Aandrijven en Besturen 3 - 2021 by online-mbm

MET KLEM Geleiders verbinden zonder gereedschap

3 AANDRIJVEN & BESTUREN Jaargang 26 | april 2021

EEN COBOT VOOR ELKE KLUS

NA KWART EEUW WEER ‘RETRO’-FIT

ZWART-WIT ‘MAMMOET’-OPDRACHT

YuMi krijgt hulp van GoFa en SWIFTI

Likstenenpers klaar voor condition-monitoring

Snelheid en demping in een zwart-wit vergroter

AB_Cover.indd 1

30-03-21 13:38

Supercompact & Modulair

multi as - servosysteem MDD 2000

hoge vermogensdichtheid eenvoudig uit te breiden veel safety

plug & play

www.sigmacontrol.eu

AB_Advertenties.indd 2

30-03-21 11:06

Cyclisch schrijven: snelheid, acceleratie en parameters

Cyclisch lezen: motorstroom en gedetailleerde diagnose

Drive-oplossingen met ASi-5 Korte cyclustijden en hoge databandbreedte www.bihl-wiedemann.com

Tel. 072-5717821 info@mctechnology.nl www.mctechnology.nl

Nauwkeurige draaitafels en lineairsystemen van ERO Fuhrungen

INDUSTRIËLE KOELING VOOR SCHAKELKAST & ELEKTRONICA BEHUIZING Airconditioners Warmtewisselaars Peltier-koelers Heatpipes Indoor & Outdoor Rack mount Top mount Wall mount Stainless steel

• De sledes zijn voorzien van kogelomloopspindel of lineair motor uitvoering. • Positioneer nauwkeurigheid tot circa 2 micron met liniaal encoder. • Aandrijving met stappen- of servomotor. Opbouw tot XY, XZ, XYZ systeem. • Draaitafels met diam. van 50 t/m 300 mm. Nauwkeurigheid tot circa 10 sec. • Hand- of motor aangedreven. In staal- of aluminium uitvoering. • Zeer hoge belastingen/kiepmomenten. Klantspecifieke oplossingen. • Geschikt voor o.a. las- en bewerkingmachines, inspectie en meetinstallaties.

Technology in motion

AB_Advertenties.indd 3

WWW.ELINCOM.NL

30-03-21 11:06

IN DIT NUMMER editie 3 | april 2021

NÓG SLIMMER AUTOMATISEREN

De autonomie van traditionele robots is beperkt. Altijd dezelfde serie bewegingen. Kan AI iets toevoegen?

20 ZIJN ROBOTS CYBERSECURE? In het hart van de

robot zit véél software. En in software worden fouten gemaakt.

'ROBOTHANDEN’ AAN HET BED?

Zuinig en hygiënisch ziekenhuisbedden reinigen en desinfecteren.

LIKSTENENPERS

Retrofit met energiezuinige machine als eindresultaat.

34 'MAMMOET’-OPDRACHT Snelheidsregeling en demping in een vergroter voor analoge zwart-wit

En minder storingen.

& VERDER 06 16 23

AANDRIJFNIEUWS Met onder andere nieuws van Lapp, B&R, VarioDrive, Fontys en Hiwin.

EEN COBOT VOOR ELKE KLUS ABB breidt de cobotfamilie uit met GoFa en SWIFTI.

32 38

MET WIFI OF NIE? Inmiddels gaat het over Wifi 6. En wat brengt dat dan meer dan Wifi 5?

PRODUCTNIEUWS Met Groneman, Elincom, Sick, Leuze, Mitsubishi, ABB, Sigma Control en meer.

VEILIGHEIDSBESTURING Softwareversie 10.13 van de PNOZmulti Configurator voor de PNOZmulti 2.

fotografie.

AB_Inhoud.indd 4

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 11:57

MET KLEM

Een nieuwe doorvoerconnector voor een universele geleideraansluiting, zonder gereedschap te bedienen en gegrandeert een veilige aansluiting.

OP DE COVER ABB had al vijf jaar YuMi als mensvriendelijke robot in het assortiment. Onlangs werden daar GoFa en SWIFTI aan toegevoegd. Met de Single Arm YuMi-variant, de nieuwe Omnicore-besturing en een nieuwe programmeerwizard heb je dan een aardig aanbod. Voor het mkb zal dat de business-case waarschijnlijk gemakkelijker maken dan met de YuMi het geval was.

Boodschap ‘Hoe staat het met de bezetting, nu de Duitsers wegblijven?’ Het is dat het taalgebruik niet klopt – het klinkt te modern – maar anders had ik gedacht: “Dat is van net na 5 september 1944, Dolle Dinsdag.” Door de geruchtenmachine denkt Nederland binnen een paar dagen bevrijd te zijn. De bezetters en de nodige collaborateurs gaan daar niet op wachten en vertrekken. Helaas bleek de vreugde destijds van korte duur. Nu ontbreekt zoals ik het hier opschrijf natuurlijk elke context, die ik toen ik de zin las wel had. Ik kon er wel om lachen. De zin komt namelijk uit het intro van een recent stuk in mijn lokale krant. Dat ging over de bezettingsgraad van de campings met Pasen. De uitbaters die in het stuk aan het woord komen, maken zich geen zorgen. Wel een beetje over dat andere verschijnsel. Dat ogenschijnlijk net zo gedateerd overkomt: de avondklok en hoe je die moet handhaven op je camping. Ik vroeg mij wel af of de maker van het bericht dit nu expres had gedaan of niet. En of ze familie was van Livio Scaïni. Dat ga ik niet uitleggen. Maar wie geïntrigeerd raakt door de naam, moet maar even zoeken op Wikipedia. Met als zoekterm ‘Windorgel Vlissingen’. Maar goed, het gaat dus om context. Bij de kop ‘Tekort aan wc-papier dreigt nu écht’, dacht ik meteen aan de containerreus die op dat moment het Suezkanaal blokkeerde. Maar nee, dat waren seksspeeltjes en ‘ﬂatpack furniture’, die in de file achter de containerreus lagen. Het probleem, dat van die wc-rollen, wordt volgens een leverancier van houtpulp die in het bericht aan het woord komt, veroorzaakt door een tekort aan containers in China. Dat is weer te wijten aan de teruggelopen wereldwijde handelsstromen. Door de pandemie. De containers staan leeg bij ‘ons’ in het Westen. Want leeg gaan ze niet terug. Dat kost alleen. En heb je geen container, dan moet het maar in een bulkcarrier die normaal houtpulp vervoert of een ander soort schip. Weer een tekort. De boodschap – sorry – is toch een serieuze. In onze ‘global village’ staat de buurtwinkel zelden nog om de hoek. En gaat er dan iets mis. Dan heb je geen wc-papier, of chips voor in je elektronica. Maar kunnen of willen we nog terug en daar dan ook de prijs voor betalen? Voor die andere boodschap kan je nog naar de camping. Misschien hangt er nog een rol.

ROBIN ZANDER H OOF DRE DAC T E U R R.Z ANDE R@ MY B U S INE SS ME DIA.NL

AB_Inhoud.indd 5

30-03-21 11:57

A ANDRIJFNIEU WS Meer nieuws op www.aandrijvenenbesturen.nl

HONDERDSTE GEBOORTEDAG OSKAR LAPP HERDACHT

Oskar Lapp zou op 20 maart 2021 zijn honderdste verjaardag hebben gevierd. Dit is door de familie Lapp en door de medewerkers wereldwijd herdacht.

“Onze vader is vandaag de dag nog steeds een belangrijk rolmodel. Het bedrijf Lapp zou niet bestaan zonder Oskar Lapp. We zetten zijn levenswerk met de grootste dankbaarheid voort. Het feit dat de derde generatie nu de leiding van Lapp heeft overgenomen, zou hem zeker erg trots maken”, aldus Andreas Lapp, bestuursvoorzitter van Lapp Holding AG. Oskar Lapp wist dankzij zijn vele ontmoetingen met gebruikers precies wat zij nodig hadden. Zo bedacht hij onder andere een flexibele kabel gemaakt van gekleurde kernen: Ölflex, de eerste industrieel vervaardigde voedings- en besturingskabel. In 1959 richtte de familie Lapp hun bedrijf op met behulp van een banklening van 50.000 Duitse marken. In 1963 opende

het bedrijf de eerste eigen fabriek om Ölflex-kabels te produceren. Toen Oskar Lapp in 1987 overleed, namen zijn vrouw Ursula Ida Lapp en zijn twee zonen Siegbert en Andreas Lapp de leiding over het bedrijf over. Andreas Lapp is nu bestuursvoorzitter van de wereldwijde holding. Zijn broer Siegbert E. Lapp is voorzitter van de raad van commissarissen met Ursula Ida Lapp als erevoorzitster. Ook twee van haar kleinkinderen zijn inmiddels actief binnen het bedrijf. Matthias Lapp werd in 2017 CEO voor Europa, inclusief Zuid-Amerika, Afrika en het Midden-Oosten. Alexander Lapp is verantwoordelijk voor digitalisering en e-business binnen de holding. www.lappbenelux.com

ABB benoemt Jörg Theis tot directeur B&R ABB heeft met ingang van 1 april 2021 Jörg Theis benoemd tot directeur van de divisie Machine Automation (B&R) van ABB. Hij volgt Clemens Sager op, die de divisie sinds 1 januari 2021 ad interim leidde. Theis heeft 23 jaar ervaring binnen ABB. Hij gaf tot voor kort leiding aan de divisie ABB Process Automation for Energy Industries in Singapore, dat hij nu verruilt voor het hoofdkantoor van B&R in het Oostenrijkse Eggelsberg. "Jörg heeft een indrukwekkende mondiale ervaring in automatisering en digitale diensten en een sterke ondernemersmentaliteit", zegt Sami Atiya, directeur van ABB Robotics & Discrete Automation. "Met zijn diepgaande branchekennis en bewezen staat van dienst op het gebied van strategische bedrijfsontwikkeling, is hij de ideale leider om de winstgevende groei van B&R uit te breiden, de succesvolle klanten innovatiefocus van B&R voort te zetten en tegelijkertijd onze geografische en portfolio-uitbreiding te bevorderen." "Ik ben vereerd dat ik de kans krijg om de divisie Machine Automation van ABB te leiden en om samen met ons managementteam verder te bouwen 6

AB_Aandrijfnieuws.indd 6

aan de klantgerichte cultuur en het sterke erfgoed van B&R op het gebied van innovatie. Ik kijk ernaar uit om samen met het team het volgende hoofdstuk van ons succesverhaal te schrijven”, aldus Theis.

www.br-automation.com

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 11:58

32 miljoen euro voor nieuw ‘Perspectief’ Zes consortia van bedrijven, onderwijs- en kennisinstellingen en overheden gaan de komende jaren werken aan onderzoek gericht op technologische innovatie met economisch potentieel. Ze hebben binnen het Perspectief-programma van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) in totaal 22 miljoen euro vanuit het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) toegekend gekregen voor innovatief onderzoek. De 138 betrokken bedrijven en maatschappelijke organisaties dragen daarnaast tien miljoen euro bij uit eigen middelen. De zes toegekende programma’s richten zich op een nieuwe generatie optische breedbandverbindingen, het winnen van bruikbare stoffen uit industriële afvalstromen, het ontwikkelen van lichtere materialen voor CO2-reductie in transport, het standaardiseren van het maken van stukjes menselijk orgaan op een chip, het voorkomen van zoetwatertekorten door betere zuiveringstechnieken en het koppelen van data voor slimmere elektriciteitsnetwerken die helpen bijdragen aan de energietransitie. Meer informatie over de projecten en de deelnemers is via de link te vinden. tinyurl.com/he3rdc54

DAVID FERNANDEZ RIVAS WINT ZEVENDE PRINS FRISO INGENIEURSPRIJS Dr. ir. David Fernandez Rivas (39) is onlangs gekozen tot Ingenieur van het Jaar. Behalve universitair hoofddocent vloeistofdynamica aan de Universiteit Twente, leidt hij ook de bedrijven BuBclean, voor ultrasoon reinigen, en InkBeams, voor naaldvrije injecties. Fernandez Rivas werkt met zijn team vanuit de Universiteit Twente aan een methode om medicijnen te injecteren zonder dat daarvoor nog een naald nodig is. Daarbij is het de kunst om druppeltjes zó te versnellen dat die dwars door de opperhuid heen gaan. “Ik werk het liefst aan biomedische toepassingen, omdat je daarmee de levens van mensen blijvend kunt verbeteren. Technieken komen en gaan, maar geneeskunde zal

‘IK VERKOOP DE OPLOSSING, MAAR FACTUREER DE COMPONENTEN’ Aldus Dirk Goudswaard nog geen jaar nadat hij in april 1996 VarioDrive Aandrijf- en Besturingstechniek BV had opgericht. Nog steeds draait het in Oud-Beijerland om ‘motion control’ – ook nu op 1 april een kwart eeuw VarioDrive kon worden gevierd. Niet meer onder leiding van Goudswaard, die na de overname van VarioDrive door Indutrade begin vorig jaar, zijn directiefunctie op 1 januari van dit jaar heeft neergelegd. De dagelijkse leiding is nu in handen van André de Lijser, afkomstig van IHC Systems maar van 1998 tot 2010 werkzaam bij VarioDrive als applicatiemanager. Inmiddels heeft het bedrijf bekendgemaakt dat het sinds 1 maart ook het Duitse Berghof Automation vertegenwoordigt. Hiermee zijn ze in staat een totaal pakket aan te bieden binnen de elektrische aandrijftechniek als het gaat om servo- en tractiesystemen. www.variodrive.nl

VOOR HEFSCHROEFSPINDELS GA JE NAAR GRONEMAN B E ZO E K O N S O P G R O N E M A N . N L

AB_Aandrijfnieuws.indd 7

altijd blijven.” Dat is afgelopen jaar wel gebleken. Mede door corona is de samenleving gepolariseerd geraakt en is het vertrouwen in veel instellingen verminderd, stelt Fernandez Rivas. “Om de risico’s van deze neerwaartse spiraal weg te nemen, zie ik het als mijn taak het belang van techniek en onderwijs te promoten als onze beste kans op een betere toekomst.” De Prins Friso Ingenieursprijs voor Fernandez Rivas ontving hij digitaal uit handen van KIVI-president Joanne Meyboom. Fernadez Rivas bleek ook de favoriet van het publiek, waarmee hij eveneens de publieksprijs in de wacht sleepte.

Z-hefschroefspindel - Corrosiebestendig - Geïntegreerd zwenklager - Leverbaar in 2-3 weken

AANDRIJFTECHNIEK

30-03-21 11:58

A ANDRIJFNIEU WS Meer nieuws op www.aandrijvenenbesturen.nl

ERKENNING NSK DOOR TOYOTA Toyota Motor Europe (TME) heeft twee awards toegekend aan NSK Europe: een Certificate of Recognition in de categorie Supply, en een Achievement Award in de categorie Quality. Certicaat en award zijn inmiddels bezorgd bij NSK France werden. Daar is het EABU-team (European Automotive Business Unit) van NSK voor Toyota Motor Europe gevestigd. Het Certificate of Recognition wordt gegeven op basis van de tevredenheid van elke Toyota-klant over zijn of haar voertuig. In het evaluatieproces speelt bijvoorbeeld de totale leveringskwaliteit inclusief service-onderdelen en accessoires een belangrijke rol. TME beloonde tien 10 leveranciers in de categorie Supply met een Certificate of Recognition. Een Achievement Award voor kwaliteit is jaarlijks voor drie tot vijf toeleveranciers. Het aantal garantieclaims en de reactie op kwaliteitskwesties behoren tot de leverancierscriteria die voor deze onderscheiding worden onderzocht. Het EABU-team van NSK levert onder meer kogellagers, kegellagers en tuimelaars producten aan de motoren transmissiefabrieken van TME in het Verenigd Koninkrijk en Polen.

