Aandrijven & Besturen 6/7 2020 by online-mbm

25 JAAR AB

6/7

Alwin van Binsbergen en Pieter Houthuijzen: “Steeds meer sensoren in één behuizing”

AANDRIJVEN & BESTUREN Jaargang 25 | juni/juli 2020

IN RITSUMASYL KAN JE DE 'BIO'-BRUG OP

KLEINE STAPJES, MAAR ZE ZIJN WEL ECHT NODIG

ROBOTICA IN EUROPA

Meer dan 200 sensoren monitoren brugdek

AB_Cover.indd 1

André Braakman vertelt over FEDA Next, dromen en daden

Verschillende benaderingen, dezelfde twijfels

04-06-20 11:51

Meld u nu aan voor de gratis nieuwsbrief! U ontvangt 2x per week de gratis e-nieuwsbrief En u blijft op de hoogte van: • Productinnovaties • Nieuws • Leveranciers • Vacatures

Ga naar www.engineersonline.nl/ nieuwsbrief

AB_Advertenties.indd 2

04-06-20 11:54

Your Global Automation Partner

Full Range Voor PROFINET Profiteer van Turck’s uitgebreide portfolio voor PROFINET met systeem redundantie S2 en PROFIsafe PROFINET I/O-systemen, verkrijgbaar in modulair of blokformaat, in beschermingsklassen IP20 en IP67 en als hybride PROFIsafe-module in IP67 CODESYS-PROFINET besturing, beschikbaar als HMI met PROFINET-interface, als IP67 PLC met PROFINET-interface of als modulaire I/O-systemen in IP20 en IP67 met PROFINET-interface

www.turck.com/pn

Jouw uitgave overal gelezen...

Dat wil jij toch ook?! IIoT gateways, Protocol Converters, Remote Access, Cloud logging & dashboards, Data analyse Anybus en EWON producten verbinden machines en systemen, bieden remote service met cloud monitoring, logging en alarmering. Koppeling van industriële en gebouw gebonden netwerken. Van Profinet, EthernetIP en CANopen tot Modbus, J1939 en KNX.

Relatiemagazine

Jaarverslag

Personeelsblad

Een magazine dat helemaal aansluit bij de behoeftes van jouw klanten.

Zorg ervoor dat jouw jaarverslag wel wordt gelezen.

Een magazine waar jouw personeel elke keer weer naar uitkijkt om te ontvangen.

nline UITGAVEN

OnlineUitgaven-93x123.indd 1

AB_Advertenties.indd 3

Duranmatic B.V. | Robijn 800 | 3316 KE Dordrecht T+31 (0)78 631 05 99 | info@duranmatic.nl

www.onlineuitgaven.nl

03-06-20 12:21

04-06-20 11:55

IN DIT NUMMER EDITIE 6/7 | JUNI/JULI 2020

DE 'BIO'-BRUG OP

In Ritsumasyl monitoren meer dan 200 sensoren het biocomposiet brugdek van een fietsbrug over het Van Harinxmakanaal.

16 ‘NEXT STEP’ Branchemanager André Braakman

vertelt over FEDA Next, dromen en daden.

ALWIN EN PIETER

De vraag naar sensoren neemt alleen maar toe. AB klopte aan bij Sick voor een blik op de sensoren van morgen.

20 IN EUROPA

Hoe zit het met Europa en

24 BEGIN BIJ DE KAST Beveiliging in de fysieke netwerklaag onderdeel van fysieke en logische

robotica? De cobots lijken populair bij het mkb.

& VERDER 06

AANDRIJFNIEUWS Vaderlandse fotonica waakt over nieuwe brug Genua

PRODUCTNIEUWS Met I/O-modules, spiegelzuilen, een encoder en zo nog het een en ander.

netwerkarchitectuur.

AB_Inhoud.indd 4

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:01

OP DE COVER Robots kunnen worden gezien als dé hardware-tegenhanger van software, die leidt tot toenemende wereldwijde digitalisering. Aziatische landen nemen het voortouw op dit gebied. Maar in hoeverre kan Europa meekomen? Reichelt elektronik heeft nog ‘pre-corona’ onderzoek laten uitvoeren. Meer op pagina 20 en verder. (Foto: Kuka Group)

ADVERTEERDERSINDEX Bureau OMA Duranmatic Euchner Igus MYbusinessmedia MYbusinessmedia Rittal Turck Van Steen

03 03 29 04 02 31 32 03 07

zomer Een hele normale tweede pinksterdag was het dit jaar niet. Oﬃcieel mag het zo zijn dat op deze dag de Heilige Geest wordt herdacht die neerdaalde uit de hemel, maar het religieuze karakter van deze gebeurtenis leek mij dit jaar nog verder ondergesneeuwd dan het voor velen om uiteenlopende redenen toch al is. Reden? Vanaf 12 uur ’s middag mochten ‘we’ weer naar het terras. Of het nieuws er die avond mee opende weet ik niet meer. Wel dat een enkele geïnterviewde bijna letterlijk tot tranen toe geroerd was. Mogelijk als gevolg van een iets te overvloedige viering van de ‘uitstorting’ – van bier en andere alcoholische versnaperingen dan wel. Meer gelijkenis met de betekenis van Pinksteren kon ik er niet in ontdekken. Ook niet of het wellicht de 49-ste dag na de eerste aankondiging van de minister-president was dat voor de horeca zicht was op licht aan het einde van de tunnel. Dat exacte getal heb ik trouwens even op moeten zoeken, moet ik bekennen. Dat Pinksteren zoveel dagen na Pasen begint, is niet iets dat ik paraat heb. En dan op 3 juni de aankondiging dat ‘we’ op zomervakantie mogen. Wel zelf uitzoeken of het verantwoord is om ergens naartoe te gaan. Of dat nu in Nederland is of ergens in Europa. Of voor de echte durfallen daarbuiten. Puntje is natuurlijk wel – en dat geldt dan vooral voor degenen die niet hier blijven – dat ‘Nederland’ je niet gaat helpen als je er ergens vast komt te zitten. Eigen verantwoordelijkheid. Terras- en restaurantbezoek, vakantie – ik kan de versoepelingen van de overheid voor bezoek aan deze sectoren alleen economisch begrijpen. Daar is uiteraard niets mis mee. Zolang serieus werk gemaakt blijft worden van het overeind houden van het mkb. Zeg ik ook niks over de verplichting in het OV je gezicht te bedekken met accessoires die de laatste tijd om hele andere redenen dan voorheen verongelijkte Kamervragen van de volksvertegenwoordigers hebben opgeroepen. Maar goed. Een tip: probeer je ook op het strand te houden aan de ‘anderhalvemetersamenleving’. Maar niet door een al te diepe kuil te graven. Dat gaat niet om ‘uitstorting’ maar mogelijke instorting. De redactie van AB wenst iedereen een mooie en veilige zomer toe.

ROBIN ZANDER H OOF DRE DAC T E U R R.Z ANDE R@ MY B U S INE SS ME DIA.NL

AB_Inhoud.indd 5

04-06-20 12:01

A ANDRIJFNIEU WS Meer nieuws op www.aandrijvenenbesturen.nl

SOMNI-SENSOREN WAKEN OVER NIEUWE BRUG GENUA Eind juli dit jaar wordt de nieuwe brug van Genua opengesteld. Met het voltooien van de brug, wordt een belangrijke verkeersader van Italië hersteld. Op 14 augustus 2018 stortte de Morandi Brug voor een groot deel in, met drieënveertig dodelijke slachtoffers en vijftien gewonden tot gevolg. De veiligheid van de voor nu nog naamloze nieuwe brug wordt onder andere geborgd door fotonicasensoren van Nederlandse komaf. Meer dan honderd sensoren zullen de structurele integriteit voortdurend monitoren. Onder andere de ramp in Genua was aanleiding om de algemene staat van het Italiaanse wegennetwerk te onderzoeken. Onderzoek aan de brug wees uit dat de oorzaak van de ramp in Genua lag bij achterstallig onderhoud. Herstel van een verwaarloosde infrastructuur vergt enorme investeringen. De fotonicasensoren, die een relatief goedkope toevoeging aan het onderhoudsbeheer zijn, bieden hier mogelijk uitkomst. Wanneer deze sensoren al in de bouw van een groot project worden meegenomen, worden naast mogelijke rampen ook grote onderhoudskosten

voorkomen. Een groot deel van de fotonicasensoren wordt geleverd door de Nederlandse startup Somni, een innovatieve specialist op het gebied van fotonicasensoren uit Den Haag. “Het monitoren van een kilometer lange brug is technisch een lastige opgave. Vele kilometers aan koperdraad zouden nodig zijn om elke ‘normale’ sensor aan te kunnen sluiten. Draadloze sensoren vereisen gemiddeld veel onderhoud en batterijen. Er is daarom gekozen om gebruik te maken van fotonica”, vertelt Remco Nieuwland van Somni. “Fotonicasensoren werken op basis van licht, dat via glasvezelkabels naar de sensoren geleid wordt. In de sensoren zitten minuscule reflectoren die een deel van het licht terugkaatsen. De informatie uit de sensor wordt meegestuurd in het teruggekaatste licht. De optische sensoren hebben het bijkomende voordeel dat er meerdere sensoren aangesloten kunnen worden op eenzelfde glasvezelkabel. Dat maakt de aanleg eenvoudiger en installatie goedkoper”, vervolgt hij. De sensoren in de nieuwe brug in genua

zullen op verschillende plekken trillingen meten. Daarnaast zal de vervorming van onder andere het wegdek gemeten worden met zogenaamde reksensoren en wordt de hoekstand, oftewel scheefstand, van de achttien brugpijlers continu gemonitord. Alles om een ramp zoals plaatsvond in 2018 te voorkomen. www.somnisolutions.com

AI-toolkit voor industriële toepassingen Jheronimus Academy of Data Science (JADS), een alliantie tussen de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en Tilburg University (TiU) op het gebied van Artificial Intelligence (AI) en Data Science, gaat de komende vier jaar met academische en industriële partners werken aan de ontwikkeling van een AI-toolkit voor industriële toepassingen. NWO financiert het project CERTIF-AI (Certification of production process quality through Artificial Intelligence) dat op 1 september 2020 van start gaat. Het doel is om de grote hoeveelheid data die door machines en in productieprocessen wordt gegenereerd te gebruiken om processen te certificeren, de kwaliteit van producten te verbete6

AB_Aandrijfnieuws.indd 6

ren en problemen te diagnosticeren. Voor de industriële eindgebruikers betekent dit minder fouten in de productie en dus lagere kosten of een grotere betrouwbaarheid van het proces en dus een beter product of service. Het project is niet alleen academisch vernieuwend door het toepassen van AI-technieken op real-time sensordata, maar ook leveren JADS en consortiumpartners een bijdrage aan het inzetten van AI voor concrete industriële toepassingen. Vier concrete toepassingen zijn gedefinieerd door Damen Shipyards, Omron, Additive Industries en VTEC. www.jads.nl

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:03

VYDRAULICS NEEMT DOEDIJNS OVER

Robert Don (CFO DGI), Wouter Vullers (CCO Vydraulics), Frank Robben (CEO DGI), Steven Vangeersdaele (CEO Vydraulics), Stijn Schacht (CTO Vydraulics), Olivier Strobbe (Managing Partner Vybros) De Belgisch/Nederlandse Vydraulics groep heeft Doedijns Group International (DGI) overgenomen. De overname betreft de drie DGI-onderdelen: - Doedijns, specialist in systeemoplossingen op het gebied van hydraulica en leverancier van hydraulische, pneumatische en elektromechanische aandrijfcomponenten; - Sypack: aanbieder van ‘helicopter fueling’-systemen; - Koppen & Lethem: leverancier van hydraulische en elektromechanische aandrijfcomponenten. Doedijns, Sypack en Koppen & Lethem zijn niet de eerste partijen die zich aansluiten bij de Vydraulics groep. Vremac Cylinders, Vapo Hydraulics, Hydropack Hydraulics en GDM Precisie Mechaniek zijn al onderdeel van de Vydraulics Groep. De overname ondersteunt de missie van de Vydraulics groep: het bieden van totaaloplossingen voor systemen, componenten en service op het gebied van bewegings- en besturingstechnologie en processystemen.

