Οικοτριβές #12

περιβάλλον, ποιότητα ζωής και αυτοδιοίκηση

O

ικοτριβές Μάιος 2014, τ. 12

η ζωτική κλίμακα του αγώνα... Αυτοδιοικητικές εκλογές, δημοτικές και περιφερειακές, στην εποχή της βαθιάς συνδυασμένης οικονομικής - οικολογικής κρίσης του καπιταλισμού, στην εποχή των μνημονίων, της κοινωνικής εξαθλίωσης, της λεηλασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Στην εποχή του Καλλικράτη. Η πολιτική παίρνει σάρκα και οστά στο συγκεκριμένο, στα απτό, στο άμεσο. Εφαρμό-

ζεται στο σώμα των ανθρώπων, στο «ανόργανο σώμα» της φύσης, μεταβάλλοντας τις σχέσεις που καθορίζουν την ίδια την κοινωνική ζωή. Εφαρμόζεται σε έναν συγκεκριμένο χρόνο και σε έναν συγκεκριμένο τόπο, δεν πρόκειται για εικόνα στα δελτία των οκτώ, για λογίδριο σε ένα παράθυρο. Βιώνεται με τη μια μορφή ή την άλλη –στον τόπο διαβίωσης, στο χώρο εργασίας– σε κά-

θε απομακρυσμένο χωριό, ορεινό ή νησιωτικό, σε κάθε δήμο, σε κάθε περιφέρεια από την Κρήτη και το Βόρειο Αιγαίο, μέχρι την Ήπειρο και τη Λακωνία. Σε αυτή την κλίμακα, του συγκεκριμένου, αναπτύσσονται αγώνες, κινήματα, διεκδικήσεις των κοινωνιών για την προστασία των πιο κρίσιμων συνθηκών διαβίωσής τους, για την ποιότητα ζωής τους, ενάντια στην υφαρπαγή γης

από μεγάλους ιδιωτικούς ομίλους, ενάντια στην εκτόπιση των τοπικών παραγωγικών δραστηριοτήτων, ενάντια στην επιβολή και στον αυταρχισμό της εξουσίας. Οι αυτοδιοικητικές εκλογές για τη ριζοσπαστική Αριστερά αποτελούν προνομιακό πεδίο ανάδειξης όλων αυτών των αγώνων, συνέχεια στη σελ. 2



O

02

ικοτριβές

των διεκδικήσεων, των κινημάτων και των κοινωνικών τοπικών αναγκών. Μπορούν να αποτελέσουν ένα «εργαστήριο» προώθησης της δημοκρατίας στη βάση, της κοι-

Μάιος 2014 - τ. 12

νωνικής συμμετοχής και του ελέγχου, της προώθησης ριζοσπαστικών υποδειγμάτων με επίκεντρο τις κοινωνικές ανάγκες, την κοινωνική αλληλεγγύη, την προστασία του

φυσικού περιβάλλοντος, και των κοινωνικά αδύναμων. Σε αυτή την κατεύθυνση η μορφοποίηση αυτής της κοινωνικής δυναμικής, σε πολιτική ισχύ σε δήμους και πε-

ριφέρειες μπορεί να αποτελέσει ένα πρώτο, στέρεο, βήμα… ανατροπής.

μόσιο συμφέρον»), θεσμοθετώντας νόμουςτιμοκαταλόγους για τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων κτισμάτων και χρήσεων χωρίς κανένα κριτήριο περιβαλλοντικής επίπτωσης της αυθαιρεσίας, προσπερνώντας «από δεξιά» τον ορθολογισμό με το να κηρύξουν ξαφνικά ολόκληρη τη χώρα υπό άρον-άρον κτηματογράφηση χωρίς δημόσιες υπηρεσίες που να μπορούν να ελέγξουν, χωρίς κυρωμένους δασικούς χάρτες, χωρίς κυρωμένη γραμμή αιγιαλού και εκχωρώντας το σύνολο της αρμοδιότητας (και της γεωχωρικής πληροφορίας) αποκλειστικά σε μία Α.Ε., έρχονται με τα τρία αυτά νομοσχέδια του ΥΠΟΙΚ να αγγίξουν γκροτέσκ επίπεδα (ιερόσυλης σχεδόν) νομολογίας, εξαγριώνοντας πρωτοφανώς ευρύ πολιτικά φάσμα της κοινωνίας. Το ότι το Δημόσιο, στο όνομα της «πάταξης της γραφειοκρατίας» επιβραβεύει τους καταπατητές δίνοντάς τους τη δυνατότητα να εξαγοράσουν τα καταπατημένα

δημόσια ακίνητα με έκπτωση 50%, μοιάζει να μην σοκάρει και πολλούς. Το ότι όμως, ταυτόχρονα, το Δημόσιο τολμά να αυτοαναιρεθεί τόσο ακραία ώστε να νομιμοποιεί έναντι ανταλλάγματος και αδιακρίτως τα όποια εγκατεστημένα αυθαίρετα σε αιγιαλούς, παραλίες, όχθες και παρόχθιες ζώνες, το ότι δίνει σε ιδιώτες δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης αυτών των ζωνών καταργώντας έτσι τον από αιώνων δικαιικά κατοχυρωμένο κοινόχρηστο χαρακτήρα τους, το ότι αντιμετωπίζει τον αιγιαλό όχι ως προστατευτέο αντικείμενο, ούτε καν ως φυσικό στοιχείο ή φαινόμενο, αλλά ως μια οποιαδήποτε οριογραμμή οικοπέδου, το ότι καταργεί πρακτικά τη σκοπιμότητα καθορισμού φυσικής παραλίας, αυτά και πολλά άλλα κυριολεκτικά ανήκουστα μοιάζει να πείθουν και τον μέχρι σήμερα πιο ανυποψίαστο ότι έχουμε αλλάξει «παράδειγμα». Παράκτιες και παρόχθιες ζώνες, θυσιάζονται εν ψυχρώ σε ένα παταγωδώς χρεωκοπημέ-

νο μοντέλο «ανάπτυξης», ήδη δοκιμασμένο εντός και εκτός Ευρώπης που κληροδότησε κατεστραμμένους τόπους και τοπία. Για μικρές ή μεγάλες ιδιωτικές αρπαχτές, για περισσότερους πελάτες ή ψηφοφόρους, κατάλληλα διεφθαρμένους. Η ομολογία του ίδιου του Υπουργού στην επιστολή που συνοδεύει το νομοσχέδιο είναι κυνική: Μπροστά στην επιζητούμενη «απελευθέρωση» των αναπτυξιακών δυνατοτήτων των ακτών, κάθε έλεγχος από πλευράς Δημοσίου είναι «αναιτιολόγητη πολυπλοκότητα» και πρέπει να εξαφανιστεί. Ήδη υπό το κράτος της γενικής κατακραυγής η δημόσια διαβούλευση παρατάθηκε για άλλες έντεκα μέρες. Ας είναι η υπεράσπιση της ακρογιαλιάς τελικά το ανάχωμα, το κρίσιμο έναυσμα για να αναλογιστούμε ως κοινωνία τι θέλουμε να σώσουμε, πώς θέλουμε να ορθοποδήσουμε και σε τι τόπο και με τι τρόπο θέλουμε να ζήσουμε.

Η συντακτική ομάδα

το σχόλιο του μήνα Με τα τρία νομοσχέδια του ΥΠΟΙΚ που κατατέθηκαν μέσα στο Πάσχα σε δημόσια διαβούλευση εξπρές, αποκαλύπτεται προκλητικά και απροσχημάτιστα, το βασικό πρόγραμμα που συνέχει πιο ξεκάθαρα από ποτέ την ασκούμενη πολιτική από το 2010 μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα τα νομοσχέδια αυτά αφορούν: α) τον αιγιαλό, την παραλία, την όχθη και την παρόχθια ζώνη, β) τα διαφιλονικούμενα από καταπατητές «ιστορικούς» ή μη ακίνητα του δημοσίου και γ) τους όρους εξαγοράς αυτών των ακινήτων από τους καταπατητές. Μολονότι η ιστορία δύο αιώνων νέου ελληνικού κράτους διακρίνεται από την ανοχή που δείχνει διαχρονικά το Δημόσιο σε καταπατήσεις και αυθαιρεσίες (ιδιαίτερα τις «μεγάλες») η πολιτική αυτή «παράδοση» παίρνει στις μέρες μας πρωτόγνωρες διαστάσεις. Με νομιμοποιητική βάση το «χρέος» και ομνύοντας στα τοτέμ των ιδιωτικών επενδύσεων και της «ανταγωνιστικότητας», το Δημόσιο παραιτείται με θόρυβο (και σύστημα), όχι μόνο από την προστασία αλλά και από την υπεράσπιση της δημόσιας γης. Οι νομοθέτες της «κρίσης», ξεκινώντας από τον θεμελιώδη νόμο για το ξεπούλημα και την άνευ όρων εκμετάλλευση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας, τον Εφαρμοστικό του Μεσοπρόθεσμου ν. 3986/2011 όπως ισχύει, που δημιουργεί με τα ΕΣΧΑΔΑ «καθεστώς νόμιμης εξαίρεσης» για «μεγάλες» επενδύσεις σε δημόσια ακίνητα, κοπιάροντας στη συνέχεια με τα ΕΣΧΑΣΕ την ίδια συνταγή για τα μεγάλα ιδιωτικά ακίνητα, τη συνταγή δηλαδή υποχώρησης του κράτους και της νομιμότητας στις όποιες απαιτήσεις του «στρατηγικού» μεγαλοεπενδυτή (τις οποίες δια νόμου ταυτίζει με το «δη-

ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΥ

περιεχόμενα μηνιαίο ένθετο στην «Αυγή» της Κυριακής Συντακτική ομάδα: Φερενίκη Βαταβάλη, Γιώργος Βελεγράκης, Παναγιώτης Δήμας, Κώστας Ζαχαριάδης, Ιωάννα Θεοδοσίου, Ορέστης Κολοκούρης, Χάρης Κωνσταντάτος, Γιάννης Μάργαρης, Πέτρος Μαρκόπουλος, Ινώ Σιώζιου, Δήμητρα Σπαθαρίδου, Δημήτρης Τσούχλης, Αλέξης Χαρίτσης, Τάσος Χοβαρδάς, Μαίρη Χριστιανού, Πέτρος Ψαρρέας Σχεδιασμός, σελιδοποίηση: Μυρτώ Μπολώτα email: oikotrives@gmail.com oikotrives.wordpress.com

3-19 ΑΦΙΕΡΩΜΑ: περιβάλλον, ποιότητα ζωής και αυτοδιοίκηση 3 Ήπειρος 4 Ιόνια νησιά 5 Δυτική Ελλάδα 5 Κυλλήνη 6 Θεσσαλία 7 Στερεά Ελλάδα 8 Κεντρική Μακεδονία 9 Δυτική Μακεδονία 9 Βόρειο Αιγαίο 10 Ν. Αιγαίο

11 Πελοπόννησος 11 Κρήτη 12 Αττική: ήρθε η ώρα να σταματήσει το έγκλημα του ΧΥΤΑ Φυλής; 12 Αττική: για την παραλία και πάλι 13 Ελληνικό-Αργυρούπολη 14 Θεσσαλονίκη 15 Γλυφάδα 15 Πειραιάς 16 Καλλιθέα 16 Ν. Φιλαδέλφεια-Χαλκηδόνα 17 Ελευσίνα 18 Αιγιαλεία 18 Κοζάνη 19 Αθήνα 20 Σύγχρονες μορφές υφαρπαγής γης:

21 Πορτογαλία: Ο νόμος των ευκαλύπτων 22 Βρετανία: ενισχυμένες ΑΠΕ και γαιάνθρακας, στροφή στα πυρηνικά 23 Ο βρώμικος αγωγός Keystone XL 24 είδαμε... το παράδειγμα της Αιθιοπίας

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

03

περιβάλλον, ποιότητα ζωής και αυτοδιοίκηση ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΛΕΞΗΣ ΧΑΡΙΤΣΗΣ, ΧΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΤΟΣ

Κάθε προσπάθεια για αριστερή ανατροπή, για κοινωνικό-οικολογικό μετασχηματισμό δεν μπορεί παρά να πατά γερά πάνω σε κινήματα, σε αγώνες των κατοίκων για το απτό. Στους αγώνες ενάντια στην εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική, στην επέλαση των ιδιωτικών βιομηχανικών ΑΠΕ στο βόρειο Αιγαίο, στην Κρήτη, στη Στερεά. Στους αγώνες για την προστασία των υδάτων στην Ήπειρο, ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ, στο ξεπούλημα του «Ελληνικού», στην ιδιωτικοποίηση των αιγιαλών στην εκποίηση, μέσω του ΤΑΙΠΕΔ ακόμα και περιοχών NATURA στο Ιόνιο. Οι αγώνες αυτοί εμπεριέχουν μια σειρά αξιών, αρχών και προταγμάτων που σκιαγραφούν ένα πλήρως αντιθετικό υπόδειγμα σε αυτό του κέρδους, του ανταγωνισμού, της συγκέντρωσης, της εκμετάλλευσης, της κατασπατάλησης και της επιβολής. Εμπεριέχουν τις αρχές της δημοκρατίας στο σχεδιασμό, στις αποφάσεις και στον έλεγχο. Της αποκέντρωσης της παραγωγής και της κατανάλωσης, της αυτοοργάνωσης και της συλλογικής διαχείρισης. Ενσωματώνουν τις αξίες της αλληλεγγύης, της προστασίας των «κοινών», του δημόσιου συμφέροντος και των κοινωνικών αναγκών. Εκφράζουν την είσοδο της κοινωνίας στο προσκήνιο που διεκδικεί να πάρει το παρόν και το μέλλον στα χέρια της. Που διεκδικεί ποιότητα ζωής, αστικό και περιαστικό πράσινο στην Αθήνα και στην Αττική, αποκατάσταση και στροφή σε ένα αξιοβίωτο μοντέλο ανάπτυξης στο Θριάσιο, ελεύθερη πρόσβαση στο παραλιακό μέτωπο της Αττικής, πόλο έλξης για τα εκατομμύρια των κατοίκων της, από την Ελευσίνα και την Καλλιθέα έως τον δήμο Ελληνικού. Η κινητοποίηση και η συμμετοχή παράγουν υποδείγματα, θεματικά, περιφερειακά, τοπικά, που αποτελούν τα ίδια τα κύτταρα της πραγματικής κοινωνικής κίνησης, απαραίτητης προϋπόθεσης, αλλά και δύναμης διαμόρφωσης του ρεύματος της κοινωνικής και πολιτικής ανατροπής. Η κίνηση αυτή παράγει το περιεχόμενο των λύσεων και των προτάσεων μορφοποιώντας παραδείγματα όπως αυτό της διαχείρισης απορριμμάτων και στερεών αποβλήτων, με αποκέντρωση, κοινωνικό έλεγχο και κοινωνικό χαρακτήρα, στηριγμένη στις προτεραιότητες της μείωσης των απορριμμάτων και της διαλογής στην πηγή. Διεκδικεί τη δημοκρατική ανατροπή της επέλασης της ακραίας νεοφιλελεύθερης πολιτικής ιδιωτικοποίησης του κοινού αγαθού του νερού, με το δημοψήφισμα στη Θεσσαλονική στις 18 Μαΐου ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ.

ΗΠΕΙΡΟΣ: ο πόλεμος του νερού Η ιστορική απομόνωση της Ηπείτης εκποίησης της «μικρής ΔΕΗ». ρου από τον άξονα της σιδηροδροΗ προοπτική της λειτουργίας του μικής, άρα και βιομηχανικής, ανάΠουρναρίου με κριτήριο το κέρδος πτυξης της χώρας, το έντονο ορεινό από τη χρηματιστηριακή διακύμαντης ανάγλυφο και η μετεμφυλιαση της τιμής της κιλοβατώρας σε κή πορεία του ελληνικού κράτους, ένα ενοποιημένο ευρωπαϊκό δίκτυο αφενός οδήγησαν σε υστέρηση συνιστά απειλή και για τις αρδευτικαι ερήμωση κυρίως των ορεινών κές ανάγκες αλλά και για αυτή την περιοχών, αφετέρου όμως συντέαντιπλημμυρική ασφάλεια της Άρλεσαν στη διατήρηση σε μεγάλο τας. Την ίδια ώρα βρίσκεται σε εξέβαθμό του μεγάλου φυσικού και λιξη η επιχείρηση νομιμοποίησης περιβαλλοντικού της πλούτου. Η της μερικής εκτροπής του Αώου, σημερινή, «μεταβιομηχανική» ως κυρίως προς το λεκανοπέδιο των ένα βαθμό, φάση της αναπαραΙωαννίνων με την επίκληση τόσο γωγής του κεφαλαίου και κυρίως της υδροηλεκτρικής χρήσης των η πολιτική διαχείριση της κρίσης νερών της εκτροπής όσο και ενός διά της παράδοσης των δημόσιων ψευδεπίγραφου «εμπλουτισμού» αγαθών σε ιδιώτες, θέτει σε άμεσο της λίμνης Παμβώτιδας. Το σχέδιο κίνδυνο αυτό τον πλούτο. αυτό θα έχει θανάσιμες συνέπειες Όχι ότι απουσιάζουν τα κλασικά στο ποτάμι, τα οικοσυστήματα μιΣτην Ηπειρο δεν απουσιάζουν προβλήματα της υπόλοιπης Ελλάάς προστατευόμενης κατά τα λοιπά δας. Η προβληματική διαχείριση τα κλασικά προβλήματα της υπόλοιπης περιοχής της Βόρειας Πίνδου αλλά των σκουπιδιών, η ρύπανση από και στις παραγωγικές δραστηριόΕλλάδας. Ωστόσο στην πιο βροχερή τις αγροτικές δραστηριότητες και τητες του εναλλακτικού τουρισμού και υδάτινη περιοχή της χώρας είναι κυρίως τη μεταποίηση, οι κερδοκαι της γεωργίας στον κάμπο της λογικό το μερίδιο του λέοντος σκοπικές οικιστικές πιέσεις και η Κόνιτσας. Ο Καλαμάς επιβαρύνεται σωρηδόν αδειοδότηση αιολικών με τον όγκο των υγρών αποβλήτων, στην ιδιωτικοποίηση των «κοινών» πάρκων στις βουνοκορφές είναι επεξεργασμένων αλλά και ανεπεαγαθών να ανήκει στο νερό. φαινόμενα κοινά με τον υπόλοιξέργαστων, του λεκανοπεδίου των πο ελληνικό χώρο. Ωστόσο στην Ιωαννίνων και υποβαθμίζεται από πιο βροχερή και υδάτινη περιοχή της χώρας είναι λογικό το γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες, όπως και ο μερίδιο του λέοντος στην ιδιωτικοποίηση των «κοινών» αγαΛούρος. θών να ανήκει στο νερό.

• Και οι υγρότοποι όμως υφίστανται τις συνέπειες του υφιστάΗ μάχη του νερού έχει λοιπόν αρχίσει στην Ήπειρο και δίμενου και εντατικά προωθούμενου παραγωγικού μοντέλου. νεται σε πολλά επίπεδα: Η ήδη επιβαρυμένη λίμνη Παμβώτιδα στερείται από τις, οι• Αν και το ζήτημα της ιδιωτικοποίησης των δικτύων ύδρευκολογικά κρίσιμες, περιμετρικές υγρολιβαδικές της εκτάσεις σης περιορίζεται, αλλά μόνο προς το παρόν, σε Αθήνα και λόγω των πιέσεων για οικοπεδοποίηση και τουριστική «αξιΘεσσαλονίκη, η βιομηχανία της εμφιάλωσης των υπογείων οποίηση» με ξενοδοχεία, πίστες θαλασσίου σκι (ακούστηκε υδάτων βρίσκεται σε φάση επιθετικής ανάπτυξης. Η αύξηακόμη και γήπεδο γκολφ !) και κάθε είδους οικιστικές επεση των δικαιωμάτων άντλησης, που έχουν εξασφαλίσει οι κτάσεις ενώ ο συμπεριλαμβανόμενος στη συνθήκη Ραμσάρ ντόπιοι «βαρόνοι του νερού», κατά τα τελευταία χρόνια κυΑμβρακικός κόλπος αργοπεθαίνει από τη συσσώρευση των μαίνεται σ’ ένα μέσο ποσοστό δεκαπλασιασμού σε σύγκριση αγροτικών αποβλήτων, τις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, την με παλιότερα με προφανείς κινδύνους και για τα δημόσια εγκατάσταση δεξαμενών πετρελαίου και την ανάπτυξη μαδίκτυα και για τους υδροφόρους ορίζοντες. ρινών στο στόμιό του.

• Τα ηπειρώτικα ποτάμια αντιμετωπίζουν φαινόμενα ρύπανΣτην πραγματικότητα αυτή οι δυνάμεις των κινημάτων και σης/υποβάθμισης αλλά και σχέδια εντατικής υδροηλεκτρικής της Αριστεράς αντιτάσσουν όχι μόνο τους αγώνες τους αλλά εκμετάλλευσης, κατασκευής φραγμάτων και εκτροπών, που και την ανάγκη ενός σχεδίου ορθολογικής διαχείρισης των διακόπτουν τον κύκλο του νερού και προκαλούν σοβαρές φυσικών πόρων με άξονα τη βιωσιμότητα και τον κοινωνικό και ανεπίστρεπτες αρνητικές συνέπειες. Ο δεκαετής, νικηέλεγχο, την απόρριψη του κερδοσκοπικού μοντέλου και των φόρος εν τέλει, αγώνας για τον Άραχθο ενάντια στο φράγφαραωνικών κατασκευών και τη διερεύνηση λύσεων οικομα του Αγίου Νικολάου στο μέσο ρου του ποταμού καλείλογικά συμβατών, μικρής και τοπικής κλίμακας και χαμηται να μετασχηματιστεί σε προσπάθεια για την αποτροπή λού κόστους. ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ της ιδιωτικοποίησης των ήδη κατασκευασμένων φραγμάΠεριφερειακός Σύμβουλος Ηπείρου, των Πουρνάρι 1 και 2 στον κάμπο της Άρτας, στα πλαίσια μέλος Γραμματείας Τμ. Περιβάλλοντος ΣΥΡΙΖΑ



O

04

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ: ψευδεπίγραφες και καταστροφικές επενδύσεις Στα Ιόνια Νησιά τις τελευταίες δεκαετίες, το περιβάλλον ήταν ο «φτωχός» συγγενής στις προτεραιότητες της εκάστοτε κεντρικής εξουσίας, αλλά και των τοπικών εξουσιών (Δήμοι και Περιφέρεια). Τα περιβαλλοντικά ζητήματα που αναδύθηκαν στην περιοχή ήταν πολύ σοβαρά, κάποια από αυτά εξαιτίας της εγκατάλειψης και αρκετά από αυτά εξαιτίας της οπτικής με την οποία προσπαθούσαν να τα προσεγγίσουν οι εκάστοτε κυβερνώντες. Η ουσιαστική απουσία χωροταξικού σχεδιασμού, η ελλιπέστατη διαχείριση των απορριμμάτων, η υποβάθμιση των παράκτιων περιοχών, η διαχείριση των λυμάτων, η ανυπαρξία δράσεων προστασίας των περιοχών NATURA και πιο πρόσφατα η διαχείριση των υδρογονανθράκων και η προσπάθεια πώλησης μέσω του ΤΑΙΠΕΔ ακόμα και περιοχών NATURA (π.χ. Ίσσος Κέρκυρας) είναι μερικά από τα σοβαρά περιβαλλοντικά ζητήματα που έχουν αναδυθεί για την περιοχή του Ιονίου, τα οποία είτε δεν απασχόλησαν την εξουσία όλα τα προηγούμενα χρόνια, είτε προσεγγίσθηκαν υπό την οπτική της απαξίωσης και της εγκατάλειψης και με τρόπο διόλου ωφέλιμο για τις τοπικές κοινωνίες. Τρανό παράδειγμα που αποδεικνύει τον παραπάνω ισχυρισμό είναι η απουσία χωροταξικού σχεδιασμού, όπου η έλλειψη κατευθύνσεων χωρικής οργάνωσης είναι παραπάνω από εμφανής στα νησιά του Ιονίου. Η πρώτη προσπάθεια έγινε με την έγκριση του «Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων» το 2003. Ο πρώτος αυτός σχεδιασμός ουσιαστικά έμεινε «κενό γράμμα», αφού ελάχιστες από τις προτάσεις και κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης που προτείνονταν προωθήθηκαν για υλοποίηση. Έτσι φθάσαμε στο 2013 όπου προωθείται από το ΥΠΕΚΑ η αναθεώρηση του «Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης» (ΠΠΧΣΑΑ) της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων» με την υποχρέωση, όπως αναφέρεται στα επίσημα έγγραφα του Υπουργείου, το προς αναθεώρηση ΠΠΧΣΑΑ να εναρμονισθεί υποχρεωτικά με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής, τα Επείγοντα Μέτρα Εφαρμογής, τα ΕΠΧΣΑΑ για τουρισμό και συνολικά με την όλη μνημονιακή πολιτική που αποτυπώθηκε σε δεκάδες νομοθετήματα της τελευταίας περιόδου. Μέσα στα επίσημα κείμενα διαφαίνεται ξεκάθαρα ο εγκλωβισμός στο υπάρχον αδιέξοδο μοντέλο της εντατικής τουριστικής ανάπτυξης και μέσα στις βαρύγδουπες εκφράσεις λείπουν οι ουσιαστικές απαντή-

σεις και προτάσεις που θα συμβάλουν στη συνοχή της Περιφέρειας, στην ανάπτυξή της σαν ένα νησιωτικό σύμπλεγμα με κοινά πολιτισμικά και οικονομικά στοιχεία και κοινό υπόβαθρο. Λείπει κάθε αναφορά στην πραγματικότητα που βιώνουν σήμερα οι πολίτες του Ιονίου, με τα συνεχή πλήγματα διοικητικού και αναπτυξιακού χαρακτήρα που επιφέρουν οι μνημονιακές πολιτικές και η παντελής έλλειψη πόρων. Λείπει η κοινωνική διάσταση που η σημερινή πραγματικότητα επιβάλλει, η ανάπτυξη που βάζει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, την αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών των Ιονίων, την αντιμετώπιση της ανεργίας και της ανθρωπιστικής κρίσης. Εξίσου σημαντικό πρόβλημα που ταλανίζει τα νησιά του Ιονίου είναι η διαχείριση των απορριμμάτων, όπου σε όλα τα νησιά περάσαμε από τις ανεξέλεγκτες χωματερές των προηγούμενων δεκαετιών σε μια στρεβλή διαχείριση όπου τα απορρίμματα έχουν αναδειχθεί σε ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών μέσα από τις μάχες τους ενάντια στη λογικές των ‘’copy paste’’ μελετών και έργων, ενάντια στη λογικές των κατ’ ευφημισμόν ΧΥΤΑ όπου όλα τα απόβλητα θάβονται μαζί, χωρίς διαχωρισμό, χωρίς ανακύκλωση, χωρίς επεξεργασία. Οι περιπτώσεις της Κέρκυρας με τους αγώνες των κατοίκων της Λευκίμμης ενάντια στην κατασκευή του ελλειμματικού ΧΥΤΑ Νότιας Κέρκυρας και των κατοίκων του Τεμπλονίου ενάντια στα σοβαρά προβλήματα που έχει προκαλέσει στην ευρύτερη περιοχή η ανεπαρκέστατη λειτουργία του ΧΥΤΑ Κεντρικής Κέρκυρας καθώς και της Ζακύνθου όπου ο χώρος διάθεσης απορριμμάτων βρίσκεται εντός των ορίων του Θαλάσσιου Πάρκου, γεγονός που έχει προκαλέσει την παρέμβαση των Υπηρεσιών Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι χαρακτηριστικές του τρόπου αντιμε-

τώπισης της διαχείρισης των απορριμμάτων στα Ιόνια Νησιά. Η διαχείριση ή μάλλον η απουσία διαχείρισης των παράκτιων περιοχών, έχει αναδειχθεί σε σοβαρό περιβαλλοντικό ζήτημα για τα Ιόνια Νησιά, όπου εξαιτίας της άνθησης του μαζικού τουρισμού, πολλές παράκτιες περιοχές στα νησιά του Ιονίου δέχθηκαν ισχυρές περιβαλλοντικές πιέσεις αφού μικροί παραθαλάσσιοι οικισμοί των 200 – 300 κατοίκων αναδείχθηκαν σε δημοφιλή τουριστικά θέρετρα που συγκέντρωναν αρκετές χιλιάδες τουριστών και επισκεπτών, με αποτέλεσμα ο παράκτιος χώρος να υφίσταται ισχυρές πιέσεις. Σε αυτές τις περιοχές η απουσία πολεοδομικού σχεδιασμού, η απουσία εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων, η εξαφάνιση σπάνιας χλωρίδας και πανίδας, η διάβρωση ακτών και οι καταπατήσεις αιγιαλών και παραλιών ήταν μερικά από τα έντονα ζητήματα που εμφανίσθηκαν κατά τις τρεις περίπου τελευταίες δεκαετίες. Στη μνημονιακή εποχή αναδείχθηκαν και δύο επιπλέον σημαντικά ζητήματα που έχουν άμεση σχέση με το περιβάλλον στην περιοχή του Ιονίου, η προσπάθεια για την επικείμενη εκμετάλλευση υδρογονανθράκων και η εκποίηση μέσω του αμαρτωλού ΤΑΙΠΕΔ σημαντικών περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (Ερημίτης Κέρκυρα) ακόμα και περιοχών NATURA (Ισσος Κορισσίων). Οι μνημονιακές κυβερνήσεις διαμόρφωσαν ένα μοντέλο αξιοποίησης των υδρογονανθράκων που εγγυάται μόνο τα κέρδη των πολυεθνικών, καθοδηγούμενοι σε παραχωρήσεις περιοχών και επιλογή Εταιρειών με διαδικασίες “Fast Track” από εξωθεσμικά όργανα, με αποτέλεσμα την καταλήστευση των όποιων κοιτασμάτων ανακαλυφθούν. Σε

όλα τα στάδια δραστηριοτήτων, που περιλαμβάνουν την αναζήτηση, εξερεύνηση και εκμετάλλευση, είναι πιθανό να προκληθούν αρνητικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον και ιδιαίτερα σε κατεξοχήν τουριστικές περιοχές, όπως τα νησιά του Ιονίου, γεγονός που ελάχιστα φαίνεται να ενδιαφέρει τους κυβερνητικούς εταίρους αφού η προστασία του περιβάλλοντος απουσιάζει από τα ενδιαφέροντα τους. Οι προσπάθειες εκποίησης σημαντικών περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (Ερημίτης Κέρκυρα) ακόμα και περιοχών NATURA (Ισσος Κορισσίων) δεν λείπει από την ατζέντα των μνημονιακών κυβερνήσεων. Έτσι, περιοχές που χρήζουν απόλυτης προστασίας, εκποιούνται σε μεγάλα επενδυτικά συμφέροντα, παρά τη σαφή εναντίωση της τοπικής κοινωνίας και αυτοδιοίκησης και δεκάδων περιβαλλοντικών και κοινωνικών φορέων. Πρόκειται για περιβαλλοντικό έγκλημα αφού μετά από μερικά χρόνια δεν θα έχει απομείνει ίχνος από αυτά τα «ανέγγιχτα» και μοναδικά οικοσυστήματα. Στο όνομα ψευδεπίγραφων επενδύσεων προωθείται ο τουρισμός για λίγους, η αποικιοκρατικού τύπου παραχώρηση δημόσιας περιουσίας, η πολεοδόμηση χωρίς όρους, η ιδιωτικοποίηση αιγιαλών και μαρίνων, και η οικολογική και περιβαλλοντική καταστροφή.

ΑΣΠΙΩΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ Συντονιστής ΣΥΡΙΖΑ Νότιας Κέρκυρας

O

05

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ: οικολογικός μετασχηματισμός Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας είναι μια περιοχή με ιδιαίτερη γεωγραφική ποικιλομορφία, σημαντικούς υδάτινους πόρους, πρωτογενή παραγωγή και τουριστικό ενδιαφέρον. Στις τρεις περιφερειακές ενότητες που την αποτελούν, παρατηρείται όμως όξυνση των ανισοτήτων και της εκμετάλλευσης φυσικών και ανθρώπινων πόρων, αποτελέσματα της μνημονιακής πολιτικής

μνη Καϊάφα, Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου μέχρι την παράκτια θαλάσσια ζώνη από Καλόγρια έως Κυλλήνη και τη θαλάσσια περιοχή του κόλπου της Κυπαρισσίας, συνθέτουν ένα σύμπλεγμα από ποικίλα οικοσυστήματα με ιδιαίτερη αισθητική, πολιτισμική και περιβαλλοντική αξία. Οι τρεις ενότητες της περιφέρειας αντιμετωπίζουν πολλά και μεγάλα περιβαλλο-

που ακολουθείται από την περιφερειακή αρχή τα τελευταία χρόνια. Περιδιαβαίνοντας την Αιτωλοακαρνανία, περνάμε από υγροβιότοπους, λίμνες, ποτάμια και βουνά από το Δέλτα του Αχελώου, τη Λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου- Αιτωλικού, τις λίμνες Τριχωνίδα, Λυσιμαχεία, Όζερο, Αμβρακία, Βουλκάρια Σαλτίνι μέχρι τα όρη του Παναιτωλικού, της Βαράσοβας, του Αράκυνθου, μέρη που μπορούν να αναδειχτούν με δράσεις εναλλακτικού τουρισμού. Συνεχίζοντας στην Αχαΐα και προσπερνώντας το τρίτο μεγαλύτερο αστικό κέντρο, από τη Λιμνοθάλασσα της Καλογριάς, το Δάσος της Στροφιλιάς, το έλος της Λάμιας, το όρος Χελμός, τα ύδατα Στυγός, τα φαράγγια του Βουραϊκού, του Σελινούντα, το Αισθητικό Δάσος των Καλαβρύτων μέχρι την Αλυκή Αιγίου, το Παναχαϊκό και τον Ερύμανθο, καταγράφουμε όχι μόνο το φυσικό κάλλος αυτών των περιοχών, αλλά και την συμβολή τους στο οικοσύστημα. Πηγαίνοντας τέλος και νοτιότερα, στην περιοχή της Ηλείας, τα ιστορικά μνημεία και οι παραλίες της, από το οροπέδιο της Φολόης, το Δέλτα του Πηνειού, την Ολυμπία, τις θίνες παραλιακού πάρκου Ζαχάρως, Λί-

ντικά προβλήματα, όντας θύματα του νεοφιλελευθερισμού και της μνημονιακής πολιτικής. Επιχειρηματικά συμφέροντα βλέπουν παραλίες, βουνά, ελεύθερους χώρους σαν φιλέτα για αύξηση των κερδών τους. Φυσικοί πόροι και δημόσια αγαθά θυσιάζονται στο βωμό των κερδών. Αποφάσεις συλλογικοτήτων, κινημάτων, περιβαλλοντικών οργανώσεων πετάγονται στο καλάθι των αχρήστων. Από τα μεγαλύτερα προβλήματα της περιφέρειας είναι η διαχείριση σκουπιδιών. Ανεξέλεγκτοι ΧΑΔΑ, τρεις ΧΥΤΑ και μπαζωμένα ρέματα αποτελούν τον έως τώρα περιφερειακό σχεδιασμό των τριών νομών. Καμία ουσιαστική προσπάθεια ανακύκλωσης δεν έχει γίνει, ενώ ο «σχεδιασμός» της περιφέρειας ολοκληρώνεται με τρία υπερδιαστασιολογημένα εργοστάσια που οδηγούν σε καύση απορριμμάτων. Όσον αφορά στην εκτροπή του Αχελώου, οι τοπικές κοινωνίες και τα κινήματα δεκαετίες αγωνίζονται για να αποτρέψουν το περιβαλλοντικό έγκλημα. Τα δικαστήρια αποφάνθηκαν για τη διακοπή του έργου, η κυβέρνηση επιμένει για ένα έργο που σχεδιάστηκε στο παρελθόν με λογικές προηγούμενων δεκαετιών, οι οποίες πλέ-

ον έχουν ξεπεραστεί από τις εξελίξεις και από τις σημερινές συνθήκες. Η νέα μόδα της ιδιωτικοποίησης του νερού ήρθε και στην περιφέρειά μας με αφορμή το έργο «Ύδρευση Πάτρας, Βιομηχανικής Περιοχής Πάτρας (ΒΙ.ΠΕ.) και Οικισμών Βορειοδυτικής Αχαΐας από τους Ποταμούς Πείρο και Παραπείρο». Δρομολογείται φορέας διαχείρισης με τη συμμετοχή της Τράπεζας Πειραιώς. Ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα που εντοπίζεται στη Δυτική Ελλάδα είναι η μη τήρηση των περιβαλλοντικών κριτηρίων στη δημιουργία πάρκων ΑΠΕ και στην εγκατάσταση ΑΠΕ ανά την περιφέρεια από ιδιώτες. Η εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ σήμερα γίνεται με βάση μόνο την κερδοσκοπία κάποιων επιχειρηματικών συμφερόντων και όχι για να επιτευχθεί οικολογικός μετασχηματισμός σε επίπεδο ενέργειας που ο ΣΥΡΙΖΑ οραματίζεται. Οι πρακτικές της συμβατικής γεωργίας, με την αλόγιστη χρήση λιπασμάτων-φυτοφαρμάκων, στο βωμό της μείωσης του κόστους παραγωγής και της αύξησης της παραγωγής, αλλά και η ανεξέλεγκτη εκπομπή και ρίψη βιομηχανικών λυμάτων, έχουν σαν αποτέλεσμα την συνεχιζόμενη μόλυνση των υπόγειων και υπέργειων υδάτων της Δυτικής Ελλάδας που καταλήγουν στη θάλασσα, μολύνοντας τη κι αυτή. Σημαντικό πρόβλημα εντοπίζεται και με τους ρύπους των μικροσωματιδίων, που συχνά ξεπερνούν τα επιτρεπτά όρια στα μεγάλα αστικά κέντρα της ΔΕ, αλλά και με την άναρχη και παράνομη τοποθέτηση κεραιών κινητής τηλεφωνίας μέσα στις πόλεις. Ωρολογιακές βόμβες στις ταράτσες σπιτιών και άλλων κτιρίων, που συχνά ακόμα και οι ίδιοι οι διαμένοντες αγνοούν την ύπαρξή τους και τις συνέπειες στους ίδιους και τους γύρω τους. Το σημαντικότερο πρόβλημα, ή καλύτερα η πηγή όλων των προβλημάτων, είναι η μέχρι τώρα κεντρική και περιφερειακή πολιτική, που στο όνομα μιας επίπλαστης ανάπτυξης, μιας ψεύτικής πράσινης ανάπτυξης, και άλλων τέτοιων υποσχέσεων και σπασμωδικών κινήσεων στο όνομα του κεφαλαίου και της οικονομίας των αγορών, μετέτρεψαν μια ολόκληρη περιφέρεια σε ένα κακοφτιαγμένο εργοτάξιο, με καμένα δάση, μολυσμένα νερά και θάλασσες, τοξικές γεωργικές εκτάσεις και αστικά κέντρα, αλλά κυρίως ανθρώπους χωρίς ουσιαστική οικολογική συνείδηση. ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ Αγρονόμος-τοπογράφος μηχανικός, μέλος Τμήματος Περιβάλλοντος του ΣΥΡΙΖΑ, υποψήφιος αντιπεριφερειάρχης Αχαΐας με την Αντίσταση Πολιτών Δυτικής Ελλάδας.

Κυλλήνη: ένας πολύ ενδιαφέρων δήμος Ο Δήμος Ανδραβίδας-Κυλλήνης είναι ένας πολύ ενδιαφέρων από κάθε άποψη Δήμος της Ηλείας (με πολλές και δυναμικές τουριστικές και αγροτικές και κτηνοτροφικές μονάδες, το λιμάνι και τα φημισμένα λουτρά της Κυλλήνης, αρχαιολογικούς χώρους, το Εθνικό Πάρκο Κοτυχίου-Στροφυλιάς). Εξίσου δύσκολος στη διοίκησή του, με πληθυσμό άνω των 23.000 κατοίκων σε 19 τοπικές κοινότητες. Τον συγκροτούν 4 ισοδύναμοι σχεδόν καποδιστριακοί Δήμοι (Ανδραβίδας, Βουπρασίας, Λεχαινών και Κάστρου Κυλλήνης) από τους οποίους ο μεγαλύτερος, αυτός της Βουπρασίας προέβαλε τις ισχυρότερες αντιρρήσεις διεκδικώντας μέχρι τέλους την αυτονομία του. Εξαιτίας αυτών των αντιρρήσεων κρίθηκε και η προηγούμενη εκλογή. Πρώτο πρόβλημα λοιπόν ο τοπικισμός και το πώς θα επιτευχθεί μια δίκαιη εξισορρόπηση των φυγόκεντρων δυνάμεων.

Στην περιοχή αυτή άλλωστε βρίσκεται και η περίφημη Νέα Μανωλάδα με τα παραγωγικά και προσοδοφόρα φραουλοχώραφα και τους εκεί εργαζόμενους χιλιάδες μετανάστες. Οι συνθήκες διαμονής κυρίως αυτών των ανθρώπων, αποτελούν ένα από τα μεγάλα προβλήματα που θα κληθεί (με την εκ των ουκ άνευ συνδρομή της Πολιτείας) να αντιμετωπίσει η επόμενη διοίκηση του Δήμου, αφού η σημερινή παρέμεινε παθητικός θεατής. Στα κοινά βασικά προβλήματα ας προσθέσουμε τη διαχείριση των αστικών και αγροτικών αποβλήτων, στερεών και υγρών, την προβληματική αγροτική οδοποιϊα, το υποβαθμισμένο οδικό δίκτυο και την πλήρη κατάργηση του σιδηροδρομικού δικτύου, τη ρύπανση των ακτών από αγροτικά και αστικά απόβλητα και τα αυθαίρετα κτίσματα, την προσδοκούμενη υδροδότηση όλων των οικισμών από το Φράγμα του Πηνειού. ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΡΑΓΚΑΡΗΣ

Ενωση Πολιτών για την Οικολογία και το Περιβάλλον



06

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

ΘΕΣΣΑΛΙΑ: μετάβαση σε νέο παράδειγμα παραγωγής Όποιος ζει ή ταξιδεύει στο Θεσσαλικό κάμπο –και σε όλη σχεδόν την Ελλάδα– θα παρατηρήσει –και θα αναρωτηθεί (;)– την οσμή του καμένου, το μαύρο καπνό και, τη νύχτα, τις γραμμές φωτιάς στα χωράφια. Λίγοι γνωρίζουν τη ζημιά που προκαλείται και το αν αυτή η δραστηριότητα είναι παράνομή (και για ποιους λόγους). Πολλοί θα πουν: «μα έτσι κάναμε πάντα», αλλά αυτό το πάντα είναι πολύ πρόσφατο. Όσοι είναι εξοικειωμένοι με τα ζητήματα των ΑΠΕ και της βιοκαλλιέργειας γνωρίζουν ότι η υπολειμματική βιομάζα (αγροτική, δασική, αστική και βιομηχανική) αποτελεί σημαντικό ενεργειακό και βιολογικό πόρο τον οποίο οφείλουμε να διαχειριστούμε. Πρέπει όμως να πάμε παραπέρα; Για να έχει ρεαλιστική προοπτική η πρόταση αξιοποίησης της βιομάζας πρέπει να απαντήσουμε στα εξής ερωτήματα. Πώς εντάσσεται αυτό στο σύστημα παραγωγικών δραστηριοτήτων του ύπαιθρου χώρου; Με ποιες δομές και ποια κοινωνικά υποκείμενα; Και –το σημαντικότερο– πώς από τη σημερινή κατάσταση θα φτάσουμε στο οραματικό μέλλον; Στο πρώτο ερώτημα, η απάντηση ξεκινά από την ανάλυση των ενεργειακών αναγκών στην κατοικία και τη μεταποιητική δραστηριότητα. Εκεί οι θερμικές ανάγκες αποτελούν το σημαντικότερο ποσοστό και είναι ορθολογικό –οικονομικά ή ενεργειακά– να μετατρέπουμε τη θερμική ενέργεια σε ηλεκτρική για ψύξη ή θέρμανση. Ένα σημαντικό μέρος μπορεί και πρέπει να καλυφθεί από γεωθερμία και ηλιακή ενέργεια, ενώ τα χαρακτηριστικά ορισμένων ενεργειακών αναγκών δίνουν το προβάδισμα στη χρήση βιομάζας. Η συνεχής τεχνολογική εξέλιξη δίνει συνεχώς νέες δυνατότητες στην αξιοποίηση της υπολειμματικής βιομάζας, αλλά εδώ εστιάζω στην πιο απλή, την συλλογή και πρώτη μεταποίηση σε στερεά μορφή (pellets ή briquettes) ή σε βιοαέριο (για τα αστικά και κτηνοτροφικά λύματα με παράλληλη παραγωγή κομπόστ και θερμότητας). Με την αξιοποίηση αυτών των ροών ΑΠΕ παράγονται τρία οι-

κονομικά αποτελέσματα. Εξοικονόμηση στην εισαγωγή ενέργειας στην τοπική οικονομία, μείωση του ενεργειακού κόστους και αύξηση της τοπικά προστιθέμενης αξίας και των θέσεων εργασίας. Για την αξιοποίηση τη ς υπολειμματικής βιομάζας στη γεωργία απαιτείται η λειτουργία μικρών επιχειρήσεων (συνεταιρισμών εργαζομένων) που θα συλλέγουν τη βιομάζα από τους αγρούς («καθαρίζοντάς» τους δίχως επιβάρυνση για τους αγρότες), θα τη μεταποιούν σε στερεά μορφή και θα την παρέχουν μαζί με τον κατάλληλο εξοπλισμό σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, βάση συμβολαίων. Η χρηματοδότηση μπορεί να γίνει από τράπεζες – ιδιαίτερα τις τράπεζες ειδικού σκοπού που προβλέπουμε στο πρόγραμμά μας – με τη μορφή leasing, τόσο για τα μεταφορικά μέσα και τη μονάδα μεταποίησης όσο και για τον εξοπλισμό που θα διατίθεται στους πελάτες. Υπολογίζεται ότι οι τελικοί χρήστες θα εξοικονομούν 30%-40% σε ενεργειακό κόστους – μπορεί και περισσότερο, ανάλογα με τις τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου). Αντίστοιχα, η βιομάζα από κτηνοτροφική δραστηριότητα αποτελεί αντικείμενο αξιοποίησης για παραγωγή κομπόστ, βιοαερίου και θερμότητας. Τα δύο τελευταία μπορούν να αξιοποιηθούν σε μονάδες μεταποίησης και θερμοκήπια που βρίσκονται ή θα χωροθετηθούν κοντά τους, δημιουργώντας ένα βιοτεχνικά οικοσυστήματα, όπου οι εκροές της μιας μονάδας θα αποτελούν εισροές της άλλης. Αυτές οι μονάδες απαιτούν μεγαλύτερη επένδυση και μπορούν να είναι συνεταιρισμοί παραγωγών (δηλαδή των κτηνοτροφικών μονάδων) ή μικτοί συνεταιρισμοί (όπου θα συμμετέχουν και οι εργαζόμενοι). Και στις δύο περιπτώσεις που περιγράφηκαν παραπάνω πέρα της τραπεζικής χρηματοδότησης μπορεί να αξιοποιηθεί το νέο ΕΣΠΑ (στους αντίστοιχους άξονες για το περιβάλλον και τις ΑΠΕ σε συνδυασμό με εργαλεία του ΕΚΤ). Στην παραπάνω περιγραφή περιγράφονται σαφώς και

οι μορφές και τα κοινωνικά υποκείμενα που θα συμμετέχουν σε αυτές (εργαζόμενοι, αγρότες, κτηνοτρόφοι). Το κοινωνικο-τεχνικό σύστημα επεκτείνεται και στους παραγωγούς και εγκαταστάτες εξοπλισμού, τους μελετητές κλπ. Το ζητούμενο είναι πώς φτάνουμε από την παρούσα κατάσταση σε αυτή που περιγράφηκε. Αυτό δεν αφορά στις απαραίτητες επενδύσεις όσο στην ενεργοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού σε αυτή την κατεύθυνση. Προφανώς απαιτείται ενημέρωση και εκπαίδευση. Το πιο ισχυρό παιδαγωγικό εργαλείο όμως είναι το παράδειγμα. Πέρα από την ένταξη συγκεκριμένων δράσεων στα προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ, μια λύση είναι να αξιοποιηθούν και νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και μηχανισμοί. Ένα από αυτά είναι η αξιοποίηση της «χρηματοδότησης από το πλήθος» (crowdfunding), όπου πολλοί συνεισφέρουν ένα μικρό ποσό για το σκοπό ενός σχεδίου. Άλλη λύση είναι να αξιοποιηθεί ένα Περιφερειακό Αναπτυξιακό Ταμείο ή Πιστωτικοί Συνεταιρισμοί που θα συμμετέχουν στο αρχικό κεφάλαιο με ένα σαφές πρόγραμμα αποχώρησης με τη μεταβίβαση της συμμετοχής στους συνεταιριζόμενους (εργαζόμενους, παραγωγούς κ.λπ.). Έτσι το κεφάλαιο του Ταμείου θα ανακυκλώνεται, αποσβαίνοντας το κόστος τυχόν αποτυχιών, και επανεπενδύεται σε νέα εγχειρήματα, πιο απαιτητικά και πιο πολύπλοκα. Ο σκοπός αυτής της παρέμβασης δεν είναι μόνο να μειώσει το κόστος επένδυσης ή το φραγμό που αυτό αποτελεί, αλλά και συμβάλλει και στην ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου (νοοτροπία, εμπιστοσύνη, τεχνογνωσία συνεργασίας, κοινωνική και θεσμική πύκνωση κ.λπ.) που αποτελεί το θεμέλιο της μετάβασης σε μια οικονομία των παραγωγών, με «μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα» και αυξημένη τοπικά προστιθέμενη αξία μέσα από την πολυδραστηριότητα στον ύπαιθρο χώρο.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΑΜΠΟΥΛΗΣ Υποψήφιος Αντιπερειφερειάρχης με το «Δρόμο Ανατροπής» για τη Θεσσαλία της ευημερίας, της αλληλεγγύης, της οικολογίας

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

«Η Στερεά Ελλάδα είναι μια περιφέρεια με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μεγάλες ανισότητες, δυσκολίες και δυνατότητες. Βρίσκεται στο κέντρο της χώρας. Διασχίζεται από τα μεγάλα μεταφορικά, ενεργειακά και υδρευτικά δίκτυα, έχει αναλάβει τον κύριο ρόλο υποστήριξης της μητρόπολης, φιλοξενεί την εντονότερη μεταλλευτική και βιομηχανική δραστηριότητα, έχει σημαντική αγροτική παραγωγή και τουριστικούς πόρους. Η ειδική αυτή θέση της Στερεάς, αντί να εξασφαλίζει πλεονεκτήματα για τους πολίτες της, έχει ως κύριο αποτέλεσμα ιδιαίτερα στις συνθήκες της κρίσης, την όξυνση της εκμετάλλευσης και της υποβάθμισης φυσικών και ανθρώπινων πόρων». Έτσι ξεκινάει το ερωτηματολόγιο που απευθύνουν συλλογικότητες πολιτών προς τους υποψήφιους περιφερειάρχες συνοψίζοντας σε λίγες γραμμές το πρόβλημα. Από τα απάτητα Άγραφα και τα Βαρδούσια, μέχρι τη νησιωτική Εύβοια και τη Σκύρο, η Στερεά Ελλάδα μοιράζεται μια κοινή τύχη. Την υπαγορεύει το μοντέλο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας των αγορών, που συγκεντρώνει τον πληθυσμό σε μητροπόλεις και απομυζά την ύπαιθρο: 1. Χ ωρίς σχεδιασμό και χωρίς έλεγχο, μια τεράστια περιοχή από τη Θήβα μέχρι τη Χαλκίδα και το Σχηματάρι, μετατράπηκε από τη δεκαετία του ‘60 σε άτυπη βιομηχανική ζώνη. Σήμερα, που η βιομηχανία συρρικνώνεται, οι μεγαλοβιομήχανοι διεκδικούν ακόμη πιο πιεστικά το δικαίωμά τους να δηλητηριάζουν νερά, εδάφη και αέρα. Όπως και να αυθαιρετούν, να εκμεταλλεύονται εργαζόμενους, να αποσπούν παροχές. Φθηνό ρεύμα, υποδομές με δημόσια χρηματοδότηση, επιδοτήσεις, κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων, περιβαλλοντική ασυδοσία, είναι τα «λάφυρα» που αποσπώνται με τη στενή συνεργασία Κράτους και Αυτοδιοίκησης. Οι περιοχές αυτές, είναι ακόμη πιο ανίσχυρες μπροστά στην κρίση και ακόμη πιο παραδομένες στους εκβιασμούς των μεγάλων επιχειρήσεων. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι υποβαθμισμένες, η υγεία κατοίκων και εργαζομένων είναι επισφαλής. Βιομηχανικά κουφάρια και αποθήκες είναι σπαρμένα παντού. Η όποια εναλλακτική δραστηριότητα έχει υπονομευτεί. Ένα κατεπείγον πρόγραμμα ελέγχου της ρύπανσης, οργάνωσης των βιομηχανικών περιοχών, εξυγίανσης και αναπροσανατολισμού της παραγωγικής διαδικασίας, αποτελεί βασική προϋπόθεση ανάκαμψης.

2. Σ τις κλειστές θάλασσες και τις ακτές του Κορινθιακού, του Ευβοϊκού και του Μαλιακού συνυπάρχουν παραθεριστικές κατοικίες, οικισμοί, λιμάνια, βαριές βιομηχανίες και ιχθυοκαλλιέργεια. Πρόσφατα, το χωροταξικό που συντάχθηκε κατά παραγγελία των μεγάλων επιχειρήσεων, επέλεξε τον εύκολα προσβάσιμο αλλά πολύ επιβαρυμένο Ευβοϊκό, ως προτεραιότητα

07

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ: σύντομο αφήγημα για την κρίση και τις προοπτικές αξιοβίωτης ανάκαμψης Όλοι οι γνωστοί «τσιφλικάδες» της χώρας δίνουν το παρών. Κινήματα πολιτών που επιχειρούν να σταματήσουν την εκμετάλλευση βρίσκουν δύσκολα υποστηρικτές. Απέναντι στην οικονομία της αγοράς, το στοίχημα σήμερα είναι να σχεδιάσουμε με κριτήριο την οικονομία των αναγκών. για την εγκατάσταση μονάδων με τεράστια δυναμικότητα παραγωγής ιχθύων. Ελάχιστη προϋπόθεση συμβίωσης είναι ένα καθεστώς προστασίας των κόλπων που θα θέτει όρους και κανόνες για το σύνολο των δραστηριοτήτων.

3. Ο ι πεδιάδες που καλλιεργούνται εντατικά για να τροφοδοτήσουν την Αττική, στερούνται υποδομών και κυρίως αρδευτικών δικτύων που θα βοηθούσαν σε τεράστια εξοικονόμηση νερού και ενέργειας. Την ίδια στιγμή που το νερό για την ύδρευση της Αττικής μεταφέρεται από μεγάλες αποστάσεις, από τον Εύηνο και τον Μόρνο μέχρι την Υλίκη. Φράγματα, λίμνες και αγωγοί μεταφοράς, ακόμη και γεωτρήσεις στους κάμπους, ανήκουν στην ΕΥΔΑΠ και περιβάλλονται από μεγάλες ζώνες προστασίας απαγορευμένες για τοπικές δραστηριότητες. Μέτρα εξορθολογισμού και εξοικονόμησης έπρεπε να έχουν ξεκινήσει εδώ και χρόνια. Η επαπειλούμενη ιδιωτικοποίηση του νερού πρέπει να αντιμετωπιστεί δυναμικά.

