Aandrijven en Besturen 5 - 20239 by online-mbm

DETECTIESYSTEEM bewaakt de afscherming rond de machine

5 AANDRIJVEN & BESTUREN Jaargang 29 | november 2023

‘AGV'S EN AMR'S STEEDS AUTONOMER’

MECHATRONICA BEWEEGT

HEHE..EEN NIEUWE 'MACHINERICHTLIJN'

Markus Fenn, EduArt Robotik GmbH

Betere controle over precieze bewegingen

Nieuwe Verordening centraal op komend Safety Event

AB_Cover.indd 1

24-10-2023 11:06

PLC onafhankelijke veiligheidstechniek Flexibel, eenvoudig, kostenbesparend www.bihl-wiedemann.com

Your Global Automation Partner

Track & Trace: Alles in zicht! Naadloze identificatie met RFID voorziet u van real-time belangrijke informatie – van inkomende materialen naar de productie, voorraadbeheer en uitgaande goederen!

AB_Advertenties.indd 2

MEER WETEN

www.turck.nl/tat

24-10-2023 11:07

REDACTIONEEL editie 5 | november 2023

COLOFON Uitgave van MYbusinessmedia Holding bv Postbus 58, 7400 AB Deventer www.mybusinessmedia.nl t (0570) 50 43 00 AB biedt vakinformatie voor gebruikers en ontwerpers van aandrijfen besturingscomponenten/systemen en software. We streven ernaar lezers te inspireren en informeren zodat ze hun werk (nog) beter kunnen uitvoeren. Dit willen we bereiken door de combinatie van applicatieartikelen, bedrijfsreportages en interviews op het gebied van de ontwikkeling, modificatie en het onderhoud van machines, installaties en productielijnen en het vertalen van fundamentele informatie naar praktische toepasbaarheid en door inzicht te geven in ontwikkelingen op het gebied van techniek. Redactie Robin Zander t +31 (0)6 22 20 80 34 e-mail: r.zander@mybusinessmedia.nl Vaste medewerkers Ad Spijkers, Marjolein de Wit-Blok Uitgever Arjan Stoeten e-mail: a.stoeten@mybusinessmedia.nl Advertenties Dennis Wielheesen, d.wielheesen@mybusinessmedia.nl, +31 (0)6 53 69 24 613 René Wibbelink, r.wibbelink@mybusinessmedia.nl, +31 (0)570 50 43 52 Publishing Services traffic@mybusinessmedia.nl Advertentieplaatsingen worden uitgevoerd overeenkomstig de ‘Regelen voor het advertentiewezen 1990’. Vormgeving Bureau OMA, www.bureauoma.nl Druk Drukkerij Roelofs, Enschede Abonnementen Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u: Bellen met: + 31 (0)570 50 43 25 Mailen naar: klantenservice@mybusinessmedia.nl Schrijven naar: MYbusinessmedia Holding bv ab Postbus 58 7400 AB Deventer Abonnementstarieven Jaarabonnement Nederland € 215,00* Jaarabonnement Buitenland € 237,50* *Prijzen zijn excl. 9% BTW Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk, per e-mail of telefonisch geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats. Reproductie Overname van artikelen, tekeningen en foto’s uit ab is slechts mogelijk na schriftelijke toestemming van de uitgever. MYbusinessmedia Holding bv, 2023 ‘Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden’. ISSN 1385-0091 MYbusinessmedia Holding bv legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia Holding bv, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hiertegen bezwaar heeft, kunt u dit melden aan MYbusinessmedia Holding bv, t.a.v. Afdeling Relatiebeheer, postbus 58, 7400 AB Deventer.

Echt Van de website this-person-does-not-exist.com had ik tot voor kort eerlijkgezegd nog nooit gehoord. Dat is natuurlijk niet zo vreemd – er schijnen meer dan een miljard websites te zijn. Ik hoorde van de site van Richard Brandwijk, directeur en eigenaar van Egmond Plastic. Waarom die site weet ik niet meer, iets met AI denk ik, maar lees Kunststof en Rubber voor de reden van mijn bezoek daar. Hoe dan ook. Je geeft op de site een leeftijdscategorie aan, de etniciteit en het geslacht en je krijgt binnen een paar seconden een gezicht te zien van een persoon die dus niet bestaat. Die kan je, zo zegt de site, op formaat 1024 x 1024 pixel kopen voor 14,95 dollar. Dan heb jij exclusief dat ‘hoofd’. Of je gaat voor de gratis variant. Die ‘dure’ variant heeft geen watermerk zo staat vermeld en kan je gebruiken voor ‘je project’. ‘Je project’? Welk ‘project’ dan? Een identiteitsbewijs vervalsen? Op ‘social media’ vooral je eigen kop niet laten zien? Ik zou niet zo snel een ‘project’ kunnen bedenken, waarbij ik een ander hoofd nodig zou hebben. Want waarom zou je de boel nu willen neppen? Die laatste vraag kan in elk geval door Ray Kwong en Martina Spencer wel worden beantwoord. Iets met betrouwbaar willen overkomen als je dat hellemaal niet bent. Ray is namelijk chief commercial officer bij AOG Technics en Martina is daar accountmanager. Ze hadden allebei een Linkedin-profiel met een stralende profielfoto. Maar ze bestaan dus niet. 'Wat heb ik daar mee te maken?’ Nou, als je op vliegvakantie bent geweest wellicht meer dan je denkt. Want hun bedrijf heeft neponderdelen geleverd voor vliegtuigmotoren die, zo lees ik, onder andere in toestellen van Airbus en Boeing zitten. Inclusief alle ‘officiële’ papieren en stempels. Ook nep. Die foto's werden trouwens ook elders gebruikt. Dat je die paar dollar nou niet overhebt voor een unieke foto van iemand die niet bestaat. Mocht u nu twijfelen of ik eigenlijk wel besta – die achtergrondfoto is ook geen bewijs – kom dan 29 november naar ‘ons’ Safety Event in 's-Hertogenbosch. Met echte mensen! Of hun namen kloppen?

ROBIN ZANDER H OOF DRE DAC T E U R R.Z ANDE R@ MY B U S INE SS ME DIA.NL

AB_Redactioneel-colofon.indd 3

24-10-2023 11:47

IN DIT NUMMER editie 5 | november 2023

10 AGV'S EN AMR'S Markus Fenn van

het Duitse EduArt Robotik schetst wat trends voor de nabije toekomst.

PRECISIEBEURS

Tijdens de 22e editie van de Precisiebeurs komt de hele waardeketen in de precisietechnologie samen.

20 DE MAAT GENOMEN

MECHATRONICA BEWEEGT

Betere controle over precieze bewegingen.

Een heel testproces voor plaat in een paar seconden.

EEN NIEUWE ‘MACHINERICHTLIJN

De nieuwe Machineverordening staat centraal op het komende alweer dertiende Safety Event op 29 november in 's-Hertogenbosch.

AB_Inhoud spread.indd 4

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:11

TIJD VOOR ACTIE!

Gerald van Engeland (Kader) heeft nog een Top3 aandachtspunten machineveiligheid.

BINNEN! OH NEE

In een industriële omgeving moeten mensen, machines en gevoelige gegevens worden beschermd. Dat vraagt om een uitgekiend ‘deurbeleid'.

42 OP DE COVER Voor de gecontroleerde toediening van medicatie en vaccins ontwikkelde Piglets Treatment System de Health Injector: een volautomatische spuit met maxon-motor die direct communiceert met het RFID-oormerk en de voorgeprogrammeerde stickers op de medicijn-verpakkingen. Lees meer op pagina 16 en verder.

OOK VOOR DOE-HET-ZELVERS? Is die nieuwe Machineverordening nu ook voor u als hobbyist bestemd? Twijfel gerust. Lees de definities toch nog maar een door.

& VERDER 06 16 22

AANDRIJFNIEUWS Met nieuws van onder andere Intel, Beckhoff, WEG en jarig Sigmatek.

BETER BOEREN Dat had je gedacht. Het gaat over biggetjes en hun gezondheid.

LINEAIRE BEWEGINGEN Voor gecontroleerde lineaire bewegingen naar de Precisiebeurs

41 46 47

VEILIG WERKEN Onder een last? Wel met de liften/ heftafels van BKL Engineering.

MACHINEAFSCHERMINGEN Nieuw detectiesysteem bewaakt de afscherming rondom de machine.

PRODUCTNIEUWS Van onder andere Bihl+Wiedemann, Sick, Euchner, Motrac, Festo en Calpe.

AB_Inhoud spread.indd 5

24-10-2023 11:11

A ANDRIJFNIEU WS Meer nieuws op www.aandrijvenenbesturen.nl

INTEL START EUV-CHIPPRODUCTIE IN EUROPA Intel heeft 29 september officieel Fab 34 in gebruik genomen. De nieuwe fabriek in het Ierse Leixlip in het graafschap County Kildare is de eerste ‘high-volume’ productielocatie in Europa die gebruikmaakt van het EUV-productieproces. Met ‘Extreme UltraViolet-lithografie wil Intel met in vier jaar tijd en met vijf productie-innovaties in 2025 weer technologieleider te zijn. Met de investeringen in Ierland en geplande investeringen in Duitsland en Polen gaat het volgend de chipfabrikant om een “unieke end-to-end waardeketen voor de productie van halfgeleiders in Europa. Ze dienen als katalysator voor aanvullende ecosysteeminvesterin-

gen en innovaties in de hele Europese Unie”. Intel wil in het Duitse Magdeburg een waferfabriek neerzetten en in het Poolse Wroclaw een assemblage- en testlocatie. De chips die in FAB 34 worden gemaakt zijn gebaseerde op de Intel 4-technologie. Intel gaat de chips gebruiken voor producten zoals de Intel Core Ultra-processoren (codenaam Meteor Lake). Deze processoren moeten het mogelijk om in elke pc kunstmatige intelligentie in te bouwen. Ook in de toekomstige generatie Intel Xeon-processoren die in 2024 verschijnt, zijn straks de chips uit Ierland terug te vinden. www.intel.com

De elektrische ‘mythen’ (ETH Zürich en Hogeschool Lucerne accelereert van 0 naar 100 km/u in 0,956 s.

35 jaar automatiseringstechnologie van Sigmatek uit Salzburg is voor het familiebedrijf reden tot feest.

MINDER DAN EEN SECONDE

SIGMATEK

WEG ‘winkelt’ bij Regal Rexnord WEG en Regal Rexnord hebben bekendgemaakt dat laatstgenoemde bijna het complete Industrial Systems-onderdeel aan de Brazilianen verkoopt. Het gaat om elektromotoren en generatoren van de merken Marathon, Cemp en het van oorsprong Nederlandse Rotor. WEG betaalt USD 400 miljoen. De transactie is afhankelijk van de goedkeuring van de desbetreffende instanties. De overname moet in de eerste helft van 2024 worden afgerond. In totaal omvat de overname 2.800 werknemers, werkzaam in tien fabrieken in zeven landen (Verenigde Staten, Mexico, China, India, Italië, Nederland en Canada). Ook vallen verschillende dochterondernemingen in elf landen 6

AB_Aandrijfnieuws.indd 6

onder de overeenkomst. De netto bedrijfsopbrengsten van de activiteiten bedroegen in 2022 ongeveer USD 541,5 miljoen. Regal Rexnord-ceo Louis Pinkham: ”Ik ben ervan overtuigd dat de transactie met WEG nieuwe kansen zal creëren voor onze getalenteerde medewerkers in de divisies Motoren & Generatoren." WEG-president Harry Schmelzer Jr: "De geografische spreiding van deze activiteiten is een aanvulling op WEGs huidige aanwezigheid en zal bijdragen aan een grotere schaal en kostenefficiëntie bij het integreren van de nieuwe activiteiten met de bestaande.” www.regalrexnord.com www.weg.net

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:12

EERSTE METAVERSE-INNOVATIEHUB

Rollagerdata in rekensoftware Rollagerdata van NSK komt direct beschikbaar in de rekensoftware van MESYS en KISSsoft voor het ontwerpen, optimaliseren en controleren van machinecomponenten. Met de data wordt het voor gebruikers van de software eenvoudiger om een rollager te selecteren in hun ontwerpen en lageranalyses sneller en eenvoudiger uit te voeren. De data die NSK ter beschikking stelt, omvatten in eerste instantie vijf lagertypes: diepgroefkogellagers, hoekcontactkogellagers, cilinderrollagers, kegelrollagers en tweerijige tonlagers. Softwaregebruikers kunnen eenvoudigweg informatie over NSK lagers downloaden uit de database en daarmee technische berekeningen uitvoeren aan bijvoorbeeld tandwielen, behuizingen of assen. Gebruikers kunnen ook zaken als de oppervlaktedruk en de levensduur van lagers bepalen. Belangrijk is verder dat NSK de data die het levert op elk moment kan bijwerken om zo het maken van optimale ontwerpberekeningen van machines te kunnen garanderen. In de naaste toekomst zal NSK ook informatie leveren voor andere typen rollagers. www.kisssoft.com www.mesys.ag

De nieuwste innovatiehub van High Tech Campus Eindhoven (HTCE) heet 3EALITY en is de eerste fysieke innovatiehub van de Benelux op het gebied van Metaverse en Spatial Computing-technologieën. De komst van de innnovatiehub werd aangekondigd begin oktober tijdens de Immersive Tech Day. De hub komt op de begane grond en in de kelder van HTC 37, het voormalige gebouw van Philips Research. De verbouwing volgt de komende maanden de officiële opening staat gepland voor half februari 2024, wanneer naar verwachting ook de eerste huurders hun intrek nemen. Met 3EALITY bouwt de Campus aan een ecosysteem van innovatieve bedrijven die werken aan spatial computing en Metaverse-applicaties. Het is de vijfde innovatiehub van HTCE. De Campus heeft in het verleden onder andere al met succes de 5G Hub en het AI Innovation Center opgericht, en met 3EALITY voegt het nu ook immersive tech toe aan het portfolio. "Als R&D Campus kijken we 10 jaar vooruit. We verwachten dat deze technologieën een grote impact gaan hebben op alle domeinen, en zien het potentieel van de toepassingen die deze technologieën mogelijk maken", aldus Philipp Werle, business developer emerging tech. www.in3eality.com

BECKHOFF HEEFT NIEUW KANTOOR IN GRONINGEN Inmiddels is het alweer een goede twee maanden geleden, maar Beckhoff Automation BV laat weten dat het in juli een kantoor aan de Leonard Springerlaan 35 in Groningen heeft geopend. Behalve de nieuwe locatie heeft de automatiseerder een hoofkantoor in Haarlem en sales- en support-kantoren in Eindhoven en Enschede. “Sinds begin dit jaar bezoek ik de klanten van Beckhoff in Noord Nederland met het nieuws dat wij ons gaan vestigen in het noorden met een sales en support kantoor. Hierop wordt heel positief gereageerd,”, aldus Bernard Wittendorp, aangesteld om de sales en support op te gaan bouwen. Nu nog gevestigd in een deelkantoor, is het doel is dat het kantoor in 2030 is uitgegroeid tot een volwaardig kantoor met ongeveer tien support- en salesengineers. www.beckhoff.com

AANDRIJFTECHNIEK

TOT 70 kNm KOPPEL IN VRIJLOOPTECHNIEK

AB_Aandrijfnieuws.indd 7

W W W. G R O N E M A N . N L

24-10-2023 11:12

A ANDRIJFNIEU WS Meer nieuws op www.aandrijvenenbesturen.nl

ERKEND SLANGASSEMBLAGEBEDRIJF

NIEUWE LOCATIE BOSCH IN 2025

Om optimaal gebruik te maken van elkaars ervaring en kennis bundelen een aantal divisies van Bosch in Nederland hun krachten op een nieuwe, gezamenlijke locatie in Eindhoven. Vanaf de tweede helft van 2025 zullen Bosch Rexroth, Bosch Security Systems, ItoM (Ideas to the Market), Robert Bosch B.V. en Robert Bosch Investment gehuisvest zijn in Gebouw TX op Strijp-T in Eindhoven. In de voormalige machinefabriek zullen dan ongeveer 600 Bosch-medewerkers zijn gehuisvest. “Bosch blijft investeren in de toekomst en de medewerkers. Door meerdere divisies in een hightech omgeving samen te brengen stimuleren we de onderlinge samenwerking. Daarnaast biedt ook de nabijheid van onderwijsen kennisinstellingen extra kansen,” zegt Patrick Incoletti, directeur Bosch Benelux. “De aanwezigheid van Bosch past volledig binnen het model van Strijp-T waarin Make-Create-Innovate centraal staat.” De 270 meter lange en 67,5 meter brede fabriek wordt momenteel getransformeerd tot een modern en energiezuinig bedrijfsgebouw. www.bosch.nl

Hansa-Flex Nederland in Zwolle, Powerflex Fluid Handling Products in Amsterdam en Pirtek Utrecht in Nieuwegein – hebben als eerste het certificaat Erkend Slangassemblagebedrijf ontvangen. De certificaten zijn persoonlijk overhandigd door FEDA-voorzitter Arjan Coppens, als erkenning voor hun toewijding aan kwaliteit en deskundigheid op het gebied van de assemblage van hydrauliekslangen. De certificering onderstreept dat de genoemde vestigingen de hoogste normen in hydrauliekslangassemblage nastreven. De normen omvatten alle processen die uiteindelijk leiden tot veilige slangassemblage: van de initiële goederenontvangst- en controle tot het uitvoeren van eindtests, en van veiligheidstraining en de implementatie van protocollen tot een correct gebruik van machines en gereedschap. In het geval van Hansa-Flex en Pirtek zijn de audits alleen uitgevoerd bij de vestigingen in respectievelijk Zwolle en Nieuwegein, maar de verwachting is dat meerdere vestigingen van deze ketens gaan volgen. De bedrijven mogen vanaf nu het predicaat ‘Erkend slangassemblagebedrijf’ op de gevel van hun bedrijfspand voeren. De bedrijven mogen zich officieel gedurende zes jaar Erkend Slangassemblagebedrijf noemen. Na drie jaar vindt een tussentijdse audit plaats. Afhankelijk van de resultaten kan de frequentie door FEDA worden aangepast. www.feda.nl

Nieuwe klasse energiezuinige ‘low voltage’ AC-aandrijvingen? Rockwell Automation en Infinitum gaan samen een, zoals zij het noemen nieuwe klasse energiezuinige geïntegreerde laagspanningsaandrijvingen ontwikkelen voor grote energieverbruikers. De nieuwe aandrijvingen zullen zijn gebaseerd op de Aircore EC-aandrijvingen (beeld) van Inifinitum en de de Powerflex-frequentieregelaartechnologie van Rockwell. De nieuwe geïntegreerde aandrijvingen moeten eind 2024 leverbaar zijn. Het grote verschil tussen de Aircore EC-aandrijvingen en reguliere AC-inductiemotoren is het ontbreken van de

conventionele gewikkelde stator met blikpakket. De conventionele stator is vervangen door een printplaat die als geheel elektronische stator fungeert. Dat brengt de nodige voordelen met zich mee. Een daarvan is een massa die de pakweg de helft bedraagt van een conventionele motor, aangezien de ijzerkern afwezig is. Een 7,5kW-aandrijving (motor/regelaar), zo becijfert Infinitum, doet het bovendien met 66 procent minder koper en verbruikt 10 procent minder energie. goinfinitum.com www.rockwellautomation.com