Alles van ontwerp tot productie, inbedrijfstelling en onderhoud kan door de groep worden verzorgd. Basisprincipe is de klant geheel te ontzorgen. De markt vraagt om een autonome en onafhankelijke totaalaanbieder die eﬃciënt en transparant te werk gaat. Alles in het teken van ‘Operational Excellence’. “Voor Doedijns, Sypack, en Koppen & Lethem vormt deze samenwerking de perfecte vervolgstap om nog beter te voldoen aan de vraag uit de markt en de groeiambitie van de groep te verwezenlijken”, aldus Frank Robben, ceo DGI. Wouter Vullers, commercieel directeur Vydraulics, vult aan: ”De geografische spreiding van de bedrijven, specialistische expertise en bedrijfsspecifieke marktfocus maken het mogelijk een zeer breed scala aan klanten en industrieën te bedienen. Door onze competenties en markten met elkaar te verbinden, ontstaat een sterke synergie. De focus van Doedijns, Sypack en Koppen & Lethem op betrouwbaarheid, transparantie, klantgerichtheid en het streven naar hoogwaardige technische oplossingen sluit naadloos aan bij de lange

termijn visie van Vydraulics.” “De drijvende kracht achter deze samenwerking is een gemeenschappelijk diepgaande passie voor kennis en techniek. Dit resulteert in eﬃciënte en innovatieve oplossingen”, voegt Vydraulics-ceo Steven Vangeersdaele toe. “Samen met onze klanten streven we naar oplossingen met een minimale ‘total cost of ownership’. De Vydraulics groep wordt ondersteund door een gevestigd familiefonds met een sterke focus op de lange termijn. Dit biedt een stabiele basis voor de verwezenlijking van onze strategie en groeiambitie.” Alle partners in de Vydraulics groep behouden de eigen identiteit en blijven gehuisvest op hun huidige locatie. Het samengaan komt voort uit de ambitie om te groeien en een nog completere dienstverlening aan onze (gezamenlijke) klanten te kunnen bieden. De overname heeft dan ook geen gevolgen voor de werkgelegenheid. De betrokken partijen kijken uit naar een succesvolle samenwerking. www.dgi-company.com

Servomotor defect ? • Reparatie Reparatie van alle merken • Nr. Nr. 1 in servo-reparaties in de Benelux • Korte offerte- / reparatietijd • Alle werkzaamheden en kennis onder één dak www.Servo-Repair.nl

AB_Aandrijfnieuws.indd 7

024-366 88 65

Ook voor: - spindelmotoren - watergekoeld - schijfanker - specials

04-06-20 12:03

INTERVIEW sensoren

Meer data vraagt om meer sensoren â&#x20AC;&#x2DC;De principes zijn niet veranderd, maar de componenten zijn beter gewordenâ&#x20AC;&#x2122;

ALWIN & PIETER Meten is weten, is het aloude gezegde. Eeuwenlang gebeurde dat met op de taak afgestemde meetinstrumenten, de laatste decennia nemen sensoren die rol over. Nu bedrijven in het kader van Industrie 4.0 steeds meer over hun productieprocessen willen weten, neemt de vraag naar sensoren alleen maar toe. Tekst: Ad Spijkers | Fotografie: Bart van Overbeeke 8

AB_Interview.indd 8

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:04

Pieter Houthuijzen heeft een elektrotechnische opleiding gevolgd en werkt inmiddels dertig jaar bij Sick. Begonnen via de verkoop binnendienst werd hij via allerlei functies in 2000 sales manager en in 2014 general manager van de Nederlandse vestiging. Alwin van Binsbergen heeft informatica en bedrijfskunde als achtergrond en is sinds 2018 als product manager bij het bedrijf werkzaam. Sick is in 1946 in de buurt van München opgericht door Dr. Erwin Sick. In het jaren zeventig verhuisde het familiebedrijf naar Waldkirch in het Zwarte Woud. Houthuijzen: "Dr. Sick was een echte uitvinder, met meer dan driehonderd octrooien op zijn naam, onder meer voor het principe van de fotocel en het autocollimatie-principe. Sick is groot geworden met optische sensoren, maar in de loop der jaren werd het programma aanzienlijk uitgebreid met andere principes en met processensoren."

"De bulk van de sensoren zit nog steeds in de transporttechniek. Er zitten veel sensoren op een band of rollenbaan. Dit zijn doorgaans de eenvoudiger sensoren: ja/nee, wel of geen product aanwezig. De wat geavanceerdere sensoren vind je vooral in de machinebouw, zoals verpakkingsmachines en kwaliteitscontrole. Met de introductie van LED-, laser- en later ook visionsensoren kunnen we veel meer detecties doen dan alleen aanwezigheid. Je kunt nu kijken naar afmetingen, scheefstand, kleuren, barcodes en QR-codes."

Vision Met name visiontechnologie heeft zich sterk ontwikkeld. Houthuijzen. "In de laatste tien jaar heeft de grootste ontwikkeling plaatsgevonden in vision. Daarvóór waren de camera's duur en complex; zonder specialist kwam je daar niet uit. “.. sensor heeft toegevoegde Tegenwoordig hebben we visionsensoren Trends waarde door extra informatie met een matrixcamera aan boord die je In grote lijnen doorliepen optische, met één druk op de knop intelligente te geven.” inductieve, capacitieve en ultrasone taken kunt laten uitoefenen. Daarvoor zijn sensoren dezelfde ontwikkeling. Midden ontwikkelingen nodig geweest in de jaren negentig kwamen ook de eerste scannende sensoren op de belichting, camera's, lenzen, elektronica en communicatie." markt, die we tegenwoordig Lidar noemen. Wat waren in 25 jaar de Van Binsbergen knikt: "Met camera's kun je tegenwoordig complete grote lijnen in de ontwikkeling van sensoren? Houthuijzen: "Een kwaliteitscontroles doen. Als je hem tien mokken met een oortje belangrijke trend is miniaturisering. Begin jaren negentig was het voorhoudt, bouwt hij een datamodel op. Hierdoor herkent hij allemaal nog discrete technologie, analoge techniek, losse compoautomatisch het oortje en genereert hij een alarm als er een mok nenten die aan elkaar werden gesoldeerd. Toen de chiptechnologie zonder oor voorbij komt. Dan ben je al bezig met kunstmatige (IC) zijn intrede deed, konden fabrikanten kleiner bouwen. Kleiner intelligentie." betekende minder materiaalverbruik, minder ruimtebeslag in machines en lagere prijs." Communicatie Maar niet alleen de schaalgrootte heeft invloed gehad op de Vanaf eind jaren tachtig werd de traditionele bekabeling vervangen prijsontwikkeling, zegt Houthuijzen. "We komen uit de tijd van de door bussystemen. Aanvankelijk had elke zichzelf respecterende grote motor met de centrale as en drijfriemen. Tegenwoordig werkt fabrikant van besturingen een eigen bussysteem, door 'natuurlijke een machine mechatronisch met stappen- en servomotoren. Maar selectie' bleven er maar een paar over. Houthuijzen: "Sick wil zijn omdat de aandrijving en besturing van machines decentraal zijn klanten niet dwingen om bepaalde hardware en software te kopen, geworden, zijn op veel meer plekken detecties nodig. Daarnaast is maar het is onmogelijk om zo’n grote diversiteit aan bussystemen de sensor niet meer puur de sensor. De hele maatschappij is te ondersteunen. Voor standaard sensoren zijn AS-Interface en CAN tegenwoordig data-gedreven, en een sensor heeft toegevoegde nog steeds veelgebruikte systemen, maar ze hebben hun beperkinwaarde door extra informatie te geven." gen. Sick nam het initiatief tot IO-Link, dat beter aansloot bij het Wie een eenvoudige sensor van nu pakt en een van 25 jaar geleden, sensorniveau maar ook bij de behoefte aan meer data uit het veld. ziet uiterlijk weinig verschil. Maar de huidige sensoren kunnen over Nagenoeg alle sensorfabrikanten en ook veel fabrikanten van grotere schakelafstanden en sneller detecteren. Van Binsbergen: "De actuatoren hebben zich daarbij aangesloten. Door die brede principes zijn niet veranderd, maar de componenten zijn beter acceptatie kwamen er ook al snel IO-Link masters, slaves en geworden. Door de kwaliteitsverbetering kun je steeds verder het gateways naar Ethernet-systemen." randje van de technische mogelijkheden opzoeken. Verder zien we Gaat radiografische communicatie (WLAN, Bluetooth, Zigbee, dat ook in de eenvoudigste uitvoeringen steeds meer intelligentie LoRan) nog een rol spelen? Van Binsbergen: "Het probleem met komt en dat ze via IO-Link kunnen worden geconfigureerd en draadloos, zeker in de industrie, is dat je als machinebouwer nooit uitgelezen." weet in wat voor radiografisch landschap je machine terecht komt. Ook het toepassingsgebied is steeds breder geworden. Houthuijzen: Is dat een hal waar de handscanners van heftruckchauffeurs op

25 JAAR A&B – BESTURINGEN Aandrijven & Besturen bestaat 25 jaar, een goede reden om stil te staan bij verleden, heden en toekomst. Hoe hebben de diverse disciplines in de aandrijf- en besturingstechniek zich in de laatste 25 jaar ontwikkeld en waar gaan we de komende

vijf jaar naar toe? We leggen deze vragen voor aan een aantal prominenten uit de branche. Directeur Pieter Houthuijzen en product manager Alwin van Binsbergen van Sick in Bilthoven spreken over de ontwikkelingen bij sensoren.

AB_Interview.indd 9

04-06-20 12:04

INTERVIEW sensoren dezelfde frequentie werken die jij ook wilt gebruiken? Of werk je in de open lucht waar nauwelijks interferentie valt te verwachten?" Draadloos wordt nu vooral toegepast in de parametreeromgeving. Houthuijzen: "In de operationele omgeving zien we het nog weinig. Maar als je een sensor draadloos wilt laten communiceren, moet je hem ook draadloos aansluiten. Het heeft geen zin om draadloos te communiceren als je er toch een kabeltje heen legt voor de voeding." Onderhoud Aan onderhoud is in de loop der jaren niet veel veranderd. 25 jaar geleden moesten de lenzen van optische sensoren regelmatig worden schoongemaakt, en dat moet nog steeds. Houthuijzen: "Wat je aan onderhoud moet doen, hangt af van het soort sensor en de omgeving. Qua fysiek onderhoud hoeft er aan een moderne sensor weinig te gebeuren. Wij adviseren onze klanten wel om periodiek een controlerende meting uit te voeren zodat hij weet dat de sensor nog goed functioneert. Verder wil het nog wel eens gebeuren dat een sensor een tik krijgt van een heftruck of een pakket op een transportband en niet meer detecteert." Van Binsbergen: "Je gaat van reactief naar proactief onderhoud. Je kunt tegenwoordig goed meten hoeveel licht wordt gereflecteerd. Die informatie kun je via bijvoorbeeld IO-Link naar buiten communiceren, zodat de operator weet wanneer hij de lens moet schoonmaken. Dat kan hij in het dagelijks onderhoud meenemen. Praat je over kwaliteitscontrole met vision camera's of uitgebreide machinebesturingen, dan kun je daar nog veel meer informatie uit halen." Maar heeft dat ook zin? De computer kan het allemaal wel aan, maar de mens niet meer. Van Binsbergen: "Je kunt nu verbanden zien waarvan je vroeger niet wist dat die er waren. Daarom zeg ik: begin die data maar te verzamelen, het zit er toch standaard in. Sla