4. Τ ο μεταφορικό δίκτυο διχοτομεί περιοχές αφού σχεδιάζεται ώστε να συνδέει μεγάλα λιμάνια και βιομηχανίες με διευρωπαϊκά δίκτυα. Η παραχώρηση των εθνικών οδών στους μεγαλοεργολάβους και τα ληστρικά διόδια έχουν αποκλείσει την πρόσβαση και έχουν καταδικάσει τους κατοίκους των γειτονικών περιοχών. Τα προγραμματισμένα «μεγάλα έργα» πρέπει να ανασχεδιαστούν με προτεραιότητα νέες σιδηροδρομικές γραμμές καθώς και τη σύνδεση περιοχών που σκόπιμα παραμένουν δυσπρόσιτες όπως οι ακτές του Κορινθιακού, η ορεινή Φωκίδα, η Εύβοια.

5. Οι κεντρικοί αγωγοί φυσικού αερίου αλλά και το εθνικό δίκτυο μεταφοράς ρεύμα-

τος διατρέχουν τη Στερεά. Όταν εδώ και μια δεκαετία, στήθηκε το μεγάλο φαγοπότι γύρω από το αγαθό της ενέργειας, οι κοντινότερες στην Αττική περιοχές ήταν οι πρώτες που στοχοποιήθηκαν. Το φυσικό αέριο, αντί να δοθεί σε οικισμούς, αγρότες και εργοστάσια για καύσιμο, διοχετεύθηκε με δημόσια έργα στους ομίλους για να παράγουν πανάκριβο ρεύμα: 5 μεγάλες μονάδες λειτουργούν στη Βοιωτία, μια στο Αλιβέρι, αρκετές μένουν σε εκκρεμότητα. Κιθαιρώνας, Ελικώνας, Ν. Εύβοια, έγιναν τα πρώτα εργοτάξια Βιομηχανικών ΑΠΕ για να ακολουθήσει η Φωκίδα και η υπόλοιπη Στερεά. Ακόμη και τόποι παρθένοι με σπουδαία οικολογική και τουριστική αξία όπως η Σκύρος ή η Ευρυτανία, απειλούνται με μη αντιστρέψιμες καταστροφές. Εκατοντάδες γιγάντιες ανεμογεννήτριες, (με δρόμους, πυλώνες, υποσταθμούς, βάσεις, γραμμές μεταφοράς) και δεκάδες υδροηλεκτρικά προτείνονται στα βουνά και τα ποτάμια που αποτελούν βασική πηγή ύδρευσης για Στερεά και Αττική. Φωτοβολταϊκά και μονάδες με βιομάζα και απόβλητα, αδειοδοτούνται σωρηδόν με μόνο στόχο το γρήγορο και εύκολο κέρδος. Στην περίπτωση των μικρομεσαίων αποδεικνύεται μια ακόμη φούσκα αφού όπως πάντα, οι μεγάλοι παίκτες είναι οι μόνοι κερδισμένοι. Φρένο στην καταστροφή και σχεδιασμός με κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια είναι τα βασικά σημεία διεκδίκησης των τοπικών κοινωνιών.

6. Εδώ και δεκαετίες, ορεινοί όγκοι κατεδαφίζονται για μεταλλεύματα με την ένταση της εκμετάλλευσης να ανεβαίνει τελευταία. Το μετάλλευμα παρέχεται δωρεάν, το ρεύμα σε ειδικές τιμές, η θάλασσα παραχωρείται για χαβούζα, οι ακτές για

απόθεση αποβλήτων και φορτοεκφόρτωση μεταλλευμάτων. Αποκατάσταση των εξαντλημένων ορυχείων και τόνωση των άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων είναι προτεραιότητες για τις μεταλλευτικές περιοχές. Οι ίδιοι που πλουτίζουν από τη μεταλλουργία, οι ίδιοι που ελέγχουν τους δρόμους, την ενέργεια, τις τράπεζες, το μεγαλύτερο μέρος των ΜΜΕ και του συστήματος, δρουν προνομιακά στη Στερεά, χειραγωγώντας εδώ και δεκαετίες τις τοπικές κοινωνίες και υπαγορεύοντας μια υποβάθμιση χωρίς τέλος. Όλοι οι γνωστοί «τσιφλικάδες» της χώρας δίνουν το παρών. Κινήματα πολιτών που επιχειρούν να σταματήσουν την εκμετάλλευση βρίσκουν δύσκολα υποστηρικτές. Απέναντι στην οικονομία της αγοράς, που εκμεταλλεύεται την κρίση για μεγαλώσει τα κέρδη, το στοίχημα σήμερα είναι να σχεδιάσουμε με κριτήριο την οικονομία των αναγκών. Να αξιοποιήσουμε ως πλεονέκτημα για τους πολίτες την εγγύτητα με την Αττική, τα μεγάλα δίκτυα, τον φυσικό πλούτο και τα ιστορικά μνημεία. Να στηριχθούμε σε αειφόρες δραστηριότητες όχι μόνο στη βιομηχανία και στην αγροτική παραγωγή αλλά και τον τουρισμό και τον πολιτισμό. Να επενδύσουμε στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος, την υγεία και την παιδεία, στην επικοινωνία και στην έρευνα. Να χαράξουμε ένα δρόμο που στηρίζει την εργασία. Που πριμοδοτεί συνεργατικές δράσεις παντού. Που θα κατευθύνει προς την πραγματική δημοκρατία, με αυτοδιοίκηση, διαφάνεια και κοινωνικό έλεγχο. Δεν είναι ούτε δύσκολο, ούτε ανέφικτο. Είναι ανάγκη. ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΑΝΟΥΔΗ αυτοδιοικητικό κίνημα περιφέρειας Στερεάς, συντ. γραμματεία τμήματος Περιβάλλοντος



O

08

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: πέντε περιβαλλοντικά αγκάθια Στην εποχή της οικονομικής κρίσης, των μνημονίων και της «ανάπτυξης» με κάθε κόστος, η προστασία του περιβάλλοντος και τα δικαιώματα των τοπικών κοινωνιών, περνάνε σε δεύτερη μοίρα. Είναι σαφής η πολιτική βούληση προς την κατεύθυνση ξεπουλήματος δημόσιου χώρου και πλούτου σε ιδιωτικά συμφέροντα καθώς και η αντιμετώπιση της προστασίας του περιβάλλοντος ως πολυτέλεια, που σε καιρούς κρίσης, δεν μπορούμε να διεκδικούμε. Τα παρακάτω παραδείγματα από την Περιφέρεια της Κ. Μακεδονίας, έχουν κοινά χαρακτηριστικά που σκιαγραφούν την πρακτική θυσίας του περιβάλλοντος, της ποιότητας ζωής αλλά και των δημοκρατικών αρχών στο βωμό του ιδιωτικού κέρδους. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν, τα έργα είναι φαραωνικών διαστάσεων, τα οικονομικά οφέλη για την τοπική και εθνική οικονομία είναι μηδενικά ή ελάχιστα, η δημόσια διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες ανύπαρκτη ή προσχηματική, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις σημαντικότατες και μη αναστρέψιμες και οι αντιδράσεις των πολιτών –όταν δεν απαξιώνονται από το Κράτος– αντιμετωπίζονται με άγρια καταστολή.

Χαλκιδική Στη Χαλκιδική, σε δημόσια γη έκτασης 317.000 στρεμ. που παραχωρήθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο, σχεδιάζεται και έχει ήδη αρχίσει να υλοποιείται ένα, φαραωνικού μεγέθους, εξορυκτικό σχέδιο από την «Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.» και την καναδική Eldorado Gold Corp. Σε αυτό περιλαμβάνεται αποψίλωση δασικής βλάστησης έκτασης μεγαλύτερης των 2.500 στρεμμάτων, κρατήρας επιφανειακής εξόρυξης με αρχικά εκτιμώμενη διάμετρο 705 m και βάθος 220 m, επιφανειακή εξόρυξη μεταλλεύματος 24.000 τόνων ημερησίως, με εκσκαφή και ανατίναξη (6 τόνοι εκρηκτικών τη μέρα) και εργοστάσιο μεταλλουργίας. Οι επιπτώσεις μια τέτοιας κλίμακας εξορυκτικής δραστηριότητας, θα είναι καταστροφικές και μη αναστρέψιμες σύμφωνα με Πανεπιστημιακά Ιδρύματα της χώρας και επιστημονικές μελέτες. Σύμφωνα με τα πορίσματα αυτά, κινδυνεύει τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα των υδάτινων πόρων της περιοχής. Θα παράγονται πάνω από 4000 τόνοι την ώρα μεταλλευτικής σκόνης, βεβαρημένης με βαρέα μέταλλα, η οποία θα μεταφέρεται με μεγάλες αποστάσεις. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, θα μολύνει και το έδαφος, καθιστώντας επικίνδυνες τις καλλιέργειες. Τα παραγόμενα μεταλλευτικά απόβλητα θα ξεπερνούν τα 182 εκατ. κυβικά. και θα αποθέτονται σε παρακείμενα ρέματα. Τέλος, η μεταλλευτική δραστηριότητα ενέχει κινδύνους τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τους κατοίκους και επισκέπτες της ευρύτερης περιοχής. Ταυτόχρονα απειλείται και η τοπική οικονομία που βασίζεται στον τουρισμό, τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, τη μελισσοκομία, τη δασοκομία κ.ά.

Σέρρες Το 2010, έκταση 9854 στρεμμάτων στην τοποθεσία Μαύρα Λιθάρια, στο όρος Άγκιστρο Σιντικής, δεσμεύτηκε για διεξαγωγή ερευνών για χρυσό. Οι έρευνες αυτές, γίνονται από ιδιωτικές εταιρείες σε περιοχές όπου είναι γνωστή η ύπαρξη κοιτασμάτων πολύτιμων μετάλλων και η διερεύνηση αφορά την ποσότητα, την οριοθέτηση και τη δυνατότητα

αξιοποίησης των κοιτασμάτων. Η περίπτωση των Σερρών αποτελεί μέρος των σχεδίων δημιουργίας ενός τεράστιου μεταλλείου στη Β. Ελλάδα με άξονα Κιλκίς – Χαλκιδική – Σέρρες – Καβάλα – Κομοτηνή – Αλεξανδρούπολη. Από τις Σέρρες επίσης σχεδιάζεται να διέλθει ο αγωγός ΤΑΡ και να εγκατασταθεί Σταθμός Συμπίεσης σε πυκνοκατοικημένη αγροτική περιοχή.

Κιλκίς Η σχεδιαζόμενη εξόρυξη και μεταλλουργία στα βουνά του Κιλκίς, Πάικο και Κρούσια, πα επιφέρουν καταστροφικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις. Η εξόρυξη και μεταλλουργία κυρίως χρυσού –αλλά και χαλκού, μολύβδου, αργύρου, ακόμη και ουρανίου– δημιουργεί τεράστια προβλήματα στο έδαφος, τα υπόγεια νερά και την ατμόσφαιρα της περιοχής. Τα οφέλη για την τοπική κοινωνία και το δημόσιο είναι μηδαμινά, ενώ η απαξίωση άλλων δραστηριοτήτων είναι αναπόφευκτη.

Σ.Μ.Α Ευκαρπίας, Θεσσαλονίκη Ο Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων της Ευκαρπίας, σχεδιάζεται να δημιουργηθεί σε –αποχαρακτηρισμένη από αναδασωτέα– έκταση 100 στρεμμάτων και θα δέχεται όλα τα απορρίμματα των Δήμων Δυτικής Θεσσαλονίκης και το 60% του Δήμου Θεσσαλονίκης. Η περιοχή είναι ήδη περιβαλλοντικά επιβαρυμένη (ΤΙΤΑΝ, Μακεδονική Ασβεστοποιία, χωματερή Δερβενίου, Μονάδες επεξεργασίας επικίνδυνων αποβλήτων, κ.ά.) και η κατασκευή του ΣΜΑ στο τελευταίο ελεύθερο «οικόπεδο» της περιοχής, ισοπεδώνει μια ολόκληρη πλαγιά 100 στρεμμάτων και δίνει τη χαριστική βολή. Τα απορρίμματα θα φεύγουν από το ΣΜΑ σύμμεικτα (ανακατεμένα) καταλήγοντας μόνο για ταφή ή καύση, καθώς

θα είναι αδύνατος ο διαχωρισμός (ανακύκλωση, κομποστοποίηση) και η εκμετάλλευσή τους, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τους στόχους ελαχιστοποίησης στην πηγή των ποσοτήτων των απορριμμάτων. Ο σχεδιασμός του ΣΜΑ υπερβαίνει κατά πολύ τις ανάγκες, με αποτέλεσμα το έργο να είναι υπερκοστολογημένο. Κάτοικοι και οργανώσεις καταγγέλλουν ότι το υπερβολικά μεγάλο μέγεθος του έργου εξυπηρετεί μόνο τα συμφέροντα των εργολάβων και εταιρειών, ενώ υποδαυλίζει τις προσπάθειες εξορθολογισμού στη διαχείριση των απορριμμάτων και κατασπαταλά δημόσιο χρήμα.

Νάουσα και Έδεσσα (Βέρμιο) Τις πρώτες μέρες του 2014 το ΥΠΕΚΑ, αποφάσισε να προχωρήσει η δημιουργία Αιολικού Πάρκου Σταθμού Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας στο Βέρμιο το οποίο θα καταλαμβάνει περίπου 17.5 χιλιάδες στρέμματα, όπου θα τοποθετηθούν 175 ανεμογεννήτριες. Είκοσι τέσσερις από τις ανεμογεννήτριες θα τοποθετηθούν εντός προστατευόμενης περιοχής NATURA 2000. Για την κατασκευή του αιολικού σταθμού προαπαιτείται η κατασκευή εκτεταμένου οδικού δικτύου μέσα στον ορεινό όγκο και διατάραξη του οικοσυστήματος, ενώ κατά τη λειτουργία του αναμένεται οπτική και ακουστική όχληση. Τα παραπάνω είναι ένα μικρό μόνο υποσύνολο των περιβαλλοντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Περιφέρεια της Κ. Μακεδονίας. Πληθώρα σοβαρών θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα και με σωστό σχεδιασμό –όπως ΧΥΤΑ, ΒΙ.ΠΕ Σίνδου, προστασία και στεγανοποίηση της Κερκίνης κ.ά.– αποτελούν πρόκληση τόσο για τους αιρετούς τοπικούς άρχοντες όσο και για τις τοπικές κοινωνίες και τους ενεργούς πολίτες. ΛΟλα ΧρυσοΥλη, ΜαΙρη ΧριστιανοΥ

O

09

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

Δ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: περιβαλλοντική χάρτα στη χώρα του λιγνίτη

ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: περιβάλλον, το συγκριτικό πλεονέκτημα των νησιών μας

Η περιφέρεια Δυτ. Μακεδονίας διακρίνεται σε δύο περιβαντολλογικές και παραγωγικές ενότητες: τον ενεργειακό άξονα και το ρου του Αλιάκμωνα. Στον ενεργειακό άξονα είναι συγκεντρωμένη η εξόρυξη και παραγωγή λιγνίτη ολόκληρης της χώρας (σχεδόν), οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας επίσης καθώς και η επιτομή του εκρηκτικού περιβαντολλογικού προβλήματος που προκύπτει από αυτές τις παραγωγικές δραστηριότητες. Εδώ και 50 χρόνια η εξόρυξη λιγνίτη απαιτεί να τροφοδοτείται από το δημόσιο χώρο (γη, λίμνες, ποτάμια, έλη, δάση, λιβάδια), τις αναγκαστικές απαλλοτριώσεις γεωργικών ιδιοκτησιών των κατοίκων, τις υποχρεωτικές μετεγκαταστάσεις οικισμών και τις γενναίες κρατικές επενδύσεις για εγκαταστάσεις των βιομηχανικών υπερκατασκευών, παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Σε αυτήν την εξέλιξη αυτό που πρωτίστως εντοπίστηκε ως περιβαντολλογικό πρόβλημα της περιοχής, είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση από την καύση του λιγνίτη. Γεγονός αναμφισβήτητα σημαντικό αλλά είναι το ένα μέρος του προβλήματος. Εμείς, θα θέλαμε να προσεγγίσουμε και να επικεντρωθούμε στις σοβαρές επιπτώσεις αυτής της γιγάντιας εξορυκτικης διαδικασίας, επί του φλοιού της γης και του υδροφόρου ορίζοντα. Γιατί η ατμοσφαιρική ρύπανση σταματά στη μεταλιγνιτική εποχή. Ο κατεστραμένος γήινος φλοιός του τόπου θα παραμείνει. Η πλήρης καταστροφή του αρχικού φυσικού ανάγλυφου, διαμορφώνει σταδιακά ένα νέο, καθόλου αποδεκτό.

1. Από τη φύση της η εξορυκτικη δραστηριότητα στο λεκανοπέδιο, εξωθεί τους εντός της οικισμούς σε μετεγκατάσταση. Μια διαδικασία απάνθρωπη και αχρείαστη. Και εάν τούτο είναι αναπόφευκτο, θα πρέπει να υπάρχει ήδη ένα κοινά αποδεκτό στρατηγικό σχέδιο, για το σύνολο των εν λόγω οικισμών, στενά συναρθρωμένο, με τις σχεδιαζόμενες, ταυτόχρονες, αποκαταστάσεις εδαφών, χρήσεων γης, που βεβαίως δεν υπάρχει.

2. Η αποφλοιωση της γης και η δημιουργία μιας μελλοντικής, διαφορετικής, απολύτως νέας, θίγει τη νομή, κατοχή και χρήση της. Άρα πρέπει να επισημανθούν τα εξής: Η γη των ορυχείων είναι μόνο προς αποκατάσταση, για όσο διαρκεί η εξορυξη. Επομένως οποιαδήποτε παρέμβαση «παρά φύσει», όπως θάψιμο σκουπιδιών, αμιάντου και ό,τι άλλου, είναι αιτία πολέμου για εμάς. Η χρήση της απεκατεστημένης (ή μη) γης, είναι αυστηρά ορισμένη για δάση, νερά, γεωργικούς κλήρους και μετεγκατασθέντες οικισμούς. Θεωρούμε πως αυτή η γη, που απαλλοτριώθηκε υποχρεωτικά, θα είναι δημόσια, μετά το πέρας της εξορυξης.

3. Ακριβώς, λόγω της εξορυκτικης δραστηριότητας, η αποφλοίωση επιφανείας γης 500.000 στρεμ. (τουλάχιστον) μέχρι και 300 μ. βάθος, η παρέμβαση-βλάβη στον υδροφόρο ορίζοντα και το υδάτινο δυναμικό, πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Ίσως είναι ανεπίστρεπτη. Χρειαζόμαστε μια κεντρική υδρογεολογικη μελέτη οδηγό και μελέτη διαχείρισης. Έτσι ώστε σε βάθος χρόνου όλες οι δράσεις να συγκλίνουν στο ήδη επεξεργασμένο και αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα και τοπική κοινωνία, στρατηγικό σχέδιο. Η αποκατάσταση εδαφών αυτής της τεράστιας κλίμακας που στην ουσία είναι μια διαδικασία επαναδημιουργίας γήινου φλοιού, είναι μια επιστημονική και παραγωγική πρόκληση και μόνον η Ριζοσπαστική Αριστερά μπορεί να την αναλάβει.

Στην περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, που έχει την έδρα της στη Λέσβο, περιλαμβάνονται επίσης τα μεσαίου μεγέθους νησιά Χίος, Λήμνος, Σάμος και Ικαρία και τα πολύ μικρότερα Άγιος Ευστράτιος, Ψαρά, Οινούσες, Φούρνοι και Θύμαινα. Η νησιωτικότητα, η μικρή κλίμακα των τοπίων και των πόρων και η βαθιά ιστορικότητα των πολιτισμικών τοπίων συνθέτουν την ιδιαιτερότητα του περιβάλλοντος που το καθιστά εξαιρετικά ελκυστικό και ταυτόχρονα ευαίσθητο και ευπαθές σε μεγάλης κλίμακας παρεμβάσεις. Σε μια εποχή που το υπερσυγκεντρωμένο κεφάλαιο αναζητά όσο το δυνατόν μεγαλύτερης κλίμακας επενδύσεις για τη μεγιστοποίηση των κερδών του, το στοίχημα για εμάς είναι η αποτροπή της ισοπέδωσης του περιβάλλοντας και η διατήρηση της σπάνιας και πολύτιμης βιοποικιλότητας των νησιών μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εν εξελίξει προσπάθεια της εταιρίας “Ρόκας ανανεώσιμες”, θυγατρικής της πολυεθνικής Iberdrola, να εγκαταστήσει στα τρία μεγάλα νησιά Χίο, Λήμνο, Λέσβο, 28 Αιολικά Πάρκα που συνολικά θα περιλαμβάνουν 353 ανεμογεννήτριες (ύψους 107μ.) και θα παράγουν ισχύ 706 MW. Θα παράγουν δηλαδή περίπου τετραπλάσια ενέργεια από την απαιτούμενη για τις ανάγκες των νησιών και ο στόχος είναι η πώληση του ηλεκτρικού ρεύματος από τον επενδυτή στην ηπειρωτική χώρα μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου διασύνδεσης, που προβλέπεται ως απαραίτητο συνοδευτικό έργο. Το υψηλό αιολικό δυναμικό του Αιγαίου έχει μετατρέψει το Αρχιπέλαγος σε περιοχή ελκυστικότατη για τις μεγάλες εταιρείες κατασκευής ανεμογεννητριών που εξυπηρετούνται θαυμάσια από την έλλειψη οποιουδήποτε σχεδιασμού της ανάπτυξης που θα σέβεται τους τόπους και θα έχει στο επίκεντρο τους κατοίκους τους και όχι τα κέρδη των επενδυτών. Στα τρία νησιά αναπτύχθηκαν κινήματα με σημαντική δράση ενάντια στην εγκατάσταση των βιομηχανικών ΑΠΕ. Κινήματα που στα δωράκια του επενδυτή αντιπαραθέτουν τον σχεδιασμό της ενεργειακής επάρκειας στα νησιά με την αξιοποίηση όλων των ΑΠΕ όπως γεωθερμία (που υπάρχει άφθονη κυρίως στη Λέσβο), αντλιοταμίευση, έξυπνα δίκτυα και τις αποκεντρωμένες μικρής κλίμακας ΑΠΕ που βασίζονται στη μαζική αποθήκευση. Κυρίως όμως αντιπαραθέτουν τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό της ανάπτυξης, που στοχεύει στη διατήρηση των πόρων και την αειφορική αξιοποίηση του φυσικού- ιστορικού- πολιτισμικού τοπίου των νησιών του Αιγαίου. Χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ συζητιόταν η περιβαλλοντική αδειοδότηση των Αιολικών πάρκων, η Λέσβος εντάχθηκε στο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO για το απολιθωμένο δάσος της, στο άμεσο περιβάλλον του οποίου σχεδιάζεται η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών. Πέρα όμως από την αποτροπή των φαραωνικών εγκαταστάσεων που αλλοιώνουν το τοπίο, ιδιαίτερες και συντονισμένες προσπάθειες απαιτούνται για την αποτροπή της εξάντλησης και τη διατήρηση της ικμάδας των πλουτοπαραγωγικών πηγών που η υποβάθμισή τους συνδέεται με πρακτικές εκμετάλλευσής τους, όπως η υπερβόσκηση των βοσκοτόπων και η υπεραλίευση των παράκτιων αλιπέδων και των κλειστών κόλπων, οι οποίοι επί πλέον υποβαθμίζονται από ρυπαίνουσες δραστηριότητες στις περιβάλλουσες λεκάνες απορροής. Είναι προφανές ότι κρίσιμος παράγοντας είναι η συνεργασία με το πανεπιστήμιο Αιγαίου, αλλά και με τους επαγγελματίες που ζουν από αυτούς τους πόρους, η οποία δεν μπορεί να εξασφαλιστεί χωρίς μέριμνα για το εισόδημά τους. Στα νησιά του Β. Αιγαίου υπάρχουν 27 κηρυγμένες Ζώνες Ειδικής Προστασίας ενταγμένες στο Δίκτυο Natura. Είναι έργο προτεραιότητας η προώθηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών και η θεσμοθέτηση κανόνων προστασίας για ορισμένες από αυτές που δέχονται τις μεγαλύτερες πιέσεις και η υποβάθμιση τους εξ αιτίας των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων είναι ορατή. Το περιβάλλον είναι εν κατακλείδι το συγκριτικό πλεονέκτημα για την ανάπτυξη στα νησιά μας. Μια ανάπτυξη που οφείλουμε να σχεδιάσουμε ολοκληρωμένα με στόχο τη διατήρηση αυτού του πλεονεκτήματος που είναι και ο συνολικός πόρος της ζωής μας.

ΜΙΜΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ

ΗρακλΗς ΠιτσιλαδΗς

συντονιστης Περιφερειακης Επιτροπης Δυτ. Μακεδονιας

αρχιτέκτονας



10

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ: νησιωτικό περιβάλλον και τουριστική ανάπτυξη, μια λεπτή ισορροπία μεσοπέλαγα Τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου είναι ευρύτερα γνωστά στους Έλληνες και τους ξένους επισκέπτες για τις καλοκαιρινές τους διακοπές. Ελάχιστοι είναι αυτοί που δεν έχουν επισκεφθεί ένα από αυτά τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους. Η Ρόδος, η Σύρος, η Μύκονος, η Σαντορίνη, η Κως, το Καστελόριζο, η Μήλος και άλλα 41 νησιά αποτελούν τη μεγαλύτερη νησιωτική περιφέρεια της Ευρώπης. Το κύριο πλεονέκτημα τους, που τα κάνει τόσο μοναδικά και ελκυστικά για τους Έλληνες και ξένους τουρίστες, είναι το φυσικό περιβάλλον τους και τα καταγάλανα νερά του Αιγαίου που τα περιβάλλουν. Ο τουρισμός, λοιπόν, αποτελεί την κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα των νησιών, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια η μείωση των τιμών, λόγω οικονομικής κρίσης, έχει οδηγήσει σε αύξηση του μοντέλου του μαζικού τουρισμού. Ακριβώς αυτό δημιουργεί μια λεπτή ισορροπία μεταξύ του ακολουθουμένου τουριστικού μοντέλου ανάπτυξης στα νησιά και του φυσικού περιβάλλοντος. Μια ισορροπία τρόμου, θα τη χαρακτήριζε κανείς, αφού οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν δυσανάλογους φυσικούς και ενεργειακούς πόρους καθώς και δυσανάλογες, για το μέγεθος των νησιών, υποδομές περιβαλλοντικής προστασίας. Για να αντιληφθεί κανείς τις ιδιαιτερότητες των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου, πρέπει να κατανοήσει την έννοια της «νησιωτικότητας». Η νησιωτικότητα, θα μπορούσε να πει κανείς, ότι είναι το σύνολο των εγγενών αδυναμιών που δημιουργούνται από το γεγονός ότι ένα νησί αποτελεί μια γεωγραφικά απομονωμένη περιοχή εξαιτίας της θάλασσας που το περιβάλλει. Τα νησιά δεν μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά σε επίπεδο υποδομών και επομένως είναι υποχρεωτικό, ανεξαρτήτως του μεγέθους τους, να διαθέτουν ένα ολοκληρωμένο δίκτυο υποδομών εξυπηρέτησης των πολιτών, υγείας, εκπαίδευσης και, φυσικά, περιβαλλοντικής προστασίας. Η μεγάλη και χωρίς σχεδιασμό τουριστική ανάπτυξη, όμως, οδήγησε σε πολλαπλά προβλήματα περιβαλλοντικής υποβάθμισης, που κυρίως εστιάζονται στην άναρχη και εκτατική δόμηση, τη θαλάσσια ρύπανση, την ελλιπή διαχείριση των στερεών απορριμμάτων, τις υποβαθμισμένες υποδομές επεξεργασίας αστικών

λυμάτων και την υπεράντληση των φυσικών και ενεργειακών πόρων των νησιών. Η απουσία σοβαρού χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έχει οδηγήσει σε άναρχη δόμηση και τσιμεντοποίηση μεγάλων περιοχών καταστρέφοντας το φυσικό περιβάλλον. Είναι επιβεβλημένος, λοιπόν, ο σχεδιασμός σε επίπεδο νησιού, προκειμένου να προσδιοριστεί η φέρουσα ικανότητα ανά νησί και με βάση αυτή να σχεδιασθεί οι αναπτυξιακές πολιτικές. Ευτυχώς, σε ορισμένα νησιά που κρίθηκαν παραδοσιακοί οικισμοί επιτεύχθηκε σχετικά νωρίς ο έλεγχος της δόμησης. Με το γενικό ξεπούλημα που έχει προαναγγείλει η κυβέρνηση στην περιουσία του τόπου μας, ένα μεγάλο μέρος της δημόσιας περιουσίας έχει μεταβιβαστεί στο ΤΑΙΠΕΔ και κινδυνεύει άμεσα από «επενδυτές- κοράκια» να μετατραπεί σε φιλέτα για real estate. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το Λιμανάκι της Λάρδου και το Πρασονήσι στη Ρόδο. Το ναυάγιο του Sea Diamond στην καλντέρα της Σαντορίνης αποτελεί ένα άλλο μείζον περιβαλλοντικό ζήτημα, το οποίο έχει αφεθεί ουσιαστικά στην τύχη του. Καθημερινά από το ναυάγιο διαρρέουν μικρές ποσότητες πετρελαίου, οι οποίες συγκρατούνται από ειδικό φραγμό που έχει τοποθετηθεί περιμετρικά του ναυαγίου ώστε να μην απειλεί το θαλάσσιο περιβάλλον. Όμως, ο πραγματικός κίνδυνος παραμονεύει σε μια πιθανή κατακρήμνιση του ναυαγίου στην καλντέρα, η οποία θα οδηγούσε σε ανεξέλεγκτη απελευθέρωση επικίνδυνων ουσιών στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αντίστοιχο πρόβλημα θα μπορούσε να δημιουργηθεί ακόμη και λόγω της φυσικής διάβρωσης του πλοίου στο άμεσο μέλλον. Είναι επιτακτική λοιπόν ανάγκη της ανέλκυσης και απομάκρυνσης του ναυαγίου από την περιοχή. Η αυξημένη τουριστική κίνηση έχει επίσης ως αποτέλεσμα την αντίστοιχη αύξηση των στερεών απορριμμάτων που παράγονται σε σχέση με τον πληθυσμό των νησιών. Το γεγονός ότι τα απορρίμματα προέρχονται κυρίως από την τουριστική δραστηριότητα, εμφανίζει δύο ιδιαιτερότητες. Η πρώτη είναι η ανισοκατανομή των ροών των απορριμμάτων, όπου καταγράφεται, πολλές φορές, διπλάσια ροή το καλοκαίρι απ’ ότι το χειμώνα, γεγονός που δυσκολεύει στο σχεδιασμό των υποδομών διαχείρισης. Η δεύτερη είναι η ποσοστιαία διαφοροποίηση του είδους των απορριμμάτων, όπου τα

υλικά συσκευασίας (κουτιά αναψυκτικών, μπουκάλια νερού κλπ) είναι ιδιαίτερα αυξημένα, γεγονός που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί προς όφελος της ανακύκλωσης. Δυστυχώς όμως, το επίπεδο διαχείρισης των απορριμμάτων στην περιφέρεια δεν είναι ούτε κατά προσέγγιση το ελάχιστα ικανοποιητικό. Η ανακύκλωση, με εξαίρεση ελάχιστους Δήμους όπως αυτός της Σύρου, αφορά στο χαρτί ενώ, όπου αναλήφθηκαν ιδιωτικές πρωτοβουλίες από ομάδες ενεργών πολιτών δεν είχαν τη στήριξη των τοπικών φορέων. Σήμερα στην περιφέρεια είναι ενεργοί 16 ΧΑΔΑ (Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων). Αυτό και μόνο αποτελεί ένα τεράστιο περιβαλλοντικό ζήτημα, το οποίο θα επιφέρει και κυρώσεις από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης εντός του 2014. Ένα μείζον επίσης θέμα στο οποίο η περιφέρεια υστερεί σημαντικά είναι η διαχείριση των αστικών λυμάτων. Οι Βιολογικοί Καθαρισμοί που έχουν κατασκευαστεί δεν καλύπτουν το σύνολο των οικισμών των νησιών, ενώ υπάρχουν νησιά όπου δεν έχουν ακόμη κατασκευαστεί ΒΙΟ.ΚΑ. Ακόμη και σε περιοχές που έχουν ολοκληρωθεί τα αποχετευτικά δίκτυα, δεν έχουν συνδεθεί όλα τα σπίτια λόγω των αυξημένων τελών σύνδεσης. Από την άλλη, η απουσία ελέγχου της λειτουργίας των βιολογικών καθαρισμών των ξενοδοχείων, έχουν ως αποτέλεσμα την πρόκληση τοπικής μόλυνσης των θαλασσών αρκετές φορές. Παρά τα μεγάλα προβλήματα που αναφέρθηκαν, τη σημαντική έλλειψη περιβαλλοντικών υποδομών και την καταστροφή ενός μεγάλου μέρους του φυσικού αποθέματος από την ανθρωπογενή δραστηριότητα, τα νησιά μας συνεχίζουν να αποτελούν επίγειους παραδείσους τόσο για εμάς τους νησιώτες, όσο και για τα εκατομμύρια επισκεπτών κάθε χρόνο. Κάθε νησί με το δικό του ύφος κρύβει αναρίθμητους θησαυρούς φυσικού κάλλους και ιστορίας. Η υποχρέωση όλων μας είναι αναστρέψουμε τις επιπτώσεις από την υπερεκμετάλευση του περιβάλλοντος και να αφοσιωθούμε σε ένα μοντέλο ανάπτυξης που θα σέβεται αυτόν τον ανεκτίμητο πλούτο των νησιών μας.

ΝεκτΑριος ΣαντορινιΟς Χημικός Μηχανικός, Περιφερειακός Σύμβουλος Νοτίου Αιγαίου «Πολίτες Κόντρα στον Καιρό», Συντονιστής Ν.Ε. ΣΥΡΙΖΑ Νότιας Δωδεκανήσου

O

11

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ:

χτίζοντας ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης Στην Περιφέρεια Πελοποννήσου ευημερούν οι αριθμοί: της φτώχειας –από τις φτωχότερες περιφέρειες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 201η στις 214 περιφέρειες–, της ανεργίας, –153% αύξηση στην τελευταία τριετία–, των κλειστών επιχειρήσεων, των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, της καταστροφής του περιβάλλοντος και της διασπάθισης πόρων Ταυτόχρονα η αγροτική παραγωγή φθίνει και το αγροτικό εισόδημα μειώνεται, οι αναγκαίες υποδομές δεν έχουν ολοκληρωθεί (διαχείριση απορριμμάτων, οδικοί άξονες), οι υπηρεσίες συρρικνώνονται και μεταφέρονται από τις απομακρυσμένες περιοχές στα μεγάλα αστικά κέντρα. Σε αυτές τις συνθήκες μείωσης του παραγωγικού δυναμικού και αρνητικής αναπαραγωγής του παραγωγικού συστήματος, το ζητούμενο είναι να δημιουργηθεί ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης της Περιφέρειας Πελοποννήσου, το οποίο δεν θα αρκεστεί στην αξιοποίηση των «συγκριτικών πλεονεκτημάτων» αλλά θα πρέπει να θέσει τον τρόπο της εξόδου της Περιφέρειας από την κρίση. Ένα μοντέλο που θα ανατρέπει τις διαδικασίες του μέχρι σήμερα προγραμματισμού, ο οποίος ταυτίστηκε με την διαρθρωτική πολιτική της ΕΕ και είχε ως συνέπεια τη διοχέτευση των διαθέσιμων εγχώριων πόρων στην εξυπηρέτηση των κανόνων της κοινοτικής συγχρηματοδότησης, αντί να χρησιμοποιηθούν στους αναγκαίους στρατηγικής σημασίας παραγωγικούς τομείς και στις κοινωνικές ανάγκες. Το παραγωγικό μοντέλο πρέπει να έχει ως «ελκυστή» τις κοινωνικές ανάγκες. Μια οικονομία των αναγκών σημαίνει ότι παράγουμε αγαθά (προϊόντα και υπηρεσίες) με σαφές κοινωνικό και περιβαλλοντικό πρόσημο. Η στρατηγική μας για την ανάπτυξη της Περιφέρειας βασίζεται στο αγροδιατροφικό σύμπλεγμα και σύνδεση του με τον τουρισμό και τη μεταποίηση, σε συνδυασμό με την προστασία του περιβάλλοντος και την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Απαραίτητη θεωρείται η διασύνδεση των παραπάνω παραγωγικών τομέων με την Έρευνα και την Τεχνολογία . Άρα οι άξονες αυτής της στρατηγικής περιλαμβάνουν: • την ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα για την παραγωγή των προϊόντων ΠΟΠ (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) και ΠΓΕ (Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης).

• την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, με την αξιοποίηση του πλούσιου πολιτιστικού, ιστορικού και κτιριολογικού αποθέματος, καθώς και των μοναδικής αξίας φυσικών πόρων, • την ολοκλήρωση του τουριστικού προϊόντος σε συνέργεια με τους λοιπούς παραδοσιακά ανεπτυγμένους κλάδους της περιοχής (πλούσια γεωργική παραγωγή, υπηρεσίες εστίασης και τοπική γαστρονομία), καθώς και τον σχεδιασμό και την προώθηση προσφορών ολοκληρωμένων τουριστικών πακέτων. Οι παραπάνω προτεραιότητες απαιτούν λήψη μέτρων για: • την προστασία της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, τόσο από φαινόμενα ερημοποίησης όσο και από την άναρχη επέκταση άλλων δραστηριοτήτων όπως κατοικία και παραγωγής ενέργειας από φωτοβολταϊκά, • την ανάπτυξη κρίσιμων υποδομών, όπως η διαχείριση των υδάτινων πόρων, οι οποίες καθίστανται αναγκαίες στην παραγωγική διαδικασία. Η διαχείριση των απορριμμάτων στην Περιφέρεια Πελοποννήσου από τη σημερινή περιφερειακή αρχή Τατούλη, αποτελεί ένα από τα θέματα της πολιτικής ατζέντας, λόγω της απόπειρας ιδιωτικοποίησης των απορριμμάτων και των σοβαρών οικονομικών (μεγαλύτερο κόστος διαχείρισης ως τέλος εισόδου/παραλαβής που θα επιφορτιστούν οι πολίτες) και περιβαλλοντικών συνεπειών (αυξημένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις στους χώρους επέμβασης και προβλήματα υποβάθμισης των γειτονικών περιοχών). Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει η δυνατότητα οργανικής διασύνδεσης της ανάπτυξης με τις διάφορες μορφές κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας που εμφανίζονται δυναμικά, πλην σημειακά, στην κοινωνική βάση. Η κοινωνική οικονομία, τα αλληλέγυα δίκτυα, η τοπική μικροοικονομία μπορούν να αναπτυχθούν και να εμπλουτίσουν και πολύ περισσότερο να διαφοροποιήσουν το αναπτυξιακό πρότυπο. Για παράδειγμα, πολλές, αλλά αναξιοποίητες, είναι οι δυνατότητες που υπάρχουν στον αγροτικό χώρο, όπου η επιβίωση της μικροοικονομίας του ελληνικού αγροτικού νοικοκυριού δυνητικά μπορεί να ενταχθεί σε εναλλακτικές μορφές κατανάλωσης. ΜΑΡΙΑ ΘΕΛΕΡΙΤΗ σύμβουλος τοπικής ανάπτυξης, τμήμα Αυτοδιοίκησης ΣΥΡΙΖΑ

ενεργειακή αυτάρκεια στην ΚΡΗΤΗ: ουτοπία ή μήπως όχι; Η Ριζοσπαστική Συνεργασία Κρήτης (ΡΣΚ), ήδη από τις εκλογές του 2010 για την τοπική αυτοδιοίκηση, έλεγε: «Η Κρήτη να γίνει ενεργειακά αυτάρκης με αέρα και ήλιο. Η μετάβαση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας δεν μπορεί να αφεθεί στις ελεύθερες και άναρχες αγορές ενέργειας (ιδιωτικές εταιρείες και χρηματιστήριο ρύπων). Ως συλλογικά αγαθά, ο ήλιος και ο αέρας, πρέπει να αποτελέσουν πεδίο σχεδιασμένων και δημόσιων παρεμβάσεων σε συνεννόηση με τις τοπικές κοινωνίες. Θέλουμε μια Κρητική Εταιρεία Ενέργειας δημόσιου συμφέροντος, που να σχεδιάσει, να συντονίσει και να υλοποιήσει τη μετάβαση. Η διασύνδεση με άλλες περιοχές πρέπει να αποφευχθεί.» Με πιο τεχνικούς όρους διατυπωμένα το παραπάνω, έβαζε κριτήρια το δημόσιο χαρακτήρα της διαχείρισης, την τοπική παραγωγή και κατανάλωση, την απο - εμπορευματοποίηση, την ποικιλότητα στις επιλογές. Απέρριπτε την «ορθοδοξία» της αγοράς που επενδύει στην αύξηση της ζήτησης. Απέρριπτε την «απορρύθμιση» που θέλει η αγορά, μιλώντας για κεντρικό δημόσιο σχεδιασμό. Τέλος, σε συνάφεια με τη στρατηγική επιλογή για απεξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες έβαζε (και κατηγορήθηκε σφόδρα γι’ αυτό) και έναν οραματικό στόχο: την αυτάρκεια του νησιού σε ενέργεια στηριζόμενο στις ΑΠΕ σε μέσο - μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Το όραμα αυτό τέσσερα χρόνια μετά, αντί να έχει αποπεμφθεί ως ουτοπικό όπως το χαρακτήριζαν οι επικριτές του, φαίνεται πιο ζωντανό και επίκαιρο. Όραμα που στηρίζεται σε πλήθος εργαλείων που σήμερα έχομε διαθέσιμα: Την εξοικονόμηση σε όλους τους τομείς της παραγωγής (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής) μέσω και του επανασχεδιασμού του παραγωγικού μοντέλου. Το χωροταξικό σχεδιασμό. Τη χρήση όλου του φάσματος των διαθέσιμων ΑΠΕ και των τεχνικών ταμίευσης της ενέργειας (με αρχική έμφαση στην αντλησιοταμίευση και την έρευνα στις τεχνολογίες υδρογόνου). Τη σχεδιασμένη εφαρμογή αποκεντρωμένης παραγωγής της ενέργειας σε κατοικίες, εργοστάσια, δημόσια κτίρια (νοσοκομεία, σχολεία πανεπιστήμια, στρατώνες...) Την αξιοποίηση του πλήρους φάσματος των, αλματωδών, τεχνικών εξελίξεων στον τομέα και την αντίστοιχη εμπλοκή των τοπικών ΑΕΙ και ερευνητικών κέντρων για την υποστήριξή της. Την κοινωνική οικονομία, ειδικά στο επίπεδο της παραγωγής. Το σχεδιασμό σε μικρές κλίμακες, που εκτός των μειωμένων περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα έχει θετικές επιπτώσεις και στις τοπικές επιχειρήσεις.

Διασύνδεση και αυτάρκεια: μια δύσκολη σχέση Η διασύνδεση είναι θετικός στόχος, κυρίως διότι εξασφαλίζει ευστάθεια. Όμως, ευστάθεια μπορούν να εξασφαλίσουν (σε μέσο – μακροπρόθεσμο ορίζοντα) η ποικιλότητα στις επιλογές παραγωγής και ταμίευσης της παραγόμενης ενέργειας καθώς και η αλματώδης τεχνολογική εξέλιξη. Οι σήμερα προτεινόμενες διασυνδέσεις, αποσκοπούν αποκλειστικά στην κερδοφορία μεγάλων εταιρειών και χωροθέτηση φαραωνικών εγκαταστάσεων κατόπτρων και ανεμογεννητριών, με μηδενικό τοπικό όφελος και καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Άδηλα, επιπλέον, αποσκοπούν στην αξιοποίηση παλιών αλλά και δημιουργία νέων θερμικών μονάδων. Με άλλα λόγια, οι προτεινόμενες διασυνδέσεις έρχονται σε αντίθεση με το όραμα της αυτάρκειας. Επιπλέον έρχονται σε αντίθεση με τον αναπτυξιακό σχεδιασμό για το νησί, όπου ως πυλώνες θεωρούνται η αγροτική παραγωγή και ο τουρισμός. Βάζοντας συνεπώς το άλογο μπροστά από το κάρο η ΡΣΚ προτάσσει την αυτάρκεια, διατηρώντας σε εφεδρεία τη λύση της διασύνδεσης, αν δειχθεί αναγκαία για το βασικό στόχο της αυτάρκειας. Η ενεργειακή αυτάρκεια με ΑΠΕ είναι στόχος που πολλές κοινωνίες έχουν ήδη, τεκμηριωμένα, θέσει σε μεσο – μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Η ΡΣΚ θεωρεί ότι η Κρήτη μπορεί να αποτελέσει εθνικό (γιατί όχι και παγκόσμιο) πρότυπο στην κατεύθυνση αυτή. ΠΕΤΡΟΣ ΛΥΜΠΕΡΑΚΗΣ υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος Κρήτης “Ριζοσπαστική Συνεργασία Κρήτης”



12

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

ήρθε η ώρα να σταματήσει το έγκλημα του ΧΥΤΑ Φυλής; Όταν η υποψήφια (και επόμενη) περιφερειάρχης Αττικής χαρακτηρίζει τη Φυλή ως «προδιαγεγραμμένο έγκλημα μακράς διάρκειας» και η επιτροπή αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως «μνημείο περιβαλλοντικού χάους, αρρώστιας και ανθρώπινου πόνου», τότε είναι ξεκάθαρο ότι η ομερτά που υπήρχε για χρόνια ολόκληρα γύρω από αυτό το συνειδητό έγκλημα, επιτέλους άρχισε να σπάει. Όμως ποιοι ήταν αυτοί που δεν μιλούσαν τόσα χρόνια για τη Φυλή; Ποιοι ήταν αυτοί που έστηναν φιέστες για να δείξουν πως η παλιά χωματερή θα γινόταν, μετά την αποκατάστασή της, παιδικές χαρές και χώροι περιπάτου; Ποιοι ήταν αυτοί που σχεδίαζαν συνεχώς τη λειτουργία και νέων εγκαταστάσεων σε αυτόν το χώρο, όταν ήξεραν πολύ καλά τι ακριβώς συμβαίνει; Και το πιο κρίσιμο ερώτημα: ποιοι είναι αυτοί που σχεδίασαν την κατασκευή των νέων τεράστιων μονάδων επεξεργασίας (ΜΕΑ) σε αυτόν τον πολύπαθο χώρο; Με ποια κριτήρια; Τι παραδοχές πήραν υπόψη τους προκειμένου να προτείνουν την εγκατάσταση των τριών νέων ΜΕΑ δυναμικότητας 1.180.000 σε αυτόν τον τόσο επιβαρημένο χώρο; Οι μελετητές του ΠΕΣΔ Αττικής, οι αρχιτέκτονες του σχεδίου των νέων ΜΕΑ και οι εντολείς τους, οφείλουν τώρα να μιλήσουν. Η Ρένα Δούρου είναι ξεκάθαρη. Λέει πως πρόκειται περί εγκλήματος και επικαλείται την έκθεση της Επιτροπής Αναφορών και την ίδια την πραγματικότητα. Ο αντίλογος ποιος είναι; Τι λέει ο κ. Σγουρός και οι άφαντοι υποστηριχτές του ΠΕΣΔ Αττικής; Είναι σίγουρο πως για την ταμπακιέρα δεν θα μιλήσουν και πάλι. Θα κάνουν αυτό που ξέρουν καλά. Θα συκοφαντούν όποιον λέει πως πρέπει να κλείσει η ΟΕΔΑ Φυλής και θα κινδυνολογούν λέγοντας πως αν κλείσει η Φυλή θα χαθούν θέσεις εργασίας, θα χαθούν ευρωπαϊκά κονδύλια και θα πνιγεί η Αθήνα στα σκουπίδια γιατί δεν μπορεί να αναθεωρηθεί ο ΠΕΣΔ Αττικής και να βρεθούν νέοι χώροι τελικής διάθεσης. Όπως έλεγαν τόσα χρόνια ψέματα για την κατάσταση στη Φυλή προκειμένου να πλουτίζει ένα ολόκληρο σύστημα εργολάβων, μελετητών, δημοτικών αρχόντων και διάφορων παρατρεχάμενων, το ίδιο θα κάνουν και τώρα.

Μόνο που τώρα τα ψέματα τελείωσαν. Η Ρένα Δούρου δεσμεύτηκε για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔ Αττικής και ο Κώστας Λουμιώτης ως υποψήφιος δήμαρχος Φυλής δεσμεύτηκε πως θα καλέσει το λαό της Φυλής σε δημοψήφισμα για το οριστικό κλείσιμο της ΟΕΔΑ. Σήμερα υπάρχουν πλέον όλες οι προϋποθέσεις να μπει οριστικό τέλος στο μεγαλύτερο περιβαλλοντολογικό έγκλημα στην Αττική. Η δέσμευση της Δούρου και της «Δύναμής Ζωής» είναι ξεκάθαρη: • Ν α μην εγκατασταθούν στην Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Απορριμμάτων Φυλής νέες μονάδες επεξεργασίας (βιοξήρανσης, δεύτερου ΕΜΑΚ, κομποστοποίησης προδιαλεγμένου υλικού και αεριοποίησης).

• Να εκπονηθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για το οριστικό κλείσιμο του ΧΥΤΑ. Το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να περιλαμβάνει και κλίμακα μείωσης του όγκου των απορριμμάτων που θα πηγαίνουν για ταφή για όσο διάστημα λειτουργεί η εγκατάσταση σαν χώρος τελικής διάθεσης.

• Να γίνει μεταφορά της μονάδας καύσης των νοσοκομειακών εκτός αστικού ιστού.

• Να υπάρξει ένταξη της Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Απορριμμάτων Φυλής και της ευρύτερης περιοχής σε άμεσο πρόγραμμα περιβαλλοντικής αξιολόγησης – αποκατάστασης. Όμως αν δεν γίνει αυτό τώρα και αν οι νέες ΜΕΑ εγκατασταθούν και λειτουργήσουν στη Φυλή, τότε το έγκλημα θα συνεχίζεται για πολλές δεκαετίες ακόμα και όσα εναλλακτικά σχέδια υπάρχουν για διαχείριση με δημόσιο χαρακτήρα και φιλική στο περιβάλλον, θα πεταχτούν στα σκουπίδια προς μεγάλη ανακούφιση του κυκλώματος. ΘΩΜΑΣ ΜΠΙΖΑΣ μέλος του Γ.Σ της ΠΟΕ-ΟΤΑ

για την παραλία και πάλι

ΑΤΤΙΚΗ: «Πιθανόν όμως να έρθει η ημέρα, όπου ο τόπος θα κατατεμαχιστεί στους αποκαλούμενους χώρους αναψυχής και τότε οι λίγοι, θα βιώνουν τη στενόχωρη και κατά αποκλειστικότητα χαρά τους. Οι φράχτες, οι ανθρωποπαγίδες και τα άλλα τεχνάσματα που επινοήθηκαν για να περιορίζουν τον άνθρωπο στον δημόσιο δρόμο θα πολλαπλασιαστούν και το να περπατάμε επάνω στη γη του θεού, θα θεωρείται ως ηθελημένη παραβίαση της ιδιοκτησίας κάποιου μεγαλόσχημου κυρίου. Η αποκλειστική απόλαυση ενός πράγματος ισοδυναμεί, κατά κανόνα, με τον αποκλεισμό του εαυτού σου από την πραγματική απόλαυση. Ας εκμεταλλευτούμε λοιπόν τις ευκαιρίες απόλαυσης πριν έρθουν οι άσχημες ημέρες». Έχει περάσει ενάμισης αιώνας από την εποχή που ο Αμερικανός διανοούμενος Χένρι Ντέιβιντ Θορώ έγραφε τις παραπάνω γραμμές και δυστυχώς η ανάπτυξη συνεχίζει να μετριέται με βάση την ποσότητα, το μέγεθος και όχι την ποιότητα. Με βάση το κέρδος και όχι την προστασία του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής. Υπέρ των οικονομικών συμφερόντων και όχι των τοπικών κοινωνιών. Οι ευκαιρίες απόλαυσης λοιπόν για τις οποίες έγραφε πριν ενάμιση αιώνα ο Θορώ είναι ελάχιστες πια στο λεκανοπέδιο της Αττικής και μια από αυτές έπρεπε να είναι τα παράλια οικοσυστήματα της. Δυστυχώς όμως το έργο που ξεκίνησε η χούντα το 1969 με το μπάζωμα της θάλασσας στον Φαληρικό Όρμο και το τοίχος του αίσχους, που ύψωσε, συνεχίστηκε με τα έργα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες 2004 και ολοκληρώθηκε νομικά με την ίδρυση της «Ολυμπιακά Ακίνητα ΑΕ» και της συνέχισης της από την «Εταιρία Ακινήτων Δημοσίου ΑΕ» και την «Παράκτιο Αττικό Μέτωπο ΑΕ». Η ιστορία των τελευταίων χρόνων γνωστή. Η «Ολυμπιακά Ακίνητα ΑΕ» προσπάθησε να αποσπάσει τη συγκατάθεση των Δήμων για να παραχωρήσει την παραλία σε ιδιώτη επενδυτή, οι κάτοικοι αντέδρασαν δυναμικά και μαζί με τις Δημοτικές και Νομαρχιακές (τότε) Αρχές, που συντάχθηκαν με το κοινό αίτημα, ματαίωσαν τα σχέ-

O

13

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

Ελληνικό-Αργυρούπολη: τοπικά διακυβεύματα μητροπολιτικής σημασίας διά της. Στο πλευρό των κατοίκων συμπαρατάχθηκαν σημαντικές συλλογικότητες και προσωπικότητες του επιστημονικού χώρου (Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, ΤΕΕ, Ε.Μ.Π. κ.α). Σημαντική νίκη, που δεν αφορά μόνο την παραλία του Φαληρικού Όρμου στο Μοσχάτο, αν και για αυτή εκδόθηκε, αποτελεί και η γνωμάτευση του προέδρου του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος Μιχάλη Δεκλερή (23/12/07), που μεταξύ άλλων τονίζει: «Δια της επιχώσεως λοιπόν των κοινοχρήστων ακτών και της κοινής τοις πάσιν θαλάσσης, ουδέποτε παράγεται ιδιωτική ιδιοκτησία του Δημοσίου, αλλ΄ αντιθέτως η εντεύθεν προκύπτουσα παραλιακή έκτασις παρακολουθείται με το βάρος της κοινοχρηστίας, το οποίον είχεν αρχήθεν η προεκτεινόμενη εις βάρος της θαλάσσης νέα ακτή». Σημαντικός επίσης σταθμός στον αγώνα των κατοίκων υπήρξε και το έγγραφο, αφορά και πάλι την παραλία μπροστά στο Μοσχάτο, αλλά κατ΄ επέκταση και όλους τους παράλιους δήμους, 368Β/27-11-07 του ΥΠΕΧΩΔΕ, με το οποίο ο υφυπουργός Σταύρος Καλογιάννης απαντώντας σε ερώτηση στη Βουλή του βουλευτή Β΄ Αθήνας του ΣΥΡΙΖΑ Μιχάλη Παπαγιαννάκη αναφέρει: «Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Αθήνας η παραλία Μοσχάτου εντάσσεται διοικητικά στα όρια του Δήμου.», ανατρέποντας τους ισχυρισμούς του τότε προέδρου της «Ολυμπιακά Ακίνητα ΑΕ», ότι η παραλία είναι στα «νοητά διοικητικά όρια» του δήμου. Με όλα τα παραπάνω είναι πλέον φανερό ότι έχουμε μια περιοχή, που παρεμβάλλεται μεταξύ του πολεοδομικού ιστού των δήμων και της ακτής. Είναι όμως στα διοικητικά όρια των δήμων και επομένως άμεση προτεραιότητα για μια δημοτική αρχή θα πρέπει να είναι η επέκταση του πολεοδομικού σχεδίου μέχρι την ακτή, όπου αυτή δεν έχει περιληφθεί στα υπάρχοντα σχέδια, με χρήσεις γης συμβατές με την κοινοχρησία του χώρου και όχι η διαπραγμάτευση με τον «καταπατητή» του χώρου «Παράκτιο Αττικό Μέτωπο ΑΕ» σύμφωνα με τη γνωμάτευση Δεκλερή, αφού «ουδέποτε παράγεται ιδιωτική ιδιοκτησία του Δημοσίου», αλλά «παρακολουθείται με το βάρος της κοινοχρηστίας». Η όποια διαχείριση των παραλίων δεν μπορεί παρά να στηρίζονται στις παρακάτω αρχές: • Οι ακτές της Αττικής στο Σαρωνικό είναι ένα οικοσύστημα.

