prils, kan ik als miin sterke punten aanvoeren.

Ik heb als beginnend ondernemer een zeer lage overhead en dat vertaalt zich in een scherpe priisstelling. Naast de verkoop en verhuur van heftrucks van kwaliteit, is een correcte serviceverlening voorwaarde voor resultaat. Daarom ook heb ik een volledig ingerichte service-bus met een vakkundige monteur tot miin beschikking. In de pakweg eerste twee iaren van miin onderneming

De senticebus aan Bahker Heftrucks

nogeens gezien mogen worden is mooi mee-

staat de kostenbeheersing centraal. Voor mii geen duur bedriifspand ofgrote auto. Nee,

geromen, aangezien die eigsnschap tegen-

gewoon datgene leveren waar vraag naar is:

woordig steeds zwaarder weegt.'

Afspraken

De hercoerce ondememer Ulbe Bahker

'Vanzelfsprekend ben ik optimistisch gestemd voor de toekomst. Anders begin ie geen eigen bedriif. In miin markt, het midden- en kleinbedrilf, is nog steeds sprake van een groeiende vraag naar heftrucks. Momenteel is voor miin onderneming de vervangingsmarkt de belangrijkste. Ik ben daar best gelukkig mee, want ie doet veel reIaties op. En als ie goed werk levert, komt men bij je terug. Â§Ăanneer ie simpel ie afspraken nakomt, en dat is in Friesland essentieel, en niet te hoog van de toren blaast, is er hier in mijn vak zeker een goede boterham te verdienen.'

Goed wonen en werken in Wymbritseradie! Uw nieuwe woning staat goed in de stad' IJlst of ĂŠen van de dorpen in het landelijke Wymbritseradiel, temidden van het merengebied in Zuidwest-Friesland. Prima gelegen bouwterreinen zijn voorradig tegen gunstige prijzen. Ook gunstig gelegen bedrijfsterreinen op diverse lokaties met goede aansluitingen op het rijkswegennet en op het grootscheepvaarwater, het Prinses Margrietkanaal.

N{D

l/-t

Vraag inlichtingen bij:

GEMEENTE WYM BRITSERADI EL Stadslaan 75, 8651 AC lJlst, tel. 05155-4444.

DE RELATIECLIËNT/ONDERNEMEB. ÀSSUnaNTIEIGNTOOR Steeds vaker komt bii assurantiekantoren royement voor in de portefeuilles. Wat ziin de oorzaken en wat is er aan te doen? Een goede voorlichting en een snelle schadeiervice bliiken enkele middelen te ziin om een goede binding tussen cliënt en assurantiekantoor te bewerkstelligen' Een binding die er voor kan zorgen dat de kwaliteit van een assurantiekantoor voor de toekomst behouden bliift' Oorzaken van royement in de portefeuilles bii assurantiekantoren ziin onder meer: veranderde maatschappeliike om-

-Snel

standigheden die cliënten ertoe dwingen een goedkópere (meestal auto-)verzekering af te

sluiten.

-Oversluit-effecten die ontstaan wanneer daarnaast ook de overige verzekeringen door deze 'lage premie maatschappiien' worden overgenomen.

-Het

aanbod van de 'directwriters' met

zeer lage premies.

door -Versèherpte concurrentie, ontstaan van oversluiten waardoor marktverzadiging, contracten naar een ander intermediair' -Tè weinig contact met de cliënten, waardoor geen of onvoldoende binding met het assurantiekantoor is ontstaan met alle gevolgen van dien.

Kwaliteit en contact Om de kwaliteit van een bestaand assurantiekantoor voor de toekomst te behouden zal er een intensiefcontact tussenhet kantoor en zifn of haar cliëntenking moeten be§taan of of z worden opgebouwd' Het geregeld

keer per jaar) persoonlifk bezoeken van de vele cliënten is echter gezien de hiervoor benodigde tiid en door gebrek aan man/vrouwkracht onmogeliik. Op welke wiize kan dan

wel het broodnodige contact tot stand komen? Om te beginnen zullen alle medewer-

kers van het intermediair ervan overtuigd moeten ziin dat er in de toekomst alleen nog maar voor die tussenpersonen een markt blijft bestaan, die zich door hun service ge-

richte instelling duideliik onderscheiden van 'directwriters' en tussenpersonen die na het afsluiten van een verzekering de cliënt geheel aan ziin lot overlaten.

Marktgericht denken Men zal moeten beginnen marktgericht te denken: d.w.z. een marktbenadering die inspeelt op de behoeftes van de consument/ ciient. Daarbif moet men rekening houden met het feit dat de nieuwe generatie cliënten beter is opgeleid, kritischer priis- en servicegericht is en bovendien via consumentenorganisaties, telerrisie enz. meer voorlichting kriigt dan voorgaande generaties.

BELATIE ONDERNEMER.ASSURANTIEKANTOOR

Naast een gedegen voorlichting bii het afsluiten van een levens- of schadeverzekering heeft de consument/cliënt behoefte aan een goede en snelle schadeservice. Daarvoor ziin schadevolmachten voor divene verzekeringen nodig. Een zeer snelle schaderegeling is naast een goede voorlichting bii het afsluiten van een levens- ofschadeverzekering het enige wat de consument verlangt. Daarnaast kan men denken aan:

-Het

geven van zo breed mogeliike voor-

lichting, preventiemaatregelen; verwiizen naar deskundigen, een notaris enz. - De cliënt de mogeliihheid te bieden de hoge jaarpremie per maand of per kwartaal te betalen. -Het aanbieden van een overzichteliike polismap aan de cliënt.

- Hypotheken in diverse soorten, bijv. leven en annuïteit. - Een goed verzorgde mailing om zo een regelmatig contact tussen cliënt en kantoor te bewerkstelligen. De op deze wiize benaderde klant zal niet meer zo snel zijn (auto) verzekering uit het pakket halen, gezien zijn goede binSing met het assurantiekantoor. Een assurantiekantoor dat niet gewend is deze service te geven, kan dit systeem niet zomaar even invoeren. Het vereist een nauwkeurige voorbereiding en planning. Voor het behoud van de goede relatie met de cliënt/ ondernemer is het echter een 'must', tot behoud van kwaliteit van het

kantoor. *

:: -D, :-:--r

Surcnurng-

Promotie Kollumerland =;: ....: :_:-

Zoekt contact met:

a o a a

ondernemers in de recreatie-sector die willen investeren in een groeiend recreatie-gebied bij het Lauwersmeer (nieuwe) bedrijven die goede woonruimte zoeken voor het personeel bedriiven die rustige en betaalbare woonruimte zoeken voor thuiswerkend personeel bedrijven die veel werken met internationale satelliet-verbindingen en die zich graag dicht bij de bron, d.w.z. het grondstation voor telecommunicatie in Burum, willen vestigen

Biedt: Kennis van, inÍormatie over en (promotionele) ondersteuning van goede plannen in de gemeente Kollumerland c.a. op het tenein van:

a o o

wonen recÍeatie werkgelegenheid

Voor reacties: Stichting Promotie Kollumerland, Postbus 4,9290 AA Kollum, Tel. 05114-3569

arden : Direkteur R, Andringa, Bedrijrt encentntm Leeuw

'Eigen als

bediif beginnen is

niet zo moeiliik,

het rrraar op de iuiste maniet doet'

HULPVERLENING VOOR (ADSPI RANT} ONDERNEM ERS IN HEEL FRIESLAND e^n Een eigen ondernerning beginnen' §íat z]in de mogeliikheden toch of duur"' is raad í.ouf.men ziin e"r te-verwachten? Goede hun met niet? Jàarfijks kloppen tientallen adspirant ondernemers Bedriiue.tcentrum in Leeuwarden aan' Volgens ià."e" Uil juiste plaars: àirekteurRinus Andringa is men daar op de ,wij hebben ons ontwilí<eld tot specialisten in de hulpverlening om alleen startende zetfstandige bedrijven op te richten'' Maar niet activiteiten willen nieuwe die o.rà"rrr.rri.r., ook bestànde bedriiven (r.rrr", bii het centrum voor steun terecht' Daarbii is de

*.it

t.,

;;,pb"i;;, trrirr.r,iré

helemaal

óet gebonden

in Leeuwarde.r. KonÀ,

aan het

bedriifsverza-9lc*q"Y

Ëulpverlening voor ondernemers in de hele

provincie! bedriif beginnen, dat liikt vaak zo moeiliik. Volgens de heer R. Andringa (54),

Directeur R. Anànnga 'Lan het B e dij o enc entrum in L e euw arden

Een eigen

direkteur van het Bedrifvencentrum aan de hoeft dat echter Jupiterweg te Leeuwuden, ,i|n. 'Al. fe het maar op de goede niËt ,o manier doet', klinkt het zelfuerzekerd uit ziln mond. §lat de goede manier is, dat is voor veel startende ondernemers vaak de vraag. Het Bedriivencentium, dat Íinancieel"wordt gedragen door overheid en bedriffsleven, is er o.a. om hen te helpen daar een antwoord op te vinden enverder te begeleiden. De heer Andringa: 'Onze doelstelling is het mee helpen oprichten van zelf-

§§

standige bedriiven' Daarbii is één v.an m4n

,oo.nà'u.rt taken het tot ontwikkeling

brensen van sluimerend ondunemerschap' Daar"ben ik voortdurend naar op zoek' In

veel mensen schuilt een goede onder-

ONDERNEII4END TBIESIAND

Ë r---__lI

tlt

Plan ooor

.ao

'--. .--

de uitbreiding oan het

lrl

4".,,

Bedijoencenntm

ne(e)m(st)er. AIs hun plannen op de goede manier worden aangepakt, dan komt dat er wel uit. Daarroor is een goede begeleiding nodig. Vii zijn in staat om die te geven.'

Gemiddeld vÍagen per iaar rc'n zestig startende,-ondernerners om begdeiding van het Bedrijvenc-entrum. §flat houdt dat in? Andringa: 'Als men begint met een eigen bedriif, dan komt er een proces op gang, een plan tot ontwiklaling. Eenmaal in de veertien dagen wordt over de vooÍgang daarvan en de verdere nieuwe stappen een gesprek gevoerd. hr de tussenliggende periode kan de startende ondernemer aan ziin plan werken, de volpnde stappen voorbereiden enz., waarna ne veertien dagen later weer met elkaarovedeggen. Een groot voordeel voor de startende ondernemer die door ons wordt begeleid is dat wil uit onze achterban

steun kunnen kijgen op iuridisch terrein en betreffende assurantie-, administratieve en

bankzaken. Bovendien hebben we een hechte band met de tt.o.tu., die adviezen kan ver-

strekken op verschillende terreinen. Daarnaast beschikken we als bedriivencentrum over een groot netwerk aan relaties, waar be-

ginnende bedrijven gebruik van kunnen maken. Ik kan hen zo vrii snel in relatie brengen met de mensen die direkt kunnen helpen. Als iemand biivoorbeeld aanklopt

bii de receptie van

een instelling of een be-

driif, dan blijft men

Ik bel gelijk

vaak halverwege han-

de hoogste persoon op.' Vanaf het beginheeft het Bedriivencentrum zich ook gericht op het huisvesten van startende ondernemers in het bedriifsverzamelgebouw op het industrieterrein De Hemrik te Leeuwarden. Dat is voor veel beginnende gen.

BEDBIJVENCENTBUM

bij het maken van een plan en de financie-

bedriiven ideaal. Men hoeft dan nog niet om

ring. Dat bedriif draait nu in

te zien naar een volledig eigen huisvesting en

klinkt het tevreden. Ook

kan ook na de start gebruik bliiven maken van de faciliteiten van het Bedriivencentrum. 'Maar', zegt Andringa: 'op het mo-

Andrin-

ga betrokken geweest bii de ontwikkeling van de nieuwe turfpersmachine van machinefabriek Van Wiingaarden in Heerenveen.

ment zitten we vol.'

Verder was hii o.a. aktief in Drachten, krum en Hallum.

