Sevgili Hastamız Dünya Sağlık Örgütü, sigara tüketimi ve buna bağlı hastalıkları, dünyanın bir numaralı sağlık sorunu ilan etmiştir. Sigarayı bırakmak çok zordur, ama daha zoru tekrar başlamamaktır. En önemlisi sizin sigarayı bırakmadaki kararlılığınızdır, ama profesyonel yardım alanların uzun dönemde daha başarılı oldukları bilimsel çalışmalarla ispatlanmıştır. Gerek bırakmanıza yardımcı olacak bazı önemli noktaların size anlatılması, gerek ise size psikolojik ve tıbbi olarak destek sağlanması için profesyonel yardım almanızı öneririz. Sigarayı bırakma konusunda istekliyseniz, size yardımcı olmaktan mutlu olacağız. 0 (312) 305 4330 numaralı telefonu arayarak veya prevonko@hacettepe.edu.tr adresine mesaj atarak hemen randevu alabilirsiniz.
SİGARA VE SİGARAYI BIRAKMA YÖNTEMLERİ
Şu anda Türkiye’de insanların ne kadarı sigara içiyor? Elimizdeki veriler bize Türkiye’de her 2 erkekten birinin ve her 5 kadından birinin sigara içtiğini göstermektedir. Ayrıca erişkin olmayan 15 yaş üzeri çağdaki gençlerde de bu oran erkeklerde 10’da bir, kızlarda 20’de bir civarındadır. Bu veriler ülkemizde sigara içmenin önemli bir sağlık problemi olduğunu bize göstermektedir. Diğer ülkelerde durum nedir?
Diğer ülkeleri, gelişmiş ülkeler ve az gelişmiş ülkeler olarak ayırırsak, bu soruya şu şekilde cevap vermemiz gerekir: Gelişmiş ülkeler yaygın olarak sigara içmeye az gelişmiş ülkelere (bizim gibi) kıyasla 20-30 yıl önce başlamıştır. Sağlık üzerine çalışmalar sigaranın zararlarını göstermeye başladıkça ülke boyutunda kampanyalar ve özel girişimlerle halklarını bilinçlendirmişler ve gittikçe daha az sigara içen ülkeler haline gelmişlerdir. Böyle olunca, sigara şirketleri sigaranın zararlarını daha az anlayabildiklerine inandıkları toplumlara; yani az gelişmiş ülkelere yönelmişlerdir. Sigara ile ilgili kanserlerin artış hızı gelişmiş ülkelerde yavaşlamakta iken, az gelişmiş ülkelerde yeni yeni hızlanmaya başlamıştır. Sigaranın kanser yaptığı söyleniyor, ama hangi kanserlerde artışa yol açıyor?
Sigara, başta akciğer kanseri olmak üzere, ağız, dil, dudak, yutak (farinks), gırtlak (larinks), yemek borusu (özefagus), mide, böbrek, pankreas, mesane, rahim ağzı (serviks) gibi pek çok kanserin riskini arttırmaktadır. Bunların yanında kan kanserlerinde de (lösemiler) artışa yol açtığı bilinmektedir.
Sigaranın akciğer kanserini arttırmasını anlayabiliyorum, ama mesane kanserini nasıl arttırabilir ki?
Sigara dumanında bulunan kanserojen maddeler, akciğerlere ulaştıktan sonra, tıpkı oksijen gibi kana karışmakta ve vücudun her tarafına ulaşmaktadır. Bu yüzden de kronik bronşit ve akciğer kanseri gibi akciğer hastalıklarının yanı sıra ilgisiz görünen organlarda da, damar sertliği, tansiyon yüksekliği, kalp hastalıkları, mesane kanseri, mide kanseri, lösemi gibi pek çok hastalığa yol açmaktadır. Benimki dudak tiryakiliği, dumanı içime çekmiyorum...
Eğer sigara içerken derin nefes çekmiyorsanız, belki nikotin bağımlılığınız çok şiddetli olmayabilir ve sigarayı bırakmanız daha kolay olabilir. Ama bunun dışında, kendinizi sigaranın etkilerinden koruyabildiğinizi düşünerek güvende hissetmeyin. Sigaranın dudak, dil, gırtlak ve yemek borusu kanserlerini de arttırdığını, dumanın buralara ulaşması için derin nefes çekmeye ihtiyaç olmadığını unutmayın. Zaten sigaranın verdiği keyif duygusunu yaşıyorsanız, dumanın içindeki maddeler akciğerlerinize ulaşıyor ve kanınıza karışıyor demektir, bu da sigaranın bütün kötü etkilerine maruz kaldığınızı gösterir. Light veya mentollü sigara içiyorum. Yine de zararlı mı?