VEEL INDUSTRIËLE CONTROLESYSTEMEN MAKKELIJK TE HACKEN Veel industriële controlesystemen (ICS) in Nederland zijn niet of onvoldoende beveiligd. Dat terwijl een hack van deze systemen tot gevaarlijke situaties kan leiden. Dat blijkt uit een onderzoek van KPN Security naar aanleiding van een hack bij een watervoorzieningsbedrijf in de Verenigde Staten, waarbij een cybercrimineel probeerde het drinkwater te vergiftigen. Ook in Nederland zijn veel van dergelijke controlesystemen eenvoudig toegankelijk. De onderzoekers troffen via relatief eenvoudige Google-zoekopdrachten veel systemen aan die niet of nauwelijks waren beveiligd. Zo waren veel ICS voorzien van een standaardwachtwoord van de leverancier. Inloggen is dan ook vaak kinderspel, omdat op internet overzichten van deze standaardwachtwoorden per fabrikant te vinden zijn. De onderzoekers van KPN Security kregen tijdens het onderzoek onder andere eenvoudig toegang tot een ICS van een gebouwencomplex in Eindhoven. Daarbij hadden ze inzage in zaken als de kamertemperatuur en een inventarisatie van gebruikte systemen. Advies is altijd het standaardwachtwoord te veranderen en systemen met bijvoorbeeld firewalls en IP-whitelisting waar mogelijk ontoegankelijk te maken voor de buitenwereld. Het opstellen van responsible disclosure-procedures is volgens de onderzoekers ook verstandig, zodat ethical hackers gevonden kwetsbaarheden eenvoudig en veilig kunnen melden. https://tinyurl.com/4up8dyu7

www.nskeurope.com

Robs4Crops Het Europese project Robs4Crops moet de overstap naar grootschalige toepassing van robotica en automatisering in de Europese landbouw versnellen. De Europese Unie heeft 7,9 miljoen euro beschikbaar gesteld. Het project is gestart op 1 januari 2021 en heeft een looptijd van vier jaar. In het project wordt samengewerkt door 16 partners uit zeven Europese landen. De gerobotiseerde landbouwoplossing die is gedefinieerd bestaat uit drie elementen: slimme werktuigen, autonome voertuigen, en de landbouwcontroller. Bestaande landbouwwerktuigen en 8

AB_Aandrijfnieuws.indd 8

tractoren zullen worden geüpgraded zodat ze, samen met bestaande landbouwrobots, kunnen functioneren als onderdelen van een gerobotiseerd systeem. Niet-technische uitdagingen worden aangepakt door gebruik te maken van

bestaande machines, waardoor de initiële investering wordt verlaagd, en door te kijken onderhoud, verzekering, financiering en opleiding. Het opbouwen van het ecosysteem voor landbouwrobotica zal iteratief gebeuren, parallel met de technische ontwikkeling. Het volledige robotsysteem zal op schaal worden gedemonstreerd. De proeven worden uitgevoerd in samenwerking met commerciële boerderijen en het bedrijfsleven in Frankrijk, Griekenland, Spanje en Nederland. robs4crops.eu

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 11:58

‘ZEVENDE AS’ VOOR ALLE UNIVERSAL ROBOTS

Fontys ontwikkelt zelfstandig transfersysteem

De cobots van Universal Robots (UR) kunnen voor tal van toepassingen worden gebruikt, maar in veel toepassingen hebben ze een extra zevende as nodig om hun bereik te vergroten. Daarom heeft Hiwin, partner in het UR+ ecosysteem, voor alle klanten van Universal Robots nu de ‘HIWIN 7. Axis Kit’ beschikbaar. Behalve de mechanische as inclusief adapter voor de cobot, krijgt de klant een aansluitklare schakelkast. Het hart van het systeem is de meegeleverde software (UR Cap). Hiermee wordt de as aangestuurd via de teach-pendant van de robot. “Met behulp van de Hiwin online configurator kunnen onze klanten snel en eenvoudig de juiste as voor hun toepassing samenstellen", aldus Stefan Kollmannsberger UR+ Implementation Engineer bij Universal Robots in Duitsland. Het idee voor de zevende as komt van de productieafdeling van Hiwin, die een robot wilde gebruiken om een CNC-bewerkingscentrum automatisch te beladen. Maar de armlengte van de robot was niet lang genoeg om de machine met ruwe onderdelen te beladen en tegelijkertijd de afgewerkte werkstukken te verwijderen en netjes af te leggen. Een zelf ontwikkelde lineaire tafel was de oplossing.

Onderzoekers, docenten en studenten van de opleiding Mechatronica van Fontys Hogeschool Engineering hebben een zelfstandig robotgestuurd transfersysteem ontwikkeld voor de maakindustrie. Samenwerkende robots aan de lopende band om een product in elkaar te zetten en robots om in te pakken bestaan al. Maar dit in combinatie met robots die nieuwe onderdelen en/of de samenstellingen aanvoeren naar een transfersysteem is bijzonder en vernieuwend, aldus Fontys. De ontwikkeling van dit nieuwe systeem gaat verder dan alleen de samenwerkende robotarmen aan de productielijn. De productonderdelen worden aangevoerd door middel van een AGV. Op de AGV is een toploader bevestigd, die de uiteindelijke producten van de AGV naar het transfersysteem verplaatst. Met het nieuwe (robot)transfersysteem wordt een groot deel van de assemblage en het maakproces geautomatiseerd. Het systeem kan bijvoorbeeld worden gebruikt bij de productie van mobieltjes. Op het transfersysteem worden door de robots verschillende onderdelen van de telefoon in elkaar gezet. Ondertussen zorgt de toploader voor de aanvoer van onder andere de printplaten, de behuizing en het doosje. Een camera let op de kwaliteit van het hele proces en alles wordt digitaal in de gaten gehouden. Het geautomatiseerd productiesysteem is ontwikkeld en geplaatst op de Brainport Industries Campus (BIC) in Eindhoven en wordt voortdurend verder ontwikkeld en gebruikt voor onderzoek. Dit project valt onder de minor Adaptive Robotics van de opleiding Mechatronica. tinyurl.com/2x48ry2k

hiwin.nl

MOTORB E V E I L I G I N G S S C H AK E L AAR S M OTO R S TAR T E R C O M B I NAT I E S SERIE SM • beschikbaar van 0,1 tot 100A • hoog kortsluitvermogen • bediening met drukknop of draaiknop

AB_Aandrijfnieuws.indd 9

• • • •

modulaire afmetingen uitvoering tot 40A breedte 45mm ruim assortiment accessoires behuizing zowel inbouw als opbouw IP65

oﬃcieel distributeur

CALPE.NL

30-03-21 11:58

ROBOTICA Opinie

Automatiseren kan nóg slimmer AI-gestuurde robots in de industriële sector Veel bedrijven uit de industriële sector gebruiken inmiddels ‘traditionele’ robots. Ze zijn geprogrammeerd om routinematige taken uit te voeren, en te worden ingezet voor verschillende activiteiten zoals assemblage, ‘pick&place’ en lassen. Maar de autonomie van dit soort robots is beperkt, omdat ze telkens dezelfde serie bewegingen uitvoeren en zich niet (kunnen) aanpassen aan veranderingen in de omgeving. Christian Janse, salesmanager Benelux, Universal Robots

Een oplossing die de afgelopen jaren met grote sprongen vooruit is gegaan, is het gebruik van AI-algoritmen. Deze algoritmen op basis van kunstmatige intelligentie kunnen tegenwoordig zonder problemen functioneren op het vlak van bijna menselijke visuele perceptie, taalverwerking en sequentievoorspelling. Door AI-algoritmen te combineren met robots,

krijg je AI-gestuurde robots die onafhankelijker zijn dan traditionele robots en op een slimme manier reageren op wat er in hun omgeving gebeurt. Positieve impact Wat betekent deze ontwikkeling voor bedrijven uit de industriële sector? En in welke toepassingen komen AI-gestuurde

<2>AI-gestuurde robots zijn zeer geschikt voor programming-by-demonstration.

AB_ART_Reportage03_0002.indd 10

robots het beste tot hun recht? Kort samengevat zijn er drie belangrijke voordelen die AI-gestuurde robots met zich meebrengen. Zo maken ze het mogelijk meerdere eenvoudige taken te automatiseren die – door een gebrek aan perceptie en manipulatietechnologie met het juiste performance-niveau – eerder niet konden worden uitgevoerd door traditionele robots. En zoals ook bij traditionele robots al het geval is, heeft dat een verder positief effect op de productiviteit en efficiëntie, continue productie (24/7), de kosten en de veiligheid voor het personeel en van de apparatuur. Daarnaast zijn AI-gestuurde robots ook in te zetten voor operationeel beheer, waardoor ook hier een kostenverlaging is te realiseren. Op AI gebaseerde algoritmen voor predictive maintenance kunnen bijvoorbeeld mogelijke defecten voorspellen op basis van de analyse van historische interne sensorgegevens. Door op tijd aan de onderhoudsbel te trekken – nog voordat een defect daadwerkelijk plaatsvindt – verlengen deze algoritmen de levensduur van apparatuur en verminderen ze ongeplande robotdowntime. Ook kan AI zorgen voor een verbetering

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 11:59

Christian Janse van Universal Robots

robot hoe deze een taak moet uitvoeren, in plaats van de opdrachten te programmeren via een computertaal. Hoewel complexe taken in arbitraire omgevingen nog een uitdaging vormen, kunnen eenvoudige taken, zoals het manipuleren of assembleren van onderdelen in een standaard omgeving, een-op-een worden gereproduceerd door een robot nadat een mens de taak heeft voorgedaan. Wanneer dit soort robots worden geïntegreerd in een productie- of inspectielijn, vormen ze een krachtige tool die in staat is tot nauwkeurige en autonome, visiongestuurde manipulatie.

Ook AI-gestuurde robots gaan net als traditionele robots met name eenvoudige, zich herhalende taken overnemen.

van de productiekwaliteit. In het bijzonder op deep-learning gebaseerde vision-algoritmen kunnen snel defecten en afwijkingen identificeren op basis van beeldinformatie. Wanneer deze technologie wordt toegepast in de productielijn, zorgen de algoritmen voor snellere én nauwkeurigere kwaliteitscontrole. AI-gestuurde robots op de juiste plek Er zijn verschillende toepassingen waarin AI-gestuurde robots het beste tot hun recht komen. Een daarvan is het al eerder genoemde kwaliteitscontrole. De laatste tien jaar zijn deep-learning-algoritmen voor vision met grote sprongen vooruit gegaan; inmiddels zijn ze net zo goed als mensen in bijvoorbeeld beeldherkenning en -segmentatie. Uit deze technologische vooruitgang zijn meer gespecialiseerde algoritmen voortgekomen voor het opsporen van defecten en afwijkingen in producten op basis van beeldinformatie. Deze algoritmen, die worden getraind met behulp van voorbeelden van intacte en defecte producten, kunnen defecten opsporen met behulp van beelden. Dankzij hun snelheid en nauwkeurigheid worden ze steeds vaker

gebruikt voor kwaliteitscontrole in de productie- en voedselindustrie. Daar identificeren en verwijderen ze bijvoorbeeld producten die niet aan de kwaliteitseisen voldoen. ‘Bin-picking’ Ook in bin-picking kan AI veel waarde toevoegen, met name in de productie-industrie en fulfillment-centers. Dankzij op deep-learning gebaseerde vision zijn grijpalgoritmen in staat te bepalen hoe een onderdeel het best kan worden vastgepakt met een robotarm. Deze algoritmen, die offline worden getraind met honderden tot duizenden onderdeelsoorten, kunnen een uitgebreide reeks onderdeelvormen en -materialen generaliseren. In de productielijn voorziet deze technologie AI-gestuurde robotarmen van het vermogen om een willekeurig onderdeel binnen hun beeld op te pakken, zonder dat er verdere details over bekend hoeven te zijn. ‘Programming-by-demonstration’ Als laatste zijn AI-gestuurde robots zeer geschikt voor programming-by-demonstration. Hierbij demonstreert een gebruiker aan een

En de werkgelegenheid dan? De implementatie van AI in de productie-industrie is nog niet zo wijdverbreid als het gebruik van traditionelere robots. Veel bedrijven hebben nog hun twijfels over deze nieuwe technologie. Hoofdreden daarvoor is dat AI om flinke investeringen vraagt, met name in computing-resources, perceptie-hardware en datamanagement. Daarnaast is de technologie nog relatief jong, en zijn de risico’s ervan moeilijk te beoordelen. Ook is de ‘return on investment’ niet eenvoudig in te schatten. Toch zal de toename van productiviteit in de wereldeconomie er uiteindelijk voor zorgen dat bedrijven op grote schaal AI implementeren en een plekje geven in industriële omgevingen. Daardoor valt niet te ontkennen dat AI-gestuurde robots, net als traditionele robots, bepaalde, met name eenvoudige, zich herhalende taken van een job gaan overnemen. Maar in plaats van wegvallen van banen, zullen functies veranderen. Zo krijgen ze bijvoorbeeld nieuwe verantwoordelijkheden rondom het trainen en overzien van de robotvloot. Menselijke behendigheid, kritisch denkvermogen, besluitvorming en creativiteit kunnen namelijk nooit helemaal worden vervangen door machines. • www.universal-robots.com/nl 11

AB_ART_Reportage03_0002.indd 11

30-03-21 11:59

ROBOTICA Gezondheidszorg

‘Robothanden’ aan het bed? Yaskawa-robots in beddenwasmachine Weber Hospital Systems “Het handmatig reinigen van ziekenhuisbedden is een niet gevalideerd proces waardoor er geen constante kwaliteit geleverd wordt. De afhankelijkheid van welke persoon de werkzaamheden uitvoert is groot en het resultaat van het proces is aantoonbaar laag. Zonder afbreuk te doen aan deze hardwerkende medewerkers is het onmogelijk de hoogst mogelijke kwaliteit te creëren die in het kader van patiëntveiligheid wel een vereiste is.” aldus Erik Sierkstra, managing director Weber Hospital Systems over hun Validated Disinfection System (VDS), waarin twee Yaskawa-robots dienst doen als beddenwassers. Weber Hospital Systems, gevestigd in het West-Friese Zwaag, bestaat sinds 2017. De nog relatief jonge onderneming is een zusterbedrijf van Weber Machinebouw. Dit familiebedrijf is sinds 1959 actief en heeft zich toegelegd op het ontwerpen en maken van ponsgereedschappen en machines voor de metaalbewerking. In 2014 raakte de machinebouwers via-via betrokken bij een eenmalig project in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam: het geautomatiseerd reinigen van ziekenhuisbedden. De bedden in het ziekenhuis werden destijds nog handmatig gereinigd, met water en chemicaliën, na een aantal jaren machinaal chemische desinfectie te hebben toegepast.

van bedden en matrassen een kostbaar proces. Voor dit werk geldt dat eigenlijk ook hiervoor altijd sprake is van een tekort aan ‘handen aan het bed’. Het project bij het Erasmus Medisch Centrum wekte daarom de interesse van Weber omdat tegelijkertijd het besef groeide dat voor het geautomatiseerd reinigen van ziekenhuisbedden weleens een grotere markt zou kunnen bestaan. Waar in Nederland de richtlijn in de basis het reinigen van ziekenhuisbedden en matrassen voorschrijft, wordt in de meeste Europese landen al geëist dat de bedden worden gedesinfecteerd. We verwachten dat ook in Nederland de richtlijn zal worden aangescherpt waarbij desinfectie de standaard wordt.