Hele provincie Nu hoeft dat laatste voor het kriigen van begeleiding helemaal geen probleem te ziin. De aktiviteiten van het Bedriivencentrum zijn niet meer gebonden aan een vestiging ln

Het Bedrilvencentrum maakt een snelle

ontwikkeling door. Geopend in 1985, werd begin 1987 de eerste uitbreiding voltooid en ,oàtr dè heer Andringa aangaf, zit men al weer vol. '§íe willen dan ook zo snel mogelijk met de derde fase beginnen.' Een schematische indeling van het toaal plan wordt oD ufel selesd. Bii de gemeente is optie ge,à*.n óp eén stuk grond, dat aansluit op het huidige terrein op het industrieterrein

die nieuwe aktiviteiten willen ontplooien, kunnen volgens de heer Andringa ook voor steun bii het Bedriivencentrum terecht. 'Het Bedriivencentrum ontwikkelt zich over een steeds breder front als aaniager, als motor van nieuwe aktiviteiten. Daarbii is de huisvesting niet meer gebonden aan het be-

De Hemrik. Dit nieuwe terrein is zes keer zo groot en de totale oppervlake zal daarmee

driifsverzamelgpbouw in Leeuwarden. Men kan wat mii betreft overal in Friesland een bedrijf starten en miin hulp inroepen'' Verscheidene voorbeelden in diverse plaatsen

Ak-

Nieuwbouw

Leeuwarden. Startende ondernemers die elders in de provincie Friesland een eigen bedriif willen beginnen of besuande bedriiven

de provincie, waarbii

§íolvega',

is de heer

hil al akiefbetrokken

is geweest, illustreren dit: 'In §íolvega was een aantal mensen, dat vanuit een bedrilf in §neek iets nieuws wilde beginnen' Zii hebben bii het opstarten hulp van mil gekregen

z7.3oo vierkante meter woden, \ryaarvan direk9.o34 vierkante meter bebouwd. De

uitbreiding stapsgBwiis, afhankeuitvoeren. De eerste fase (kostenongweer z,z milf oen gulden) daarvan betreft ruim z.r4z vierkante meter aan gebouwen. 'Dat worden vierkante gebouwen van 464 en 6oo vierkante meter, die met behulp van flexibele wanden op ver-

íeuiwil

liik van

de interesse, laten

EG zegtFriesland f 43 milioen toe De provincie Frildand heeft/ 43 milioen Vo-orhetBedriivencentrum6euwardenis roUIiC" binnengehaald ,ooi de sociaal- 3,2 milioen toegeze,cd'

."ono-ir"fr" oítwikkeling van Noord. bebouwactiviteitenkunnenbeginnen? É;".i"ra f*euwarden. ÉG'commissa- 'Inderdaad. Hetgeldistoegezegdenikver", wacht de schrifteliike bevestiging deze ,isóch-idhoU"rheeftGedeputeenleSta-

die binËn a""r"rn eind december formeel op de maand (ianuari, red.) nog. Zodra

nen-is, gaan we los', antwoondt directeur het Bedriivencentrum. 1. AldrinSa van ;;F"ïJ. R"gionateon[rikkeliryEFRo nu geen enkel provormt financiering in toproiect rra".rn"-" 'De íJ"stemd voor-een à"iiiíO ,rfloen is gómoeid, dat is be- bleemmeer.Ikhoopdatvoordezomerhet klaar zal aoàí o- het íedriifsËven in sAat te stel- eerste gedeelte van de nieuwbouw ziin) vetsterken. te len ziin concurrentiepositie

i=""í. J"rt"fa. De biidrage uit het Buro.

ONDERNEI\i]END FRIESLAND

W»1 é

aa:

-2

H et B edijo encentrum in Leeuw mden schillende manieren zijn in te delen en waaren kleiner ziin te maken', aldus de heer Andringa. De vormgwing van de nieuwe panden

in de ruimten dus naar behoefte groter

beschouwt hij als een wezenlijk element in de plannen. 'Het mogen geen 'schoenendozen'ziin, zoals die de laatste iaren in grote getale op vele industrieterreinen ziin neergezet. De gebouwen moeten leuker zijn en een eigen identiteit hebben.'Er is duidelifk behoefte naar, zobliikt uit zijn verhaal. De eerste ruimte is al verhuurd. §flanneer echter de eerste paal de grond in kan, blif kt nog moeiliik te zeggen.'De plannen ziin klaar. Maar om het helemaal rendabel te maken, hebben we een klein beetje steun in de vorm van subsidie nodig. Daartoe hebben we een aanvraag voor I.s.p.subsidie en een aanvraag bij het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling inge-

diend. Ik geefdat een redelilke kans van slagen, zodat we hopelijk spoedig kunnen starten met de bouw.'

Kosten Een belangrijke vraag voor een startende on-

dernemer is ongetwijfeld die van de kosten. In dit geval die van de begeleiding? Andringa:'Soms is mijn werk gratis, maar vaak ook niet. Dat hangt afvan de situatie. Ik vind het ook juister dat men er voor betaalt. Het past in het beeld vaneen ondernemer om zakelif

gelijk aan grote bedragen denken, want het werk wordt gedeeltelijk gesubsidieerd. Bovendien wordt een accountant door een bedriifook betaald, waarom dan de hulp en de begeleiding niet? Ik ben vooreen bedrijfnet zo belangriik.'

ledere maand opníeuw het volledige nieuws met betrekking tot het Friese bedrijfsleven. Dat is ONDERNEMEND FRTESLANDI

te denken. Daarbii moet men overigens niet

Accountant en Onderuemer

lVetswijzigingen bii het nieuwe kalenderiaar Vanuit de accountancy aandacht hebben voor de ondernemer, is meer dan normaal: het is een noodzaak, de ondernemer is cliënt. In een periodiek voor ondernemers mag een biidrage van de accountantdanooknietontbreken. De waagis: nelkezakenziinvoorde ondernemerinteressant en hoe komen die het beste over? Omdat hierover geen informatie vooraf is ingewonnen, ziin we zelf de snit (betekent volgens van Dale: 'wiize waarop of vorm waarin iets') gaan bepalen. Deze ziin: actualiteit, niet te diepgravend en leesbaarheid. Geheel los daarvan een kritische noot naar de titel: 'Over de hekel'. Met deze biidrage wensen wii tevens de uitgever veel succes met Buro B.B.A. '73 BV, Sneeh de uitgave. Het is een vast gegeven dat bii het begin van een nieuw kalenderiaar ook allerlei wetswifzigingen hun aanvang vinden. Voor 1989 is dit niet anders. Ook nu ziin er veranderingen op het vlak van o.a. de fiscale en sociale wetgeving. Sommige wiizigingen zifn belangrifk voor alle ondernemers, andere alleen voor bepaalde groepen van ondernemers. Op drie zaken, die voor bepaalde groepen ondernemers meteen in ianuari alle aandacht verdienen, willen wii uw aandacht vestigen.

Allereerst de zogenaamde'tolerantie-termijn', waarmee wordt bedoeld de periode van acht werkdagen waarmee de termiin van

aangifte en afdracht overschreden mocht worden voor de omzetbelasting, loonbelasting/premies sociale verzekeringen en de bifzondere verbruiksbelastingen van personenauto's en motorriiwielen. Bii de hiervoor ge-

noemde aangiften en afdrachten die betrekking hebben op het iaar 1988 is er niets veranderd. Vel metdie welke ingaan per of na r ianuari 1989. Zowel de aangifte als de afdracht moet plaatsvinden vóór de datum op

het aangifte-bilfet aangegeven. In practisch alle gevallen is dit binnen r maand na afloop van de periode waarop de aangifte betrekking heeft. Het gebruik van een primacheque (binnen de betalingsperiode) bliift toegestaan.

Bii overschriiding van de betalingstermiin volgt (na een eenmalige mededelingiwaarschuwing van overschriiding) een naheffingsaanslag. Met boete! Het is dus zaak

(voor wat betreft uw financiën) reeds nu re-

kening te houden met de vervroegde afdracht.

Verzekerden-administratie Een andere wifziging, van belang voor ondernemers met personeel, betreft de verzekerden-administratie. In de cax-krant van october (nr. 4) jongstleden is aan dezezaak

uitvoerig aandacht besteed. rVaar wii u in het biizonder op willen attenderen is: r. Neem in ianuari de tiid uw personeels-

administratie goed in te (laten) richten, rekening houdend met uw administratieve verplichtingen. z. Controleer uw opgaaf van het totale geschat loon 1989 aan de bedriifsvereniging. §íanneer u uw administratie door derden laat verzorgen, bedenk dan wel, dat de ondernemer altiid aansprakeliik bliift voor het product (en nalatigheden). Van die zaken waarvoor u aansprakeliik bliift, zult u ook kennis moeten hebben . U moet kunnen controleren of het eindproduct correct is. De bedriifsverenigingen hebben de verzorging van de verzekerdenadministratie toebedeeld gekregen. Zii zullen het u lastig maken wan-

neer uw medewerking onvoldoende

blijkt.

Onder de titel Accountant en Onderneme/ wordt door een medewerker vanhetburoB.B.A, '73 BV uit Sneekin elk nummer van Ondememend Fries' land een onderwerp besproken dat voor interessant is voor ondenemers.

Voor wat betreft de geschatte opgaaf loonsom 1989 zult u er rekening mee moeten houden, dat de werkgever verplicht is opgave te doen aan de bedriifsvereniging (op eigen initiatieÍ) van elke verandering in de Ioonsom die meer bedraagt dan 5% van het opgegeven loonbedrag. De bedriifsvereni ging heeft het recht gekregen (ingaande r988) de premie ambtshalve vast te stellen en een boete op de leggen

tot roo%. Controleer

Ondernemers opgelet!!

ALFRED KNORR PUBLIC RELATIONS verzorgt:

y' Public RelationsAdviezen

dus de voorlopige aanslag 1989 en houdt een

o P.R. adviesgesprekken o P.R. meerjuenplannen o P.R. imago-onderzoek o P.R. adviesrapporten o P.R. imago-onderzoek

redeliik ruime marge aan in uw opgaaf.

Directeur-aandeelhouders Een derde categorie waarvoor per t ianuari r989 een situatie kan wiizigen, is die van de directeur-aandeelhouders van een vennootschap met betrekking tot de verzekeringsplicht. Reeds in 1987 hebben de be-

driifsverenigingen

y' Bedrijfsevenementen

directeur-aandeel-

o persconferenties o openingen o jubilu o bedrijfsontvangsten o personeelswenementen

houders die 'niet geacht kunnen worden hun werkzaamheden voor de vennootschap onder gezagsverhouding te verrichten', bericht gezonden van de beëindiging van de verzekering per r januari 1989. Deze directeuren willen wii erop wiizen dat (heeft, of gaat men zich niet particulier verzekeren) de mogelijkheid van vriiwillige verzekering bif

de bedrijfsvereniging nog mogelifk is tot uiterliik r februari aanstaande. Uit informatie is ons gebleken hoe laks men in dit opzíchtvoor zicluelfis. Vandaar deze attentie.

Jaarstukken

Een geheel andere zaak (en los van de wiizi gingen per 1 fanuari iongstleden) is belang-

rijk voor B.v.'s

en N.v.'s. De uiterste termiin, waarop de jaarstukken 1987 bii de IGmer van Koophandel aatwezig dienen te zijn, is r februari t989. De wetteliike termiin bedraagt 5 madnden, waarna

(feest-

avondei en sport- en speldagen)

o excursies o symposia o openhuis

Tekstprodukties

o o

brochures folders

o nieuwbrieven o persberichten o jaarverslagen o personeelsbladen o scripts voor A/V-presentaties o toespraken

biizondere gevallen 6 maanden

uitstel mogelilk

is. Hierna moeten de

geiaarstukken binnen z maandenopenbaar maakt (gedeponeerd) worden. Voor bedriiven, die in overtreding zijn, dreigt onverbiddelijk een proces-verbaal. Let op uw

'saeck'!

Alfred Knorr Public Relations b.v.. Postbus 394, 8600 AJ Sneek Glefoon 05150-25461*

klefax05150-22929 Kantooradres: Hoogend 2, Sneek

(bii de §íaterpoon)

BEDRIJVIGHEDEN

Chinese milioenenorder voor Holwieka-Nirota

Het Harlinger architektenbureau Van der

Sneek-De Sneker tank- en apparatenfabriek Holvrieka-Nirota bv heeft een omvangriike Chinese order in de wacht

Zee & Ybema leverde het ontwerp voor het in totaal ruim 5 milloen gulden kostende bureau. De uitvoering van het proiekt is in handen van bouwbedrijf

Draismauit Makkum.

gesleept. Het bedrif f gaat aan de China Na-

De oplevering vindt naar verwachting eind

tional TĂ¨chnical Import/Export Corporati-

1989 plaats.

on I38 opslagtanks leveren. De tanks, die in volume uiteenloper van 4ooo tot zoo.ooo

+ +

ter, zifn bedoeld voor een farmaceutische fabriek in Mudaniiang. De opdracht vertegenwoordigt een waarde vatr I I,3 milioen gulden en dient voor r september 1989 te zijn volbracht. Eengroot aantal tanks wo(dt vanuit Sneek kant en klaar geleverd. De grotere opslagĂ?anks worden door monteurs van

Nieuwe drank van CCFriesland

Holvrieka-Nirota

ter

plaatse

geassem-

bleerd.

& f

Leeuwarden-Onder de naam Cheers presenteerde CCFriesland deze maand gedurende de vakbeurs Horecava in Amsterdam een nieuwe frisdrank. De drank, die zich volgens het Leeuwarder bedriifmet geen ander laat vergelijken en derhalve uniek is voor Nederland, is een combinatie van bronwater en twintig procent magere yoghurt. Cheers is groen van kleur en vanaf maart in blikies en flesjes in de winkel verkrijgbaar.

Politiebureau Harlingen in wording

+ +

Harlingen - De nieuwbouw van het politiebureau te Harlingen is in volle gang. Het gebouw komt te staan aan de Kimswerderweg en zal straks aan alle moderneeisen voldoen' Her rcehomstige politiebureau in Harlingen

Gtote winst voor Prins Dokkum Dokkum-Prins in Dokkum, fabrikant van tuinbouwkassen, wielen en andere walsprodukten, heeft over de eerste negen maanden

ONDERNEMEND FRIESI.AND

van het afgelopen jaar een winst van 2,26 milioen gulden behaald tegen o,z miljoen over dezelfde periode van 1987. De omzet nam toe van 25,8 milioen gulden tot 33,4 milioen. Volgens Prins hebben alle afdelingen van het bedriffaan het gunstige resultaat bijgedragen. De basis voor de groei is in belangrijke mate gelegd door de modernisering van de organisatie en het produktie-ap-

Friesland Bank. De 4S-jarige Keizer treedt per I juli van dit jaar in dienst van de bank.

T t

n I

paraat.

& +

IT Nieuw busstation L,eeuwarden

Leeuwarden-Eind dit jaar is het nieuwe

Dr. Douwe Keizer

station voor de Leeuwarder stadsbussen gereed. Het Ft{AM-personeel is dan ondergebracht in een gebouw van vier verdiepingen

Een half jaar later zal ziin benoeming tot direkteur een feit zijn. Kuperus gaat in juli r99r met pensioen.

op de plaats van de huidige Van Gend en Loos-vestiging. Met het busstation is een investering van circa z milioen gulden ge-

+ f

moeid. De nieuwbouw maak deel uit van de herinrichting van het complete stationsgebied in Leeuwarden.