• Τα παράκτια οικοσυστήματα λόγω της φύσης τους χαρακτηρίζονται ευαίσθητα οικοσυστήματα ευάλωτα σε πιέσεις συρρίκνωσής τους. Προστατεύονται από το άρθρο 24 του Συντάγματος. Το οικοσύστημα των ακτών του Σαρωνικού, αρχέγονο, στάθηκε στους αιώνες ως χώρος ανάπτυξης πολιτισμού και οικονομίας.

• Η όποια επέμβαση σε αυτό δεν μπορεί να παραβλέπει και να παραβιάζει τις αρχές της αξιοβίωτης ανάπτυξης και της κοινοχρησίας.

ΜΠΑΜΠΗΣ ΜΠΙΛΙΝΗΣ υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος Αττικής Νότιου Τομέα

Στο πλαίσιο των δεσμεύσεων που επέβαλαν οι μνημονιακές πολιτικές, ο Δήμος Ελληνικού-Αργυρούπολης, όπως και όλοι οι δήμοι της χώρας, υφίσταται σοβαρές πιέσεις, με βασική παράμετρο τη μεταβίβαση γης, υποδομών και υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα. Πρόκειται για μία διαδικασία που, αν και δεν είναι καινούρια, επιταχύνεται με όχημα την κρίση και προτάσσει τα κέρδη έναντι της ζωής των πολιτών και της προστασίας του περιβάλλοντος. Θα σταθούμε σε τρία διαφορετικά, αλλά εξίσου κρίσιμα θέματα όχι μόνο για την περιοχή του Ελληνικού και της Αργυρούπολης αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Τρία θέματα με μεγάλη ιστορία αγώνων και διεκδικήσεων από την πλευρά της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων. Ελληνικό: Κορυφαίο σημείο σύγκρουσης με την κυβερνητική πολιτική είναι το ζήτημα της εκποίησης του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού και της παραλίας του Αγ. Κοσμά. Η «αξιοποίηση του Ελληνικού», του μεγαλύτερου φιλέτου της Μεσογείου, αποτελεί εμβληματική περίπτωση χαριστικής μεταβίβασης δημόσιας γης σε ιδιώτες επενδυτές με εγγυητή της κερδοφορίας της επένδυσης το κράτος. Με κεντρικό επιχείρημα τη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας, η κυβέρνηση και το ΤΑΙΠΕΔ επιδιώκουν να νομιμοποιήσουν μία διαδικασία που όχι μόνο υφαρπάζει ένα δημόσιο αγαθό από τον πραγματικό του ιδιοκτήτη – τους κατοίκους της Αθήνας –αλλά βασίζεται σε μία σωρεία παρατυπιών και παρανομιών που απαξιώνουν ακόμα και θεσμούς που η τρόικα μαζί με τις μνημονιακές κυβερνήσεις διαμόρφωσαν για να κατοχυρώσουν τα συμφέροντα των επενδυτών. Στο αντίποδα του σχεδίου που προωθείται για εκμετάλλευση της έκτασης από την εταιρεία Lamda Development, με τουριστικές εγκαταστάσεις, γραφεία, εμπορικά κέντρα, κατοικίες, εγκαταστάσεις διασκέδασης και καζίνα, βρίσκεται η πρόταση της αυτοδιοίκησης, επιστημονικών φορέων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων για τη δημιουργία δημόσιου και κοινόχρηστου μητροπολιτικού πάρκου πρασίνου, με πολλές χρήσεις αθλητισμού, πολιτισμού εκπαίδευσης, αναψυχής, πρόνοιας και κοινωφελών εξυπηρετήσεων στις υφιστάμενες εγκαταστάσεις. Μία πρόταση που αναδεικνύει τις κοινωνικές ανάγκες και την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος ως μία κατ’ εξοχήν αναπτυξιακή επιλογή, που εξασφαλίζει πραγματικές θέσεις εργασίας.

ΚΥΤ Αργυρούπολης: Ένα θέμα που έχει αναθερμανθεί τους τελευταίους μήνες είναι το σχέδιο επέκτασης του ΚΥΤ Αργυρούπολης εντός της προστατευόμενης ζώνης του ορεινού όγκου του Υμηττού από τον – προς ιδιωτικοποίηση! – ΑΔΜΗΕ ο οποίος όχι μόνο δε προβαίνει σε πράξεις αποκατάστασης των αυθαιρεσιών και της επιβάρυνσης του φυσικού περιβάλλοντος που έχει προκληθεί από παλιότερες υποδομές στον Υμηττό, αλλά προωθεί εκ νέου ένα έργο που είχε ματαιωθεί χάρη στις κινητοποιήσεις πολιτών και της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίες μάλιστα δικαιώθηκαν από τις σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ και του Εφετείου Αθηνών. Και σε αυτή την περίπτωση, η αυτοδιοίκηση μαζί με τα κινήματα αντιτίθενται στην χωροθέτηση και κατασκευή νέων εγκαταστάσεων που θα οδηγήσει στην περαιτέρω υποβάθμιση του Υμηττού, αλλά και τελικά σε παραχώρηση δημόσιας έκτασης και ενεργειακών υποδομών στον ιδιωτικό τομέα. Διαχείριση απορριμμάτων: Το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων είναι ιδιαίτερα σοβαρό τόσο από περιβαλλοντική όσο από οικονομική και κοινωνική σκοπιά. Σήμερα, η πολιτική που προωθείται από την κυβέρνηση επικεντρώνεται στη δημιουργία μεγάλων μονάδων διάθεσης απορριμμάτων με αντιπεριβαλλοντικό και αντικοινωνικό χαρακτήρα, που θα επιβαρύνουν με υπέρογκα κόστη δήμους και δημότες. Απέναντι σε μία προσέγγιση που ανοίγει το δρόμο για την καύση και που αντιμετωπίζει τα απορρίμματα αποκλειστικά ως πηγή άντλησης κερδών, η πρόταση που επεξεργαζόμαστε σε συνεργασία με το Δήμο Αλίμου και το Δήμο Γλυφάδας προωθεί τον επανασχεδιασμό του τοπικού συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων με διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση, επανάχρηση και κομποστοποίηση των απορριμμάτων. Ένα σύστημα που βασίζεται και προϋποθέτει την ουσιαστική και υπεύθυνη συμμετοχή των πολιτών. Επιδιώκουμε τη δημιουργία μίας φιλικής για το περιβάλλον διαδημοτικής μονάδας διαχείρισης απορριμμάτων σε χώρο εντός του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού. Μια τέτοια υποδομή εξοικονομεί πόρους, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας ενώ διασφαλίζει τις υπάρχουσες στον τομέα της καθαριότητας και βελτιώνει την ποιότητα ζωής στην πόλη προσφέροντας άμεσα οφέλη για τους πολίτες και τους Δήμους. ΡΟΔΗ ΓΕΩΡΓΑΚΑΚΗ Αντιδήμαρχος Ελληνικού-Αργυρούπολης



O

14

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

Θεσσαλονίκη: η κατάσταση του περιβάλλοντος την εποχή του μνημονίου Δεν είναι υπερβολική «παράπλευρη απώλεια», αλλά σημαντικό γεγονός με πολλαπλές επιπτώσεις, ότι στη μνημονιακή συγκυρία επιδεινώθηκαν τα προϋπάρχοντα προβλήματα περιβάλλοντος και δημιουργήθηκαν νέα, σαν αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής. Σε θεσμικό επίπεδο, η κατάργηση του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης, ενός «εργαλείου» σχεδιασμού (χωροταξικού, πολεοδομικού, περιβαλλοντικού) εγκαταλελειμμένου και παραμελημένου απ’ όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις και μη υποστηριζόμενου από τους τοπικούς φορείς, αποτελεί μια σημαντική οπισθοδρόμηση. Ενισχύει τον άμεσο, κεντρικό πολιτικό έλεγχο από την κυβέρνηση των ζητημάτων που αφορούν την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης και καταργεί τη δυνατότητα του συμμετοχικού σχεδιασμού που υπήρχε με το Συμβούλιο του ΟΡΘΕ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η σπουδή του Υπουργού ΥΠΕΚΑ κ. Μανιάτη να τροποποιήσει τις θετικές ρυθμίσεις μείωσης της επικινδυνότητας για τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις SEVESO που υπήρχαν στο σχέδιο του Ρυθμιστικού, σύμφωνα με τις εντολές του ΣΒΒΕ κατά την παρουσίαση του στις 15/1 στη Θεσσαλονίκη. Επίσης η πρόσφατη καταστρατήγηση απαγόρευσης νέων εγκαταστάσεων SEVESO σύμφωνα με το ΓΠΣ Εχεδώρου, με την παράνομη αδειοδότηση της Balcan Logistics, αποδεικνύει τον τρόπο λήψης αποφάσεων για την δημόσια ασφάλεια.

Ιδιωτικοποίηση ΕΥΑΘ Η δημόσια ΕΥΑΘ με υποδομές που χρηματοδοτήθηκαν με δημόσιους πόρους είναι έτοιμη να περάσει στον έλεγχο ιδιωτών με αποτελέσματα που όπως δείχνει η διεθνής εμπειρία θα είναι η άνοδος του κόστους του νερού, η πλημμελής συντήρηση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, η υποβάθμιση της ποιότητας του νερού και του περιβάλλοντος. Να σημειωθεί ότι σήμερα τους δύο βιολογικούς και το διυλιστήριο νερού της ΕΥΑΘ τα λειτουργούν ιδιώτες . Το δημοψήφισμα για την αποτροπή της ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ στις 18 Μαϊου είναι καθοριστικής σημασίας για την διατήρηση ή την απώλεια του δημόσιου κοινωνικού αγαθού του νερού.

Υδατικά συστήματα Η ελλιπής ή ανύπαρκτη πολλές φορές επεξεργασία των αστικών λυμάτων και των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη άρδευση δημιούργησαν και δημιουργούν πολλά

προβλήματα στους υδάτινους αποδέκτες (Κορώνεια, Τάφρος 66, Θερμαϊκός, Αξιός, κλπ) και στην ποσότητα και στην ποιότητα των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Η ανυπαρξία συστηματικής παρακολούθησης, η πολυαρχία (περίπου 60 φορείς και υπηρεσίες έχουν αρμοδιότητες σχετικές με το Θερμαϊκό) και οι ανεδαφικοί σχεδιασμοί (master plan Κορώνειας) επιτείνουν και δεν λύνουν τα προβλήματα.

λεόντεια συμφωνία του Δημάρχου Παύλου Μελά υπέρ του στρατού και της μητρόπολης για το στρατόπεδο Παύλου Μελά, αλλά και οι «αναπτυξιακές» προθέσεις του για πανεπιστήμιο και γήπεδο στου Καρατάσσου, το στρ. Κόδρα ανατολικά, η ακύρωση της απόφασης μετεγκατάστασης της ΔΕΘ από το κέντρο της πόλης και της απόδοσης του χώρου για μητροπολιτικό πάρκο, αποτελούν τις πιο πρόσφορες ευκαιρίες για

Διαχείριση απορριμμάτων

την εκτύλιξη του σχεδίου τσιμεντοποίησης και εμπορευματοποίησης με την συμμετοχή της αυτοδιοίκησης και αποτέλεσμα τη συρρίκνωση ή την απώλεια των ελεύθερων χώρων. Ακόμη το παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης απειλείται από κατακερματισμό με διάφορες κατασκευές, μαρίνες και «πάρκα αναψυχής», ενώ αντί να αποδοθούν οι Προβλήτες 1 και 2 του λιμανιού στην πόλη της Θεσσαλονίκης για ήπιες πολιτιστικές δράσεις, εκχωρούνται σε ιδιώτες.

Η διαχείριση των ΑΣΑ στην ΠΚΜ δεν διαφέρει από το πανελλαδικό μοντέλο: ανεξέλεγκτη ως προβληματική λειτουργία των περισσότερων ΧΥΤΑ (διαρροές στραγγισμάτων, οσμές) ή λανθασμένες χωροθετήσεις τους (Ημαθία), προώθηση φαραωνικών, υπερδιαστασιολογημένων εγκαταστάσεων μεταφόρτωσης (ΣΜΑ Ευκαρπίας) και επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, παραγωγή δευτερογενών καυσίμων (RDF, SRF), καύση «εναλλακτικών» καυσίμων στις τσιμεντοβιομηχανίες (ΤΙΤΑΝ), συμβασιοποίηση με τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου ΣΔΙΤ για 27 χρόνια (Σέρρες).Τέλος επιμονή στη μη αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ, μέχρις ότου δημιουργηθούν τετελεσμένα υπέρ των εργολάβων.

Ελεύθεροι χώροι, παραλιακό μέτωπο Οι τελευταίοι εναπομείναντες ελεύθεροι χώροι στο ΠΣΘ και μοναδική του ελπίδα να «ανασάνει», τα πρώην στρατόπεδα βρίσκονται στο στόχαστρο του ΤΑΙΠΕΔ και του real estate. Τα στρατόπεδα Μ. Αλεξάνδρου & Παπακυριαζή στο κέντρο της ιδιαίτερα υποβαθμισμένης περιβαλλοντικά Δυτ. Θεσσαλονίκης μεταβιβάσθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ, η

Προστατευόμενες περιοχές, περιαστικό πράσινο Ενώ ο κ. Καλαφάτης ως υπουργός ΥΠΕΚΑ προωθεί την «τακτοποίηση» του Κισσού στον Χορτιάτη με τη συνδρομή του τοπικού Δήμου, δεν προωθεί το σχέδιο ΠΔ προστασίας του Σέϊχ-Σου που εδώ και καιρό έχει στα συρτάρια του γραφείου του. Δεν ενδιαφέρεται επίσης, να αποκτήσουν ΠΔ οριοθέτησης και καθορισμού των επιτρεπόμενων χρήσεων γης και δραστηριοτήτων οι εννέα προστατευόμενες περιοχές που υπάρχουν στην ΠΚΜ, ούτε σχέδια διαχείρισης οι περιοχές του Natura 2000. Αποτέλεσμα όλων αυτών οι πιέσεις και οι απειλές να αυξάνονται και να υλοποιούνται τα συμφέροντα σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος

(αποθήκες 12000 τ.μ. στον Αξιό, παραθεριστικοί οικισμοί στην Πιερία, ανεξέλεγκτος τουρισμός στον Όλυμπο, κ.ά.)

Ενεργειακή φτώχεια και αιθαλομίχλη-ΑΠΕ Η δραστική μείωση των εισοδημάτων, η τεράστια αύξηση των τιμών των καυσίμων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ηλεκτρική ενέργεια) και η έλλειψη θερμικής μόνωσης του 80% του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος, προκάλεσε εκρηκτική αύξηση της ενεργειακής φτώχειας πρόσφατα στη χώρα μας. Οι μεσο-μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών από την εμφάνιση του νέφους αιθαλομίχλης, που προϋπήρχε χωρίς να λαμβάνονται μέτρα αντιμετώπισης στη Θεσσαλονίκη και η ρύπανση του αέρα εσωτερικών χώρων, από την εκτεταμένη καύση ανεξέλεγκτης ποιότητας βιομάζας σε αμφίβολης ποιότητας (από άποψη εκπομπών ρύπων, ενεργειακής απόδοσης και ασφάλειας) συσκευές καύσης, θα είναι θανατηφόρες. Η απουσία ενός Περιφερειακού Ενεργειακού Σχεδιασμού ενταγμένου και συναρθρωμένου με ένα μακροπρόθεσμο Εθνικό Ενεργειακό σχεδιασμό που θα σέβονται τη φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων, την τοπική κλίμακα, την αισθητική του τοπίου και τις τοπικές χρήσεις γης και ανάγκες, οδήγησαν τις διοικήσεις της ΠΚΜ και των Δήμων στη διευκόλυνση της «πράσινης» επιχειρηματικότητας (φαραωνικό αιολικό στο Βέρμιο 155 Α/Γ, 465 MW), την εφαρμογή δηλαδή στο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο της αγοράς της προώθησης των ΑΠΕ. Η ραγδαία περαιτέρω υποβάθμιση του φυσικού και κτισμένου περιβάλλοντος και η απώλεια δημόσιων κοινωνικών αγαθών, δεν συνάδει απλώς με τη γενικότερη κατάσταση της κοινωνικής-ανθρωπιστικής κρίσης, αλλά είναι αποτέλεσμα της θεώρησης του περιβάλλοντος ως πολυτέλεια σε περιόδους κρίσης και εμπόδιο στην επιχειρηματικότητα και γι’ αυτό το λόγο κατεδαφιστέο. Σε αυτό βοήθησαν το σαθρό και ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο, οι ελλειμματικοί και διαβρωμένοι μηχανισμοί προστασίας , αλλά κυρίως οι αρνητικοί κοινωνικοί συσχετισμοί , που δεν μπόρεσαν να το υπερασπισθούν. Οι κοινωνικές αντιστάσεις που αναπτύσσονται το τελευταίο διάστημα (Σκουριές, Ευκαρπία, SOSτε το νερό, κ.ά.) δεν υποκύπτουν στην καταστολή και την ιδεολογική τρομοκρατία της «ανάπτυξης», θα δώσουν την απάντηση στην περιβαλλοντοκτόνα μνημονιακή πολιτική, με τους όρους της κοινωνίας. ΓιΑννης ΓρηγοριΑδης μέλος γραμματείας τμήματος Οικολογίας-Περιβάλλοντος ΣΥΡΙΖΑ

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

Γλυφάδα: τρία μεγάλα στοιχήματα

ΑΣΤΕΡΙΑ, 1957

Το παραλιακό μέτωπο του δήμου μας και ο ορεινός όγκος του Υμηττού, πρέπει να είναι οι φυσικοί έξοδοι της πόλης στο βουνό και στη θάλασσα με ελεύθερη πρόσβαση. Η κυβέρνηση έχει επιλέξει να παραδώσει σε κερδοσκοπικά ιδιωτικά συμφέροντα μέσω του ΤΑΙΠΕΔ και της «ΑΤΤΙΚΟ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΜΕΤΩΠΟ Α.Ε.» όλα τα «φιλέτα» και τους ζωτικούς δημόσιους χώρους της περιοχής. Την παραλία, τα Αστέρια, τις Μαρίνες, το Γκόλφ και την υπόλοιπη δημόσια και δημοτική περιουσία της Γλυφάδας. Να τα ξεπουλήσει μαζί με το πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού. Στο στόχαστρό της και η καταστροφή του Υμηττού με την επέκταση του Σχεδίου πόλης και την κατασκευή τεράστιων αυτοκινητόδρομων. Σύμμαχός τους και η σημερινή Δημοτική Αρχή που ταυτόχρονα επιδιώκει ετσιθελικά τη νομιμοποίηση του παράνομου νεκροταφείου της. Είμαστε αντίθετοι σ’ αυτήν την πολιτική και σε κάθε πολιτική που αντιμετωπίζει τη δημόσια περιουσία ως αντικείμενο σκανδαλώδους εκμετάλλευσης, είτε για την κάλυψη ελλειμμάτων του δημοσίου είτε για οικονομική ανάπτυξη σε βάρος του περιβάλλοντος. ΧΩΡΟΣ ΠΡΩΗΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ: Πρωτοστατούμε και στηρίζουμε κάθε προσπάθεια ώστε να γίνει Μητροπολιτικό Πάρκο Υψηλού πρασίνου και ο χώρος του Γκόλφ να αποτελέσει μέρος της ίδιας φυσικής ενότητας. ΥΜΗΤΤΟΣ: Υπερασπιζόμαστε τη διατήρηση του δημόσιου, δασικού χαρακτήρα των 11.000 στρεμμάτων και γενικά ολόκληρου του ορεινού όγκου του Υμηττού. Η παραχώρηση χρήσης της έκτασης στο δήμο με τους ανάλογους πόρους, είναι πρωταρχικός μας στόχος. Είμαστε αντίθετοι με την οποιαδήποτε σκέψη οικοπεδοποίησης, κατασκευής νέων αυτοκινητοδρόμων, ΚΥΤ και οποιαδήποτε άλλης δραστηριότητας που δεν συνάδει με τον δασικό χαρακτήρα του βουνού. Συγκεκριμένα διεκδικούμε: • Την υπογραφή από την Κυβέρνηση της Απόφασης του 2001 του Μικτού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου του Κράτους που αναγνωρίζει όλον τον Υμηττό ως Δημόσια Δασική έκταση.

• Την αναδάσωση των 11.000 στρ. με οργανωμένη δενδροφύτευση, και την μετέπειτα οργανωμένη συντήρηση και προστασία των δέντρων.

• Την απομάκρυνση της Αεροπορικής Στρατιωτικής βάσης ΕΤΗΜ που βρίσκεται στο τέρμα της Τερψιθέας και την μετατροπή του χώρου σε δάσος.

• Την απομάκρυνση των Κέντρων Υψηλής Τάσης της ΔΕΗ από τον Υμηττό στην Αργυρούπολη και στην Τερψιθέα στο τέρμα της οδού Ανθέων.

• Βάζουμε τέλος στην παρανομία του σημερινού καταπατητή δημάρχου και δημιουργούμε νέο κοιμητήριο σε κατάλληλο χώρο στα όρια της πόλης μας ή στον χώρο του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού, σε συνεργασία με τους όμορους Δήμους. ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΓΛΥΦΑΔΑΣ: Το παραλιακό μέτωπο της Γλυφάδας οδεύει προς πώληση. Δημοσιεύματα αναφέρουν ότι είναι έτοιμες να ξεκινήσουν μεγάλες business υπό την αιγίδα της εταιρείας «Αττικό Παράκτιο Μέτωπο». Με υπουργικές αποφάσεις η παραλία Σαρωνικού θα μεταβιβαστεί στην εν λόγω εταιρεία ώστε να εκποιηθεί από το Φάληρο μέχρι το Σούνιο. Δική μας αρχή είναι η ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές και το παραλιακό μέτωπο. Είναι δικαίωμα κάθε πολίτη να απολαμβάνει χωρίς αντίτιμο, κάτι το οποίο δικαιωματικά του ανήκει. Θέλουμε να αποφασίζουμε εμείς για τις χρήσεις της δικής μας περιουσίας. ΑΚΤΗ ΑΣΤΕΡΙΩΝ, ΠΑΡΚΟ ΑΝΑΨΥΧΗΣ & ΠΛΑΖ: Στοχεύουμε να αποδοθεί η έκταση στο δήμο μας και την εντάσσουμε στο συνολικό σχεδιασμό του Παραλιακού Μετώπου. Προστατεύουμε και αναδεικνύουμε τους αρχαιολογικούς χώρους. Απομακρύνουμε τις καγκελόφρακτες περιφράξεις του χώρου που εμποδίζουν και απαγορεύουν την ελεύθερη και Συνταγματικά κατοχυρωμένη πρόσβαση στο χώρο όλων των πολιτών της Αττικής. Απομακρύνουμε όλες εκείνες τις χρήσεις και τις δραστηριότητες που δεν συνάδουν με τον Δασικό και Αρχαιολογικό χαρακτήρα του χώρου των Αστεριών. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΑΛΣΟΣ (ΓΚΟΛΦ) ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΓΛΥΦΑΔΑΣ – ΑΝΟΙΚΤΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ: Το δημοτικό άλσος που λειτουργεί σήμερα σαν γήπεδο γκολφ θα ανοίξει και θα λειτουργήσει παράλληλα ως πάρκο πρασίνου, αναψυχής και πολιτισμού. ΤΑΣΟΣ ΤΑΣΤΑΝΗΣ Ανατροπή στη Γλυφάδα - Αγωνιστική Ριζοσπαστική Συνεργασία

Πειραιάς: η πόλη και το λιμάνι Έχουν περάσει περίπου δέκα χρόνια από την είσοδο του ΟΛΠ στο χρηματιστήριο και πέντε χρόνια από την πώληση τμήματος του εμπορικού λιμανιού στην COSCO. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να είχαν μεγάλο αντίκτυπο στα εργασιακά δικαιώματα, στη διαχείριση του λιμανιού και στον εσωτερικό και εξωτερικό εμπόριο της χώρας αλλά δεν είχαν άμεσα αντιληπτά αποτελέσματα στη ζωή της πόλης του Πειραιά. Σήμερα όμως ένα νέο κύκλος ιδιωτικοποίησης του λιμανιού του Πειραιά αρχίζει που πρόκειται να έχει πολύ μεγαλύτερες συνέπειες στη ζωή της πόλης. Οι απειλές είναι σήμερα πολλές και μη αντιστρεπτές αν υλοποιηθούν. Η δεύτερη φάση ιδιωτικοποίησης του λιμανιού, το άνοιγμα στην κρουαζιέρα, τα καθρεφτάκια για μεγάλα έργα (ξενοδοχεία, εκθεσιακά κέντρα) και τα σχέδια αξιοποίησης της μεγάλης πρώην βιομηχανικής ζώνης των

Λιπασμάτων έκτασης 650 στρεμμάτων είτε για «ήπια» οικιστική ανάπτυξη είτε για Formula 1. Τα σχέδια που εξυπηρετούσαν έτσι κι αλλιώς ως τώρα οι μνημονιακές πολιτικές δυνάμεις και σήμερα με την εμφάνιση του επίσημου υποψηφίου του Ολυμπιακού Γ. Μώραλη το ίδιο το εφοπλιστικό και επιχειρηματικό κεφάλαιο επιδιώκει να τις αναλάβει κατευθείαν χωρίς πολιτικούς «μεσάζοντες». O Πειραιάς κινδυνεύει να γίνει πόλη πείραμα με πρώτα αποτελέσματα τον αποκλεισμό μεγάλων ζωνών της πόλης από τους πολίτες. Όμως πολιτική για τα λιμάνια και τις πόλεις-λιμάνια δεν είναι μόνο η αύξηση της κίνησης και των εσόδων τους και σίγουρα δεν είναι μόνο τα φαραωνικά έργα. Μια άλλη πόλη λιμάνι θα είχε για κύριο στόχο την ένταξη των λιμανιών σε μια βιώσιμη πολιτική για τις μεταφορές