Grotere markt Handmatig reinigen van bedden, een arbeidsintensief en niet gevalideerd proces, is nu nog vaak de dagelijkse praktijk in ziekenhuizen. Het resultaat van dit handmatige proces is laag (onderzoek toont aan

Thermisch reinigen en desinfecteren Desinfecteren kan op twee manieren: met chemicaliën of thermisch. Voor het project in het Erasmus MC werd gekozen om de bedden thermisch te reinigen met behulp van stoom. Tegenwoordig zijn ziekenhuisbedden steeds vaker uitgerust met veel elektronica, zoals een ingebouwde weegschaal of wifi. Behandeling met veel water of chemicaliën brengt dan de nodige risico’s met zich mee omdat bedden hiervan stuk gaan en de levensduur van bedden drastisch wordt. Stoom bevat heel weinig water en is zelfs geschikt voor bedden met heel veel elektronica

“Afgelopen jaar zijn we echt van start gegaan en het begint nu goed te lopen” dat er maximaal 35 procent van de aanwezige microbiologische vervuiling wordt weggenomen). Daarnaast is het handmatig reinigen en desinfecteren 12

AB_ART_Techniek03.indd 12

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:00

Het Validated Disinfection System (VDS) van Weber Hospital Systems reinigt en desinfecteert ziekenhuisbedden.

zoals IC-bedden. In het geval van het Validated Disinfection System is minder dan 7 liter water nodig en het reinigen en desinfecteren neemt slechts 6 minuten in beslag. Gangbare reinigings- en desinfectiemethoden verbruiken niet alleen veel chemicaliën, maar ook vele tientallen liters water en kennen een procestijd van 8 tot 9 minuten voor hetzelfde resultaat. Bovendien zijn deze methodes niet toepasbaar op hightech IPX-4 bedden, maar alleen op de eenvoudigere automatisch te reinigen IPX-6 bedden. Reinigen van het matras De machine die door Weber Hospital Systems is ontwikkeld, bestaat uit een aantal cabines. In de eerste cabine wordt het bed geïdentificeerd. Elk bed heeft een code waarin het merk en model staat en die wordt gescand. Vervolgens wordt het bed automatisch naar de wascabine getransporteerd met een opduwunit. Hierna wordt van bovenaf met behulp van een vacuümplaat het matras opgetild. Het matras

wordt apart van het bedframe gereinigd. Het matras gaat hiervoor door een soort ‘brievenbus’ en wordt van alle kanten met stoom gereinigd en gedesinfecteerd. Reinigen van het bed Onderin de cabine wordt het bed door de robots gereinigd. De uitdaging was om zo dicht mogelijk op het bed te komen om de stoom zo min mogelijk temperatuur te laten verliezen. Weber Hospital Systems is van mening dat de beste manier om dit te doen met een robot was. De twee Yaskawa GP25-12robots in IP67-uitvoering zijn voorzien van een lans met stoom en luchtnozzles (sproeistukken). Met de robots kan er zo dicht mogelijk bij alle onderdelen van het bed met hete stoom gewerkt worden. Het water in de stoom weekt het vuil eraf en laat het afvloeien terwijl de temperatuur van de stoom de micro-organismen doodt. De hogedruk-luchtnozzles dienen om snel mogelijk het water van het bed te blazen. Als het wasprogramma klaar is, gaat het bed 13

AB_ART_Techniek03.indd 13

30-03-21 12:00

ROBOTICA Gezondheidszorg

“[We] verwachten .. enorm te gaan groeien” door naar de volgende cabine. Daar wordt het matras weer op het bed gelegd en is het proces afgerond.

De robots worden bestuurd via de Sigmatek-besturing.

AB_ART_Techniek03.indd 14

Driehoek Toen Weber besloten had deze markt verder te verkennen – na de oplevering van twee systemen aan het Erasmus MC – heeft het bedrijf met veel partijen gesproken. Alle gangbare robotfabrikanten kwamen aan bod. “We wilden vertrouwen hebben dat we goede service, onderhoud en support zouden krijgen, zowel in Nederland als in het buitenland,” vertelt Sierkstra. “Ook wilden wij zoveel mogelijk uit het systeem kunnen halen. Omdat we veel projecten in het buitenland doen, kunnen we niet telkens een monteur in het vliegtuig zetten als er iets misgaat. We willen zoveel mogelijk kunnen communiceren met de robot op afstand en alle mogelijke informatie eruit halen. Tijd technisch en kost-prijstechnisch is dit belangrijk.” Yaskawa werkte al met verschillende (PLC-)softwarepartijen samen en stond ervoor open om ook met Sigmatek te werken, de software waar Weber mee werkt. Er werd een driehoek opgezet tussen Yaskawa, Sigmatek en Weber om te zorgen dat de machine software kan communiceren met de MotoLogix-robotsoftware. Hierbij wordt de Yaskawa- teach-pendant niet gebruikt, maar geeft Weber met hun eigen software

de robots opdracht en kan hiermee op afstand heel veel informatie uit de robots halen. Dat Yaskawa mee wilde werken aan deze integratie was een van de redenen dat de keuze op hen viel. Robotisering en service Weber Machinebouw was tot voorheen vooral actief in metaalbewerking, kassenbouw, automotive en nog veel meer. “Dit was totaal uit onze comfortzone. We zijn gewoon simpele machinebouwers uit West Friesland en geen desinfectie specialisten. Inmiddels zijn we specialist geworden mede doordat we allerlei specialisten aan ons hebben gebonden”, aldus Erik Sierkstra. In deze tijd is de interesse enorm gegroeid en heeft Weber Hospital Systems een subsidie van de Europese Commissie gekregen om het product door te ontwikkelen. Weber zit nu in een industrie die qua automatisering wel wat stappen te maken heeft, stappen die Weber Hospital Systems aan het zetten is. “Met de kennis die wij hebben vanuit de machinebouw met een stukje robotisering en service vanuit Yaskawa.” ‘Begint nu goed te lopen’ De eerste VDS staat alweer sinds 2015 in het Erasmus MC dat de eerste twee beddenwasmachines heeft, die tijdens het gebruik verder zijn ontwikkeld. Vorig jaar

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:01

Power, Control & Green Solutions Official partner Benelux

Voor het reinigen en desinfecteren gebruiken de twee Yaskawa’s stoom.

plaatste het ziekenhuis nog een video op Instagram van een van hun wasstraten, die ongeveer 90 bedden per dag reinigt. In de toekomst zo heeft het ziekenhuis laten weten wil het de machine ook gaan gebruiken voor het reinigen van rolstoelen en infuuspalen. “Afgelopen jaar zijn we echt van start gegaan en het begint nu goed te lopen”, vertelt Sierkstra. “We hebben machines verkocht aan verschillende ziekenhuizen in onder andere Noorwegen, Denemarken, Duitsland en Zwitserland en nieuwe landen staan op de planning. Daarnaast verwachten we binnen de genoemde landen enorm te gaan groeien.” De VDS is eigenlijk een dichte box van roestvast staal, maar de zijkanten zijn voorzien van glas, simpelweg zodat men naar binnen kan kijken, want robots blijven fascineren. In het ziekenhuis in Denemarken worden camera’s opgehangen en zijn de beelden te zien op grote beeldschermen in de hal bij de ingang zodat patiënten en bezoekers kunnen zien hoe het bed en matras wordt gereinigd en gedesinfecteerd en daarmee ook dat het ziekenhuis de hoogste standaard eist op het gebied van patiëntveiligheid. Dit jaar gaat in elk geval nog een VDS richting Scandinavië, maar dan naar Noorwegen. Een volgend exemplaar gaat naar Stuttgart en twee exemplaren vertrekken dit jaar nog naar het Zwitserse Lausanne. Sierkstra: “Hopelijk worden het er nog veel meer. Ideaal dat Yaskawa overal lokale service ondersteuning in deze landen biedt.” •

Aandrijf & besturingsspecialist Motoren (met rem/ATEX) Motorreductoren Planetaire reductoren Frequentieregelaars & HMI Lineaire aandrijvingen Servoaandrijvingen Koppelingen & componenten

KOM IN CONTACT Op de website van het koningshuis is bij het jaaroverzicht van 2018 te zien hoe Willem-Alexander in september helpt bij de wasstraat in het Erasmus MC. Meer over de robots weten? Ga naar www.yaskawa.nl. Voor meer over de applicatie is www.weberhospitalsystems.nl het adres.

T +31(0)88 7865200 E info@elsto.eu

elsto.eu 15

AB_ART_Techniek03.indd 15

30-03-21 12:01

ROBOTICA Cobots

Een cobot voor elke klus YuMi krijgt hulp van GoFa en SWIFTI Helemaal nu COVID 19 weelderig tiert gaan de cobots als zoete broodjes over de toonbank. Nu had ABB al vijf jaar YuMi als mensvriendelijke robot in het assortiment. Maar onlangs werden daar GoFa en SWIFTI aan toegevoegd. Tel daar de Single Arm YuMi-variant, de nieuwe Omnicore-besturing en een nieuwe programmeerwizard bij op, en je zou haast denken dat het ook moet lukken om COVID met cobots weg te automatiseren. Liam van Koert

Hoewel ABB zijn introductie begint bij 1974 – de robotliefhebber zal de ASEA-beelden van weleer zeker waarderen – starten wij onze geschiedenis in 2015. Dit was het jaar waarin ABB zijn antwoord gaf op een zich steeds lastiger te negeren trend: de collaboratieve robot, toen nog co-robot genoemd. Waar de grote robotbouwers voorheen pleitten voor 24/7 robotisering zonder menselijke tussenkomst, was YuMi de eerste ABB collaborative robot die wel zij aan zij kon werken met de mens. En waar de meeste exemplaren één arm telde, had YuMi er twee. Grote voordeel: YuMi kon niet alleen met mensen samenwerken, maar ook met zichzelf. Dit had met name voor fijnmotorische taken in de elektronica-industrie grote voordelen. YuMi kon bijvoorbeeld assembleren door in de ene grijper een onderdeel precies goed

vast te houden – uiteraard krachtgestuurd en inclusief high-end vision-systeem – terwijl de grijper van de andere arm de schroefbeweging maakte. Supersnel ging dit niet. Maar onvermoeid, 24/7, dag in dag uit telt uiteindelijk op. Ook niet geheel toevallig: kort na YuMi stapte ABB ook in SCARA (Selective Compliance Articulated Robot Arm). Dit zeer snelle en nauwkeurige kinematische robotmodel staat te boek als de Max Verstappen onder de racerobots, maar maakt gelukkig wel een stuk minder brokken. Schouderklopje Misschien kwam het door de bekendheid die YuMi dankzij haar opvallende verschijning genoot. Misschien door het sterke salesteam dat er achter zat. Maar zeker ook de veelzijdigheid van die twee

De ABB-cobotfamilie met van links naar rechts de Yumi, de Single Arm Yumi, de GoFa en de Swifti.

AB_ART_Techniek04.indd 16

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:02

“Iedereen die een tablet of een smartphone kan bedienen kan GoFa programmeren”, aldus ABB.

inherent veilige en zeer flexibele armen maakten dat YuMi al snel ook buiten de elektronica-sector te vinden was, waar ook YuMi’s hoge nauwkeurigheid misschien wel haar meest geliefde feature was. Naast payload bleek echter ook price door het beschikken over twee armen voor het mkb drempel, realiseerde ook ABB zich. De stap richting een Single Arm YuMi wist dit gat niet te overbruggen. Wat dat betreft was het schouderklopje dat cobotbazin Andie Zhang YuMi tijdens de wereldwijde introductie van twee nieuwe cobotfamilies gaf om YuMi te vragen GoFa te onthullen veelzeggend. De technische kijker zal zich wellicht hebben afgevraagd of het force-feedbacksysteem van YuMi gebruikt werd om een commando te geven. De empathische kijker kan het hebben opgevat als een compliment en dankbetuiging voor het ruimte maken voor een nieuwe generatie. Niet dat YuMi daarmee tot het verleden behoort. YuMi blijft de ‘go to’-cobot voor het precisiesegment. Maar voor het mkb zal de businesscase voor een GoFa of SWIFTI gemakkelijker te maken zijn. Zij profiteren bovendien van alle best-cobot-practice ervaringen die de afgelopen jaren met YuMi en de 46 jaar daarvoor met robots zijn opgedaan. Laagdrempelige GoFa Bij de ontwikkeling van de nieuwe GoFa lag de focus vooral op toegankelijkheid. Deze komt niet zo zeer voort uit een ‘lage’ payload van 5 kg, die overigens relatief hoog uitpakt doordat niet de stroommeting in de gewrichten de forcefeedback loop sluit, maar er krachtsensoren zijn toegepast. Ook de snelheid van 2,2 m/s die gecombineerd is met een ruime reach van 950 mm, waarbij een cut out tussen vijfde en zesde as (de pols) er voor zorgt dat de meest gangbare gereedschappen niet snel in de problemen zullen komen, zijn niet het belangrijkste argument. De toegankelijkheid zit hem met name in het gebruiksgemak. Of om de woorden van ABB te gebruiken: “Iedereen die een tablet of een smartphone kan bedienen kan GoFa programmeren”. Tijdens een demonstratie wordt de daad bij het woord gevoegd. De presentatrice van de webshow waarin diverse ABB-experts werden geïnterviewd, kon via het teach-in-principe diverse toolpoint-posities

“Iedereen die een tablet of een smartphone kan bedienen kan GoFa programmeren” ‘inleren’. Zij deed dit door telkens op de bovenste van twee knoppen op de pols van de GoFa te drukken. Een onderste knop geeft GoFa vervolgens de opdracht de grijper te openen of te sluiten. Op deze manier heeft ze binnen een minuut een programma gemaakt dat legoblokjes van een uitgiftestation in een doosje laat vallen. Dat het hier om een echt robotprogramma gaat, blijkt uit de ‘blockly’-achtige structuur van gekleurde if-then-else-lusjes die op de Flexpendant verschijnen. Het blijkt een onderdeel van de ‘Wizard’ die in 2020 voor de Single Arm YuMi werd gepresenteerd. Met de grafische variant voor de RAPID-programmeertaal van ABB is het ook mogelijk de middels teach-in 17

AB_ART_Techniek04.indd 17

30-03-21 12:02

ROBOTICA Cobots

Om de veiligheid te garanderen maakt SWIFTI – in de basis een IRB1100 – gebruik van SafeMove.

ingegeven punten en acties te optimaliseren en bijvoorbeeld de grijper en as-standen uit te lijnen. Dit kan nuttig zijn met het oog op bijvoorbeeld de cyclustijd. Veel cobots kunnen wel afwisselend werk doen, maar staan in de praktijk vaak dagen, weken, of maanden op dezelfde plek. Dan loont het om te optimaliseren. Snelle SWIFTI Waar GoFa duidelijk een type 3-cobot is en net als YuMi gemaakt is om zij-aan-zij met de mens te kunnen werken, is SWIFTI een type 2-cobot. Dit type cobot is met name geschikt voor zogenoemde intermittent collaboration, wat wil zeggen dat de cobot zo nu en dan samen met de mens hetzelfde werkgebied deelt. Denk hierbij aan toepassingen waarbij periodiek iets aan de cobot wordt aangereikt of overgenomen. Er bestaat ook zoiets al een type 1-cobot. Bij dit type werkt de cobot grotendeels zelfstandig en spreekt de Technical Specification (een norm in wording) ISO TS 15066 over co-existentie. Een voorbeeld van een type 1-toepassing is een operator die langs de productielijn zo nu en dan checkt of het allemaal goed gaat. Ook in zo’n geval staat de cobot niet achter een hek en is er geen sprake van fysieke interactie.

Om de veiligheid als type 2-cobot te garanderen maakt SWIFTI – die in basis een IRB1100 is – gebruik van SafeMove. SafeMove bestaat al een tijdje, maar heeft de afgelopen jaren behoorlijke stappen doorgemaakt. Middels een scanner met een kijkhoek van 270 graden in 3D kunnen tot 16 verschillende zones rondom de cobot worden bewaakt op de aanwezigheid van personen. Vervolgens kunnen hier allerlei voorwaarden per zone aan worden gekoppeld. Denk hierbij aan een gelimiteerde snelheid, stilstand of een virtuele barrière die alles boven schouderhoogte een toegangsverbod oplegt. De hele parametrisch opgebouwde SafeMove-interfaceschil is bovendien zo ingericht dat alle default-waarden in overeenstemming met de normen zijn. Zo is een risicoanalyse snel is gemaakt. Dat het begrenzen van de snelheid voor SWIFTI geen overbodige luxe is, valt eigenlijk al op te maken uit de naam. Met een payload van 4 kg en een reikwijdte tot 580 mm is de maximale toolpoint-snelheid 5 meter per seconde. Omnicore besturing met RoboWare7 Voor elke klus heeft ABB nu dus een veilige cobotoplossing. Maar kijken we naar het succes van de cobot, dan is deze ironisch genoeg helemaal niet te wijten

De SWIFTI is met name geschikt voor zogenoemde intermittent collaboration: cobot en mens delen zo nu en dan hetzelfde werkgebied.