die data op en laat er een data-analist naar kijken. Daar komen heel interessante dingen uit." Aanbieders In bepaalde sectoren is door fusies en overnames sprake van een zekere concentratie van partijen. Geldt dat ook voor de sensorenwereld? Houthuijzen: "Er zijn veel aanbieders van sensoren, van klein tot groot. Er zijn geen spelers van formaat afgevallen. Je ziet wel een tweedeling ontstaan: je maakt standaard sensoren of je bent een echte specialist. Wij zijn altijd specialisten geweest; betrouwbare en snelle detectie is een van onze kernkwaliteiten. Er zijn ook fabrikanten waarbij sensoren bijproducten zijn, vaak als ‘private label’. Overigens leveren ook de specialisten sensoren die onder ‘brand label’ door concullega's zijn geproduceerd. Meestal gaat het dan om producten die te weinig worden verkocht voor eigen productie. “Er komen ook nog steeds aanbieders van sensoren bij, maar dan voornamelijk voor specialistische detecties of metingen. En er treden verschuivingen op. Specialisten van visionsystemen waren vroeger geen concurrent van ons. Omdat ook daar het gebruiksgemak is verbeterd en de prijzen dalen, zijn het nu wel concurrenten." Een andere ontwikkeling in de loop der jaren is, dat leveranciers van (onder meer) sensoren zich gingen bezig houden met dienstverlening daar omheen. Houthuijzen: "Wij zijn geen engineering-bureau voor onze klanten, maar we zijn ook niet meer puur de leverancier van componenten. We leveren geen sensoren meer maar sensoroplossingen. Wij maken bijvoorbeeld steeds meer samenstellingen van sensoren, zodat de klant direct vanuit de doos aan de slag kan. Zeker voor seriebouw is dat interessant, omdat de klant zijn sensoroplossingen kant-en-klaar krijgt aangeleverd, in een bepaalde volgorde ingepakt. Daar kunnen we ver mee gaan:

Pieter Houthuijzen: "omdat de aandrijving en besturing van machines decentraal zijn geworden, zijn op veel meer plekken detecties nodig.”

AB_Interview.indd 10

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:04

Alwin van Binsbergen: "Het probleem met draadloos .. is dat je als machinebouwer nooit weet in wat voor radiografisch landschap je machine terechtkomt.

kabels op lengte, met of zonder een bepaalde connector, daar zijn allerlei varianten in mogelijk."

systemen, bijvoorbeeld Lidar's. Die zijn in staat om ruimtes binnen hun zichtbereik te scannen. Als je zelfrijdende voertuigen met elkaar laat communiceren, kan de één een verandering in de omgeving onmiddellijk doorgeven aan de rest. Deep-learning-algoritmes worden al gebruikt in de logistiek, op transportbanden. Is het één pakket, of zijn het er twee op elkaar gestapeld? Hoe groot is die doos, is het een doos of een zak? Dat soort informatie om het latere proces te vereenvoudigen, zien we sterk opkomen. Dat zijn vooral software-gerelateerde ontwikkelingen."

Onderwijs We hadden het al over de technische kennis. Er wordt in Nederland op elk onderwijsniveau wel enige aandacht besteed aan sensoren, maar daarbij wordt vaak een beroep gedaan op leveranciers. Van Binsbergen geeft meerdere keren per jaar gastcolleges, van VMBO tot HBO. "Bij VMBO en MBO komt die basis elektronicakennis nog wel aan bod. Maar docenten moeten tegenwoordig verstand hebben van pneumatiek, mechatronica, stappenmotoren, Arduino en Software belangrijker sensoren. Voor de basiskennis hebben ze nauwelijks nog tijd. Van Binsbergen knikt. "Software wordt steeds belangrijker. Als je nu HBO-studenten snappen het concept van alle sensoren wel, maar een sensor koopt en je stopt er een kabeltje in, dan doet hij het. hier willen ze gelijk naar de toepassingen en het grotere plaatje. De Maar misschien dat je over een paar jaar een kastje met een lens basiskennis van de elektronica ontbreekt koopt, dat je volledig vrij kunt programmeKomende vijf jaar geen ren. Je ziet dat al bij visioncamera's, ik denk echter – wat is bijvoorbeeld een hoog-/ laagschakeling? eenvoudige sensoren als dat dit voor eenvoudige sensoren ook gaat Een goed initiatief is de Technology Academy fotocellen rechtstreeks op komen. De mensen die de software ontwikkein Harderwijk, die wordt gefinancierd door len, komen steeds meer uit de informatieinternet een groot aantal bedrijven die de handen technologie. Dat is een goede ontwikkeling; ineen hebben geslagen. Studenten kunnen als je sensoren kunt leveren die voor een hier in twee jaar een MBO-opleiding doen en in het derde jaar belangrijk deel zijn gebaseerd op software, kun je een grote poel hebben ze een gegarandeerde stageplek bij een van die bedrijven. van kennis aanboren om te programmeren. Maar er zal altijd Omgekeerd zijn die bedrijven verzekerd van nieuwe aanwas." behoefte zijn aan mensen die kennis hebben van de basiselektronica." Voortborduren Wat kunnen we de komende vijf jaar aan ontwikkelingen in de ‘Besturingspiramide in stand houden’ sensortechniek verwachten? Van Binsbergen: "Alle fabrikanten Met Industrie 4.0 en het Internet of Things krijgt de industrie ook zullen voortborduren op de ontwikkelingen die al jaren lopen: steeds meer belangstelling voor de cloud. Van Binsbergen: "Ik zie de verdere miniaturisering, kleinere behuizingen, meer functionaliteit. komende vijf jaar niet gebeuren dat eenvoudige sensoren zoals Daarnaast gaan we steeds meer sensoren in één behuizing combinefotocellen een rechtstreekse aansluiting op internet krijgen. Op de ren. Dat doen we al bij inductieve sensoren, waar we behalve de eerste plaats zal daar een bepaalde abonnementsstructuur (dus afstand ook al de temperatuur en trillingen kunnen uitlezen. We kostenpost) aan vastzitten die moeilijk zal zijn voor de machinezijn ook bezig met cilindersensoren voor grippers op robots. Daar markt. Op de tweede plaats wil je de hiërarchie, de besturingspirazit de schakelpositie in van de grijper, maar ook kantelhoek, mide in stand houden. Er zullen zeker sensoren zijn die rechtversnelling, trilling en temperatuur." streeks naar de cloud gaan, maar dit geldt momenteel alleen nog voor de complexere sensorsystemen. Sick biedt hiervoor al Zelflerende systemen cloud-oplossingen, maar dit kan ook een cloud-omgeving van de Houthuijzen vult aan: "Sick is ook volop bezig met zelflerende klant zijn.” • 11

AB_Interview.indd 11

04-06-20 12:04

TECHNIEK sensoren

Begin januari is In het Friese Ritsumasyl een fietsbrug over het Van Harinxmakanaal in gebruik genomen, met brugdekken uit vlasvezelversterkt biocomposiet. (Foto: bouwfotografe.nl)

Meer dan 200 sensoren monitoren ‘bio’-brug In het Friese Ritsumasyl is begin januari een nieuwe fietsbrug in gebruik genomen. De brug heeft een draaibaar deel van 34 m. Dit deel is met een staalconstructie bevestigd op een draaikrans en wordt met twee aandrijvingen in beweging gebracht. De brugdekken zijn van ‘biobased’ composiet – een onbekend materiaal voor deze toepassing. Daarom monitoren meer dan 200 sensoren continu het gedrag van het materiaal. En die data is deels zelfs openbaar toegankelijk. Tekst: Marjolein de Wit - Blok Het project van de nieuwe fietsbrug in Ritsumasyl is een prachtig voorbeeld van een project waarin partijen samenwerken. Als onderdeel van de gebiedsontwikkeling rondom de realisatie van de Haak om Leeuwarden, wilde de provincie Fryslân de oude stalen verkeersbrug over het Van Harinxmakanaal vervangen door een “Voor de overbrenging is ‘speciale’ variant die onder meer moest passen in het gebruik gemaakt van twee gedachtegoed van de planetaire tandwielkasten circulaire economie en die .. afkomstig zijn uit de waarin tevens het onderwijs windturbine-industrie.” een rol kon spelen. Dit leidde tot het besluit om de brugdekken te vervaardigen van biocomposiet. Biocomposiet is een materiaal dat bestaat uit natuurlijke vezels (in dit geval vlas) en een hars die een zo hoog mogelijke biocontent heeft. Als kernmateriaal is gebruik gemaakt van balsahout. Biocomposiet was nog niet eerder in grote civiele 12

AB_ART_Techniek03.indd 12

bouwwerken toegepast. Het ontwerpen van de fietsbrug was daarom een grote uitdaging voor het bouwteam – de provincie Fryslân, aannemerscombinatie Strukton/Spie, producent Delft Infra Composites, GreenPac, ingenieurscombinatie Sweco/ Witteveen+Bos, aangevuld met regionale hogescholen en landelijke universiteiten. Om tot de gewenste eigenschappen te komen – denk aan levensduur en dynamisch gedrag – zijn in een samenwerking met TU Delft de nodige berekeningen gemaakt. De benodigde testen zijn uitgevoerd bij zowel de betrokken hogescholen als de TU Delft. Opbouw In het eindontwerp bestaat de brug uit een vast deel van 34 meter en een draaibaar deel van 32 meter dat nodig is om de scheepvaart door te laten. De doorvaartbreedte is 17 m. Beide brugdelen betreffen kokerconstructies met dwarsschotten, liggen op drie steunpunten en zijn getoogd (gekromd). Het draaien

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:05

De brug draait met behulp van twee elektromotoren met elk een koppel van 80 kNm en twee planetaire tandwielkasten en een draaikrans uit de windturbine-industrie. (Foto: bouwfotografe.nl)

van het brugdeel wordt gerealiseerd door twee aandrijvingen bestaande uit twee encodergestuurde 4 kW elektromotoren met ieder een koppel van 80 kNm in combinatie met een draaikrans afkomstig uit de windturbine-industrie. Het geheel is opgenomen in een betonnen cilinder. Planetaire tandwielkasten Wiebe van der Meulen, engineer van de aandrijving en het bewegingswerk en werkzaam bij SPIE: “Voor de overbrenging is gebruik gemaakt van twee planetaire tandwielkasten die eveneens afkomstig zijn uit de windturbine-industrie. Dit vanwege de compactheid en betrouwbaarheid. De eisen die in Nederland aan een brugwerk worden gesteld zijn immers hoog wat betekent dat we uiteindelijk hebben gewerkt met een dubbele set tandwielkast/ motorcombinaties. Wanneer één set uitvalt is het in principe mogelijk met de andere set nog de vereiste beweging te realiseren. De compactheid is van belang omdat de beschikbare ruimte in de pilaar niet bijzonder groot is en er wel voldoende ruimte moet overblijven om onderhoud uit te voeren.” Draaikrans Omdat de brugdelen gekromd zijn, is er voor de bevestiging van het brugdeel aan de draaikrans gebruik gemaakt van een wigvormige staalplaat van 3 x 3 m met een dikteverloop van 45 naar 110 mm. De hoek van de wig bedraagt hiermee 1,25°. Een andere grote uitdaging lag in het realiseren van het opzetwerk; daar waar de uiteinden van de brug op liggen. Omdat er immers hoegenaamd geen ervaring was met het gebruikte biocomposiet, is er rekening gehouden met een ruime mate aan kruip en doorzakking van de brugdelen. De aanname bleek uiteindelijk ruim voldoende te zijn omdat de uiteindelijke brug stijver was dan was berekend. De

aandrijvingen om de brug uiteindelijk goed te laten aanliggen zijn van Auma en worden vaker gebruikt voor het aansturen van grotere afsluiters. De dichte motoren zijn geschikt voor buitentoepassingen. Monitoringprogramma Omdat er op deze schaal weinig ervaring is met vlasvezelbiocomposiet, maakt een serieus en omvangrijk monitoringprogramma deel uit van het totale project. Het belangrijkste doel hiervan is het verzamelen en delen van zoveel mogelijk gegevens over de conditie, de eigenschappen, het gedrag en de levensduur van het beweegbare brugdeel (inclusief aandrijving). Met deze praktijkgegevens zijn vervolgens de ontwerpstappen en berekeningen te valideren. Het monitoringproject startte met het opstellen van