MOTORBE MOTORB MOTO R VEB EVE IE LVI E L GIIL G NIIG NS IG NSS GCSSH CSAK H CAK HEAK LEAAR LEAAR L AAR SSS MOTO MOTO MOTO R SRTAR SRTAR S TAR T ETRETR CEO R CM O CB M OIB NAT MIB NAT I NAT I E ISE ISE S SERIE SERIE SM SERIE SM SM • beschikbaar • beschikbaar • beschikbaar van 0,1 vantot 0,1 van 100A tot 0,1100A tot 100A • hoog • hoog kortsluitvermogen • hoog kortsluitvermogen kortsluitvermogen • bediening • bediening • bediening met met drukknop met drukknop drukknop of draaiknop of draaiknop of draaiknop

Calpe_185x30.indd 1

AB_Aandrijfnieuws.indd 8

• modulaire • modulaire • modulaire afmetingen afmetingen afmetingen • uitvoering • uitvoering • uitvoering tot 40A tot 40A breedte tot 40A breedte 45mm breedte 45mm 45mm • ruim • ruim assortiment • ruim assortiment assortiment accessoires accessoires accessoires • behuizing • behuizing • behuizing zowel zowel inbouw zowel inbouw als inbouw opbouw als opbouw als opbouw IP65 IP65 IP65

officieel officieel distributeur officieel distributeur distributeur

CALPE.NL CALPE.NL CALPE.NL

01-02-2023 11:26 WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:12

Stabilus neemt DESTACO over

2,5 MILJOEN EURO VOOR STARTUP VILLARI TU Delft-spin-off Villari heeft een vervolginvestering ontvangen van 2,5 miljoen euro van FORWARD.one, samen met InnovationQuarter Capital en Delft Enterprises. De sensoroplossing van Villari spoort in real-time kleine breuken of vermoeidheidsscheuren op in stalen constructies. Tijdens zijn afstudeerproject aan de TU Delft heeft Villari-oprichter en ceo Olivier Baas een nieuwe technologie ontwikkeld om scheuren op te sporen door magnetische veldvariaties in een stalen constructie te meten. De resulterende gegevens worden met een hoge betrouwbaarheid gekoppeld aan de groei van scheuren, die klanten te kunnen volgen via een dashboard. “In tegenstelling tot handmatige inspectie kunnen onze klanten nu hun assets onbelemmerd blijven gebruiken terwijl de gegevens over scheuren continu worden verzameld en tegen veel lagere kosten, waardoor ze hun besluitvormingsproces met betrekking tot onderhoud of vervanging kunnen optimaliseren,” aldus Baas. De sensoroplossing van Villari is gepatenteerd en al geïnstalleerd bij verschillende klanten, waarbij assets zoals bruggen van de Nederlandse overheid en verschillende industriële kranen in havens en staalproductiesites in Europa worden beschermd. www.villari.nl

Stabilus SE neemt DESTACO over. Dat is in elk geval de bedoeling als de mededingingsautoriteiten daar niet voor gaan liggen. Ook moeten nog ‘bepaalde lokale transacties’ zijn afgerond. De overname moet zijn definitieve beslag krijgen in de eerste helft van 2024. Het personeelsbestand en de individuele locaties worden volledig overgenomen en DESTACO gaat verder als een onafhankelijk merk onder de paraplu van Stabilus. Het in 1915 opgerichte Amerikaanse bedrijf uit Auburn Hills, Michigan, wist met pakweg 650 werknemers op 13 locaties in de VS, Europa, India, China en Thailand in 2022 een omzet van USD 123 miljoen binnen te halen. Het kernassortiment omvat klemsystemen, grijpsystemen, systemen voor lineaire positionering zoals indexeringstransporteurs, roterende positioneringen en robotgereedschap, bijvoorbeeld grijpsystemen voor eindeffectors. www.destaco.com

Wij leveren motor, servo en feedback kabels, profinet-, profibus en robotkabels van uitstekende Duitse kwaliteit. Ook leveren we kunststof & stalen kabelrupsen van ons zusterbedrijf EKD Systems GmbH®, al dan niet voorgeassembleerd.

AB_Aandrijfnieuws.indd 9

Machinebouwdag FHI deelnemer 12 december

24-10-2023 11:12

INTERVIEW Automatisch geleide voertuigen en autonome mobiele robots

‘AGV's en AMR's worden productiecomponent’ “Eigenlijk is alleen de software complex”

Markus Fenn Industrie 4.0 en Intralogistiek 4.0 veranderen de productieomgeving, en daarmee ook de impact van automatisch geleide voertuigen (AGV's) en autonome mobiele robots (AMR's). Om ervoor te zorgen dat de industrie de trends bij kan houden met snelle en kosteneﬀectieve ontwikkeling, hebben Markus Fenn (EduArt Robotik GmbH) en prof.dr. Stefan May (Technische Hogeschool Neurenberg) het Eduard-platform ontwikkeld voor onderwijs en prototyping. Eduard is ideaal om de huidige trends in kaart te brengen. Tekst en beeld: Faulhaber Drive Systems 10

AB_Interview.indd 10

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:13

Robot Eduard is onderdeel van het Eduard-platform dat is ontwikkeld voor onderwijs en prototyping

HOE IS HET ROBOTPLATFORM ONTSTAAN? AGV'S EN AMR'S WORDEN STEEDS AUTONOMER. ZE “De robot zelf heet Eduard. Hij is ongeveer 40 x 40 x 15 cm groot en WORDEN EEN PRODUCTIECOMPONENT EN ZE WERKEN weegt bijna 8 kg. Hij is gemaakt nadat een bedrijf een aanvraag had MET PRODUCTIEMODULES IN PLAATS VAN TRANSPORTgedaan bij Stefan May. Het bedrijf was op zoek naar een platform BANDEN. DUS AVG'S EN AMR'S MOETEN SAMENWERKEN. om hun medewerkers onderwijs en trainingen voor mobiele KUNNEN ZE MET ELKAAR COMMUNICEREN? robotica te kunnen geven. Daarom biedt EduArt Robotik GmbH niet “AGV's en AMR's werken met de standaard interface VDA5050 en alleen het robotplatform zelf, maar ook verschillende opties voor kunnen dus ook met het besturingscentrum communiceren. Met onderwijs en diensten voor tests en een platform als Eduard kunnen klanten optimalisatie. Het platform werkt met eenvoudig nieuwe software testen, en de eenvoudige rubberen banden of meca“AGV's en AMR's worden resultaten kunnen dan 1:1 worden overgenonum-wielen. Hiermee kan de robot op zijn men voor grote AGV's en AMR's. Zo kunnen steeds autonomer” plaats roteren en opzij of diagonaal rijden. ze dus toepassingen evalueren zonder veel Zo is nauwkeurige positionering mogelijk simulatie, omdat de software voor Eduard of en kan hij navigeren in hele krappe een groter systeem in principe hetzelfde ruimtes. De rubberen banden worden vooral gebruikt voor tests in blijft. Een Digital Twin ondersteunt de planning en uitbreiding en is de open lucht of in reddingsrobots, maar alleen in simulaties. Voor op aanvraag ook verkrijgbaar bij het platform.” beide toepassingen is het gebruik van de hoogwaardige motoren van Faulhaber ideaal. DE AANDRIJFSYSTEMEN VAN EDUARD MOETEN OOK VOLDOEN AAN DE TOEKOMSTIGE VEREISTEN VOOR AGVWAT MAAKT HET ROBOTPLATFORM UNIEK? EN AMR-CONCEPTEN. WELKE AANDRIJFSYSTEMEN “Het platform heeft open interfaces, een geïntegreerd sensorconcept GEBRUIKEN JULLIE VOOR HET PLATFORM, EN WAAROM? met ingebouwde apparatuur voor afstands- en traagheidsmeting, en “Voor ons trainingsen Proof-of-Concept-platform hebben we een ingebouwd batterijmanagementsysteem (BMS). Deze basisuitrusgekozen voor DC-micromotoren met edelmetaalcommutatie van ting kan op aanvraag worden uitgebreid, door ons of door de klant Faulhaber. Ondanks hun kleine formaat kunnen ze een groot koppel zelf. Zo kan de klant bijvoorbeeld de overbrengingsverhouding van genereren en zijn ze bijzonder energie-efficiënt. Bovendien zijn ze de aandrijving selecteren – 72:1 of 89:1 – afhankelijk van de vereiste makkelijk te besturen en geschikt voor extreem nauwkeurige snelheid of het benodigde koppel. Zo kunnen klanten hun nieuwe regellussen. Voor grotere platformen gebruiken we grotere concepten kosteneffectief testen. Maar we ondersteunen ook de DC-motoren van dezelfde leverancier, bijvoorbeeld eenvoudige implementatie van toepassingsoplossingen.” bestuurbaarheid met eigen elektronica. Indien nodig kunnen we voor specifieke toepassingen ook borstelloze DC-motoren inbouwen, HOE RELEVANT IS EDUARD VOOR DE INDUSTRIE? omdat die onderhoudsvrij en stevig zijn.” “AGV's en AMR's worden steeds belangrijker voor de automatisering, maar in veel bedrijven is men hier niet van op de hoogte. Met het DE TREND BINNEN DE PRODUCTIE GAAT AL LANGER robotplatform is het bijvoorbeeld mogelijk om snel en eenvoudig NAAR KLEINERE OPLAGES EN MEER VARIANTEN. WAT een nieuw sensorsysteem te testen. En omdat het platform naar VOOR EFFECT HEEFT DIT OP DE LOGISTIEK EN OP DE behoefte kan worden uitgebreid, kan hiermee de relevante kennis FUNCTIONALITEIT VAN AGV'S EN AMR'S? in de productie vloeien. “Je hebt robots nodig voor kleinere ladingen, dus kleinere robots 11

AB_Interview.indd 11

24-10-2023 11:13

INTERVIEW Automatisch geleide voertuigen en autonome mobiele robots

met kleinere maar krachtigere aandrijvingen, zoals de sterke code. De software heeft maar weinig informatie over de AMR nodig. aandrijvingen van Faulhaber. Deze autonome industriële voertuigen Het programma moet bijvoorbeeld berekenen waar de robot zich hebben minder elektronica en kleinere bevindt in de fabriekshal. De navigatie is batterijen, dus ze wegen minder en een van de weinige componenten die de verbruiken minder energie. Als de belasting “Robots moeten onderling afmetingen van de robot kent, en die zoekt weer hoger wordt, is het makkelijk om op het passende pad. Testen is echter altijd beter in een netwerk te schalen en als een eenheid te werken, belangrijk, want mobiele robotica staat nog functioneren” omdat de robots door hun nauwkeurige in de kinderschoenen. Daarom zijn er nog aandrijvingen kunnen samenwerken zonder niet veel standaarden. De controller van de dat ze hierbij botsen.” motor berekent hoeveel wielomwentelingen er nodig zijn om de vereiste snelheid te bereiken. Er zijn maar drie regels code nodig om MEER FUNCTIONALITEIT VERHOOGT OOK DE COMPLEXIdit aan te passen, of een configuratiebestand. Faulhaber levert TEIT VAN AGV'S EN AMR'S. WAT IS HAALBAAR, EN WAT IS motoren met bijzonder nauwkeurige tandwielkasten en encoder ZINNIG? voor precieze positionering, en samen bieden ze optimale perfor“Bij AGV's en AMR's is eigenlijk alleen de software complex. Wat mance en veiligheid.” belangrijk is, is de planning om ervoor te zorgen dat AGV's soepel kunnen samenwerken. Een AGV moet zo intelligent mogelijk zijn VOOR INTRALOGISTIEK 4.0 EN INDUSTRIE 4.0 MOETEN en niet alleen een pallet herkennen, maar ook zien of die leeg of vol AGV'S EN AMR'S AANGESLOTEN ZIJN OP EEN NETWERK. is, of misschien gekanteld is. Hier is een rol weggelegd voor AI, HOE ZIT HET MET WERKEN VIA DE CLOUD, OF NOG kunstmatige intelligentie. AI verhoogt de complexiteit, en onze BETER, VIA DE EDGE? EN KUNT U IETS ZEGGEN OVER DE kleine robot is bij uitstek geschikt om dit te testen.” BEVEILIGING EN DE RISICO'S DOOR HACKERS? “Afhankelijk van de fabrikant kunnen de systemen tot op zekere NOG EEN TREND IS DE OPKOMST VAN GROTERE GEAUTOhoogte 'onhackbaar' worden gemaakt door de hardware los te MATISEERDE VLOTEN. HIERVOOR IS VLOOTBEHEER NODIG. koppelen van het internet. Robots hebben veiligheidsscanners met “In vloten moeten robots met elkaar communiceren, ze moeten zelf afstandssensoren, zodat ze niet tegen een muur aanrijden. Dat 'denken', informatie uitwisselen via standaard interfaces en indien betekent dat een robot geen gevaarlijke bewegingen kan uitvoeren, nodig samenwerken. In grote en kleine AGV's en AMR's is de zelfs niet als hij wordt gehackt. En de procesgegevens zijn net zo software in principe hetzelfde, het verschil is maar een paar regels veilig in het netwerk als het bedrijfsnetwerk zelf.”

Het platform heeft open interfaces en onder andere een geïntegreerd sensorconcept met ingebouwde apparatuur voor afstands- en traagheidsmeting (IMU).

AB_Interview.indd 12

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:13

“Voor ons trainingsen proof-of-conceptplatform hebben we gekozen voor DC-micromotoren met edelmetaalcommutatie van Faulhaber.”

HET DOEL VOOR INDUSTRIE 4.0 IS OM MULTIMODALE, HETEROGENE SYSTEMEN OP TE ZETTEN DIE ZICHZELF ORGANISEREN. DAT VEREIST EEN GEGEVENSUITWISSELING TUSSEN AGV'S EN AMR'S. EN OOK DE AI HEEFT DATA NODIG. WAT ZIJN DE VEREISTEN VOOR DE COMPONENTEN VAN FAULHABER, AANGEZIEN OOK DIE GEGEVENS MOETEN VERZAMELEN EN DOORSTUREN? “Hiervoor gebruiken de systemen 5G of het interne draadloze netwerk van een bedrijf. De systemen hebben de data niet in real-time nodig, omdat er gegevens beschikbaar zijn uit de planningsfase. De routes en snelheden zijn bijvoorbeeld beschikbaar in de routeplanning van het systeem, en die wijzigen niet constant. Als een robot van punt A naar punt B gaat, is er alleen om de paar seconden een levensteken nodig. Dat vermindert de hoeveelheid traffic en voorkomt dat het netwerk overbelast raakt. De gegevens worden op de AMR samengevoegd en daar geëvalueerd. Encoders registreren wat er gebeurt en zorgen met de controllers voor een veilige besturing.” HOE VEILIG ZIJN AGV'S EN AMR'S? “Heel veilig. Als een van de vier motoren uitvalt, herkent de controller dit en stopt die vervolgens de aandrijving. De laser detecteert het als er een persoon aanwezig is, en vervolgens remt het systeem. Deze twee veiligheidsmechanismen zijn voldoende.”

www.eduart-robotik.com www.faulhaber.com

AB_Interview.indd 13

hiwin.nl

OP WELKE PUNTEN IS ER NOG ONDERZOEK NODIG VOOR DE ONTWIKKELING VAN TOEKOMSTIGE AGV'S EN AMR'S? EN HOE ZAL UW TESTPLATFORM VERANDEREN OP BASIS VAN DEZE VEREISTEN? TEGELIJKERTIJD WORDEN ER OOK HOGERE EISEN GESTELD AAN DE AANDRIJVINGEN. HOE ZIT HET MET DE AANDRIJVINGEN VAN DE TOEKOMST? “Robots moeten onderling beter in een netwerk functioneren. Dan werken bijvoorbeeld vier robots samen aan een transporttaak, met als uitgangspunt: veel kleinere robots, in plaats van één grotere. Hiervoor zijn meer kleinere motoren nodig die met extreme precisie moeten werken, anders zal de zwerm haperen of niet meer synchroon werken. Om de betrouwbaarheid te verbeteren moet encoders absoluut immuun zijn voor storingen, zodat externe factoren geen ongewenste invloed hebben op de robots. Daarom gebruikt Faulhaber soms twee encoders op iedere motor. Als je de verschillende uitvoeringen van tandwielkasten van Faulhaber neemt, met de verschillende lengtes en diameters, samen met de motoren, encoders, controllers enzovoorts, dan kan je theoretisch gezien 25 miljoen verschillende combinaties maken. En Faulhaber heeft een aanzienlijk aantal daarvan al geïmplementeerd. Dat betekent dat ieder bedrijf de optimale aandrijvingen kan vinden, ook voor de toepassingen van de toekomst.” •

24-10-2023 11:13

PRECISIEBEURS 15-16 november 2023 's-Hertogenbosch

Katalysator van de hightech Industrie Hightech is een cruciale pijler van de (inter)nationale economie. De sector inmiddels verantwoordelijk voor de helft van alle R&D-investeringen in Nederland met een exportwaarde van zo'n 22 miljard euro. Tijdens de 22e editie van de Precisiebeurs, georganiseerd door Mikrocentrum, op 15 en 16 november in de Brabanthallen in 's-Hertogenbosch komt de hele waardeketen in de precisietechnologie samen om kennis te delen over de laatste ontwikkelingen en om te netwerken. Tekst en beeld: Mikrocentrum

De vraag naar hightech producten blijft groeien, waardoor ook de ontwikkelingen en innovaties rondom precisietechnologie versnellen. De realisatie ervan vraagt om specialisatie op verschillende gebieden, maar ook om samenwerking en kennisdeling. Op de Precisiebeurs komen jaarlijks topprofessionals uit de sector, onderwijsinstellingen, overheidsinstanties, technische universiteiten en incubatorprogramma's bijeen om samen te werken aan de toekomst om te kunnen blijven voldoen aan de toenemende vraag naar precisie.

ruimte voor (nieuwe) ontmoetingen. De exposanten zijn gespecialiseerd in gebieden zoals mechatronische engineering & systemen, metrologie, vacuüm & clean, microbewerking & motion, laser & fotonica en productie voor hoge precisie. Naast de exposanten kunnen bezoekers ook deelnemen aan 50 inspiratiesessies waar ze kunnen kennismaken met verschillende internationale bedrijven en experts. Een van de al bevestigde keynotesprekers is Cor Ottens, System Architect bij ASML. In zijn keynote belicht hij zijn visie op Optometronics DUV.

Technologische vooruitgang versnellen "Er worden nieuwe connecties gemaakt en vele bestaande relaties worden onderhouden", zegt programmamanager Bart Kooijmans. "Dat is belangrijk, omdat men zo belangrijke kennis met elkaar kan delen en gemakkelijk in contact kan komen met potentiële partners of klanten. Dit versterkt de gehele keten en draagt bij aan het versnellen van technologische vooruitgang. In de Brabanthallen hebben we alle ruimte om de volledige toeleveringsketen te verwelkomen. Hierdoor zien we dit jaar niet alleen groei in het aantal exposanten maar ook in het aantal brancheverenigingen. De Precisiebeurs is als het ware een katalysator voor de hightech industrie.”

Netwerkarena met live stage De Netwerkarena is dit jaar groter dan ooit. Hier kan men in contact komen met maar liefst 25 netwerkorganisaties. Ook kunnen bezoekers op beide dagen live radio uitzendingen van BNR Nieuwsradio, korte presentaties, workshops, award uitreikingen en paneldiscussies bijwonen. Enkele al bevestigde highlights zijn: de lancering van het nieuwe exemplaar van PIT-magazine, de uitreiking van de Ir. Davidson Award en de Wim van der Hoek Award door DSPE, pitches door jong talenten (PhD-ers, studententeams en start-ups) waarin zij hun projecten uitlichten, een paneldiscussie verzorgd door het Mikrocentrum High Tech Platform in samenwerking met DSPE en een workshop door PhotonicNL.

Ruim 325 exposanten en 50 inspiratiesessies Met een divers programma en ruim 325 exposanten belooft de Precisiebeurs weer volop inspiratie en 14

AB_ART_Techniek03.indd 14

AM for Precision Deze editie staat AM for Precision als speciaal thema

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:25

De 22e Precisiebeurs, 15 en 16 november 2023 in de Bosche Brabanthallen: kennis delen en netwerken.