AB_ART_Techniek04.indd 18

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:02

aan het veilig ‘zij-aan-zij’ werken met de mens. Het disruptief openbreken van de cobotmarkt door een universeel bekend clubje Denen zat hem vooral in gebruiksgemak. Ook ‘traditionele’ robotbouwers als ABB – die gewend zijn robots in zwaar geconditioneerde omgevingen zoals de automotive met duizenden tegelijk weg te zetten – realiseerde zich dit. Maar hoe giet je de precieze robuustheid van weleer in een modern gebruikersvriendelijk jasje? Juist. Met een nieuwe besturing. Eind 2019 kwam ABB daarom – naast met een Single Arm YuMi met de Omnicore-besturing. Deze helemaal vernieuwde systeemarchitectuur is met RoboWare7 – het nieuwe OS – veel opener en ondersteunt bijvoorbeeld plug&play vision of krachtsensoren, verschillende veldbussen en natuurlijk ABB Ability (zie A&B X 2019). Ook zit er standaard SafeMove2 en is natuurlijk ook de motion control qua baannauwkeurigheid en de mogelijkheden om externe assen aan te sturen of andere deeltaken van randapparatuur te draaien dik op orde. Voor wat betreft fysieke vorm zijn er hot-swapable IP54 flexpendants en 19”-rack- of desktopversies, die daarmee beduidend compacter zijn dan een oude robotbesturing. Magisch programmeergemak Afgezien van plug&play mogelijkheden maakt een nieuwe besturing een cobot niet meteen gebruikersvriendelijker. Gebruiksvriendelijkheid zit hem vooral in de manier van programmeren. Zoals eerder aangegeven in de demonstratie is teach-in een

eenvoudige oplossing voor de meest eenvoudige taken – ABB heeft zelfs een koppelbare teach-in sensor bedacht die tijdelijk op een hardleerse robotpols kan worden bevestigd – maar het kent ook zijn beperkingen. Voor de wat complexere taken is meer ‘resolutie’ nodig. Die biedt de Wizard. Hoewel de Wizard ‘can work his magic’ in RobotStudio – de offline simulatie- en programmeeromgeving voor ABB-robots – is het vooral een aanwinst voor de Flexpendant. Hier maakt de grafische programmeertool het direct naast de robot programmeren – iets wat met cobots nog wel eens voorkomt – een stuk eenvoudiger. In plaats van RAPID-code te moeten typen worden er functieblokken aan elkaar geplakt en waarden aan bijbehorende variabelen toegekend. De functieblokken komen uit een bibliotheek. Hierin bevinden zich bijvoorbeeld diverse pick-and-place-functies, waarbij je verschillende aflegpatronen kan kiezen. Zit de gewenste functie er niet bij, dan kunnen er zelf ook functieblokken worden gemaakt. Dit zou gedaan kunnen worden door de robotintegrator die een klantspecifieke bibliotheek voor operators aanlegt. Het zou echter ook zo maar kunnen gebeuren dat de robotcommunity nieuwe functieblokken met elkaar gaat delen. Hoe dit zich ontwikkelt weet ABB zelf ook nog niet precies. Open source communities bouwen is één ding, de kwaliteit van de bedachte bouwstenen garanderen een ander. • new.abb.com/benelux

De Wizard grafische programmeertool is vooral een aanwinst voor de Flexpendant en maakt direct naast de robot programmeren een stuk eenvoudiger.

AB_ART_Techniek04.indd 19

30-03-21 12:02

ROBOTICA Cybersecurity

Zijn robots cybersecure? Kwetsbaarheden en industriële handvatten volgens IEC-62443 Wat heeft een robot met ‘cybersecurity’ te maken? Op het eerste gezicht niets, het lijkt een puur mechanische/elektronische constructie. Maar in het hart van de robot zit véél software. En in software worden fouten gemaakt. Dat weten hackers ook, en die proberen daar wel eens misbruik van te maken. Rob Hulsebos

De laatste jaren is er veel aandacht voor cybersecurity van industriële systemen. De zogenaamde ‘OT-netwerken’ (Operational Technology) zijn, in tegenstelling tot IT-netwerken, vaak slecht of helemaal niet beveiligd, gebruiken minder goed beveiligde apparatuur of technologie/software die verouderd is. En dat terwijl de consequenties van een hack voor een productienetwerk fors kunnen zijn. Robots zijn in dit alles geen uitzondering. Onderzoeken van IOActive [1] en TrendMicro [2] hebben dit aangetoond, maar het is eigenlijk geen verrassing. Waar je in de OT-wereld ook kijkt, het zit niet goed met cybersecurity. Nu is het rapport van IOActive uit 2017, maar ik schat in dat als ze het rapport vandaag zouden schrijven, de uitkomst exact dezelfde is. De industrie (klanten en leveranciers) maakt maar hele kleine stappen naar een betere cybersecurity. ‘Malware’ Malware maakt graag gebruik van zwakheden in software – en waar zit geen software in tegenwoor-

OT-netwerken zijn vaak slecht of helemaal niet beveiligd en robots vormen geen uitzondering.

AB_ART_Techniek02.indd 20

dig? Het kan dan een apparaat laten crashen, of de controle overnemen, of er andere software op installeren. Het overnemen van de controle van een industriële besturing is het gevaarlijkst. Diverse aanvallen in het verleden hebben aangetoond dat het geen theoretisch risico is. Maar zijn robots ook gevoelig hiervoor? In principe wel, robotsoftware heeft ook zijn zwakke kanten. Hierover is wel iets te vinden, bijvoorbeeld op de website cvedetails.com; voer ‘robot’ in als zoektekst en dan komen er diverse bekende merken voorbij. Het Spaanse AliasRobotics houdt er een eigen Robot Vulnerability Database over bij. Hier staan meer dan 200 ‘zwakheden’ op, gesorteerd op type, onderdeel en leverancier [3]. Maar de aanwezigheid van veel kwetsbaarheden in een product zegt op zich niets. Er moet ook nog een misbruiker zijn. Daarover is juist heel weinig bekend. Misschien bestaat er ook geen robotspecifieke malware, en hebben we al decennia geluk. Er is één universitair onderzoek naar geweest om de mogelijkheid van robotspecifieke malware aan te tonen; deze ransomware heet Akerbeltz. Maar niet alleen een gerichte aanval kan schade toebrengen. Vaak is er nevenschade, bijvoorbeeld omdat een bedrijf getroffen is door ransomware, of een wiper (die wist informatie op harde schijven). Bestanden op (industriële) PC’s zijn dan niet meer beschikbaar. De meeste ransomware richt zich op Windows, en dat is vaak aanwezig in een robotbesturing (en dan ook nog oude versies zoals Windows7). Subtielere aanvallen ontregelen de firmware van de robot, bijvoorbeeld de PID-regelaars van de assen [4]. De robot voert zijn bewegingen dan minder nauwkeurig uit, hetgeen kan leiden tot kwaliteitsproblemen met behandelde producten. Met het blote oog valt het niet of nauwelijks op. Potentieel ook erg gevaarlijk zijn robots die rechtstreeks aan het internet gekoppeld zijn, bijvoorbeeld omdat de leverancier/systeemintegrator er dan ook bij kan, of voor het ophalen van updates. Maar met

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:04

speciale zoekmachines zoals Shodan of Censys is het erg makkelijk om met een paar toetsaanslagen alle robots (of wat voor apparaat of merk dan ook) op het internet te vinden. Het is eigenlijk geen hack te noemen, net zoals het geen inbraak is als de voordeur open staat. Een onderzoek uit 2017 vond wereldwijd vijf ABB’s, negen Fanuc’s, negen Yaskawa’s, vier Kawasaki’s, en een Mitsubishi-robot online. Een koppeling van een apparaat op het internet mag natuurlijk, maar wel met een goede beveiliging. Gebruikelijk is dan een firewall in te zetten. Helaas hebben die ook wel eens problemen met hun eigen beveiliging. Netwerk Elke netwerkaansluiting is een potentiele open deur voor malware. Hoe open, hangt af van de gebruikte netwerkprotocollen. Tegenwoordig zijn die veelal gebaseerd op TCP/IP, en daarvan zijn veel zwakheden bekend. Zelfs na 30 jaar komen er nog tientallen bij: sinds 2019 zijn zo een zeventigtal TCP/IP-zwakheden gepubliceerd onder de namen Ripple20 (19 stuks), Urgent11 (11 stuks), Amnesia33 (33 stuks) en NumberJack (11 stuks). Het gaat hier niet om zwakheden in het ontwerp van TCP/IP zelf, maar om de implementatie in diverse protocolstacks die in veel industriële, embedded- en OT-applicaties zijn ingebouwd. Bijvoorbeeld Urgent11 ging over 11 bugs in de netwerksoftware van VxWorks, een real-time kernel die ook (bijvoorbeeld) in ABB- en Kuka-robots zit. Ook applicatieprotocollen zoals het zeer bekende Modbus/TCP, maar ook modernere zoals MQTT, zijn kwetsbaar. Ze zijn ooit ontworpen zonder aandacht voor authenticatie (= iedereen kan alles doen), encryptie, en robuustheid tegen aanvallen. Langzaam komt hier verbetering. Er is een specificatie voor een beveiligde Modbus/TCP, alleen is die nog nergens te koop. Er komt een beveiligde versie van ProfiNet, maar ook die is nog nergens leverbaar. Ethernet/IP was met CIP Security het eerst op de markt. ‘Open source’ is beter? Vaak wordt gedacht dat o-pensource-software beter is (op het gebied van cybersecurity) dan closed-source-software. Het argument is dan dat iedereen de broncode kan bekijken, en dat ‘dus’ ook de fouten gezien worden. In de praktijk blijkt dit niet zo te werken. In de eerste plaats wordt heel veel broncode

Misschien bestaat er ook geen robotspecifieke malware, en hebben we al decennia geluk.

slechts zelden bekeken nadat het eenmaal vrijgegeven is. En mocht de code wel bekeken worden, dan is het ook nog niet zo dat de fouten (indien aanwezig) direct zichtbaar zijn. Ook is het meerdere keren voorgekomen dat er kwaadaardige code aan een software-archief is toegevoegd. Iedereen die die software dan installeert, krijgt de kwaadaardige code mee. De grootste hack van 2020 betrof een code-archief: van de netwerkmonitoring software SolarWinds. Dus het gevaar is zeker niet hypothetisch. Een bekend voorbeeld van open-source software uit de robotwereld is ROS (Robot Operating System). Eind 2020 waren er in ROS negen kwetsbaarheden bekend, en in ROS 2 totaal acht. Van die negen waren er vijf al

De aanwezigheid van veel kwetsbaarheden in een product zegt op zich niets. Er moet ook nog een misbruiker zijn. opgelost (maar in oude versies zijn die nog wel aanwezig). Dit maakt ROS niet veilig voor gebruik in een industriële toepassing, volgens een onderzoek gepubliceerd in 2020 [5]. Safety en security In het Nederlands vertalen we deze woorden hetzelfde: veiligheid. Maar het zijn twee verschillende zaken, die wel heel sterk samenhangen. Safety heeft een belangrijke softwarecomponent, en waar software is, is aandacht voor cybersecurity nodig. Het 21

AB_ART_Techniek02.indd 21

30-03-21 12:04

ROBOTICA Cybersecurity

Het is namelijk niet te voorspellen wat malware kan doen met software. Hoe is de veiligheid van personeel nog te garanderen?

is namelijk niet te voorspellen wat malware kan doen met software, de stabiele werking ervan, en het tijdig kunnen reageren. De vraag is dus, hoe is de veiligheid van personeel nog te garanderen? Juist met de collaboratieve robots en mobiele robots is de afstand robot-mens veel kleiner. Leveranciers Uiteraard zijn leveranciers zelf verantwoordelijk voor zo cyberveilig mogelijke software. Maar uiteraard is niemand onfeilbaar. Af en toe zal er een ‘bug’ in de software ontdekt worden die door malware misbruikt kan worden. Het is dan aan de leverancier dit zo snel mogelijk op te lossen en een patch (of nieuwe versie) uit te brengen die klanten dan moeten installeren. Er zijn veel beveiligingsonderzoekers in de wereld die op zoek zijn naar beveiligingsfouten [6], bijvoorbeeld omdat dit hun werk is, of als soort van hobby. Een responsible disclosure policy vraagt dan om dit probleem aan de leverancier door te geven en die krijgt dan (meestal) 90 dagen om het gat te dichten, en daarna volgt publicatie van het probleem. Bedrijven zullen wel blij zijn dat derden hun product onder de loep nemen om het veiliger te maken, zal u misschien denken. Dat is echter niet altijd zo. Er zijn bedrijven die het bestaan van het probleem gewoon ontkennen, of weigeren om er iets aan te doen, of de onderzoeker geheel negeren, of gaan dreigen met juridische actie. Er hangt een groot stigma aan het erkennen dat er cybersecurityproblemen in een product zitten. Men is meer bezorgd over het imago van het product, het bedrijf of de branche dan over de cyberveiligheid van de producten. Daarmee treffen zulke leveranciers vooral hun klanten. Aan het andere eind zijn er leveranciers die er totaal open over zijn. Een goed voorbeeld hiervan is de firma Pilz, ooit getroffen door ransomware. Men werkte zelf mee aan een speciale rapportage in het NOS Journaal

REFERENTIES [1] www.forbes.com/sites/thomasbrewster/2017/03/01/hackers-attack-robots-find-50-weaknesses/?sh=67dd108a2e71 [2] www.youtube.com/watch?v=PhiuMbVMN_k [3] github.com/aliasrobotics/RVD [4] www.youtube.com/watch?v=ufLyfUnzZRY [5] arxiv.org/pdf/2009.08211.pdf [6] robosec.org/downloads/paper-robosec-sp-2017.pdf

AB_ART_Techniek02.indd 22

over de gevolgen voor de Nederlandse vestiging. Updates Leveranciers (de meeste) brengen regelmatig updates uit voor hun software. Dit kan zijn vanwege nieuwe mogelijkheden, maar ook voor bugfixes, of om malware-kwetsbaarheden op te lossen. Als gebruiker van die software is het belangrijk om zulke cybersecurity hotfixes/patches snel te installeren; als eenmaal bekend is dat er een bepaalde zwakte in software zit kunnen hackers beginnen die te exploiteren (niet altijd gelukkig). Het is aan de leverancier om klanten te informeren over de beschikbaarheid van een nieuwe patch. Dan is de klant/gebruiker aan zet. Patchen is een van de meest effectieve manieren om hackers buiten de deur te houden (ook al geeft het geen 100 procent zekerheid). In de IEC-62443 norm is er dan ook veel aandacht voor het patchbeleid dat er in een bedrijf moet zijn. Helaas vinden velen dat patchen vervelend werk is, en omdat systemen moeten stilgelegd is er even geen productie mogelijk. In een 24/7-omgeving kan dit betekenen dat patches mogelijk maanden later geïnstalleerd worden, en al die tijd is een bedrijf dus kwetsbaar. Hiervoor bestaan wel oplossingen zoals virtual patching in een firewall. Beveiliging Elk productienetwerk moet beveiligd worden tegen hackers en malware. Robots staan niet op zichzelf, zijn onderdeel van het gehele productiesysteem, en kunnen mee in de beveiliging van het geheel. De norm IEC-62443, speciaal geschreven voor industriële cybersecurity, geeft hiervoor handvatten. Een productienetwerk moet gesegmenteerd worden: niet alles aan elkaar, maar opgedeeld worden in ‘zones’. Apparaten in dezelfde zone vertrouwen elkaar. Communicatie over de zonegrens moet beveiligd worden. Meestal wordt hier dan een firewall ingezet. Daarnaast noemt de IEC-62443 nog tientallen maatregelen die genomen kunnen worden. Verder vraagt de 62443 ook aandacht voor de inrichting van een CSMS (Cybersecurity Management Systeem), en voor het patchbeleid. Dit geeft aan dat cybersecurity niet alleen een kwestie is van ‘kastjes kopen’, maar ook van procedures (zoal backups) en (opleiding, gedrag) van mensen. Aparte delen van de 62443 zijn speciaal bedoeld voor leveranciers, ook daar is aandacht voor cybersecurity nodig. •

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:04

TECHNIEK Besturingen

Veiligheidsbesturing efficiënter configureren Meer met PNOZmulti Configurator Een nieuwe L-muting-bouwsteen voor lichtschermtoepassingen, nieuwe logische functiebouwstenen voor hekoplossingen en voor de bewaking van analoge functies, én bouwstenen voor uitgebreidere codering en decodering. De nieuwe elementen en uitbreidingen in de configuratiesoftware voor de veiligheidsbesturing PNOZmulti 2 maken het besturen en bewaken van veiligheidsfuncties efficiënter te verwezenlijken.

