Aandrijven en Besturen 10 / 2020

25 JAAR AB

10

Werner van Schaik: “Bedrijven richten zich steeds meer op root cause analysis”

AANDRIJVEN & BESTUREN Jaargang 25 | oktober 2020

P 19

16

20

28

VANUIT DE RUIMTE NAAR DE WERKVLOER

SENSOREN IN LINEAIRE GELEIDINGEN

DRAADLOOS MET AGNOSTISCH WIREPAS

Micromotoren in Ironhand voor industrie en revalidatie

Gebruikers wegen kosten af tegen nut

Stel dat je wat kwijt bent of een storing zoekt

AB_Cover.indd 1

01-10-20 11:01

Duranmatic is dé Kübler leverancier voor encoders, tellers, lineaire meetsystemen, sleepringen, paneelmeters, inclino-meters en safety controllers

MOTORREDUCTOREN VOORRAAD

LOKALE ASSEMBLAGE

■ ■ ■

Groot aantal standaard modellen en opties Klant specifieke uitvoeringen op aanvraag Korte en betrouwbare levertijden

SPECIALS

JRTK Series Kegeltandwielreductor Ethercat, Profinet, CANopen, Profibus, SIL3, Multiturn tot 41 bits, ATEX, incrementeel, analoog, singleturn, magnetisch, optisch, IP67

JRTR Series Rechte motorreductor

Duranmatic B.V. | Robijn 800 | 3316 KE Dordrecht T+31 (0)78 631 05 99 | info@duranmatic.nl

Tel. 072-5717821 info@mctechnology.nl www.mctechnology.nl

JRTF Series Vlakke opsteekreductor

Nauwkeurige draaitafels en lineairsystemen van ERO Fuhrungen JRTS Series Worm-tandwielreductor

JRESK Series RVS motorreductor

Veelal uitwisselbaar en concurrerend geprijsd

Hub van Doorneweg 8 2171 KZ Sassenheim – NL

+31(0)252 228850 info@euronorm.nl

euronormdrives.com

AB_Advertenties.indd 2

• De sledes zijn voorzien van kogelomloopspindel of lineair motor uitvoering.

• Positioneer nauwkeurigheid tot circa 2 micron met liniaal encoder.

• Aandrijving met stappen- of servomotor. Opbouw tot XY, XZ, XYZ systeem.

• Draaitafels met diam. van 50 t/m 300 mm. Nauwkeurigheid tot circa 10 sec.

• Hand- of motor aangedreven. In staal- of aluminium uitvoering.

• Zeer hoge belastingen/kiepmomenten. Klantspecifieke oplossingen.

• Geschikt voor o.a. las- en bewerkingmachines, inspectie en meetinstallaties.

Technology in motion

01-10-20 10:11

De nieuwe generatie industrie-gasveren.

Met een service die u volledig tevreden zal stellen.

IntuĂŻtief met groot bedieningsoppervlak.

Serie 56 Universeel.

Combineert visuele en tactiele feedback met een groot bedieningsoppervlak en duidelijke lasergegraveerde symbolen.

. Visuele en tactiele feedback . Groot bedieningsoppervlak . Ruime kleurkeuze voor het frontraam . Geringe inbouwdiepte (27 mm incl. M8 aansluiting) . Lange levensduur (> 5 miljoen bedieningen) . Standaard, ISO 7000 of klantspecifieke symbolen

Onze nieuwe gasveren familie NEWTONLINE staat voor langere levensduur, betere loop-eigenschappen en meer toepassings mogelijkheden - omdat de uitschuifkracht meteen ter beschikking staat. Dat hebben wij bereikt door het toepassen van nieuwe zuigertechnologie, nieuwe ventiel-techniek en - vooral - door het nieuwe rolgroef-design.

Meer weten? www.newtonline.ace-ace.com

Meer informatie?

T +31 (0)165 - 714 455 Vraag de gratis ACE catalogus aan! benelux@ace-int.eu www.ace-ace.nl

www.eao.com/nl

EAO_AD_56_Universal_A&B_90x123mm.indd 1

Alles. Altijd. Top.

17.08.2020 13:27:48

Your Global Automation Partner

Full Range Voor PROFINET Profiteer van Turck’s uitgebreide portfolio voor PROFINET met systeem redundantie S2 en PROFIsafe PROFINET I/O-systemen, verkrijgbaar in modulair of blokformaat, in beschermingsklassen IP20 en IP67 en als hybride PROFIsafe-module in IP67 CODESYS-PROFINET besturing, beschikbaar als HMI met PROFINET-interface, als IP67 PLC met PROFINET-interface of als modulaire I/O-systemen in IP20 en IP67 met PROFINET-interface

AB_Advertenties.indd 3

www.turck.com/pn

01-10-20 10:13

IN DIT NUMMER editie 10 | oktober 2020

10

WERNER VAN SCHAIK

“De mensen om het onderhoud fysiek uit te voeren, de bankwerkers en de elektriciens, blijf je nodig hebben.”

16 ‘SOFTIE’ De Ironhand is een robothandschoen

20

met ‘Soft Extra Muscle’-technologie.

Voor industrie en revalidatie.

SENSOREN IN LINEAIRE GELEIDINGEN

Waarom wil je eigenlijk sensoren aan- of inbouwen?

28 WIREPAS

Draadloze IoT-netwerkcommunicatie op een immense

24 OPEN PLATFORM Automatisering, IT en IoT in een volledig open automatiseringsplatform:

& VERDER 06 32

AANDRIJFNIEUWS ‘Cobots kiekuh’, ‘Vet’, ‘AI, AI Captain’, en meer nieuws met normale koppen.

schaal. Uit Finland.

36

PRODUCTNIEUWS Met een servo-as, hydraulische pompen, een flowsensor en meer

SPRAAKBESTURING? 'Hey Google! Voice control voor de machinebouw? Wordt dat wat?’

ctrlX AUTOMATION.

4

AB_Inhoud.indd 4

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:58

OP DE COVER De eigen robotbesturing flexibel samenstellen uit verschillende softwarepakketten: het open-source framework ROS maakt het mogelijk. Met bijpassende interfaces en een open concept kunnen robottoepassingen met ROS eenvoudig worden gerealiseerd. Wat daar bijzonder aan is? Lees verder op pagina 14 en het wordt duidelijk. Ook hoe Pilz het toepast.

Talent

25 JAAR AB

10

Werner van Schaik: “Bedrijven richten zich steeds meer op root cause analysis”

AANDRIJVEN & BESTUREN Jaargang 25 | oktober 2020

PILZ 196990

16

20

28

VANUIT DE RUIMTE NAAR DE WERKVLOER

SENSOREN IN LINEAIRE GELEIDINGEN

DRAADLOOS MET AGNOSTISCH WIREPAS

Micromotoren in Ironhand voor industrie en revalidatie

Gebruikers wegen kosten af tegen nut

Stel dat je wat kwijt bent of een storing zoekt

AB_Cover.indd 1

30-09-20 11:54

ADVERTEERDERSINDEX ACE Stoßdämpfer Duranmatic EAO Benelux Elsto Aandrijftechniek Euronorm Drive Systems Faulhaber Benelux Groneman Güdel Helukabel Igus MYbusinessmedia MC Technology Pilz Nederland Tele Radio Turck Van Steen

03 02 03 31 02 40 07 36 23 27 39 02 37 35 03 09

‘Het talentenpaspoort komt op: kan het cv in de prullenbak?’, las ik op nu.nl. Fijn. Na de competenties en de skills hebben we nu de talenten.