Light veya mentollü sigaraların kanser riskini azalttığına dair hiçbir bilimsel veri yoktur. Katran gibi bazı maddeleri daha az içerseler de, bu tür sigaraların “normal” sigaralara göre daha derin nefeslerle, içe çekerek içildiği, sonuçta da aynı miktarda kanserojenin akciğerlere ve kana ulaştığı kabul edilmektedir.
Sigara değil de, pipo içiyorum. Yine de kanser riskim var mı? Sigara içmek kadar olmasa da,
pipo, nargile veya puro şeklinde tütün tüketilmesi de akciğer kanseri riskini arttırmaktadır. Ancak bu ürünler özellikle dil ve dudak gibi ağız boşluğu kanserlerinde artışa yol açmaktadır, dolayısıyla da kullanmaktan kaçınılmalıdır. Benim dedem de günde 2 paket sigara içerdi, 93 yaşına kadar yaşadı. Sigaranın erken öldürdüğüne pek de inanmıyorum açıkçası...
Doğrudur, geçen gün gazetelerde 4. kattan düşüp ölmeyen bir çocukla ilgili bir haber vardı, ama hiç birimiz buna güvenip pencereden atlamıyoruz. Sigara içmek, kanser ve pek çok diğer hastalıkların riskini arttırmaktadır, tabii ki sigara içen herkes akciğer kanseri olmayacaktır. Ancak sigara içen bir kişinin akciğer kanseri riski, içmeyen birine göre 10 kat daha yüksektir. Sigaranın akciğer kanseri yanında pek çok kanserin riskini arttırdığı, ayrıca kronik bronşit, koroner kalp hastalığı, inme gibi başka hastalıklara neden olduğu bilimsel olarak, tartışmaya yer vermeyecek kesinlikte ispatlanmıştır, bunun aksini savunmak mümkün değildir. Bir komşumuz vardı, sigara içmemesine rağmen akciğer kanseri oldu. Demek ki sigara içmemek de çözüm değil...
Akciğer kanseri, sigara içmeyen kişilerde de ortaya çıkabilmektedir, ancak bu çok daha nadir rastlanılan bir durumdur. Zaten sigara içmeyen kişilerdeki akciğer kanserlerinin önemli kısmının, başkalarının içtiği sigaraların dumanını solumaktan kaynaklandığı kabul edilmektedir. Bir arkadaşım sigarayı 3 yıl önce bırakmıştı, ama geçen gün akciğer kanseri olduğunu öğrendi. Halbuki sigarayı bırakırsa kanserden korunabileceği söylenmişti.
Sigaranın akciğer ve diğer organlarda bıraktığı hasarın iyileşmesi yıllar sürer ve uzun süre sigara 5
içmiş birinde tam iyileşme hiç olmayabilir. Ayrıca bazı kişilerde daha az miktarda sigara da kanser gelişmesi için yeterli olabilmektedir. Arkadaşınız maalesef sigarayı bırakmadan önce, ilk kanser hücrelerinin gelişmesine yetecek kadar sigara içmiş ve hastalığa yakalanmaktan kurtulamamış. Ancak benzer durumdaki pek çok kişi sigarayı bırakarak kanser ve diğer hastalıklardan korunabilmektedir. Bizim ailemizde kimsede kanser yok, niye bende olsun ki?
Kanser, kalıtsal faktörlerin yanında pek çok çevresel etkene bağlı olarak gelişmektedir. Kalıtsal olarak kansere yatkınlığınız olmadığını düşünseniz bile, sigara içerek pek çok kanser yapıcı maddeyi vücudunuza almanız, kansere davetiye çıkarmaktan başka bir şey değildir. Sigara da sigara... Bu kadar mı önemli yani sigarayı bırakmak, başka sağlık sorunu yok mu dünyada?
Dünya Sağlık Örgütü, sigara tüketimi ve buna bağlı hastalıkları, dünyanın bir numaralı sağlık sorunu ilan etmiştir. Sigaranın yol açtığı hastalıkların verdiği zarar, verem, AİDS, böbrek hastalıkları, şeker hastalığı, trafik kazaları gibi herkesin bildiği ve korktuğu problemlerin hepsinden fazladır. Sigarayı bırakmadım, ama günde içtiğim sigara sayısını belirgin olarak azalttım, yetmez mi?