15 και το εμπόριο, αλλά και η σύνδεσή τους με τον ιστό της πόλης και με την τοπική κοινωνία. Στα πλαίσια αυτά συγκεκριμένα βήματα πρέπει να γίνουν στα οποία ο δήμος θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο. Σύνδεση του λιμανιού με την πόλη σημαίνει πρώτα απ’ όλα συγκεκριμένα βήματα για την προστασία του περιβάλλοντος: υψηλότερες προδιαγραφές καύσιμου όταν τα πλοία βρίσκονται κοντά στις ακτές, επαρκείς ελεύθερους χώρους προσβάσιμους στους πολίτες, πλήρεις σιδηροδρομικές υποδομές για να περιορίζεται η κυκλοφοριακή επιβάρυνση. Στην περίπτωση του Πειραιά επείγει η ολοκλήρωση της σιδηροδρομικής πρόσβασης (εδώ και 25 χρόνια αποτελεί το μόνο μεγάλο ηπειρωτικό λιμάνι διεθνώς χωρίς καθόλου σιδηροδρομική σύνδεση), καθώς και η διαμόρφωση των Λιπασμάτων σε χώρο πρασίνου με εγκατάλειψη των σχεδίων για οικιστική τους ανάπτυξη. Σημαντικές εκκρεμότητες αφορούν την κάλυψη των κενών στη διαχείριση των αποβλήτων των πλοίων αλλά και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της γειτονικής ναυ-

πηγοεπισκευαστικής ζώνης ώστε τα πλοία να μην πάνε στο εξωτερικό για επισκευή ή συντήρηση. Χρειάζεται τέλος να αξιολογηθούν προτάσεις για αποσυμφόρηση του λιμανιού, με ισόρροπη ανάπτυξη των λιμανιών όλης της χώρας, αλλά και με πιθανή μεταφορά μέρους της κίνησης σε γειτονικά λιμάνια όπως το Λαύριο. Το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας βρίσκεται για πρώτη φορά σε ένα επικίνδυνο τρίστρατο, οι δύο πρώτες επιλογές (παλιά δημοτική αρχή και παλιά επιχειρηματικά συμφέροντα με «νέο» πολιτικό μανδύα) οδηγούν σίγουρα στην περαιτέρω υποβάθμιση της ζωής της πόλης, η τρίτη μιας εναλλακτικής πορείας αποτελεί στοίχημα. ΟΡΕΣΤΗΣ ΚΟΛΟΚΟΥΡΗΣ υπ. Δημοτικός σύμβουλος με το συνδυασμό “το Λιμάνι της Αγωνίας”



16

O

ικοτριβές

Καλλιθέα: παράλια πόλη για τους κατοίκους της και όλη την Αθήνα Κάποτε η Καλλιθέα ήταν μια παράλια πόλη. Οι παλιοί κάτοικοι θυμούνται την αμμουδιά στις Τζιτζιφιές, όπου έκαναν μπάνιο εκατοντάδες άνθρωποι, τα δέντρα με τα πορτοκαλοκίτρινα τζίτζιφα που έδωσαν το όνομά τους στην περιοχή. Σήμερα πια, οι νεότερες γενιές δεν θυμούνται τη θάλασσα, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες δυσκολεύονται να βρουν διέξοδο προς την παραλία, η μικρή υπόγεια διάβαση δεν έλκει για να τη διασχίσει κανείς και να βγει στην τσιμεντωμένη επιφάνεια, μπροστά από το γραμμικό κτίριο, όπου υπάρχει η μοναδική, στενή, είσοδος που οδηγεί στη θάλασσα. Η πόλη μας, από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του λεκανοπεδίου αλλά και της Ευρώπης, έχει επίσης πολύ χαμηλή αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο συγκρινόμενη με τον μέσο όρο της Ευρώπης. Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, προστέθηκαν νέες επιχωματώσεις στην παραλία και χτίστηκαν χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα κτίρια που χρησιμοποιήθηκαν ελάχιστα ή καθόλου, όπως το περίφημο «Γραμμικό Κτίριο» που ξεκινά από το ΣΕΦ και φτάνει μέχρι το Τάε-Κβο-Ντο στα σύνορα με το Π. Φάληρο. Λίγο καιρό μετά την υπογραφή της αποικιοκρατικής συμφωνίας με το Ίδρυμα Νιάρχου, εμφανίστηκε νέο σχέδιο «αξιοποίησης» της παραλίας, μέρος του γενικότερου σχεδιασμού για την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου. Με το σύνθημα «να φτιάξουμε την ελληνική Ριβιέρα», 66 χμ παραλίας από το ΣΕΦ ως το Σούνιο παραδόθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ και την «Παράκτιο Αττικό Μέτωπο ΑΕ», που έχουν το δικαίωμα να διαχειρίζονται και να πουλάνε τις παραλίες, χωρίς έλεγχο. Η παραλία της Καλλιθέας: Ξαφνικά λοιπόν η κυβέρνηση, παρουσίασε ένα σχέδιο για τον Φαληρικό όρμο, που με λίγα λόγια προβλέπει τα εξής: Η λεωφόρος Ποσειδώνος θα πάει λίγο πιο μέσα προς τη θάλασσα, και θα «εγκιβωτισθεί» σε ένα λόφο ύψους περίπου 10 μέτρων, δηλαδή 4,5 μέτρα ψηλότερα από όσο είναι σήμερα. Πάνω σε αυτόν το λόφο θα δημιουργηθεί ένα πάρκο, μέσα στο οποίο θα χτιστούν 4.000 τμ τουλάχιστον κτιρίων αναψυχής και εμπορίου. Το σχέδιο προβλέπει επίσης 4 μεγάλες «εσπλανάδες» με προβλήτες που θα καταλήγουν μέσα στη θάλασσα, η μία εξ αυτών τεραστίων διαστάσεων. Αυτό είναι το λεγόμενο «τοπόσημο» που κάλλιστα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προβλήτα κρουαζιεροπλοίων η υδροπλάνων. Η Δημοτική Κίνηση Πολιτών Καλλιθέας έχει ως πρόταγμα στη δράση της την αποκατάσταση της σχέσης της πόλης με τη θάλασσα και τη βελτίωση της περιβαλλοντικής εικόνας της Καλλιθέας. Διεκδικούμε περισσότερο πράσινο, για το λόγο αυτό και η αντίθεσή μας με το χτίσιμο της Λυρικής και της Βιβλιοθήκης στον Ιππόδρομο, που, όσο σημαντικά κι αν είναι, στέρησαν την πόλη μας από ένα πιθανό πνεύμονα πρασίνου. Η παραλία ανήκει στους δήμους Καλλιθέας-Μοσχάτου/Ταύρου και θα πρέπει να διαμορφωθεί σύμφωνα με τις ανάγκες των κατοίκων. Προτείνουμε τη σύσταση ενός Μητροπολιτικού - διαδημοτικού φορέα από την Περιφέρεια Αττικής και τους Δήμους Καλλιθέας και Μοσχάτου/Ταύρου ο οποίος θα αναλάβει τη διαχείριση του χώρου καθώς και την ευθύνη για τη δημιουργία των απαραίτητων για την περιοχή αντιπλημμυρικών έργων. Προτείνουμε την ταπείνωση της παραλιακής λεωφόρου και την ανάπτυξη ενός δημόσιου, κοινόχρηστου πάρκου που να περιλαμβάνει την παραλία της Καλλιθέας και Μοσχάτου/Ταύρου, ενιαίου με την εκβολή και την κοίτη του Ιλισού ποταμού. Ενός παράλιου πάρκου, χώρο πρασίνου και αναψυχής με ελεύθερη πρόσβαση στη θάλασσα και περιορισμένη χρήση κτιρίων, πόλο έλξης για τους κατοίκους όλου του λεκανοπεδίου. Για να αποδοθεί η παραλία του Φαληρικού Όρμου στους πολίτες των παράλιων δήμων και όλης της Αθήνας και όχι στα αδηφάγα ιδιωτικά συμφέροντα! ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΑΤΟΣ μέλος της Δημοτικής Κίνησης Πολιτών Καλλιθέας

Μάιος 2014 - τ. 12

Ν. Φιλαδέλφεια-Χαλκηδόνα:

να γίνει ο Δήμος μας πρότυπο πράσινης πόλης Εύλογα κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί: Σε μια συνθήκη πρωτοφανούς και παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης και κρίσης σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής όπως ανεργία, εργασιακά δικαιώματα, υγεία, παιδεία, πολιτισμός κοκ, είναι δυνατόν η Πράσινη Πόλη να είναι η λύση στα προβλήματα μας; Η απάντηση προφανώς είναι όχι. Ούτε η λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη μπορεί από μόνη της αποκλειστικά μέσω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας να είναι η λύση. Δε θέλουμε να επεκταθούμε σε αυτό, απλώς θα πούμε προκαταβολικά ότι μονάχα μία γενναία αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης σε συνδυασμό με την ιδιωτική πρωτοβουλία, που θα στηρίζονται στις αρχές της διαφάνειας και της αλληλεγγύης, μπορούν να συμβάλλουν στη στοιχειώδη επίλυση των προβλημάτων.

και με το πώς είναι διαμορφωμένη η πόλη στην οποία κατοικούμε και ζούμε. Η Πράσινη Πόλη λοιπόν αναδεικνύεται ως στρατηγική αναγκαιότητα. Είναι βέβαιο ότι, για να δημιουργηθεί ένα πρότυπο Πράσινης Πόλης στη Νέα Φιλαδέλφεια Χαλκηδόνα δεν επαρκεί η διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης. Αν και ο Δήμος μας έχει την τύχη να φιλοξενεί ένα από τα σημαντικότερα Δάση του λεκανοπεδίου, σε πολλούς τομείς που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος και την ποιότητας ζωής των δημοτών, έχει παραμείνει στη αδράνεια και στην απραξία. Η επίτευξη του σκοπού της πράσινης πόλης απαιτεί, την αναβάθμιση του Άλσους με έμφαση στο δασικό του χαρακτήρα, την αξιοποίηση των χώρων πρασίνου με τη δημιουργία οικολογικών πάρκων και χώρων αναψυχής, την αποκατάστα-

Από την άλλη πλευρά, τίθεται εκ των πραγμάτων το ερώτημα. Ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά οποιασδήποτε μελλοντικής ανάκαμψης; Κατασπατάληση των φυσικών πόρων, τσιμεντοποίηση, άναρχη δόμηση, δημιουργία μεγάλων όγκων απορριμμάτων, εγκατάλειψη δομημένου περιβάλλοντος και πρασίνου, κυκλοφοριακή συμφόρηση, απαξίωση χώρων αναψυχής, παιχνιδιού, αθλητικών χώρων και πολλά άλλα; Μπορεί αυτό το πρότυπο να είναι η πρόταση; Προφανώς όχι. Σήμερα, εξορισμού η πλειοψηφία των συμπολιτών μας ζει σε αστικές περιοχές. Αυτό σημαίνει ότι η πόλη (ο δήμος) είναι ο τόπος που φιλοξενεί όλες τις καθημερινές μας επαγγελματικές κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες. Συνεπώς, η ποιότητα ζωής είναι άμεσα συνυφασμένη με το οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

ση και την αναβάθμιση των ρεμάτων και των ποταμών, την ανακύκλωση και αξιοποίηση οικιακών απορριμμάτων, την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη δημιουργία ενεργειακά αυτόνομων κτιρίων, τις πράσινες μεταφορές, την οικολογική δόμηση. Όλα τα παραπάνω αποτελούν παραδείγματα με εξαιρετικές προοπτικές. Σε αυτή την κατεύθυνση εργαζόμενοι του δήμου, εθελοντές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις μπορούν να συνεργαστούν και να ακολουθήσουν τις πράσινες πρακτικές, μπορούν να χρηματοδοτηθούν από κρατικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, μέσω προγραμμάτων για επένδυση στη πράσινη ανάπτυξη. Αυτό με τη σειρά του θα συμβάλλει σε νέες θέσεις εργασίας και στην ανάγκη για πράσινη εκπαίδευση. Η έννοια της πράσινης πόλης δεν

O

17

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

σταματά εδώ, το ζήτημα της ρύπανσης του περιβάλλοντος από τους αέριους ρύπους είναι επίσης σημαντικό που άπτεται της προσοχής όλων μας. Τα προβλήματα που χρήζουν άμεση λύση εστιάζονται στη κακή ποιότητα του αέρα, στον όγκο της κυκλοφορίας και στην κυκλοφοριακή συμφόρηση, στα υψηλά επίπεδα θορύβου, στην έλλειψη χώρων αθλητικών, χώρων παιχνιδιού και αναψυχής, στην έλλειψη ποδηλατοδρόμων και πεζοδρομίων, στην έλλειψη δρόμων ήπιας κυκλοφορίας. Όλα αυτά μαζί δίνουν την εικόνα εγκατάλειψης του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος του δήμου. Παράλληλα, για την ανάδειξη πιο ανθρώπινης πόλης απαιτείται εκ νέου σχεδιασμός προς αποφυγή της ευκαιριακής άκριτης πολεοδόμησης, απαιτείται η διατήρηση χαμηλών συντελεστών δόμησης και κάλυψης, απαιτείται η διατήρηση και ο σεβασμός στις χρήσεις γης των υφιστάμενων χώρων του Άλσους και του πρασίνου. Διαφορετικά, αντικειμενικά θα οδηγηθούμε σε μια πόλη γκρίζα χωρίς ταυτότητα. Οι λύσεις, λοιπόν, πρέπει να είναι συνδυαστικές και να αντιμετωπίζουν τους μελλοντικούς κινδύνους, όπως είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η αύξηση των πλημμύρων κ.α. καθώς και να συμβάλλουν στην προοδευτική μείωση της εξάρτησης από την ηλεκτρική ενέργεια και τα ορυκτά καύσιμα. Σε αυτή την κατεύθυνση, ο πολεοδομικός σχεδιασμός σε συνδυασμό με τις περιβαλλοντικές μελέτες και έργα, αποτελούν σημαντικά κριτήρια. Ο συνδυασμός αυτών των δυο μπορεί να διαμορφώσει το πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής διαχείρισης που θα συμβάλλει στη δημιουργία της Πράσινης πόλης. Από την άλλη πλευρά δεν αρκεί μόνο αυτό. Για τη δημιουργία μιας πράσινης πόλης, το κυρίαρχο, το πιο σημαντικό είναι να υπάρχει μια συνειδητοποιημένη κοινωνική πλειοψηφία με περιβαλλοντική και οικολογική συνείδηση, εν τέλει απαιτείται να υπάρχει κοινωνική συνείδηση και σεβασμός στους συνανθρώπους μας με τους οποίους συγκατοικούμε στην ίδια πόλη. Η ολοκληρωμένη περιβαλλοντική διαχείριση, η πράσινη Πόλη δεν είναι ουτοπία αλλά αναγκαιότητα που την έχουν διδάξει ήδη αρκετές πόλεις σε Ευρώπη και παγκοσμίως. Οι πόλεις που έχουν μια τέτοια κατεύθυνση καταφέρνουν να κατοικούνται από πολίτες ευτυχισμένους και υγιείς. ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΑΜΠΕΤΑΚΗΣ Καθηγητής Χημείας τροφίμων

ΧΡΥΣΑ ΚΟΤΑΜΠΑΣΗ Περιβαλλοντολόγος, υποψ. Διδάκτωρ Ιατρικής

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΕΡΕΤΙΔΗΣ Χημικός Μηχανικός

Ελευσίνα: πόλη καθρέφτης της ιστορίας της χώρας Η Ελευσίνα εδώ και δεκαετίες αποτελεί το χώρο που ο άνθρωπος επιχειρεί να επιβληθεί στη φύση με κάθε μέσο, αλλά για ένα σκοπό: το διαρκές κέρδος. Το αποτέλεσμα γνωστό: άνθρωπος και περιβάλλον πληγωμένοι και οι δύο από την άνιση και αντιφατική μάχη. Και τα ονόματα γνωστά. Τα ονόματα που δεσπόζουν και επενδύουν στο κοινωνικό τους προφίλ, εδώ τον τόπο αυτό μόνο με ασέβεια αντιμετώπισαν. Η ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΚΗ των αδελφών Αγγελόπουλων βουλιάζει τα τελευταία χρόνια κάτω από το βάρος της ύφεσης αφήνοντας κυριολεκτικά στο δρόμο δεκάδες οικογένειες. Το τελευταίο της επίτευγμα είναι να χρησιμοποιήσει τους εργαζόμενούς της σαν ασπίδα διεκδίκησης φθηνότερου ρεύματος για την παραγωγή της. Κι ας πρόλαβε τόσα χρόνια να επιχωματώσει τη θάλασσα με κάθε λογής υπολείμματα και απόβλητα. Κι ας «σέρβιρε» στον ουρανό του Θριασίου εκατομμύρια τόνους αέριων ρύπων. Τα ΕΛΠΕ (πρώην ΠΕΤΡΟΛΑ) συμφερόντων Λάτση αποτελούν σήμερα τη μεγάλύτερη περιβαλλοντική πληγή της περιοχής. Η επένδυση εκατομμυρίων ευρώ εκσυγχρονισμού- επέκτασης του διυλιστηρίου διαφημίστηκε ως η πλεον πράσινη επένδυση της χώρας στο χώρο της παραγωγής προϊόντων πετρελαίου. Δύο χρόνια μετά την έναρξη της νέας λειτουργίας η πραγματικότητα διαψεύδει και τον πιο συγκρατημένο επιστήμονα και πολίτη. Τα περιστατικά ρύπανσης καταμετρώνται σήμερα σε δεκάδες. Τα εργατικά ατυχήματα μικρής ή μεγαλύτερης κλίμακας επίσης. Η πόλη δεν είναι λίγες οι φορές που παρουσιάζει έντονη δυσοσμία. Ο κίνδυνος μεγάλου βιομηχανικού ατυχήματος δεν θα εκπλήξει πια κανένα. Η εταιρία, ένας τεράστιος βιομηχανικός κολοσσός δεν βρίσκει σχεδόν ποτέ το χρόνο να παρέχει ενημέρωση στους κατοίκους για το τι πραγματικά συμβαίνει κάθε φορά και σε κάθε περιστατικό. Η εταιρία επιδίδεται συνεχώς σε προσπάθεια green cleaning του εταιρικού της προφίλ κυρίως μέσα από χορηγίες προς τους θεσμικούς παράγοντες για να αποσπά τη σιωπή τους και τη μη αντίδρασή τους σε αυτά που όλοι οι πολίτες βλέπουμε, αλλά και καταγράφουμε. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σιωπούν (εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων) ακόμα και σε ακραία, εξόφθαλμα περιστατικά ρύπανσης, με αποτέλεσμα πολίτες και περιβαλλοντικές οργανώσεις να διεξάγουν ένα μοναχικό αγώνα να αποδείξουν τα αυτονόητα. Η ανάγκη σοβαρού ελέγχου του διυλιστηρίου είναι πιο επιτακτική

από ποτέ. Η τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ, συμφερόντων Κανελλόπουλου, που από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα έχει καταλάβει ένα μεγάλο κομμάτι χώρου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος για την πόλη, σήμερα έχει περιορίσει τις δραστηριότητες της σχεδόν μόνο στη χρήση του λιμανιού που διαθέτει. Ωστόσο τίποτα σήμερα δεμ διασφαλίζει πως θα τηρήσει τη δέσμευσή της να αποχωρήσει το 2017 και να απελευθερώσει το χώρο που τόσο ανάγκη έχει αυτή η πόλη να αναπλάσει ήπια και να δημιουργήσει συνθήκες διαφορετικού μοντέλου ανάπτυξης Το εμπορικό λιμάνι της πόλης δεν είναι λίγες οι φορές που έχει υποδεχθεί και έχει διακινήσει τοξικά και επικίνδυνα απόβλητα των τοπικών βιομηχανιών. Απόβλητα που συνήθως μεταφέρονται μέσα από τον οικιστικό ιστό, χωρίς τα προβλεπόμενα μέτρα ασφάλειας. Εργαζόμενοι που δεν διαθέτουν τη γνώση και τον εξοπλισμό για τη φόρτωσή τους. Άλλη μια ανοιχτή περιβαλλοντική πληγή που καθώς οι συνθήκες ολοένα και γίνονται δυσκολότερες αποτελεί πεδίο διεκδίκησης για τους κατοίκους. Από το ίδιο λιμάνι, όπως αποκάλυψαν πρόσφατα περιβαλλοντικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, μεταφέρονται απορρίμματα από νησιά σε τοπικά ΚΔΑΥ, ενώ το τελικό υπόλειμμα, θάβεται στο ΧΥΤΑ στη Φυλή. Το λιμάνι της Ελευσίνας δεν έχει αδειοδοτηθεί για να μπορεί να πραγματοποιεί ανάλογες δραστηριότητες. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές πως το αίτημα των πολιτών για μεταφορά του λιμανιού εκτος του οικιστικού ιστού της πόλης, είναι ένα δίκαιο αίτημα που θα δημιουργήσει τις συνθήκες ανάπτυ-

ξης άλλου τύπου και άλλης μορφής. Η απελευθέρωση του παραλιακού μετώπου της Ελευσίνας διεκδικείται σε όλους τους τόνους από φορείς, πρωτοβουλίες, κινήματα και οργανώσεις όχι όμως και από τους εκάστοτε θεσμικούς φορεις (δήμος – περιφέρεια). Η περιοχή Μεελτάνι, αν και δεν ανήκει διοκητικά στα όρια του Δήμου Ελευσίνας, αποτελεί στόχος μιας ακόμα οχλούσας και περιβαλλοντικά ελεγχόμενης δραστηριότητας. Εκεί σχεδιάζεται η δημιουργία χώρου ταφής επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων όπως προϊόντων αμοβολής κλπ. Τα ονόματα κι εδώ γνωστά. Μια ιδιαίτερου φυσικού κάλους περιοχή που και πάλι θα μπορούσε να γίνει πόλος έλξης ήπιας ανάπλασης για την ψυχαγωγία και την άθληση των πολιτών. Επιστρέφοντας στη θάλασσα της πόλης ιδιαίτερη μνεία οφείλει να γίνει στην ύπαρξη στον κόλπο της Ελευσίνας δεκάδων παροπλισμένων, αλλά κυρίως ναυαγισμένων πλοίων η τύχη των οποίων δεν δείχνει να απασχολεί ιδιαίτερα τα επίσιμα θεσμικά όργανα. Η προβλήτα της πρώην αμερικάνικης βάσης, τείνει σήμερα να μετονομαστεί σε προβήτα Μελισσανίδη, καθώς εδώ μόνιμα αγκυροβολούν τα πλοία του γνωστού μεγαλοεπιχειρηματία. Η Ελευσίνα η πόλη με την ιστορία να παντρεύεται με το μύθο, πόλη πληγωμένη από τα σύγχρονα μυθεύματα μιας ασύδωτης ανάπτυξης, άτεχνης και αναποτελεσματικής. Είναι ωστόσο η πόλη μας. Εδώ γεννηθήκαμε και εδώ μεγαλώσαμε. Εδώ και το πεδίο νέων πρωτοβουλιών, νέων αγώνων, νέων αιτημάτων. Ιδού η Ρόδος... Παναγιώτης Καρποδίνης

υποψ. δημοτικός σύμβουλος “Ενεργή Συμπολιτεία” (Δημοτική Κίνηση Ελευσίνας-Μάγουλας)



O

18

ικοτριβές

Αιγιαλεία: ποιος θα κάνει περιβαλλοντική διαχείριση; Ένας Δήμος με 50 χιλιόμετρα ακτογραμμής, οκτώ ποτάμια, πέντε ορεινούς όγκους και απέραντη γεωργική γη χρειάζεται περιβαλλοντικό σχεδιασμό. Ο Δήμος Αιγιάλειας δημιουργήθηκε από τη συνένωση έξι καποδιστριακών Δήμων. Οι δαντελωτές ακτές και η μακρόστενη πεδινή ζώνη έχουν δημιουργηθεί από τις προσχώσεις των ποταμών πάνω από το βάραθρο του Κορινθιακού. Παράλληλα σε αυτές υψώνεται μια εκτενής ημιορεινή ζώνη με φαράγγια, κοιλάδες και οροπέδια –το αξεπέραστο τοπίο της μαύρης σταφίδας. Πιο ψηλά, η ζώνη με τα έλατα και στο τέλος οι γυμνές κορυφές. Τα προβλήματα ακολουθούν αυτή τη ζωνοποίηση από τη θάλασσα ως τα 1800 μέτρα. Αρχίζουμε με την υποβάθμιση του Κορινθιακού και τη διάβρωση των ακτών, ακολουθεί η απουσία χωροταξίας και η καταστροφή της παραγωγικής γης στα πεδινά, το αδιέξοδο στη διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων, ο μαρασμός της ημιορεινής ζώνης, η υποβάθμιση των δασών και η παντελής έλλειψη διαχείρισης υδάτων. Σε αυτά, ας προσθέσουμε τη διχοτόμηση από τα κακοσχεδιασμένα έργα του οδικού και του σιδηροδρομικού άξονα, την έλλειψη στοιχειώδους πρόβλεψης για το μέλλον και τις νέες συνθήκες που επιφέρει η κλιματική αλλαγή. Δεν απαριθμούμε αυτά ως κινδυνολογία αλλά για να αντιληφθούμε, επιτέλους, ότι για να λυθούν

αυτά τα προβλήματα χρειάζεται ολοκληρωμένος σχεδιασμός και όχι αποσπασματικές λύσεις όπως αυτές με τις οποίες ο κάθε Δήμαρχος μπάλωνε εδώ κι εκεί. Ολοκληρωμένος σχεδιασμός για τη βιωσιμότητα του Δήμου σημαίνει ότι κάθε πρό-

βλημα λύνεται με συνδυασμό δράσεων και κάθε δράση συνδυάζει πολλούς στόχους και συμβάλει στην επίλυση πολλών προβλημάτων. Η διάβρωση των ακτών λύνεται συνδυάζοντας έργα ενίσχυσης της παραλίας, προστασίας των ποταμών και νέου πολεοδομικού σχεδιασμού στην παράκτια ζώνη. Η ημιορεινή ζώνη ζωντανεύει συνδυάζοντας ενίσχυση των αγροτών και των κτηνοτρόφων, ανάκαμψη των δασών μετά τις πυρκαγιές, εξασφάλιση ύδρευσης το καλοκαίρι, αποτροπή της απώλειας εδαφών, επαναλειτουργία σχολείων, λειτουργία μέσων μαζικής μεταφοράς, τοπική εξυπηρέτηση των Δημοτών μέσω υπηρεσιών διαδικτύου και αρκετά άλλα. Δεν είναι μόνο η συντήρηση των δρόμων. Από την άλλη, κάθε δράση θα πρέπει να εξυπηρετεί πολλούς στόχους. Για παράδειγμα, η επέκταση των αδόμητων χώρων στα αστικά κέντρα δεν είναι μόνο θέμα ποιότητας ζωής, αλλά βελτιώνει το μικροκλίμα των πόλεων, είναι ζωτικής σημασίας στον αντισεισμικό σχεδιασμό, περιορίζει τη χρήση Ι.Χ. και μετακινήσεων – άρα και κατανάλωσης ενέργειας. Ας αναλογιστούμε πόσο περισσότερες πηγές χρηματοδότησης (π.χ. για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή) μπορεί να χρησιμοποιήσει μια δημοτική αρχή απλά και μόνο σχεδιάζοντας με τέτοιο οριζόντιο τρόπο. Η οικονομία δεν μπορεί να σταθεί σε ένα κατεστραμμένο περιβάλλον. Η άμεση προτεραιότητα για την ανακούφιση των πολιτών από τα δεινά του μνημονίου δεν πρέπει να μας απομακρύνει από τη βασική μας υποχρέωση να διαφυλάξουμε το μέλλον. Μπορούν να εγγυηθούν ότι θα σχεδιάσουν το μέλλον του Δήμου Αιγιαλείας ο συντηρητικός, ξεπερασμένος, φιλοκυβερνητικός δήμαρχος και ο μέχρι πριν λίγους μήνες συνεργάτης και ξαφνικά αντίπαλός του; Μα, δεν γνωρίζουν καν τι σημαίνει σχεδιασμός.