Een eindje verderop in het stuk leek het er even op dat je het van Randstad ook een skillspaspoort mocht noemen. Dat schept gelukkig duidelijkheid, dacht ik nog. Maar dat is dus niet hetzelfde. Dat ging over een ‘vakverklaring’ die bijhoudt wat je op de werkvloer aan nieuwe vaardigheden bijleert. En als je het kan leren, is het zeker geen talent?

Maar dat verschil tussen cv en talentenpaspoort dan? Anne Megens van de Algemene Werkgeversvereniging Nederland AWVN wist dat wel.

Volgens haar is het verschil dat een cv terugkijkt in de tijd en een talentenpaspoort vooruit. Jammer voor het skillspaspoort denk ik dan.

Dat blikt tenslotte ook terug. Maar zo moet je dat vast niet zien.

Dat Megens het verschil weet is niet zo gek, want zij heeft een talentenpaspoort mee helpen ontwikkelen. Dat paspoort is – en dat lijkt nu om meer dan een reden toepasselijk – gebruikt in een proef op Schiphol. Het voorbeeld van de bagageafhandelaar dat zij gebruikt vind ik gevaarlijk. Want dit zijn dus zijn of haar talenten: stressbestendig, goed op schema kunnen werken, goed kunnen samenwerken want het is in teamverband en verstand van techniek. Wie ooit bagage is kwijtgeraakt of ziet hoe koffers er uitzien op de bagageband ziet wellicht hele andere ‘talenten’. En zoals een cv geen garantie is voor succes in een nieuwe functie, lijkt een talentenpaspoort mij dat evenmin.

Oneerbiedig gezegd gaat het natuurlijk over ‘tekorten’ en ‘overschotten’ op de arbeidsmarkt. Maar het gaat net zo goed over dromen en ambities.

Nu zijn die laatste twee wellicht minder maakbaar dan bloggers, vloggers en influencers’ hun volgers willen doen geloven.

Zo ken ik iemand die ooit een droom had voor een baan die mij zelf eigenlijk ook wel wat leek. Kan je nagaan want toen typte ik al ‘stukkies’.

Maar toen zij doorhad dat de arbeidsmarkt niet zo maakbaar was dat daar een opleiding voor was vanwege de immense vraag naar de mensen met die skills, is het uiteindelijk toch wat anders geworden.

Ben benieuwd hoe Megens haar droombaan nu zou hebben vertaald in een paspoort: dierenverzorgster in een vliegtuig.

ROBIN ZANDER H OOF DRE DAC T E U R

Bijsluiter van:

R.Z ANDE R@ MY B U S INE SS ME DIA.NL

ForTop Automation

5

AB_Inhoud.indd 5

01-10-20 10:58

A ANDRIJFNIEU WS Meer nieuws op www.aandrijvenenbesturen.nl

‘AI, AI CAPTAIN!’ Op 6 september 1620 vertrokken ‘the Pilgrim Fathers’, op zoek naar religieuze vrijheid, met het schip de Mayflower vanuit Plymouth richting Noord-Amerika. Na twee jaar van ontwerp, bouw en training van de AI-modellen is op de kop af 400 later op 15 september het ‘Mayflower Autonomous Ship’ (MAS) te water gelaten, eveneens in de Engelse havenstad. De volledig autonome trimaran zal het komende half jaar worden getest in verschillende onderzoeksmissies, alvorens in de lente van volgend jaar de Atlantische Oceaan over te steken. De transatlantische reis zal gebaseerd zijn op een soortgelijke route als die van de Mayflower.

De ‘Mayflower 2.0’ beschikt over een ‘AI Captain’, gebouwd door ProMare en IBM-ontwikkelaars. De nieuwe maritieme AI maakt gebruik van de nieuwste edge-computersystemen van IBM, automatiseringssoftware, visiontechnologie en Red Hat open-source software.

"In staat om de horizon te scannen op mogelijke gevaren, weloverwogen beslissingen te nemen en zijn koers te wijzigen op basis van verschillende live data, heeft het Mayflower Autonomous Ship meer gemeen met een moderne bank dan zijn 17e-eeuwse naamgenoot", aldus Andy Stanford-Clark, chief technology officer, IBM UK & Ireland.

(Foto: Tom Barnes/IBM)

14

TUSSEN 2005 EN 2018 IS DE

2

OCTROOIACTIVITEIT

PRODUCTIESECTOR

RONDOM BATTERIJEN EN

MET 11,1 PROCENT VAN

ELEKTRICITEITSOPSLAG

ALLE CYBERAANVAL-

WERELDWIJD JAARLIJKS

LEN NA HET EERSTE

GEMIDDELD MET 14

HALFJAAR VAN 2020

PROCENT TOEGENOMEN.

OP DE TWEEDE PLAATS.

(BRON EOB/IEA)

(BRON: CROWDSTRIKE)

WERELDWIJD STAAT DE

Eerste planetaire defensiemissie Op 15 september is in het missiecontrolecentrum van het European Space Agency (ESA) in Duitsland het contract getekend voor het gedetailleerde ontwerp, de productie en het testen van Hera, de eerste missie van ESA voor planetaire defensie. Hera is de Europese bijdrage aan een internationaal project voor de afbuiging van asteroïden en eerste nabije verkenning van een dubbel asteroïdesysteem.

Nederland ontwikkelt het nieuwe ‘deep-space CubeSat’-inzetsysteem en levert Hera’s zonnesensoren. Het worden de eerste Europese CubeSats, miniatuursatellieten opgebouwd uit doosjes van 10 cm, voor nabij asteroïdenonderzoek in de diepe ruimte.

6

AB_Aandrijfnieuws.indd 6

ASA's DART-ruimtevaartuig (Double Asteroid Redirect Test), te lanceren in juli 2021, zal eerst een kinetische botsing uitvoeren op de kleinere van de twee asteroïden. De botsing is gepland voor september 2022. Hera zal in oktober 2024 worden gelanceerd. Na aankomst aan het eind van 2026, wordt een gedetailleerd post-impact onderzoek uitgevoerd om de resultaten van dit grootschalige experiment om te zetten in een duidelijke en uitvoerbare techniek om asteroïden af te buigen.

Hera, zo groot als een bureautafel, moet nieuwe technologieën demonstreren, zoals autonome navigatie rond de asteroïde, vergelijkbaar met moderne autonome auto's op aarde. (Beeld: ESA)

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:55

‘SAFETY CUBE METHODE’

Vet!

SKF en de Universiteit Twente bundelen hun expertise op het gebied van onderzoek om verder te komen op een terrein dat van cruciaal belang is voor de prestaties van roterende machines: vetsmering. SKF en de Universiteit Twente, die al meer dan 30 jaar samenwerken, hebben het SKF University Technology Center (UTC) in gebruik genomen dat zich speciaal bezig zal houden met de vetsmering van wentellagers.