KvK-secretaris Keizer naar Friesland Bank Leeuwarden - Secretaris van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Friesland dr. Douwe Keizer wordt de opvolger van drs. Jan Kuperus als hoofddirekteur van de

Accountantskantoor in Surhuisterveen wacht verhuizing

Surhuisterveen-Accountantskantoor De Vries en Everts bv in Surhuisterveen gaat zijn huidige onderkomen aan de Kolk verruilen voor een nieuw kantoor aan de Gedempte Vaart. Het gebouw, dat zal bestaan uit twee verdiepingen, krijgt een vloeroppervlak van 5oom2. Architekt A. de Vries uit Drachten is verantwoordelijk voor het ont-

1 f/

werp.

Accountantskantoor

De Vries en

Evens

heeft eveneens een eigen vestiging nZwaagwesteinde.

+ +

Friese kaaspriis voor De Goede Verwachting

lVorkum-De

coรถperatieve zuivelfabriek De Goede Verwachting in ยงflorkum is onderscheiden met de Friese Kaasprifs 1988. De prijs wordt iaarliiks toegekend aan de fabriek die na tien keuringen het hoogste aantal punten heeft behaald. De Goede Ver-

+l rl

BEDRIJVIGI{EDEN

wachting kreeg de Friese kaasprijs, voor het eerst overigens, voor een Edammer. Kaasmaker Manus Mous nam de prijs in ontvangst uit handen van drs. Gerard van der Lely, waarnemend direkteur-generaal van

het ministerie van landbouw.

Laatstgelovende woorden over de aanpak van De Goede Verwachting op het gebied van technologische vernieuwing, beperking van de kosten, produktinnovatie en verdere samenwerking in

noemde sprak

bif de uitreiking

het noorden.

pen maken voor turbines in de lucht- en ruimtevaart. Daarnaast produceert het bedriif onderdelen voor de textielindustrie, electriciteitscentrales, computerindustrie, medische apparatuur, voedings- en genotmiddelenindustrie en voor radarapparatuur. De produktie van hoogwaardige componenten maakt ongeveer een derde van de totale omzet uit. Een omzet die in 1988 met twintig procent tot Io milioen gulden is toegenomen. Het personeelsbestand breidde zich van 85 naar ro4 mensen uit.

& f

+ f

Heineken-oÍder voor Paques

V[erkspoor Sneek maakt nieuwbouwplan bekend Sneek

-Verkspoor Sneek Bv,

Balk-Paques Milieutechniek te Balk heeft

een onderdeel

van het Stork-concern, is van plan naast de

bestaande vestiging aan

Kamerlingh Onnesstraat te Sneek een nieuwe bedriifshal te laten verrijzen, De bouwkosten belopen 7 à 8oo.ooo gulden. Het bedrijfhoopt voorts zo'n zeven tonte investeren in nieuwe machines. DirekteurTh.J. §íahle maakte de plannen bekend nadat hii uit handen van drs. A. van der Hek van de Noordelif ke Ontwikkelings Maatschappij het clMEl-certificaat in ontvangst had genomen. Dit certificaat, dat is ondergebracht bii het xrue, is drie jaar geldig en bestemd als erkenning voor bedriiven die produkten vervaardigen die aan de hoogste eisen voldoen. Drie jaar geleden werd het cttrtet-certificaat ook al aan Werkspoor Sneek toegekend.

Het Sneker bedrijfbehoort tot de vier ondernemingen in de gehele wereld die schoe-

van Heineken Nederland nv een milf oe-

nenorder ont ngen. De opdracht, die op turn-key basis wordt uitgevoerd, behelst de levering van een afvalwaterzuiveringsinstallatie voor de Heineken Brouwerij in Den Bosch. Met de order is een bedrag van circa ro miljoen gulden gemoeid. Het gehele projekt gaat 14 miijoen kosten. De bouw van de installatie vergt ongeveer een jaar. De zuiveringsinstallatie is van een nieuw type en beschikt over een gemiddelde verwerkingscapaciteit van gooo kubieke meter per dag. Het betreft een installatie van zes reactoren, elk met een hoogte van 25 meter, waarin de verontreiniging in het water met behulp van bacteriën sterk wordt gereduceerd. Bii dit proces ontstaat biogas. De produktie van de te bouwen insullatie zal meer dan 3oo kubieke meter gas per uur bedragen. Heineken gaat het gas benutten voor hetopwekken van

wassenJ

komplete textielverzorging linnen- en bedrijÍskledingverhuur sc h oo n I oo pservi ce

heerenveense wasserij l.w.a. de blinde & zn. bv

leeuwarderstÍaatweg 70 o 8441 PG heerenveen o teleÍoon 05130-22634*

ONDERNEMEND FRIESI.AND

stroom. Het nieuwe type reactor is door het Balkster bedrijf ontwikkeld. De laatste twee jaar heeft Pacques met Heineken in Den Bosch het zuiveringsproces geanalyseerd in

een zogeheten pilot-plant, een verkleinde uitvoering van de installatie. De resultaten van dit onderzoek ziin aanleiding om het projekt daadwerkelijk uit te voeren. De investering leven Heineken een aanzienlijke besparing op zuiveringshefiingen en lozingskosten op.

tekst in elk gewenst lettertype in korte tiid uitgesneden kanworden. §flanneer het materiaal tussen de lettertekens is verwiiderd, kan de belettering worden aangebracht. Zeker daar waar het bedriifsauto's betreft acht Decorboo Reclame deze snelheid van werken een belangrijke aanvulling op de dienstverlening. & s

Drietal Rabobanken voÍmt

* f

assurantiekantoor in Bolsward

Decorboo Reclame Koudum in nieuw iasie Koudum -Het onderkomen van Decorboo Reclame aan de Ooste in Koudum heeft een ingrijpende facelift ondergaan. Het bedrijf, dat drie iaar geleden door Gerben Zwerver

en Gerrit de Jong werd opgericht en een

Bolsward-De Rabobanken in Bolsward, Makkum en Witmarsum hebben hun activiteiten op het gebied van schade- en levensverzekeringenper r januari 1989 gebundeld in één assurantiekantoor. Het kantoor is gevestigd in de Rabobank aan het Skilwyk te Bolsward. Er is thans sprakevan één verzekeringsadministratie en één binnen- en buitendienst. De bankdirekties verklaren dar door de samenvoeging de deskundigheid in uiteenlopende verzekeringen is toegenomen. Voor informatie en het afsluiten van verzekeringen kunnen cliënten nog wel bij de banken in Makkum en Witmarsum aankloppen. Mocht specialistische kennis of bezoek aan huis of bedrijf nodig zijn, dan brengen de assurantieadviseurs van de plaatselijke bank de klant in contact mer her centrale assurantiekantoor.

* f

e, Gerben Zweraer (rechu) geeft uitleg bij de nieuwe snijcomputer

breed assortiment reclame-artikelen levert, beschikt nu bijvoorbeeld over een aparte

ruimte voor de zeefdrukafdeling. Ook het beletteren van onder meer tentoonstellingspanelen en auto's, een belangriik onderdeel van Decorboo Reclame, vindt nu op een ver-

nieuwde afdeling plaats. Voor laarstgenoemde werkzaamheden is een geavanceerde sniicomputer met het nieuwste programma aangeschaft. De aanwinst zorgt ervoor dat een

Supermarktketen Edah lanceert grote plannen Surhuisterveen-Supermarktketen

Edah

heeft in Friesland maar liefst dertien nieuwe filialen gepland. Het gaat in ieder geval om vestigingen in Leeuwarden, Sneek en Hee-

renveen. Hoofdgroepmanager G. Kersten verklaarde dit onlangs bij de opening van de nieuwe Edah-winkel aan De Dellen te Surhuisterveen. De dertien supermarkten, die een totale vloeroppervlakte van 16.ooo m2 in beslag gaan nemen, zullen plaats bieden aan

ONDERNEMEND FRIESI.AND

stroom. Het nieuwe type reactor is door het Balkster bedrijf ontwikkeld. De laatste twee jaar heeft Pacques met Heineken in Den Bosch het zuiveringsproces geanalyseerd in

Drietal Rabobanken voÍmt

* f

assurantiekantoor in Bolsward

en Gerrit de Jong werd opgericht en een

* f

e, Gerben Zweraer (rechu) geeft uitleg bij de nieuwe snijcomputer

breed assortiment reclame-artikelen levert, beschikt nu bijvoorbeeld over een aparte

ruimte voor de zeefdrukafdeling. Ook het beletteren van onder meer tentoonstellingspanelen en auto's, een belangriik onderdeel van Decorboo Reclame, vindt nu op een ver-

nieuwde afdeling plaats. Voor laarstgenoemde werkzaamheden is een geavanceerde sniicomputer met het nieuwste programma aangeschaft. De aanwinst zorgt ervoor dat een

Supermarktketen Edah lanceert grote plannen Surhuisterveen-Supermarktketen

Edah

heeft in Friesland maar liefst dertien nieuwe filialen gepland. Het gaat in ieder geval om vestigingen in Leeuwarden, Sneek en Hee-

BEDRIJVIGHEDEN

zo'n 5oo tot 600 vaste werknemers. Edah beschikt momenteel in geheel Nederland over 3oo filialen, waarvan er 7o in de noordeliike provincies ziin gevestigd. Edah mag zich daarmee na Albert Heifn de tweede supermarktketen van het land noemen.

& tr

rl rrr ip

!li

Ér,

.fli

tïï ítí

ÍtË ÉÍE

Daling aantal faillissementen in Friesland Leeuwarden -

De Leeuwarder rechtbank

verklaarde het afgelopen iau ry6 bedrijven en personen failliet. Het aantal faillissementen bedroeg in 1987 r44. Een daling van ruim viffprocent derhalve. Het aantal faillissementen in Friesland is nu voor het zesde achtereenvolgende iaar afgenomen. De daling in 1988 is het gevolg van de ontwikkeling van het faillissementscif fer in het vierde kwartaal. In oktober, november en december werden z6 ondernemingen en personen

failliet verklaard tegen 4o in het laatste kwartaal van 1987.

Een schets oan de nieuwbouw aan 'De Z.

PC.'

brek en een tekort aan faciliteiten hebben

'DeZ.P.C.'doen besluiten het huidige onderkomen aan de Villemskade te verlaten. Dat pand is aangekocht door het nabij gelegen notariskantoor mr. D.§[. Terwisga aan de Prins Hendrikstraat. De nieuwbouw van de

coöperatie, een witgepleisterd pand van drie verdiepingen en circa t5oo m2, vergt een investering van ruim 3 miljoen gulden. De uitvoering is in handen van Bouwbedriif Friso

uit Sneek naar

een

ontwerk van het eveneens

'De Z.P.C.' pleegt nieuwbouw in Leeuwarden

Sneker architektenbureau Van der MolenDe Jong. Volgens planning wordt het kantoor eind dit iaar opgeleverd. Bij de '2.P. C.', goed voor een oÍuet van ongeveer Izo miljoen gulden over r988, werken om en nabij

Leeuwarden - De Coöperatieve Tèlersvereniging voor de afzet van landbouwprodukten'De Z.P. C.'n.R. Iaat op het Fonteinland aan de fèsselschadestraat te Leeuwarden

de vijftig man. Op het ogenblik is twintig procent van de produktie en een kwart van de export van pootaardappelen in Nederland voor rekening van de coöperatie.'

een nieuw kantoorpand bouwen. Ruimtege-

& +

+ +

Wonen, vverken, rekreëren? Littenseradiel geeft u de ruimte! Gemeente Littenseradiel, groen dorado tussen de steden, aktief en springlevend! (Ondanks de mummies in Wieuwerd) SECRETARIE GEMEENTE LITTENSERADIEL GEMEENTEHUIS, KEATSEBAEN 1, 8731 BN WOMMELS

POSTBUS 1,

8730AA WOMMELS, TEL. 051 59-4444

Beveiliging

wINTIEtIDIETSTAL, wtrTDOEIEERAf,N? Onder de titel 'Beveiliging' zal de heer H. Hempenius, directeur van FBB Beveiliging te Bolsward, in de komende nummers van Ondernemend Friesland zaken met betrekking tot dit onderwerp aan de orde stellen. In zijn eerste bijdrage staat centraal:Winkeldiefstal enwat zijn de mogelijkheden om dit te bestrijden. Net zoals bij bijvoorbeeld elektronisch beveiligen, vormen met betrekking tot de preventie van winkeldiefstal(len) de zogenaamde organisatorische maatregelen het uitgangspunt.

jijff

Vaak leeft het idee dat men na het aanbrengen van apparatuur gelifk van de diefstalproblemen verlost zal ziin. Soms wordt er te weinig aandacht besteed aan het gebruik van de aangeschafte apparatuur en

::::]

,:::,,,

ยงs:j.j

rls

blijkt

na eni-

tijd dat de aangeschafte middelen niet die gevolgen hebben die men er zich van had ge

voorgesteld. Daarom moet men alvorens tot de aanschafvan apparatuur over te gaan, de interne organisatie geheel doorlichten ten-

H. Hempenius,

einde een exact beeld te verkrijgen van de problemen. De winkelier moet feitelijk inventariseren welke artikelen met name diefstalgevoelig zijn. In theorie kan natuurlijk alles gestolen worden, maar in de dagelif kse praktijk is het zo dat zekere artikelen 'gewil-

dir. FBB Beaeiliging

der' zifn (het zogenaamde 'roofgoed'). Ze-

li\

\\r

u.ยง-

,Jh

BEDRIJFSREPORTAGE

kerheid daarover is van groot belang om te komen tot een concept. Regelmatig moet men zich hier dan ook over beraden. Op die manier is het mogelifk om diefstalgevoelige artikelen bifvoorbeeld een plaats te geven dicht bij de kassa-groep, waaruit extra zicht op deze goedercn gehouden kan worden. In het algemeen valt het te overwegen om de kassa's zoda-nig te situeren dat het personeel een extra oogje in het zeil kan houden. Men kan zelfs zover gaan om de kassa-groep bif-

voorbeeld voorin de winkel te plaatsen omdat daar in de praktijk veel diefstal voorkomt (bijvoorbeeld in het modevak zifn daar de presentatie's en/of aanbiedingen te vinden). Ook is het belangrifk er zorg voor te dragen dat een kassa niet tijdeliik onbemand staat. Zorg dus voor een goede sleutelregeling.

lVaakzaamheid De tijdstippen waarop men personeel inzet, verdienen grote aandacht, denk aan koffieen lunchpauze. Een winkeldiefhoudt zeker rekening met tijden waarop de personeelsinzet gering is. (Overigens ook wanneer het extreem druk is.) Ondanks pauzes moet men proberen de inzet zoveel mogelifk op peil te houden. Houd ook rekening met schoolpauzes omdat scholieren vaak in grote groepen winkels frequenteren. Soms met vervelende gevolgen. Tlain uw personeel zoveel mogeliik op het waakzaam ziin, zich te verspreiden in de winkel en vooral goed op te letten. Klanten die zich verdacht opstellen ofdoel-

loos rondlopen moeten worden aangesproken. Probeer de klant te laten weten dat hij ofzii is opgemerkt. Een vriendelijke, oplettende opstelling kan zeer preventief werken en vergroot ook nog eens de band met de

klant. Onoplettendheid en

ongeinteresseerdheid van het personeel veroorzaakt veel diefsallen en speelt de winkeldief in de kaart.