GRATIS AANMELDEN De Precisiebeurs is gratis te bezoeken in de Brabanthallen, ’s-Hertogenbosch (NL) op 15 en 16 november. De Precisiebeurs wordt georganiseerd door Mikrocentrum en ondersteund door de Provincie Noord Brabant, mediapartners, brancheverenigingen en samenwerkingspartners. www.precisiebeurs.nl

in de spotlights. Zo is er een AM for Precision themaplein waar 14 Additive Manufacturing specialisten hun toepassingen presenteren. En in het lezingenprogramma is er een volledige lezingentrack gewijd aan deze additieve technologieën die ingezet worden voor de vervaardiging van eindproducten. Big Science meets hightech Sinds 2012 zorgt ILOnet dat de grote wetenschappelijke programma’s, onder de noemer Big Science, ruim vertegenwoordigd zijn op de Precisiebeurs. Naast aanwezigheid in de Netwerkarena, verzorgen enkele van deze programma’s ook dit jaar weer lezingen waarin bezoekers op de hoogte worden gebracht van

de vorderingen, de plannen en inkoopbehoeftes van deze grote internationale projecten. Onder meer de Einstein Telescope, ESA, CERN, DIFFER en ITER zijn vertegenwoordigd. Meet & Match Zoals ook ieder jaar organiseert het Enterprise Europe Network, in samenwerking met Mikrocentrum, het internationale B2B matchmaking event. Het doel van de Meet & Match is om relevante contacten te identificeren over de gehele toeleveringsketen door persoonlijke 1:1 gesprekken te faciliteren. Geïnteresseerden kunnen zich nu al aanmelden via de website. • 15

AB_ART_Techniek03.indd 15

24-10-2023 11:25

PRECISIEBEURS Elektrische aandrijvingen

Beter boeren Op basis van datasturing én slimme technieken Meer grip op diergezondheid. Inzicht in de toegediende hoeveelheid antibiotica en vaccins per dier. Maar ook: een sluitende medicijnregistratie. Dát zijn volgens Twan Claessens van Piglets Treatment System de belangrijkste voordelen van zijn Health System. Het modulaire systeem bestaat uit een Health Injector, een RFID-oormerk en speciale software, voor volgen en traceren (Tracking & Traceability) van een dier van geboorte tot slacht. Welk voer heeft een dier in zijn leven gegeten? En welke vaccins en medicatie zijn toegediend? Tekst en beeld: maxon benelux

“Inmiddels werken we zelfs aan een rapport waarmee de carbon footprint en het sojagebruik van de veehouderij inzichtelijk worden. Op basis hiervan wordt de voedselveiligheid verder vergroot. Bovendien kan het slachthuis op basis van de juiste data exact de juiste

De Health Injector is een volautomatische spuit, met maxon-motor, die direct communiceert met het RFID-oormerk en de voorgeprogrammeerde stickers op de medicijnverpakkingen.

AB_ART_Reportage01.indd 16

prijs voor de slager of supermarkt berekenen. Kortom: het Health System zorgt ervoor dat goede zorg wordt gestimuleerd én beloond”, legt Claessens uit. Beste idee van Varkensland Claessens is van oudsher varkensboer, maar heeft in 2017 het roer omgegooid. Sinds enkele jaren richt hij zich volledig op de (door)ontwikkeling van technologische instrumenten voor onder meer de varkenshouderij. Eén van zijn innovaties is het Health System, dat vorig jaar de publieksprijs won bij het Beste idee van Varkensland. “Piglets Treatment System richtte zich aanvankelijk op de automatisering van de varkenshouderij”, vertelt hij. “In de afgelopen jaren echter heeft de vierde industriële revolutie (Industry 4.0) een vlucht genomen. Ook biologische engineering maakt hier onderdeel van uit. Binnen dit vakgebied proberen wij – op basis van het gedrag en de data van dieren – toekomstige gedragingen te voorspellen. Een belangrijke basis hiervoor is het gezondheidspaspoort, dat op dit moment wordt ontwikkeld en waarin exact wordt bijgehouden hoe een

dier zich gedraagt en welke medicatie en/of vaccins, in welke hoeveelheid en op welke dag hij ontvangen heeft.” Gecontroleerde toediening Voor de gecontroleerde toediening van medicatie en vaccins ontwikkelde Piglets Treatment System de Health Injector; een volautomatische spuit met maxon-motor die direct communiceert met het RFID-oormerk en de voorgeprogrammeerde stickers op de medicijnverpakkingen. “Hierdoor weet de Health Injector exact welk dier met welke medicatie geïnjecteerd moet worden. Maar ook in welke hoeveelheid”, vertelt Claessens. “Ook wordt de toediening direct online (in de cloud) geregistreerd.” Groot voordeel van de Health Injector is het lichte gewicht, vertelt hij. “Met 600 gram is de Health Injector lichter dan een accuboormachine. Hierdoor kunnen veehouders en dierenartsen er de hele dag mee werken. Het lichte gewicht van de maxon-motor draagt hier in flinke mate aan bij. Bovendien onderscheidt de motor zich door een hoog beschikbaar koppel in een compact volume. Daarmee is de maxon-motor echt de Ferrari onder de aandrijfmotoren binnen deze applicatie.” Middels een slim regelalgoritme worden

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:14

Het Health Systeem van Piglets Treatment System geeft per dier inzicht in de toegediende hoeveelheid antibiotica en vaccins én een sluitende medicijnregistratie:

medicatie of vaccins in exact de juiste hoeveelheid én bijpassende snelheid toegediend.

gespard over kracht en koelcapaciteit en heeft maxon de kabelconfectie aangepast.”

Op klantmaat geoptimaliseerd De relatie met maxon ontstond circa drie jaren geleden, toen het engineeringsteam van Piglets Treatment System op zoek ging naar een passende motor voor de Health Injector. “Al gauw bleek dat maxon de beste oplossing voor onze techniek kon leveren”, vertelt Claessens. Deze oplossing werd gevonden in de standaard (‘off the shelf’) maxon EC flat-motor, die in slechts een aantal maanden en exact naar wens van de klant is geoptimaliseerd. “We hebben een aantal motoren besteld, waarmee we zijn gaan experimenteren. Zo hebben we een mechanische oplossing bedacht, zodat we zeker weten dat de juiste hoeveelheid product geïnjecteerd wordt. Ook hebben we samen met maxon

10.000 rotaties per minuut Uniek aan de maxon EC flat-motor is dat binnen een kleine ruimte toch een relatief grote kracht geleverd kan worden, benadrukt Nico Wegman, key-accountmanager bij maxon benelux. “De combinatie van een relatief grote externe rotor met een hoog aantal magnetische polen geeft deze motor standaard een flink koppel. Een open design garandeert bovendien een goede warmte-uitwisseling met de omgeving bij hogere snelheden, terwijl borstelloze motoren snelheden tot 10.000 rotaties per minuut mogelijk maken. Dit zijn meer dan 166 omwentelingen per seconde.” Door de ‘off the shelf’ motor klantspecifiek te optimaliseren, profiteert Piglets

Treatment System van alle leveren kostenvoordelen van een volume-product, dat optimaal geschikt is gemaakt voor deze specifieke toepassing, vertelt hij. “Maar ook van onze uitgebreide R&D-afdeling, die de taal van de markt spreekt. Wij ondersteunen Piglets Treatment System met uitgebreide technische knowhow. Bijvoorbeeld voor toekomstige ontwikkelingen. Zo verkennen we op dit moment de mogelijkheden voor een opvolger van de motor, die nóg krachtiger is en die de Health Injector tevens geschikt maakt voor grotere dieren zoals koeien.” Grote belangstelling Inmiddels zijn 1200 maxon-motortjes geleverd. Een half jaar geleden is – in navolging van een launching customer – het Health System grootschalig in de markt geïntroduceerd, vertelt Claessens. “Onze ambitie is om het systeem wereldwijd uit te 17

AB_ART_Reportage01.indd 17

24-10-2023 11:14

CRASHDEMPERS REDUCEREN DOWNTIME

Precision fair HALL 1 | 335

• Betrouwbare bescherming tegen onnodige schade aan machines door geringe reactiekrachten • Hoge energieopname: tot wel 98% • Eenvoudige montage en vervanging bespaart kostbare tijd

De drijvende kracht achter aandrijfsystemen

YOUR LOCAL T: SALES CONTAC

Een krachtig, slim en betrouwbaar aandrijfsysteem. Waarin alles naadloos op elkaar aansluit. Zoals de elektromotor, gearbox, controller, behuizing, connectoren, software en meer. Bij maxon bedenken, produceren en leveren we het niet alleen, we denken mee in klantspecifieke vraagstukken en doen het sámen. Neem contact op met onze specialisten: www.maxongroup.nl

• Uitstekende prijskwaliteitverhouding

Precision Drive Systems

ACE Stoßdämpfer GmbH · Langenfeld · Germany · www.ace-ace.nl

90x123.indd 3

17.10.2023 16:03:12

Meld u nu aan voor de gratis nieuwsbrief! U ontvangt 2x per week de gratis e-nieuwsbrief En u blijft op de hoogte van: • Productinnovaties

• Nieuws

• Leveranciers

• Vacatures

Ga naar aandrijvenenbesturen.nl/nieuwsbrief aandrijvenenbesturen.nl/nieuwsbrief

AB_Advertenties.indd 18

24-10-2023 11:07

PRECISIEBEURS Elektrische aandrijvingen

rollen. Hiervoor zĳn we inmiddels met meerdere slachthuizen in binnen- en buitenland in gesprek. Ook wordt belangstelling getoond vanuit de overheid en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Immers kan ons systeem een belangrĳke rol spelen in het (volledig geautomatiseerd) borgen van de voedselveiligheid.”

onze gezondheid wordt vergroot. “In de meeste gevallen dienen veehouders en dierenartsen nog een antibioticaproduct toe bĳ een streptokokkenbacterie of diarree”, vertelt Claessens. “In dit geval is het dier echter al ziek. Waar we met ons Health System

Preventie in plaats van behandeling Belangrĳkste doel van het Health Systeem is om de behandeling van dieren om te zetten in preventie, waardoor hun én

naartoe willen, is dat we vanuit onze algoritmes al op voorhand kunnen zien wanneer een dier ziek wordt. Wanneer je al in een vroegtĳdig stadium start met behandelen namelĳk, is vaak aanzienlĳk minder medicatie nodig. Bovendien biedt het verkregen inzicht mogelĳkheden voor gerichte vaccinatie, waardoor dieren helemaal niet meer ziek worden. Zo weten we inmiddels dat biggetjes die diarree krĳgen in de dagen ervoor aantoonbaar meer drinken. Het Health System maakt dit duidelĳk zichtbaar, waardoor direct de juiste actie genomen kan worden. Hierdoor worden de gezondheid en het welzĳn van de biggen (en andere dieren) verhoogd en zĳn consumenten verzekerd van beter en veiliger vlees.” • www.maxongroup.nl

KOM IN CONTACT De app die bij de Health Injector hoort en onder andere aangeeft met welk vaccin een big moet worden ingeënt en de hoeveelheid.

SBN is altijd up-to-date!

De producten en oplossingen van maxon Benelux zijn ook te zien op de Precisiebeurs in 's-Hertogenbosch. Bezoek maxon op 15 en 16 november 2023 op stand 168.

Robotics

Wij bieden service en kwaliteit op het gebied van lineaire en rotatieve lagertechniek. • Innovatieve premium lager producten. • Snel, flexibel en levering uit voorraad. • Individuele begeleiding en levensduurberekening.

Levensmiddelenindustrie

Mechatronics

www.sbn.de SBN_Anzeige_ab_185x123_END.indd 1

AB_ART_Reportage01.indd 19

05.06.2023 11:04:50

24-10-2023 11:15

PRECISIEBEURS Sensoren en meetsystemen

Plaat de maat genomen Meettafel met laserprofielsensoren De maatnauwkeurigheid van plaatmateriaal kan worden gecontroleerd met een Dimensionics-meettafel, uitgerust met nauwkeurige laserprofielsensoren. In een geautomatiseerd proces controleren de sensoren de breedte, lengte, hoek, rechtheid, doorbuiging en vlakheid van de metalen plaat. Het hele testproces vindt plaats in slechts enkele seconden. Tekst en beeld: Micro-Epsilon

De Disionic Sheet Control-meettafel van Dimensionics maakt volledig automatisch testen van de maatnauwkeurigheid van plaatwerk mogelijk. De fabrikant uit Mecklenburg-Vorpommern maakt voor de metingen gebruik van op nauwkeurige laserprofielsensoren van Micro-Epsilon. De sensoren controleren de metalen blenks nauwkeurig en betrouwbaar op de juiste breedte, lengte, hoek, rechtheid, doorbuiging (convex/concaaf) en de vlakheid van de plaatranden. Meettaak De twee scanCONTROL 3000 laserprofielscanners zijn gemonteerd op de XY-tafel en voeren de meettaak uit. Elke scanner werkt met een meetbereik van 25 mm en wordt over twee randen in de X- of Y-richting van de platen geleid. Met de gebruikte Blue Laser-techno-

De eddyNCDT ES-U1-T- en ES-U3-T-verplaatsingssensoren zijn nieuw in programma van Micro-Epsilon.

AB_ART_Techniek07.indd 20

logie bereiken de sensoren maximale precisie en betrouwbare resultaten op de veeleisende metalen oppervlakken. Nieuwe wervelstroomsensoren Micro-Epsilon heeft het assortiment sensoren en en sensorsystemen recent ook verder uitgebreid. Onder andere de eddyNCDT ES-U1-T- en ES-U3-T-verplaatsingssensoren zijn nieuw in het Micro-Epsilon assortiment. De nieuwe inductieve wervelstroomsensoren zijn ontworpen voor kleine meetbereiken van respectievelijk 1 en 3 mm. Klemmontage De montage van de sensoren via een klem vermindert de spanning op de kabel doordat de veelvuldige verdraaiing die bij een conventionele schroefdraad optreedt, wordt geëlimineerd. De sensoren hebben een gedefinieerd klempunt, waardoor de thermische uitzetting in de meetrichting wordt geminimaliseerd en een hoge temperatuurstabiliteit wordt bereikt. Controllers De nieuwe sensoren worden bediend met de eddyNCDT 3060 controller. Hierdoor kunnen de sensoren zelfs worden gebruikt in uitdagende industriële toepassingen in de fabrieks- en machinebouw, de automobielindustrie en automatiseringstechnologie. Ze lossen ook meettaken op in testbanken. De vijfpunts linearisatie, die mogelijk is met de DT3061- controller, maakt een nog hogere meetnauw-

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:49

De Disionic Sheet Control-meettafel test volledig automatisch de maatnauwkeurigheid van plaatwerk met laserprofielsensoren.

keurigheid mogelijk. Verder biedt de DT3061 schakel- en temperatuuruitgangen en is het mogelijk om meerdere karakteristieke curven op te slaan. Parameters worden ingesteld via een moderne, gebruiksvriendelijke webinterface die toegankelijk is via een Ethernet-interface.

De inductieve induSENSOR DTD-meter is

Inductieve meter met kabelcontroller De inductieve induSENSOR DTD-meter is ontworpen voor serieoplossingen in de machinebouw en automatisering. Het nieuwe sensorsysteem bestaat uit een compacte meter en een robuuste kabelcontroller. De hoge nauwkeurigheid en het robuuste ontwerp maken de induSENSOR DTD ideaal voor industriële meettaken. Ontwerp Het ontwerp van de induSENSOR DTD is zowel extreem compact als eenvoudig. De inductieve sensoren worden bijvoorbeeld gebruikt voor kwaliteitscontrole en productiebewaking, waar ze resoluties tot op de micrometer bereiken. De meter en de controller zijn verbonden door een kabel van 3 m, die zo sterk is dat hij ook gebruikt kan worden voor sleepkettingtoepassingen. De sensor levert nauwkeurige resultaten, zelfs in zware industriële omgevingen, en heeft een hoge temperatuurstabiliteit. Hij is ook bestand tegen schokken en trillingen. De controller zit in een robuuste rvs behuizing die bescherming biedt tegen vuil en vocht. Afstelling en kalibratie Afstelling en kalibratie van het systeem worden in de fabriek uitgevoerd. Dit heeft als voordeel dat de sensor snel gebruiksklaar is via plug & play, wat hem

ontworpen voor serieoplossingen in de machinebouw en automatisering.

zeer gebruiksvriendelijk maakt. Er is slechts een kleine ruimte nodig voor de installatie, aangezien de sensor een diameter van slechts 8 mm heeft en de controller 18 mm. Bovendien kan de sensor snel in de juiste positie worden gemonteerd met behulp van een montagebeugel. De prijs is geoptimaliseerd voor serietoepassingen met grote hoeveelheden. De meters zijn verkrijgbaar in meetbereiken van ±1 mm, ±3 mm, ±5 mm en ±10 mm. Het systeem heeft een instelbare stroom- en spanningsuitgang en een RS485 interface. • www.micro-epsilon.com

KOM IN CONTACT Micro-Epsilon doet mee aan de Precisiebeurs in 's-Hertogenbosch. Bezoek Micro-Epsilon op 15 en 16 november 2023 op stand 516 voor meer informatie over hun sensoren, sensoren meetsystemen en oplossingen. 21

AB_ART_Techniek07.indd 21

24-10-2023 11:49

PRECISIEBEURS Lineaire aandrijvingen

Gecontroleerde lineaire bewegingen De Precisiebeurs staat bekend als de ultieme gelegenheid om nieuwe en geavanceerde technieken te onthullen, en dit jaar zal geen uitzondering zijn. Een van de bedrijven die zijn nieuwste technologie presenteert is Magnetic Innovations. Zij introduceren hun Moving Magnet VCA Controller (MMVCA-controller). In combinatie met hun Moving Magnet Voice Coil Actuator-familie maakt dit een efficiëntere en gebruiksvriendelijkere methode voor gecontroleerde lineaire bewegingen mogelijk. Tekst en beeld: Magnetic Innovations

Het idee komt vanuit de markt, traditioneel gedomineerd wordt door pneumatische, hydraulische- of servo-oplossingen, die steeds meer vraagt naar verbeterde en eenvoudigere methoden voor gecontroleerde lineaire bewegingen. De kern van deze technologische doorbraak ligt in de eenvoud van configuratie en bediening. Basissysteem Het basissysteem van Magnetic Innovations bestaat uit de MMVCA-controller, een kabelset en een selectie van Moving Magnet-actuatoren uit de MMB-serie. De actuatoren zijn voorzien van een eigen glijlager en het programma bestaat uit diverse modellen die worden geselecteerd op basis van de passende slag en kracht. De MMVCA-controller, niet groter dan een flinke luciferdoos, beschikt over reeks opties om lineaire bewegingen te initiëren. Dit systeem dat als alterna-

De Moving Magnet Voice Coil Actuator -familie is geschikt voor combinatie met de nieuwe controller.