Vanaf softwareversie 10.13 van de PNOZmulti Configurator is het nu mogelijk lichtschermtoepassingen te maken voor het transport van materiaal in maar één richting (L-muting). In de muting-functiebouwsteen zijn alle functies van L-muting ondergebracht, zoals het deactiveren/activeren van het lichtscherm en het aansturen van de mutinglamp. Zo kunnen logistieke lichtschermtoepassingen – zoals het bewaken van transportbanden en palletiseermachines en het regelen van de uitstroom van pakketten – nog toepassingsspecifieker met de PNOZmulti 2 worden afgehandeld.

De PNOZmulti Configurator is uitgebreid met onder andere functiebouwstenen voor lichtschermen en

Logische bouwsteen voor sluiting Een nieuwe logicabouwsteen voor de configuratie van de signaalvolgorde voor het sluiten van het veilige heksysteem PSENmlock maakt het nu eenvoudiger zulke oplossingen voor PNOZmulti 2 te maken. De complexe en tijdrovende parametrering bij het aansturen van bistabiele (tweekanaals gestuurde) heksystemen is niet langer nodig. Analoge waarden bewaken Voor het bewaken van analoge functies is de functie ‘Wiskunde’ uitgebreid met het vermenigvuldigen en delen van analoge waarden. Dit betekent dat zelfs complexere berekeningen voor toepassingen, die uit meerdere analoge sensoren bestaan, overzichtelijk en gemakkelijk afgehandeld kunnen worden. De bewaking van processen, temperaturen, de druk of andere analoge waarden kan nu volledig en uniform beheerd worden met behulp van de nieuwe functies van de bouwsteen: van gezamenlijke afweging tot

hekken.

plausibiliteit en verantwoording, bijvoorbeeld voor de vultijd voor containers. Codering en decodering Ook zijn de twee nieuwe logische functiebouwstenen ‘Digital Encoder’ en ‘Digital Decoder’ beschikbaar, die gebruikt worden voor het coderen en decoderen van ingangssignalen en uitgangssignalen. Hierdoor kunnen ingangssignalen worden gecodeerd of gedecodeerd op uitgangssignalen, dat wil zeggen omgezet in een binair gecodeerde waarde en vice versa. Aangesloten apparaten met gecodeerde veilige ingangs- of uitgangssignalen kunnen zeer snel en eenvoudig worden bewaakt of aangestuurd en dat spaart tijd en moeite. • www.pilz.nl 23

AB_ART_1p_0002.indd 23

30-03-21 12:57

REPORTAGE Energiebesparing

Likstenenpers ‘retro’-fit Lager energieverbruik, minder storingen en klaar voor condition-monitoring Over het verlagen van het energieverbruik wordt nog steeds voldoende gezegd en geschreven. Hoe relevant en zinvol het blijft, mag blijken uit de retrofit van een hydraulische pers voor likstenen. Dankzij de samenwerking tussen verschillende specialisten gebruikt de machine nu veel minder energie en is het aantal storing drastisch verlaagd. Een goede basis om een volgende stap te zetten richting condition-monitoring en verdere verlaging van de onderhoudskosten. Marjolein de Wit-Blok

Familiebedrijf Tromp uit Leeuwarden is ontwikkelaar, fabrikant en leverancier van mineralenmengsels voor vee. Een deel van de mineralen wordt samengeperst tot zogenaamde likstenen, die in heel Europa worden geleverd. De stenen hebben een gewicht van ongeveer 10 kg en vormen een aanvulling op het ruwvoer dat (rund)vee dagelijks krijgt in de vorm van bijvoorbeeld kuilgras, hooi, stro en snijmais. Op deze manier leveren de producten een bijdrage aan de gezondheid van de dieren en de kwaliteit van de melk en het vlees. Zelf ontwikkeld en gebouwd Tromp maakt de likstenen met een grote hydraulische pers die ruim 25 jaar geleden in eigen beheer is ontwikkeld en gebouwd. Het productieproces start met de aanvoer van losse mineralen in de juiste verhouding vanuit de mengerij. De grondstoffen worden gewogen en vervolgens in een persmal gestort en vervolgens niet aan één, maar aan twee kanten samengeperst. Hierbij loopt de druk dermate hoog op, dat de mineralen warm worden en aan elkaar smelten tot een solide blok. Dit samendrukken gebeurt met een kracht van 500 ton en levert volgens eigenaar Wiebe Tromp – derde generatie – het beste resultaat op. Tot slot worden de stenen uitgevoerd, 24

AB_ART_Reportage01.indd 24

nogmaals gewogen en via een transportband afgevoerd voor opslag of verzending. Na 25 jaar produceert de machine nog steeds naar tevredenheid. Maar ook robuuste machines komen ooit in een stadium dat groot onderhoud nodig is en er een wens ontstaat om te moderniseren. Herman ter Schure is account- en projectmanager bij onderhouds- en servicebedrijf Perdok en geeft aan: “Onze mensen zijn al

“retrofitten om storingsarm en energiezuinig verder te gaan” vanaf de ontwikkeling van de pers betrokken geweest bij deze machine en kennen deze dan ook van haver tot gort. Ieder jaar hebben zij het normale onderhoud uitgevoerd waarbij onder andere filters en slangen worden vervangen maar ook schakelrelais. Daarnaast zijn er verschillende malen revisies uitgevoerd; onder meer aan de hydraulische pomp toen het aantal draaiuren of de uitkomst van olieanalyses daartoe aanleiding gaven. Het viel op een gegeven moment dan ook op dat er steeds meer storingen optraden en

dat de gebruikte technieken verouderd raakten.” Rechttoe-rechtaan Het bedienen en instellen van de machine gebeurde bijvoorbeeld nog altijd handmatig. Daarbij was er maar één persoon in het bedrijf – de eigenaar – die de kennis en ervaring had om de pers op de juiste manier in te stellen wanneer er gewisseld werd van product. Daarnaast is er 25 jaar geleden vooral rechttoe-rechtaan ontwikkeld wat uiteindelijk leidde tot een behoorlijk overgedimensioneerde machine. Voor de kwaliteit van de likstenen is dat geen probleem; het energieverbruik komt hierdoor echter minder gunstig uit de bus. Het moment waarop besloten werd voor een retrofit, brak aan toen één van de perscilinders begon te scheuren en de machine steeds vaker in storing raakte. Jan-Dirk Kamminga is technical manager bij Perdok en vertelt: “Op dat moment moest een beslissing worden genomen: koopt of bouwt het bedrijf een nieuwe pers of is er voldoende reden voor een retrofit?” In tweeën Eigenaar Wiebe Tromp besloot voor het laatste: “Met de machine zelf is niets mis. Al het staal kan behouden blijven en met

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:05

Een deel van de mineralenmengsels die familiebedrijf Tromp samenstelt, wordt samengeperst tot likstenen.

het vervangen van de diverse aandrijfen besturingscomponenten was het mogelijk om de machine ver genoeg te retrofitten om storingsarm en energiezuinig verder te gaan.” Een inventarisatie van de mogelijkheden volgde en een plan werd geschreven. Hierin is de retrofit grofweg in tweeën verdeeld: 1. Vervangen van oude componenten door nieuwe, energiezuinige varianten. 2. Digitalisering. Om bij de vervanging van componenten te beginnen: de aanschaf van een nieuwe elektromotor heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de vermindering van het totale energieverbruik. Wim Tamminga was als application engineer Gears, Motors and Drives bij ERIKS betrokken bij dit deel van de retrofit. “Het klinkt vrij eenvoudig: het uitwisselen van de oude elektromotor door een nieuwe. Je kijkt naar het vermogen, kiest een nieuw type uit en omdat de spanning uit het lichtnet de afgelopen 25 jaar niet is veranderd, zijn er ook geen problemen bij de installatie ervan. Enerzijds klopt dit ook, anderzijds is het verhaal van Tromp illustrerend voor heel veel machines die in Nederland staan. Machines die werken met elektromotoren die stammen uit de tijd dat typeplaatjes en

IE nog niet bestonden. En natuurlijk kun je er terecht trots op zijn dat deze machines nog draaien, maar anderzijds ben je dief van je eigen portemonnee én lever je een ongewenste bijdrage aan de wereldwijde CO2-uitstoot wanneer je niet overweegt om over te stappen naar een energiezuinige motor.” Keuze niet zo moeilijk Het feit dat hier industriebreed nog steeds onvoldoende mee wordt gedaan, heeft volgens Tamminga in de meeste gevallen te maken met (een tekort aan) kennis en bewustzijn. “Dit bewustzijn ontstaat vaak pas nadat we hebben voorgerekend wat de

vervanging van een oude elektromotor door een nieuwe variant met een IE klasse – het liefst 3 of 4 – betekent. Op basis van deze uitkomst is de keuze vaak niet meer zo moeilijk. Anderzijds zien we in de praktijk ook vaker dat in grotere bedrijven de budgetten verdeeld zijn. Heel flauw gezegd krijgt dan de afdeling die de investering in de elektromotor doet dan niet het voordeel van energiebesparing terug in zijn eigen cijfers, en dat lijkt mensen nog steeds tegen te houden om de investering te doen.” Toch ziet Tamminga hierin wel verbeteringen: “Bedrijven laten vaker een berekening uitvoeren, of doen dit zelf via een online

ERIKS heeft een online tool die de besparingen berekent bij vervanging van een oude elektromotor door een energiezuiniger variant.

AB_ART_Reportage01.indd 25

30-03-21 12:05

REPORTAGE Energiebesparing

Na het samenpersen met een kracht van 500 ton worden de likstenen uitgevoerd, gewogen en verder getransporteerd voor opslag of verzending.

tool, en ook de wetgeving die energiezuinige elektromotoren uit een specifieke IE klasse verplicht stelt, helpt daarbij. Wanneer bedrijven bovendien aan de slag gaan met het optimaliseren van oude machines, blijkt vaak dat – net als bij Tromp – motoren veiligheidshalve flink zijn overgedimensioneerd. Door te berekenen wat de échte vermogensvraag is, kan de nieuwe elektromotor vaak een klasse kleiner worden gekozen en ook dáár zitten energiebesparingen. Eerlijk is eerlijk, deze kleinere, nieuwe motor gaat dan waarschijnlijk geen veertig jaar mee, maar de kostenbesparingen met betrekking tot het energieverbruik overtreffen dit nadeel ruimschoots. Het tegenargument dat je dan wel meer materiaal ‘weggooit’ is geldig, maar elektromotoren worden steeds meer en ook steeds verdergaand gerecycled, waardoor zij praktisch volledig als nieuwe grondstof zijn in te zetten.” ‘Geen discussiepunt’ Terug naar Tromp. Hier werd in eerste instantie uitgegaan van een revisie van de elektromotor met bijbehorende kosten van 1000 – 1500 euro. Een nieuwe elektromotor zou een investering van 3600 Euro betekenen. Wiebe Tromp: ”Berekeningen 26

AB_ART_Reportage01.indd 26

gaven aan dat een vervanging van de motor door een exemplaar met hetzelfde vermogen – dus een 1:1 vervanging – zou leiden tot een besparing op de energiekosten van 2375 euro per jaar. Een terugverdientijd van ongeveer twee jaar voor een 55 kW motor die vervolgens misschien ook wel weer 25 jaar meegaat, lijkt me geen discussiepunt meer.” Digitalisering Een tweede belangrijke stap in de retrofit was digitalisering. Waar de machine voorheen volledig hydraulisch werd aangestuurd, is Tromp nu overgestapt naar een elektronisch regelsysteem van Rexroth. Dit systeem werkt met sensoren en meet onder meer de hoogte van de pers, die afhankelijk is van de hoogte van de te produceren liksteen. De hoogte wordt teruggekoppeld via het closed-loop systeem naar de besturing, die deze vervolgens nauwkeurig in stand houdt. Verder zijn druksensoren toegepast waardoor de pers nauwkeurig en traploos is te regelen en Tromp kan afstappen van de twee instellingen ‘hoge’ en ‘lage’ druk. De pers volgt nu de gewenste ’S-Curve’ waarbij hij rustig op gang komt, snelheid maakt richting de liksteen en vervolgens beheerst

afremt om tot slot de persslag te maken. Tijdens de persslag wordt de druk zover opgevoerd als nodig voor het specifieke product. Ter Schure: “Door deze druksensoren en de bijbehorende regeling is het mogelijk om steeds exact de druk beschikbaar te stellen die nodig is waardoor relatief veel energie wordt bespaard.” Systeemdruk gereduceerd Daarnaast is de proportioneel geregelde hydraulische cilinder voor het vullen van de mal vervangen door een elektromechanische variant. Deze uitwisseling heeft een aparte drukreduceer overbodig gemaakt waardoor er meer olievolume beschikbaar komt voor de pers. Door deze combinatie is uiteindelijk de systeemdruk gereduceerd van 200 naar 120 bar wat niet alleen leidt tot een significante energiebesparing meer tevens tot een lagere mechanische belasting van de machine.’ Gebruiksvriendelijker Tot slot is ook de autonoom werkende transportband voor de afvoer van de likstenen geïntegreerd. Dat betekent dat deze nu niet 24/7 draait, ongeacht of dit nodig is of niet, maar pas wordt ingeschakeld wanneer de pers produceert. Hiermee

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:05

“Een terugverdientijd van ongeveer twee jaar voor een 55 kW' motor lijkt me geen discussiepunt meer”

is het energieverbruik van het hele systeem nog verder omlaag gebracht. De energiezuinige machine als eindresultaat van de retrofit werkt naar volle tevredenheid. Onder andere omdat het aantal storingen drastisch is verminderd én omdat de machine vele malen gebruikersvriendelijker is geworden. Zo is bediening mogelijk via een app of display en is het niet nodig om fysiek naast de machine de juiste instellingen te maken. Het kiezen van het juiste recept voor de gewenste liksteen en het starten van de pers is voldoende; de besturing doet de rest. Condition monitoring Met deze retrofit is het project echter nog niet afgelopen. Met het oog op de toekomst zijn tevens diverse sensoren aangebracht die relevante parameters meten zoals temperatuur en oliereinheid. Door deze parameters te monitoren en te analyseren middels geschikte software, zal Perdok in de toekomst in staat zijn om op elk moment, en ook op afstand, de resterende levensduur van de machine of een specifieke component vast te stellen. De basis voor het zogenaamde ‘voorspellend onderhoud’. Voor dit traject wordt nauw samengewerkt met Bosch Rexroth. Sales director Arjan Coppens: ”Binnen ons bedrijf is inmiddels een compleet programma ontwikkeld waarin zowel de benodigde hard- als software is opgenomen om de conditie van machines te monitoren. Een dergelijk traject start vaak met wat wij noemen: een Wellness screening for your machine. Hierbij wordt een nulmeting verricht en gekeken wat de mogelijkheden zijn. Het uiteindelijke doel is het bereiken van een maximale beschikbaarheid van machines, minimale stilstand en tevens minimale onderhoudskosten.” Klein én overkoepelend Volgens Coppens is het mooie dat je deze aanpak zowel extreem eenvoudig en klein kunt toepassen als bedrijfsoverkoepelend en complex: “In het laatste geval heb je het dan over het verzamelen van heel veel data van uiteenlopende componenten en

installaties en geavanceerde software om de analyses te maken, verbanden te leggen en conclusies te trekken. Daarbij is het overigens lang niet altijd nodig om grote hoeveelheden sensoren toe te voegen. Veel moderne componenten zijn door de toegepaste elektronica al langer in staat om data te verzamelen en beschikbaar te stellen. Denk daarbij aan elektromotoren of frequentieregelaars die automatisch informatie opslaan over het aantal draaiuren, de belasting, de temperatuur enzovoorts.” ‘Interessante tijden’ Voor hydraulische installaties – ook voor de pers van Perdok – zijn extra sensoren geplaatst om de kwaliteit van de hydraulische olie te monitoren. Daarbij gaat het vooral om de viscositeit en de aanwezigheid van vaste deeltjes die een belangrijke indicatie vormen voor enerzijds de conditie van de olie zelf en anderzijds afwijkende (slijtage)processen in de machine. Deze data zijn in te zetten om het hydraulisch onderhoud efficiënt te plannen. Wiebe Tromp: “Wanneer straks alles draait, kunnen we de exacte energiebesparing bepalen en ben ik ook benieuwd wat het ons oplevert in het kader van onderhoud. Interessante tijden!” •

In de nieuwe situatie is de systeemdruk teruggebracht van 200 naar 120 bar.