“Ongeveer 80 procent van alle industriële lager wordt gesmeerd met vet. Er zijn duidelijke voordelen te behalen met een beter inzicht in de eigenschappen en gedragingen van smeervetten en de manier waarop deze worden toegepast”, aldus professor Piet Lugt, senior scientist bij SKF en in deeltijd verbonden aan de Universiteit Twente als hoogleraar. De focus van zijn colleges en onderzoek is gericht op de mechanismen achter het falen van lagers en voorspellingen over de levensduur van lagers.

Hij heeft een aantal academische en industriële prijzen gewonnen en is de schrijver van het standaardwerk Grease Lubrication in Rolling Bearings (2013, Wiley & Sons). ”Door een beter begrip van de invloed die de omstandigheden hebben op de vetten in de machines van onze klanten kunnen wij de levensduur ervan verlengen.”

NEN heeft het ontwerp van de ‘Safety Cube Methode’ gepubliceerd en nodigt belanghebbende partijen uit commentaar te leveren – tot zondag 1 november. De methodiek, vastgelegd in de Nederlands Technische Afspraak (NTA) Ontwerp NTA 8287:2020, zet uiteen hoe ‘mens’, ‘technisch systeem’ en ‘omgeving’ integraal onderdeel van het technisch ontwerpproces te maken, inclusief de onderlinge snijvlakken.

De methode voor ontwerp, engineering en integratie van systemen en producten legt de basis die onveilige situaties en ongevallen met eventueel schade en letsel in praktijk moet helpen voorkomen. De ontwerpaanpak kan in elke iedere discipline waar sprake is van een technisch ontwerpproces worden toegepast. In een later stadium worden ook trainingen en lesmateriaal ontwikkeld.

De methode is ontwikkeld door dr. Mohammad Rajabali Nejad, universitair docent Design Engineering aan de Universiteit Twente. Hij is ook de auteur van de NTA, die is ontwikkeld in samenwerking met NEN Innovationlab. Joop Halman (Universiteit Twente) en Paul Hoogerkamp (MECID) hebben dit document beoordeeld. Een conflict met de huidige normen kon niet worden gedetecteerd.

De Ontwerp NTA 8287:2020 is te bestellen bij NEN. Commentaar leveren, bij voorkeur opbouwend, kan via normontwerpen.nen.nl.

GEEN AUTOMATICA 2020

Ook automatica 2020 heeft om de bekende redenen – corona en de bijbehorende reisbeperkingen – laten weten dat de editie van dit jaar geen doorgang vindt. In elk geval niet als fysiek evenement. ”De huidige ontwikkelingen op het gebied van besmettingsgraad maken het hosten van een succesvolle wereldbeurs onmogelijk en zouden de doelstelling en het imago ervan hebben geschaad. Daarom zullen we onze planningsinspanningen nu richten op een nieuw evenement volgende zomer om de kloof naar automatica 2022 te overbruggen, zodat de industrie de nodige positieve impulsen krijgt", zegt Wilfried Eberhardt, voorzitter van de adviesraad voor automatica en chief marketing officer van Kuka. In de tussentijd breidt automatica het digitale aanbod uit. In de nieuwe online reeks ‘Let's talk by automatica', bijvoorbeeld, kijken experts, leveranciers en gebruikers naar actuele vraagstukken en trends in de robotica en automatisering. Ook wordt gedacht aan het virtueel aanbieden van delen van het ondersteunende congresprogramma.

VOOR LINEAIRE SERVOMOTOREN GA JE NAAR GRONEMAN B E ZO E K O N S O P G R O N E M A N . N L

AB_Aandrijfnieuws.indd 7

-

Draai-hef functie Dynamisch Flexibel Nauwkeurig

BESTURINGSTECHNIEK

01-10-20 10:56

A ANDRIJFNIEU WS Meer nieuws op www.aandrijvenenbesturen.nl

NIEUWE MASTEROPLEIDING ROBOTICS

CATALOGUS

NSK heeft een nieuwe catalogus met precisie-machinecomponenten uitgebracht. Een gedrukte versie kan besteld worden bij NSK, de online download is beschikbaar op www.nsk-literature.com.

De catalogus geeft een actueel overzicht van het programma lineaire geleidingen, kogelomloopspindels en monocarriers. In de publicatie is ook een merkonafhankelijke gids opgenomen voor de selectie en berekening van de levensduur van lineaire componenten voor installaties of voor toepassingen in de machinebouw.

De hoofdstukken over lineaire geleidingen beslaan meer dan 300 pagina's en bevatten gedetailleerde informatie over de productkeuze en levensduurberekening. Nog eens 140 pagina's zijn gewijd aan de oplossingen van NSK: kant-enklare lineaire assen met lineaire geleidingen (monocarrier, toughcarrier), kogelomloopspindels met lagers en toebehoren en tot slot behuizingen en motoradapters.

Nieuw in deze editie zijn onder andere de hogesnelheid kogelomloopspindels voor gereedschapsmachines (conform DIN 69051/ISO 3408) . Voor het eerst is ook de PR/LPR-reeks precisie kogelomloopspindels opgenomen.

8

AB_Aandrijfnieuws.indd 8

De nieuwe masteropleiding Robotics van de TU Delft staat in het teken van de ontwikkeling van de intelligente robot die de omgeving waarneemt, plannen en beslissingen maakt, en zichzelf controleert of voortbeweegt in een complexe omgeving waarin zich mensen kunnen bevinden. De technische kernvakken in de opleiding zijn ‘dynamics and control’, ‘machine learning’, ‘robot software practicals’, ‘machine perception’, ‘planning & decision making’, ‘human-robot interaction’, en een multidisciplinair project. Het tweede jaar staat in het teken van een ‘Joint Interdisciplinary Project’ (JIP) of stage en het afstuderen. Het programma richt zich op onder andere de agrarische, automotive, logistieke en maakindustrie.

Arjen Mateboer, hoofd Mechanical Engineering R&D bij Lely: “De ontwikkelingen binnen digitalisering gaan razendsnel. Wij zoeken daarom naarstig naar ingenieurs die richting geven aan de transitie naar verdergaande robotisering en deze kunnen begeleiden. Ik ben erg blij met het curriculum van de nieuwe masteropleiding Robotics van de TU Delft. Dit is het type ingenieur waar ik naar op zoek ben. Deze nieuwe masterstudenten leren en werken systeemgericht en weten niet alleen veel af van mechanica maar ook van bijvoorbeeld softwareontwikkeling, ‘systems & control’ en machineperceptie. Eigenlijk opereert hij als de ‘homo universalis’ in een multidisciplinair team. De robotingenieur van de toekomst kan het zich niet permitteren om maar goed in één domein te zijn.”

Hybride Hannover Messe 2021 Van een analoge expositie tot hybride combinaties tot een puur virtuele aanwezigheid. De Hannover Messe 2021 gaat voor het pakketten die de exposant het beste passen, De exposant bepaalt hoe hij wil deelnemen aan de show tijdens de coronapandemie. Voor exposanten en bezoekers die niet kunnen reizen biedt de Hannover Messe nieuwe mogelijkheden in de digitale ruimte. Online streamingstudio's en hybride formaten verbinden de fysieke tentoonstel-

lingsruimte met de virtuele wereld.