AB_ART_Techniek04.indd 22

tief voor pneumatiek, hydrauliek en complexe lineaire servo regelingen fungeert, is eenvoudig in gebruik en efficiënt. Tweedraads verbinding Het minst in het oog springende, maar meest revolutionaire detail van deze nieuwe technologie, is het gebruik van alleen een tweedraads verbinding tussen de controller en de actuator. Via de tweedraads verbinding worden alle relevante grootheden zoals positie, actuele spanning, stroom, kracht en temperatuur bepaald. Alle waarden worden gemeten in de actuator zelf, rekeninghoudend met de omgevingstemperatuur en omstandigheden, typeafhankelijk tot ongeveer 100 °C. Dit maakt inzet van de actuator en MMVCA-controller in een groot toepassingsgebied mogelijk. Configuratie De configuratie van dit systeem verloopt via een PC-gebaseerde gebruikersinterface, die via CAN-bus met de controller communiceert. Een intuïtief menu loodst gebruikers door het proces van configuratie, inspectie, tuning en het laden en opslaan van applicaties. Met de MMVCA-controller kunnen beperkingen en beveiligingen worden ingesteld, zoals maximale stroom, temperatuur en slag, waarbij naar wens ingegrepen kan worden door de controller. Na configuratie kan de controller eenvoudig stand-alone in het veld draaien of worden bediend via drie digitale ingangen. Integratie in nieuwe en bestaande toepassingen met onder andere PLC-besturingen wordt hierdoor relatief eenvoudig. De controller beschikt ook over een reeks voorgeprogrammeerde bewegingen, variërend van sine wave en square wave tot triangle wave, en point-to-point-bewegingen. Hiermee kunnen repeterende handelin-

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:16

De MMVCAcontroller, niet groter dan een ﬂinke luciferdoos, beschikt over reeks opties om lineaire bewegingen te initiëren.

gen/bewegingen worden uitgevoerd, zoals levensduurtests, het aandrijven van trilbakken of het in-en-uit bewegen van vergrendelpennen. Actuator Verplaatsing van het bewegende deel van de actuator (de mover), verloopt via een instelbare S-curve, waarbij stapvormige krachten vermeden worden en hoogfrequente aanstoting van de mechanica in de toepassing wordt vermeden. Het positioneren vind plaats via een gesloten regellus in combinatie met de positiebepaling waarbij de absolute positienauwkeurigheid beperkt is tot +/- 1 mm. Om de gewenste posities vast te leggen zijn geen eindaanslagen nodig en blijft mechanisch contact tussen mover en eindaanslag achterwege. Dit contact resulteert in pneumatische toepassingen regelmatig in overmatige slijtage en een mogelijk ongewenste belasting van de constructie. De benodigde systeemdemping kan via de MMVCA-controller nauwkeurig softwarematig worden ingesteld in tegenstelling tot moderne pneumatische tegenhangers met mechanisch instelbare restricties. In de besturing is standaard de functie End Of Stroke-detectie beschikbaar. Voor twee gewenste posities kan een groter dan, en kleiner dan, positie ingesteld worden, waarbij 2 digitale uitgangen geschakeld worden om te signaleren dat de mover zich in dit gedeelte van zijn slag bevindt. Voor wie dit niet voldoende is wordt de mogelijkheid geboden om, via twee 0…10 Vdc analoge uitgangen, een selectie van real time signalen te monitoren (o.a. positie, positiefout, snelheid, kracht, temperatuur etc.). Duurzaamheid De slijtage van het glijlager in de actuatoren is zeer beperkt in tegenstelling tot pneumatische varianten, die bij hoge snelheden en versnellingen extreme slijtage aan de afdichtingen laten zien. Het ontbreken van afdichtingen in een Moving Magnet Voice Coil-actuator Actuator reduceert daarmee ook het risico op het uitwisselen van onderdelen in het veld. Daarmee biedt de technologie extra betrouwbaarheid en duurzaamheid. De duurzaamheid van het glijlager wordt onderstreept door levensduurtesten met meer dan 35 miljoen slagen bij versnellingen van 9G en snelheden tot 0,9 m/seconde.

Minimaal thermisch eﬀect De MMVCA Controller en de bijbehorende actuatoren excelleren in dynamische toepassingen. Bij de kleinste actuator-uitvoeringen zijn sinusvormige bewegingen tot bijvoorbeeld 100 Hz mogelijk en bij de wat grotere types kan eenvoudig bij 20 Hz een totale slag van 10 mm gerealiseerd worden. Een opvallend kenmerk van de technologie is dat de mover van de actuator geen warmte produceert wanneer kracht wordt gegenereerd, wat zorgt voor een minimaal thermisch eﬀect op het te bewegen onderdeel. De controller en actuator hebben geen bewegende draden, koelslangen of sensorkabels die stoorkrachten kunnen genereren of een risico op breuk vormen bij langdurig gebruik. Om snel met dit systeem aan de slag te kunnen gaan biedt Magnetic Innovations een aantal evaluatiekits aan. De kits bestaan uit de controller en HMI, een actuator, USB-naar-CAN -interface en benodigde aansluitkabels om snel een opstelling te kunnen maken. • www.magneticinnovations.com

KOM IN CONTACT Magnetic Innovations neemt deel aan de Precisiebeurs. Kom voor meer informatie over de Moving Magnet VCA-controller en Moving Magnet Voice Coil-actuatoren naar stand 221. 23

AB_ART_Techniek04.indd 23

24-10-2023 11:16

Bekijk je machines en apparaten als mechatronische eenheden dan leidt dit tot aandrijfoplossingen die zowel sneller, nauwkeuriger als duurzamer zijn.

Mechatronica beweegt Betere controle over precieze bewegingen Machines en apparaten begrijpen als mechatronische eenheden maakt aandrijftechnische oplossingen mogelijk die tegelijkertijd sneller, preciezer en energiezuiniger zijn. Dit draagt bij aan hun kwaliteit en duurzaamheid en heeft het potentieel om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Bovendien worden de bedrijfskosten en dus ook de eenheidskosten van de gefabriceerde producten verlaagd. Tekst: Tobias Wölk, productmanager Automatiseringstechniek & Actieve Componenten, reichelt elektronik GmbH

Snelle, nauwkeurige bewegingen spelen een belangrijke rol in de economische efficiëntie van machines en systemen die worden gebruikt voor de productie, de verpakking of het transport van goederen. De twee volgende ontwikkelingen maken aanzienlijke verbeteringen in de dynamiek, nauwkeurigheid en energieverbruik van bewegingen mogelijk. Daardoor kunnen ze leiden tot belangrijke productinnovaties in de machinebouw. Machinebouw wordt mechatronisch In het verleden werden machines of apparaten gezien als mechanische entiteiten die op de een of andere manier moesten worden bewogen. Dit leidde tot afzonderlijke ontwikkelingstrajecten voor 24

AB_ART_Techniek05.indd 24

mechanica, besturing en aandrijftechnologie en sensoren en software. Meestal werd eerst de mechanica gedefinieerd en vaak zelfs tot in detail ontworpen. Pas daarna vond de selectie en het ontwerp van de aandrijftechnologie plaats, evenals het ontwerp van de elektrotechniek, inclusief de hardware voor de volgorde-, bewegings- en veiligheidsbesturing en de visualisatie. Helemaal aan het einde werden de programma's gemaakt – vaak onder enorme tijdsdruk vanwege vertragingen – om het geheel tot leven te brengen. Deze scheiding van disciplines is inefficiënt omdat er geen gemeenschappelijke basis voor communicatie is. Elk gebied werkt vooral voor zichzelf en de noodzakelijke uitwisseling om samen betere doelen

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:17

OPINIE Mechatronica

te bereiken is er niet. Een van de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen jaren is daarom om machines en installaties te zien als mechatronische complete installaties. Dit bevordert cross-disciplinaire, gezamenlijke ontwikkeling met diepere integratie van software, elektronica, sensoren, actuatoren en mechanica en is dus efficiënter. Versnelling door methode-inversie De sleutel tot het succesvol ontwikkelen van efficiëntere machines en installaties ligt in het omkeren van de traditionele ontwikkelingsvolgorde. Dit betekent dat, aangezien de bewegingen binnen een machine of installatie de essentie vormen, het goed is om eerst de bewegingsassen te definiëren. Daarna kan de volgordelogica van de asbeweging worden gedefinieerd. Dit wordt Sequence Logic Modelling genoemd en beschrijft het gedrag van de machine als een opeenvolging van toestanden, als een soort uitbreiding van de beschrijving van eisen. Omdat dit alleen logica volgt en niet gekoppeld is aan taalkundige conventies van de afzonderlijke disciplines, kan het dienen als een gemeenschappelijke basis voor technici van alle disciplines. Ze kunnen hier in een vroeg stadium aan werken en het als referentie gebruiken voor hun detailwerk. Inmiddels zijn hier speciale softwaretools voor, die de ontwikkelaars helpen bij het ontwerp van aandrijftechnische componenten. Bovendien kunnen later uit de gedragsbeschrijving van de machine automatisch de PLC-programma's worden afgeleid. Van mechatronische concept naar digital twin De volgende stap in het creëren van mechatronische concepten is het bouwen van een op fysica gebaseerd model. Hiervoor is het voldoende om de afmetingen en massa's van de te verplaatsen objecten en de bewegingskinematica te definiëren. Lang voordat er tijd en kosten worden besteed aan gedetailleerd ontwerp of programmering, of zelfs aan prototypebouw, kan de samenhang van het kinematisch ontwerp worden gecontroleerd, zodat bijvoorbeeld botsingen kunnen worden gedetecteerd of vermeden. De fysische grootheden die voor dit doel worden gebruikt, dienen ook als parameters voor het ontwerpen van componenten en het automatisch genereren van programma's. Al het verdere werk moet in dezelfde mate worden gedaan als voorheen. Ze kunnen echter parallel worden uitgevoerd. Dit versnelt niet alleen het totale proces. Samen met de gedragsbeschrijving van de machine als gemeenschappelijke basis voor discussie, maakt het ook een constante coördinatie tussen de disciplines mogelijk. Dit leidt – vooral in de aandrijftechniek – meestal tot optimalere oplossingen dan het achteraf ‘revitaliseren’ van een gegeven, ontworpen mechanisch systeem.

Stap voor stap van model naar werkelijkheid Mechatronische, modelgebaseerde ontwikkeling geeft aanleiding tot een digital twin die stap voor stap steeds dichter bij de realiteit komt. Het feit dat een compleet, allesomvattend model niet helemaal opnieuw hoeft te worden gemaakt, neemt de schrik hiervoor weg. De mogelijkheid om het in elke fase te gebruiken voor simulatie van de positiebepaling helpt om op betrouwbare wijze zeer ambitieuze ontwikkelingsdoelen te bereiken. Het mooie is dat aandrijftechniekoplossingen in korte tijd voor praktisch gebruik kunnen worden gecreëerd, zonder de hoge kosten van fysieke (mis)experimenten. Efficiëntie door inbedding Het ontwerp van machines en systemen als mechatronische eenheden die gebruik maken van ingebedde computerhardware en sensortechnologie en elektrische aandrijftechnologie heeft het potentieel om de bewegingen efficiënter te laten verlopen. Als, net als bij raceauto's of ruimtevaartuigen, de motoren en aandrijvingen worden gezien als centrale elementen en de mechanica hier als het ware rondom wordt ontworpen, is er minder dode massa om te bewegen. Dat vergt niet alleen minder hulpkinematica dan toevoegen van aandrijvingen aan een gegeven mechanica. ook kunnen de aandrijvingen vaak worden gebruikt als onderdeel van de structuur. De dimensionering van de overige mechanica wordt hierdoor eenvoudiger. De methode heeft nog een ander belangrijk voordeel: ze maakt het mogelijk om modulaire machines te bouwen en te integreren in uitgebreide besturingsen automatiseringsoplossingen. Afstappen van monolithische machines vermindert de moeite en tijd die nodig zijn om machines en systemen op maat

Methode-inversie: eerste de bewegingen en Sequence Logic Modelling. De logica dient als gemeenschappelijke basis voor alle disciplines.

AB_ART_Techniek05.indd 25

24-10-2023 11:17

OPINIE Mechatronica

binnen machines en installaties aan te drijven. Hun voordeel zijn de relatief lage productiekosten en energieverliezen. Aan de andere kant is er een gebrek aan flexibiliteit en is er meer onderhoud nodig, bijvoorbeeld voor het smeren van de bewegende delen. Ze vormen ook een obstakel voor modularisering. De huidige elektromotoren hebben rendementen van meer dan 90 procent en de kosten van de vereiste besturingseenheden zijn enorm gedaald. Daarom kunnen elektrische aandrijvingen overal mechanische aandrijvingen vervangen, net zoals grote motoren ooit de drijfriemen voor de hoofdaandrijvingen vervingen. Dit zorgt voor rendementsverbetering door het wegvallen van mechanische hulpconstructies en hun bewegende massa – en voor onderhoudsvrijheid. Tegelijkertijd maken elektrische aandrijvingen het heel eenvoudig om gedifferentieerde, nauwkeurig geregelde bewegingen in kleine machineonderdelen te realiseren. Met een kabel als enige verbinding vergemakkelijken elektrische aandrijvingen ook de constructie van modulaire machineconcepten.

De huidige elektromotoren hebben een efficiëntie van meer dan

te ontwikkelen. Alleen de onderdelen die afwijken van de standaard hoeven opnieuw te worden ontworpen.

90 procent en de kosten van de benodigde besturingseenheden zijn enorm gedaald.

Voorwaarde elektrificatie Een andere belangrijke ontwikkeling uit het recente verleden is in grote mate een voorwaarde voor de verandering van methoden in de werktuigbouwkunde en installatietechniek: de elektrificatie van de aandrijftechnologie. Zoals we al in de auto-industrie hebben gezien, leidt de modernisering van de aandrijftechnologie tot enorme technische vooruitgang en nieuwe efficiëntieverbeteringen. De basis voor het feit dat iets dergelijks ook mogelijk is in de machinebouw wordt gevormd door productinnovaties van de afgelopen jaren die eerdere methoden vervangen. Veel aandrijvingen die voorheen mechanisch, hydraulisch of pneumatisch waren, kunnen nu worden vervangen. Waar dit niet zinvol is, brengt de toevoeging van elektrische sensoren en actuatoren al verbeteringen met zich mee die leiden tot aanzienlijke rendementsverbeteringen in vergelijking met traditionele implementaties. Toekomst voor mechanische aandrijvingen? In tegenstelling tot in de autotechniek en energieopwekking spelen verbrandingsmotoren of turbines geen rol in de machine- en installatiebouw. Voor primaire aandrijvingen vertrouwen fabrikanten al tientallen jaren voornamelijk op elektromotoren. Mechanische secundaire aandrijvingen worden tot op de dag van vandaag gebruikt om kleinere eenheden

AB_ART_Techniek05.indd 26

Is pneumatiek nog steeds actueel? Pneumatische aandrijvingen zijn heel gebruikelijk in de machinebouw, voornamelijk voor het genereren van korte lineaire bewegingen. Ze tonen hun kracht waar zeer hoge snelheden vereist zijn. Hoge houdkrachten op de eindposities kunnen ook een rol spelen. Klassieke elektromechanische aandrijvingen hadden vaak niet genoeg slag om ze te vervangen, roterende elektromotoren waren meestal te langzaam en lineaire motoren te duur. Inmiddels zijn er goedkope lineaire motoren en modules beschikbaar die pneumatische cilinders direct kunnen vervangen, omdat ze vergelijkbare snelheden bereiken. Hun besturing door – soms geïntegreerde – servo-aandrijvingen maakt preciezere positionering en veel gedifferentieerdere bewegingen mogelijk, zelfs met variabele snelheden. Dit opent extra mogelijkheden voor de realisatie van complexe machines. Een andere bijdrage wordt geleverd door actuatoren die lineaire en roterende bewegingen combineren. De complexiteit van ventielmodules en het leidingwerk bij pneumatische aandrijfsystemen neemt exponentieel toe. Dit belemmert functionele uitbreidingen en een modulair ontwerp en beperkt de flexibiliteit. Door pneumatische actuatoren te vervangen door elektrische worden deze beperkingen opgeheven en kunnen machines en installaties met een hoger rendement en productiviteit worden gebouwd. Hydrauliek elektrificeren Waar grote krachten moeten worden uitgeoefend, wordt traditioneel de voorkeur gegeven aan

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:17

De huidige elektromotoren hebben rendementen van meer dan 90 procent en de kosten van de vereiste besturingseenheden zijn enorm gedaald hydraulische aandrijvingen. Maar zelfs in diesellocomotieven voor de spoorwegen gebeurt de krachtoverbrenging van de verbrandingsmotor naar de wielen tegenwoordig meestal via een generator en elektromotoren in plaats van via een hydraulisch convertertoestel. Ook in de machinebouw moet eerst worden gecontroleerd of er voldoende krachtige en tegelijkertijd compacte elektromotoren beschikbaar zijn. Vooral met de torque-motoren, die al ongeveer tien jaar verkrijgbaar zijn, zijn sterke en nauwkeurig regelbare alternatieven beschikbaar. Er zijn nu ook elektrische lineaire actuatoren die geschikt zijn als vervanging voor hydraulische cilinders. Hier gelden dezelfde voordelen als bij pneumatiek: behalve de preciezere positionering is het vooral het wegvallen van het leidingwerk dat staat voor meer flexibiliteit en ontwerpvrijheid. Hybride energievormen Maar toepassingen van pneumatiek en vooral hydrauliek die niet zomaar vervangen kunnen worden door elektrische aandrijftechnologie, zullen altijd blijven bestaan . Hier moet in ieder geval de beruchte verlieslijdende drukvoorziening worden

omgezet naar zuinigere methoden. In plaats van de systeemdruk op te wekken door middel van zuigerpompen en deze stabiel op een hoog niveau te houden, moet deze worden opgewekt op basis van de vraag. Sinds enkele jaren is dit mogelijk door zeer snel reagerende motorregelingen te gebruiken om zeer efficiënte interne tandwielpompen via snelle servomotoren aan te drijven om druk te genereren. Dit betekent dat mediadruk voldoende snel kan worden geleverd wanneer dat nodig is. Vergeleken met klassieke hydraulische drukopwekking levert dit niet alleen een energiebesparing van meer dan 50 procent op, maar wordt ook de benodigde ruimte aanzienlijk beperkt. De genoemde methoden zijn bij uitstek geschikt om de levensduur, productiviteit, precisie en efficiëntie en duurzaamheid van productie-installaties te verhogen. In het geval van elektrificatie van aandrijvingen geldt dit overigens niet alleen voor nieuwe ontwikkelingen, maar in dezelfde mate voor het achteraf aanpassen van bestaande machines en systemen. • www.reichelt.nl

Tobias Wölk is productmanager Automatiseringstechniek & Actieve Componenten bij reichelt elektronik GmbH.

AB_ART_Techniek05.indd 27

24-10-2023 11:17

SAFET Y EVENT 2023 29 november 2023, 1931 Congrescentrum, ‘s-Hertogenbosch

Eindelijk een nieuwe ‘Machinerichtlijn’! Nieuwe Verordening centraal thema Safety Event Op 20 januari 2027 is het exit Machinerichtlijn. Dat is nog een goede drie jaar. Vanaf moment treedt de Verordening (EU) 2023/1230 in werking. Wie nu al met de Machinerichtlijn te maken heeft, krijgt met de Verordening te maken. Het is bovendien een dynamische lijst. Dus wie tot nu toe de dans om wat voor reden dan ook ontsprong, dat hoeft niet zo te blijven. En omdat de toekomst vandaag begint, staat het komende Safety Event op 23 november 2023 in het teken van de nieuwe wetgeving. Tekst: Robin Zander

AB_ART_Techniek10.indd 28

En die wetgeving wordt op 20 januari 2027 ook meteen van kracht. Want daarom is het een Verordening, die niet eerste door nationale wetgevers in het betreffende land in de wet moet worden vastgelegd. Hoe het ‘beestje’ overigens exact heet? De EU-publicatie spreekt over de ‘Verordening (EU) 2023/1230 van het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2023 betreffende machines’. Een mond vol maar de term ‘machineproducten’ om aan te geven dat het over meer dan machines gaat – zoals over kabels, banden, kettingen en veiligheidscomponenten lijkt het veld te hebben geruimd. Of dat dan weer voer voor juristen wordt, zal later blijken.

programma is bij het ‘ter perse gaan’ van deze AB op een haar na gevild.