KOM IN CONTACT AB organiseert op 13 oktober in 1931 Congrescentrum weer Efficiënt Aandrijven met volle aandacht voor energiebesparing. Wie alvast wil rekenen of een oude elektromotor vervangen loont, gaat naar select. eriks.nl/nl/motor-calculator.

Het kiezen van het juiste recept en het starten van de pers is voldoende; de besturing doet de rest. Bediening is mogelijk via een app of het display.

AB_ART_Reportage01.indd 27

30-03-21 12:05

TECHNIEK Draadloze netwerken

Met Wifi of nie? 802.11ax vergroot netwerkcapaciteit en prestaties In een serie over draadloos automatiseren is er één oude bekende die we natuurlijk niet over het hoofd mogen zien: Wifi. Sinds februari hebben we het dan over Wifi 6, ofwel IEEE 802.11ax-2021. De nieuwe standaard heeft er naast de vertrouwde 2,4 GHz- en 5 GHz-kanalen, ook een 6 GHz-band bijgekregen die Wifi 6E wordt genoemd. Doel van de upgrade is vooral het beter kunnen omgaan met een grotere bezettingsgraad. Ook de ‘latency’ is verbeterd. Liam van Koert

Met een iets minder hard geroﬀel dan er voor 5G op de trommel werd geslagen – een subjectieve constatering – beloofde ook de marketingmachine van Wifi 6 een heuse revolutie te ontketenen. Nu twijfelt niemand er aan dat Wifi 6 een bijdrage zal leveren aan industriële IoT- en 4.0-toepassingen. Maar of dat een 400 procent toename in netwerkcapaciteit en 75 procent verbetering van de latency voldoende is om evolutie er weer eens een ‘r’ bij geven? Laten we voordat we daar uitspraak over doen eerst eens een kijkje onder de motorkap van de nieuwe standaard nemen. MU-MIMO en OFDMA multi-user-technologie De belangrijkste toevoegingen aan de Wifi 6-standaard zijn MU-MIMO en OFDMA. Beiden zijn multi-user-technologieën, waarbij de eerste zijn

De 6 GHz-band voor Wifi 6E krijgt in Europa een bandbreedte van 480 MHz. De Verenigde Staten stellen 1200 Mhz beschikbaar. oorsprong heeft in pc-connectiviteit en de tweede afstamt van cellulaire netwerktechnologie. MU-MIMO, wat staat voor Multi User, Multiple Input Multiple Output, is gemaakt voor het gelijktijdig kunnen omgaan met meerdere grote datastromen. Orthogonal Frequency Division Multiple Access, ofwel OFDMA, is bedoeld voor kleine gegevensstromen zoals het geval bij telefoongesprekken of IoT-toepassingen. 28

AB_ART_Techniek05.indd 28

Nu is MU-MIMO niet nieuw. Ook Wifi 5 beschikte over de mogelijkheid om gelijktijdig met meerdere datastromen overweg te kunnen. Dit was echter beperkt tot vier stuks, en dan alleen downstream op de 5 GHz-band. Met Wifi 6 is dit opgekrikt naar twaalf datastromen en dat zowel up- als downstream. Bovendien kan MU-MIMO nu naast de 5 GHz-band, ook van de 2,4 GHz-band gebruikmaken. Door dit te combineren met OFDMA wordt het bovendien mogelijk om bij het toewijzen van een kanaal te diﬀerentiëren naar benodigde bandbreedte. Zo zal een slimme gloeilamp – ja, die zijn er met Wifi – veel minder bandbreedte nodig hebben, dan een tablet waarmee 4K-video wordt gestreamd. Voor een industriële equivalent vervang je de gloeilamp door een sensor, en de video door een AR-toepassing. Hoewel ‘multi-user’ in Wifi 6-termen niet de aantallen haalt als 5G of een sensornetwerk als Wirepass, wordt het met in potentie enkele duizenden netwerkdeelnemers toch een interessante technologie voor draadloze automatisering. Wakker worden met TWT Een andere belangrijke toevoeging aan Wifi 6 is Target Wake Time. TWT is een zeer eﬀectieve techniek voor het orkestreren van netwerkverkeer en het minimaliseren van onnodige chatter. Voor het voorbeeld van de gloeilamp, is het natuurlijk onzin dat deze met eenzelfde regelmaat zou moeten inchecken bij de router als bijvoorbeeld een spelconsole. In de industrie gelden vergelijkbare verschillen voor bijvoorbeeld een analoge temperatuurmeting die zelden binnen een seconde sprongen

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:06

van 10 °C maakt, versus een trillingmeting aan een lager. Door niet alleen de bandbreedte, maar ook de ‘inchecktijd’ met TWT te diﬀerentiëren nemen capaciteit en responsiviteit van het netwerk flink toe. Zo wordt gesproken over een latency-verbetering van 75 procent. Bijkomend voordeel is ook dat het energieverbruik hierdoor omlaag gaat. Dat geldt zowel voor de routers als voor de client-netwerkdeelnemers. Eﬃciëntere netwerkoverlapping met BSS Tot slot beschikt Wifi 6 over Basic Service Set (BBS) Coloring. Hiermee wordt een ‘kleur’ aan het netwerkverkeer meegegeven en dat komt de robuustheid in drukbevolkte wifi-omgevingen flink ten goede. Mede doordat Wifi gebruikmaakt van licentievrije frequentiebanden, wil er nog wel eens een ander wifi-netwerk in de buurt zijn. BSS Coloring zorgt er voor dat verkeer op dezelfde frequentie, maar voor een ander netwerk wordt genegeerd. Dit zorgt samen

NXP heeft al diverse Wifi 6-producten op de markt, ook voor de industrie.

met 1024 Quadrature Amplitude Modulation, waardoor er meer bits in één datapakketje kunnen worden gestopt (Wifi 5 gebruikt 256 QAM-modulatie), voor een toename in datasnelheid van 35 procent. Als laatste toevoeging wordt overigens ook vaak WPA3 genoemd. Deze 192-bits encryptie is echter niet specifiek voorbehouden aan Wifi 6, maar is sinds 2018 de nieuwe encryptiestandaard. Evolutie of revolutie? Dat Wifi 6 een serieuze rol gaat spelen in de slimme

Your Global Automation Partner

Turbocharger voor IIoT Managed Ethernet Switch in IP67 Datasnelheden tot 1 Gbps optimaliseren toepassingen met de hoogste snelheidseisen, zoals de overdracht van video streams De high-speed link up functie ondersteunt een snelle gereedschapswissel in minder dan 150 ms voor minimale cyclustijden bij robottoepassingen Veilige en efficiënte industriële ethernet netwerken door middel van een geïntegreerde firewall, NAT-routing en bewaking van de netwerkbelasting op alle poorten

www.turck.com/switches

AB_ART_Techniek05.indd 29

30-03-21 12:06

TECHNIEK Draadloze netwerken Parameter

Wifi 5 (802.11ac)

Wifi 6 (802.11ax)

Wifi 6E (802.11ax)

Frequentie

5 GHz

2.4 en 5 GHz

6 GHz

Bandbreedte (kanalen)

20,40,80+80,160 MHz

Antennes

MU-MIMO (4x4)

MU-MIMO (8x8)

Modulatie

256 QAM

1024 QAM

Maximale snelheid

3,5 Gb/s

9.6 Gb/s

Maximaal aantal deelnemers

De verschillende Wifi-specificaties naast elkaar.

Volgens Siemens is de nieuwe IEEE 802.11ax (Wifi 6) de eerste die de focus verlegt van meer bandbreedte maar naar een efficiëntere inzet van beschikbare frequenties. Dit biedt volop mogelijkheden voor fabrieksautomatisering.

AB_ART_Techniek05.indd 30

4.0-fabriek is gezien de aanzienlijke stappen die onder de motorkap zijn gezet vrij aannemelijk. Maar aangezien Rome ook niet op één dag gebouwd is en veel bedrijven nog niet klaar zijn met de uitrol van Wifi 5, of hier nog helemaal niet aan toegekomen zijn, geeft dit wel te denken. Fabrikanten gaan tenslotte niet over één nacht ijs en willen nieuwe technologie – helemaal als het hart van hun automatisering betreft – eerst grondig testen eer zij die omarmen. Bovendien zijn er alternatieven, waarbij 5G het meest als concurrerende technologie wordt genoemd. Helemaal terecht is die ‘concurrentiebril’ niet. Het betreft twee draadloze technologieën met elk hun

eigen sterktes en zwaktes, waarbij er ook overlap is. Een en ander zal dus erg afhangen van de fabriek in kwestie en de specifieke toepassing. Zo is Wifi al flink ingeburgerd en geldt dat voor cellulaire technologieën – 5G in het bijzonder – een stuk minder. Daarnaast is Wifi relatief goedkoop én backwards compatible. Voordeel van 5G is dan weer dat het flexibeler is en robuuster. Tegelijkertijd zie je dat er onder de motorkap ook veel van elkaar wordt geleend. Het is dan ook het meest waarschijnlijk dat uiteindelijk beide in de fabriek te vinden zijn. Wanneer dat zover is? Niet voordat de hardware ruimschoots voorhanden is om een revolutie te ontketenen. Want ook een revolutie heeft tijd nodig. •

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:06

TECHNIEK Aansluittechniek

Met klem Geleiders verbinden zonder gereedschap De nieuwe doorvoerconnector uit de 221-serie van Wago maakt het aansluiten van geleiders eenvoudig, snel én veilig. Dankzij de hefboomklem beschikt de gebruiker nu over een universele geleideraansluiting die zonder gereedschap is te bedienen en een veilige aansluiting garandeert. Behalve uitkomst bij installatietoepassingen met beperkte ruimte, maakt de doorvoerconnector ook nieuwe toepassingen zijn mogelijk. Denk aan laboratorium- en testopstellingen, productietestvelden, de aansluiting van verlichtingsarmaturen, verlenging van luidsprekerkabels, of in aftakdozen in industriële toepassingen.

De aansluiting van massieve, fĳnaderige en meeraderige geleiders in doorgangsrichting wordt dankzĳ de doorvoerconnector een stuk makkelĳker. De hefboomklem vereenvoudigt én versnelt het aansluiten van de geleiders aanzienlĳk: klem open, geleider invoeren, klem dicht. Het losmaken van de geleiders is net zo eenvoudig. Hierdoor kunnen alle soorten geleiders zonder gereedschap worden aangesloten. De veerklemtechniek in een compacte en transparante behuizing zorgt voor een onderhoudsvrĳe en zichtbaar veilige aansluiting van alle soorten geleiders met doorsneden van 0,2 tot 4 mm².

De doorvoerconnector is verkrijgbaar in twee versies, die zowel over een EN- als een UL-toelating beschikken.

Twee versies De doorvoerconnector is verkrĳgbaar in twee versies, die zowel over een EN- als een UL-toelating beschik-

Alle soorten geleiders met doorsneden van 0,2 tot 4 mm2 kunnen zonder gereedschap worden aangesloten. ken. De eerste versie is voorzien van een transparante afdekking voor geleiderdoorsneden van 0,2 tot 4 mm² en is geschikt voor alle gebruikelĳke toepassingen. De tweede versie met een witte afdekking, die voornamelĳk in de VS wordt gebruikt, wordt gekenmerkt door een groter aansluitbereik en is bĳvoorbeeld ook geschikt voor AWG12-geleiders.

Adapter Multipolariteit behoort met de serie 221 doorvoerconnector eveneens tot de mogelĳkheden. Maximaal vĳf lasklemmen kunnen in hiervoor geschikte adapters worden vastgeklikt. Een uitbreiding met meer adapters is eveneens mogelĳk. De adapters kunnen bĳvoorbeeld vast worden geïnstalleerd op een draagrail (DIN-rail), naar keuze met of zonder trekontlasting. De adapters kunnen worden vastgeklikt, vastgeschroefd, verlĳmd, gebonden of opgehangen. Op de adapter zit al een markeringsoppervlak met opdruk, maar dit kan ook individueel worden gemarkeerd. • www.wago.com/nl 31

AB_ART_1p.indd 31

30-03-21 12:59

VISION Research & development

Flexibele focus met vloeistoflenzen Na een klein decennium van experimenteren, lijkt de vloeistoflens ook in vision-systemen aan terrein te winnen. Vloeistoflenzen kennen namelijk een grote scherptediepte (Depth of Field (DOF)) waarbij de focus elektronisch kan worden aangepast, zonder dat er mechanische bewegingen nodig zijn. Dit kan een goede oplossing zijn voor toepassingen met verschillende objecthoogtes en werkafstanden. Liam van Koert

Wanneer er voor een vision-applicatie verschillende brandpuntsafstanden nodig zijn, wordt dit traditioneel opgelost met gemotoriseerde zoomlenzen of door een fysieke herpositionering van het object. Een andere manier om de scherptediepte in een traditionele lens te verhogen, is het vergroten van de F/# (=f/d, f = brandpuntsafstand; d = diafragmaopening) door het verkleinen van het diafragma. Dit heeft echter invloed op hoeveelheid licht die uiteindelijk op de beeldsensor terecht

komt. Gevolg: de acquisitiesnelheid en de beeldkwaliteit nemen af. Door echter een vloeistoflens te integreren, kan een vision-systeem elektronisch scherpstellen zonder dat dit ten koste gaat van de snelheid of beeldkwaliteit, ongeacht de afstand van het object tot de camera. Ontwerp met meerdere elementen Net als traditionele optische lenzen van glas zijn vloeistoflenzen enkelvoudige optische elementen, maar ze zijn samenge-

steld uit een optisch vloeibaar materiaal dat van vorm kan veranderen. De brandpuntsafstand f van een glazen lens is afhankelijk van het materiaal waarvan het is g emaakt en de kromtestraal. Hetzelfde basisprincipe geldt voor vloeistoflenzen, hoewel deze uniek zijn in die zin dat ze hun brandpuntsafstand kunnen veranderen door hun kromtestraal te veranderen. Deze verandering in de straal wordt elektronisch geregeld en verandert snel in de orde van milliseconden. Fabrikanten maken gebruik van technologieën die v ariëren van electro-wetting tot vormveranderende polymeren om de kromtestraal en de brekingsindex van de vloeistoflens te regelen. Zowel de technologieën als de bijbehorende producten worden in dit artikel beschreven. De meeste imaging-lenzen zijn samengesteld uit meerdere elementen omdat één enkele optische lens onvoldoende presteert. Om dezelfde reden is het gebruik van alleen een vloeistoflens op zich niet aan te raden. Door een vloeistoflens met een beeldlens in een multi-element ontwerp te integreren, kan echter gebruik worden gemaakt van de snelheid en flexibiliteit van een vloeistoflens. De mogelijkheid om zowel van dichtbij als tot in ‘optisch oneindig’ in milliseconden scherp te kunnen stellen, maakt de integratie van vloeistoflenzen een ideale keuze voor toepassingen die op meerdere afstanden moeten worden scherpgesteld. Hierbij zijn de te inspecteren objecten van verschillen-

Dit objectief is geheel ontwikkeld rondom de vloeistoflens en heeft daarom geen instelbare diafragma-opening en geen mechanische scherpstelling. (Foto: Edmund Optics)

AB_ART_Reportage04.indd 32

de omvang of bevinden ze zich op verschillende afstanden van de lens. Denk

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:08

Het principe van electro-wetting. (Beeld: IDS Imaging Development Systems)

aan het lezen van streepjescodes, het sorteren van verpakkingen, veiligheid en snelle automatisering. Electro-wetting Vloeistoflenzen met variabele focus maken gebruik van een proces dat electro-wetting wordt genoemd. Dit is de toepassing van elektrische velden voor het manipuleren van de bevochtigingseigenschappen, en dus de vorm en kromming, van een vloeistof.