"De industrie heeft beurzen nodig. De afgelopen maanden hebben aangetoond dat.industriële bedrijven snakken naar een plek om innovaties te presenteren, netwerken uit te breiden, economische beleidsuitdagingen te bespreken en klanten te winnen. Dat biedt de Hannover Messe 2021", stelt Jochen Köckler, voorzitter van de Raad van Bestuur van Deutsche Messe. “Met zijn combinatie van analoge en digitale werelden en een uitgebreid hygiëneconcept is de vakbeurs voor de industrie het centrale platform voor innovatie en oriëntatie in het tijdperk van industriële transformatie.” Köckler constateert dat dit jaar met de Hannover Messe Digital Days de digitale knowhow van de organisatie wel is aangetoond.

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:56

‘Cobots kiekuh’

ABONNEMENTSMODEL VOOR EPLAN-LICENTIES Vanaf 1 augustus 2021 zal Eplan nieuwe licenties uitsluitend op abonnementsbasis aanbieden. Bedrijven profiteren daarmee vooral van meer flexibiliteit, zo stelt Eplan. Nieuwe en bestaande klanten kunnen tot 31 juli 2021 een nieuwe of aanvullende licentie nog als kooplicentie aanschaffen. Maar ze kunnen er ook voor kiezen om de nieuwe abonnementsvorm nu al te gaan gebruiken.

Sebastian Seitz, ceo Eplan: "Voor onze klanten stemmen we onze activiteiten voor honderd procent af op de toekomst.

Deze verandering zal zowel voor de huidige als voor de nieuwe klanten zijn vruchten afwerpen". Hij is overtuigd van de voordelen. Hij noemt de aantrekkelijke toetredingsvoorwaarden, de flexibele abonnementsduur en de vele nieuwe functies bij de lancering van de komende versie van Eplan.

"Het succes van onze klanten staat centraal bij alles wat we doen. Met onze oplossingen willen we hen volledig overtuigen en inspireren", verklaart de Eplan-ceo. Hij verwacht dat het abonnementsmodel een diepgaand dialoog met klanten stimuleert. "We willen de relatie met onze klanten verder optimaliseren. In tijden van digitale en industriële transformatie vormt nauwe communicatie de basis voor succes aan beide kanten."

Voor iedereen die geïnteresseerd is in collaboratieve robots komt WiredWorkers met een ‘Virtual Reality’-showroom. Volgens het bedrijf biedt de showroom de 'bezoekers een online belevenis in de wereld van cobots'.

De eerste showroom is inmiddels actief en gericht op de Franka Emika Panda-cobot. Via de WiredWorkers-website kom je in de showroom en kan je de cobot in actie zien.

Een speciale bril heb je niet nodig. Bezoekers hoeven niet naar Doetinchem te komen, maar kunnen vanuit huis of kantoor op een laagdrempelige manier meer te weten komen en ontdekken over de Panda. Ze kunnen zelf bepalen welke toepassing voor hen relevant is en waar zij zich op focussen. Naar verwachting volgt deze maand, oktober 2020, ook de showroom voor Techman Robot en in november 2020 die voor Universal Robots.

Het digitale domein is Franka Emika overigens niet vreemd dat vorig jaar april digitaal roboticaplatform Franka World lanceerde.

Servomotor defect ?

• Reparatie van alle merken • Nr. 1 in servo-reparaties in de Benelux • Korte offerte- / reparatietijd • Alle werkzaamheden en kennis onder één dak www.Servo-Repair.nl

AB_Aandrijfnieuws.indd 9

024-366 88 65

Ook voor: - spindelmotoren - watergekoeld - schijfanker - specials

01-10-20 10:56

INTERVIEW onderhoud

‘Van sleutelen naar analyseren’ “.. de bankwerkers en de elektriciens, blijf je nodig hebben.”

Werner Beweging leidt tot wrijving en slijtage, zodat mechanisch en elektrisch onderhoud altijd noodzakelijk zullen blijven. Technologische ontwikkelingen en nieuwe methodieken maken het mogelijk om te voorspellen wanneer onderhoud nodig is. Ook wordt steeds meer gezocht naar manieren om onderhoud te voorkomen.

Tekst: Ad Spijkers | Fotografie: Bart van Overbeeke 10

AB_Interview.indd 10

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 15:21

bouwd en is een gemakkelijker koppeling met het fabrieksnetSPIE voert voor haar klanten het ontwerp, de bouw, de exploitatie, werk mogelijk.” het onderhoud en het assetmanagement van energie-, infrastructurele, ICT-, industriële en gebouwinstallaties uit. Het bedrijf is opgericht in 1900 en heeft in de beginjaren een belangrijk aandeel Nieuwe methodieken gehad in de ontwikkeling van het Parijse metronet. Wereldwijd In de laatste 25 jaar is vooral de methodiek van het onderhoud heeft het concern ruim 47.000 medewerkers (waarvan zo'n 4500 in verder ontwikkeld. “Reactief onderhoud is: repareren zodra het ons land). kapot is, wat overigens niet altijd slecht hoeft te zijn. Vandaar zijn Werner van Schaik begint bij textielveredelingsbedrijf Vlisco in we naar planmatig/preventief onderhoud gegaan: vervangen voordat Helmond als elektromonteur. Daarna iets kapot gaat, maar met in de meeste vertrekt hij als maintenance manager naar gevallen nog een restlevensduur. De “..geen productiebedrijf dat volgende stap is predictief onderhoud: kaarsenfabrikant Bolsius in Schijndel. Als zich daar een bedrijfssluiting aankondigt, al volledig systeemgericht voorspellen wanneer iets kapot gaat en vlak stapt hij over naar Numac, dat sinds 2015 daarvóór de betreffende onderdelen onderhoud uitvoert” onderdeel is van SPIE. Bij zijn huidige vervangen. Bij systeemgericht onderhoud werkgever is hij unit manager voor de tenslotte heb je alle predictief onderhoud in afdeling Maintenance Solutions, onderdeel van SPIE Industry één systeem ondergebracht, waarbij alles aan elkaar is gekoppeld.