Echter ondanks alle preventieve maatregelen, oplettend en aardig personeel zal het fenomeen winkeldiefstal voortduren. Als gevolg van speciaal daartoe gelnstrueerd personeel en vaak ook door inzet van beveiligingsdiensten kunnen gelukkig vele pogingen worden verijdeld. Bovendien staan de winkelier zogenaamde hulpmiddelen ter beschikking die de ondernemer en z'n personeel de mogelifkheid bieden de boel beter in de gaten te houden. Dat moet er echter niet toe leiden dat de waakzaamheid en scherpte

afnemen. Bekend is dat na het invoeren van

sterk afneemt. Kriigt het dievengilde er lucht van dat het personeel geen aandacht heeft voor de hulpmiddelen, dan stijgen ze echter ook prompt weer. Scherp bliiven dus. een beveiligingssysteem, de diefstallen

Hoe vervelend ook, toch moet in dit verband ook eerlijk worden vastgesteld dat een deel van de winkeldiefstallen door het eigen personeel wordt gepleegd. ยงfel is het echter zo dat door de onderlinge sociale kontrole, het

vakkennis kwijt. Want voor reparaties van polyester heb veel meer ervaring nodig dan bij nieuwbouw.

Welke hars, welke versneller, welke hechting. Enfin, bel voor documentatiezending, Vriendelijke groeten en tot ziens. Onze teams staan klaar.

ONDEBNEII4END FRIESIAND

stelen door personeel vaak moeiliik is en te overwegen met meerdere winkeliers een door de voorbeeldhouding van de collega's beveiligingsdienst in te huren. De leden ergeappelleerd wordt aan de loyaliteit met het van kunnen zich roulerend bil de deelnebedriif (en de werkgelegenheid!). Het bie- mende bedrifven laten zien, preventiefbezig den van een redelijke korting op personeelziinenzo de indruk geven dat in elk bedrijf saankopen, ofbepaalde voordelen zijn ook controle aanwezig is. Daarnaast wordt er in een belangrifkbindmiddel. Het komt helaas vele plaatsen gebruik gemaakt van het zogeook voor dat ecn groep personeelsleden ge- . naamde 'bel-systeem'1 een intern waarschuzamenliik de verkeerde weg bewandeld. wingssysteem op basis van afspraken door winkeliers gemaakt.

Beveiligingsdienst

Al eerder is de beveiligingsdienst genoemd welke ook een belangrijke rol kan spelen.

Resumerend mag je vaststellen dat'aan een optimaal rendement in de striid tegen win-

Gezien de kosten kan inzetten daaryan soms budgettaire problemen geven. In zo'n geval (en dat gebeurt ook hier in Friesland) is het

keldiefstal een doordacht organisatieplan ten grondslag ligt.

Garrosseriebouw Sud ll0 87II CX WORKUM

ffi

1,,*,",,*',*",,.*l

UI.IJTTEME BV telefoon 05151-1500 b.s.s. 2055

BEDRTIfSCARROSSERTEËN VOOR ELK VERVOER Ook voor reparaties uw adres Neem wijblijvend kontakt met ons op Ja, ik wil ook iedere maand op de hoogte worden gehouden van het belangrijkste nieuws met betrekking tot het bedrijfsleven in mijn provincíe. Noteer mij voor een jaarabonnement ad f 27,5O op ONDERNEMEND FRIESLAND.

l{AAMi

z= z UJ

o !o

ÏAV: STRAATNAAM:

PQ§i§9QHII!AAI§:

Betaling vindt plaats na ontvangst van acceptgirokaart. Deze bon in envelop (postzegel hoeft niet) naar: ONDERNEMEND FRIESLAND, Antwoordnummer 2OO5,

8600 VB Sneek.

NAAMSBEKENDHEID EN IMAGO

Communicatie column Onder deze titel willen we u in elk nummer ren Ondernemend Friesland meenemen naar de wonderliike wereld wn de communicatie. AIfted Knorr hoopt u, om de twee maanden, te informeren over achtergrcnden van en ontwikkelingen in het boeiende communicatievak public relations. Alfied Knorr is

dirckteur nan Alfred Knorr Public Relations bv te Sneek, een klein firll+ervice p.r.bueau dat zich bezighoudt met public relations adviezen, organisatie van bedriifsevenementen en met t€kstprodukties. In de eerstvolgende uigave ran dit blad zal ziin communi:atiecollega Rieks Hemmen, van het in Leeuwarden gevestigde reclamebureau Hemmen & Solarz, het eveneens zeer boeiende reclameyak aan u pneserEÍen. ltë hopen u als lezer daarmee mrandetiits te informeren orEr het gÍote belang van een doelgerichte communicatie. Anders gezegd, we willen u vertellen hoe u aan de doelgroepen van uw onder16ming moet laGn zien, wie u bent en u,at u doet. Vertaald naar de bekende public relations slogan, zeggen we: 'Be good and tell it.'

Van mijn oadtr en mijn moeder heb ik een rwam gekregen. Datzelfde geldt ooor u. Helaas besnat daarbij geen nonn oan inspraak. In mijn geoal betekent het, dat ik uit de arme tak oan de Knon soep aJhonstig ben, zelf een zsak heb moeun leren en geen wircruitheing hrijg oan Knon Niihrungsmittel in Zwitserland. Ooeigens heefi Shahtspeare al eens reldtinerend opgemerkt: \Vhat's in a rwmp.' Voor bedijoen m organisaties ligt dat anàers. De behendheid oan de naam en het imago daÍ daar, door buiunsnanders, aan wordt zserbonden is belangrijk. Ak het goed zit doet het namelijk geu)oon oerkopen m als het sleclt is... Tja, dan wordt het tijd om actie u ondcrnemen. Die naamsbehendheid zsan een bedrijf is trowDens een factor waarooil collega Rieks Henunen u heel zteel han oerullen. Herhaling is de macht oan dc reclamc. Anàeïs gezegd, aan

ALLE doelgroepen oan een onderneming of organisatfu, moet, mct een zekere regelnwat, wordcnoetaldwiemen is, watmcn doet en waarom mzn iets doet.

Daardoor realiseert u een imago, positicf of rcgatief, ouderwex of modery betouwbaar of dubieus, omruitstnend of suffig en alles twt daar russedn zit. Belangrijk om te onthouden is dat u eut imago-dus het beeld wat anleren oan u hebben-niet hmt bepalen, maar wel kuru bei'noloed.en. Communhaie is per slot oan rekening een machig oak!

Ondernemend Fiesland, wat een naan! Aan het oenoek oan Bus'iness Communicatians om een pakhcndc rwam w bedenken ooor een boeienl Fies zahcnblad, hebben we met genaegen ztolilaan. oNDERNEMENDERÍEszaI\rD geeft aan hoe onze prooircic in elhaar zit: banunsztol'initiati.nen en pla.nrun en bruisend oan nuthter ondernemenchap. Helaas willen doemdenhers oan buiten en bbtnzn onze prut ircie ons soms anden doen geloaen. Maar dat tcrzijde. Ak naambedenker hopen we, dat Ondernemend F riesland een fannstisch cotttwncati.eplatfonn ooor het Friese bedijfsl.aten mag zijn en worulen. Alle sutces taegaDenst.

G:eigerc is de reden om

oan dit blad u laun feit in lut oerkdcn. In 1986 hebben ux namelijk dc naam Aoérc bedacht ooor dc nenrwlige oerzehcingsmaatschappij en onr en oros, En geons de tutam

bedenhen gebaverd op een oreugdanol

rehteerd aan naamsbehenàheid en imaeo, met oeel succes.-

Thlma Hoeve in Damwoude

C onfereren

in rustiekp omgeving

Bij het woord congres gaan in het Friese bedrijfsleven de gedachten aI spoedig de provinciegrenzen over. Alles wat goed is hoeft men echter niet van ver te halen. Dat bleek eens te meer uit een ontmoeting met de heer Regi Oppatja van conferentieoord Talma Hoeve in Damwoude. met het conferentieoord weliswaar onderscheiden van andere hypermoderne collega-

bedriiven, maar daarentegen willen we ook niet als stoffig ofbelegen overkomen. Toen we een jaar geleden startten, namen we ons voor een imago te creëren dat harmonieert met de accommodatie. Dat wil zeggen beslo-

ten, rustig en bovenal gastvrij. Dat laatste aspekt kun fe als kleine onderneming goed waarmaken. Die persoonsgerichtheid alsmede de exclusieve verhuur aan slechts één persoon spreken, zo is ons gebleken, het bedrif fsleven enorm aan.'

Faciliteiten

Het echtpaar Oppatja in het sfeeritolle interieur aan Talma Hoeoe Tàlma Hoeve, eengebouwencomplex dat dateert uit 1906 en in de nabijheid van de auto-

weg Leeuwarden-Groningen

gelegen,

deed in eerste instantie dienst als notariswo-

ning en kreeg vervolgens een bestemming als bejaardenrustoord met een elitair karak-

ter. Ook nu nog, als conferentieoord, wordt Tàlma Hoeve veelvuldig geassocieerd met bejaarden. 'Een misvatting', zegt de heer .We Oppatja, die vervolgt met: willen ons

'\We hebben eigenlijk niet één specifieke doelgroep. Ïàlma Hoeve is geschikt voor eenieder die zich gedurende een bepaalde tiid wil wijden aan een bepaald onderwerp. Overbodige luxe bieden we niet. Natuurlijk is de accommodatie wel aan de huidige eisen aangepast. De essentiële faciliteiten ziin voor handen, zoals flapovers, een overheadprof ektor, video-opname- en afspeelapparatuur, een fotokopieerapparaat en een aparte telefoonlijn. Maar, om een voorbeeld te noemen, we hebbengeentelevisie op de intotaal zt kamers. Elke kamer ademt zijn eigen sfeer uit als gevolg van een bepaald interieur of door het uiuicht. Eentonigheid willen we

BEDBIJFSBEPORTAGE

buiten de deur houden. Het is overigens niet zo dat we onze ogen sluiten voor 'rages' als fitnessrooms, sauna's en exceptionele audio-visuele mogelijkheden, maar het is gebleken dat we met onze eigen aanpak gewoon goed scoren bij onze klanten.'

Ontspanning '§íe worden helaas nog geconfronteerd met het punt van de onbekendheid. Veel bedrijven in Friesland weten niet dat ze voor conferenties binnen de provinciegrenzen kunnen

blijven. Gelukkig zijn er uitzonderingen. CCFriesland confereert regelmatig bif ons en voorts mogen we Aegon begroeten en overheids- en semi-overheidsinstellingen als het nncc, de belastingdienst en het personeel van de keuwarder gerangenis. Maar relatiefgezien blijft Friesland toch achter bii de rest van Nederland. Onze gasten van buiten de provincie proberen we, veelal op ver-

zoek, kennis te laten maken met speciÍiek Friese cultuuruitingen. Wadlopen, fierlf eppen en skutsiesilen saan biivoorbeeld op het

programma. Er worden ook bezoeken aan musea gebracht. §fat dat betreft heeft het noordoosten ran Friesland veel bezienswaardigheden te bieden. Dergelijke initiatieven worden hoogliik gewaardeerd. Ontspanning is evenwel ook intern mogeliik. Talma Hoeve beschikt over een sfeervolle kelderbar, die is ondergebracht in de authentieke wifnkelder. Maar over het algemeen heeft men niet zoveel tijd over om zich te ontspannen. Mede door de geringe tijdsduur van de conferenties, die doorgaans twee à drie dagen bestriiken.'

'Nu we bijna een jaar draaien, mogen we vaststellen dat alles zich positief ontwikkelt. De bezettingsgraad is nog steeds stijgende. Ook de enthousiaste reacties van de gasten zijn voor ons rcden tot optimisme. §?'anneer het bedrijfsleven in het algemeen gaat beseffen dat het heel goed mogelijk is om in de eigen provincie te confereren, dan zal Tàlma Hoeve snel dat stempel van onbekend c.q. stoffig van zich

afschudden.'