BRUGSENSOREN Meer dan 200 sensoren houden de brug continu in de gaten en registreren een scala aan parameters: • Fibre Bragg Grating-sensoren meten de rek. • Ws = Windsnelheid (m/s) • Wr = Windrichting (rad clockwise 0=north) • T = Temperatuur (°C) • Lv = Luchtvochtigheid (%) • Ld = Luchtdruk (mBar) • Rm = Regenmeter / neerslag (mm/24 uur) • Uvm = UV waarde (W/m2) • AO = aantal (brug) openingen (cumulative count) • DUm = Draaiuren motor (cumulative count hours) • Dufo = Draaiuren frequentieregelaar (cumulative count hours) • TLO = Tijden laatste opening (UTC time) • POn = Positie opzetwerk noord (angle RAD, 0-90 DEG) • KOn = kracht opzetwerk noord (0-43800 N/m) • POz = Positie opzetwerk zuid (angle RAD, 0-90 DEG) • KOz = kracht opzetwerk zuid (0-43800 N/m) 13

AB_ART_Techniek03.indd 13

04-06-20 12:05

TECHNIEK sensoren

De draaikrans en planetaire overbrengingen komen vooral om hun afmetingen uit de windturbinewereld. (Foto: bouwfotografe.nl)

het monitoringsplan en omvat daarnaast datamanagement, het ontsluiten van de informatie ontsluiten en het toegankelijk maken en uiteindelijk de analyse. Het monitoringplan resulteerde in de keuze om optische lijnsensoren in het brugdek aan te brengen die de vervorming van de verschillende constructiedelen detecteren. De dataverzameling bestaat verder uit gegevens afkomstig van verkeerstellingen, een meteostation en PLC-data die samenhangen met de bediening van de brug en de werking van de aandrijving. Een overzicht hiervan is te zien in het kader.

De wigvormige staalplaat van 3 x 3 m met een wighoek van 1,25° (dikte verloop: 45 - 110 mm) die het beweegbare brugdeel met de draaikrans verbindt.

AB_ART_Techniek03.indd 14

Miljoenen gegevens Alle gegevens worden verzameld in een data-acquisitie unit en via een glasvezelkabel als ASCII-code verzonden naar een datamanagementsysteem. In principe wordt elke tien minuten een dataset verstuurd, bestaande uit gegevens van maximaal 204 sensoren. Projectleider bij Witteveen+Bos Jorian Wals: “Hiermee zijn we in december 2019 met de ingebruikname van de brug al begonnen wat betekent dat we nu na vijf maanden inmiddels miljoenen gegevens hebben verzameld die we nu gaan analyseren. We verwachten hiermee veel te leren over het materiaal biocomposiet dat onder meer de sterke neiging heeft om te ‘kruipen’. De data zullen onder meer aangeven of de door het projectteam beoogde kruip overeenkomt met de praktijk en zo niet: wat dit betekent voor de opzetwerken bij het openen en sluiten van de brug, de belasting op de brug maar ook het krachtenspel op de aandrijving.”

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:05

Het verloop van diverse parameters van de brug is live via internet te volgen via www.drive. frl.

“De live-data worden gedeeld via www.drive. frl en zijn dus voor iedereen toegankelijk.” Van data naar bruikbare informatie De zogenaamde ‘data-driven workflow’ start bij de ruwe data. In principe een verzameling van discrete en objectieve feiten over gebeurtenissen en sensordata. Via een database met vastgestelde relaties wordt deze ruwe data omgezet in informatie waarna intelligente modellen worden toegepast om ook daadwerkelijk ‘kennis’ te genereren. Deze modellen bestaan uit inzichten, begrip, ervaring en domeinkennis maar ook AI en ‘machine learning’. Deze kennis is tot slot te gebruiken voor structurele conditiemonitoring, het herkennen van calamiteiten en het plannen van onderhoud. Openbaar toegankelijk Jorian Wals: “De live-data worden gedeeld via www. drive.frl (klik op het knopje live-data – red.) en zijn dus voor iedereen toegankelijk. Deze functionaliteit wordt continue uitgebreid. Dit doen wij omdat we niet alleen zelf kennis willen vergaren over het toepassen van vlasvezelversterkte kunststoffen in de GWW-sector, maar deze kennis ook willen delen met anderen. Denk hierbij aan hogescholen en universiteiten maar ook andere ‘asset-owners’ die het gebruik van biobased composieten in hun areaal overwegen. Daarnaast helpen deze gegevens ons bij het opstellen van een Addendum op de CUR96, zodat straks ook een norm/richtlijn beschikbaar is voor biobased composiet kunstwerken. Qua resultaten kan ik na deze relatief korte termijn meten melden dat we tot nog toe geen extreme waardes hebben gezien ten aanzien van ‘kruip’ of deflectie.” •

De beschikbare ruimte voor de aandrijvingen in de pilaar is niet bijzonder groot is en er moet wel voldoende ruimte overblijven voor onderhoud.

KOM IN CONTACT Meer informatie over de verschillende aspecten van de fietsbrug is te vinden via www. drive.frl 15

AB_ART_Techniek03.indd 15

04-06-20 12:05

BR ANCHE FEDA Next

FEDA zet ‘Next step’ ‘.. welke toegevoegde waarde je als leverancier nog meer kunt bieden..’ In de sector aandrijf- en besturingstechniek gebeurt véél. Technische ontwikkelingen gaan razendsnel, maar ook de keten zelf en de medewerkers veranderen. Als ‘dynamische spin in het web’ zet het mkb alle zeilen bij om mee te gaan in deze ontwikkelingen. Door de complexiteit en hoeveelheid aan veranderingen is dat echter niet eenvoudig. Branchevereniging FEDA heeft daarom in de afgelopen jaren een veelomvattend programma opgezet om deze bedrijven verder te helpen, door onder meer te faciliteren in kennis en door te inspireren. Branchemanager André Braakman vertelt over FEDA Next, dromen en daden. Marjolein de Wit - Blok

Waar in de sector aandrijf- en automatiseringstechniek nog steeds wordt gewerkt met eeuwenoude natuurkundige principes mechanica, elektrotechniek, hydrostatica en pneumatiek, is het óók een sector waar technologische ontwikkelingen zich in een steeds hoger tempo opvolgen. Denk daarbij aan robotica, digitalisering, artificial intelligence, digital twinning... Enerzijds prettig omdat hiermee onder meer sneller, veiliger, efficiënter en duurzamer is te werken. Anderzijds is het tempo dermate hoog dat het voor ondernemingen niet eenvoudig is de ontwikkelingen en hun toepassingen bij te houden. Zeker niet als het personeelsbestand wat kleiner is. André Braakman: “Dit betekent dat deze bedrijven uiteindelijk kansen missen en dat is jammer. Zeker wanneer we het over een groep hebben waar het innovatievermogen en de flexibiliteit zo groot zijn als in het mkb. Als FEDA zijn we ervan overtuigd dat zij deze onderscheidende voordelen veel beter zouden kunnen inzetten wanneer de kansen en mogelijkheden op zowel markt- als technologisch gebied duidelijker zouden zijn. Dan is de stap naar het groeien naar een rol als partner of systeem-integra16

AB_ART_Reportage03.indd 16

tor aanzienlijk kleiner en zal het nut en de noodzaak van de toepassing van nieuwe technologieën duidelijker worden.” MKB goes ‘big’ Het vertrouwen in het veranderingsvermogen van de sector baseert Braakman op het

“.. het innovatievermogen en de flexibiliteit [zijn nergens] zo groot .. als in het mkb” feit dat er al de nodige ‘mooie dingen’ gebeuren. “Tot nu toe zijn het echter vooral de ‘global players’ die in staat blijken om nieuwe technologieën succesvol toe te passen door zich als partner op te stellen en samen te werken. Zij hebben immers standaard samenwerkingsovereenkomsten en -contracten waarover het mkb in het algemeen niet beschikt. Binnen het mkb zijn de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen jaren dan ook vooral gebaseerd op het aanpassen of samenvoegen van bestaande oplossingen tot een

klantspecifiek eindproduct. Het mkb heeft echter rúim meer potentie maar loopt soms vast in de vele ontwikkelingen die op dit moment aan de orde zijn. Dit is dermate complex dat een deel liever de componentleverancier of specialist blijft die het altijd was, maar juist díe instelling is uiteindelijk niet voldoende om de continuïteit van je bedrijf te waarborgen. Sterker nog: diverse onderzoeken hebben uitgewezen dat de overlevingskansen van bedrijven die de stap maken van component-denken naar samenwerken en het leveren van oplossingen, beduidend groter zijn. Specificeren De ‘vele ontwikkelingen’ waardoor het mkb van nu vastloopt, kan Braakman als geen ander specificeren. “Naast de eerder genoemde grote hoeveelheid technologische ontwikkelingen, maak daaruit maar eens de juiste keus, is er een groeiend tekort aan goed geschoold technisch personeel. Dit heeft deels te maken met maatschappelijke veranderingen – de loyale werknemer die 40 jaar bij dezelfde baas werkt versus de jobhopper – maar ook een behoorlijke generatiekloof waardoor het

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:12

André Braakman: “.. het mkb heeft .. rúim meer potentie maar loopt soms vast in de vele ontwikkelingen die op dit moment aan de orde zijn.”

niet eenvoudig is jongeren te bereiken, laat staan aan te trekken. Het is echter wel díe generatie die vertrouwd is met de nieuwe technologieën en de toepassingen ervan. Zonder hen wordt het dus lastiger om als partner samen te werken aan oplossingen. Daarnaast is eenvoudig een gebrek aan kennis ten aanzien van de mogelijkheden om nieuwe markten te betreden, een nieuwe rol te spelen in de keten of nieuwe technologieën te gebruiken.” 3D-mogelijkheden Om haar leden op weg te helpen de overstap te maken van volger naar innovator en integrator in deze dynamische wereld, startte FEDA een eigen onderzoek om de kansen en mogelijkheden overzichtelijk op een rijtje te zetten. Enerzijds leidde dit tot een overzicht van kansrijke technieken en technologieën waarvan de sector nog onvoldoende gebruik maakt en anderzijds tot een lijstje sectoren waar nu en in de nabije toekomst mogelijkheden liggen om als bedrijf een rol van betekenis te spelen. De bekende ‘product-markt’-combinatie. “Beide overzichten hebben we gekoppeld aan de diverse posities die bedrijven kunnen innemen in de keten” geeft Braakman aan. “Een OEM-er of fabrikant zal bijvoorbeeld met andere technologieën zijn voordeel kunnen doen in specifieke markten dan bedrijven die zich richten op onderhoud, integratie, modulebouw of distributie. Uiteindelijk levert deze koppeling met verschillende variabelen een 3D-matrix op. Noem het een ‘Rubics cube’ waar je 3D de diverse combinaties kunt benoemen. Deze kubus is wat ons betreft de basis om onze leden aan te geven wáár voor iedere ketenpartij de kansen liggen.” Technologieën Qua technieken en technologieën heeft FEDA het breed gehouden en richt zich in de matrix op de klassiekers pneumatiek, hydrauliek, mechanische en elektrische 17