’Neem de keuze voor een vloeistoflens mee aan het begin van het ontwerpproces’ De vloeistoflens-cel bevat twee onmengbare vloeistoffen: een niet-geleidende olie en een wateroplossing, gescheiden door een interface. Door het toepassen van een spanning op de interface tussen de twee vloeistoffen verandert de kromming, en dus de brandpuntsafstand, van de lens binnen tientallen milliseconden. Door meer spanning toe te passen, neemt de totale kromming en het optische vermogen van de vloeistoflens toe. De capacitieve kenmerken van de vloeistoflenzen maakt, zodra er een thermisch evenwicht is bereikt, een stabiele werking in omgevin-

gen met hoge temperaturen mogelijk. Bovendien hebben de twee vloeistoffen in de lens dezelfde dichtheid, waardoor het systeem ongevoelig is voor trillingen en schokken. Focus-Tuneable lenzen Een ander type vloeistoflens is de Focus-Tunable lens. Deze bestaat uit een optische, met vloeistof gevulde verpakking die is afgesloten met een polymeermembraan. Een stroom-gestuurde actuator oefent vervolgens druk uit op het membraan, waardoor de kromming van de lens (en dus het optische vermogen) verandert. Door hun stroomafhankelijkheid werken elektrisch-gerichte afstembare lenzen met lage bedrijfsspanningen en scherpstellen gebeurt in milliseconden. Deze lenzen veranderen de polarisatie niet, hebben een hoge laserschadegrens en introduceren minimale afwijkingen. Integratie Vaak worden vloeistoflenzen geïntegreerd in andere lenzen. Zo kunnen variabele-focus vloeistoflenzen lastig zijn om mee te werken, omdat ze door hun kleine formaat moeilijk te gebruiken zijn. Voor variabele-focus vloeistoflenzen zijn er lenzen met een vaste brandpuntsafstand beschikbaar die uit losse elementen bestaan. Hierdoor

zijn ze eenvoudig tot de gewenste lenssamenstelling samen te bouwen, waarbij ook in een potentiometer is voorzien voor de aansturing. Er zijn ook enkele camerafabrikanten die de mogelijkheid bieden om de variabele-focus vloeistoflens direct in de camera te integreren. Ook de Focus-Tunable lenzen worden meestal met een vaste lens gecombineerd voor toepassingen met een grote scherptediepte. In dit geval wordt de vloeistoflens voor de lens met vast brandpuntsafstand geplaatst. Bevestiging gaat gewoon middels C-mount. Aangezien dit het diafragma wel kan beperken, dient wel rekening gehouden te worden met vignettering. Vloeistoflenzen zijn innovatieve optische componenten die kunnen worden ingezet om krachtige en flexibele vision-systemen te creëren. Ze bieden de ideale oplossing voor toepassingen die een snelle scherpstelling, hoge doorvoersnelheid, hoge scherptediepte en een goede aanpassing van de werkafstand vereisen. Het beste resultaat wordt verkregen door vanaf het begin vloeistoflenzen in het ontwerpproces mee te nemen. En rekening te houden met de voordelen en beperkingen van de verschillende oplossingen. • www.edmundoptics.com en.ids-imaging.com 33

AB_ART_Reportage04.indd 33

30-03-21 12:08

REPORTAGE machineonderdelen

'Mammoet’-opdracht Snelheidsregeling en demping in vergroter voor analoge zwart-wit fotografie Analoge zwart-wit fotografie is een trend onder professionele fotografen. Mede dankzij Heiland electronic GmbH. Het bedrijf uit het Duitse Wetzlar heeft – naar verluidt – de eerste horizontale vergroter voor 20 x 24 inch (≈ 50 x 60 cm) negatieven ontwikkeld: de ‘Mamont’ – ofwel ‘Mammoet’. Voor de ‘handling’ van de constructie van 500 kg worden machineonderdelen van ACE Stoßdämpfer gebruikt. Robert Timmerberg

In navolging van de legendarische Focomat-reeks van Leitz beschikken de professionals nu over een innovatie die de klassieke analoge fotografie op groot formaat naar een nieuw niveau tilt. Heiland gaat met de Mamont verder waar Leitz – uit Wetzlar – veertig jaar geleden met hun verticale vergroters de toon aangaf en speelt in op de comeback de klassieke analoge zwart-witfotografie. Stijgende trend Die begon een paar jaar geleden met overmaatse, haarscherpe fotoprints en het bijbehorende handmatige precisiewerk in de donkere kamer als tegenreactie op de stortvloed aan gepixelde beelden met lage resolutie. Eigenaar en ingenieur Jürgen Heiland: "Analoge fotografie blijft zich zeer stabiel ontwikkelen in de niche met een merkbaar stijgende trend, die duidelijk positief wordt beïnvloed door de Corona-pandemie.” De Mammoet-vergroter, die Heiland samen met mede-ontwerper Wolfgang Walberer op de fotografiebeurs photokina in 2018 heeft gepresenteerd, is illustratief voor die ontwikkeling. De fotografiewereld heeft de horizontale vergroter enthousiast ontvangen, want de Mammoet tilt de de kwaliteit van de zwart-wit fotografie naar een nieuw niveau – zelfs op groot formaat. 34

AB_ART_Reportage03.indd 34

‘Volksdensitometer’ Heiland electronic wil te boek staan als competente partner in de analoge zwart-witfotografie. Voor Jürgen Heiland is de succesvolle ontwikkeling, productie en marketing van fotografische producten een ere- én een familiezaak: "Mijn vader – de oprichter van het bedrijf – was altijd al

“Analoge fotografie .. niche met een merkbaar stijgende trend."

gepassioneerd als het ging om het maken van betaalbare en eenvoudig te gebruiken systemen." Zo ontwikkelde Wilhelm Heiland de TRD-2, bekend als ‘Volksdensitometer’ voor de elektronische meting van de zwart-witdichtheid op films en foto's. Beste uit een negatief Tegenwoordig ontwikkelt zijn zoon met een team van zes personen elektronisch gestuurde apparaten, die het mogelijk maken dat fotolaboratoria het beste uit een negatief kunnen halen. En het op fotopapier kunnen projecteren zonder het gebruikelijke vallen en opstaan. Mede

omdat het bedrijf in tijden dat analoge fotografie door sommige tijdgenoten als levenloos werd beschouwd, het niet zo zwartwit inzag, wordt het Heiland met de Mammoet nu gezien als technologie- en marktleider. Heiland en Wolfgang Walberer zijn daarin geslaagd door de laatste stand van de technologie te combineren met de wensen van hun klanten, in een nieuw concept voor de horizontale vergroter en gebruik te maken van de modernste componenten. Verborgen ‘hightech’ Als een zwarte doos ontgaat de toeschouwer de inhoud van de vergroter, die met een lengte van 2,5 m toch al opmerkelijke verschijning is. Dankzij de verborgen ‘hightech’ kan de expert unieke, decoratieve grootformaat foto's maken, bijvoorbeeld voor tentoonstellingen maar ook privé-vertrekken, die ook voldoen aan esthetisch ambitieuze eisen. Dat dankt de vergroter enerzijds aan de constructie uit aluminium plaat met een dikte tot 20 mm. Dankzij de drie afzonderlijk instelbare hefkolommen, de besturing en de aandrijving beschikt de vergroter met een massa van 500 kg bovendien over zes vrijheidsgraden. Dit maakt een railsysteem in de donkere kamer overbodig en maakt meteen ook een eind aan de tijden dat je

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:08

De Mamont horizontale vergroter voor negatieven tot 20 x 24 inch (50 x 60 cm) van Heiland electronic GmbH uit Wetzlar in Duitsland.

daar in het donker over kon struikelen. De Mammoet wordt nu radiografisch op afstand bediend met joysticks en zes elektromotoren. Dankzij de verstelling van 100 tot 1300 mm kunnen lenzen worden gebruikt met een brandpuntafstand van 150 tot 1000 mm. De vergroter beschikt hiervoor over een snelwisselsysteem voor de lenzen. De geleiding voldoet aan hoge normen en zorgt voor een langdurig

stabiele parallelliteit tussen het negatief- en objectiefvlak. Drie lasers meten de afstand tot het projectiescherm op de millimeter nauwkeurig, zodat het negatiefvlak exact met het projectievlak wordt uitgelijnd. De vergroter zet zich met een druk op de knop in beweging en lijnt zichzelf automatisch uit op het projectiescherm met een nauwkeurigheid tot op +/-1 mm. De lichtbron bestaat uit led-vlaklampen van

SNELHEIDSREGELING Snelheidsregeling is een van de vier toepassingsgebieden voor de oplossingen van ACE – of het nu gaat om het heffen, neerlaten of, zoals in dit geval, de verplaatsing van een object tot op de millimeter nauwkeurig. Hetzelfde geldt wanneer draaiende of lineaire bewegingen zachtjes moeten worden geremd. Behalve voedingsregelingen heeft ACE hydraulische remcilinders, industriële gasveren, deurdempers en rotatieremmen in het programma. De producten zijn niet alleen van hoge industriële kwaliteit, maar ergonomie en maatwerk staan volgens de producent eveneens hoog in het vaandel.

Heiland electronic en zorgt met meer dan 15.000 leds voor de voor elke vergrotingsschaal benodigde hoeveelheid licht. Die kan echter ook op maar worden aangepast met een geïntegreerde dimmer en in de belichtingstijd met vijf f-stops. Dit is het diafragmagetal en bepaalt de hoeveel licht die door de lens valt en onder andere de scherptediepte van een foto. De ledkop beschikt over een ventilator, die tijdens de belichting uit staat. De leds hebben de primaire kleuren rood, groen en blauw, zodat ook kleurenprints van negatieven of dia's mogelijk zijn. Negatiefplaat De negatiefplaat kan horizontaal worden gezet. Zo is het negatief makkelijker te plaatsen en controle op stof optimaal is. Hiervoor en voor de snelheidsregeling en demping, die niet achter kunnen blijven bij 35

AB_ART_Reportage03.indd 35

30-03-21 12:08

REPORTAGE machineonderdelen

De voedingsregelaars (midden) maken een nauwkeurige snelheidsregeling van de tandheugelaandrijving mede mogelijk.

het niveau van de optische en andere elektromechanische componenten, hebben Heiland en Walberer bij ACE Stoßdämpfer aangeklopt. Walberer: "We hadden al goede ervaringen met de machineonderdelen uit Langenfeld en de service op locatie door Steﬀen Bonn, technisch adviseur van ACE, bij andere ontwikkelingen. Daarom hebben we hem ook in de ontwerpfase van de nieuwe vergroter benaderd en samen twee verschillende dempingsproducten voor de serieproductie geselecteerd."

De voedingsregelaars (onder) laten de negatiefplaat met constante snelheid zakken. De stootdempers (boven) beschermen de constructie bij het opklappen.

AB_ART_Reportage03.indd 36

Voedingsregelaar De eerste taak was het vinden van een machine-element dat de fotolaboranten goed zou ondersteunen bij het snel wisselen van negatieven of dia's, wanneer de negatieve plaat zachtjes naar beneden moet worden gebracht. Daartoe stelde Steﬀen Bonn, een gepassioneerd amateurfotograaf, voor om een voedingsregelaar van het type VC25100EUFT te integreren in de lineaire aandrijving. De component is bij uitstek geschikt voor het verkrijgen van constante voedingssnelheden en hiervoor nauwkeurig instelbaar. De buitendraad op de behuizing vereenvoudigt de montage en maakt beperking van de slag mogelijk. De hydraulische olie die door de smooropening wordt gedrukt, zorgt voor een

gelijkmatige voedingssnelheid tijdens de slag. Bij de modellen met een slag tot 55 mm fungeert een rolmembraan als dynamische afdichting, als volumecompensatie van de zuigerstang en als retourelement. In de gebruikte versie beschikt de regelaar over een instelbaar krachtbereik van 60 N tot 3.500 N en regelt niet zo alleen de voedingssnelheid, maar laat ook het wisselen van negatieven soepel verlopen. Stootdempers De tweede opgave was het vinden van een dempingsoplossing die bij het omhoog klappen van de vergroter de hele constructie beschermt tegen beschadiging in de eindpositie. "Omdat we hier te maken hebben met een zijwaartse beweging, is de door ons gebruikte SC650EUM-7 stootdemper ook voorzien van een geleidepen", verduidelijkt Bonn. De dempers, bij uitstek geschikt voor bijvoorbeeld draaimodules, zijn verkrijgbaar in verschillende hardheidsbereiken met geïntegreerde vaste aanslag en zijn onderhoudsvrij en klaar om te installeren. Met de optie van een geleidepen zijn botshoeken tot 25°graden mogelijk. Door hun speciale ontwerp met komzuiger is de energieabsorptie van de kleine stootdempers uit de SC-serie tot drie keer hoger dan van de standaardmodellen.

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:08

De kleine stootdempers in detail.

In de specifieke toepassing hier is een energieabsorptie tot 210 Nm/slag toegestaan – meer dan voldoende verzekert de ontwerper. Ontworpen voor de vertraging van eﬀectieve massakrachten tussen 320 kg en 1090 kg hebben Heiland en Walberer zelfs al een voorschot genomen op de ontwikke-

ling van een nog grotere Mamoet. Momenteel werken ze echter aan een vergroter voor verticale projecties, met kogelomloopspillen en servomotoren. De fotoprofessional mag er vanuit gaan dat de volgend innovatie uit Wetzlar in de analoge zwart-witfotografie niet weer veertig jaar op zich zal laten wachten. •

KOM IN CONTACT Meer over Heiland is te vinden op heilandelectronic.de en over het programma van ACE Stoßdämpfer op www.ace-ace.nl. Op youtube is een video (met meer links) te zien over de werking van de Mamont horizontale vergroter via tinyurl.com/yyuvm547

DEMPINGSTECHNIEK Behalve kleine schokdempers zijn voor toepassingen in de dempingstechniek talrijke soorten schokdempers voor zwaardere taken beschikbaar. ACE Stoßdämpfer heeft bijvoorbeeld massieve dempers in het programma zoals de structuurdempers uit de TUBUS-serie, maar ook dempermatten en palletstoppers. Al deze oplossingen kunnen worden teruggebracht tot de volgende gemene deler: Ze zetten kinetische energie om in warmte, en de beweging van de massakrachten wordt optimaal vertraagd en afgevoerd, afhankelijk van de toepassing. Dit stelt ontwerpers in staat om machines sneller, stiller, duurzamer, lichter, goedkoper en dus competitiever en winstgevender te maken. 37

AB_ART_Reportage03.indd 37

30-03-21 12:08

PRODUCTNIEU WS Bekijk meer op www.aandrijvenenbesturen.nl

BARCODELEZER De BCL 200i-barcodelezer met geïntegreerde industriële veldbuscommunicatie (Ethernet TCP/IP) en Profinet-configuratie kan via het GSDML-bestand rechtstreeks in de besturing worden geconfigureerd. De installatie wordt vergemakkelijkt door de kabeluitgang aan de zijkant van het apparaat en de zwaluwstaartverbinding. De BCL 200i is bijzonder geschikt voor de detectie van 1D-codes bij bakkentransport, ongeacht of de barcode verticaal of horizontaal op het etiket is gedrukt. De web-based configuratietool maakt diagnose op afstand mogelijk. Dankzij de geïntegreerde Code Reconstructie Technologie (CRT) kan de BCL 200i barcodes met korte streeplengtes en beschadigde of vervuilde etiketten lezen en barcodes onder een grote hoek. Dankzij de automatische activering van de reﬂector (autoReﬂAct) kan de nieuwe stationaire barcodelezer zonder extra triggersensor worden geactiveerd. www.leuze.com

MINIATUURSENSOREN

De APEM XD RT-serie handgrip kan zowel voorals achteraan de hendel met face-plates worden geconfigureerd. De face-plate kan vooraan de hendel met maximaal zes drukknoppen uit de IX-serie en twee rollers uit de HR-serie worden uitgevoerd. Beide face-plates kunnen ook klantspecifiek worden aangepast. De RT-handgrip/joystick is, afhankelijk van de gespecificeerde componenten, SIL1 of SIL2 compatibel. Het frontpaneel heeft een IP67-afdichting.