Machineverordening Hoe dan ook. Het komende Safety Event richt zich met de ondertitel ‘Eindelijk een nieuwe Machinerichtlijn’ op de nieuwe werkelijkheid. De Machineverordening, zo noemt in elk geval het Expertisecentrum Europees recht van Ministerie van Buitenlandse Zaken de Verordening (EU) 2023/1230, staat centraal op de alweer dertiende editie(!) van hét kennisevent over machineveiligheid in het Nederlandse taalgebied – zo bescheiden zijn we bij Aandrijven & Besturen ook wel weer. De nieuwe wetgeving is voor onder andere constructeurs, machinebouwers en importeurs natuurlijk al lastig genoeg. Daarom houdt het Safety Event dat plaatsheeft op 28 november in 1931 Congrescentrum vast aan de vertrouwde opzet van een plenair programma en een twee series parallelseries voor de nodige verdieping op specifieke onderwerpen. Het

Is nieuw ook beter? Het genoemde Expertisecentrum noemt een paar redenen voor het vervangen van Richtlijn 2006/42 de Machinerichtlijn: • het aanpakken van de risico’s in verband met nieuwe technologieën zonder dat dit de technische vooruitgang in de weg staat; • juridische verduidelijking van een aantal belangrijke concepten en definities in de tekst van de richtlijn; • vereenvoudiging van de documentatie-eisen door digitale formaten toe te staan en zo de administratieve lasten voor de marktdeelnemers te verlichten en het milieu te sparen; • het waarborgen van samenhang met andere EU-richtlijnen en verordeningen voor producten; • terugdringing van omzettingskosten door van de richtlijn een verordening te maken.

Safety Doctors Wie met hele specifieke vragen zit of dat nu over de geldende Machinerichtlijn gaat over de toekomstige vervanger kan zoals vanouds voor de nodige ‘zorg’ terecht bij verschillende Safety Doctors- elk met hun eigen expertise. Kijk op de website van het Safety Event bij wie u met welk vraagstuk voor een consult kunt aankloppen. Even een melding vooraf over uw zorgen stellen de ‘dokteren’ zeer op prijs en kunnen via de website worden ingediend.

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:17

Die laatste zal wel leuk zijn voor de Staat. Maar de vraag is uiteraard nu die Machineverordening er is: Is nieuw ook beter? Met als titel ‘De Machineverordening: verbeterd, vereenvoudigd en aangepast aan de behoeften van de markt?’ is het Dennis van Loon van Kader die in zijn plenaire sessie dieper op ingaat. In de overwegingen die zijn opgenomen in de verordening staat dat de bepalingen in de Verordening ten opzichte van de huidige Machinerichtlijn verbeterd, vereenvoudigd en aangepast moeten zijn aan de behoeften van de markt. In zijn lezing gaat hij in op de belangrijkste wijzigingen op technisch en administratief vlak en de bijbehorende hiervan. Hopelijk kunt u dan aan het einde van de lezing voor uzelf vaststellen of deze wijzigingen inderdaad als verbetering en vereenvoudiging kunnen worden beschouwd of niet? Van Loon werkt inmiddels ruim 10 jaar bij Kader (voorheen D&F Consulting) en kan putten uit ruim 15 jaar ervaring in de machinebouw, besturingstechniek en machineveiligheid. Hij is gespecialiseerd in gebied van machineveiligheid en CE-markering van machines en is senior trainer Machine Safety

KENNISPARTNERS Dat de toegangsprijzen op een alleszins acceptabel niveau liggen? Ook daar dragen de kennispartners van het Safety Event hun steentje aan bij. Vergeet daarom niet van hun kennis te profiteren. Op deze dertiende editie staan (in alfabetische volgorde) ABB, Bihl+Wiedemann, BKL Engineering, Bruhl, Euchner, Fusacon, Hoogewerf Engineering, IFM, Kader, Panduit, Pilz, Promasafe, Sick, Siemens, SMC, TPCM, TR electronic en Unique Safey Products klaar om elke mogelijk machineveiligheidsvraag te beantwoorden.

Specialist met TÜV-persoonscertificaat. Vanuit deze rol helpt Van Loon bedrijven met allerlei vraagstukken rondom machineveiligheid en kan vanuit de praktijk adviseren hoe de actuele weten regelgeving praktisch toe te passen. Artificiële intelligentie Ook het Safety Event en de Machineverordening – in willekeurige volgorde ontkomen er niet aan: artificiële intelligentie. Want zoals het Expertisecentrum ‘zegt’ was een van de redenen voor de Machineverordening ‘het aanpakken van de risico’s in verband met nieuwe technologieën zonder dat dit de technische vooruitgang in de weg staat’. De plenaire lezing ‘Artificiële Intelligentie: mythes, magie en machineveiligheid’, biedt geïnteresseerden een diepgaande en uitgebreide kijk op de fascinerende wereld van artificiële intelligentie. De lezing vormt een uitstekende, toegankelijke inleiding tot de essentiële concepten en gevarieerde methodes van AI. Tegelijkertijd belicht en analyseert professor Stijn Derammelaere, een gerenommeerde expert in de mechatronica en verbonden aan de Universiteit Antwerpen, op een inzichtelijke manier hoe AI een aanzienlijke impact heeft op machineveiligheid. Met veel passie en grote precisie demystificeert professor Derammelaere overtrokken, irreële voorspellingen over superintelligentie en belicht hij de realistische, concrete mogelijkheden en diverse toepassingen van AI. Hij engageert zich om het publiek op een inzichtelijke en heldere manier te informeren, zodat iedereen na afloop een goed gebalanceerd en objectief beeld heeft van wat AI daadwerkelijk te bieden heeft, en welke voorspellingen de harde werkelijkheid overstijgen. Daarnaast gaat hij dieper in op de potentiële risico’s en mogelijke valkuilen en biedt hij praktische, toepasbare inzichten in hoe wij effectief kunnen navigeren in de wereld van AI en machineveiligheid. Blijft de vraag dan weer: Is dit nu een tekst van Chat GPT of niet? Mis in elk geval deze kans niet om je te 29

AB_ART_Techniek10.indd 29

24-10-2023 11:17

SAFET Y EVENT 2023 29 november 2023, 1931 Congrescentrum, ‘s-Hertogenbosch

Kijk voor een actuele stand van zaken rond de lezingen en aanvangstijden op www.safetyevent.nl

verdiepen in de mythes, magie, en harde realiteit(en) van artificiële intelligentie. Cybersecurity Zo’n ander onderwerp dat onder ‘de risico’s van nieuwe technologieën’ kan worden geschaard is cybersecurity. Waar het onderwerp op een van de vroege edities van het Safety Event de handen nauwelijks op elkaar kreeg, lijkt dat verandert. Niemand – persoon of onderneming - blijkt immuun en ook veiligheidssystemen zijn soms zelf nadrukkelijk het doelwit van cyberaanvallen. Maar niet alleen op het gebied van machineveiligheid gaat het nodige veranderen, verzekert Ruud Welschen die zich bij Siemens professioneel bezighoudt met innovatiemanagement en ‘digital business’. In zijn plenaire lezing ‘Cybersecurity, NIS2 en de invloed op machineveiligheid’ gaat hij in op nieuwe cybersecurity-regelgeving voor machines. De veranderingen komen, denkt Welschen, wellicht sneller en hebben meer impact dan menigeen verwacht: • De wereld verandert. Hoe verander je zelf ? • De regels van het spel veranderen. Ken je de nieuwe regels al? • De rol van de spelers zal veranderen. Wat wordt jouw nieuwe rol? • De inhoud van het vak verandert. Wie wordt de nieuwe expert? • Verandering brengt onrust. Hoe bewaar je de rust?

AB_ART_Techniek10.indd 30

Net als met machineveiligheid, is niets zo makkelijk als mensen bang maken met cybersecurity en dan vooral de voorbeelden met vervelende afloop. Net als met machineveiligheid, gaat het bij cybersecurity om kijken naar wat er komt, niet naar wat er was. De kunst is te komen tot een doel en een aanpak. En de structuur te vinden om daar naar toe te werken, , aldus Welschen. Gedrukt of digitaal? Kijk voor een actuele stand van zaken rond de plenaire onderwerpen en de aanvangstijden op de website van het Safety Event. En vergeet vooral ook dit jaar de Learnshops niet. Zoals die van Ferry Vermeulen met de titel ‘Mag je de gebruikershandleiding online publiceren?’ Volgens Vermeulen is directeur bij INSTRKTIV BV dat zich bezighoudt met gebruikershandleidingen, is dit in de wereld van gebruiksaanwijzingen waarschijnlijk de meest gestelde vraag. Sinds de opkomst van digitale media is de papieren handleiding steeds meer een obstakel geworden voor iedereen die gebruiksvriendelijkheid, het milieu of kostenbesparing serieus neemt. Maar juridisch benadert verandert een ogenschijnlijk eenvoudige vraag in een oogwenk in een complexe vraag. Dit komt doordat de vereisten voor het publicatieformaat (medium) onduidelijk en versnipperd zijn over verschillende bronnen van Europese wetgeving. De eerste significante verschuiving richting digitaal deed zich voor bij medische

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:17

apparatuur. Ook de aanstaande nieuwe Machineverordening biedt ruimte. Betekent dit dat alle instructies simpelweg online kunnen worden gezet? Tijdens de learnshop van Vermeulen leer je het volgende: • Wat zijn de huidige eisen aan het medium voor de gebruiksaanwijzing? • Wat verandert er met de nieuwe Machineverordening? • Welke kansen biedt de nieuwe Machineverordening? • Welke weg moet je bewandelen om een gedegen beslissing te nemen met betrekking tot het medium? Veranderingen in PL-norm 13849 Zoals de Machineverordening een dynamisch karakter wordt toebedeeld, zo veranderen ook de relevante noremen die tot een veilige arbeidsmiddel moeten leiden. Koen Krikke werkt sinds 2014 voor Pilz Nederland als consultant en trainer en maakt sinds 2021 deel uit van de NEN-commissie Machineveiligheid. Hij gaat in zijn Learnshop in de op de ‘Veranderingen in de norm voor het Performance Level (13849)’. Met de introductie van de 13849 in 2006 kwam er aandacht voor faalkansberekeningen. Inmiddels is dat gemeengoed. Nu komt er meer aandacht voor het uitsluiten van systematische fouten, waaronder de software. Edition 5 (2023) van de 13849 legt dan ook meer nadruk op systematisch falen dan Edition 4 (2015). Op het gebied van random falen zijn er minder ontwikkelingen. Dat leidt tot nieuwe eisen om deze fouten te voorkomen: Functional Safety Management (FSM). Dit is in lijn met de wijzigingen in de SIL -norm, waar in de 2015en de 2021-versie ook meer aandacht aan wordt besteed. Een kerndocument blijft de Safety Requirements Specification (SRS). De presentatie gaat in op de inhoudelijke verschillen en de gevolgen voor safety-engineers. ‘Future of Connectivity’ Tijdens de Learnshop-sessie Future of Connectivity; impact op Safety & Security sessie wordt gekeken naar wat de basis is van het huidige OT-netwerk. Welke componenten zitten daarin en aan welke eisen moeten ze voldoen. Daarnaast wordt er gekeken naar de nieuwe vraagstukken zoals safety en security. Welke trends zijn er in de markt en hoe kan je hier op inspelen: • Wat is straks de rol van AI? • Welke ontwikkelingen gaan impact hebben op de manier waarop wij onze netwerken bouwen? • Wat is de impact van 5G? • Welke gevaren zijn er bij nieuwe technologieën? De learnshop is in handen van Armando Groeneveldt, productmanager bij Siemens, die zich bezighoudt met onderwerpen als 5G, IoT en edge computing. n

de onderling verbonden wereld van vandaag gelooft hij dat naadloze connectiviteit de sleutel is tot het ontsluiten van onbenutte kansen. Welke? Vraag het hem op 29 november. Veilig werken aan elektrische installaties Waar het natuurlijk uiteindelijk allemaal om draait, is veilig werken. Zo is het voor het veilig installeren en inspecteren van elektrische systemen en schakelkasten is het volgens internationale en nationale normen noodzakelijk om deze vooraf spanningsloos te maken. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar is in de praktijk niet zo eenvoudig te realiseren. Maarten Moleman is technical systems-engineer bij Panduit, Hij behandelt in zijn Learnshop hoe je met de permanent gemonteerde tester VeriSafe 2.0 met één druk op de knop de afwezigheid van spanning controleert. Het systeem is geschikt voor het controleren van de veiligheid van zowel 3-fase als 1-fase applicaties, binnen een spanningsbereik tot 1000 V voor AC- en DC-toepassingen. De VeriSafe 2.0 bestaat uit een testknop die aan de buitenkant van een schakelkast te bedienen is en een binnenelement dat met één of drie fasen en de aarding is verbonden om de vereiste meting uit te voeren. Kleurt de testknop na het indrukken en uitvoeren van de hele test groen, dan is de kast spanningsloos. Als er nog 3 V of meer spanning aanwezig is kleurt de testknop rood en mag de kast niet worden geopend. Zin in? Wie zich nu alvast wil voorbereiden op de toekomst en zijn of haar kennis over machineveiligheid wil toetsen aan die van de experts, is van harte welkom op het komende Safety Event. Aanmelden voor het Safety Event kan via www.safetyevent.nl en is vereist. De reguliere toegangsprijs bedraagt 175 euro. Geregistreerde abonnees op een van de vakbladtitels van Mybusinessmedia, zoals Aandrijven & Besturen, Constructeur, Vraag & Aanbod, Elektrodata en Kunststof & Rubber hebben gratis toegang. Leden van KIVI betalen 110 euro en studenten en docenten 60 euro. www.safetyevent.nl 31

AB_ART_Techniek10.indd 31

24-10-2023 11:17

MACHINEVEILIGHEID Identificatie- en toegangsmanagement

Binnen! Of toch niet? Individueel autorisatiebeheer garandeert safety en industrial security Overal waar we iets waardevols willen beschermen, gebruiken we deuren, sloten en sleutels om de toegang te beperken. Datzelfde geldt voor het hoogste goed: onze veiligheid in al haar verschijningsvormen. In een industriële omgeving moeten enerzijds de mensen worden beschermd (safety) en anderzijds de machines en gevoelige gegevens worden beveiligd (industrial security). Een veiligheidslacune kan verschillende gevolgen hebben: Van verkeerde bediening en een ongeval tot een ernstige cyberaanval. Een uitgebreid ‘Identification and Access Management’, dat toegangsrechten duidelijk regelt, draagt bij aan een veiligheidstotaalconcept en aan eﬃciënte processen. Tekst en beeld: Pilz

In de productieomgeving zijn ze een vertrouwd beeld: scheidende veiligheidsvoorzieningen, die aan de mens een duidelijk signaal geven dat er een risicogebied is achter het veiligheidshek en dat voorzichtigheid geboden is. Via een Human Machine Interface (HMI) of een sleutel krijgen personen toegang tot het proces achter het veiligheidshek. Maar wat als de persoon niet gekwalificeerd of bevoegd is en zichzelf of anderen in gevaar brengt? Ook een persoon met kwade bedoelingen kan het proces manipuleren - rechtstreeks op de machine of via toegang op afstand. Nauw verweven Bij het onderwerp ‘toegangsautorisatie’ blijkt dat safety en industrial security nauw met elkaar verweven zijn. Sterker nog: industrial security zorgt op de machine voor de integriteit van de safety. Het biedt bijvoorbeeld machines of installaties in de productiebescherming tegen ongeoorloofde toegang van buitenaf en beschermt gevoelige proces- en machinegegevens intern tegen vervalsing, verlies en ongeoorloofde toegang. Dit omvat zowel expliciete aanvallen als onopzettelijke security-incidenten. Security-maatregelen verplicht vanaf 2026 Voor exploitanten van machines en systemen is het noodzakelijk dat ze taken en bevoegdheden duidelijk toewijzen, d.w.z. dat ze Identification and Access Management instellen. Dit betekent enerzijds organisatorische maatregelen zoals werkinstructies of regelmatige controles van processen, en anderzijds 32

AB_ART_Techniek06.indd 32

Uitgebreid Identification and Access Management garandeert de integriteit van veiligheidsfuncties en -maatregelen.

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:18

de integratie van passende beveiligingsoplossingen in de productieomgeving. Als dergelijke maatregelen achterwege blijven, kunnen de verantwoordelijken in een bedrijf persoonlijk aansprakelijk worden gesteld bij ongevallen of productieverlies. Tot nu toe zijn dergelijke security-oplossingen gebaseerd op vrijwilligheid, en werd op veel plaatsen nog geen noodzaak gezien om in te grijpen. De wetgever heeft nu echter erkend dat safety en security met elkaar verweven zijn. De nieuwe machineverordening stelt security-maatregelen daarom verplicht vanaf 2026. Bedrijfsmodi verhogen de veiligheid Bovendien is in diverse C-normen reeds bepaald dat verschillende bedrijfsmodi ook overeenkomstige veiligheidsfuncties moeten bevatten. Bedrijfsmodi kunnen bijvoorbeeld automatisch bedrijf, handmatig ingrijpen onder beperkte voorwaarden of servicebe-

drijf zijn. De norm EN ISO 16090-1 voor bewerkingscentra en speciale machines stelt ten minste twee van deze bedrijfsmodi verplicht om de functionele veiligheid te waarborgen. Het is belangrijk dat altijd slechts één bedrijfsmodus tegelijk geselecteerd en actief is en dat deze duidelijk wordt weergegeven.

PITmode fusion een modulair opgebouwd bedrijfsmoduskeuzeen toegangsautorisatiesysteem.

Anonieme toegang voorkomen Maar hoe wordt bepaald welke personen toegang

AB_ART_Techniek06.indd 33

24-10-2023 11:18

MACHINEVEILIGHEID Identificatie- en toegangsmanagement Individueel veiligheidsconcept Om er zeker van te zijn dat het opzettelijk of onbedoeld openen van toegangsdeuren niet tot gevaren leidt, zijn deze beveiligd met een veilig heksysteem. Wat de safety betreft, ligt de nadruk daarbij op de bescherming van de werknemer tegen gevaarlijke machinebewegingen. Afhankelijk van de vraag of het gaat om een op zichzelf staande machine of complexe, onderling verbonden installaties, is een veiligheidsconcept op maat vereist. Als machines een gevaarlijke naloop hebben, speelt dichthouding een belangrijke rol; als deuren betreedbaar zijn, is een noodontgrendeling een must.