Een oan de oergaderzalzn in conferentieoord Tàlma Hoeoe

ï1 ,ffi

&l"W -" "&,à,ryh*w"

ONDERNEMEND FBIESI.AND

Paulusma Drachten verhuist

rioleringsbuizen kan aantasten. In Sneek is

Drachten -Touringcarbedrii f en reisbureau Paulusma in Drachten gaat eind dit iaar verhuizen naar een nieuw pand aan De Kletten. De nieuwbouw zal bestaan uit een bedrijfswoning, kantoorruimten, een werkplaats en stalling voor het wagenpark. De uitvoering van het plan vergt een investering van circa r,3 miljoen gulden. Bouwbedriff Van der Verf uit Sint Nicolaasga verzorgt de bouw Dit bouwbedriff is tevens de nieuwe eigenaar van het huidige onderkomen van Paulusma van het Moleneind. De Bouwonderneming is van plan op deze locatie een aantal winkels en appartementen

Derustit onvoldoende gegarandeerd van genoeg water in de riolering om het sulfaat te

te realiseren.

Nieuwbouw Postbank Leeuwarden kost 30 milioen

+ +

Sneker metaalbedriif naar Heerenveen Heerenveen Sneek, een dochteronderneming van het Sneker bedrijf Metalfinish en Deutsch Derustit uit §fest-Duitsland, gaatzichin Hee-

Derustit Holland cv uit

renveen vestigen. Het is de bedoeling dat de electrolitische polijsterii van roestvrii staal

en aanverwante artikelen op het industrieterrein Kanaal de beschikking krilgt over een stuk grond van biina zooo m2. Het bedriff heeft voor Heerenveen als vesti gingsplaats gekozen, omdat men daar nabii de rioolwaterzuiveringsinstallatie zit. De poliisterij gebruikt bif de behandeling van het metaal nameliik sulfaat dat de betonnen

verdunnen. De gemeente Heerenveen gaat voor rekening van het bedriif een speciale buis aanbrengen voor de lozing van het afvalwater. Andere metalen worden eerst in een eigen zuivering uit het afvalwater gehaald. Derustit, dat in Heerenveen in eerste insontie start met vijf werknemers, is hoofdzakelijk werkzaam veor de zuivel, de voedingsmiddelenindustrie, de pharmaceutische industrie en petrochemische bedrijven.

+ +

Leeuwarden-De Postbank hoopt dit iaar in Leeuwarden te beginnen met de bouw van een kantoorpand aan de Tesselschadestraat op de plaats'uan de voormalige garage Nefkens. Het gaat om een investering van 3o milioen gulden. In de nieuwbouw, die uit

meerdere bouwlagen zal bestaan en een vloeroppervlakte van r4.ooo m3 kriigt, worden de diensten geconcentreerd die nu nog verspreid over de stad in dependances ziin ondergebracht. Het bouwplan is een zogenaamd turn-keyprojekt en ontworpen door proiektontwikkelaar Burg Invest uit Driebergen.

Autoschade herstellen! Dan vraagt u de vakman. \A/Í herstellen al uw autoschade snel en vakkundi§. Ook voor GLASSCHAoE bent u bii ons aan het.iuiste adres'

FOGWA.OARAlITIEBEWIJS

De long Autosthode

schade herstel-ípu iten-tectyteren'g lasservice 151 (lnd. terreln-noord) Heerenvoon tel. 05139'333 teletax 05139-390

BEDRIJVIGHEDEN

Technisch Bureau Diikstra Sneek kriigt grote order Sneek-Technisch Bureau Difkstra Sneek bv, een specialistisch bedrijf op het gebied van polderbemaling en automatisering,

heeft een miljoenenopdracht

verkregen.

king in het Vaterschap regelen. rsos heeft voorts de eerste opdracht binnengehaald voor het leveren en plaatsen van een kunststof vijzelgemaal van circa ro m3/mi nuut. De eigen vinding, een wereldprimeur, wordt geplaatst in het Noordhollandse Groot Geestmer Ambacht.

+ ,I

Onderscheiding voor ÍestauÍant-theehuis Grouw Grouw-De Hoffeliikàeidspluim met biibehorende oorkonde van de maand december is in het bezit gekomen van restaurant-

Het gemaal Buma in Lemmer dat door ra»s onder handen uordt genomen

Voor het \Waterschap Noordoostpolder gaat het bureau de renovatie en automatisering vanhet gemaal Buma in Lemmer verzorgen. TBDS, dat eind 1989 met de order gereed verwacht te zijn, zal drie motoren van elk 7oo kV in het gemaal plaatsen, die via de tandwielkasten de pompen gaan aandriiven. Ook installeert het bedrijf uit de §Taterpoortstad de gehele electrotechnische installatie voor hoog- en laagspanning, meetinstrumenten, beveiligingen en registratie-apparatuur. De installatie zal op den duur de gehele bewa-

theehuis Grouw. De onderscheiding wordt maandelijks uitgereikt door de aNws en het Bedrijfschap Horeca. De keuze vindt plaats op basis van reacties van consumenten en een heimelijk onderzoek door drie inspekteurs van de euwn en het Bedriifschap. Zii toetsen het horecabedriifonder meer op net-

heid, vriendelijkheid, alertheid,

vakbe-

kwaamheid en kwaliteit. De onderneming van de heer P. Dijkstra kwam voor de priis in aanmerking vanwege ziin 'ongedwongen en gemoedelijke sfeer', de hoffelijkheid van het personeel en het serveren lan maaltiiden 'van uitzonderliike kwaliteit'. De heer L. Elzinga, bestuurslid van het Bedrijfschap Horeca en voorzitter van de ondernemingsorganisatie Horeca Nederland, reikte de prijs uit.

+ f

ONDERNEMEND FBIESI.AND

Participatiemaatschappii Fries midden- en kleinbedriif

Reklatekst Noord in modeÍn bedriffspand

Leeuwarden -Op initiatief van enkele particulieren is in Leeuwarden Espa-Elfstedenparticipaties bv opgericht. De nv, die een startkapiaal lan ruim r miljoen gulden heeft, gaat risicodragend kapitaal verstrekken aan het Friese midden- en kleinbedrijf. Espa telt zo'n twintig aandeelhouders, die aÍkomstig ziin uit diverse secroren van het Friese bedriffsleven. Men laat weten dat daardoor een grote betrokkenheid met het plaatselifke bedriffsleven is gegarandeerd. Bij beslissingen over investeringen wordt nauw samengewerkt met het Leeuwarder

Joure-Na sinds de oprichting in

adviesbureau Popma en Partners. Mr. Rienk §fegener Sleeswifk uit Leeuwar-

den (vice-president van de Leeuwarder rechtbank) is benoemd tot president-commissaris van de nieuwe bv. De raad van commissarissen bestaat verder uit Jan Hoogstra-

te in Zuidhorn (direkteur van de

regio

Noord-Nederland van de NMB), ing. Gïh. Snijder te Leeuwarden (algemeen direkteur van T asaulec bv) en drs. Frans Steenmeijer

in Oosterwolde (oud-gedeputeerde). + +

de tansportwei 4 op het industrieterrein Séwei u in Joure. De huisvesting, gebouwd door aannemersbedrijf Postma uit Hantum, bestrijkt ongeveer z5o m2 en werd officieel geopend door burgemeester Mariinen van Skarsterlàn.

Reklatekst Noord cv, een zelfstandig bedrif f, behoort tot de Reklatekst-organisarie, die voorts vestigingen kent in Hengelo (o) en

Obdam (lut). De Jouster onderneming, die onder leiding staat van Dirk Duipmans, heeft zich volledig gespecialiseerd in het ontwerpen en vervaardigen van de meest uiteenlopende vorme[ van visuele communicatiemiddelen, zoals lichtreclame- en neoninstallaties, mast- en zuilreclame, gevelbelettering en bewegwijzering. Het bedriff, dat met modeme apparatuur en vergaande produktie-automatisering is uitgerust, verzorgt desgewenst eveneens de vergunningaanvraag, distributie, transport en montage.

nieuwe huisz;esting oan Rehlatehst Noord

begin

1988 gebruik te hebben gemaakt van een noodvoorziening, is Reklatekst Noord cv nu gevestigd in een nieuw bedrijfsgebouw aan

BEDRUVIGHEDEN

Alle produkten van Reklatekst Noord cv worden viif faar gegarandeerd op montage en kleurechtheid. Het werkterrein van het bedriif omvat Friesland, Groningen, Drenthe, de kop van Overiissel en de IJsselmeerpolders.

vloeroppervlak van het kantoorpand zal rr.r5o m2 bedragen. In de gevel wordt gebruik gemaakt van zwart graniet, een rasterwerk en zonwerend glas. Los van het gebouw is aan de noordzijde een met zwart graniet beklede liftkern gepland.

+ f

Produktie haHzware Van Nelle naar DE in Joure Joure-De produktie van halfzware ')'.

Van

Nelle-shag verhuist van de Van Nelle-fabriek in Rotterdam naar de vestiging van Douwe Egberts te Joure. De produktie van zware shag zal in Rotterdam worden geconcentreerd. Een en ander vloeit voort uit de overname van Van Nelle door DE. Een transactie waarmee zoals beland 69 milioen gulden is gemoeid.

+ + Het definitieu planooor

Verzelfstandiging van IHN Leeuwarden

de Aoéro-toren

Bouw Avéro-toren kan beginnen Leeuwarden -Het nieuwe, tweede planvan architekt ir. Abe Bonnema uit Hardegarijp voor de nieuwbouw van de kantoortoren van het verzekeringsconcern Avéro in Leeuwar-

den kan

in april ten uitvoer worden ge-

bracht. Het gebouw, dat komt te staan tussen de Langemarktstraat en §flillemskade in het centrum en gedeeltelijk over het trottoir is gesitueerd, bestaat uit twintig verdiepingen met een hoogÍevat72 meter. Het totale

r+ r\* , ... ,';:r''.,,r'*ri,g

Leeuwarden-Ingenieursbureau IHN heeft per t januari de vestigingen te Leeuwarden, Groningen en Veenendaal opgesplitst in drie werkmaatschappijen. De vestigingen vormden.voorheen één besloten vennootschap. De opsplitsing resulteert in een verdere verzelfstandiging wn de betrokken vestigingen . IHN Holding nv beschikt voorts nog over werkmaatschappijen in Utrecht, Emmen, Rotterdam en Hengelo.

+ + breedpad 11 - 8442 AA heerenveen postbtus 154 8440 AD heeienveen telefoon O5130 25885

N.B. Ons odres is m.i.v. 1989 gewijzigd U bent ef VOn hOfte WelkOm!

,+i;.-\{}io rlottÍrED, rtut Gdrdr §.ra=Lyrrvnnr.T

trft Artrra tte ^4,n lue 43

ONDERNEMEND FRIESI,AND

Complete sanitairvoorziening

bii KBC Scharnegoutum Scharnegoutum-Keuken- en Bouwhandelcentrum Scharnegoutum bv is uitgebreid met een complete sanitairvoorziening. De zogenaamde 'Saniboutique'is ondergebracht in de showroom van xsc aan de Tlekdiik. De showroom geeft thans een dui-

delifk beeld van wat er verkrijgbaar is op keukengebied (klassiek, modern, functioneel, superluxe met keuze uit r5o verschillende fronten en al dan niet met eethoek), verwarming, (allesbrander, inzethaarden), parketvloeren en badkamerinrichtingen. «sc heeft zich in twaalf iaar ontwikkeld tot een specialist in woninginrichting. Aan de hand van bouwtekeningen verzorgt de onderneming in samenwerking met aannemersbedrijven en architektenbureaus zelfs plaatsing van keukens en badkamers. xsc houdt zich eveneens bezig met renovatie.

+ +

Grote discotheek in Asta-theater lVolvega Wolvega-Het voormalige Asta-theater in §íolvega krijgt na tien jaar leegstand een nieuwe bestemming. In het pand aan de Hoofdstraat Oost wordt de grootste en modernste discotheek in het Noorden ondergebracht. Initiatiefnemers Gert-Jan en Boukje

Dragt steken r,5 milfoen gulden in het ambitieuze projekt. De discotheek, waar circa twintig man personeel komt te werken, zal plaats bieden aan rzoo bezoekers en gaat bestaan uit twee verdiepingen en zeven bars.

Op de benedenverdieping zijn een dansvloer varl roo m2, een podium voor optredende artiesten en een eatcounter gepland. De discotheek zal worden gerealiseerd door

'Modern Design' uit Ridderkerk. Her ontwerp is aÍkomstig van architektenbureau Jaap Draaisma uit Oudeschoot. + f

Biilsma V[artena bouwt drie kustraarders WarÍena

Scheepswerf Bijlsma in §flartena

gaat in opdracht van een niet nader genoemde Nederlandse rederdrie kustvaarders bouwen. Het handelt om een kruiplijncoaster van r3oo toll en twee coasters van 3ooo ton. Met de order zijn enkele tientallen miljoenen

guldens gemoeid. Scheepswerf Bijlsma verwacht

in februari met de uitvoering van de opdracht, die zo'n anderhalfjaar in beslag zal nemen, te beginnen. Het personeelsbestand mn de scheepswerf, dat momenteel uit 45 mensen bestaat, kan met circa tien man worden uitgebreid. + f

De ztoorhant oan de discotheek in Woloega op tekening

ffiHHiq t- lJl

*M-

BEDRIJVIGHEDEN

Viando hondevoer op buitenlandse markt Veenwouden - Zo'n tachtig procent van het hondevoer datin de Viando-fibriek te Veenwouden wordt gemaakt gaat naar het buiten-

land. De omvang van de produktie van hondevoer bedraagt momenteel r8.ooo ton per jaar. De fabriek heeft een maximale capaciteit van 25.oooton. De export van het hondevoer wordt verzorgd door de cer in Leeuwarden. Onlangs ziin de eerste exportorders verkregen,

te weten 6500 ton voer

voor de su-

permarktketen Intermarché in Frankriik en een aantal grote opdrachten voor enkele Duitse winkelketens, waaronder de Aldi. Het hondevoer van Viando is bovendien te verkriigen in een paar agrarische zaken in de Bondsrepubliek en in zaken die zich hebben toegelegd op diervoeders.