Services. De business unit Maintenance Solutions heeft als doel Onze klanten zitten in dit proces vaak in het middendeel, bij om de prestatie van haar klant te verbeteren. Dat kan zijn op het preventief onderhoud. Een paar zijn al bezig met predictief gebied van beschikbaarheid van de technische installaties, onderhoud; ik ken geen productiebedrijf dat al volledig systeemgecompliance, betrouwbaarheid of verlaging van de kosten. richt onderhoud uitvoert. Voorbeelden van waar dit wel gebeurt, zijn de Formule 1 en de vliegtuigindustrie. Je zult predictief en Ontwikkelingen in onderhoud systeemgericht onderhoud vooral gaan uitvoeren voor kritische Machines en installaties hebben bijna altijd roterende en/of delen van installaties en voor continu draaiende installaties. Je hebt translerende onderdelen, die per definitie onderhevig zijn aan dan wel analisten nodig die een trend kunnen waarnemen en slijtage en vervanging behoeven. De man met steeksleutel en/of (vooral) die trend kunnen vertalen naar potentiële problemen in je schroevendraaier is daarbij nog steeds onmisbaar. Toch is het vak installatie. Vroeger waren de sleutelaars vooral in en rondom een in 25 jaar wel veranderd, aldus Van Schaik. “Machines worden machine fysiek bezig met onderhoud, ze zijn nu steeds meer bezig steeds meer modulair gebouwd. Hier volgt de industrie de om een machine continu te verbeteren. Je ziet een transitie van ontwikkelingen in bijvoorbeeld de automotive-sector. Vroeger machinekennis (sleutelen) naar proceskennis (analyseren). werd een kapot onderdeel uitgebouwd en vervangen, tegenwoorBedrijven richten zich ook steeds meer op 'root cause analysis'. Ze dig wordt een complete module uitgewisseld en eventueel vervangen niet meer domweg drie keer per jaar een lager, maar gerepareerd. Vaak is het goedkoper om het onderdeel of de gaan uitzoeken waaróm ze dat lager regelmatig moeten vervangen. module bij het schroot te gooien dan het te repareren, hoewel Zit dat in het ontwerp, in de constructie, in de onderhoudsvoorweggooien in het kader van duurzaamheid ook niet gewenst is.” schriften, in verkeerd uitgevoerd onderhoud? Het doel is, dat dat Het feitelijk onderhoud, het mechanische en elektrische deel, is probleem zich in de toekomst niet meer voordoet. Het gaat er in 25 jaar niet fundamenteel veranderd. “Ik ben zelf gestart als uiteindelijk om dat het bedrijf binnen een bepaalde tijd zoveel elektromonteur, gewapend met een spanningszoeker en een mogelijk producten maakt. Vroeger bepaalde bij veel bedrijven de schroevendraaier. Werktuigbouwkundig en elektrisch waren technische dienst wanneer en waar onderhoud moest worden toen nog strikt gescheiden disciplines. Je ziet nu veel meer een gepleegd. Tegenwoordig is dat eerder andersom: de productie wil kruisbestuiving: de W-man weet wat van E en de E-man weet wat meters maken en de TD moet maar onderhoud plegen wanneer dat van W. Je ziet ook dat onderhouds- en IT-afdelingen steeds de productie uitkomt. Je zult naar een gezonde mix moeten zoeken." dichter bij elkaar komen, zeker in het kader van Industrie 4.0 en Vroeger werkten veel technische diensten met kaartenbakken en IIoT. Invoering daarvan is overigens gemakkelijker gezegd dan planborden. Die zijn vervangen door software. Toch? Van Schaik: gedaan. Als het om modernisering van bestaande installaties “Kaartenbakken en planborden worden nog steeds gebruikt! Het gaat, worstelen bedrijven vaak met het in huis halen van de voordeel is dat iedereen er mee kan werken. Maar er zijn ook juiste sensoren, hardware, software en kennis. Bij nieuwe bedrijven waar het planbord is vervangen door een groot beeldmachines is de IT-infrastructuur tegenwoordig vaak al ingescherm dat op een computer is aangesloten. Dan moet de planner er

25 JAAR A&B – ONDERHOUD Aandrijven & Besturen bestaat 25 jaar, een goede reden om stil te staan bij verleden, heden en toekomst. Hoe hebben de diverse disciplines in de aandrijf- en besturingstechniek zich in de laatste 25 jaar ontwikkeld en waar gaan we de komende

vijf jaar naar toe? We leggen deze vragen voor aan een aantal prominenten uit de branche. Werner van Schaik, unit manager Maintenance Solutions bij SPIE in Venray, geeft inzicht in de ontwikkeling van het onderhoud van machines en installaties

11

AB_Interview.indd 11

01-10-20 11:08

INTERVIEW onderhoud

wel mee kunnen werken. Je ziet ook dat dit soort pakketten steeds meer wordt gekoppeld aan andere IT-systemen. Als je op je planbord een taak invoert, kunnen bijvoorbeeld vanuit het ERP-systeem automatisch de benodigde onderdelen worden besteld.”

Beheer van onderhoud Veel bedrijven praten wel over conditiebewaking en predictief onderhoud, maar schrikken terug voor de aanvangsinvesteringen.

Menig project strandt omdat de te verwachten besparingen niet goed zijn te kwantificeren. Van Schaik: “Ik denk dat daar nog veel werk ligt voor maintenance managers. Ze moeten goed kunnen onderbouwen waarom ze zoiets nodig hebben. Ze moeten een goede business case kunnen opstellen (wat levert het op?), en daar ontbreekt het vaak aan. Een technische dienst zou geld moeten opleveren; ze kost natuurlijk geld, aantoonbaar maken dat ze ook geld oplevert (lees: kosten bespaart) is erg lastig.

“Als een onderhoudsinformatiesysteem goed wordt gebruikt, kun je daaruit de informatie halen die je nodig hebt om de investering in predictief onderhoud te rechtvaardigen: 'inspraak zonder uitzicht leidt tot uitspraak zonder inzicht'. Vóór je een onderhoudsinformatiesysteem gaat aanschaffen, moet je goed nadenken hoe je het gaat gebruiken en inrichten en zul je draagvlak moeten creëren voor het aanschaffen van een systeem. Het andere voordeel is dat het transparantie bied voor zowel de TD als voor de productie.”

Meer dan detachering Kosten waren voor veel bedrijven de reden om hun technische diensten in te krimpen of onderhoud uit te besteden. Een bedrijf als SPIE spint daar uiteraard garen bij, maar met die technische dienst verdween ook veel kennis over het productieproces. Van Schaik nuanceert dat. “Er kunnen meer factoren een rol spelen om uit te besteden. Bij een van onze klanten zouden alle medewerkers van zijn technische dienst binnen een aantal jaren met pensioen gaan.

Wij hebben voorgesteld om met hen mee te denken aan een oplossing. Die ligt vaak in een stapsgewijze benadering, waarin je eerst zoveel mogelijk informatie uit de hoofden van monteurs moet zien te halen. We zijn daar planbaar gaan werken, hebben processen ingericht en onderhoudsconcepten geschreven.

“Om al deze informatie te koppelen is een onderhoudsinformatiesysteem aangeschaft. Hieruit konden we aantonen wat de besparingen in onderhoud waren, tegenover de factuur die wij maandelijks stuurden. Samen met de productieafdeling konden we bedieningsfouten elimineren en verbeteringen aandragen en uitvoeren. Op zeker moment konden wij als toeleverancier van onderhoud minder toegevoegde waarde bieden en hebben we voor dit bedrijf zelf monteurs geworven die daar voor vast zijn gestart. We doen dus veel meer dan technici detacheren, we bieden ook toegevoegde waarde door klanten te helpen hun onderhoudskosten te verlagen en de output te verbeteren. Je wilt elkaar uitdagen om te onderzoeken hoe onderhoud beter en goedkoper kan worden uitgevoerd.”