Tebrik ederiz, bu attığınız adım da büyük önem taşımaktadır. Ancak araştırmalar, özellikle akciğer kanseri riski açısından, günde içilen sigara sayısından çok, sigara içme süresinin önemli olduğunu göstermektedir. Yani, uzun süre az sayıda sigara içilmesi de ciddi kanser riski getirmektedir.
Sigarayı bırakan herkes kilo aldığını söylüyor. Benim zaten birkaç kilo fazlam var, sigarayı bırakırsam, daha da fazla alacağım. Sonuçta şişmanlık da sağlık için zararlı değil mi?
Sigarayı bırakanlarda kilo alma eğiliminin olduğu bilinmektedir. Ancak bunun bilincine vararak, yediklerinize dikkat eder ve hareket miktarınızı arttırırsanız, sigarayı bırakmayı izleyen stresli dönemi kilo almadan atlatabilirsiniz. Birkaç kilo alsanız bile, onu sonradan verebilirsiniz, halbuki sigarayı bırakarak sağlığınız açısından ömür boyu sürecek bir kazanç sağlamış olacaksınız. Sigarayı bırakmak istiyorum. Birdenbire mi bırakmalıyım, yoksa azaltarak mı?
Sigarayı bırakma konusunda en etkili yöntem, bir gün saptayıp, o andan itibaren sigara içmemektir. Yavaş yavaş azaltarak bırakma yönteminin başarısı biraz daha düşük görünmektedir. Yine de, eğer günde 1 paketten fazla sigara içiyorsanız, tamamen bırakmadan önceki 1 hafta gibi bir süre boyunca içtiğiniz sigara sayısını biraz azaltmak, tamamen bırakma esnasında ortaya çıkan yan etkilerle başa çıkmanızı kolaylaştırabilir. Sigarayı bırakmak için profesyonel yardım almak zorunda mıyım? Yarın sabahtan itibaren bıraksam yetmez mi?
Sigarayı bırakmak çok zordur, ama daha zoru tekrar başlamamaktır. En önemlisi sizin sigarayı bırakmadaki kararlılığınızdır, ama profesyonel yardım alanların uzun dönemde daha başarılı oldukları ispatlanmıştır. Gerek bazı püf noktalarını size anlatmak, gerek ise size psikolojik ve tıbbi olarak destek olma açısından, profesyonel yardım almanızı öneririz. Sigarayı bırakma konusunda istekliyseniz, size yardımcı olmaktan mutlu olacağız. Randevu almak için 0 (312) 305 4330 numaralı telefonu aramanız veya prevonko@hacettepe.edu.tr adresine mesaj atmanız yeterli olacaktır.
Sigara içmeye devam ediyorum, ileride akciğer kanseri de olabilirim. Ama tıp her geçen gün ilerliyor, ameliyat olurum, gerekirse kemoterapi, radyoterapi falan alırım, akciğer kanserim iyileşir. Neden şimdiden sıkıntıya gireyim ki?
Akciğer kanseri maalesef klinik onkolojide karşılaşılan tedavisi en zor ve en öldürücü kanserlerdendir. En gelişmiş yöntemlerle bile akciğer kanserinin erken yakalanması çok zordur. Özellikle ilk aylarda çok sinsi seyrettiği için hastalar farkına varamamakta, genellikle hastalık ilerledikten sonra doktora başvurmaktadırlar. Bu durumda da uygulanan tedavilerin etkisi sınırlı kalmakta, hastaların çok büyük çoğunluğu ilk birkaç yıl içinde kaybedilmektedir. Akciğer kanseri geliştikten sonra tedaviyle tekrar sağlıklı bir yaşama kavuşma ümidine sarılmaktansa, kanser oluşumunu engellemek çok daha akıllıca olacaktır. Bunun da en etkili yolu sigara kullanmaktan uzak durmaktır. Daha önce de sigarayı bırakmayı denedim, ama birkaç ay sonra tekrar başladım. Yine bıraksam, sonra yine başlayacağım, neden uğraşayım ki?
