KOLON KANSERÝ
Kolon, sindirilen gýdanýn dýþký ile atýlmasý iþlevini yürüten kalýn baðýrsaðýn bir bölümüdür. Kolon kanseri, sindirilen gýda ile karþýlaþan ve “mukoza” adý verilen yüzeyden köken alýr. Kontrolsüz büyüyen hücreler kolon boþluðuna
Diðer Risk Faktörleri Yaþ
Hemen her kanserde olduðu gibi, kolon kanseri sýklýðý yaþ arttýkça artmaktadýr.
Ýnflamatuvar baðýrsak hastalýðý (Crohn hastalýðý ve ülseratif kolit) tanýsý ile izlenen hastalarda 10 seneden sonra kolon kanserinde belirgin artýþ saptanmaktadýr. Aile öyküsünde ve özellikle de birinci derece akrabalarýnda
doðru büyüyerek “polip” adý verilen mantarsý bir görünüm
Beslenme
kolon kanseri olan kiþilerde kolon kanseri geliþme riski daha
kazanýrlar. Polipler sýklýkla iyi huylu (selim) yapýda ve
• Diyet Ýçeriði: Kýrmýzý etin az (haftada 3 porsiyondan
fazladýr.
cerrahi yöntemlerle kolayca çýkarýlabilen özellikte olsalar
az) ve sebzenin çok (günde üç porsiyon ve üzeri)
da bazýlarýnýn kansere dönüþtüðü gösterilmiþtir. Kolon
tüketiminin kolon kanseri riskini azalttýðý
kanserlerinin poliplerden kaynaklanmayan daha nadir
öngörülmektedir.
tipleri de mevcuttur. Sýklýk
Sýklýk açýsýndan kolon kanseri, ABD’de ve tüm dünyada üçüncü, ülkemizde de beþinci sýradadýr. Belirtiler
Kolon kanseri yavaþ büyüyen ancak hastalýða ait belirtileri de silik olabilen bir tümördür. En sýk rastlanýlan þikayetler þunlardýr:
• Alkol: Günde bir kadehten daha az alkol tüketenlerde bu miktardan daha çok tüketenlere göre kolon kanseri daha az görülmektedir. • Vitaminler: Folat içeren vitamin desteðinin kolon kanserinden koruyucu özelliðinden söz edilmektedir.
taný konulmasý önemlidir ve erken tanýya yönelik tarama testlerinin saðlýklý insanlar tarafýndan 50 yaþýndan sonra düzenli olarak uygulanmasýnýn önemi vurgulanmaktadýr. Kolon kanserinin erken tanýsýnda önerilen tetkikler: • Dijital Rektal Muayene: Kolorektal kanserlerin %10'u rektal tuþe (makattan parmakla muayene) ile muayene edilebilecek mesafe içindedir. Erkeklerde bu muayene
Düzenli egzersiz yapanlarda kolon kanserinin daha az
sýrasýnda prostat muayenesi de yapýlmalýdýr. Rektal tuþe
görüldüðü bildirilmiþtir. Ýlaçlar
• Ýshal ve/veya kabýzlýk ataklarý
• Hormonlar: Doðum kontrol hapý ve postmenopozal
• Gaz, dolgunluk, aðrý ve kramp
hormon replasman tedavisi kullanan kadýnlarda kolon
• Nedensiz kilo kaybý
kanseri geliþim riski azalmaktadýr. Ancak bu ilaçlarýn
• Kanlý dýþkýlama
kullanýmý ile beraber meme kanseri, inme ve
Bu þikayetlerin biri veya birkaçý beraber olabileceði gibi
kardiyovasküler olaylar gibi diðer hastalýklarda artýþ
taný anýnda bunlarýn hiçbiri olmayabilir. Bunun yaný sýra
görülebilmektedir.
birçok baðýrsak rahatsýzlýklarýnda da rastlanýlabilir.