De PITreader card unit werkt met de RFID-compatibele kaarten en stickers.

hebben tot welke bedrijfsmodus of zelfs de bedrijfsmodus mogen wijzigen? Daarvoor worden verschillende groepen personen gedefinieerd, zoals bedienings-, schoonmaak- of onderhoudspersoneel dat in contact komt met de machine. De werknemers worden vervolgens in deze groepen ingedeeld op basis van hun taak of kwalificatie. Afhankelijk van de omvang van het bedrijf kunnen ook vrijgaven of toegangsrechten worden toegewezen voor verschillende gebruikersgroepen of bijvoorbeeld voor een machinetype dat in het hele bedrijf wordt gebruikt. In het kader van een risicobeoordeling schatten beveiligingsdeskundigen het risico van anonieme toegang voor elk gevaar in en beoordelen dit. Vervolgens worden volgens de stand van de techniek en in overeenstemming met de geharmoniseerde normen maatregelen vastgesteld die het risico verminderen. Gebruiksvriendelijkheid voorkomt manipulatie Bij de uitvoering van de maatregelen is het van belang de hanteerbaarheid en bruikbaarheid voor de gebruikers tijdens het bedrijf te waarborgen, teneinde manipulatie uit te sluiten. Voor constructeurs van machines geldt dit al voor het ontwikkelingsproces. Intuïtieve bedieningssystemen die gebruikers gemakkelijk kunnen hanteren, voorkomen dat veiligheidsmaatregelen worden ondermijnd of dat machines verkeerd worden bediend. Bovendien draagt een doordacht veiligheidssysteem bij tot efficiënte processen zonder onnodige stilstand. Het thema “negeren van veiligheidsvoorzieningen” staat centraal in EN ISO 14119. De norm definieert principes voor het ontwerp en de selectie van heksystemen en biedt zo concrete hulp bij de manier waarop manipulatie kan worden vermeden. 34

AB_ART_Techniek06.indd 34

Veiligheidshekken op maat beveiligen Een modulair veiligheidsheksysteem zoals PSENmlock van Pilz combineert veilige hekbewaking met veilige dichthouding in één systeem en beschikt bovendien over veiligheidsfuncties zoals noodstop, noodontgrendeling en een mechanische herstartblokkering. Het biedt de flexibiliteit en decentrale intelligentie om de meest uiteenlopende toepassingen te beveiligen. Een individuele oplossing bestaat uit een combinatie van sensoren, noodontgrendeling, deurgrepen en een bedienings- en knoppenunit. Afhankelijk van de toepassing stellen gebruikers zo hun eigen individuele veiligheidshekoplossing samen. Om te voldoen aan de eisen van industrial security, wordt vervolgens gekeken naar de toegangen en machtigingen. Safety en industrial security in één systeem Beveiliging tegen ongeoorloofde toegang kan in de praktijk worden gerealiseerd met één systeem voor bedrijfsmoduskeuze en toegangsautorisatie. Dit systeem combineert safety en industrial security: de keuze van de bedrijfsmodus en de regeling van de toegangsrechten voor de machine. een dergelijke oplossing wordt geboden door de apparaten van de productgroep PITmode van Pilz, waarmee tussen gedefinieerde bedrijfsmodi kan worden geschakeld en de toegangsautorisatie kan worden geregeld. De bediening is intuïtief, omdat elke gebruiker zijn of haar individueel gecodeerde transponder krijgt, wat een unieke gebruikersauthenticatie mogelijk maakt en manipulatie voorkomt. Individueel beheren Om het beveiligingsconcept individueel vorm te geven, is PITmode er in verschillende versies. Als compact all-in-one apparaat bevat PITmode de knoppen voor de bedrijfsmoduskeuze en een verwerkingseenheid, wat een ruimtebesparende installatie mogelijk maakt. Het modulair opgebouwde systeem PITmode fusion daarentegen bestaat uit de uitleeseenheid PITreader met RFID-technologie en geïntegreerde webserver, en een veilige verwerking-

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:18

Het principiële voordeel van RFID-transponders is dat verschillende functies op één transponder worden gebundeld

seenheid (Safe Evaluation Unit, SEU). Een andere variant is PITmode flex: hierbij wordt PITreader gebruikt in combinatie met een Pilz-besturing en een softwaremodule voor veilige verwerking. De modulaire opbouw maakt het mogelijk toegangsautorisatie en bedrijfsmoduskeuze te integreren in het ontwerp van bestaande bedieningspanelen. Daar kunnen aanwezige knoppen voor de keuze van de bedrijfsmodus worden gebruikt, wat voor de gebruiker een eenvoudigere bediening mogelijk maakt. De identificatie met de transponder wordt uitgevoerd door de uitleesunit PITreader. PITmode en PITmode fusion bieden functioneel veilige bedrijfsmoduskeuze en toegangsautorisatie tot PL d. Ook op afstand Om de bedrijfsmodus te kiezen, sluit de gebruiker zijn transponder rechtstreeks aan op de PITmode en drukt hij op een toets die voor de bedrijfsmodus is gedefinieerd of op de overeenkomstige toets op een HMI. Als er autorisatie is, krijgt de gebruiker toegang tot het proces. Hetzelfde werkt ook wanneer een servicemedewerker voor onderhoud op afstand toegang wil tot een machine: pas wanneer een persoon ter plaatse de betreffende vrijgave in het systeem geeft, kan het onderhoud op afstand beginnen. Na de onderhoudswerkzaamheden wordt deze toegang weer gesloten, voordat de machine weer wordt opgestart. Manipulatie door onbevoegden of een poort die per ongeluk is opengelaten na onderhoudswerkzaamheden, kan zo worden uitgesloten. Exploitanten verhogen de industrial security, omdat ze bepalen wie welke rechten en dus toegang tot het proces krijgt. Toegangsbeheer Als uitsluitend de regeling van de toegangen moet worden uitgevoerd, kan PITreader ook alleen of in combinatie met een besturing van Pilz als toegangsautorisatiesysteem worden gebruikt. In combinatie met de configureerbare kleine besturing PNOZmulti 2 configureert de beheerder de toegangsrechten voor machines en installaties eenvoudig door middel van ‘drag&drop’ met de bijbehorende configuratietool PNOZmulti Configurator. Deze worden vervolgens via de uitleesunit PITreader doorgegeven aan de RFID-transpondersleutels. Dankzij de integratie van de OPC UA-standaard is de variant PITreader S onafhankelijk van een Pilz-besturing ook fabrikantoverkoepelend inzetbaar. Zoals al vermeld kunnen PITmode-apparaten eenvoudig in bestaande bedieningspanelen worden geïntegreerd.

Sleutel, kaart of sticker Nog meer flexibiliteit voor exploitanten en gebruikers biedt de variant PITreader card unit: hiermee kunnen RFID-compatibele kaarten en stickers samen met of in plaats van een RFID-transpondersleutel worden gebruikt. Als er al RFID-compatibele kaarten in een bedrijf worden gebruikt, kunnen deze ook in combinatie met de PITreader card unit worden gebruikt: de gebruiker heeft dan slechts één kaart voor meerdere functies nodig. Het principiële voordeel van RFID-transponders – of het nu gaat om een sleutel, kaart of sticker – is dat verschillende functies op één transponder worden gebundeld en dat zo een hele mechanische sleutelbos kan worden gecombineerd. Dit is comfortabel voor gebruikers, omdat ze slechts één identificatiemedium hoeven mee te nemen. Beheerders daarentegen besparen tijd en moeite bij het beheer en onderhoud van de sleutels. Een plus aan security En er wordt ook rekening gehouden met security-aspecten met het oog op authenticatie, kwalificatie en toegangsbeveiliging van gebruikers. Als er ondanks alle veiligheidsmaatregelen toch een ongeval of security-incident bij een machine voordoet, kan via het uitlezen van de RFID-transponder worden achterhaald wie welke wijziging heeft uitgevoerd. Als deze optionele functie gewenst is, registreert het besturingssysteem op basis van de authenticatie ook het tijdstip van

De RFID-transpondersleutels worden in de PITreader ingelezen en ingeleerd met toewijzing van toegangsrechten en bedrijfsmodi via de bijbehorende webserver.

AB_ART_Techniek06.indd 35

24-10-2023 11:18

©kras99, ©ag visuell - Fotolia

Wij kunnen er voor zorgen dat mens en machine veilig samen kunnen werken! _ Safety in 58mm behuizing _ SIL 3 gecertificeerd. _ Beschikbaar in Profinet/Profisafe, Ethernet IP/CIP Safety, Powerlink/Open Safety en binnenkort ook in CANopen Safety!

www.tr-electronic.nl

Drives

Controls

Specials

Services

elsto.eu

AB_Advertenties.indd 36

24-10-2023 11:08

een toetsenbord of muis mogelijk. De interface wordt namelijk alleen geactiveerd met de juiste autorisatie, zodat de gegevensstroom van een productie beveiligd is. Samen met een industriële firewall zoals SecurityBridge van Pilz, die de datacommunicatie binnen een industrieel automatiseringsnetwerk regelt, kunnen machines zo worden beschermd tegen onbevoegde toegang en manipulatie. Bestaande machines

Een complete hekoplossing met toegangsrechten: het heksysteem PSENmlock, de passende deurgreepmodule (linksboven), de knoppenunit PITgatebox met PITreader (rechtsboven), de configureerbare besturing PNOZmulti 2 (rechtsonder) en de diagnoseoplossing Safety Device Diagnostics (linksonder).

toegang in de interne, onveranderlijke audit trail (gebeurtenissenlogboek). Zorgvuldig beheer is de sleutel Om safety en industrial security gedurende de hele levenscyclus van de toepassing te garanderen, besteden beheerders veel zorg aan het onderhoud van autorisaties. Voor een eenvoudig beheer ondersteunen passende softwaretools van Pilz de organisatie van gebruikers en transponders. Achter een kleine RFID-sleutel kunnen bijvoorbeeld complexe autorisatiematrices of bedrijfsbrede voorschriften verborgen gaan. Met de geïntegreerde PITreader webserver programmeren beheerders de bij PITmode of PITreader horende RFID-transponders en

Een concept dat zowel organisatorische maatregelen en specificaties als passende veiligheidsfuncties omvat slaan daarop de gebruikersgegevens en autorisaties op. Alle belangrijke instellingen vinden rechtstreeks op de uitleeseenheid plaats, wat zorgt voor een snellere inbedrijfstelling, inclusief de configuratie van interfaces. Toegang tot interfaces beperken De mogelijkheden van het Identification and Access Management strekken zich uit tot het vrijgeven van speciale industriële USB-poorten, een van de belangrijkste inbraakpoorten bij security-incidenten. Daarvoor wordt het toegangsautorisatiesysteem PITreader gecombineerd met een bedieningselement zoals PIT oe USB, dat over een activeerbare USB 2.0 host-interface beschikt. Deze oplossing maakt het tegen manipulatie beveiligde laden van programma's, het downloaden van gegevens en het aansluiten van

Als bestaande machines aan de stand van de techniek moeten worden aangepast of als in het kader van een risicobeoordeling is vastgesteld dat maatregelen nodig zijn, kan het toegangsautorisatiesysteem PITreader eenvoudig achteraf worden ingebouwd: het apparaat kan rechtstreeks worden gemonteerd op de gestandaardiseerde uitgangen voor sleutelschakelaars met een diameter van 22,5 mm. Samen met een Pilz-besturing kan de gewenste veiligheidsfunctie direct worden ingesteld. Bij gebruik van een externe besturing wordt PITmode fusion gebruikt om de beoordeling van de toegangsautorisatie en de bedrijfsmoduskeuze te integreren. Afhankelijk van het transpondermedium kunnen bestaande RFID-keycards in het bedrijf worden gebruikt voor de authenticatie. In de hand Om het hoogste goed, namelijk onze veiligheid, te beschermen, moeten veiligheidsconcepten als totaaloplossing worden ontworpen en regelmatig op hun actualiteit worden getoetst. Een belangrijk onderdeel is het Identification and Access Management, dat autorisaties en toegang in een bedrijf duidelijk regelt. De oplossing is een concept dat zowel organisatorische maatregelen en specificaties als passende veiligheidsfuncties omvat. Een toegangsautorisatiesysteem zoals PITreader is hiervoor de geschikte hardwarecomponent, die wordt gecompleteerd door de aanvullende softwarecomponenten voor de organisatie van de gebruikers en transponders. Verdere componenten, zoals veiligheidsheksysteem, besturing en software, alsmede functies zoals de bedrijfsmoduskeuze, breiden de oplossing uit tot een safety- en industrial security-totaalconcept. Voor de gebruiker is het bovendien gemakkelijk te hanteren, namelijk met de individuele sleutel in de hand. • www.pilz.com

KOM IN CONTACT Pilz neemt deel aan het Safety Event op 29 november 2023 in 1931 Congrescentrum in 's-Hertogenbosch. Ga voor meer informatie over dé kennisdag over machineveiligheid naar www.safetyevent.nl en meld je aan. Voor geregistreerde abonnees op Aandrijven & Besturen is toegang gratis. 37

AB_ART_Techniek06.indd 37

24-10-2023 11:20

MACHINEVEILIGHEID Opinie

Tijd voor actie! Waar de machinebouwer aan moet werken

Toen ik begin 2010 bij D&F Consulting ging werken, waren veel machinebouwers bezig met de overgang naar de performance level norm (EN ISO 13849-1) voor functionele veiligheid. Er was toen betrekkelijk weinig kennis over dat vakgebied. Ik dacht als adviseur toen nog, enigszins naïef: “We leggen het gewoon uit, en als ze iedere machine wat beter maken dan de vorige dan komen we er wel.” Tekst: Gerald van Engeland, senior consultant Kader Technical Safety

Inmiddels zijn we bijna 14 jaar verder. D&F valt tegenwoordig onder de Kader groep en machinebouwers hebben zeker wel stappen gemaakt. Iets met PL-berekeningen en SISTEMA is wel gebruikelijk. Maar inmiddels, niet meer zo naïef, weet ik dat we als machinebouwers de achterstand niet zomaar gaan inlopen. Sterker nog – in mijn opinie is de achterstand alleen maar groter geworden. Meer veiligheidsgerelateerde onderdelen Het gemiddelde besturingssysteem bevat namelijk steeds meer veiligheidsgerelateerde onderdelen. Waar in het verleden uit het elektrisch schema nog wel af te leiden was hoe de veiligheidsfuncties werken, zien we in nieuwe machines een veiligheids-PLC met een netwerkkabel naar een aantal frequentieregelaars. En dan hou ik mijn hart vast. Er staat wel een geel streepje op die PLC en die drive dus het zal wel veilig zijn toch? Daarom heb ik voor de machinebouwers een paar aandachtspunten op een rijtje gezet.

In het ‘PLC-wereldje’ heerst nog te vaak het idee dat we eerst pizza bestellen en dan vanavond dat programma wel even werkend maken.

AB_ART_Techniek02.indd 38

Hoe gevaarlijk is de machine eigenlijk? Iedereen weet wel dat een risicobeoordeling verplicht en belangrijk is. Machinebouwers blijven hier echter structureel onvoldoende aandacht aan geven. Vaak worden al jaren soortgelijke machines gebouwd en wordt voortgeborduurd op iets uit het verleden. Innovaties worden uiteraard wel steeds toegevoegd. Door het ‘proces risicobeoordeling’ te verbeteren,

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:51

NIEUWE TECHNISCHE MOGELIJKHEDEN Een bovenloopkraan in een productiehal gebruikt vaak een eenvoudige relaisbesturing. Als de kraan een eindpositie nadert wordt een molenschakelaar bediend die er voor zorgt dat het relais dat de kraan in die richting stuurt afvalt en de kraan stopt. Als de kraanbaan terug de andere richting in gaat wordt de molenschakelaar weer terug gezet in de uitgangspositie. Dit is een bewezen en eenvoudig systeem. Als er echter een klant is die een product ‘tegen de muur aan’ wil zetten met lage snelheid dan kan dat niet zomaar. Daar worden dan moderne systemen voor gebruikt: - een absoluut positiemeetsysteem op de kraanbaan zodat de veiligheidsPLC en de drive weten

kun je ook een betere (en daarmee veilige) machine bouwen. Doe het niet omdat het verplicht is, maar omdat je machine er beter van wordt. Besteed met name extra aandacht aan de taken die bij of aan de machine moeten worden uitgevoerd. Als de machine ‘als een zonnetje’ productie draait dan gebeuren er geen ongelukken. Denk dus ook (of vooral) aan onderhoud, afstellen, storing zoeken en schoonmaken. Iedereen is verantwoordelijk! Wie is vakkundig? Bij veel machinebouwers ligt ‘het stukje machineveiligheid’ bij een of enkele personen. Vaak is dat de elektro-hardware -engineer. Want die weet al hoe de noodstopknop moet worden aangesloten. Bijvoorbeeld een mechanisch ontwerper zal zichzelf graag vakkundig noemen, maar ook machineveiligheid is onderdeel van het vak. Je kan niet zomaar één of andere bottenbreker ontwerpen en dan maar aannemen dat de afdeling Besturing er wel een lichtscherm voor zet. En als het sowieso een gevaarlijke bewerking is die zeker wel achter een lichtscherm komt, dan moet de ontwerper er nog steeds voor zorgen dat de beweging snel kan stoppen en dat er voorzieningen zijn om veilig af te kunnen stellen en te reinigen. Zie machineveiligheid niet als een losse expertise maar als onderdeel van de kennis van iedereen die betrokken is bij de ontwikkeling van een machine,

Het kan allemaal, het wordt steeds gemakkelijker en goedkoper, maar er kan veel meer fout. We hebben hier gevalideerde software en parameters nodig!

waar de kraan is; - een SLS-functie (Safely Limited Speed) in de drive zodat we dicht bij de muur alleen op een veilige lage snelheid kunnen bewegen;

- een SS1-functie (Safe Stop 1) die de kraan stopt op de eindpositie; - een SDI-functie (Safe DIrection) die garandeert dat de kraan op de eindpositie alleen maar van de muur af kan bewegen.

dit gaat van sales tot inbedrijfsteller. Lichtpuntje is wel dat steeds meer machinebouwers en automatiseerders hieraan werken door het organiseren van brede in-company trainingen. ‘Doe maar een frisje’ Wat moet ik maken? In het verlengde van het vakmanschap hoort natuurlijk ook een goede werkwijze. Analoog aan de Royal Club reclame ‘doe maar een frisje’ zeggen we vaak tegen de software-engineer ‘doe maar een programmaatje’. In de normen voor functionele veiligheid staat natuurlijk dat er eerst een specificatie moet zijn – Wat zijn de veiligheidsfuncties en met welke hardware gaan we deze realiseren? – en dat we daarmee een software-ontwerp moeten maken. Na een review van dat ontwerp kan een goede programmeur dan een leesbaar, begrijpelijk en toetsbaar programma maken. Na code-review van dat programma kun je je hand in het vuur steken voor de correcte werking. Natuurlijk gaan we ook testen maar dat is aanvullend. Iedereen die complexe machines automatiseert snapt dit meteen, maar in het ‘PLC-wereldje’ heerst nog te vaak het idee dat we eerst pizza bestellen en dan vanavond dat programma wel even werkend maken. • Controlevraag 1. Vind je het normaal dat er bij het testen van veiligheidsgerelateerde software nog fouten gevonden worden? 39

AB_ART_Techniek02.indd 39

24-10-2023 11:51

MACHINEVEILIGHEID Opinie

• C ontrolevraag 2. Vind je het normaal dat iemand een e-mail stuurt naar een programmeur met een verzoek om de werking van het lichtscherm aan te passen? Als een van deze vragen met ‘ja’ wordt beantwoord dan is er nog werk aan de winkel! • www.kader.nl

REINIGEN MET DRAAIENDE MACHINE Met name in de voedingsmiddelenindustrie is het reinigen aan het eind van de dag een zeer belangrijke activiteit. In principe worden machines pas gereinigd als ze zijn afgeschakeld en ze in een veilige stand staan. Maar soms is dat gewoonweg onmogelijk en moet apparatuur draaiend worden schoongemaakt omdat het anders niet schoon genoeg wordt, zoals bij sommige slachterijmachines). De fabrikant van de machine moet dan voorzieningen treffen zodat dit draaiend reinigen op een veilige manier kan. Deze voorzieningen zijn onder andere verminderd risico door lagere snelheid, afschakelen van alle onderdelen die niet hoeven te draaien en een knop die onafgebroken moet worden bediend (bij loslaten stopt de beweging onmiddellijk). Vanuit functionele veiligheid (SIL/ PL) worden eisen gesteld aan de

AB_ART_Techniek02.indd 40

langzame snelheid en de hold-torun functie. Dit vraagt om extra hardware, extra software en voldoende kennis van veiligheid bij de ontwerpers. We zien helaas dat veel machines deze voorzieningen nog niet hebben. In de gebruiksaanwijzing staat ten onrechte dat de machine stilstaand moet worden gereinigd, terwijl men weet dat dit in de praktijk helemaal niet kan. Ook machinegebruikers gaan niet vrijuit, deze willen soms dat een machine die prima stilstaand gereinigd zou kunnen worden, toch draaiend wordt gereinigd want dat gaat sneller. Schoonmaakbedrijven hebben tegenwoordig veelal veiligheidskundigen in dienst die hier in contractbesprekingen op letten. Maar het is aan de machinebouwer om hier vanaf de eerste ontwikkeling van de machine rekening mee te houden, conform de machinerichtlijn.