"..aantoonbaar maken dat [de TD] ook geld oplevert.. “

12

AB_Interview.indd 12

Taal en cultuur Is onderhoud een nationaal gebeuren, of is het internationaal? Van Schaik: “Vanuit ons onderdeel werken wij eigenlijk alleen nationaal.

Bij grote projecten worden wel eens monteurs over de grens gedetacheerd, maar dan is altijd één persoon het aanspreekpunt voor de klant. Dat heeft te maken met de soort industrie en het

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 11:08

“Waarom zou je een operator niet voorzien van een VR-camera..?”

daarin gangbare machinepark, maar ook met de manier van afgelopen 25 jaar dat er steeds meer onderhoudsmethodieken hun zakendoen, taal en een stukje cultuur. Wij zitten dicht bij de Duitse intrede hebben gedaan, zoals FMECA (Failure Mode Effect & grens, maar daar heerst een totaal andere cultuur en manier van Criticality Analysis). Mensen zijn zich er van bewust dat je met dit werken. Wij zijn vrij open en direct naar elkaar, maar over de grens soort methodieken veel slimmer en goedkoper met onderhoud om gaat alles via de hiërarchieke weg. Bij Duits-Nederlandse samenwerkunt gaan. king heb je sterk met die cultuurverschillen te maken. Cultuur, “Sommige bedrijven zijn al zover, dat een onderhoudsman met een communicatie en samenwerking worden wel eens de zachte tablet de fabriek in gaat. Het onderhoudsinformatiesysteem geeft op competenties genoemd, maar het zijn keiharde competenties die zijn tablet dan precies aan welke route hij moet volgen en welke vaak de grootste problemen binnen en tussen bedrijven veroorzametingen hij op welke plek bij welke machine moet uitvoeren. De ken.” onderhoudsman kan zijn waarnemingen direct invoeren of foto's Ook bij technische diensten zijn steeds meer mensen met een toevoegen. Maar andere bedrijven zijn nog lang niet zo ver. niet-Nederlandse achtergrond werkzaam.

Ook hebben nieuwe detectietechnieken hun Doen zich daar ook taal- en cultuurprobleintrede gedaan. Deze geven veel informatie “Jongeren hebben vaak men voor? Van Schaik: “In de productie en in het kader van conditiebewaking en andere kennis, die je óók predictief onderhoud. Nu er steeds minder in bijvoorbeeld de landbouwsector zijn al decennia lang buitenlandse medewerkers technici zijn, zal dit soort technieken steeds nodig hebt.” werkzaam. Je ziet inderdaad ook steeds meer ingang vinden. Hetzelfde geldt voor meer technici van buitenlandse origine in ‘virtual’ en ‘augmented reality’. Waarom het onderhoud. Er zijn bureaus die goed opgeleide technici uit zou je een operator niet voorzien van een VR-camera, waarmee een bijvoorbeeld Spanje, Portugal en Engeland halen, mensen die ook fysiek niet aanwezige onderhoudstechnicus kan meekijken? Een bereid zijn te verhuizen. Daar is overigens niet elk bedrijf rijp voor; onderhoudsman op een andere locatie kan een operator wellicht taal- en cultuurverschillen kunnen leiden tot problemen rondom helpen de machine weer aan de praat te krijgen. Ik voorzie ook dat communicatie en veiligheid. we deze 'smart sensoring' gaan koppelen met onderhoudsinforma“Wij hebben eerder te maken met de generatiekloof. We proberen tiesystemen.” jongere medewerkers te koppelen aan oudere medewerkers. Waar jongeren heel handig zijn met laptop en tablet, beschikken de Praktijk ouderen over ervaring en inhoudelijke vakkennis. Jongeren hebben Er zijn veel technologieën beschikbaar om informatie vanuit smart vaak andere kennis, die je óók nodig hebt. Je wilt tot kruisbestuiving sensoren via het fabrieksnetwerk en de cloud op te slaan en te komen: oud leert jong en jong leert oud.” analyseren, bijvoorbeeld ten behoeve van onderhoud. Maar hoe ver is de praktijk? “Men is er toch wat huiverig voor. Enerzijds omdat De toekomst het nieuwe technologie is en bedrijven geen proefkonijn voor Wat verwacht Van Schaik van de ontwikkelingen in de komende vijf ontwikkelaars willen zijn. Anderzijds heb je te maken met cybersejaren? “De mensen om het onderhoud fysiek uit te voeren, de curity. Je moet heel goed onderzoeken wat je waaraan gaat bankwerkers en de elektriciens, blijf je nodig hebben. Maar ze koppelen. Je kunt die verdergaande koppeling niet tegenhouden, beginnen schaars te worden en dat is een van de redenen dat maar ik verwacht ook niet dat over vijf jaar heel Nederland vol staat conditiebewaking en predictief onderhoud ingang vinden. Je ziet de met smart sensors.” • 13

AB_Interview.indd 13

01-10-20 11:08

ROS een waar wille nem Daar nodi fabr in de syste

Serv Met auto mod indiv (zie oplo assis Hierd indu men onde kan een help Aang van Daar een fysie

Robotica open vormgeven De eigen robotbesturing flexibel samenstellen uit verschillende softwarepakketten: het open source framework ROS maakt het mogelijk. Met bijpassende interfaces en een open concept kunnen robottoepassingen met ROS eenvoudig worden gerealiseerd. Wat daar bijzonder aan is? ROS-pakketten zijn zonder specifieke programmeerkennis inzetbaar en bieden zo volkomen nieuwe mogelijkheden voor de toepassing van robots.

Pilz faciliteert

Net zoals in de automatisering gaat in de robotica de trend in de richting van openheid en interoperabiliteit.

Om te kunnen voldoen aan deze vereisten, is een robotbesturing nodig die de specificaties van de fabrikant overstijgend kan worden toegepast. Tot nu toe zetten veel robotfabrikanten in op hun eigen gepatenteerde besturingssystemen. Deze systemen werken vaak met vaste voorgeprogrammeerde trajecten, die een verandering in het traject van de robot door obstakels die plotseling opduiken, alleen zeer moeilijk of helemaal niet mogelijk maken. ROS is daarentegen sterk in dynamische omgevingen, bijvoorbeeld bij het navigeren van bestuurderloze transportsystemen (FTS), het vermijden van botsingen of het oppakken van objecten, en biedt daarom meer flexibiliteit.

Een software-framework dat de specificaties van de fabrikant overstijgt ROS, dat staat voor Robot Operating System, is een open source framework om software voor robottoepassingen te schrijven. Deze programmeringsomgeving bestaat uit een verzameling functionaliteiten, drivers en een communicatielaag. Programmeurs stellen binnen dit “kader� eigen pakketten samen. De voltooide ROS-pakketten bevatten bepaalde functionaliteiten en drivers en worden via een gemeenschappelijke community aan de gebruikers ter beschikking gesteld.

Dit kan bijvoorbeeld een trajectplanning zijn, die vervolgens door de gebruiker aangepast wordt aan zijn eigen individuele toepassing, bijvoorbeeld een pick-

AB Techvertorial.indd 114 AB_Advertenties.indd

and-place-toepassing. De afzonderlijke pakketten zijn modulair, daardoor veelzijdig inzetbaar en compatibel met de hardware van verschillende fabrikanten. Zo kan de gebruiker zijn tot nu toe gebruikte manipulator vervangen en de nieuwe manipulator verder met de ROS-pakketten inzetten. De toepassing op zich blijft hetzelfde.