Η δημιουργική πρόταση για το Δήμο δεν γίνεται με αυτά τα υλικά. Είναι ώρα για ριζική ανατροπή του καθεστωτικού σκηνικού. ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Υποψήφιος Δήμαρχος Αιγιαλείας

Μάιος 2014 - τ. 12

Κοζάνη: τόπος να ζεις

Η Δημοτική Κίνηση «Κοζάνη Τόπος να ζεις» συγκροτήθηκε το καλοκαίρι του 2010. Πρόκειται για συλλογικότητα, στην οποία συμμετέχουν πολίτες διαφορετικών κοινωνικών, πολικών και κομματικών καταβολών. Η περιοχή μας βρισκόταν ήδη σε κρίση. Αιτία το παραγωγικό μοντέλο που στηριζόταν στην μονοδιάστατη υπερεκμετάλλευση του λιγνίτη, κατέστρεφε τους φυσικούς πόρους της περιοχής και υπέσκαπτε συστηματικά την ανάπτυξη κάθε άλλης παραγωγικής δραστηριότητας. Αυτή η πολιτική εγκλώβισε την κοινωνία σε πολιτικές που πριόνιζαν το κλαδί πάνω στο οποίο καθόμασταν μεταφέροντας τον λογαριασμό στις επόμενες γενεές. Η 25ετής Δημοτική Αρχή ενσωματώνει όλες τις παθογένειες του δικομματικού πολιτικού συστήματος που οδήγησε την χώρα στην κρίση (πελατειακές σχέσεις, κομματοκρατία, σπάταλη διαχείριση των πόρων κλπ.)και είναι υπεύθυνη για τις κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις στον τόπο μας Εμείς ως Δημοτική Κίνηση θελήσαμε να προτείνουμε έναν διαφορετικό τρόπο παρέμβασης στα δημοτικά πράγματα. Στόχος μας, πέρα από τις εκλογές και την παρουσία μας στο δημοτικό συμβούλιο, η διαρκής παρουσία στη δημόσια ζωή, η κοινωνική δράση και οι επεξεργασμένες προτάσεις τοπικής, κυρίως, πολιτικής. Αποδείξαμε επί 4 χρόνια πως υιοθετήσαμε και εφαρμόσαμε, όσα εξαγγείλαμε στην ιδρυτική μας διακήρυξη. Λειτουργούμε δημοκρατικά, σεβόμενοι τα συλλογικά μας όργανα. Αναπτύξαμε, κατά μόνας ή σε συνεργασία με φορείς και συλλόγους, δράσεις πολιτικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές, πολιτιστικές και κινηματικές προσβλέποντας στη συμμετοχή και την κινητοποίηση της κοινωνίας. Συνεισφέραμε στις εθελοντικές κοινωνικές δομές (ιατρείο κοινωνικής αλληλεγγύης, κοινωνικό παντοπωλείο). Με την παρουσία μας στο Δημοτικό Συμβούλιο, δια του εκπροσώπου μας Λευτέρη Ιωαννίδη, αναδείξαμε τοπικά προβλήματα, καταδείξαμε ανεπάρκειες και ευθύνες της 25ετούς Δημοτικής Αρχής, καταθέσαμε τεκμηριωμένες προτάσεις (πέρα από στείρες αντιπαραθέσεις), προτείναμε ένα εναλλακτικό μοντέλο λειτουργίας της αυτοδιοίκησης, λειτουργήσαμε με ένα διαφορετικό πολιτικό ήθος. Με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες και ενόψει των εκλογών εκλέξαμε τον επικεφαλής του ψηφοδελτίου μας και υποψήφιο Δήμαρχο. Στην Δημοτική Κίνηση ξεκινήσαμε ήδη την ανακοίνωση των προγραμματικών μας θέσεων (www.toposnazeis.gr). Μετά από διαβουλεύσεις με την τοπική κοινωνία και συλλογική δουλειά συναποφασίσαμε για το πρόγραμμά μας, το οποίο χαρακτηρίζεται από καινοτόμες, αλλά ρεαλιστικές θέσεις, οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά δίκαιες και βιώσιμες. Οι πολιτικές μας διαπνέονται από ολοκληρωμένη, συμμετοχική και μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα αξιοποιεί συνολικά τα πλεονεκτήματα της περιοχής (γεωργία, τουρισμός, πολιτισμός, Α.Π.Ε). Στόχος μας η έξοδος του Δήμου μας από την γκρίζα πραγματικότητα και η πορεία προς ένα πράσινο και βιώσιμο μέλλον. Κλειδί για την επιτυχία της πολιτικής μας είναι η κινητοποίηση και η συμμετοχή των πολιτών. Θα συνεχίσουμε με γνώμονα την ρήση “σκέψου παγκόσμια- δράσε τοπικά” και όραμα ένα Δήμο βιώσιμο, ανθρώπινο, συμμετοχικό με την κοινωνία στο επίκεντρο. ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ

υποψήφιος Δήμαρχος με το συνδυασμό “Δήμος Κοζάνης - Τόπος να ζεις”

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

19

Αθήνα: πόλη με ποιότητα ζωής στις γειτονιές Αυτό που βιώνουν οι κάτοικοι της Αθήνας στις γειτονιές τους σε καθημερινό επίπεδο είναι η εγκατάλειψη, η απουσία του δήμου, η ελλιπής καθαριότητα, τα κακοσυντηρημένα ή καταπατημένα πεζοδρόμια, η ανασφάλεια στην καθημερινή μετακίνηση ιδιαίτερα για ορισμένες ομάδες όπως τα ΑΜΕΑ, οι ηλικιωμένοι, τα μικρά παιδιά, η έλλειψη ελεύθερων χώρων, οι νεκρές από ζωή γειτονιές, κάτι που εντείνεται με την κρίση, που με τη σειρά τους εντείνουν το αίσθημα εγκατάλειψης, αποξένωσης από την πόλη και γενικής ανασφάλειας. Η πολιτική μας στοχεύει στην επανάκτηση του δημόσιου χώρου της Αθήνας από τους κατοίκους της, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την υποστήριξη της των συλλογικών αγαθών και της κατοικίας ιδιαίτερα στις πιο υποβαθμισμένες και απαξιωμένες περιοχές. Για την «Ανοιχτή Πόλη, οι δυνατότητες παρέμβασης του Δήμου είναι και υπαρκτές και μεγάλες στη βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των πολιτών.

Χρήσεις γης για την αντιμετώπιση των δυσλειτουργιών από συγκρουόμενες χρήσεις Ο Δήμος Αθηναίων σήμερα στερείται ενός σύγχρονου πλαισίου πολεοδομικής ρύθμισης. Περιοχές με σοβαρά προβλήματα δεν έχουν καν πλαίσιο ρύθμισης χρήσεων γης ενώ σημαντικά ζητήματα χωρικών επιλογών αντιμετωπίζονται αποσπασματικά και πάντα με γνώμονα ιδιωτικά συμφέροντα. Το πλεονέκτημα της πολυλειτουργικότητας και του χαρακτήρα «γενικής κατοικίας» στις γειτονιές της πόλης θυσιάζεται σε πόλους υπερσυγκέντρωσης χρήσεων που υποβαθμίζουν και την κατοικία και τον δημόσιο χώρο. Στη συγκυρία της κρίσης, η απότομη συρρίκνωση αυτών των επιχειρηματικών πόλων (κυρίως εστίασης – αναψυχής) αφήνει πίσω της τόπους με σοβαρά λειτουργικά προβλήματα. Στα χρόνια ζητήματα του Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδή, της ανάπλασης στον Ελαιώνα, της Ακαδημίας Πλάτωνος και του βιομηχανικού συγκροτήματος Μουζάκη, του Προμπονά και των εγκαταστάσεων της Columbia, αλλά και για τα προσφυγικά της Λ. Αλεξάνδρας ασκούνται πιέσεις και σχεδιάζονται πολιτικές σε βάρος της ζωής των τοπικών κοινωνιών, με αποτέλεσμα η πόλη και οι κάτοικοι να στερούνται πολύτιμους χώρους. Για την «Ανοιχτή Πόλη» αποτελεί άμεση προτεραιότητα η απόδοση των παραπάνω χώρων στους κατοίκους, με τις αναγκαίες λειτουργικές παρεμβάσεις με άξονα τις πραγματικές ανάγκες, την προστασία του περιβάλλοντος και της συλλογικής μνήμης.

οποίηση άδειων και πολλές φορές αξιόλογων κτηρίων για αυτές τις χρήσεις μπορεί να δημιουργήσει πόλους αναζωογόνησης της ζωής στις γειτονιές. Παντελής είναι σήμερα και η έλλειψη πολιτικών για την υποστήριξη της αναβάθμισης των ιδιωτικών κτηρίων, μετά και την εγκατάλειψη του προγράμματος “Πρόσοψη”. Χρειαζόμαστε νέα εργαλεία στήριξης των κατοίκων τόσο σε θέματα ενεργειακής αναβάθμισης των κτηρίων ώστε οι επιλογές παρέμβασης να μην καθορίζονται από τις προσανατολισμένες σχέσεις τραπεζών – μεγάλων επιχειρήσεων, αλλά και πολιτικές για τα διατηρητέα κτήρια, που ειδικά σε συνθήκες κρίσης εγκαταλείπονται στην πλήρη κατάρρευση.

Απρόσκοπτη προσβασιμότητα και μετακινήσεις στην πόλη Δημιουργία ενισχυμένου δικτύου δημόσιων και δημοτικών μέσων μεταφοράς με προτεραιότητες στην κίνηση (λωρίδες, σηματοδότες). Παρεμβάσεις του Δήμου στον σχεδιασμό της συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης και διαβούλευση με τις συνελεύσεις γειτονιάς για τις προτεραιότητές τους ως προς τις επιθυμητές προσβάσεις και δρομολόγια (ακόμα και νυχτερινής συγκοινωνίας). Παρέμβαση και πρωτοβουλίες για να δημιουργηθούν συνδέσεις μεταξύ όμορων περιοχών που δεν θα προϋποθέτουν διέλευση από το κέντρο. Σύστημα αξιόπιστης πληροφόρησης για τα δρομολόγια, παρέμβαση για την συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση σημαντικών χώρων κάθε γειτονιάς π.χ. σχολεία κ.λπ. Διαμόρφωση ζωνών ήπιας κυκλοφορίας για τη βελτίωση της κινητικότητας στο εσωτερικό της γειτονιάς με πόλους τα τοπικά πολεοδομικά κέντρα, τους σημαντικούς προορισμούς για την καθημερινότητα (ελεύθεροι χώροι, υπηρεσίες, σταθμοί μετρό κλπ). Διαμόρφωση δικτύου ποδηλάτου όχι σαν έργο βιτρίνας και τουριστική ατραξιόν, αλλά που θα συνδέει λειτουργικά σημαντικούς καθημερινούς προορισμούς των νέων ανθρώπων όπως π.χ. σταθμούς μετρό, πανεπιστήμια κ.ά. με την αξιοποίηση υφιστάμενων μελετών. Βελτίωση προσβασιμότητας με προτεραιότητα στους πεζούς κάθε ηλικίας και κάθε επιπέδου αναγκών (γονείς με παιδιά, ηλικιωμένοι, ΑΜΕΑ). Εξασφάλιση της απρόσκοπτης πορείας των πεζών μέσα στην πόλη σε πεζοδρόμια, πεζοδιαβάσεις και πεζόδρομους με ποιότητα και ασφάλεια (προτεραιότητα στην συντήρηση, στη σήμανση, στην απομάκρυνση των εμποδίων κλπ). Βελτίωση της προσβασιμότητας και τόνω-

Βελτίωση του περιβάλλοντος της πόλης ση της κινητικότητας για όλους μέσω της αναβαθμισμένης πρόσβασης στην πληροφορία. Δημιουργία μιας φιλικής στον χρήστη πλατφόρμας για την κίνηση στην πόλη, τα σημεία εξυπηρέτησης των ποικίλων αναγκών, τους διαθέσιμους τρόπους μετακίνησης, τους ενδιαφέροντες προορισμούς, αλλά και τις καθημερινές εκδηλώσεις. Δημιουργία δομών αλληλεγγύης στη μετακίνηση με παρεμβάσεις όπως η Οργανωμένη συλλογική χρήση των ΙΧ με κίνητρα σε όσους μεταφέρουν οργανωμένα στερούμενους συμπολίτες όπως λ.χ. χρήση των λεωφορειολωρίδων σε ΙΧ με 3 και πλέον επιβάτες, δωρεάν στάθμευση στις ζώνες ελεγχόμενης στάθμευσης, κάρτες ΟΑΣΑ κλπ.

Αναβάθμιση και αξιοποίηση κτιριακού εξοπλισμού Ο κτιριακός εξοπλισμός που είτε ανήκει στον Δήμο είτε βρίσκεται στην δικαιοδοσία του (σχολεία, παιδικοί σταθμοί, δημοτικά ιατρεία, λέσχες φιλίας, χώροι κοινωνικής υποστήριξης, πολιτιστικοί χώροι, αθλητικές εγκαταστάσεις) αντιμετωπίζει στην πλειοψηφία των περιπτώσεων σοβαρά προβλήματα συντήρησης, απαιτεί ενεργειακή αναβάθμιση, ενώ πάρα πολλές ανάγκες δεν καλύπτονται και απαιτούνται νέες υποδομές. Προτεραιότητά μας είναι να καλυφθούν οι διαπιστωμένες ανάγκες σε νέους παιδικούς σταθμούς, να επαναλειτουργήσουν τα υπό επισκευή δημοτικά ιατρεία, να συντηρηθούν τα σχολικά κτήρια που σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα υγιεινής και ασφάλειας. Η ενεργειακή αναβάθμιση των δημόσιων κτηρίων θα οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση πόρων. Σημαντικό κενό εμφανίζεται στην ύπαρξη χώρων συνάντησης για όλες τις ηλικίες και ιδιαίτερα για τους νέους. Η αξι-

Πράσινο, αερισμός και ποιότητα ατμόσφαιρας φυσικός και τεχνητός φωτισμός, ηχορύπανση και διαχείριση ήχου, αστικός εξοπλισμός. Όλα τα παραπάνω εκτός από την καθαρά τεχνολογική πλευρά της αντιμετώπισής τους πρέπει να ειδωθούν και στο πλαίσιο ενός σχεδιασμού σε μικροκλίμακα οικοδομικού τετραγώνου ή τετραγώνων που μπορεί να δώσει σημαντικές λύσεις χαμηλότερου κόστους στην αναβάθμιση όλων των παραπάνω παραμέτρων. Η απελευθέρωση επιφανειών από την άσφαλτο και το τσιμέντο όπου αυτό είναι εφικτό (ας θυμηθούμε εδώ πως με μηδενικούς πόρους δημιουργήθηκε ένας καταπράσινος χώρος στο πάρκο Ναυαρίνου), η εξασφάλιση ροών αέρα, η διαχείριση της ηχορύπανσης με τον έλεγχο αλλά και την δημιουργία ηχοπροστατευμένων σημείων στάσης, είναι μόνο μερικές από τις πρακτικές που μπορούμε να εφαρμόσουμε. Παράλληλα οι μεγάλοι πνεύμονες της πόλης (Λυκαβηττός, Πεδίο Άρεως, Εθνικός Κήπος) έχουν ανάγκη να υποστηριχτούν ως προς την ανάπτυξη του πράσινου, αλλά και της πανίδας (μεγάλη ποικιλία πουλιών κλπ) αλλά και να προστατευθούν από τις επεκτατικές βλέψεις ιδιωτικών συμφερόντων. Θα πρέπει τέλος να επισημάνουμε ότι η Αθήνα είναι μια πόλη με ανεπαρκή αστικό εξοπλισμό σε επίπεδο λειτουργικότητας, ποιότητας και αισθητικής. Μικρά ή μεγαλύτερα εργολαβικά συμφέροντα και παντελής έλλειψη σχεδιασμού οδήγησαν στο σημερινό αποτέλεσμα. Μπορούμε και οφείλουμε να δώσουμε χώρο στην επιστημονική και καλλιτεχνική δημιουργικότητα, να αξιοποιήσουμε το τεχνικό δυναμικό του Δήμου, να ενθαρρύνουμε συνεργατικές πρακτικές και να κάνουμε την πόλη ξανά τόπο συνάντησης. ΧΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΤΟΣ



O

20

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΥΦΑΡΠΑΓΗΣ ΓΗΣ: το παραδειγμα της ΑΙΘΙΟΠΙΑΣ Η υφαρπαγή γης είναι ένας όρος που επανήλθε το τελευταίο διάστημα εν μέσω κρίσης στο λεξιλόγιο της Αριστεράς. Ο Jonah Wedekind είναι ερευνητής στο πανεπιστήμιο Humbolt του Βερολίνου και μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πολιτικής Οικολογίας – ΕΝΤΙΤLE που μελετά το ζήτημα στην Αφρική και ειδικά στην Αιθιοπία. Μαζί του συνομιλούμε για τη σύγχρονη διαδικασία υφαρπαγής και τις μορφές που παίρνει στον παγκόσμιο Νότο και ειδικά στην Αφρική προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουμε την σύνθετη και ιστορική αυτή διαδικασία. Τη συνέντευξη πήρε ο Γιώργος Βελεγράκης.

Ποιο χαρακτήρα παίρνει σήμερα η υφαρπαγή της γης; Ποια τα στοιχεία από την προσωπική σου έρευνα στην Αιθιοπία; Ο όρος υφαρπαγή γης ξαναήρθε στο δημόσιο λόγο τουλάχιστον από το 2007-8 και μετά όταν οι πολύ υψηλές τιμές τροφής και καυσίμων οδήγησαν επενδυτές σε επιθετικές κινήσεις στη γεωργική γη κυρίως της Αφρικής. Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι διαδικασίες αυτές δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συνεχής τάση εντός του καπιταλισμού για εγκλεισμό της κοινής γης από το κεφάλαιο. Η άποψη αυτή κατά τη γνώμη μου απλοποιεί μια πολύ σύνθετη διαδικασία καθώς προκύπτουν συνεχώς νέα ερωτήματα. Θα μπορούσαμε για παράδειγμα να αναρωτηθούμε γιατί υπάρχει μια διεθνής εστίαση μόνο στον παγκόσμιο Νότο. Η υφαρπαγή γης είναι μια συνεχής διαδικασία ακόμα και στην Ευρώπη. Είναι σε εξέλιξη εδώ και πολλά χρόνια στη Γερμανία, όπου υπό το πρόσχημα της οικονομικής αποδοτικότητας, γεωργική γη της

πρώην Ανατολικής Γερμανίας –που πρωτύτερα άνηκε σε συνεταιρισμούς– χαρίζεται σε ιδιώτες επενδυτές για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Συμβαίνει με ιλιγγιώδη ρυθμό στην Ελλάδα «της κρίσης και του χρέους» παίρνοντας μάλιστα πολλές μορφές: από την αναγκαστική ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περιουσίας μέχρι την εκμετάλλευση γης για εξορυκτικές δραστηριότητες και την υπερφορολόγηση της μικρής περιουσίας. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η υφαρπαγή γης συμβαίνει υπό διαφορετικά σχήματα και μεγέθη και πρέπει σε κάθε περίπτωση να μελετηθούν σε βάθος οι πολιτικές και οικονομικές κινητήριες δυνάμεις πίσω από αυτήν καθώς και οι οικολογικές και κοινωνικές της συνέπειες. Η Αιθιοπία αναφέρεται στα διεθνή μέσα ως η κατεξοχήν χώρα υποδοχής μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων στη γη. Προοδευτικές ΜΚΟ όπως η GRAIN (http://www. grain.org/) κάνουν πολύ καλή δουλειά στην αποκάλυψη των (κρυφών) διαδικασιών και στην κινητοποίηση διεθνών κινημάτων αντίστασης ενάντια στη «βία» των καπιταλιστών για επενδύσεις στη γη που συνοδεύεται από εκτοπισμούς αυτοχθόνων κοινοτήτων και αγροτών, περιβαλλοντικές καταστροφές και κοινωνική εκμετάλλευση. Παρόλα αυτά κατά τη γνώμη μου σήμερα γίνεται κατάχρηση του όρου «υφαρπαγή γης». Ακόμα και οι οικονομολόγοι της Παγκόσμιας Τράπεζας τον χρησιμοποιούν, χωρίς όμως να αναγνωρίζουν την ιστορική προέλευση και την πολιτική φύση του και έτσι συμβάλλουν στην απολιτικοποίηση τόσο του όρου όσο και της διαδικασίας. Στην περίπτωση της Αιθιοπίας ποιοι είναι οι επενδυτές; Ακούμε συχνά ότι οι επενδυτές προέρχονται κυρίως από ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία ή όπως η Σαουδική Αραβία όπου η αγροτική καλλιέργεια είναι δύσκολη. Αλλά η πραγματική εικόνα είναι πιο περίπλοκη. Οι αριθμοί των κινέζων επενδυτών στον γεωργικό τομέα στην Αφρική είναι συχνά υπερβολικοί στις αναφορές των μέσων ενημέρωσης ενώ στην πραγματικότητα οι κινέζικες επενδύσεις στη γεωργική γη π.χ. στην Αιθιοπία είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Την ίδια στιγμή επενδυτές όπως η ινδική εταιρεία Karuturi έχουν μισθώσει (leasing) τεράστι-

ες εκτάσεις γης στην Αιθιοπία, που όμως δεν αξιοποιούν λόγω των οικολογικών περιορισμών και των διαφορών που προκύπτουν με τις τοπικές κοινότητες. Έτσι ενώ η κυβέρνηση διαφημίζει αυτές τις επενδύσεις ως αποδοτικές για τη χώρα, στην πραγματικότητα η γη παραμένει «κλειστή» και ανεκμετάλλευτη. Τελικά το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων στην αγροτική γη γίνεται είτε από εθνικές επιχειρήσεις είτε από Αιθίοπες της διασποράς. Δηλαδή, το εθνικό κεφάλαιο φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στον αγροτικό μετασχηματισμό της χώρας. Για παράδειγμα, εάν μελετήσει κανείς την παραγωγή καφέ που είναι πολιτιστικά και οικονομικά η σημαντικότε-

ρη εξαγωγική καλλιέργεια της χώρας, θα ανακαλύψει μόνο Αιθίοπες επενδυτές. Δεν θέλω να υποτιμήσω την επιθετικότητα του διεθνούς κεφαλαίου στη χώρα, αλλά να τονίσω ότι δεν πρέπει να αγνοηθεί ο ρόλος των κρατικών και των εθνικών ελίτ που επιδιώκουν τον έλεγχο της γης. Γιατί επενδύουν στη χώρα και γιατί ειδικά στη γεωργική γη; Ένας από τους λόγους προσέλκυσης εθνικών και ξένων επενδυτών είναι η φθηνή αγροτική γη και εργατική δύναμη. Αυτό συμβαίνει καθώς η κυβέρνηση προσπαθεί να επιτύχει έναν αγροτικό μετασχηματισμό

O

έτσι ώστε η αγροτική παραγωγή που σήμερα κατακλύζεται από μικροκαλλιεργητές, να κυριαρχηθεί από τις μεγάλες αγροτικές βιομηχανίες. Ένας δεύτερος λόγος, ειδικά για το ξένο κεφάλαιο είναι η κερδοσκοπία. Την περίοδο 2007-8 παρουσιάστηκε μαζική εισροή ξένων επενδυτών, οι οποίοι θέλησαν να παράγουν μαζικά βιοκαύσιμα καθώς εκείνη την περίοδο οι τιμές πετρελαίου ήταν στα ύψη. Όταν όμως οι τιμές έπεσαν, πολλοί επίδοξοι επενδυτές όπως οι Emami Biotech και Flora Eco Power παράτησαν τα έργα ή αποχώρησαν από τη χώρα. Ορισμένες μάλιστα εταιρείες που είναι εισηγμένες στα διεθνή χρηματιστήρια ανέβασαν στο διαδίκτυο βίντεο με τις επενδύσεις τους στη χώρα προκειμένου να αυξήσουν τις τιμές των μετοχών τους. Αν όμως επισκεφτεί κανείς τα διαφημιζόμενα αγροκτήματα θα δει ότι πρόκειται στην καλύτερη περίπτωση για μικροεκτάσεις πειραματικών καλλιεργειών. Πρόσφατα η κυβέρνηση της Αιθιοπίας εντόπισε και ακύρωσε πάνω από 500 γεωργικά επενδυτικά σχέδια καθώς οι επενδυτές δεν χρησιμοποίησαν ποτέ τη γη που είχαν μισθώσει. Γιατί όμως το κράτος συνεχίζει να ενθαρρύνει τις επενδύσεις στο γεωργικό τομέα, σαν η υφαρπαγή της γης να αποτελεί κρατικό σχέδιο ανάπτυξης; Η αιθιοπική κυβέρνηση δεν είναι σε καμία περίπτωση μια αβοήθητη κυβέρνηση που πλήττεται από τα ξένα συμφέροντα όπως συχνά εμφανίζεται. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση υπερηφανεύεται για τη δυνατότητά της να αντιγράψει το μοντέλο των «ασιατικών τίγρεων», όπως η Ταϊβάν και η Κορέα με τη συνεχή προσέλκυση ξέων επενδύσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι η Αιθιοπία δεν ακολούθησε το νεοφιλελεύθερο μοντέλο των υπόλοιπων αφρικανικών χωρών κατά τις δεκαετίες του 80-90 για ιδιωτικοποίηση της γης. Έτσι σήμερα η αγροτική γη της χώρας παραμένει στα χέρια του κράτους. Επομένως όλοι οι επενδυτές πρέπει να μισθώσουν τη γη από το κράτος. Για χρόνια το κράτος στήριζε τους μικρούς γεωργούς με στόχο αυτοί να γίνουν πιο αποδοτικοί, να παρέχουν ανταγωνιστικά προϊόντα στις διεθνείς αγορές και να τονώσουν την εθνική οικονομία. Αλλά αυτή η στρατηγική ήταν μάλλον σχηματική και ιδιαίτερα αργή και τώρα η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι επενδύσεις μεγάλης κλίμακας και οι αγροτικές βιομηχανίες είναι απαραίτητες για τον ταχύ γεωργικό μετασχηματισμό. Το μοντερνιστικό φαντασιακό της γεωργικής υπερδύναμης είναι το κεντρικό στοιχείο της στρατηγικής ανάπτυξης της Αιθιοπίας αλλά και η αχίλλειος πτέρνα της καθώς δημιουργεί μεγάλες κοινωνικές ανισότητες. Μοιάζει σαν η κυβέρνηση να προσπαθεί να διατηρήσει μια αδύνατη τελικά ισορροπία:

21

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

Δηλώνει ότι προσπαθεί να βοηθήσει τους μικρούς καλλιεργητές ενώ την ίδια στιγμή συνάπτει εμπορικές σχέσεις μόνο με τις μεγάλες εταιρείες. Υπάρχουν αντιδράσεις σε αυτή τη διαδικασία και είναι σε θέση να εμποδίσουν τις μεγάλες επενδύσεις; Θα φανταζόταν κανείς ότι ο εκτοπισμός κοινοτήτων από τη γη τους θα μπορούσε να πυροδοτήσει μεγάλες και οργανωμένες αντιδράσεις ενάντια στα σχέδια των επενδυτών. Όμως από όσο παρατηρώ δεν υπάρχει ένας οργανωμένος αγώνας όπως για παράδειγμα συμβαίνει στη Λατινική Αμερική με τη Via Campesina και το MST. Συμβαίνουν βέβαια σποραδικές συγκρούσεις σε ορισμένες περιοχές όπου γεωκτηνοτρόφοι (που είναι συνήθως οπλισμένοι) περιορίζονται στις νομαδικές τους διαδρομές λόγω εγκλεισμού μεγάλων εκτάσεων γης και αντιδρούν. Το μεγάλο πρόβλημα στην περίπτωση της Αιθιοπίας είναι ότι οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι έχουν δικαίωμα να χρησιμοποιούν τη γη αλλά δεν την κατέχουν καθώς ανήκει στο κράτος. Επομένως όταν κάποιες αγροτικές κοινότητες προσπαθούν να αντιδράσουν ενάντια στα σχέδια μεγάλων επενδυτών βρίσκονται αμέσως αντιμέτωποι με τους θεσμούς και το κράτος. Παράλληλα οι αγροτικοί συνεταιρισμοί που ελέγχουν τη διανομή της γης προς τους μικροκαλλιεργητές ελέγχονται εξ ολοκλήρου από το κράτος. Το ίδιο ισχύει και για τους εργατικούς αγώνες στα μεγάλα αγροκτήματα. Δεδομένου ότι οι επενδύσεις μεγάλης κλίμακας έχουν θεσπιστεί μόλις πριν λίγα χρόνια, τα εργατικά συνδικάτα δεν έχουν καταφέρει να αναπτυχθούν και να αυτονομηθούν από την επιτήρηση του κράτους. Κατά κανόνα οι συνθήκες εργασίας είναι πολύ κακές και οι μισθοί παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν καθημερινές αντιστάσεις και συγκρούσεις. Για παράδειγμα σε αρκετές περιοχές οι εργάτες αρνούνται να εργαστούν ή κατάσχουν μηχανήματα των επενδυτών προκειμένου να διεκδικήσουν τα δεδουλευμένα τους ή αύξηση μισθών. Σε άλλες περιοχές που υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί επενδυτές, οι εργάτες διαφορετικών επιχειρήσεων συγκρίνουν τους μισθούς και απαιτούν από κοινού αυξήσεις. Αλλά γενικά όπως παρατηρώ οι αγρότες και εργάτες αναζητούν αρχικά βοήθεια από το κράτος, πριν τολμήσουν να αμφισβητήσουν τους επενδυτές. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια μεγάλη διαδρομή που πρέπει να διανυθεί προκειμένου να υπάρξει μια κουλτούρα αγώνων και διεκδικήσεων σε τέτοιο βαθμό που να μπορούν να μπλοκάρουν επί της ουσίας την υφαρπαγή μεγάλων εκτάσεων αγροτικής γης στην Αιθιοπία.