AB_ART_Reportage03.indd 17

04-06-20 12:12

BR ANCHE FEDA Next

aandrijftechniek en de (proces)automatisering. Daarbinnen zijn echter specifieke technieken te definiëren die wat meer handvatten geven. Braakman noemt bijvoorbeeld digitalisering in het algemeen, 3D-printen, robotisering, ‘articifial intelligence’, ‘production on demand’ en ‘servitization’. “Voor een deel voor de hand liggende onderwerpen, maar sommigen hebben en kunnen echt een grote impact hebben op bedrijven. Kijk je naar digitalisering, dan gaat het erom dat je in deze tijd praktisch alles digitaal kunt vastleggen tot aan de meest ultieme ‘digital twin’. Dit is een digitale kopie van een echte machine of installatie waarin ‘alles’ is ondergebracht. Je kunt het feitelijk beschouwen als een combinatie van verschillende modellen en simulaties waarvoor je vroeger verschillende softwarepakketten nodig had. Nu is het steeds beter mogelijk om in één pakket niet alleen de maatvoering en materiaaleigenschappen vast te leggen, maar ook bijvoorbeeld de onderlinge afhankelijkheid tussen componenten, systeemdynamiek of de gegevens die sensoren in ‘het veld’ aanleveren. Een dynamisch model dus waarin data met betrekking tot bijvoorbeeld trillingen, temperatuur, druk en oliereinheid zijn mee te nemen om de toepassing te optimaliseren te aanzien van onder andere onderhoud, efficiëntie en veiligheid.” ‘Basis voor samenwerking’ ”Verder levert een goede digital twin dé basis voor samenwerking met andere

partijen. Als jíj als leverancier van bijvoorbeeld hydraulische powerpacks je componenten en totale ontwerp op de juiste manier hebt weten te digitaliseren, dan zal een system-integrator optimaal in staat zijn deze gegevens in zijn ontwerpprogramma te laden en te gebruiken voor zijn eindoplossing. Digitalisering is wat dat betreft ook een voorwaarde om succesvol artificial intelligence te kunnen toepassen

“..richten op nieuwe technieken en markten maar ook op je plaats in de keten.” en hiermee op voorhand je ontwerp goed te kunnen beoordelen. De technieken zijn er, maar adaptie is lastig.” ‘Ook zó lastig’ Servitization is niet per se een technologie, maar biedt volgens Braakman vele mogelijkheden om ‘onderhoud en service’ te zien als serieuze ‘Next’-level toegevoegde waarde. “Bij dit thema staat ‘vertrouwen’ centraal. Door je als bedrijf op een bepaalde manier op te stellen, heeft jouw klant vertrouwen in jouw voorstellen en suggesties en vindt het prettig om met jou samen te werken. Vertrouwen om jou allerlei sensoren te laten plaatsen in zijn installaties in het kader van condition monitoring bijvoorbeeld. Of om je een quickscan te laten uitvoeren in het kader

".. hoe een bedrijf zijn kennis en ervaring kan inzetten bij het integreren van hun componenten in een systeem.”

AB_ART_Reportage03.indd 18

van duurzaamheid en energiebesparing. Verder is servitization deels een gevoelskwestie en hiermee lastig te sturen maar soms ook zó logisch. Een monteur die een installatie komt onderhouden of in bedrijf stellen, een storing komt oplossen of een inspectie uitvoeren, is ambassadeur van jouw bedrijf. Dat betekent dat ‘correct gedrag’ van cruciaal belang is voor jouw relatie. Normaal taalgebruik, beleefd zijn, ongevraagd iets extra’s doen, belangstelling tonen voor het bedrijf maar wellicht ook voor de persoonlijke omstandigheden van de contactpersoon. Het is zó breed, zó logisch maar schijnbaar ook zó lastig..“ Markten Over de markten kan Braakman korter zijn. Hij geeft aan dat onder meer een onderzoek van studenten van de Avans Hogeschool aangeeft dat de beste kansen liggen in de agri, verpakkings- en handlingindustrie, voedingsmiddelen- en drankenindustrie, hernieuwbare energie en service en onderhoud. Daarbij lijken de twee thema’s ‘energie’ (in het kader van duurzaamheid en circulariteit) en ‘service en onderhoud’ binnen deze markten de belangrijkste aandachtspunten te zijn. “Terugkerend naar de 3D-matrix heb je als bedrijf dus zomaar de mogelijkheid om te innoveren op technologiegebied, je te begeven in nieuwe potentiële markten óf je rol in de keten aan te passen of uit te breiden!” Maar hóe dan? Met genoemde ‘feiten’ in het achterhoofd, heeft de branchevereniging een breed programma opgezet om haar leden verder te helpen met deze transitiestap: FEDA Next. Braakman: “In het verleden hebben we al verschillende initiatieven genomen die binnen het kader vallen en deze zijn uiteraard meegenomen in het totale plan. Om een lang verhaal kort te maken hebben we uiteindelijk drie werkgroepen opgezet om onze leden te informeren over de kansen en mogelijkheden en te faciliteren in het leggen van contacten om samenwerken in de keten te bevorderen.” Beide aspecten komen terug bij de werkgroep ‘events’. Hier wordt uitgezocht op welke manier bedrijven en sectoren het beste zijn te informeren en samen te brengen. Daarbij is het belangrijk om te beseffen dat verschillende generaties behoefte hebben aan verschillende

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:12

“.. beseffen dat verschillende generaties behoefte hebben aan verschillende manieren van contact leggen en communiceren.”

manieren van contact leggen en communiceren. Fysiek versus digitaal bijvoorbeeld. Beursbezoek (de WoTS) versus webinar. Business Intelligence Het thema ‘informeren en sturen’ staat centraal bij de werkgroep ‘business intelligence’ (BI) die zich bezig houdt met de informatie die beschikbaar is op het BI-platform dat FEDA de afgelopen jaren heeft opgezet. Dit platform wordt door deze werkgroep verder uitgebreid en geoptimaliseerd. “Het uitgangspunt voor dit platform is de wetenschap dat veel informatie die relevant is voor bedrijven, gebundeld online beschikbaar komt. Statistische gegevens, ‘best practices’ met nieuwe technologieën of binnen specifieke markten, financiële en marktontwikkelingen. Het is echter een heel karwei om uit de enorme hoeveelheid aan data hier de juiste gegevens uit te halen en hier nuttig stuurinformatie voor de bedrijven van de maken. Ons platform verzamelt al deze informatie en geeft de data op een logische en overzichtelijk manier weer voor onze leden.” ‘Lastigste thema’ De derde werkgroep zal zich bezig houden met ketenaanpak en systeemintegratie

waar uiteraard ‘samenwerken’ centraal staat. De keten is hierbij chronologisch opgebouwd uit de fabrikant, distributeur, modulebouwer, engineer & systeemintegrator, OEM-er en gebruiker en aan het einde de onderhoudsbedrijven. “Wellicht het lastigste thema om concreet in te vullen omdat het hier uiteindelijk allemaal om draait: samenwerken in de keten met behulp van de beschikbare technologieën en inspelend op de ontwikkelingen en vraag in markten met de meeste potentie. De tijd zal leren hoe effectief het samenbrengen van partijen zal zijn en welke veranderingen hiermee gepaard gaan.” ‘Kleine stapjes’ “Voor een branchevereniging met veel mkb-leden is het vooral belangrijk dat we onze leden aangeven dat het niet allemaal in één dag hoeft te gebeuren. Dat ‘veranderen’ van productgericht denken naar denken in een oplossingsgerichte ketenaanpak véél vraagt van een organisatie en dat iedereen de tijd moet krijgen om hieraan te wennen en mee aan de slag te gaan. ‘Kleine stapjes’ zal dan ook het devies zijn, maar wél op basis van een nieuw bewustzijn dat het ook echt nódig is om je als bedrijf te richten op nieuwe technieken en markten maar ook op jouw plaats in de keten.

“Het is ons doel om dit samen te verkennen, bewustzijn op te wekken en te voeden en het kan bijna niet anders dat bedrijven die hiervoor openstaan dit ook ontzettend leuk gaan vinden en de behoefte krijgen om hiermee aan de slag te gaan. Niet om die ene motor, tandwielkast of cilinder verder te verbeteren of de functionaliteit uit te breiden, maar om te kijken welke toegevoegde waarde je als leverancier nog meer kunt bieden in bijvoorbeeld het onderhoudswezen of distributie. Of hoe een bedrijf zijn kennis en ervaring kan inzetten bij het integreren van hun componenten in een systeem. En wat denk je van een servicebedrijf dat inmiddels zijn eigen stoffilters op de markt zette omdat men in het beschikbare aanbod niet de kwaliteit vonden die ze zochten? Op ieder snijvlak is interactie mogelijk en het is aan ieder bedrijf afzonderlijk om hierin zijn keuze te maken. We hopen hier met FEDA Next maximaal in te kunnen ondersteunen.” •

KOM IN CONTACT Soms voor leden, soms voor iedereen. Meer over FEDA en haar activiteiten vind je op www.feda.nl. 19

AB_ART_Reportage03.indd 19

04-06-20 12:12

TECHNIEK robotica

Productiviteitsverbetering, minder fouten, betere arbeidsomstandigheden en goedkoper produceren zijn de belangrijkste factoren om te investeren in robots. (Foto: Kuka Group)

Verschillende benaderingen, dezelfde twijfels In hoeverre maken Europese bedrijven gebruik van robots? Robots kunnen worden gezien als dĂŠ hardware-tegenhanger van software, die leidt tot toenemende wereldwijde digitalisering. Aziatische landen, zoals Singapore en Zuid-Korea, nemen het voortouw op dit gebied, gevolgd door Duitsland. Maar in hoeverre kan de rest van Europa meekomen? Reichelt elektronik heeft een onderzoek laten uitvoeren naar de verspreiding van robotica in Europese bedrijven om zo een onderlinge vergelijking te kunnen maken Tobias Thelemann, reichelt elektronik 20

AB_ART_Techniek02.indd 20

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:14

Het onderzoek richtte zich op de status van de automatisering in Nederland, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië, en de uitdagingen waar ondernemingen tegenaan lopen bij het implementeren van roboticaoplossingen. De algemene roboticatrends in de verschillende regio’s worden geschetst zonder rekening te houden met de recente economische ontwikkelen. De resultaten werden verkregen vóór de snelle verspreiding van het COVID-19-virus en geven dus inzicht in de stand van zaken vóór de coronacrisis. Het onderzoek werd uitgevoerd onder Europese beleidsmakers, inkopers en opleidingscoördinatoren in het midden- en kleinbedrijf (50-500 medewerkers), overheden en onderwijsinstellingen. Niet overal In bijna alle ondervraagde Europese landen geeft de meerderheid van de respondenten aan dat hun onderneming op dit moment geen gebruik maakt van robotoplossingen. Alleen in Italië geeft een meerderheid (55 procent) van de bedrijven aan te vertrouwen op robots, gevolgd door Duitsland waar 49 procent van de ondervraagde bedrijven in de steekproef vertrouwt op robots. Nederland komt op plek drie, met 46 procent die al in robotisering heeft geïnvesteerd. Frankrijk (42 procent), het Verenigd Koninkrijk (35 procent), Oostenrijk en Zwitserland (elk 31 procent) maken het minst gebruik van robotoplossingen. Grootste voordelen In vrijwel alle landen worden de robots voor dezelfde doelen ingezet. De robotoplossingen nemen in de verschillende bedrijven vooral repetitieve taken over van de medewerkers, ondersteunen medewerkers bij fysiek zware arbeid, en worden ingezet voor gevaarlijke taken. Bij Nederlandse bedrijven worden robots vaker ingezet voor testdoeleinden (40 procent) dan voor de repetitieve taken (35 procent). Daarnaast onderscheidt Zwitserland zich op dit punt door de enorme nadruk (48 procent) op het gebruik van robots voor demonstratiedoeleinden. Alle landen hadden dezelfde motivatie om in robotica te investeren en zagen dezelfde voordelen ervan. Het belangrijkste voordeel voor alle markten is, dat door de automatisering de werkproductiviteit wordt verhoogd (40 tot 54 procent in alle landen). Daarnaast worden foutenvermindering (32 tot 44 procent), de ondersteuning van werknemers bij fysiek zware en gevaarlijke taken (34 tot 46 procent) en productiekostendaling (28 tot 48 procent) als positieve aspecten gezien. Het geven van een betrouwbaarheidsgarantie en de mogelijkheid om nieuwe diensten aan te bieden met behulp van robots, heeft een lagere prioriteit, maar is nog steeds

van belang. Ongeveer een derde van de deelnemers in alle landen kiest voor deze opties. Nadruk op aanvullende diensten Het onderzoek toont aan dat de meeste Europese bedrijven de voorkeur geven aan de aankoop van robots rechtstreeks van de fabrikanten, omdat de