Gebundelde kennis open beschikbaar ROS ontstond in 2007 op universiteiten en in het wetenschappelijke veld. Daar heeft het zich ontwikkeld tot de standaard voor onderzoeksprojecten binnen de robotica. Een voordeel van het open source framework is de samenwerking binnen de ROS-community van deskundigen uit verschillende disciplines, van onderzoeksinstellingen tot robotfabrikanten. Samen zijn zij in staat ook complexe robottoepassingen eenvoudig te programmeren. De online community werkt samen aan de ROS-pakketten, voert reviews en tests uit en ondersteunt elkaar onderling. Hierbij horen bijvoorbeeld ook de uitvoerige documentatie van de pakketten, de bewerking van de zogenaamde pull-aanvragen, evenals verbeteringsvoorstellen voor de code en het opstellen van tutorials.

Passend voor de industrie De voordelen van ROS omvatten naast het open source-karakter ook de openbare beschikbaarheid van bronteksten en het gebruik van moderne programmeertalen zoals Python of C++. Hierdoor is

01-10-20 10:15

ROS Voor ROSrobo zijn. exte direc best de fa De a geĂŻn van met onde allee

RO He toe sta ac Ea Fra Do me sta Te on bin rob co Hie pu

zijn bel

tor e t

keld de work

n zijn udig en n beeld de nals en

ROS ook geschikt voor industriële toepassingen. Er is een geschikt framework voor complexe toepassingen, waarin verschillende sensoren en actoren van willekeurige fabrikanten verschillende taken op zich nemen en complex ontwikkelde algoritmen sturen.

Daarvoor is een gestandaardiseerde communicatielaag nodig. ROS kan eveneens de specificaties van de fabrikant overstijgend worden gebruikt en vormt geheel in de zin van Industrie 4.0 een verbonden, interoperabel systeem.

Servicerobotica in de fabriekshal Met zijn serviceroboticamodules stelt automatiseringsexpert Pilz uit Ostfildern, Duitsland, een modulair bouwpakket samen waaruit gebruikers hun individuele robottoepassingen kunnen samenstellen (zie Informatiekader), omdat in de robotica om flexibele oplossingen wordt gevraagd; compacte, veelzijdige assistenten in plaats van massieve montagerobots.

Hierdoor vervagen de grenzen tussen service- en industriële robots steeds meer. Servicerobots moeten mensen bij fysiek zware of monotone werkzaamheden ondersteunen en zodoende ontlasten. Een servicerobot kan een arts bij zijn onderzoeken assisteren, net zoals een robot geschoold personeel in de industrie kan helpen bij bijvoorbeeld onderhoudswerkzaamheden.

Aangestuurd door een groot aantal start-ups is de markt van servicerobots sterk in beweging en zeer innovatief.

Daarom heeft Pilz met de serviceroboticamodules voor een open toepassing gekozen met de bijbehorende fysieke en virtuele interfaces.

ROS door Pilz Voor zijn serviceroboticamodules gebruikt Pilz ROS-pakketten met specifieke functies, die als robotbesturing voor de manipulatormodule nodig zijn. Veel robotfabrikanten laten hun ROS-pakketten extern ontwikkelen. Bij Pilz komen de pakketten direct van de fabrikant en nemen ze de volledige besturing over in plaats van alleen de commando’s van de fabrikantspecifieke robotbesturing te gebruiken.

De aandrijvingselektronica is in de manipulator geïntegreerd en reageert direct op de regelwaarden van de ROS-pakketten. Dit biedt de klant alle vrijheid met betrekking tot traject- en bewegingsplanning. Pilz ondersteunt bovendien de ROS-community actief, niet alleen door de programmering van pakketten, maar

ook met pull-aanvragen en de documentatie van de centrale code in de ROS-wiki. Pilz biedt zijn klanten productondersteuning voor de eigen ROS-pakketten.

Open, gebruiksvriendelijk en veelzijdig Maar hoe profiteert de gebruiker van dit open karakter? Dankzij ondersteunende tutorials kan de gebruiker zich de pakketten zeer snel eigen maken. Zo wordt ook een mechanische integrator zonder specifieke programmeerkennis met ROS in staat gesteld zijn robottoepassingen individueel in te richten. Het kan bijvoorbeeld voor kleine en middelgrote ondernemingen die robots willen inzetten, interessant zijn om de automatiseringsgraad in hun productie te verhogen. Een systeemintegrator kan dankzij het framework eenvoudiger componenten onafhankelijk van de fabrikant integreren en toepassingen realiseren. Met ROS wordt bovendien het realiseren van robottoepassingen zoals palettiseren, transportband-tracking of zelfs op camera’s gebaseerde objectherkenning mogelijk.

Spreekt een eenvoudige taal Voor gebruikers die de speciale programmeertalen van de industrie conform EN 61131 niet kennen, is het bovendien een voordeel dat ROS-pakketten onder andere met de programmeertaal Python realiseerbaar zijn. Want Python is makkelijk te leren. Een Pythonprogrammeerinterface maakt bovendien het eenvoudige gebruik van de MoveIt!-interface mogelijk - een tool voor traject- en bewegingsplanning. MoveIt! plant het traject van de Pilz-manipulator aan de hand van een omgevingsmodel en de doelpositie. Pilz zorgt daar voor de robotkinematica, zodat de concrete toepassing van de manipulator in de 3D-visualisatietool RViz of in een simulatieomgeving zoals Gazebo vóór de aankoop kan worden gemodelleerd. Zo bespaart de klant tijd en geld bij een virtuele ingebruikneming van de daadwerkelijke robot. Het modulaire karakter van de serviceroboticaaanbieding van Pilz ondersteunt eveneens de snelle ingebruikneming volgens het plug-and-play-principe.

Zo krijgen ook nieuwe gebruikers snel en succesvol hun serviceroboticatoepassing.

Hoge kwaliteit en standaarden voor de industrie Open Source heeft ook zijn eigen uitdagingen: in principe komen de ROS-pakketten binnen de community

ROS Industrial Consortium Het ROS Industrial Consortium is een samenwerkingsverband van industriële ondernemingen die ROS voor toepassingen in de industrie willen gebruiken en bevorderen. Het initiatief telt wereldwijd circa 65 leden, van start-ups tot concerns en van onderzoeksinstellingen tot industriële eindgebruikers. In Europa worden de activiteiten gecoördineerd door Fraunhofer IPA. Tot de activiteiten behoort bijvoorbeeld het onderzoeksproject Easy Cohmo (Ergonomics Assistance Systems for Contactless Human-Machine-Operation), in het kader waarvan Fraunhofer IPA samen met Pilz en andere netwerkpartners een gebarengestuurde programmering ontwikkelt.

Door het lidmaatschap van het ROS Industrial Consortium, de samenwerking met onderzoeksinstellingen en de medewerking aan ROSIN, een door de EU bevorderd project voor de verhoging van de kwaliteit van ROS, zet Pilz standaarden voor het gebruik in de industriële sector.