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ: Ο ΝΟΜΟΣ ΤΩΝ ΕΥΚΑΛΥΠΤΩΝ Η λιτότητα και τα μέτρα της τρόικας δεν αφορούν μόνο στη διάλυση του κοινωνικού συστήματος, τις ιδιωτικοποιήσεις και τις περικοπές στους μισθούς. Καθώς η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας εξελίσσεται με ταχύτατούς ρυθμούς, η ιδιωτικοποίηση των φυσικών πόρων, όπως προβλέπεται από τα μνημόνια και τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα, αποκτά όλο και μεγαλύτερη δυναμική. Στην Πορτογαλία, οι φυτείες ευκαλύπτου καλύπτουν το 9% της εθνικής επικράτειας και περισσότερο από το 26% των δασικών εκτάσεων. Με 9 εκατ. στρ. φυτείες ευκαλύπτου, μόνο η Αυστραλία, η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία ξεπερνούν την Πορτογαλία ως προς τη συνολική επιφάνεια της εθνικής επικράτειας που καλύπτεται από ευκαλύπτους. Σε σχετικά μεγέθη, η Πορτογαλία είναι παγκόσμια πρωταθλήτρια σε ευκαλύπτους. Η επέκταση των ευκαλύπτων είναι ένα σχετικά νέο φαινόμενο (20 – 30 χρόνων) και σταδιακά οι ευκάλυπτοι αντικαθιστούν τα πεύκα ως το πιο διαδεδομένο δασικό είδος στη χώρα. Η τάση αυτή συνδέεται κυρίως με την άνοδο της χαρτοβιομηχανίας Portucel-Soporcel, μίας πρώην κρατικής εταιρείας που έχει σημαντικό μερίδιο στην παγκόσμια παραγωγή χαρτιού από Ευκάλυπτο τον σφαιρικό (Eucalyptus globulus). Αλλά οι απαιτήσεις της χαρτοβιομηχανίας δεν έχουν όριο. Και έτσι η κυβέρνηση αναμόρφωσε τη νομοθεσία έτσι ώστε να διευκολύνει τη συγκαλυμμένη απελευθέρωση στις φυτείες ευκαλύπτου. Πώς; Αίροντας κάθε περιορισμό στην καλλιέργεια ευκαλύπτων σε εκτάσεις μικρότερες των 20 στρ. Κάτι τέτοιο μπορεί να φαίνεται λογικό, αλλά στην πραγματικότητα στην Πορτογαλία περισσότερο από το 80% των δασικών ιδιοκτησιών έχουν επιφάνεια μικρότερη από 20 στρ. Με αυτό τον τρόπο η κυβέρνηση παραδίδει στις χαρτοβιομηχανίες όση πρώτη ύλη θέλουν, χωρίς κανένα επενδυτικό κίνδυνο. Συγκεκριμένα, οι μεγάλες χαρτοβιομηχανίες διαχειρίζονται φυτείες ευκαλύπτων συνολικής έκτασης μικρότερης των 2 εκατ. στρ. Ταυτόχρονα προμηθεύουν με φυτά μικρούς παραγωγούς και στη συνέχεια αγοράζουν από αυτούς τους ευκαλύπτους όταν τα δέντρα είναι αρκετά μεγάλα (σε εννεαετείς κύκλους). Στην πράξη διαχειρίζονται μόνο 200 εκατ. στρ. και εκμεταλλεύονται 900 εκατ. στρ., μεταφέροντας έτσι όλους τους επενδυτικούς κινδύνους στους μικρούς γαιοκτήμονες. Και οι κίνδυνοι είναι πολλοί και διαρκείς, με την Πορτογαλία να είναι και πάλι πρωταθλήτρια: σε δασικές πυρκαγιές, σε εγκαταλειμμένες εκτάσεις (περίπου το 20% της εθνικής επικράτειας), σε ιδιωτικές δασικές εκτάσεις (περισσότερο από 98%) και σε μη ελεγχόμενες δασικές εκτάσεις και φυτείες δέντρων που αποτεφρώνονται από πυρκαγιές, με καταστροφικές συνέπειες για τα λιγοστά εναπομείναντα φυσικά δάση, τη βιοποικιλότητα, τον αγροτικό πληθυσμό, τα εδάφη και τα ύδατα. Η κυβέρνηση και η τρόικα παραδίνει τη γη στην «ιδιωτική πρωτοβουλία», όχι απλά αγνοώντας την περιβαλλοντική υποβάθμιση που έχουν προκαλέσει τα τελευταία χρόνια οι φυτείες ευκαλύπτου, αλλά δίνοντας σημαντικά κίνητρα για την εξάπλωσή τους που θα οδηγήσει σε περαιτέρω κατάληψη αγροτικών εδαφών και καταστροφή μίας μεσοπρόθεσμης βιωσιμότητας. Αυτό είναι το πραγματικό περιεχόμενο του νόμου των ευκαλύπτων.

JoΑo Camargo

Μηχανικός Περιβάλλοντος, Bloco de Esquerda (Πορτογαλία)

Μετάφραση-επιμέλεια: Φερενίκη Βαταβάλη



22

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

ΒΡΕΤΑΝΙΑ ενισχυμένες ΑΠΕ και γαιάνθρακας, στροφή στα πυρηνικά από την κυβέρνηση των Συντηρητικών Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας στη Βρετανία είναι ραγδαία. Μέσα σε 10 χρόνια έχουν εγκατασταθεί περίπου 10 GW αιολικών, πολλά από τα οποία υπεράκτια (Εικ. 1).

Εικόνα 1: Εγκατεστημένη ισχύς αιολικών στο Ην. Βασίλειο [1]

Αντίστοιχα αυξήθηκε σημαντικά η συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας όπως φαίνεται και στην Εικ. 2. Από σχεδόν 0% το 1995 στο 10% το 2012 και στο 14% το 2013 (το 9% από αιολικά).

αφορά τόσο στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (στις οποίες αναφέρονται οι στόχοι για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής), όσο και σε άλλους ρύπους όπως διοξείδιο του θείου, οξείδια αζώτου, μικροσωματίδια και υδράργυρος. Εδώ και δεκαετίες στη Βρετανία δεν έχει κατασκευαστεί νέος σταθμός παραγωγής με καύσιμο γαιάνθρακα και οι μονάδες παραγωγής με καύσιμο φυσικό αέριο επικρατούσαν στην ηλεκτροπαραγωγή έως το 2012. Από τότε όμως, ένας συνδυασμός παραγόντων είχε ως αποτελέσμα η κερδοφορία της ενέργειας από γαιάνθρακα να ενισχυθεί, ενώ μερικοί λιγότερο αποδοτικοί σταθμοί με φυσικό αέριο παλεύουν για οικονομική επιβίωση. Συγκεκριμένα, αφενός οι τιμές του φυσικού αερίου κινήθηκαν ψηλά και οι τιμές του γαιάνθρακα χαμηλά και αφετέρου οι τιμές για τις εκπομπές άνθρακα (στο «χρηματιστήριο ρύπων») μέχρι τώρα έχουν κινηθεί πολύ χαμηλά ώστε να παίξουν σημαντικό ρόλο στα οικονομικά των σταθμών παραγωγής με καύσιμο γαιάνθρακα. Σύμφωνα και με το WWF Βρετανίας, προκειμένου να μειωθούν αρκετά οι εκπομπές ρύπων από τον τομέα ηλεκτροπαραγωγής ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι για την κλιματική αλλαγή, όλοι αυτοί οι σταθμοί με καύσιμο γαίανθρακα θα πρέπει να κλείσουν το συντομότερο δυνατό και οπωσδήποτε πριν τα μέσα της δεκαετίας του 2020. Μέχρι πρόσφατα, ήταν περίπου κοινή πεποίθηση στην κυβέρνηση και σε όσους εργάζονται στον ενεργειακό τομέα ότι έτσι θα γινόταν, όμως πλέον δεν είναι καθόλου σίγουρο. Από την άλλη πλευρά, η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σχεδιάζεται να επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό με αύξηση της συμμετοχής των πυρηνικών. Παρά τις αντιδράσεις, η κυβέρνηση Κάμερον έδωσε πρόσφατα πράσινο φως στην κατασκευή νέου πυρηνικού σταθμού, του πρώτου μετά από περίπου μια γενιά [3]. Ο σταθμός Hinkley Point C στο Somerset θα παράγει περίπου το 7% του συνόλου της ηλεκτρικής ενέργειας του Ην. Βασίλειου, όταν θα τεθεί σε λειτουργία το 2023. Ο σταθμός θα κοστίσει περίπου 16 δισ. λίρες, ενώ η κυβέρνηση εγγυάται στην EDF (τη γαλλική ΔΕΗ) που θα το κατασκευάσει ελάχιστη τιμή πώλησης της παραγώμενης ενέργειας. Το σχετικό πυρηνικό πρόγραμμα που ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση αφορά στην κατασκευή 12 αντιδραστήρων σε 5 τοποθεσίες, συνολικής ισχύος 16 γιγαβάτ [4]. Φυσικά, υπάρχει κι άλλος δρόμος. Για παράδειγμα σύμφωνα με ένα μοντέλο της εταιρείας Good Energy που παρέχει ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, η Βρετανία θα μπορούσε μέχρι το 2050 να παράγει όλη της την ενέργεια από ανανεώσιμες [5]. Στο μοντέλο αυτό, πάνω από το μισό της ηλεκτρικής ενέργειας θα προέρχεται από τον άνεμο. Η Βρετανία διαθέτει εξαιρετικό αιολικό δυναμικό και, με τα 11.000 μίλια ακτογραμμής, τεράστιες δυνατότητες εκμετάλλευσης της κυματικής ενέργεια. ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΟΥΡΑΚΗΣ

Εικόνα 2: Παραγωγή ηλ. ενέργειας ανά πηγή στο Ην. Βασίλειο [2]

Πρόσφατα όμως, παράλληλα με την αύξηση της συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών, υπήρξε και σημαντική αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από γαιάνθρακα (κάρβουνο). Συγκεκριμένα, το 2013 η συμμετοχή του ανέβηκε στο 40% από ένα μέσο όρο 30% για τα έτη 2009-2011, εξέλιξη ιδιαίτερα αρνητική από περιβαλλοντική σκοπιά, δεδομένου ότι ο γαιάνθρακας είναι το πιο ρυπογόνο ορυκτό καύσιμο όσον

[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Wind_power_in_the_United_Kingdom [2] “What’s going on with old king coal?”, WWF UK blog, 06/03/2014, http://goo.gl/pWPp6L [3] “UK nuclear power plant gets go-ahead”, BBC News, 21/10/2013, http://goo.gl/1eT3oZ [4] “Fifty new nuclear plants could be goal in official energy plans”, The Guardian/The Observer, 21/12/2013, http://goo.gl/XkGGsf [5] “Britain could be running on 100% renewable energy by 2050”, The Guardian, 14/12/2010, http://goo.gl/4hWcnU

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

Ο βρώμικος αγωγός Keystone XL H καναδική εταιρεία TransCanada επιθυμεί να ξεκινήσει την κατασκευή του βόρειου τμήματος ενός πετρελαικού αγωγού, ο οποίος θα διασχίζει γύρω στα 2.000 μίλια, από την Αλμπέρτα που βρίσκεται στο δυτικό

του διοξειδίου του άνθρακα είναι τρεις με τέσσερις φορές υψηλότερα από αυτά του συμβατικού πετρελαίου, λόγω της μεγαλύτερης έντασης σε ενέργεια που απαιτείται κατά τις διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης.

μέρος του Καναδά, μέχρι τον κόλπο του Μεξικό. Ο επονομαζόμενος αγωγός Keystone XL θα μεταφέρει ένα από τα πιο βρώμικα καύσιμα παγκοσμίως, την πετρελαιοφόρο άμμο. Κατά μήκος της διαδρομής του αυτός ο αγωγός μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα στα οικοσυστήματα, να μολύνει τους υδάτινους πόρους και να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την δημόσια υγεία. Τεράστιες πολυεθνικές πετρελαικές εταιρίες που έχουν επενδύσει στην πετρελαιοφόρο άμμο του Καναδά βασίζονται στην κατασκευή του αγωγού Keystone XL για να καταστήσουν προσοδοφόρο την εξάπλωση της εξόρυξης πετρελαίου. Ο αγωγός Keystone XL θα διπλασιάσει τις εισαγωγές της ιδιαιτέρως βρώμικης πετρελαιοφόρου άμμου στις Η.Π.Α. και θα επιτρέψει τη μεταφορά της σε διυλιστήρια του Κόλπου του Μεξικό στα λιμάνια με σκοπό τις εξαγωγές στην παγκόσμια αγορά. Δυστυχώς ήδη μία αρκετά μεγάλη έκταση είναι έτοιμη για εξόρυξη. Όμως πριν η Καναδική εταιρεία TransCanada ξεκινήσει την κατασκευή του αγωγού, χρειάζεται την προεδρική άδεια της διακυβέρνησης Ομπάμα, εφόσον ο αγωγός διασχίζει διεθνή σύνορα. Η μόλυνση από την εξόρυξη και τη διύλιση της πετρελαιοφόρου άμμου ξεπερνά τα επίπεδα μόλυνσης του συμβατικού πετρελαίου. Μόνο κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας για την παραγωγή της πετρελαιοφόρου άμμου, τα επίπεδα των εκπομπών

Ο εν λόγω αγωγός θα μεταφέρει 830.000 βαρέλια πετρελαίου άμμου καθημερινά στις Η.Π.Α. και θα οι εκπομπές που θα επιφέρει ισοδυναμούν με αντίστοιχες εκπομπές από την προσθήκη περισσοτέρων από 5.6 εκατομυρρίων νέων αυτοκινήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον τεράστιες ποσότητες νερού και χημικών χρειάζοντια για να διαχωρι-

στεί η πίσσα από την άμμο, τη λάσπη και τον πηλό, οι οποίες παρέχονται από ποταμούς και τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Η αναλογία έχει ως εξής: χρειάζονται τρία βαρέλια νερού για κάθε βαρέλι πετρελαίου. Στη συνέχεια το νερό που έχει χρησιμοποιηθεί αποθηκεύεται σε δεξαμενές υγρών αποβλήτων. Η τοξική ιλύς/λάσπη της πίσσας είναι γεμάτη κυάνιο και αμμωνία, με αποτέλεσμα τη μόλυνση της τοπικής παροχής νερού. Επιπρόσθετα ο σχεδιαζόμενος αγωγός διασχίζοντας έξι πολιτείες της Αμερικής θα διασταυρωθεί με μεγάλους ποταμούς οι οποίοι είναι βασικές πηγές πόσιμου νερού και πηγές άρδευσης. Σε αυτό το σημείο πρέπει να υπογραμμιστεί ότι οι πιθανότητες διαρροής πετρελαίου προερχόμενου από πετρελαιοφόρο άμμο είναι μεγαλύτερες από αυτές του συμβατικού πετρελαίου, και ο καθαρισμός ακόμη πιο δύσκολος σε περίπτωση ατυχήματος. Αν και ήδη δύο εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες έχουν δηλώσει την εναντίωση τους στο προτεινόμενο έργο και έχουν αναπτυχθεί πολλά τοπικά κινήματα-αντιστάσεις στο έργο, κάποιοι ιδιοκτήτες γης από όπου θα περάσει ο αγωγός αρχίζουν να γίνονται απαθής απέναντι σε ότι διακυβέυεται για τον τόπο τους. Για παράδειγμα, αρκετοί ιδιοκτήτες γης στη Νεμπράσκα έχουν κάμψει την αντίσταση τους στη δημιουργία του αγωγού λόγω των υψηλών χρηματικών αμοιβών που προσφέρονται από την ενδιαφερόμενη εταιρεία, TransCanada, ώστε να περάσει ο αγωγός από τις εκτάσεις που έχουν στην κατοχή τους. Χαρακτηριστικά μερικοί ιδιοκτήτες γης έχουν δεχτεί προσφορές της

Ισπανία: ακύρωση εξορύξεων γαιάνθρακα στην κοιλάδα Laciana

23 τάξεως των διακοσίων πενήντα χιλιάδων δολλαρίων, με επιπρόσθετα μπόνους άμμεσης υπογραφής συμβολαίου της τάξεως των εξήντα χιλιάδων δολαρίων. Οι παραπάνω αριθμοί καθιστούν εμφανή τα τεράστια συμφέροντα που κρύβονται πίσω από την κατασκευή του εν λόγω έργου. Ο αγωγός θα προσπερνά τα διυλιστήρια και τους Αμερικάνους καταναλωτές των κεντροδυτικών Η.Π.Α., οδηγώντας το Καναδέζικο ακατέργαστο πετρέλαιο σε διυλιστήρια του κόπλου του Μεξικό, που αποτελεί αφορολόγητη ζώνη εξωτερικού εμπορίου και αφού θα υπόκειται σε επεξεργασία θα είναι διαθέσιμο στο διεθνές εμπόριο μέσω των λιμανιών. Έτσι δεν προκαλεί μεγάλη έκπληξη το σκάνδαλο που έχει δημιουργηθεί γύρω από το αρχικά θετικό πόρισμα της εξέτασης της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων από το υπουργείο Εξωτερικών των Η.Π.Α. Το υπουργείο Εξωτερικών κατηγορείται για μεροληψία, προστασία συγκεκριμένων συμφερόντων και υποστήριξη του πετρελαικού λόμπυ. Πρόσφατα ο Μη Κυβερνητικός Οργανισμός των Φίλων της Γης (Friends of the Earth) αποκάλυψε την ύπαρξη δεσμών οικονομικής φύσεως μεταξύ της κατά τα άλλα ανεξάρτητης εταιρείας μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην οποία ανέθεσε τη μελέτη το υπουργείο με την TransCanada, δηλαδή την εταιρεία που επιθυμεί να κατασκευάσει τον αγωγό. Τώρα αναμένεται η προεδρική απόφαση του Ομπάμα τους ερχόμενους μήνες, είτε για να στηρίξει τα συμφέροντα των πετρελαικών είτε το δημόσιο συμφέρον. ΙΝΩ ΣΩΖΙΟΥ Avaaz petition: http://avaaz.org/en/stop_the_keystone_ xl_pipeline_greek/

Στις 14 Φεβρουαρίου 2014, η τοπική κυβέρνηση της αυτόνομης κοινότητας Castilla και Leon στη ΒΔ Ισπανία ακύρωσε το σχέδιο για εξόρυξη γαιάνθρακα (κάρβουνο) μέσω «αφαίρεσης βουνοκορφών», μετά από πολυετή αγώνα κατοίκων, τοπικών οικολογικών οργανώσεων, αυτόνομων ακτιβιστών και ευρωβουλευτών. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν συντελεστεί μη αναστρέψιμες αλλαγές στην οροσειρά Cantábrica, σε μια περιοχή μεγάλης οικολογικής σημασίας, που προστατεύεται από περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ.

H μέθοδος εξόρυξης, γνωστή ως «Εξόρυξη Γαιάνθρακα μέσω Αφαίρεσης Βουνοκορφής» (“Mountaintop Removal Coal Mining” – MTR), έχει αλλοιώσει το περιβάλλον και τη ζωή των κατοίκων της κοιλάδας Laciana. Οι δραστηριότητες είναι απομακρυσμένες, σε σημεία πέρα από τα τοπία που φαίνονται από τα κέντρα των πόλεων. Σε πρώτη ματιά, μόνο ένα καλά εκπαιδευμένο μάτι μπορεί να διακρίνει τους μορφολογικούς μετασχηματισμούς του τοπίου που προκαλούνται από τον ακρωτηριασμό μιας βουνοκορφής και τη μετέπειτα τεχνητή ανακατασκευή της. Όμως, για τους 10.000 ντόπιους κατοίκους, πρόκειται για μια διαδικασία που και φαίνεται και ακούγεται.



24

O

ικοτριβές

Μάιος 2014 - τ. 12

είδαμε... Ιταλία - κλείνει εργοστάσιο με καύσιμο γαιάνθρακα λόγω θανάτων και ασθενειών Τον Μάρτιο, δικαστήριο στη Β. Ιταλία αποφάσισε το κλείσιμο δύο ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων με καύσιμο γαιάνθρακα (κάρβουνο), λόγω του μεγάλου αριθμού θανάτων και ασθενειών που έχουν προσβάλει τον τοπικό πληθυσμό. Ο δικαστής Florence Giorgi έκρινε ότι ο σταθμός της Tirreno Power στο Vado Ligure είναι υπεύθυνος για 400 θανάτους ανθρώπων στο διάστημα 2000 – 2007 και περισσότερες από 2.000 περιπτώσεις καρδιολογικών και πνευμονικών παθήσεων στο διάστημα 2005 – 2012. Σύμφωνα με την απόφαση, οι δύο μονάδες ισχύος 330 MW με καύσιμο γαιάνθρακα θα κλείσουν, ενώ η εταιρεία θα συνεχίσει τη λειτουργία της μονάδας συνδυασμένου κύκλου με καύσιμο φυσικό αέριο, ισχύος 800 MW. Η υπόθεση βασίστηκε σε μελέτη για τα αίτια των υψηλών ποσοστών ασθενειών στην περιοχή γύρω από τον σταθμό παραγωγής, την οποία η Tirreno θεωρεί προκατειλημμένη. Η εταιρεία ανέφερε ότι η μελέτη δεν ξεκαθαρίζει πώς προσδιορίστηκε η ενθρώπινη έκθεση σε τοξικές εκπομπές.

Κοινωνική τάξη, φυλή και περιβάλλον Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στις ΗΠΑ από τη συνέργια τριών κοινωνικών και περιβαλλοντικών οργανώσεων επιβεβαιώνει ένα στοιχείο που έρχεται και επανέρχεται στα οικολογικά ζητήματα. Τα άτομα των χαμηλότερων κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων βιώνουν είτε αποκλειστικά είτε με μεγαλύτερη σφοδρότητα την περιβαλλοντική υποβάθμιση και τις οικολογικές καταστροφές. Πιο συγκεκριμένα η έρευνα που αφορά την χημική βιομηχανία αποκαλύπτει ότι για τα 134 εκ. αμερικανών πολιτών που ζουν κοντά σε χημικές βιομηχανίες η πιθανότητα να είναι μαύροι είναι 75% μεγαλύτερη από τον εθνικό μέσο όρο, να είναι λατινοαμερικάνοι 60% μεγαλύτερη και να είναι άποροι 50% μεγαλύτερη. Όπως υποστηρίζει λοιπόν η έκθεση, υπάρχει μια διαδικασία περιβαλλοντικού ρατσισμού η οποία μάλιστα φαίνεται να γενικεύεται. Την ίδια στιγμή η χημική βιομηχανία στις ΗΠΑ έχει δαπανήσει κατά την περίοδο 2005-2012 περισσότερα από 350 εκ. δολάρια για άσκηση πολιτικών πιέσεων στην κυβέρνηση, εκ των οποίων τα 39 εκ. αφορούν απευθείας χρηματοδοτήσεις υποψηφίων γερουσιαστών. Την έκθεση μπορείτε να τη βρείτε στο σύνδεσμο http://www.comingcleaninc.org/assets/media/images/ Reports/Who’s%20in%20Danger%20Report%20and%20Table%20FINAL.pdf

Κινητοποιήσεις ενάντια σε ανθρακωρυχείο στην Αυστραλία Στις αρχές Μαϊου ομάδες πολιτών της Αυστραλίας κινητοποιήθηκαν δυναμικά ενάντια στην προσπάθεια δημιουργίας του νέου ανθρακωρυχείου Maules Creek στα βορειοδυτικά της χώρας. Πολλοί από τους διαδηλωτές εμπόδισαν με τα κορμιά τους τη διέλευση των οχημάτων για τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Οι αντιδράσεις έχουν να κάνουν τόσο με την ευρεία καταπάτηση δασικής γης για το έργο αξίας 767 εκ. δολαρίων όσο και με τις συνέπειες στην υγεία των κατοίκων των ευρύτερων περιοχών. Οι διαδηλωτές δηλώνουν ότι αν και αντιμετωπίζουν την επιθετικότητα της κυβέρνησης που υποστηρίζει το έργο, θα συνεχίσουν τις κινητοποιήσεις τους. Διαβάστε: http://leardstateforest.com/about-leard-forest

Παγκόσμιος Άτλαντας περιβαλλοντικών συγκρούσεων Το δίκτυο κοινωνικών κινημάτων περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, οικολογικών οργανώσεων και ερευνητικών ιδρυμάτων EJOLT κοινοποίησε πριν λίγο καιρό έναν διαδραστικό άτλαντα όπου αποτυπώνονται περισσότερες από 900 συγκρούσεις παγκοσμίως. Ο άτλαντας ο οποίος επικαιροποιείται συνεχώς περιλαμβάνει αναλυτικές πληροφορίες για τις πολυεθνικές και τις δομές εξουσίας που προκαλούν συγκεκριμένες οικολογικές καταστροφές αλλά και για τα κοινωνικά κινήματα που αναπτύσσονται ως απάντηση. Καλύπτονται σχεδόν όλα τα καίρια περιβαλλοντικά ζητήματα σήμερα, από την υφαρπαγή γης και τους αντιεξορυκτικούς αγώνες μέχρι τη διαχείριση απορριμμάτων και τις συγκρούσεις γύρω από την ενέργεια. Περισσότερες πληροφορίες στο http://ejatlas.org/