Een aanzienlijk deel van de ondervraagden denkt dat de meerderheid van de taken beter kan worden uitgevoerd door een mens. nadruk ligt bij diensten rond robotoplossingen. Distributeurs en systeemverkopers zijn als alternatieve leveringsbron even populair, maar schieten duidelijk tekort in vergelijking met fabrikanten. Voor Nederlandse en Italiaanse respondenten is een uitgebreid technisch advies van de robotproducent het belangrijkst. Respondenten in alle andere landen hechten het meeste waarde aan de ondersteuning bij technische storingen. Andere mogelijke voordelen zijn het leveren van softwareplatforms, het leasen van hardware, ondersteuning bij de implementatie, integratie in het bestaande systeem en de mogelijkheid om een onderhoudsservice aan te schaffen. Automatiseringsplannen Naar de toekomst van het professionele gebruik van robotica is ook gekeken. Op de vraag of er de

Tobias Thelemann is product manager bij reichelt elektronik.

AB_ART_Techniek02.indd 21

04-06-20 12:14

TECHNIEK Robotica

Vooral formaat en flexibiliteit doen het mkb besluiten om te investeren in cobots. (Foto: Universal Robots)

komende twaalf maanden nieuwe robots worden aangeschaft of bestaande oplossingen worden uitgebreid, werd verdeeld gereageerd. Terwijl het merendeel van de bedrijven in Nederland, Duitsland, Frankrijk en Italië van plan is om binnen een jaar te investeren in robotica, is een meerderheid van Oostenrijkse, Zwitserse en Britse organisaties niet van plan dit te doen. Met 69 procent van de bedrijven in Italië, die bereid zijn te investeren, is Italië het meest euforisch van alle landen. De hoogste weerstand (49 procent) komt daarentegen van de Oostenrijkse respondenten. Belangrijk hierbij is dat dit vóór de coronacrisis was, de huidige stand van zaken kan daarom verschillen. Budgetten Voor alle landen behalve het Verenigd Koninkrijk waren beperkte budgetten bij de aankoop van automatiseringstechnologieën de grootste drempel voor de implementatie van robots in organisaties. Meer dan de helft van de respondenten koos voor deze optie, wat vooral geldt voor Franse (57 procent) en Italiaanse (52 procent) ondernemingen. Hoge uitgaven voor de installatie, het onderhoud en de reparatie waren in de meeste landen ook een zorg. Terwijl de aankoopkosten de grootste zorg waren in Duitsland (42 procent), had dit land ook het grootste deel van de ondernemingen dat bereid is om meer dan 100.000 euro te besteden aan robotprojecten. Deze tegenstrijdigheid was ook te zien in Oostenrijk en Zwitserland, omdat die landen het meest terughoudend zijn om te investeren, maar bijna een

AB_ART_Techniek02.indd 22

derde van de organisaties die ging investeren, had een budget van meer dan 100.000 euro. In Italië en Frankrijk gaf de meerderheid (beide 30 procent) aan over specifieke financiële middelen voor robots te beschikken van 50.000 tot 100.000 euro. In Nederland heeft 30,5 procent van de bedrijven een budget tussen de 10.000 en 50.000 euro vrijgemaakt voor robotprojecten. Rekening houdend met de huidige druk op de economieën en de onzekerheid voor bedrijven, is het waarschijnlijk dat de investeringsbereidheid omtrent robotoplossingen de komende maanden zal afnemen. Er kunnen nog geen nauwkeurige voorspellingen worden gedaan over het gedrag van ondernemingen na de crisis. Grootste uitdagingen Financiële beperkingen zijn volgens het onderzoek de grootste zorg voor bijna alle markten bij de implementatie van robotoplossingen, zo ook voor Nederlandse bedrijven. Behalve de financiële beperking is de mogelijke incompatibiliteit met bestaande systemen de grootste uitdaging (33 procent) voor Nederlandse bedrijven. Afgezien van deze problemen toont het onderzoek ook een gebrek aan vertrouwen aan in alle markten over de mogelijkheden rondom robots. Een aanzienlijk deel denkt zelfs dat de meerderheid van de taken beter kan worden uitgevoerd door een mens. Wat ook problematisch is, is het gebrek aan personeel voor de omgang met de nieuwe robottechnologieën.

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:14

30,5 procent van de bedrijven in Nederland een budget tussen de 10.000 en 50.000 euro vrijgemaakt voor robotprojecten Cobots Gezien de verschillende uitdagingen, zoals het gebrek aan kennis en de hoge kosten voor robotoplossingen, zijn collaboratieve robots (cobots) voor ondernemingen steeds interessanter geworden. Ze kunnen hiermee namelijk stappen zetten richting geautomatiseerd werken. Doordat cobots kleiner zijn en veel flexibeler kunnen worden toegepast, hebben vooral mkb’ers besloten om te investeren in cobots. In Duitsland, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië antwoordt het grootste deel van de besluitvormers dat hun onderneming al gebruikmaakt van collaboratieve robots of van plan is dit in de komende twaalf maanden te doen. Het merendeel van de Oostenrijkse (58 procent) en Nederlandse (48 procent) bedrijven toont interesse, maar heeft nog geen definitieve beslissing genomen over een investering. Interessant is, dat de houding ten opzichte van cobots in Zwitserland nogal verdeeld is. Enerzijds geeft meer dan de helft (56 procent) van de respondenten aan dat collaboratieve robots al gebruikt worden of

binnen twaalf maanden zullen worden geïmplementeerd in het bedrijf waar ze werken, anderzijds geeft 41 procent aan geen interesse in de technologie te hebben. Onzeker In het licht van de gebeurtenissen en gevolgen van de Covid-19-pandemie is het onzeker hoe de toekomst van de robotica in Europa er de komende maanden of zelfs jaren uit zal zien. Met de crisis komt verstoring – maar dit kan ook leiden tot nieuwe, innovatieve robotoplossingen en bedrijven helpen om nog meer te investeren in robots. •

KOM IN CONTACT Reichelt electronic (www.reichelt.nl) heeft in een eerder stadium ook een onderzoek laten uitvoeren naar hoe ver IIoT is doorgedrongen in de Nederlandse industrie. De uitkomsten zijn te lezen op www.aandrijvenenbesturen.nl: tinyurl.com/yashh2h5

Het merendeel van de bedrijven in Nederland, Duitsland, Frankrijk en Italië is van plan is om binnen een jaar te investeren in robotica.

AB_ART_Techniek02.indd 23

04-06-20 12:14

SAFET Y & SECURIT Y netwerken

Begin bij de kast Beveiliging al in de fysieke netwerklaag De integratie van beveiligingsmechanismen in behuizingen en andere netwerkcomponenten is een essentieel onderdeel van zowel de fysieke als de logische netwerkarchitectuur. Correct toegepast grijpen de verschillende beveiligingslagen voor de bescherming van het netwerk, de apparatuur en de mensen hierdoor in elkaar. Hoe kan je de fysieke veiligheid van netwerkcomponenten verhogen en de persoonlijke veiligheid bij het werken aan schakelapparatuur en -kasten waarborgen? Michael Jammal, Panduit

De digitale transformatie houdt niet op bij de manier waarop wij producten maken. De toegang tot een enorme hoeveelheid gegevens gedurende de hele productlevenscyclus – van idee en ontwerp tot orderbeheer en levering en zelfs verder – is de doorslaggevende belangrijke factor in de huidige (r)evolutie in de productie die we kennen als Industrie 4.0. Het fundament onder het datatoegangs- en dataontwerpmodel bestaat uit het fysieke netwerk, of ook de communicatie-infrastructuur.

Kwetsbaarheden in de infrastructuur zijn in de fysieke laag eenvoudig te identificeren en hebben vaak gevolgen voor alle aspecten van het systeem. Vloek en zegen Dat we nu door geïntegreerde productielijnen vrijwel in realtime toegang hebben tot alle beschikbare data, is zowel een zegen als een vloek. Een zegen omdat we nu alle informatie en de herkomst kunnen opvragen wanneer dit nodig is. Maar ook

Netwerkkasten kunnen op verschillende manieren bijdragen aan de netwerkveiligheid.

AB_ART_Reportage04.indd 24

een vloek, omdat de toegankelijkheid van de data en open standaarden, de data beschikbaar maken op alle organisatieniveaus. Dat is het helemaal wanneer netwerken niet door verschillende beveiligingslagen worden beschermd. De beveiliging van de data-infrastructuur is geen doel dat in de conceptfase kan worden afgestreept en vervolgens vergeten: het is een continu proces dat moet beginnen bij een solide netwerkontwerp en daarna gedurende de volledige productielevenscyclus actief moet worden bewaakt. Oudere machines en systemen lopen grotere beveiligingsrisico’s omdat de ontwerpen voor de besturing en automatisering geen rekening hielden met, of berekend waren op, de beveiliging en kwetsbaarheden van nieuwe toepassingen. Ze brengen extra risico’s met zich mee, vooral in ‘brownfield’-scenario’s als regelen besturingstechniek en IT-omgevingen samenkomen, bijvoorbeeld als bestaande ‘automatiseringseilanden’ in het overkoepelende netwerk van het bedrijf moeten worden geïntegreerd. Datastromen en beveiliging Productiedata komen tot stand in de ‘edge’-apparatuur. De dataverwerking heeft plaats in de ‘Edge Application Layer’ en

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:32

Panduit heeft ‘Absence of Voltage Testers’ (UL1436/SIL3) die permanent in een besturingspaneel of verdeelkast worden geplaatst om te controleren of deze spanningsloos is.

maakt in realtime antwoorden en reacties aan en wijzigingen mogelijk in apparaten, machines en sensoren. Verdere verwerking en opslag van de data wordt geregeld door de besturingslaag, die ook hogere functies van het netwerk omvat, zoals lokale rapportage en receptuurkeuze. De meeste hogere functies worden op besturingsniveau verwerkt. Die gegevens worden elders in het netwerk gebruikt en verder verwerkt en dus niet op de lokale server. Daarom speelt de beveiliging van de Edge Layer een sleutelrol in de algehele beveiliging van het netwerk en het systeem, omdat anders een lokale kwetsbaarheid met de gegevens van de Edge naar de Enterprise Layer van de hogere functies zou worden getransporteerd. De data die vanuit de productie in de Enterprise Layer (bijvoorbeeld een private cloud of dedicated datacenter) belanden, zijn bestemd voor speciale verdere bewerkingen door hogere processen als historische analyses, predictive maintenance, big data-beheer en opslag. Komen de voor ‘Key Performance Indicators’ (KPI’s) benodigde data niet tijdig beschikbaar uit de edge-apparaten, dan zijn de dat ook niet op hoger niveau om te worden verwerkt tot KPI’s als OEE (Overall Equipment Effectiveness), MRP (Material Requirements Planning) en CRM (Customer Relations Management).