Kolon kanserinde semptom ve bulgular ortaya çýkmadan
Fizik Aktivite
• Dýþkýlama alýþkanlýðýnda deðiþiklik
bu þikayetlere kolon kanseri dýþýnda kanser olmayan
Tarama ve Erken Taný
• Aspirin ve diðer aðrý kesici ilaçlar (non-steroidal antiinflamatuvar ilaçlar): Aspirin ve benzeri yapýdaki ilaçlarý kullanan saðlýklý kiþilerde kolon kanseri geliþme riskinde ve kolon kanserli hastalarda tekrarlama riskinde azalma saptanmýþtýr. Bunun yanýsýra bu ilaçlarýn ciddi kanama (örneðin: aspirin) veya kardiyovasküler (örneðin: celecoxib) riskleri olduðu da gösterilmiþtir.
emniyetli, etkili ve ucuz bir muayene yöntemidir. • Dýþkýda Gizli Kan Testi (DGKT): Dýþkýda kan çok sayýda iyi huylu hastalýkta görülebilir; kansere özel bir test deðildir. Yine de þikayeti olmayan kiþilerde kanser veya polipin erken tanýsýný saðlayabilir. Dýþký örneði bekletilmeden test yapýlmalýdýr. DGKT tanýda yararlýdýr; basit, ucuz ve pratikte sýk kullanýlan bir testtir ve 50 yaþ üzerindeki kadýn ve erkeklere rektal tuþe ile beraber senede bir yapýlmasý önerilmektedir. • Sigmoidoskopi: Kolon kanseri öncüllerinin %50'si sigmoidoskopun ulaþabileceði mesafede yer almaktadýr. Erken taný amacýyla 50 yaþ üzerindeki kadýn ve erkeklere 5 yýlda bir kolonoskopi yapýlmasý önerilmektedir.
KANSER VE KORUNMA
Kanser, tüm dünyada önemi giderek artan bir saðlýk sorunudur. Ülkemizde de geliþmiþ ülkelerde olduðu gibi ölüm nedenleri arasýnda kalp hastalýklarýndan sonra ikinci sýrada yer almaktadýr. Kanser, geliþmesi önlenebilir bir hastalýktýr. Bazý kanser türleri geliþme aþamasýndan sonra bile uygun tarama testleri ile erken dönemde yakalanabilmekte ve uygun tedavi ile kiþiye þifa saðlanmasý mümkün olmaktadýr. Kanser geliþiminin önlenmesi ve/veya erken tanýsý ile uðraþan bilim dalý Prevantif (koruyucu) Onkoloji olarak bilinir. Kanser geliþmesinin önlenmesine yönelik önlemler birincil, geliþmekte olan kanserin erken yakalanmasýný saðlayan yöntemler de ikincil korunma olarak adlandýrýlýr. Kanserde ikincil korunma açýsýndan uygulanan yöntem; saðlýklý insanlara düzenli aralýklarla uygulanmasý gereken tarama programlarýdýr. Bu programlarýn amacý, kanserin erken tanýnmasý ve buna baðlý olarak da hastalýðýn ve hastalýða baðlý ölümlerin azaltýlabilmesidir.
• Kýrmýzý et ve sebze tüketiminize dikkat eder misiniz? • Aspirin veya aðrý kesici ilaçlar kullanýr mýsýnýz? • Baðýrsaðýnýzdan hiç polip çýkartýldý mý? • Sigmoidoskopi yaptýrdýnýz mý? Bölümümüzce hazýrlanmýþ deðerlendirme anketini doldurarak kiþisel kanser risklerinizi ve bunlara yönelik önerilerimizi öðrenebilirsiniz.
BU SERÝDEKÝ DÝÐER BROÞÜRLER
Akciðer Kanseri Meme Kanseri Serviks Kanseri Prostat Kanseri Mesane Kanseri Melanom
Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Hastanesi Prevantif Onkoloji Anabilim Dalý 06100, Sýhhiye-Ankara Tel: (312) 305 4330-31 Faks: (312) 306 6226 E-mail: prevonko@hacettepe.edu.tr
444 4 444 www.hacettepe.com.tr