+ +

Overname Koolstra en Zonen Leeuwarden - P. Koolstra en Zonen bv, een technische groothandel voor installateurs, dakdekkers, bouwondernemingen en soortgelijke bedrijven, met vestigingen in Leeuwarden, Sneek en Drachten, is overgeno-

men door de Koninklijke Maatschappij Hamburger bv uit Utrecht. Hamburger heeft inmiddels zes jaar een samenwerkingsverband tot exploitatie van Koolstra's vestigingen. Die drie bedrif ven, waar in totaal 34 mensen werken, worden nu samengevoegd met de vestiging van Hamburger te Gronin-

gen. De centrale coördinatie van deze noordeliike combinatie, die voortaan onder de naam Koolstra Hamburger opereert en aan 50 personen werk biedt, vindt plaats vanuit Drachten. Holding Maatschappif Hamburger bv, waarvan Koninklijke Maatschappij Hamburger bv een dochter ip, behaalde het afgelopen jaar een totaalomzet van ruim roo

milloen gulden.

& r

Heiwo Wolvega overyenomen Wolvega -Canosseriebedriif Heiwo sv te §íolvega is verkocht aan de in de Verenigde Staten wonende zakenman Onno Frowein. De nieuwe eigenaar beschikt over 75 procent van het aandelenpakket. De resterende aandelen ziin in het bezit gekomen van de Friese

Participatie Maatschappii. Voormalig direkteur en enig aandeelhouder Alle Heida (66) besloot om gezondheidsredenen tot verkoop van ziin bedriff. Heiwo, waar tachtig mensenwerken, gaat zich voortaan meer toeleggen op de export. Naar verwachting kan de afzet op de buitenlandse markt in 1989 met tien à viiftien procent toenemen.

+ 4

Architekt Bonnema ontwerpt nieuwbouw Elsevier Hardegariip -Architekt ir. Abe Bonnemain Hardegariip gaat het ontwerp leveren voor het nieuwe hoofdkantoor van uitgeverscon-

HorEl-cAFÉ-nssreunANr

DE §IIELEN

Het gehele jaar geopend

Ruime vergaderaccommodatig zeer mooi gelegen voor

Hotelkamers op niveau met eigen badkamer Sfeervol restaumnt voor al uw zakendiners Ruime eigen parkeergel:-ïï:ïÍ",

meerdaagse conferenties enz.

6@D

GASrvRouv

r. DU'NDAM

Eigenau: C.GJ. van Raay

Stevenshoek

23 - 8525 EK LANG§0EER - Telefoon 05138 -

99185

ONDERNEMEND FRIESLAND

cernElsevier. Het circa roo miljoen kostende gebouw, dat een vloeroppervlakte krijgt van 35.ooo m2 en plaats zal bieden aan r2oo medewerkers, komt te staan in de omgeving van het station Sloterdijk in Amsterdam-West, Thaalf gerenommeerde architektenbureaus uit het gehele land hadden hun zinnen op de

opdracht gezet.

+ f

BGD Sneek in modern pand Sneek - De Bedrijfsgezondheidsdienst heeft aan de Simmerdyk in Sneek een nieuw en

modern gebouw in gebruik genomen. De dienst was daarvoor, sinds r98r, gehuisvest aan de Stationsstraat. De totale kosten van

de nieuwbouw bedroegen, inclusief

grond, 75o.ooo gulden. Bij de nct te Sneek

zijn twee artsen, twee doktersassistenten en een verpleegkundige werkzaam. Zii hebben aan de Simmerdyk de beschikking over be-

handelkamers, spreekkamers en een laboratorium. Voorts zijn er gehoormeetapparatuur en instrumenten voor meting van klimaat, verlichting, stoffen, gassen, dampen en trillingen beschikbaar. Een aantal grote en middelgrote bedrijven en instellingen uit geheel Friesland stond in 1976 aan de basis van de oprichting van de BGD.

De non-profit organisatie heeft als doelstel-

ling het op deskundige en onaÍhankeliike wijze leveren van diensten op het terrein van bedrijfsgezondheidszorg aan deelnemende

bedrifven en instellingen. De hoofdvestiging is ondergebracht te Leeuwarden. Naast Sneek is er voorts) sedert r98o, nog een ves-

tiging in Drachten. Bij de dienst zijn momenteel meer dan rzo bedrijven, met 2o.ooo werknemers, aangesloten. Daarnaast ziin de bouwen aannemingsbedrijrren, schilders-

bedrijven en vanafapril tevens de transportondernemingen aan de gc» verbonden. Van de vestiging in Sneek maken ruim veertig bedrifven uit de Zuidwesthoek gebruik.

& +

Heeft u berichten voor deze rubri ek zoal s bel an g rijke u itb rei di ng e n, ni eLt we activíteiten, adresw ijzi g i ngen, pe rso neel smutaties, vestiging van een nieuw bedrijf of filiaal e.d., laat het ons weten. " ONDERNEMEND FBIESLAND maakt er (meer) werk van.

lVisseling van de wacht

bii Rabobank Jubbega Jubbega - De coöperatieve Rabobank 'Jubbega, Hoornsterzwaag en omstreken' staat met ingang van r mei van dit jaar onder leiding van de heer H. van der Val uit Langezwaag. Hij neemt de taak over van direkteur S. van der Meulen, die op r juni 1989 ge-

bruik maakt van de vur-regeling. Van der Wal is sedert 1984 direkteur van de Rabobank te Latguwaag. Hij was daaryoor verbonden als bedriifsvoorlichter aan het ministerie van landbouw en visserij.

+ +

Bouw politiebureau Sneek begonnen Sneek - Aan de Almastraat te Sneek is een begin gemaakt met de bouw van het nieuwe

politiebureau. Het werk wordt uitgevoerd door het Bolswarder Bouwbedrijf Bleeker bv (bouw van het bureau), GTI in Leeuwarden (werktuigbouwkundige installatie) en Beenen Electrotechniek te Gorredijk (electrische insullaties). De totale aanneemsom bedraagt ongeveer 3,3 miljoen gulden. Het pand is begin r99o gereed. Tot die tifd opereert het politiecorps vanuit het huidige on-

derkomen aan de Kruizebroederstraar.

Lederutarenfabriek en Zeilmakrrij

K.M.A.

te Wommels:

Specialisten in veelzijdigheid Friesland staat niet bii uitstek bekend als een provincie met veel indusrie. Toch is het er wel degeliik aamvezig. Een goed voorbeeld daarvan is Lederwarenfabriek en Zeilmakerii K.M.A. in het kleine Friese plaatsie lVommels. Hetbedriif produceert onder meer produkten voor de lbninkliike Landmacht, de PTT en de riiksen de gemeentepolitie. Grote opdrachtgevers, die hoge kwaliteiseisen stellen. Maar ook kleine opdrachtgevers, zoals bedriiven en partikulieren kunnen er met hun opdrachten terecht. Een veelziidigheid in zor+,el opdrachtgevers als produktie, maar met een gemeenschappelifk gegeven: De kwaliteit van het produkt.

afstand voor het afleveren wn produkten niet zo belangrijk, omdat het toch allemaal in enkele grote partiien de deur uitgaat.' Bliikbaar beviel het Friese werkklimaat prima, want niet alleen in Wommels, maar ook in Gorrediik (confectiebedrilfl en in Harlingen (zeilmakeril) kwamen vestigingen van

Lederwarenfabriek en Zeilmakeril K.M.A. is sinds 1965 in§íommels gerrestigd. 'Maar', vertelt direkteur Gerit Moeke (38) over de

ontstaansgeschiedenis:'Eigtnlijk besaan de fabriek en de zeilmakerij al meer dan I5o laar. In rg58 is het bedrijfdat toen nog Bv Gebroeders v.d. Kloot Meyburg heette, in Alphen aan den Rijn door mijn vader overgenomen. Zerrcn iaar later hebben we een bedriif in §lommels overgenomen en daar een nevenvestiging van gemaakt. §íaarom voor Frieslandgekozen? In die tiid waren in Holland niet genoeg arbeidskrachten voorradig en hier urcl. Bovendien is voor ons de Aunkappen ooor trarcponbedijoen...

bedriif. Zes iaar geleden besloot men van de drie bedrijven één te maken. De heer Moeke: 'AIle drie de gebouwen \4'aren aan

het

vernieuwing toe en omdat we bovendien al veel samen werkten, hebbenwe de drie bedrijven maar samengevoegd in één nieuw i bedriif.' De lokatie werd §lommels, waar de gemeente een stuk grond te koop aanbood, waar nu aan de§íalperterweieen uiterst moderne fabriek met een Vloeroppervlakte van 5.ooo vierkante meter staat en waarin 85 werknemers vrerkzaam ziin.

Veelziidigheid Door de combinatie van zeilmakeril en de

ONDERNEMEND

FRIESLAND

industrie van lichte en zware confectie lederwaren is K.M.A. uitgegroeidtot een bedriff dat uniek is in ziin soort. Mede doordat het bedriif de laatste jaren veel heeft geinvesteerd in know-how, techniek en high-tech apparatuur, bachikt het over een grote verscheidenheid aan produktie enkan het zowel grote hoeveelheden als kleine opdrachten verwerken. De grootste opdrachtgevers? 'De overheidsinstellingen', luidt kort het antwoord van de heer Moeke. 'Die zifn altiid al onze grootste klanten geweest. De prr, de Koninkliike

Luchtmacht, -Landmacht en -Marine, de rifks- en de gemeentepolitie etc. \trflij maken bijvoorbeeld de bekende lastentjes.voor het werken langs de weg, fietstasen, bestellerswagentassen) postzakken, militaire uitrustingsstukken (zoals plunjezakken, rugzakken, tenten en riemwerk), brancardbespanning, zeilwerk (zoals autokappen, irii

Direhuur G. Moefu

drachten voor bedrijven en partikulieren

uit, zoals autokappen voor transportbedrifven, bootkleden etc. Daarvoor kan men rechtstreeks bii de fabriek terecht, waar iemand zich constant in een aparte ruimte mee bezighoudt', aldus de heer Moeke.

Kwaliteit Aan de door lrderwarenfabriek en Zeilma-

kerii K.M.A. geproduceerde produkten worden, volgens de heer Moeke, door bijvoorbeeld het leger en de

rrrzware

eisen ge-

steld. 'Daarom ziin we uitgegroeid tot een specialistisch bedriif waar alleen plaats is voor kwaliteit. Kwaliteit staat bii ons voorop', aldus de direkteur terwijl hij de ruim opgezette fabriek toont. 'Â§fii maken gebruik van de modernste hoogfrequente-lasmachi-

nes (voor het lassen van geplastificeerd doek, red.), elektronische en computergestuurde naaimachines, geavanceerde snif ap-

De behende Lastmtjes oan PTT. ..

dekkleden en bootkappen) en speciale kleding zoals warmte-isokleding en doorwerkpakken.' Kortgeleden ontving de fabriek nog een nieuur order van defensie voor de levering vĂ?ul Ioo.ooo veldflesasjes, waarmee en bedrag van ongeveer I miljoen gulden gemoeid is. 'Maar daarnaast voeren we) met name wat betreft het zeilwerk, ook op-

Boothappen...

BEDRIJFSREPORTAGE

paratuur, stansmachines etc. zodat iedere opdracht tot in de perfectie wordt uitgevoerd. Onze produkten voldoen aan de zwaarste eisen.' Om voortduÍend aan de strengste normen te kunnen bliiven voldoen probeert de fabriek in §íommels, in samenwerking met de hoofdvestiging in Alphen aan den Rijn, alles in eigen hand te houden. De inkoop van alle materialen tot het verwerken van een produkt naar een perfect eindresultaat

blilft

binnenshuis.

i ::

Omdat de normen en eisen steeds strenger worden, is men bij K.M.A. twee faar geleden bovendien begonnen met de invoering van een kwaliteitssysteem. De heer Moeke: 'Als de goederen hier binnenkomen dan zifn die voorzien van een certificaat. Met behulp van bepaalde proeven kifken wij biivoor-

. . Èrl) ' ': :,' : ,

Kwaliteit staatniet alleen voorop bii de leverantie aan de PTT, het leger etc. , maar ook bif het uitvoeren ran de kleinere opdrachten af-

.r4r,t

ft@?ë!??.

komstig van bedrijven en partikulieren. 'Die opdrachten worden met dezelfde machines uitgevoerd als waar de produkten voor defensie mee worden gemaakt. Wii stellen er dan ook dezelfde kwaliteitseisen aan', aldus de heer Moeke.

1992

E en oan de produhtichallen

an K. M.

beeld of de trekkracht goed is, of er geen weeffouten in zitten etc. Ook letten we er

voortdurend op dat tiidens de produktie geen fouten worden gemaakt. Bij iedere bewerking die het produkt ondergaat, gaat dat certiÍicaat mee. Als het produkt klaar is dan kan het tezamen met het certificaat afgeleverd worden aan de opdrachtgever. Een soort Kema-kzur dus...'