KOM IN CONTACT Kader neemt ook deel aan het Safety Event op 29 november 2023 in 1931 Congrescentrum in 's-Hertogenbosch. Ga voor meer informatie over dé kennisdag over machineveiligheid naar www.safetyevent.nl en meld je aan. Voor geregistreerde abonnees op Aandrijven & Besturen is toegang gratis.

ALLES ZIT ACHTER EEN DEURTJE Ontzettend veel processen zijn geautomatiseerd, van de productie van pennen tot pillen. Dit soort productiemachines bevatten veel aandrijvingen, pneumatiek, indextafels, kleine robots, UV-lijm, lasermarkers enzovoorts. Vaak staan deze machines in een schone omgeving en is de machine helemaal afgeschermd. Mooie deuren met ramen, en steeds meer technisch slimme onderdelen. Nadeel van deze machine is dat je van te voren al weet dat alles achter een deurtje zit. Mechanisch ontwerpers hebben dus onterecht het idee dat de veiligheid al oké is omdat de bewegende onderdelen zijn afgeschermd. Ook weer vanuit het verleden zijn de veiligheidsfuncties eenvoudig dus bij het openen van een deur worden de aandrijvingen spanningsloos en valt de perslucht af. Maar omdat de complexiteit is gegroeid zou het zomaar kunnen dat bijvoorbeeld één verticale cilinder bekrachtigd in de bovenste stand moet blijven staan om iets af te stellen. Dit vraagt echter om een pneumatisch systeem met meer flexibiliteit (lucht op slechts één cilinder, veiligheids-PLC bewaakt cilinderpositie) en dus weer meer hardware en software. Ook hier zijn alle engineers vanaf de eerste ontwerpen verantwoordelijk voor veiligheid.

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:51

MACHINEVEILIGHEID

Veilig werken onder een last Het wordt in de regel altijd afgeraden of zelfs verboden, maar met de juiste benadering en maatregelen kan het wel. En is het ook nog gewoon veilig. BKL Engineering heeft met een goede risicoanalyse en de juiste maatregelen verschillende liften/heftafels ontwikkeld waar mensen veilig onder kunnen werken. Tekst en beeld: BKL Engineering

Een zware module liften en er vervolgens onder gaan werken vraagt om een systeem dat te allen tijde veilig is. Dit doen we door alle risico’s in kaart te brengen. Die treden niet alleen op tijdens gebruik. Dat is vaak juist niet waar het mis gaat. Denk ook aan risico’s die worden veroorzaakt tijdens productie, assemblage, testen, transport, installatie, onderhoud en zelf bij ontmanteling. Door gestructureerd en vanaf het allereerste begin goed en grondig de risico's te inventariseren, wordt een systeem bedacht dat veilig is en ook veilig blijft. Alles vertaalt zich in specificaties en oplossingen in de vorm van redundantie in het systeem en de procedures. Denk hierbij onder andere aan veiligheidsmoeren op spindels, secundaire remsystemen op de lift, monitoring op afstand en uitvoerige jaarlijkse inspecties.

Cleanroomliften De liften voor het assembleren van zware en kostbare modules in een cleanroom-omgeving zijn uitgevoerd met een bewezen veiligheidssysteem. Hierbij zorgen onder andere het scannen van de omgeving en monitoren van de stand van de rem zorgen het juiste veiligheidsniveau en betrouwbaarheid. Beweging is alleen mogelijk als er geen personen of objecten gedetecteerd worden onder of nabij de last. Wordt er iets gedetecteerd dan zal de lift niet gaan bewegen en blijft de rem erop. Komt er iemand te dichtbij als de lift al actief is dan stopt deze onmiddellijk en gaat de rem erop. Het systeem controleert met sensoren dan vervolgens ook nog of die rem er ook echt op zit. Met de juiste visuele en akoestische signalen krijgen de gebruikers de juiste informatie over de status van de lift; is het veilig of is er iets aan de hand dat aandacht nodig heeft. Beter Bepaling van het benodigde performance level op basis van het risico en het juist implementeren en testen van de maatregelen garanderen de veiligheid en betrouwbaarheid. Dat klinkt als veel werk, maar als je het aan de voorkant goed regelt scheelt het uiteindelijk toch tijd. Nog belangrijker, we slapen er allemaal beter van wetende dat iedereen veilig kan werken. • www.bkl.nl

KOM IN CONTACT BKL Engineering neemt deel aan het Safety Event op 29 november 2023 in 1931 Congrescentrum in ‘s-Hertogenbosch. Ga voor meer informatie over dé kennisdag over machineveiligheid naar www.safetyevent.nl en meld je aan. Voor geregistreerde abonnees op Aandrijven & Besturen is toegang gratis. 41

AB_ART_1p.indd 41

24-10-2023 11:21

OPINIE Machineveiligheid

Ook voor doe-het-zelvers? Verordening Machineproducten De Machinerichtlijn wordt op termijn vervangen door de Verordening machineproducten (EU 2023/1230). Deze Verordening is kortgeleden gepubliceerd inclusief de vertalingen voor de lidstaten. Leesvoer dus voor machinebouwers, CE-deskundigen, handelaren en juristen. Natuurlijk kunt u zich afvragen of deze wetgeving wel voor u bestemd is: immers, u bent een hobbyist en al helemaal geen fabrikant. Na het doorlezen van de definities in die Verordening krijgt u waarschijnlijk het gevoel dat u toch als ‘fabrikant’ wordt bestempeld wanneer u ‘iets bewegends’ in elkaar knutselt. Paul Hoogerkamp, MECID

Dat ‘gevoel’ is terecht, want in die Verordening machineproducten (artikel 3.18) wordt de ‘fabrikant’ gedefinieerd als elke natuurlijke of rechtspersoon die: a) producten die binnen het toepassingsgebied van deze verordening vallen, vervaardigt of deze producten laat ontwerpen of vervaardigen, en die die producten onder zijn of haar eigen naam of merk in de handel brengt; of b) producten die binnen het toepassingsgebied van deze verordening vallen, voor eigen gebruik vervaardigt en in bedrijf stelt1. Voor degenen die de Machinerichtlijn (2006/42/EG) kennen zal deze definitie geen verrassing zijn. Hoewel de definitie van fabrikant in die Machinerichtlijn niet helemaal correct was geformuleerd, gaf de toelichting2 alsnog die duidelijkheid. Belangrijk in de geciteerde definitie is het voegwoord en onder punt a, en het eigen gebruik onder punt b. De nieuwe Verordening is niet alleen van toepassing voor degene die ‘iets bewegends’ maakt EN in de handel brengt3, maar is ook van toepassing als u zelf een ‘iets bewegends’ of een zogenoemde ‘machine’ maakt EN deze in bedrijf stelt louter en alleen voor uzelf. De overweging 35 uit die verordening onderstreept dat eigen gebruik. 42

AB_ART_Techniek09.indd 42

1 “in bedrijfstellen”: eerste gebruik in de Unie van machines of verwante producten overeenkomstig het gebruiksdoel. (artikel 3.13) 2 Guide to application of the Machinery Directive 2006/42/EC edition 2.2 paragraaf 78 en 79 3 “in de handel brengen”: het voor het eerst in de Unie op de markt aanbieden van een product dat binnen het toepassingsgebied van deze verordening valt. (artikel 3.12). “op de markt aanbieden”: het in het kader van een handelsactiviteit, al dan niet tegen betaling, verstrekken van een product dat binnen het toepassingsgebied van deze verordening valt, met het oog op distributie of gebruik op de markt van de Unie. (artikel 3.11) Deze machine bestaat echt en spoort op een LGB-tuinbaan in Nederland; overigens zonder computersysteem, maar wel radiografisch bestuurd. 4

Moet u nu de op zolder in elkaar geknutselde machine documenteren en voorzien van CE-markering en ook nog een EU-verklaring ondertekenen? Dat gaat geheid problemen opleveren. Helse treincombinatie Voorbeeld4: er zijn modelspoorhobbyisten die in hun tuin een minispoorbaan (spoorbreedte ‘G’ of te wel 45 mm) hebben aangelegd. Het is dan een probleem als dat spoor niet onderhouden wordt en het onkruid tussen de dwarsliggers omhoog schiet of via de zijkanten over dit spoor hangt. Ik ken een treinliefhebber die een schuur- en maaimachine heeft gebouwd die al rijdend het roestige spoor schuurt en de ‘groene’ kanten trimt. Dit gaat natuurlijk met een stel snel draaiende hakselaars aan de zijkant op een wagon een schuurschijf aan de onderzijde. Dit alles uiteraard zonder afschermingen. Deze wagon wordt voorzien van een radiobestuurde locomotief die deze wagon als een sneeuwploeg over het spoor duwt en zodoende een doorgang door het groen forceert. Deze helse treincombinatie is voorzien van een noodstop die op afstand bedienbaar is via een wifiverbinding van de Raspberry Pi minicomputer met een minicamera. Het geheel wordt gevoed door li-ion batterijen die eveneens in deze wagon zijn

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:53

ingebouwd. Uiteraard is deze Raspberry Pi uitgerust met zelflerend en -evoluerend softwareprogramma, zodat via beeldherkenning automatisch onderscheid kan worden gemaakt tussen (landbouw)huisdieren, onkruid, exoten, echte planten of (wild)groei, zoals verborgen (egel)boterbloemen, (varkens)kersen, (koe) kruiden of (muizen- en katten)staarten. Met een camera kan je tot slot van rekening via een extern beeldscherm op afstand zien of kattenstaarten of de staart van de kat (van de buurman) wordt geraakt of dat een egel opgeschikt door deze lawaaierige hakselaars met schuurmachine, de spoorbaan kruist. Machine-product of uitzondering? Kortom, hier is sprake van een machine-product dat notabene is voorzien van een veiligheidsbesturing en software met kunstmatige intelligentie (AI), en dat alles geprogrammeerd met een minicomputer van nog geen honderd euro. Wordt, door deze hobbyist als fabrikant – en tevens eindgebruiker! – te beschouwen, het principe van de vrije markt geschaad? De marktdeelnemers5 zijn volgens deze Verordening de fabrikant, de gemachtigde6, de importeur7 en de distributeur8. De eindgebrui-

5 “marktdeelnemer ”: de fabrikant, de gemachtigde, de importeur of de distributeur. (artikel 3.22) 6 “gemachtigde”: in de Unie gevestigde natuurlijke persoon of rechtspersoon die schriftelijk door de fabrikant is gemachtigd om namens de fabrikant specifieke taken te vervullen. (artikel 3.19) 7 “importeur”: in de Unie gevestigde natuurlijke persoon of rechtspersoon die een product dat binnen het toepassingsgebied van deze verordening valt, uit een derde land in de Unie in de handel brengt. (artikel 3.20) 8 “distributeur”: andere natuurlijke persoon of rechtspersoon in de toeleveringsketen dan de fabrikant of de importeur, die een product dat binnen het toepassingsgebied van deze verordening valt, op de markt aanbiedt. (artikel 3.21)

Wordt CE-markering straks een nieuw leuke hobby voor de doe-het-zelver? (Foto: Ronald Josy)

3.6 EINDGEBRUIKER: In tegenstelling tot marktdeelnemers zijn eindgebruikers niet gedefinieerd in de harmonisatiewetgeving van de Unie en hebben zij geen verplichtingen. Veel producten die onder de harmonisatiewetgeving van de Unie vallen, worden op de arbeidsplaats gebruikt en vallen dus tevens onder de wetgeving van de Unie inzake veiligheid op het werk. Volgens de ‘Blue Guide’van de EU (paragraaf 3.6) is de eindgebruiker geen marktdeelnemer. Wel bij de Machinerichtlijn en dus ook de nieuwe Verordening.

AB_ART_Techniek09.indd 43

24-10-2023 11:53

OPINIE Machineveiligheid

ker ‘end user’ wordt niet als marktdeelnemer9 beschouwd volgens de blue guide (zie kader), behalve bij de Machinerichtlijn en dus ook deze nieuwe Verordening. Een slimme hobbyist die deze Verordening machineproducten of de Machinerichtlijn wel heeft bestudeerd kan wellicht concluderen dat zijn ‘machine of aanverwant product’ onder de lijst van uitzonderingen valt. De uitzondering in kwestie (artikel 2 onder punt m ): ‘machines of verwante producten die specifiek zijn ontworpen en gebouwd voor onderzoeksdoeleinden voor tijdelijk gebruik in laboratoria’

9 Blue guide: Some Union harmonisation legislation covers also ‘putting into service’ (e.g. lifts) or ‘own use’ (e.g. machinery to be used by the manufacturer himself) as being equivalent to the ‘placing on the market’. 10 https://www.maakhetzeniettemakkelijk.nl/ week-van-de-veiligheid

Laboratorium is dan de tuin en tijdelijk is een rekbaar begrip. Voor genoemde helse machine geldt deze argumentatie niet. Oftewel niets is zo definitief als iets tijdelijks! Dat je – ook als hobbyist – geen overlast mag veroorzaken, schade aan andermans eigendommen moet vermijden, en dergelijke, is geregeld in het burgerlijk wetboek. U wordt immers geacht de wet te kennen en dus heeft u de omvangrijke wetteksten uiteraard punt voor punt doorgelezen. Toch? CE-markeren: een nieuwe hobby? Volgens deze wet zou dus iedere hobbyist die ‘iets

a. samenstel, voorzien van of bestemd om te worden voorzien van een aandrijfsysteem – maar niet op basis van rechtstreeks gebruikte menselijke of dierlijke spierkracht –, van onderling verbonden onderdelen of componenten waarvan er ten minste één kan bewegen, en die samengevoegd worden voor een bepaalde toepassing; b. samenstel als bedoeld in punt a), waaraan slechts de componenten voor de montage op de plaats van gebruik of voor de aansluiting op kracht- of aandrijfbronnen ontbreken; c. samenstel als bedoeld in de punten a) en b) dat gereed is voor montage en dat alleen in deze staat kan functioneren na montage op een vervoermiddel of montage in een gebouw of bouwwerk; d. samenstel van machines als bedoeld in de punten a), b) en c) of van niet voltooide machines, dat – teneinde tot hetzelfde resultaat te komen – zodanig is opgesteld en wordt bestuurd dat het als één geheel functioneert; e. samenstel van onderling verbonden onderdelen of componenten waarvan er ten minste één kan bewegen, die in hun samenhang bestemd zijn voor het heffen van lasten en waarvan de enige krachtbron rechtsreeks uitgeoefende menselijke spierkracht is; f. samenstel als bedoeld in de punten a) tot en met e) waarop enkel de software voor de specifieke, door de fabrikant bedoelde toepassing ervan ontbreekt; 44

AB_ART_Techniek09.indd 44

bewegends’ maakt een risicobeoordeling moeten maken (op zich niet verkeerd!), een technisch dossier opbouwen, een handleiding maken, een CE-markering aanbrengen en een EU-verklaring ondertekenen. De gemiddelde hobbyist zal waarschijnlijk de eisen van de Machinerichtlijn, laat staan deze nieuwe Verordening machineproducten niet kennen en dus moet deze wetgeving breed onder de aandacht worden gebracht. Nu is dat te realiseren met een nieuwe overheidscampagne ’DoeHetZelfVeilig.nl’ naast de al lopende campagnes zoals ‘Week van de veiligheid’10. Motto: maakt u een product met bewegende delen zelf of stelt u bewegende delen samen tot een geheel en gebruikt u dit zelfgemaakte product voor uzelf, ook dan moet u voldoen aan de Europese regelgeving. Vanzelfsprekend haken de opleidingsinstituten daarop in: ‘Eendaagse machineveiligheidstraining voor Doe-Het-Zelvers’, uiteraard met afsluitend een certificaat van deelname. Eens met het feit dat ook een hobbyist geen gevaarlijke of risicovolle machines zou moeten maken en gebruiken, maar of je als hobbyist nu gelijk wordt gesteld als fabrikant gaat wel ver. Gaat vervolgens de marktbewaking dan een huis-aan-huis controle uitvoeren om te kijken of die certificaten in orde zijn en of u wel veilige producten maakt? CE-markeren als nieuwe hobby; gekker moet het niet worden! Maar nu de keerzijde Vervang in de overweging het woord ‘hobbyist’ nu eens door ‘agrariër’ of ZZP’er die op zijn eigen bedrijf aan de eigen machine iets wijzigt of een geheel nieuwe machine maakt om het werk nog efficiënter te doen. Er gebeuren de nodige ongelukken op die eenmansbedrijven die te wijten zijn aan niet-doordachte en even snel in elkaar gezette ‘machines’. Voorbeeld: een grastrimmer geschikt maken voor afkorten van de rietkanten door het as-eind te voorzien van een klepel/ketting. Uiteraard is dan de oorspronkelijke afscherming te klein en kan je deze beter weglaten; als jezelf geen last hebt van een wegvliegend onderdeel dan wellicht de buurman of een passant. Op het internet zijn genoeg voorbeelden te vinden van onveilige zelfgemaakte machines voor eigen gebruik. De wetgever heeft de ondankbare taak een en ander zodanig te formuleren dat juist deze doelgroepen worden bedoeld en niet die treinliefhebber met een tuinbaan. Uiteindelijk blijkt alleen een ruimere formulering en een gids met een toelichting daarop een praktische oplossing te zijn. In de Machinerichtlijn en ook in deze Verordening is een ‘machine’ ruim gedefinieerd.\

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:53

Een persoon die machines of verwante producten vervaardigt voor eigen gebruik, wordt als fabrikant beschouwd en moet verplicht worden aan alle daarmee verband houdende verplichtingen te voldoen. In dat geval wordt de machine of het verwante product niet in de handel gebracht, aangezien deze machine of dit product niet door de fabrikant aan een andere persoon wordt aangeboden, maar door de fabrikant zelf wordt gebruikt. Deze machines moeten echter aan deze verordening voldoen voordat zij in bedrijf worden gesteld. Overweging 35 uit de Verordening machineproducten Opa’s zakhorloge is wel een ‘machine’ maar valt in elk geval niet onder de Machinerichtlijn

Opa’s zakhorloge Deze definitie van een machine is zodanig ruim dat opa’s zakhorloge als ‘machine’ kan worden beschouwd. In de gids11 met toelichting op de Machinerichtlijn in 1992 is evenwel opgemerkt: … het is duidelijk dat een machine die geen enkel risico oplevert, omdat zij volledig in een carter is opgesloten onder deze richtlijn valt, want zonder carter zijn er wel risico’s. Daarentegen valt een mechanisch zakhorloge niet onder de richtlijn, hoewel het een voor een bepaalde toepassing bestemd (het aangeven van de tijd) samenstel van onderling verbonden onderdelen of organen is waarvan er ten minste een kan bewegen, want zelfs zonder kast is er geen enkel van de in bijlage I bedoelde risico’s aan de mechanismen verbonden… Duidelijk is nu wel dat de hiervoor besproken ‘helse machine’ een product is dat aan de wettelijke eisen zou moeten voldoen. De buren van deze treinliefhebber zouden dit aan een of andere inspectie anoniem kunnen melden. Echter, daar zal weinig animo zijn om deze melding met hoge prioriteit te onderzoeken. Mogelijk komt er wel een onderzoek als onze treinfanaat zijn spoorbaan midden in de nacht