Eerste verdedigingslinie Beveiligingsrisico’s, zaken met belang voor de productlevenscyclus, databescherming en tal van andere kwetsbaarheden worden op ieder niveau van de infrastructuur geanalyseerd en gemeten – op elk punt in de organisatie. Alleen zo is de delicate balans te bereiken tussen productiviteit, winstgevendheid, klanttevredenheid en beveiliging. Beveiliging staat centraal op elk niveau van het fysieke netwerk, de infrastructuur: alle toegangspunten van het systeem worden in het dataverzamelingsmodel als beveili-

Fysieke beveiligingsoplossingen moeten aan de rand van het netwerk beginnen en in elke netwerklaag zijn geïmplementeerd gingsrisico gezien. Het hele systeem is immers zo sterk als het zwakste punt. Daarom is het belangrijk om tijdens het ontwerpproces al naar de kwetsbaarheid van een systeem te kijken en bekende zwakke plekken te versterken met ingebouwde beveiligingslagen. Beveiliging wordt gezien als een eerste verdedigingslinie die moet worden erkend,

ontworpen, gebouwd en daarna bewaakt om continue naleving van beveiligingsbeleid te garanderen. Absolute beveiliging is geen realistische doelstelling, omdat bedreigingen zich continu ontwikkelen. Fysieke beveiligingsoplossingen moeten aan de rand van het netwerk beginnen en in elke netwerklaag zijn geïmplementeerd. Fysieke beveiliging Op verschillende manieren kan worden gezorgd voor fysieke beveiliging op edge-niveau: - Alle datapoorten worden beschermd met fysieke beveiligingsmaatregelen, zoals sleutels om sabotage van het netwerkverkeer te voorkomen. - Bepaalde netwerken of alle netwerkpoorten worden vergrendeld bij de aansluiting om netwerkonderbrekingen te voorkomen, door de RJ45-connectoren te beschermen met vergrendelingsapparaten voor de patchkabels. - Gekleurde datapoorten worden versleuteld om het mixen van datastromen te voorkomen. Netwerksegmentering door middel van gekleurde/ versleutelde datapoorten kan niet worden aangepast na het oorspronkelijke netwerkontwerp en de implementatie. Door gekleurde/versleutelde poorten met vaste IP-adressen hebben technici volledige controle over de netwerkseg25

AB_ART_Reportage04.indd 25

04-06-20 12:32

SAFET Y & SECURIT Y netwerken

menten en datastromen, voor de hele levensduur van het controlesysteem. - Netwerkaggregatiepunten worden beveiligd met fysieke, gecodeerde toegangssleutels, waarmee onbevoegden uit de netwerkkasten en datasystemen worden geweerd. Sommige van deze fysieke beveiligingsmaatregelen zijn ook te verwerken in bestaande ‘brownfield’ automatiserings- en controlesystemen om de kwetsbaarheid van dergelijke oudere controlesystemen te reduceren. Glasvezel De keuze voor de juiste netwerkmaterialen (koper, glasvezel, netwerkkasten en kabeldragers) speelt ook een rol bij de functionele beveiliging en databescherming, die al vroeg in het systeemontwerpproces moet worden meegenomen. Glasvezelnetwerksegmenten zijn bijvoorbeeld immuun voor elektromagnetische

Een vergrendelbare datatoegangspoort met USB- en RJ45-poorten, GFCI-stroomonderbreker en beschermingsgraad IP65/IP66 voor montage in de deur van de kast.

AB_ART_Reportage04.indd 26

storing en elektrische ruis en en geschikt voor lange netwerksegmenten in systemen verspreid over grote oppervlakken, bijvoorbeeld in de olie en gas en bij waterbedrijven en in afvalwaterverwerking. Glasvezelverkeer kan bovendien niet worden onderschept of gesaboteerd zonder het verkeer te verstoren en direct de status en gezondheid van het datanetwerk wordt beïnvloed. Dit zijn allemaal redenen waarom glasvezelnetwerklijnen vaak worden gebruikt in horizontale (permanente) netwerkimplementaties.

systemen bieden een netwerk structurele integriteit en kabelbescherming. Worden kabelgoten en -systemen alleen gebruikt voor telecommunicatie-apparatuur, dan draagt dit bij aan de correcte bescherming tegen omgevingsinvloeden en aan de beveiliging van het datanetwerk.

Koper Koperen communicatiekabels zijn eenvoudiger te implementeren voor edge-apparaten, omdat de meeste apparatuurleveranciers koperconnectiviteit inbouwen op apparaatniveau. De juiste keuze voor kabel en afscherming speelt een belangrijke rol bij de databescherming op edge-punten. De specificaties voor ANSI/TIA 1005-A MICE zijn vooral in dit deel van het netwerk van belang. MICE. staat voor Mechanical (mechanisch), Ingress (binnendringing), Chemical (chemisch) en Electromagnetics (elektromagnetisme)). Voor het edge-deel van het netwerk kunnen al deze bedreigingen de datastroom en beveiliging in gevaar brengen. Om netwerksystemen hier tegen te beschermen kan het nodig zijn enkele of alle netwerkcomponenten te vervangen. De keuze voor netwerkonderdelen, als kabels, afscherming en geleidingsysteem, is cruciaal tijdens de ontwerpfase van een kwalitatief communicatienetwerk.

Netwerkkasten Netwerkkasten zijn belangrijke onderdelen in het fysieke netwerkbeveiligingssysteem. Deze kasten beschermen tegen omgevingsgevaren en menselijke risico’s. Ze dragen op meerdere manieren bij aan de netwerkveiligheid door de systeemintegriteit te beschermen. Dat is zeker het geval wanneer het netwerkverkeer wordt geïsoleerd van de voedingssystemen, die de grootste elektromagnetische storing genereren. Sommige ontwerpers van industriële automatiseringssystemen integreren communicatienetwerken in voedingskasten, zoals aandrijfsystemen of stroomdistributiekasten. Deze aanpak is niet aan te raden voor een betrouwbaar systeem op lange termijn, omdat elektromagnetische storingen uiteindelijk het netwerkverkeer, de data-integriteit en de werking van het systeem zal beïnvloeden. De beste netwerkkasten zijn gescheiden van de automatiserings- en controlesystemen. Verder hebben ze een eigen UPS-voeding en glasvezel- en koperpatchsystemen voor de verbinding met servers op edge- en systeemniveau, die zich in de controleruimte bevinden, op veilige afstand van de edge-apparaten.

Kabelbeheer Kabelbeheer is belangrijk voor de fysieke infrastructuur, als het gaat om het beveiligen van de kabels, het optimaliseren van de systeembetrouwbaarheid, effectief ruimtegebruik en de schaalbaarheid. Kabelrouteersystemen zijn op te vatten als onderdeel van een complete, geïntegreerde en structurele dataoplossing, omdat hiermee communicatie-, reken- en voedingssystemen effectief te beheren en beschermen zijn. Een goed gepland kabelrouteersysteem voor een plafond, met meerdere beschermingslagen tegen MICE-omgevingsrisico’s, draagt bij aan efficiënt ruimtegebruik, vormt een aanvullende fysieke beveiligingslaag en verbetert de netwerkprestaties. De

Elektrische veiligheid Worden data- en communicatienetwerken geïntegreerd in industriële besturingskasten, die te maken hebben met hogere elektromagnetische interferentiepieken en spanningen, dan moeten de daarvoor opgeleide en bevoegde elektriciens de NFPA 70E Standard for Electrical Safety in the Workplace te volgen bij het werken in elektrische kasten en besturingssystemen. Volgens de norm (NFPA 70E 120.5 (7)) moet de spanningsloosheid worden vastgesteld door een bevoegd persoon met de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) en een geschikt testinstrument (voltmeter). Elke fasegeleider of stroomkringonderdeel moet op spanning worden getest om het risico op schokken of

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:32

De Smartkeeper blokkeert USB- en RJ45-poorten en helpt ongeoorloofde toegang tot het netwerk voorkomen.

vlambogen te minimaliseren. Deze traditionele methode van spanningscontrole is vatbaar voor menselijke fouten en heeft andere beperkingen. Daarom is in de versie voor 2018 een uitzondering toegevoegd aan NFPA 70E, 120.5 (7) Exception 1. Spanningsloosheid mag worden bevestigd met behulp van een nieuwe productcategorie: AVT’s (Absence of Voltage Testers, apparaten om afwezigheid van spanning te testen). Panduit heeft een lijn AVT-apparaten ontwikkeld die permanent in een besturingspaneel of stroomverdeelkast worden geplaatst om te testen op de afwezigheid van spanning. De apparaten testen op zowel AC- als DC-spanning en detecteren dus ook capacitieve spanningen. De testers zijn beoordeeld volgens UL1436/SIL3. De automatisering van het testproces beperkt het risico op elektrische schokken en vermindert de blootstelling aan elektrische gevaren. Communicatie Om toegang te krijgen tot de communicatiepoorten (USB of RJ45) van een ingeschakeld besturingssysteem, en om risico’s op elektrische schokken en vlambogen te beperken, is het raadzaam om verbinding te maken met het communicatienetwerk via goedgekeurde verbindingspunten, zolang de stroomvoorziening van een kast actief is en deze tijdens normale werking gesloten is. Daarom verdient het de voorkeur datatoegangspoorten toe te voegen in de kastdeuren, zodat personeel toegang heeft tot communicatie- en voedingsaansluitingen voor bewaking, probleemoplossing en andere onderhoudstaken, met een kleiner risico op elektrische schokken. Om dit dilemma op te

lossen dienen datatoegangspoorten te worden geplaatst en geconfigureerd in een passende combinatie. Bewaking Fysieke beveiliging moet constant worden onderhouden en gewaarborgd. Ook telecommunicatienetwerken moeten worden bewaakt en regelmatig worden gecontroleerd. Een goed gepland netwerkontwerp is een goed begin, maar er zijn altijd beveiligingszorgen. Gekwalificeerde operators en geïdentificeerde MICE-omgevingsrisico’s spelen een grote rol. Softwareplatforms voor netwerkbewaking

onderdeel van de gehele beveiligingsstrategie, die begint bij de netwerkonderdelen van de fysieke laag en daar niet stopt. Door integratie van de beveiliging in het communicatienetwerk, krijgen ontwerpers en beheerders de middelen om meerdere beveiligingslagen in te richten die verder gaan dan het directe bereik van de automatisering en besturing van alle machines en andere activa. Met fysieke beveiligingsoplossingen besparen bedrijven tijd en kosten veroorzaakt door beveiligingsinbreuken, netwerkstoringen en hardwarevervanging. Ook is het belangrijk om te kijken naar de

Wees voorzichtig, want er liggen altijd risico’s op de loer voor productie- en productdata. worden gebruikt om netwerkbewerkingen in realtime te bewaken en kunnen 24/7 statusrapportage verzorgen. In een ideale gebruikssituatie zou niets de systeemwerking beïnvloeden, maar in fabrieken heersen suboptimale omstandigheden: aanvullende netwerkonderdelen, onbekende toevoegingen en vele externe apparaten worden verbonden met open poorten of onbewaakte wifikanalen op het netwerk. Toegevoegde apparaten zijn beveiligingsrisico’s die moeten worden geïdentificeerd, bewaakt en weggehouden van toegang tot de bandbreedte voor de normale systeemwerking. Monitoringtoepassingen kunnen dergelijke beveiligingsrisico’s direct identificeren en beperken, of verhelpen door de relevante poorten te blokkeren en de systeembeheerders te waarschuwen over de acute dreiging voor het fysieke communicatienetwerk. Wees voorzichtig Het industriële datanetwerk is een integraal

volledige levenscyclus van het systeem en databescherming af te stemmen op de levenscyclus van productiemachines. Het proces moet regelmatige beoordelingen bevatten, die de integriteit van het netwerk en de systemen controleren en koppelen aan goed geplande correctieplannen, mocht dit nodig zijn. Het is aan te bevelen de veiligheid van een datanetwerkinfrastructuur toe te vertrouwen aan gecertificeerde ontwerpers, technici en installateurs. En tot slot: wees voorzichtig, want er liggen altijd risico’s op de loer voor productie- en productdata. Hanteer strenge beveiligingsmaatregelen, om te voorkomen dat ingrijpende netwerkstoringen de productieprocessen stil kunnen leggen. •