Lederwarenfabriek en Zeilmakerii K.M.A. beweegt zich op een markt waar ook buitenlandse concurrentie aanwezigis. Hoe zal dat straks na r992, als de grenzen binnen Europaverdwijnen, gaan? De heerMoeke: 'Daar wordt het voor ons natuurliik niet gemakkeliflar door. Maar eigenliik is die situatie er voor ons nu al. Bedrilven uit de ons omringende landen zoals België, Duitsland en Engeland dingen door middel van hun inschriivingen nu al voortdurend meenaar de orders van bijvoorbeeld defensie. Het enige waardoor we de orders kunnen bliiven houden, ook in de toekomst, is het bliiven leveren van produkten die voldoen aan de suengste normen en hoogste kwaliteitseisen.'

Sportfystsch Instituut De Leeuu

Visser:

'Gericht hoort thuis in nodern bedriif' Terwiil de sportscholen en fitness-studio's steeds meer belangstelling genieten, ziin gezondheidsprogramma's als bedriifsfitness en personal fitness in Friesland nog tamelijk onbekend. In het westen des lands winnen deze fitness-varianten sEeds meer terrein. Overgeuaaid uit de Verenigde Staten en Japan, wordt bedriifditness toegepast bii bedriiven als Philips; de Neder. landse Bank, Wang, Shell en de PTT. Volgens Gerard Visser, van Spordysisch Instituut De l,eeuw & Visser heeft professionele fitness ook in Friesland de toekomst.

Veel directies zien een bedrijfsfitnessprogramma als een investering in menselijk kapitaal: een verantwoord gezondheidsprogramma resulteert in minder ziekteverzuim, minder stress en een verhoogde produktiviteit. Uit een recent Nederlands onderzoek is gebleken dat een in bedrijfsfitness geihvesteerde gulden/ r,4o oplevert (unc sportbijlage z6-rr-1988). Een ander gezondheidsprogramma dat

heeft bewezen rendement te hebben, is Personal Fitness. Het is bestemd voor veelal druk bezette managers die over weinig tijd beschikken. In de schaarse beschikbare uren wordt dan een persoonliik oefenpro-

gramma afgewerkt. De 'personal trainer' begeleidt zijn cliĂŤnt op een tijd en plaars naar wens. In meerdere plaatsen in Friesland is Gerard Visser van Sportfysisch Instituut De Leeuw

'Gerard visser bliift je motioeren, hij is echt een stok achar de deur'. oindt de heer oosterloo

NN'

BEDBIJFSREPOBÏAGE

& Visser aktief met fitness progamma's op maat gesneden voor druk bezette managers.

Individueel ofin kleine groepies laat Visser

ziin cliënten thuis, op kantoor of in

een

fitness-centrum uiterst gevarieerde bewegingsprogramma's afwerken die veelal gericht zifn op het versterken van rugspieren en het verbeteren van de houding en conditie. Dergelijke programma's kunnen ook in grotere groepen binnen een bedriff worden Segeven.

Gerard Visser, erkend fysiotherapeut en personal trainer, houdt zich naast massage gericht bezig met de preventie van lichamelijke klachten door het aktiefverbeteren van de lenigheid en conditie. Hii is van mening dat praktisch alle klachten die voortvloeien uit zittend werk voorkomen kunnen worden met gevarieerde bewegingsprogramma's. Een drietal prominente cliënten weet daar goed over mee te praten.

Persoonliike aanpak Zíttetd werk is zwaar werk, vindt de heer Oosterloo, hoofd technische zaken bii roldeurenfabrikant Crawford. Jaarliiks verslindt hif ettelif ke duizenden kilometers autoweg per automobiel. Rugklachten blilven dan ook niet uit. Om daar iets aan te doen

oriënteerde Oosterloo zich bil diverse fitness-studio's. De aanpak was er echter veelal gericht op body-building en dat was

kwam contact met Visser die een gericht

de bedoeling niet. Via een advertentie

hii in

rugscholings-programma bood. Een afspraak werd gemaakt om, in een kleine groep, elke week een intensiefuur te besteden aan het versterken en lenig maken van rug en benen. Resultaat liet niet lang op zich wachten: de klachten verdwenen en ook de conditie van Oosterloo schoot met sprongen

vooruit.

Het meest opvallende vond Oosterloo de persoonlijke aanpak. 'Visser bliift ie motiveren, hii is echt een stok achter de deur. Je kunt het niet maken om thuis te bliiven.' Oosterloo overbedrif fsfitness:'Ik gelooferin. Het is een goede investering. In een mo-

dern bedriff mag een gericht gezondheidsprogramma, evenals onderzoek en aanpassing van de werkplek, eigenlijk niet ontbreken.'

Motivatie De heer Steen, technisch direkteur van een woningbouwvereniging in lreuwarden, zat ook in de 'rugschool'van Gerard Visser. De vitaal ogende vijftiger doet bureauwerk, waarbij het aankomt op een sterke persoon-

liikheid en een sterke rug. Deze laatste bezorgde hem nogal eens last. Daarom besloot Steen een verantwoord oefenprogramma te gaan afwerken bij een erkende fysiotherapeut. In een halfjaarwerd aanzienliik resul-

taat geboekt. De heer Steen: 'Toen ik bii Visser terecht kwam, kon ik geen emmer water meer tillen.' Inmiddels heeft hii ziin eigen huis verbouwd.*

AUTOSPU ITBEDRIJF ANNO KUPERUS HEERENVEEN A.J. Kuperus Windas 1 -8441 RC Heerenveen, Tel. 051 39-221 / Privé 05134-1065 Personenauto's/Bedrijf swagens/Tourin gcars/spuiten/mof Íelen schades/reklame/stralen/glasservice/anti-roestbehandelin g KËNMERK VOOR VAKWERK

ONDERNEMEND FRIESUND

De heer Steen is van mening dat elk gezond-

Een goed geoutilleerde fitnessruimte ver-

heidsprogramma onder deskundige, persoonlijke begeleiding moer staan omdat in de praktijk vaak blifkt dat niet begeleide

groot volgens hem de motivatie om regelmatig te oefenen. En er moet worden geoefend, want: '§7ie een leidinggevende funktie heeft moet dat ook uitstralen, in de vorm van een vitale persoonliikheid.

sportbeoefening resulteert

blessures.

'Gerard Visser weet precies hoever iemand kan gaan zonder blessures op te lopen.' Steen kan het weten, want hijheeft regelmatig met (tameliikzware) gewichten gewerkr.

Combinatie Architekt Bonnema (62) acht het uiterst belangrijk zijn conditie op peil te houden met een regelmatige indoor-training. De ontwerpersstoel en het meubilair van zíin 944 zijn weliswaar zeer comfortabel, maar na een lange zit is het een verademing om de spieren los te maken met een stevig oefen-

programma. Bonnema combineert zijn oefeningen met massage. Volgens hem de ideale combinatie. De heer Bonnema over Grard Visser: 'Enthousiast en gemotiveerd, iemand die vooruit wil. Een personal trainer met initiatief en visie op zijn vak.' Gevraagd of in het ontwerp van moderne kantoren rekening wordt gehouden met faciliteiten voor bedrijfsfitness:'Helaas nier. §lat dat betreft, lopen we nog achterop.'

De heer Suen is oan mening dat elk gezondheidsprogramma onder deskundíge, percoonlijhe b egelei"ding moet suan

Makelaars in commercieel onroerend goed

Personal fitness en bedrijfsÍitness: enkele jaren geleden werd er niet aan gedacht, nu wordt er veelvuldig over gesproken. Personal fitness wint in Friesland aanzienlifk terrein en in een aantal ondernemingen zijn inmiddels gezondheidsprogramma's gestarl f

Burg. Wuiteweg 56, Drachten

Tel. 0512O-12375

ONDERNEI\iIEND FBIESI.AND

Onderstaande opgave van nieuwe inschrijvingen in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken in Friesland werd samengesteld aan de hand van gegevens die wij ontvingèn van de Databank rw in \íoerden. De algemene bedrijfscategorie waarin de nieuwe inschrijving thuishoort is in cursieve druk aangegeven. Ti.lssen haakies is het inschriivingsnummer van de Kamer van Koophandel vermeld. Dit nummer kan u ten dienste staan bii een eventuele aanvraag om verdere informatie over de betreffende inschrijving in het Handelsregister. L. de Boer, Dammenseweg 49,8723 CM Kou-

dum. Veeh andel. (057451 ) Zoma 8.V., JupiteÍweg 15, 8938 AD Leeuwarden. Grh. tn chemicalíèn. (057502) Techn. Grooth. Van Rhèe 8.V., Nieuwedijk 9, 8531 HK LemmeÍ. Grh. in bouwmaterialen.

Maatschap Een, Schoterweg 16,8462 TD Rotstergaast. Veefokkerij, veehandel. (057506) LandbouwbedrijÍ Weinans B.V., Muldersweg 1, 8426 SL Appelscha. Loonbednjf. 1451411)

t457492) R.T. Faber. Wytlanspaed 4,8574 TB Bakhuizen, Grh. in bouwmaterialen. (051412)

R. Kuipers, Steegde 43, 8426 BZ Appelscha. Wo n i n g stof f ee rd e r ij. la51 461 I

Zoer Machinery, HooÍdsuaatW 125,8471 ZJ

Zeefdrukkerij Vlieree, DorpsstÍaat 59, 8899 AC Vlieland. Zeefdrukkerij. (057468) Hego Kunststoffetechnik GmbH, Hegedijk 18, 8404 GB Langezwaag. Kunststofverw. in-

Wolvega. Grh. in machines voor bouw ta51 421

e.d

Turkstra HeÍtechniek, De Hemmen 38,9206 AG Drachten, Crh tn nrern udnspottmdtotl

dustrie, aanhangwagen en opleggerfabr 1057 448)

aal.1057446) De Backer Alup Heerhugowaard B.V., Energieweg 1,9101 PM Dokkum. Grh in machines voor warmtetechn. e.d. \a51419) Groothandel Priski, DotteÍhof 31. 8446 BK Heetenveen, Grh. in auto's e.d \051424) l.P.C. Viando 8.V.. De Bolder 75, 9206 AP

Lasbedrijf B. Klompmaker, Klaaskamp 1, 8531 XE Lemmer. Lastnrichttng. (057460) LasbedriiÍ Koster. Metaalstraat 7-9,8471 At Wolvega. Last n ri chtt ng. 1051 445) Rimare, Oude Oppenhuizerweg 89,8606 JC Sneek. S, hccl)r^Ptl vàn Íocreàtte\ddttutgen

OÍachten.

to51 449\

Grh. tn voedsel vaor huisdieren.

(057466)

Hurricane Trading, Hooizolder 2, 92O5 CA Drachten. Gth ,n spotl- Pn tcclcèlP drt. (057430)

Timmer- en aannemingsbedtijf H. Diikstra, Halligenwei 4, 9063 DX Mounein. Aan-

Geodetical tnÍormation & Trading CenteÍ 8.V., Villa Novalaan 14,8531 HS Lemmer'

nemers en timmerbedriif . (057433)

Groothandel. lA51 454)

Bert Baakman, RoerdompstÍaat 13,9001 EW Grouw. Goedere n grooth andel. (057469)

P.S, Landbouwprodukten 8.V,, Dekamalaan 6. 8604 ZE Sneek. Grh. in hooi, stro enz..

t05t 437t Potplantenhandel Roel van der Laan, Poaitrye 2, 9054 KV Hyum. Grh. tn planten e.d.

'lt

Pompebledsie'-Delicatèssen, HooÍdbrug 6, A442 PA Heerenveen. Det.h. voedings' en ge

to51 452\

notmi ddel en. 1057 434)

Blue MuÍfin Dee, Schuilenburg 74,8926 KS Leeuwarden. Det.h. kosmettsche art. e.d.

J. Jongsma, De FeaÍt 76,9247 CR UÍeterp. Veehandel. (057499)

Vrieshuis James Wattstraat 2 Leeuwarden - Tel. 058-13 65 13

Ï**ffi

Neptunuswes 1O - Leeuwarden Tel. 058-88 08 04 Archimedesweg - Leeuwarden

Tel. O58 - 13 63 74 Hoofdkantoor: Rinia van Nautaweg

ï3f

tfrbsïi*ï.,,,

lNT. TRANSPORT

OP- EN OVERSLAGBEDRIJF

; Gi(]siLlGiA bv 53

ONDERNEMEND FRIESI.AND

Esther's Boetiek, Kanaalslaan 1, 9218 VC Opeinde. Det.h. dames en herenkledtng (057498) Babyhallen Van Meurs, Raadhuisplein 47, 9203CZ Drachten. Det h. baby en ktnderkte-

ding la574OB) D. van Slooten, Jonker Rispensstraat 13, 8651 BJ lJlst. Der.h. textielgoederen (057483)

J.A. Ooslenrijk, Sonnegaweg 63,8479 HG Ot. detrijne, Det.h. texttel voor woninginrichting en vl oerbed ekkr

(057480)

Rock-discotheek'Spider', Meerweg 5, 8561 AT Balk. Bar-dancinq. 1051 413) BelÍeÍleur, Ruiterskwartier 91,8911 BR Leeuwarden. Horecabedrilf . lA5l422l

Kooiker 8.V., Stationsweg 36,9001 EH Grouw, Autore pa rat e b e d r lf . 1051 412)

1057431)

J. Sloí, A. Schweitzerstraat 83 8921 SN Leeuwarden. Det.h. tn bloemen en planten \051 416)

Garant Zaden. Voltastraat 1, 8606 JW Sneek. Det.h. in zaden en tutnbenodigdheden.

ta5742A)

Olsman Tuincentrum en hoveniersbedrijÍ, Lytsewei 2,9281 tA Harkema. Tuincentrum.