Araştırmalar, sigarayı kalıcı olarak bırakabilen kişilerin büyük çoğunluğunun birkaç denemeden sonra başarıya ulaştığını göstermektedir. Tütün, vücutta bağımlılık yapan bir maddedir ve sigarayı bırakmak gerçekten çok zordur. Sigarayı bırakanların önemli kısmı tekrar başlamaktadır. Ancak bir kişinin sigarayı bırakması gerektiğini kavraması, atılması gereken ilk ve en önemli adımdır. Bırakma kararlılığını gösteren bir kişi, ilk denemede başarısız olsa bile, cesaretini topladığında tekrar deneyecek ve eninde sonunda sigarasız bir yaşama kavuşacaktır. İlk seferde bırakmayı başaramadığınız için ümidinizi ve kendinize güveninizi kaybetmeyin, kararlı olur ve tekrar denerseniz başaracaksınız.
Nikotin bantı ve sakızlarıyla ilgili reklamlar görüyorum. İşe yarıyorlar mı? Başka ne gibi seçenekler var?
“Nikotin yerine koyma (replasman) tedavisi” olarak adlandırılan yöntemler, sigaranın bırakılması sonrasında ortaya çıkan sigara açlığı, huzursuzluk, sinirlilik gibi yan etkileri hafifleterek, bırakma sürecinin daha rahat geçirilmesine yardımcı olurlar. Bir ilaç olan bupropion da benzer şekilde hastaların bu dönemdeki sıkıntılarını azaltmaktadır. Bu tür ürünlerin sigara bırakma denemesinin başarısını uzun dönemde iki katına çıkardığını göstermiştir, dolayısıyla da doktor kontrolünde olmak kaydıyla, bu ürünlerden birinin kullanılması önerilmektedir. Nikotin sakızı veya bantları, bupropion vb. ilaçların parasını sağlık güvencem karşılıyor mu? Şu an için bu ürünlerin parası sağlık güvencesi kuruluşları tarafından karşılanmamaktadır. Ancak bunlara ödemeniz gereken miktar, halen sigaraya ödemekte olduğunuz miktardan çok farklı değildir ve en fazla birkaç ay sonra sıfırlanacaktır. Dolayısıyla sigarayı bırakmak, sigara içmeye devam etmekten çok daha ucuzdur. Sigara içmiyorum, ancak işim gereği sürekli sigara içilen ortamlarda bulunuyorum. Bir zararı var mı?
Pasif olarak sigara dumanına maruz kalmak, sigara içmeyen kişilerde ortaya çıkan akciğer kanserlerinin en sık nedenidir. İş yerinde veya lokanta gibi toplu bulunulan ortamlarda başkalarının içtiği sigaraların dumanına maruz kalmak da tehlikelidir. Toplu yerlerde sigara içilmesi kanunen yasaklanmıştır, iş yerinizdeki arkadaşlarınızı sigaralarını bunun için ayrılmış özel bölmeler dışında içmemeleri için uyarın. Lokanta gibi yerlerde ise, sigarasız bölümleri tercih edin, sahiplerini sigarasız bölümlerini genişletmek ve sigara içilen bölümlerden izole etmeleri konusunda teşvik edin. Ben sigara içmiyorum, ama eşim içiyor. 10
Çocuğumuza bir zararı olur mu?
Özellikle çocukluk çağında maruz kalınan sigara dumanı, gerek bronş astımı gibi hastalıkların ortaya çıkmasını, gerek ise erişkin yaşta akciğer kanseri riskini arttırmaktadır. Ayrıca çocuklar, pek çok alışkanlıklarını anne-babalarını örnek alarak geliştirirler. Dolayısıyla evde sigara içiliyor olması, ileri yaşta çocuğunuzun da tiryaki olma olasılığını arttıracaktır. Eşiniz hiçbir şekilde sizin ve çocuğunuzun yanında sigara içmemelidir. Sigara içmenin zararlı olduğunu anlıyorum ve bir gün bırakmayı deneyeceğim, ama şu anda mümkün değil. Ne yapabilirim?
Sigarayı bırakmanın size ve sevdiklerinize yapabileceğiniz en büyük iyilik olacağını unutmayın. Ama şu anda buna girişmek için enerjiniz veya vaktiniz yoksa, hiç değilse aşağıdakileri yapabilirsiniz: • Günde içtiğiniz sigara sayısını olabildiğince azaltın. • Başkalarının sizin sigaranızın dumanından etkilenmemesini sağlayın. • Çevrenizdekileri, özellikle de gençleri, sigaraya başlamamaları için uyarın.
11
NOTLAR .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ..............................................................................................................................