KOM IN CONTACT www.panduit.com 27

AB_ART_Reportage04.indd 27

04-06-20 12:32

PRODUCTNIEU WS Bekijk meer op www.aandrijvenenbesturen.nl

HORIZONTALE KABELRUPS

Het autoglide 5 horizontale kabelrupssysteem voor energie- en datatransmissie is specifiek ontworpen voor horizontaal gebruik in intralogistieke toepassingen en op kraansystemen. Het speciale kenmerk: je hebt geen geleidegoot nodig. In plaats daarvan ligt de rups op een staalkabel, maar geleiding via een kunststof kabel of een profiel kan ook. Het systeem geleidt horizontale kabels met snelheden tot 4 m/s en is geschikt voor rijwegen van maximaal 80 m en kan de installatietijd volgens de makers tot 88 procent verkorten. De onderkant van de kabelrupsschakels is voorzien van een centraal geleidingselement, zodat de kabelrups veilig op de kabel rust en de geleidegoot achterwege kan blijven. www.igus.nl

ArmorBlock I/O-modules

De nieuwe ArmorBlock I/O-modules van Allen-Bradley kunnen overal op een machine worden gemonteerd om kortere kabels en lagere bedradingskosten te realiseren. De universele Ethernet/IP digitale I/O-modules hebben een behuizing van gegoten, nikkel-geplateerd zink, Quick Connect-functionaliteit en diagnostiek om inbedrijfstelling en storing zoeken zo kort mogelijk te laten duren. Drie IO-Link-hubblokken verminderen de ontwerpcomplexiteit omdat er meer apparaten via de IO-Link-master verbonden kunnen worden. Met een M12 L-gecodeerde voedingsaansluiting op geselecteerde blokken is een hogere spanning mogelijk, waardoor meer blokken in een ringnetwerk opgenomen kunnen worden.De ArmorBlock I/O-modules bieden een 16-kanaals zelf configureerbare digitale I/O met – afhankelijk van de toepassingsbehoeften – een flexibel gebruik als digitale input of output. www.rockwellautomation.com

Snelle bevestiging aan Cobots triflex R COB houder: Eenvoudige energietoevoer ®

.1.

.2.

.3.

Nieuwe universele bevestiging voor energietoevoersystemen op verschillende robottypen. Een basiselement voor flexibele montage, bijvoorbeeld: 1. als voordelige klittenbandlus 2. met protectiering of 3. als aansluitelement. Veelzijdig, eenvoudig te monteren en voordelig. Voorzien van anti-slip klittenband voor een stevige grip.

igus the-chain ... moving energy made easy ®

igus B.V. Tel. 0346 353 932 info@igus.nl ®

NL-1254-COB-Halter 185x60M.indd 1

AB_Productnieuws.indd 28

motion plastics ... for longer life ®

16.10.19 11:37 WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:19

MAGNEETVENTIELEN

De JSY-magneetventielen zijn volgens SMC is tot 50 procent lichter en compacter dan conventionele ISO-ventielen met een vergelijkbare flowcapaciteit. De ventielen worden bevestigd op een aluminium basisplaat of een modulaire kunststof basisplaat en aangestuurd via een meerpolige connector of via veldbussystemen. Door hun geringe massa kan een ventieleiland op een robot of portaalassensysteem dichter bij actuatoren worden geplaatst. De JSY-serie bestaat momenteel uit drie modellen die verkrijgbaar zijn met of zonder plug-in. De JSY1000-versie is IP40-beschermd, de 3000- en 5000-versie IP67. De 3000- en 5000-versie hebben de optie van een energiebesparend circuit.

Nieuwe kleine transponderschakelaar CTM

www.smc.eu

De nieuwe CTM is heel klein en is geschikt voor elke radius vanaf slechts 15cm. Toch is het een volwaardige PL e - Cat. 4 transponderschakelaar. Hij kan gemakkelijk worden weggewerkt op de kleinste machines. De flexibiliteit van de bal-actuator -die enkele graden uit het midden mag worden gedrukt- maakt het mogelijk om zelfs met de kleinste radius om te gaan.

Encoder

De IE3-encoder is een magnetische driekanaals encoder die kan worden gecombineerd met Faulhaber-producten vanaf Ă&#x2DC; 22 mm. De encoder is nu ook beschikbaar voor de stappenmotoren uit de modelseries DM40110R, DM52100N en DM52100R. Met een extra lengte van zo'n 13 mm beschikt de nieuwe combinatie over een positioneerresolutie van 1024 impulsen per omwenteling.. De encoder wordt aangesloten met een bandkabel; er zijn verschillende connector typen beschikbaar. Typische toepassingen voor deze combinaties zijn bijvoorbeeld te vinden in de textielindustrie en halfgeleiderindustrie, maar ook voor medische apparatuur. www.faulhaber.nl

1000 N vergrendelingskracht is ruim voldoende voor toepassing op kleinere kleppen, luiken en deuren. Denk hierbij aan verpakkingsmachines, vul- en handlingmachines, laboratoriummachines, 3D printers, etc. De vergrendeling werkt bi-stabiel, dat wil zeggen dat het zijn laatste toestand behoudt wanneer de voeding wordt uitgeschakeld. Je kunt dan niet onbedoeld opgesloten worden in een volledig uitgeschakelde machine. Je zou kunnen zeggen dat de kleine transpondervergrendeling CTM is ontworpen door machinebouwers. Fabrikanten van machines waarvoor deze is bedoeld, werd gevraagd om mee te werken aan het ontwerpproces. Al die input is tot uiting gekomen in het definitieve design en functionaliteit.Er is ook een hygiĂŤnische ECOLAB variant van de CTM voor specifieke toepassing in de voedingsmiddelen-, vleesverwerkende en farmaceutische industrie.

EUCHNER (Benelux) BV Postbus 119 NL-3350 AC Papendrecht Visschersbuurt 23 NL-3356 AE Papendrecht

Tel. 078-6154766 Fax 078-6154311 Internet www.euchner.nl E-mail info@euchner.nl

29 Euchner.indd 1

AB_Productnieuws.indd 29

02-06-20 12:41

04-06-20 12:19

COLOFON Uitgave van MYbusinessmedia Holding bv Postbus 58, 7400 AB Deventer www.mybusinessmedia.nl t (0570) 50 43 00 AB biedt vakinformatie voor gebruikers en ontwerpers van aandrijf- en besturingscomponenten/systemen en software. We streven ernaar lezers te inspireren en informeren zodat ze hun werk (nog) beter kunnen uitvoeren. Dit willen we bereiken door de combinatie van applicatieartikelen, bedrijfsreportages en interviews op het gebied van de ontwikkeling, modificatie en het onderhoud van machines, installaties en productielijnen en het vertalen van fundamentele informatie naar praktische toepasbaarheid en door inzicht te geven in ontwikkelingen op het gebied van techniek.

SPIEGELZUILEN

De spiegelzuilen die bij PSENopt II-lichtschermen voor vinger-, handen lichaamsbescherming horen zijn verbeterd. De spiegelzuilen beveiligen de gevarenzone aan meerdere zijden en kunnen nu een grotere afstand overbruggen. Drie toegangszijden zijn nu te bewaken met één paar lichtschermen en twee spiegelzuilen. www.pilz.nl

Hoofdredacteur Robin Zander t (0)6 22 20 80 34 e-mail: r.zander@mybusinessmedia.nl Vaste medewerkers Liam van Koert, Ad Spijkers, Marjolein de Wit Uitgever Joachim Driessen e-mail: j.driessen@mybusinessmedia.nl Advertenties Dennis Wielheesen, d.wielheesen@mybusinessmedia.nl, (0)6 53 69 24 613 René Wibbelink, r.wibbelink@mybusinessmedia.nl, (0570) 50 43 43 Publishing Services Sonja Wolsink, 0570) 50 43 52, orders.engineering@mybusinessmedia.nl

Profielen

De nieuwe functiegeïntegreerde profielen (FIP’s) van Bosch Rexroth hebben een interne kabelgeleiding, die door en uit de profielverbindingen kan lopen. Het FIP-assortiment bestaat momenteel uit vier profieldoorsneden en een catalogus met accessoires, die ook een aanvulling vormen op het modulaire systeem. De volledige oplossing kan worden gecombineerd met het modulaire profielsysteem van Rexroth en biedt een ongekende designflexibiliteit. De profielen met geïntegreerde functies zijn voorzien van een innovatief concept dat robuuste frameontwerpen mogelijk maakt met een volledig interne kabelgeleiding die al in de profielen is geïntegreerd. Een belangrijke voorwaarde voor de Arbeidsomstandighedenwet is dat kabels met verschillende stroomtypes fysiek van elkaar gescheiden moeten worden. Dit gebeurt door schotjes die via bestaande scheidingssleuven in de profielen worden gemonteerd. Ze maken de gescheiden bekabeling van data, stroomen (pneumatische) slangen mogelijk. www.boschrexroth.nl

Advertentieplaatsingen worden uitgevoerd overeenkomstig de ‘Regelen voor het advertentiewezen 1990’. Vormgeving Bureau OMA bv, www.bureauoma.nl Druk Drukkerij Roelofs, Enschede Abonnementen Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u: Bellen met: + 31 570 50 43 25 Mailen naar: klantenservice@aandrijvenenbesturen.nl Schrijven naar: MYbusinessmedia bv ab Postbus 58 7400 AB Deventer Abonnementstarieven Jaarabonnement Nederland € 166,45* Jaarabonnement Buitenland € 177,50* *Prijzen zijn excl. 9% BTW Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk, per e-mail of telefonisch geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats. Reproductie Overname van artikelen, tekeningen en foto’s uit ab is slechts mogelijk na schriftelijke toestemming van de uitgever. MYbusinessmedia, 2020 ‘Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden’. ISSN 1385-0091 MYbusinessmedia Holding bv legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia Holding bv, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hiertegen bezwaar heeft, kunt u dit melden aan MYbusinessmedia Holding bv, t.a.v. Afdeling Relatiebeheer, postbus 58, 7400 AB Deventer.

AB_Productnieuws.indd 30

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR. 6/7 | J U N I /J U LI 2020

04-06-20 12:19

Nieuwe datum i.v.m. Coronavirus

Praktische antwoorden op al uw vragen over machineveiligheid! Zet 29 oktober alvast in uw agenda want dan vindt de elfde editie plaats van het SAFETY Event. Wat heeft het SAFETY Event te bieden? • Laat u inspireren tijdens het plenaire programma • Doe kennis op bij de learnshops tijdens het middagprogramma • Krijg praktische antwoorden van de Safety doctors, die alle safety-gerelateerde vragen beantwoorden • Kom in contact met vakgenoten, fabrikanten en toeleveranciers op de informatiemarkt Datum: 29 oktober 2020 Locatie: 1931 Congrescentrum s’ Hertogenbosch

Deelnameprijs: € 99,- voor abonnees € 150,- voor niet abonnees

Meer informatie? Kijk op www.safetyevent.nl