11 De communautaire voorschriften voor machines; Commentaar op de Richtlijnen 89/392/EEG en 91/368/EEG Editie 1993 door Pierre Massimi en Jean-Pierre Van Gheluwe.

rijklaar maakt en daarbij de buren wakker houdt door het lawaai van zijn gierende slijpschijf en hakselende hakselaars. Toelichting nodig? Hopelijk dat nog binnen de overgangstermijn van deze verordening een toelichting verschijnt waarin klaarheid wordt gebracht waar de grenzen liggen bij deze overweging en met welke gedachte het Machinecomité heeft gespeeld. Mogelijk is die gedachte dat een hobbyist zijn hobby uitoefent en dit niet doet voor zijn of haar inkomen, tenzij je hobby je werk is. Dit in tegenstelling tot de eenmansbedrijf waar de zelfgemaakte machine wel degelijk bedoeld is om een inkomen te verwerven. In die situatie heeft (en had) de inspectie of markttoezichthouder het volste recht om even een (spreekwoordelijke) blik te werpen op uw zelfgemaakte machine(s). De verzekeringsinstanties hebben sowieso geen probleem bij een eventuele schadeafhandeling bij een ongeval met uw machine. Kosten van de schade zullen in de regel niet worden vergoed, want volgens de kleine lettertjes van de verzekeringsinstantie wordt niet aan de wetgeving voldaan. Toch wel een goed plan om voor het knutselen even naar de wet te kijken… • 45

AB_ART_Techniek09.indd 45

24-10-2023 11:53

MACHINEVEILIGHEID Afschermingen

Detectiesysteem voor machineafschermingen Troax vraagt patent aan op Panel Detection Troax Panel Detection bewaakt de afscherming rondom de machine. Het slimme apparaat is ingebouwd in de bevestiging en detecteert de aan- en afwezigheid van het paneel. Hiermee behoort een ontbrekend paneel door een menselijke fout tijdens het onderhoud tot het verleden. De detectie van gedemonteerde panelen beschermt niet alleen mensen en machines, maar vermindert ook het risico op arbeidsongevallen. Patent is aangevraagd. Tekst en beeld: TROAX

Troax Panel Detection is een elektronisch apparaat dat slim is geïntegreerd in de paneelbevestiging en bewaakt of de panelen na service en onderhoud weer zijn gemonteerd zijn. Nu is het vrijwel onmogelijk om een ontbrekend paneel niet te detecteren. Wat voorheen vooral berustte op mechanische veiligheid, kent nu ook elektronische veiligheid. Ook retrofit Troax Panel Detection is ontworpen voor Troax machineafschermingen en kan ook achteraf worden gemonteerd op het demonteerbare Rapid Fix-systeem. Met een detectie-eenheid op elke paal ontstaat een dubbelkanaalssysteem. De staander wordt verbonden met de volgende, zodat een dubbel signaal ontstaat. Panelen die niet hoeven te worden verwijderd in geval van service of onderhoud, kunnen op hun plaats worden vergrendeld met behulp van een speciale kit met eenrichtingsschroeven. Trigger en alert Zodra een paneel wordt gedemonteerd, gaat een signaal naar de PLC-besturing. Het detectiesignaal kan tot verschillende te kiezen acties leiden: • waarschuwingslampen starten; • waarschuwingsberichten versturen; • herstart voorkomen; • de machine stoppen als een paneel niet wordt teruggeplaatst. Om gemakkelijk te vinden waar een paneel ontbreekt, wordt de groene led van de Panel Detection rood om aan te geven dat het paneel niet meer is 46

AB_ART_1p_0002.indd 46

gemonteerd is. Zodra alle panelen op hun plaats zitten, kan de productie veilig worden hervat. Tot 200 panelen Troax Panel Detection bewaakt tot 200 panelen met een enkele kabel naar de veiligheids-PLC. Dit maakt het aansluiten sneller en minder complex. Het detectiesysteem is ontworpen voor de hoogste veiligheidsniveaus SIL 3 en PLe. • www.troax.nl

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:22

PRODUCTNIEU WS Bekijk meer op www.aandrijvenenbesturen.nl

ASI-5-SAFETY MUTING

De nieuwe ASi-5-Safety Muting-module verwerkt via één enkel ASi-adres alle signalen die voor cross-muting of sequentiële muting van mutingapplicaties tot SIL3/PLe nodig zijn. Vergelijkbare mutingoplossingen op basis van ethernet zijn volgens Bihl+Wiedemann aanzienlijk duurder. Met AS-Interface vallen de bedradingskosten tot 70 procent lager uit dan bij oplossingen met ronde kabels. Alle signalen voor cross-muting of sequentiële muting zitten in één module. Ongebruikte aansluitingen, bijvoorbeeld bij gebruik van cross-muting met maar twee sensoren, zijn flexibel inzetbaar voor andere toepassingen. Ze leveren namelijk aanvullend twee zelfconfigurerende ingangs-/uitgangssignalen. Alle relevante signalen zijn niet alleen te verwerken in de Safety Monitor, maar ook door te geven via Profisafe, CIP Safety, FSoE of openSafety. Met de Bihl+Wiedemann Software Suite zijn voor talloze toepassingen kant-en-klaar gecertificeerde mutingcomponenten te configureren en vervalt een complexe programmering in de besturing. www.bihl-wiedemann.nl

ACHTERUITRIJCAMERA De Linde Reverse Assist Camera, verkijgbaar via Motrac Intern Transport is ‘geleerd’ in real-time mensen van objecten te onderscheiden. Het waarschuwingssysteem beschikt over meerdere geluidssignalen om botsingen tussen intern transport en voetgangers in magazijnen en productiegebieden te voorkomen. Als het systeem een persoon detecteert in een bepaalde hoek rond de camera, wordt een waarschuwingssysteem geactiveerd en geeft het het gevaar op verschillende manieren weer. De chauffeur wordt zowel visueel via het display als via een akoestisch waarschuwingssignaal gewaarschuwd voor het potentiële gevaar. Het individueel instelbare personendetectiegebied van de achteruitrijcamera beslaat maximaal twaalf meter en kan worden verdeeld in twee waarschuwingszones. Als de voetganger verder weg is, wordt de snelheid van de truck minder verminderd dan wanneer de persoon zich dichterbij de truck bevindt. Op de nieuwste generatie vorkheftrucks worden de camerabeelden weergegeven op het optionele 7" display in full-screen modus of op een gesplitst scherm. De intelligente achteruitrijcamera is verkrijgbaar als volledig geïntegreerde oplossing op nieuwe trucks én als retrofit optie. De camera kan op zichzelf worden gebruikt of worden gecombineerd met bestaande Linde hulp- en veiligheidssystemen. www.motrac.nl

Up to the challenge

BKL is specialized in engineering, production and inspection of hoisting- and lifting tools, modules and machines. Thanks to the combination of outstanding production facilities, experience and creativity we are able to build high-quality customized machines.

Collse Heide 1, 5674 VM Nuenen, The Netherlands | T: +31 (0)40 295 14 44 | info@bkl.nl | www.bkl.nl

Member of Anvil Industries

AB_Productnieuws.indd 47

24-10-2023 11:23

AC/DC-VOEDINGEN

3D-camera

Met de safeVisionary2 brengt SICK een veilige 3D Time-ofFlight camera met PLc op de markt. De 3D-camera voor objectdetectie (3D-waarschuwingsveld tot 7,3 m, horizontaal: 68°, verticaal: 52°) is inzetbaar voor onder meer voor de bewaking van gevarenzones rond een machine, maar ook voor de 3D-beveiliging van mobiele platforms. De camera heeft een 3D-waarschuwingsveld tot 7,3 m (horizontaal 68°, verticaal: 52°) en een 3D-veiligheidsveldbereik tot 2 m (horizontaal: 68°,verticaal: 42°) en tot 4 m met de achtergrond als referentie. Omdat de safeVisionary2 in drie dimensies kijkt, zijn obstakels zoals trappen, maar ook vallende ladingen en kantelende voertuigen direct zichtbaar. Dat voorkomt botsingen en ongelukken. De veilige camera is in bedrijf te nemen en te configureren via de SICK Safety Designer. www.sick.nl

De TCI 130, TCI 240 en TCI 500(U) zijn drie ingegoten conductiegekoelde AC/DC-voedingen van 130 tot 500 W met een 4250 VAC versterkt isolatiesysteem. Als ze worden gemonteerd op een metalen chassis of grondplaat dan komt de conductiekoeling maximaal tot zijn recht en kan de voeding tot 100 procent van het maximale uitgangsvermogen leveren zonder ventilator. Dankzij het rendement tot 94 procent werkt de voeding zonder derating van -30 tot +50 °C en met derating of geforceerde koeling tot +80°C. De voedingen voldoen aan de OVC III-eisen en zijn toepasbaar tot een hoogte van 5000 m hoogte. De voeding beschikt over actieve correctie van de arbeidsfactor en EMC-karakteristieken speciaal voor toepassingen in de industrie/automatisering en test- & meettoepassingen. www.tracopower.com

Servoregelaar

De servoregelaar CMMT-ST-MP met een voedingsspanning van 24 of 48 VDC is geschikt voor positioneertoepassingen in zowel een gesloten als open regelkring – dus met of zonder encoder. De regelaar zit beneden de vermogensklasse (300 W nominaal) maar kan binnen één systeem worden gecombineerd met de standaard Festo-serie CMMT-AS servoaandrijvingen. De microcontroller maakt multiprotocol-veldbuscompatibiliteit, veldverzwakking, energiebeheer, auto-tuning en U/f open-loop regeling mogelijk. De regelaar heeft een geïntegreerde webserver voor vereenvoudigde data-overdracht en kan worden aangestuurd met Profinet, EtherCAT, EtherNet IP en Modbus, instelbaar met DIP-schakelaars of vanuit de gratis beschikbare software. De regelaar (144 mm (h) x 88 mm (d) x 27 mm (b)) kan een nominale stroom van 8 A aan, en gedurende maximaal 3 s tot 20 A piek. De CMMT-ST-MP ondersteunt zowel Safe Torque Off (STO) als Safe Stop 1 (SS1-t). www.festo.com/nl

NIEUW VAN NORD: NORDAC ON PURE – WAAR HYGIËNE IS VEREIST De nieuwe NORDAC ON PURE van NORD is speciaal ontwikkeld voor toepassingen waar hygiëne en reiniging prioriteit zijn, zoals in de levensmiddelen- en drankindustrie. “Wash down” voor eenvoudig reinigen en optimale hygiëne Nsd tupH oppervlakteveredeling Geïntegreerde multi-protocol Ethernet-interface Volledig plugbaar Internet of Things-compatible (IoT) Compact ontwerp Eenvoudige ingebruikname NORD Aandrijvingen Nederland | T : 0252 529 544 | netherlands@nord.com | www.nord.com

AB_Productnieuws.indd 48

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:23

der. De orden r U/f digde

(h) x ot 20

MOBIELE MOTOREN

De NX8xHM-serie AC-permanentmagneetmoren is ontwikkeld voor bijvoorbeeld de elektrohydraulische pompen in 48 VDC-minigraafmachines en het aandrijven van hulpapparatuur. De motoren zijn beschikbaar voor accuspanningen van 24 tot 96 VDC. en vier draadgaten aan alle zijden voor de montage. Dat kan ook via de directe SAE A-pompmontage-interface (ISO 3019/2 als optie). De motoren zijn ontworpen voor natuurlijke convectiekoeling (omgevingstemperatuur -40 tot +85 °C). Koppel en vermogensprestaties zijn te verhogen door koude platen aan de zijkanten toe te voegen. De motor met IP67-classificatie kan worden ondergedompeld in olie. De modulaire motoren zijn verkrijgbaar in drie verschillende lengtes voor een nominaal koppel tot 61 Nm, toerentallen tot 5000 min-1 en een nominaal vermogen tot 10,4 kW. www.parker.com

PNOZ m c0 – de nieuwe standalone-basismodule van Pilz

Met een breedte van slechts 22,5 mm bewaakt deze uiterst compacte basismodule maximaal vier veiligheidsfuncties op machines. Afhankelijk van de toepassing kunnen zo safety-eisen tot de hoogste veiligheidscategorie PL (Performance Level) e resp. SIL CL 3 worden gerealiseerd.

Geïsoleerde lagers NSK breidt het programma geïsoleerde lagers voor ‘eAxles’ in elektrische voertuigen uit, met onder meer om over-molded lagers en geleidende borstels. Isolerende keramische kogellagers zorgen zijn vaak het effectiefst bij het voorkomen van elektrische erosie, maar kunststof over-molded lagers voor eAxles zijn goedkoper, zegt NSK. Een andere optie om elektrische erosie tegen te gaan is het gebruik van geleidende borstels. Voor hoog-efficiënte oliegekoelde systemen met hoge snelheden zijn conventionele borstels niet geschikt. De nieuwe borstels hebben voldoende geleidbaarheid voor een brede reeks eAxle-toepassingen, zelfs bij oliegesmeerde koeling. De geleidende borstel kan direct in de as kan worden ingebouwd om ruimte te besparen www.nsk.com

De extreem smalle PNOZ m C0 heeft de constructieve eigenschappen van een veiligheidsrelais, maar is net zo krachtig als een configureerbare veiligheidsbesturing. Hij heeft acht veilige ingangen en vier veilige halfgeleideruitgangen bij een bouwbreedte van slechts 22,5 mm. Op die manier kunnen maximaal vier veiligheidsfuncties betrouwbaar worden bewaakt. Eenvoudig uitbreiden naar behoefte Als het aantal veiligheidsfuncties op kleine machines toeneemt, kan het “kleine” project eenvoudig worden gemigreerd middels de softwaretool. Toekomstige uitbreidingen van de machine of installatie zijn te allen tijde mogelijk: Indien meer veiligheidsfuncties vereist zijn, zijn modulaire uitbreidbare basismodules met voldoende vermogen beschikbaar voor machines met een groter scala aan functies. Afhankelijk van de eisen wordt de basismodule afgestemd op de betreffende toepassing. Gebruikers profiteren van een hoge flexibiliteit. De nieuwe basismodule uit de PNOZmulti 2 familie is momenteel goed leverbaar waardoor u snel verzekerd bent van een economische, compacte veiligheidsoplossing. Vraag naar de mogelijkheden via info@pilz.nl of bestel PNOZ m c0 snel een eenvoudig in de E-Shop op

Pilz-PvdM.indd 1 AB_Productnieuws.indd 49

27-09-2023 13:12 24-10-2023 11:23

PRODUCTNIEU WS Bekijk meer op www.aandrijvenenbesturen.nl

ACTUATORSYSTEEM

De twee- en drietraps telescopische TLS-actuatorsystemen halen een slag van 3.000 mm en zijn goed voor lasten tot 450 kg. De systemen zijn opgebouwd uit geëxtrudeerde aluminium profielen en gecombineerd met kogelomloopgeleidingen en een tandheugelaandrijving. Polyurethaan-tandriemen dienen om de afzonderlijke trappen te synchroniseren. Het TLS-systeem is zowel geschikt voor verticale als horizontale montage (beperkte bouwruimte aan de zijkant). Ook varianten met slag aan beide kanten zijn beschikbaar. Bij verticale montage bereiken de systemen snelheden tot 6 m/s en acceleraties tot 12 m/s2 bij een herhalingsnauwkeurigheid van ±0,05 mm. Als het systeem horizontaal wordt ingebouwd, zijn snelheden tot 6 m/s en acceleraties tot 20 m/s2 bij een herhalingsnauwkeurigheid van ±0,03 mm mogelijk. www.rollon.com

EtherNet/IP-encoders

Van de Sendix F58-serie absolute EtherNet/IP-encoders kwamen al eerder Profinet- en Profisafe- modellen beschikbaar Een nieuwe EtherCAT versie komt begin volgend jaar zal de serie begin 2024 compleet maken. De nieuwe F58 optische EtherNet/IP encoders zijn beschikbaar als single- en multiturn versie en met een vaste- of holle as. Ze zijn gebaseerd op de nieuwste CIP versie V3.32 en EtherNet/IP versie v1.30. Belangrijke kenmerken hiervan zijn ‘neighborhood’ detectie, een gear-factor, de berekening van acceleratie en de mogelijkheid van gelijktijdige aansluiting op maximaal vjif controllers. Met de nieuwe firmware kan de functionaliteit van de encoder worden uitgebreid via de geïntegreerde webserver. De F58-encoders hebben een 58mm behuizing (aluminium of rvs 304/316) met een vaste as tot 10 mm of een holle as tot 15 mm. Ze hebben een maximale, vrij instelbare, singleturn-resolutie van 19 bits en 24 bits multiturn. Er zijn verder opties voor de flensmontage en IP bescherming (65 of 67). industrial.duranmatic.nl

Veiligheidsrelais

De elektrische veiligheidsrelais uit de serie SR… zijn geclassificeerd tot categorie 4 met prestatieniveau PLe (EN/ISO/BS 13849-1). Het aanbod bestaat uit twee series met in totaal zeven individuele codes, voor het veilig bewaken en besturen van veiligheidscircuits . De SRB-serie is ontworpen voor noodstoppen, veiligheidsschakelaars, magnetische sensoren en mechanische veiligheidsvergrendelingen. De serie SRA… met een multifunctionele code met keuzeschakelaar op het frontpaneel, kan aanvullend ook worden gebruikt bij twee handbedieningsapparaten en veiligheidsapparaten met OSSD-uitgangen (RFID tags, laser scanners etc). Een module die het aantal beschikbare relaisuitgangen uitbreidt is beschikbaar. De modules uit de serie SRB… zijn 17,8 mm breed. Dankzij de speciale verwijderbare schroefklemmen zijn de relais uit de serie SR… eenvoudig aan te sluiten, wat een snelle installatie en minder bekabelingsfouten betekent. Met de diagnose LED’s aan de voorzijde zijn fouten in het externe besturingssysteem. De nieuwe veiligheidsrelais zijn voorzien cULus keur voor toepassing in de Noord-Amerikaanse markt en TÜV conform de machinerichtlijn 2006/42/EC. www.calpe.nl 50

AB_Productnieuws.indd 50

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N . N L | N R . 5 | 2023

24-10-2023 11:23

Veiligheidstechniek voor de Machinebouw

w w w . e u c h n e r. n l

MGB2 Modular

EtherCAT (P) met FSoE Veiligheidssysteem met vergrendeling Modulair ontwerp, flexibel combineerbaar Meerdere deursloten op één busmodule Categorie 4 / PL e / SIL3

EUCHNER (BENELUX) BV

AB_Advertenties.indd 51

P O S T B U S 11 9

N L- 3 3 5 0 A C P A P E N D R E C H T

+31 ( 0 )78 615 47 6 6

INFO@EUCHNER.NL

24-10-2023 11:29

29 november 2023 | 1931 Congrescentrum Den Bosch

Meld u nú aan!

Praktische antwoorden op al uw vragen over machineveiligheid! Zet 29 november alvast in uw agenda want dan vindt de dertiende editie plaats van het SAFETY Event. Wat heeft het SAFETY Event te bieden? • Laat u inspireren tijdens het plenaire programma • Doe kennis op bij de learnshops tijdens het middagprogramma • Krijg praktische antwoorden van de Safety doctors, die alle safety-gerelateerde vragen beantwoorden • Kom in contact met vakgenoten, fabrikanten en toeleveranciers op de informatiemarkt Datum: 29 november 2023 Locatie: 1931 Congrescentrum s’ Hertogenbosch

Prijs deelname: € 175,Gratis voor betaalde abonnees van MYbusinessmedia

Meer informatie? Kijk op www.safetyevent.nl