Flobbe Jr. Transport 8.V,, Engelsesteeg 1, 8397 LJ De Blesse, Goederenwegvervoer. \051 426t Schaper 8.V., Het Meet 2,8448 GJ Heerenveen, G oed erenwegve rvaer. (057463 Paviljoentjalk Antonia Maria, Reidfinne 3, 8621 DG Heeg, Voo,d'en,ten pn pocöàqipts )

vaart. la51 4531

Gebr.

J.A. Groenhoí, Schoener 29,8AO2 NM FraneDet.h. in tweedehands goederen. 1a57443)

& S. Boskma,

v.d. GaaststÍaat 3, .

ta51 442)

J. Prins. Zuiderhaven 19a,8861 CK Harlingen. Bi n

'De AntiekkameÍ', NÍ 5, 9025 BH Beers. Der.h. in tweedehands gaederen. (057400)

Handelsonderneming HeÍa, Zilverstraat 35, 8801 KB Franeker. Det.h. in tweedehands

8531 EV Lemmer, Binnenvaartbedrtjf

t051 421t

keï

ng. ( 057398)

Bouw- en Tuincentrum Nauta, Jumaweg, 9291 MD Kollum. Det.h in bouwmaterialen

Caíetaria Kapenga, Gealelaan 1, 9284 TB Augustinusga. Cafeta rt a / Lunc hroo m / S n ac kba r.

n e

nvaa rtbed

if . 1051 435)

Onderlinge Herverzekering Mij, Agriver WA, Beemdgras, 8935 BJ Leeuwarden, Verze-

goederen. (057409)

ke ri n

gsmaatscha

pij

1057 47 I

)

Het Oud Hollands Restaurant, Oosterburen 10, 8891 GC Midsland. Restaurant. (057500)

Beuker Hypotheekadviesburo, Lotusstraat 52,

Window's CV Raadhuisstraat 2,8881 BM West Terschelling, Restaurant. l05l 425) Mamma Mia, Dijkstraat 15,8801 LR Franeket. CaÍeta ri a/ Lu n ch roo m / S n ac k ba r. \051 423) Broodjeshuis 'De Sphinx', St. Martiniplantsoen, 880'l LK Franeker. Cafetarta/Lunch

(057405) S.J. Bijlsma. Stationsstràat 23,8431

roo m /S nackba

r. (057439)

9051 NB Stiens. AssuranÍiebemiddeling.

Oosterwolde.,4 (051 4Al

EÍ

ssu ra ntt ebe mid d el í n g.

H. Boonstra Assurantiën. Europaplein 30, 8916 HH Leeuwarden. Assuranttebemtdde

tins \0b7

4321

lootons Lrw telefoon oonnemen wU

nemen uw telefoon oon met uw eigen nqam

tevens voor typewerkzoomheden, telexen en Íoxen

--{-tu IELEFOON' ÍELEX'

TEIEFAX

Business Communications

059-125224

Zuiderplein 3.891I AM Leeuworden Íox: 058-l 25497 telex: 4ó5,ló

ONDEBNEIVIEND FRIESI.AND

DE LAMPENKONING De grootste verlichtingszaak van het noorden Grootste keus op gebied van verlichting zoals klassiek en modern-spanningsrails en spots-t.1. en halogeen - buitenverlichtingen - losse kappen. Vraag vrijblijvend inlichtingen:

Detail-engros / D.L. verlichting Dhr, Rinsma Slotmakersstraat 1-9 8911 GM Leeuwarden Tel. 058-128554 Makelaardij Branderhorst, BagynestÍaat 19, 8911 DN Leeuwarden. Makelaarskantoor. (

057458)

Kliinstra Leeuwarden Franchise B.V. i.o., Stationsweg 30,8911 AJ Leeuwarden. Bemiddelinasbureau onroerende goederen. \057 457) BMJ Assurantiën B.V. i.o., Hooizolder 2,9205 CA Drachten. Boekhoudbureau en administra tiekantoor. (057456)

Van Rijsewijk Jachtbouw & lnstallaties, BÍek-

kenweg 294,85?1 PM Lemmer' lngenieurs hLtreau.0Sf 440) Kootmees, Grote Diilakker 11,8701 KV Bolswatd, Reclame en advertentiebureau. t051 444)

Autoriischool T. de Boer, Spearsterdiik 2. 8647 ET Sybrandaburen, Autortjschaal. (057406

)

AutoÍiischool TriomÍ, Bottinge 44. 8604 AK Sneek. Aulor4sc hool. \057 455)

R.T. JageÍ, L. Jacobszstraat 20, 8921 AS Leeuwarden. Autortjschool.

Autorijschool

( 057397) G. Knol, FranèkeÍstraat 49, 8913 AM Leeu-

warden. Autortjschool. lA51 402) Arends jr. Autoriischolen, Prinsessenweg 65, 8931 EE Leeuwarden.,4utortlschool (057401

)

WeÍktekenstudio P.M., Wielsterdiik 1, 9024

Autorijschool W. de Boer, Jacobidijk 4,8615

BD Weidum. Reclame- en advertentiebureau ta51 428) Reclame- en Marketingbureau Robar, De Wet'

Autorijschool Rozendale, Akkerwinde 39, 8607 DC Sneek. Auaoílschool. 1A51465)

teÍwille 177,9207 BM Drachten' Reclame'

ln "d\ et lent;ebut'au 1Qa / al lt Malln 8.V., v. Burmaniawei 8,8733

EP Edens. Zakelijk dienstverl e ni ngsbed rijf . (057495 Oepke Valk Zuivelverwerking, lllleaze 67, 8495 HH Otdeboorn. Zakelijk dienstverleningsbe' )

driÍ. \051399)

Model Agency Kamar, KloosterhoÍ 26,8603 XE Sneek. Zakelijk dienstverleningsbedrilf (057462)

Modellenburo lvon, Mariniersespel

121,

Landbou w m

a c h in

everh u u r b e d r i

(045093)

8923

HooÍdstÍaat W 48.8471 HV Wolvega.

Com putero plerdt ngen. (057501

)

B. StokeÍ, Boslaan 1-3,8899 BM Vlieland.

dicure. 1051 459)

Marian Beek, Parkstraat 11,9OO1 AS Grouw. Beel d en de kunstenaa r. \051 47 0l Fa. Wellevaart, Jeltewei 94, 8622 XV Homnnerls. J achth aven en botenve rhu u rbed rijf l05l 461)

AÍvalverwerkingsinÍichting Skinseskans

V.O.F., HarlingertÍekweg 106, 8914 AV

Leeuwarden.

Linnenservice Friesland, Badureg 4,8899 BV Vlieland. Verhuurbedr van roerende goederen. to51 404)

RijwietverhuurbedrijÍ, J.A. van Urk-Assies, Oosterburen 77 ,8A91 GB Midsland. Ver' h uu

Computeropteidingscentrum Seggelinck,

EB Leeuwarden, Zakel ijk d i en stverl eni n g sbe drijf \057482) Broekens Verhuur, Truerderdyk 4a, 9051 JC

Stiens.

LS Blauwhuis. Autortjschool. (057415)

rwe rki n g sbed r iÍ. \057 47 5l

H. de Haan, Stationsstraat 3,8441 AX Heerenvéen. SchoonmaakbedrijÍ. \051 403) Well Control, Vogelryd 4,8428 HH Fochteloo. Schoonm aakbed ríjf . lO51 441 I R.L. Veltman, VooÍstÍeek 102, 8911 JV Leeuwarden, Cnemi., he 62959ril cn tertettl t0574641

rbed rijf van rtjwtel en. \051 41 6)

lNDEBNEMEND FRIESLAND, het bedriivennieuws uit uw eigen provincie!

ONDERNEMEND FBIESI,AND

1-12-1988 Welmoed Nicolai-Berkenpas, Homaer 16, Harkema Rechter-comm. mr A E. Duursma Olthuis; curator mr. JT. Builsman, Gedempte Vaart 2f , Sur h

Op 1512 1988 voorl. surs. v bet. verl. aan Jakob Bos, Kerkstraat 25, Buitenpost h.o.d.n. Schoenhandel Bos, Ke*straat 13, Buitenpost. Bewindv: mr. WPM. ter Berg. Slationsweg 1, Dokkum. Op 2212-1988 r,,erlengino v. d. surs. v bet. verl. aan BV. StucadoorsbedrijÍ G. Dijkstra BV.. Lutswei 4, Workum voor de duur van anderhalf jaar, ingaande 15 november 1988. Bewindv: mr. H.A. de Boer, Merk 12, Workum. Op 3012 88 voorl. surs. v bet verl. aan Jarig Sybren Sypersma, Kreek 16, Snee* h.o.d.n. Firma L. Sypersma & Zoon, Einsteinstraat 8, Sneek. Bewindv.: mr. J.R.E. van Smeden. Ruiterskwartier 113, Lwd.

ursTerveen

Jan Siepel, Menninge 44, Oosterwolde. Rechter-comm. mr. í\4 G. Dijkstra de Vries; cur Br nk, Fok 68. Heerenveen

mr A J.

8-12-1988 Sikke Nijdam, D. Oosterbaanstraat 20, Frcneker. Rechter comm mr l\4G. Dilkstra-de Vries; cur. mr J. Algera, Godsacker g, Franeker. 15-12-1988 Hendrikus J. Seerden, h o.d n. Sporthuis Seerden, Dijkstraat 36, Franeker. Rechter comm mr D.J. Keur; cur. mr D.K. Greveing, Sophiaaan 1, Leeuwarden Hans M. Scheerman, h.o.d.n. Buro Cheops, Voor-

Op 41 89 voorl. surs. v. bet. verl. aan BouwbedrijÍ Van der WerÍÍ Fdesland BV h.o.d.n. BouwbedrijÍ Bomij vd. WerÍÍ Leeuwarden, Harlingerstraatweg 5, Leeuwarden. Bewindv: mrt P Riedstra, Sophialaan 1, Leeuwarden.

stÍaat 9, Blija. Rechter comm mr M.G. Dijkstra de Vr es; cur mr. J. Bolt, Wi lemskade 12a, Leeuwarclen.

4l-89 voorl. surs. v bet. verl.aan Herman Reurink h.o.d.n. V.l.P. Ware, St. Jacobsstraat 10, Leeuwarden. Bewindv: mr. T.M.L. Wolters, Willemskade 12a, Leeuwarden. Op

Demia B.A. Bensliman, zonder bekende woon- of verbi 1f plaats, voorheen h.o.d.n Caramba, Singel

65, Sneek.

Rechter-comm mr M.G. Dijkstra-de Vr es; cur. mr. G.J. van Westerved, JuLanapark 4, Sneek.

FBB BEWAKING-

#mmJmre

veiligheid voorop Zorgvuldig oryeleide

interieurspecialisten

mdewerkerc. Velzijdig inzetbaar.

Schrans 27-67, Leeuwarden

Porlierdiensten,

Tel, 058 - 12 48 94

winkelrecherche, VIP bqeleiding, de fuwaking van

ffin

met een jarenlange ervaring op het gebied van inrichting van woningen, kantoren, hotels en bedrijven.

camping.

FBB BEWAKINGde mens achter Uw veiligheid Grote Drjlakker 11,8701

l«

Specialist op het gebied van vloerbedekking, raamdekora-

tie en wandafwerking.

BOLSWARD

te|.05157-6223.

.Gdgekeurd door het Ministeie

Ook voor verhuizingen en v.

em ig ratieverpakkinge n.

Just\ie onder nummec N.D.445

NATUURLIJK. . O

heeft Dantumadeel uitstekende weg- en spoorverbindingen

wordt in onze gemeente goed en graag gewerkt

O ligt er in Veenwouden, Zwaagwesteinde

Damwoude bedrijfsterrein beschikbaar vanaf Í 2O,- per m2

zorgen we uitstekend voor onze gevestigde en startende ondernemers

O is het goed wonen in de Friese Wouden

flilAAR . .

in Dantumadeel is dat heel gewoon. Daar hangen de kwaliteiten niet aan de grote klok. We dóen liever!

Informeer maar eens bij onze bedrijvencontactman, drs. G. Helder, 5111 - 6161, toestel 2O2.

GEIil,EENTE DANTUMADEEL Van Sytzamaweg 26 9114 RN Driesum

l,it,a::i.aaaaaaa

i.ËeEö= g ts;,_96l; ËËËËs3Ë

SsEE's,Ë IË ËE : (D (n', o) o) -bF o) >> u c.=.= ; P

..L

FJ2-c.'- à)

aaaaaaaaaaaaaa

g'ËE= ÉN 3ËË u-r-oO> o)Oam(O

iE[ïilftREl{FABRTEK

EMr

Voor: autokapjes - kleden - bootkapjes - tenten - alle soorten riemwerk en tevens een eigen reparatie-aÍdeling. Walpertenrvei 41 8713 CD Wommels

TeleÍoon 05159-13,14

H w: Í{+ /É!

lí^t--S

\---_*

BEGELEIDING VAN KOPIJ TOT DRUKPERS

ffir[í*'

'tll4g. ïiiiiËi"'' )o

BEDRIJFSFITNESS PERSONAL FITNESS

VRAAG ONZE BROCHURE AAN

I I

TIJD EN PLAATS NAAR KEUZE (THUIS, KANTOOB, FITNESSCENTRUM)

PERSOONLIJKEBEGELEIDING,ZAKENMASSAGE

Bel voor meer informatie Gerard Visser Telefoon (O5Al 138449

DE LEEUW&VISSER N T I T U U T

SPORTFYS/SCH

1-:,

誰#.