De vierde generatie W4F-miniatuursensoren is niet alleen beschikbaar in verschillende optische varianten, bijvoorbeeld met micro-linespots, maar biedt volgens de makers ook nog eens het beste van wat er nu aan zwart-witscheiding en omgevingslichtonderdrukking op de markt is. Voor maximale proceszekerheid leveren de sensoren gegevens over bijvoorbeeld temperatuur, aantal draaiuren en ‘quality of teach’. Niet alleen de schakelpunten zijn inzichtelijk, maar ook de hoeveelheid ontvangen licht. De sensoren laten zich inregelen via IO-Link, door een druk op de teachknop of met behulp van een programmeerpin. Dankzij de BluePilot-functie is de schakelstand en de uitlijning met een reﬂector of zender-ontvanger eenvoudig af te lezen.

www.apem.com

www.sick.nl

Handgrip

Servomotor defect ? • Reparatie Reparatie van alle merken • Nr. Nr. 1 in servo-reparaties in de Benelux • Korte offerte- / reparatietijd • Alle werkzaamheden en kennis onder één dak www.Servo-Repair.nl 38

AB_Productnieuws.indd 38

024-366 88 65

Ook voor: - spindelmotoren - watergekoeld - schijfanker - specials

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:09

Uitge li novem cht be 2019 r

Betrouwbare Compacte vergrendelmagneten hoekmetingen onder bestand tegen hoge dynamische omstandigheden dwarskrachten Sorteersysteem De Split Tray Sorter MT015S is bedoeld voor het automatisch sorteren van goederen tot 12 kg. Het systeem met een modulair en configureerbaar besturingssysteem kan naar zeggen eenvoudig, snel en veilig inbedrijf worden gesteld en aangesloten op het bestaande goederenbeheersysteem. Registeren, visualiseren en verwerken van de bedrijfsstatus in realtime is mogelijk. De toevoer van goederen naar de sorter kan worden geautomatiseerd met de optionele Interroll Top Loader. In combinatie met het Modular Conveyor Platform (MCP) en een stuwdrukvrije verbinding met etiketteer- of verpakkingsmachines, kan de oplossing worden gebruikt om downstream werkprocessen van orderverzamelen tot verzending volledig te automatiseren. wwww.interroll.nl

SERVO-AANDRIJVINGEN De MELSERVO MR-J5-serie servo-aandrijvingen heeft onder andere een frequentierespons van 3,5 kHz en een cyclustijd van 31,25 µs. Ze kunnen met de bijbehorende motionmodule tot 256 assen synchroniseren. De 26-bit absolute encoder met 67 miljoen pulsen per omwenteling maakt nauwkeurige motion-control mogelijk. De Quick Tuning-functie genereert automatisch binnen ongeveer 0,3 seconde alle benodigde tuning-parameters. De integratie van CC-Link IE TSN-technologie (Time Sensitive Network) maakt transmissiesnelheden van 1 Gbps mogelijk. De technologie maakt synchronisatie mogelijk van alle aangesloten apparaten, inclusief safety-modules die in hetzelfde netwerk kunnen worden aangesloten als standaard besturingsproducten, zoals regelaars, HMI en I/O. Configuratie van de safety-functies gebeurt in de software. nl3a.mitsubishielectric.com/fa/nl

De dynamische inclinometer van DIS Sensors kan Onlangs heeft Magnet Schultz een doorontwikkeling machines monitoren zónder dat schokken van de serie G SC X geïntroduceerd onder de de waarden naam beïnvloeden. Werkend op een nieuw ontwikkeld hardG SC X … B01. Deze nieuwe generatie onderscheidt en fi rmware platform (gebaseerd op de modernste zich onder andere door het feit dat het MEMS chip) worden 3-assige versnellingsopnemer magneetlichaam vasteen is verbonden met de aandrijving en een 3-assige gyroscoop Effiofciënt, waardoor de spoel niet kan gecombineerd. worden gedraaid betrouwbaar en veel goedkoper dan de traditionele uitgewisseld. Door de compacte bouw zijn de oplossingen. elektromagnetisch bekrachtigde vergrendelingen, met beschermingsklasse IP40, bestand tegen hoge Alle delen van eenDit machine zijn continu in beweging dwarskrachten. levert een kostenvoordeel op als gevolg van bijv. externe factoren. Deze terwijl nog altijd de mogelijkheid bestaatbewegingen om te worden meestal de besturing doorgegeven met een kiezen voor eenaan stangafdichting met een hogere inclinometer. Om te voorkomen dat onbedoeld schokken beschermingsgraad. en trillingen het signaal ‘vervuilen’, worden bijv. filters toegepast. Effectief, maar ook duurder aansluiting en complexer. Kenmerkend is tevens de beschikbare voor

beschermingsleiders waarmee ook nominale spanningen Door deVAC betaalbare MEMS technologie, gecombineerd tot 250 tot de mogelijkheden behoren. Op basis met slimme software algoritmes, zijn zijn er echter van de compacte en robuuste bouw tot slot hogere nieuwe mogelijkheden om een enkelvoudige dwarskrachten mogelijkontstaan die (in stilstand) kunnen oplopen sensormodule te ontwikkelen die bovenstaande van 750 tot wel 3.000 N. problematiek Toepassingenoplost. zijn te vinden in het vergrendelen van uiteenlopende mechanische onderdelen zoals deuren en Meer luiken.informatie? Neem contact met ons op! Nu verkrijgbaar bij Rotero!

ROTERO HOLLAND Pompmolenlaan 21 3447 GK Woerden 0348-495150 info@rotero.com www.rotero.com 39 Rotero.indd 1

AB_Productnieuws.indd 39

25-03-21 09:29 30-03-21 12:09

PRODUCTNIEU WS Bekijk meer op www.aandrijvenenbesturen.nl

TRACTIECONTROLE Voor tractiecontrole van de elektromotoren in railvoertuigen moet de beschikbare kracht dynamisch en nauwkeurig worden gedoseerd om doorslippen van de wielen te voorkomen. Bij standaardsensoren voor snelheid wordt één puls per tand afgeven. De resolutie van de tweekanaals GEL247-sensor kan worden verhoogd met een factor twee, vier of acht en kan kan de regelnauwkeurigheid aanzienlijk verbeteren. De HTL-interface met blokgolfsignalen is gebleven, zodat de sensor zonder modificaties in de bestaande besturingssystemen kan worden gebruikt. De sensor haalt de rotatiesnelheid en draairichting rechtstreeks van de motor of het tandwiel (meetbereik van 0 Hz tot 25 kHz).De sensor kan ook worden gebruikt voor applicaties in elektrische bussen en industriële voertuigen. www.tsb-bescom.nl

DRIE-STANDENSCHAKELAAR De HD5 drie-standenschakelaar (‘hold-to-run’) voor de voedingsmiddelenindustrie wordt gebruikt voor de veilige inspectie van productiemachines of het betreden van beveiligde machineomgevingen. De HD5 kan ook worden ingezet voor het programmeren of testen van onafgebouwde machines waar geen andere beveiliging mogelijk is. Het ontwerp voldoet aan de voorwaarden uit de EHEDG-richtlijnen. De schakelaar is IP65-geclassificeerd. en beschikt over een anticondensmembraan. De HD5 kan dus worden gebruikt in spatwaterzones of op plaatsen waar met levensmiddelen wordt gewerkt. De kunststof behuizing is goedgekeurd voor contact met levensmiddelen en bestand tegen de meest gebruikte reinigingsvloeistoﬀen en chemicaliën in de levensmiddelen- en drankenindustrie. Als markering wordt in plaats van stickers gebruikgemaakt van lasermarkeringen. new.abb.com/benelux

Lineaire ‘food en ‘farma’ motoren De SSCP-serie lineaire motoren van LinMot beschikken behalve over de hygiënische voordelen die rvs (1.4404 (AISI 316L)) biedt, over een geïntegreerde montageﬂens. Het montagevlak van de ﬂens zorgt voor een verbeterd thermisch gedrag en een vereenvoudigde montage. De rvs lineaire motoren (IP69) kunnen dankzij hun thermisch gedrag passief worden gekoeld. Dankzij het ontwerp is een vergrote rotordiameter mogelijk bij een vaste statorafmeting en dat resulteert in betere prestatiegegevens. De gebruiker heeft de keuze tussen 40

AB_Productnieuws.indd 40

zeer slanke motortypes, korte constructiemodellen of bijzonder krachtige aandrijvingen. Om condensvorming in de motor te voorkomen is de motorbehuizing onder vacuüm gegoten. Dankzij het modulaire ontwerp van de motoren is het lager eenvoudig te vervangen. De gebruikte polymeerlagers zijn speciaal ontworpen voor gebruik in de voedingsmiddelen- en farmaceutische sector en zijn goedgekeurd door de Amerikaanse Food & Drug Administration. www.groneman.nl

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021

30-03-21 12:09

Encoders met IO-Link

Met de nieuwe ‘Update Tool’ in de Lasal Engineering Software Tool kan je nu vanaf één plek in de Machine Manager programmawijzigingen doorvoeren die van invloed zijn op proces, visualisatie en centrale besturing. Voer de juiste opdracht in, stel de parameters in, geef indien nodig commentaar en update met een druk op de knop. Er zijn 26 basisfuncties voor verschillende opdrachten en commando’s beschikbaar. Ook omgevingsvariabelen kunnen worden ingesteld (machine-setup), evenals toepassingspecifieke data, zoals pdf-files of basisrecepten die naar het ‘updatepakket" worden gekopieerd. Met de functie ‘Make Update Sticks’ in de Machine Manager kan je bestanden naar een USB-stick te kopiëren. Een compleet softwarepakket kan dus op locatie in de machine of het systeem worden gestart vanaf stick.

De nieuwe IO-Link encoders van Kübler zijn onderverdeeld in twee profielen: het Smart Sensor Profile en het Kübler Standard Profile. Hieraan zijn diagnose-opties toegevoegd voor onderhoud op afstand, evenals firmware-updates via IO-Link. De Sendix M36 magnetische encoders maken gebruik van ‘energy harvesting’. Dankzij de ‘Safety-Lock lagermontage zijn ze bestand tegen schokken, trillingen en installatiefouten. Ze zijn leverbaar tot IP67. Het temperatuurbereik loopt van -40 tot + 85 °C. Ook de trekdraad-encoders uit de Performance- en Compact-serie zijn er nu met IO-Link. Het meetbereik loopt van 0,3 m tot 42,5 m. Vaste en verwisselbare montage op het trekdraadmechanisme, verschillende kabeltypen en kabelbevestigingen en ‘soft-eindschakelaars voor positie en snelheid behoort tot de mogelijkheden.

www.sigmacontrol.eu

www.duranmatic.nl

‘UPDATE TOOL’ LASAL

Actief energiebeheer De PxT-regeneratieve energieopslagmodules kunnen grotere stromen aan, de opslagmedia hebben een vergrote opslagcapaciteit en het spanningsbereik is breder dan de voorgangers Hierdoor is voor nog meer frequentie- en servoregelaars actief DC-tussenkring-energiemanagement mogelijk. Behalve voor bijvoorbeeld hergebruik van remenergie voor sneller remmen en versnellen, is gebruik als UPS mogelijk voor compensatie van spanningsdippen en gedefinieerde stilstand bij het wegvallen van spanning of bij een onderbroken voedingsrail van een AGV. Ook peak-shaving van piekbelasting op het net is mogelijk. www.elincom.nl

VEILIGE DRAADLOZE BESTURING

universeel toepasbaar voor industrieel gebruik

Onafhankelijk

Gecertificeerd

Gratis testen? info@teleradio.nl

TELERADIO.NL

Tel. +31 (0) 70 - 419 41 20

SAFE  SMART  STRONG

AB_Productnieuws.indd 41

30-03-21 12:09

COLOFON Uitgave van MYbusinessmedia Holding bv Postbus 58, 7400 AB Deventer www.mybusinessmedia.nl t (0570) 50 43 00 AB biedt vakinformatie voor gebruikers en ontwerpers van aandrijfen besturingscomponenten/systemen en software. We streven ernaar lezers te inspireren en informeren zodat ze hun werk (nog) beter kunnen uitvoeren. Dit willen we bereiken door de combinatie van applicatieartikelen, bedrijfsreportages en interviews op het gebied van de ontwikkeling, modificatie en het onderhoud van machines, installaties en productielijnen en het vertalen van fundamentele informatie naar praktische toepasbaarheid en door inzicht te geven in ontwikkelingen op het gebied van techniek.

EX-ENCODER De veiligheidsencoder TRK78/S3 beschikt over een Profinet-interface (tevens met Profisafe-profiel), geschikt voor Zone 1 (gas) en Zone 21 (stof). De encoder met aluminium of rvs behuizing met kabelaansluiting kan worden gebruikt in explosiegevaarlijke omgevingen van ATEX groep II, cat. 2, gas tot IIC en stof, alsmede groep IIIC stof. De explosieveiligheid dankt de encoder aan de vuurvaste behuizing (IP6x) met speciale kabelwartels. Het geheel is bestand tegen de explosie van een defect onderdeel. Door de openingen kunnen geen vonken of verhitte gassen ontsnappen. De fabrikant laat weten dat ook de prijs niet is ‘geëxplodeerd´. www.twk.de

Redactie Robin Zander (hoofdredacteur) t +31 (0)6 22 20 80 34 e-mail: r.zander@mybusinessmedia.nl Liam van Koert t +31 (0)6 17 58 82 65 e-mail: l.vankoert@mybusinessmedia.nl Vaste medewerkers Ad Spijkers, Marjolein de Wit - Blok Uitgever Arjan Stoeten e-mail: a.stoeten@mybusinessmedia.nl Advertenties Dennis Wielheesen, d.wielheesen@mybusinessmedia.nl, +31 (0)6 53 69 24 613 René Wibbelink, r.wibbelink@mybusinessmedia.nl, +31 (0)570 50 43 52 Bram de Ridder, b.ridder@mybusinessmedia.nl + 31 (0)6 53 32 56 81 Publishing Services Sonja Wolsink, +31 (0)6 12 97 02 31, orders.engineering@mybusinessmedia.nl Advertentieplaatsingen worden uitgevoerd overeenkomstig de ‘Regelen voor het advertentiewezen 1990’. Vormgeving Bureau OMA, www.bureauoma.nl Druk Drukkerij Roelofs, Enschede Abonnementen Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u: Bellen met: + 31 (0)570 50 43 25 Mailen naar: klantenservice@mybusinessmedia.nl Schrijven naar: MYbusinessmedia Holding bv ab Postbus 58 7400 AB Deventer Abonnementstarieven Jaarabonnement Nederland € 170,00* Jaarabonnement Buitenland € 181,50* *Prijzen zijn excl. 9% BTW Jaarabonnement geldt tot wederopzegging.

Intuïtief met groot bedieningsoppervlak. Serie 56 Universeel. Combineert visuele en tactiele feedback met een groot bedieningsoppervlak en duidelijke lasergegraveerde symbolen.

. Visuele en tactiele feedback . Groot bedieningsoppervlak . Ruime kleurkeuze voor het frontraam . Geringe inbouwdiepte (27 mm incl. M8 aansluiting) . Lange levensduur (> 5 miljoen bedieningen) . Standaard, ISO 7000 of klantspecifieke symbolen

Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk, per e-mail of telefonisch geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats. Reproductie Overname van artikelen, tekeningen en foto’s uit ab is slechts mogelijk na schriftelijke toestemming van de uitgever. MYbusinessmedia Holding bv, 2021 ‘Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden’. ISSN 1385-0091 MYbusinessmedia Holding bv legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia Holding bv, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hiertegen bezwaar heeft, kunt u dit melden aan MYbusinessmedia Holding bv, t.a.v. Afdeling Relatiebeheer, postbus 58, 7400 AB Deventer.

www.eao.com/nl

42 EAO_AD_56_Universal_A&B_90x123mm.indd 1

AB_Productnieuws.indd 42

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | N R . 3 | A PR I L 2021 17.08.2020 13:27:48

30-03-21 12:09

scholierenmagazine

Stimuleer jongeren in hun keuze voor techniek

Uw bedrijf als toekomstig werkgever of stagebedrijf aan scholieren voorstellen? Bel voor de mogelijkheden met: • Cobie te Nijenhuis T. +31 (0)6 833 320 45 • Roy Wösting T. +31 (0)6 225 483 04

Waarom voor u interessant? • Unieke verspreiding van 20.000 exemplaren aan jongeren in úw regio.

www.vraagenaanbod.nl/tskills

• Via decanen (V)MBO scholen direct onder de aandacht bij jongeren. • Gemaakt/geschreven door specialisten die weten hoe je jongeren boeit en activeert. • U hoeft niets te doen; Redactie, fotografie, vormgeving en verspreiding wordt verzorgd.

Advertentie.indd 1 AB_Advertenties.indd 43

27-01-21 11:10 16:20 30-03-21

CMMT-AS

CMMT-ST

Intelligente connectiviteit Elektrische connectiviteit

Mechanische connectiviteit

CMMT servodrive: de perfecte connectiviteit van software tot mechanica Voor meer informatie: festo.nl/ea festo.be/ea

AB_Advertenties.indd 44

30-03-21 11:10