Tekens informatiekader: 888 wetenschappelijke veld. Daar heeft het zich ontwikkeld tot de standaard voor onderzoeksprojecten binnen de robotica. Een voordeel van het open source framework is de samenwerking binnen de ROS-community van deskundigen uit verschillende disciplines, van onderzoeksinstellingen tot robotfabrikanten. Samen zijn zij in staat ook complexe robottoepassingen eenvoudig te programmeren. De online community werkt samen aan de ROS-pakketten, voert reviews en tests uit en ondersteunt elkaar onderling.

Hierbij horen bijvoorbeeld ook de uitvoerige documentatie van de pakketten, de bewerking van de zogenaamde pull-aanvragen, evenals verbeteringsvoorstellen voor de code en het opstellen van tutorials.

AB_Advertenties.indd 15

Bouwpakket voor servicerobotica Met de serviceroboticamodules van Pilz kunnen gebruikers hun individuele servicerobottoepassingen samenstellen. De modules omvatten standaard de manipulatormodule PRBT, de besturingsmodule PRCM, de bedieningsmodule PRTM en de ROS-modules. Wezenlijke kenmerken zijn openheid, het software-framework ROS, gebruiksvriendelijke bediening en de snelle ingebruikneming. De manipulatormodule, besturingsmodule en bedieningsmodule vormen samen een van de DGUV-gecertificeerde pakketten volgens ISO10218-1 en omvatten daarom alle voorwaarden voor de verwezenlijking van veilige robottoepassingen. Dit vergemakkelijkt de weg naar de verplichte CE-markering. Tot de toepassingsgebieden horen bijvoorbeeld pick-andplace-toepassingen alsook modulaire robotcellen in de industrie. De manipulatormodule met zes assen is een door Pilz zelf ontwikkelde robotarm met een draagvermogen van 6 kg en een gewicht van 19 kg. van verschillende aanbieders. Daarom varieert de kwaliteit van de pakketten van ongedocumenteerde bouwstenen tot professionele en kwalitatief hoogwaardige projecten. Een hoge kwaliteitsstandaard van zijn ROS-modules is zeer belangrijk voor Pilz.

Dit is de reden dat de software volgens industriële kwaliteitscriteria en -vereisten van het ROS Industrial Consortium wordt ontwikkeld en getest. Hoogwaardige ROS-pakketten vergemakkelijken de systeemintegratie voor de gebruikers, omdat de pakketten goed gedocumenteerd zijn en ondersteunende tutorials ter beschikking worden gesteld.

Daardoor kunnen ook gebruikers zonder specifieke programmeerkennis hun individuele robottoepassingen met ROS eenvoudig instellen. Door het modulaire karakter kunnen verschillende ROS-pakketten voor een toepassing worden gecombineerd, wat een hoge mate van flexibiliteit bij de totstandkoming van robottoepassingen betekent. Omdat het open source framework de specificaties van de fabrikant overstijgend inzetbaar is, biedt het de vereiste openheid om robottoepassingen in de zin van Industrie 4.0 te realiseren.

Auteur: Dr. Manuel Schön Product Management Controller Pilz GmbH & Co. KG

24-09-20 01-10-20 13:50 10:15

ARBO micromotoren

Vanuit de ruimte naar de werkvloer Micromotoren in robothandschoen voor industrie en revalidatie 45 procent van alle beroepsziekten in Europa en Noord-Amerika bestaan uit problemen met nek, schouders en armen die zijn ontstaan op de werkvloer. In Europa liggen de kosten hiervoor jaarlijks bij zo’n 2,1 miljard euro. Om dit soort blessures aan het bewegingsapparaat te voorkomen, wordt onder andere ingezet op ‘wearables’, kleding met ingebouwde technologie. Een voorbeeld is de Ironhand van het Zweedse Bioservo Technologies, een robothandschoen met ‘Soft Extra Muscle’-technologie (SEM).

Op Europees niveau is repetitief werk de grootste risicofactor. 74 procent van de werknemers in de Europese Unie voert minimaal een kwart van hun werktijd herhalende arm- of handbewegingen uit.

Volgens het Duitse Arbo-instituut zijn aandoeningen aan het bewegingsapparaat de meest voorkomende reden voor beperkte inzetbaarheid, ernstig letsel, vroegpensioen en tijdelijke arbeidsongeschiktheid.

Het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk heeft een enquête uitgevoerd, waarin 45 procent van de respondenten aangaf op het werk te lijden onder pijnlijke of vermoeiende

74 procent van de werknemers in de Europese Unie voert minimaal een kwart van hun werktijd herhalende arm- of handbewegingen uit. lichaamshoudingen. 25 procent had rugpijn en 20 procent spierpijn. Uit onderzoek blijkt dat in 2030 de helft van de werknemers te maken zou kunnen krijgen met dit soort aandoeningen.

Grip Bij de categorie ‘werkgerelateerde problemen met nek en bovenste ledematen’ gaat het om de hals, armen, polsen, handen en vingers. Klachten zijn bijvoorbeeld tintelingen, gevoelloosheid, irritatie of pijn. Koude omgevingen en het gebruik van trillend gereedschap kunnen de klachten verergeren, met 16

AB_ART_Techniek02.indd 16

minder mobiliteit en een verlies aan gripkracht als gevolg. Dit veroorzaakt vaak weer extra risico’s op de werkvloer, bijvoorbeeld als medewerkers hun gereedschap niet meer goed kunnen vasthouden of er niet gecontroleerd en veilig mee kunnen werken.

Demografie en ergonomie De demografie speelt ook een rol: door veroudering en het verschuiven van de pensioenleeftijd blijven mensen langer actief in de beroepsbevolking.

Hierdoor wordt ergonomie op de werkvloer steeds belangrijker, zowel voor gezonde medewerkers als voor mensen die al fysieke beperkingen hebben. Een deel van de oplossingen is gericht op een betere ergonomie van werkplek, dus de werkbank, het bureau of de lopende band. Maar bedrijven vertrouwen ook steeds vaker op een directere ondersteuning of versterking van hun mensen. Eén voorbeeld is het exoskelet, dat als een kledingstuk op het lichaam wordt gedragen.

Ironhand De Ironhand van Bioservo Technologies is een actief ‘soft’ exoskelet voor de hand en vingers. Normaalgesproken worden grijpbewegingen aangestuurd door de spieren in de onderarm en de hand. De spieren trekken aan pezen, zodat de vingers bewegen.

Ironhand simuleert deze functie: drukgevoelige sensoren in de vingertoppen van de handschoen herkennen het als de hand van de drager een grijpbeweging maakt. In het systeem is een computer geïntegreerd die berekent hoeveel extra grijpkracht

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:40

NASA COMMERCIAL INVENTION OF THE YEAR AWARD

De Ironhand-robothandschoen bestaat uit een vijfvingerige handschoen en een powerpack op de rug of heup. (Foto: Bioservo Tecnologies)

Robo-Glove en de gecommercialiseerde versie Ironhand hebben dit jaar de NASA Commercial Invention of the Year Award gewonnen: "De winnende uitvinding, ‘Robo-Glove’, is 's werelds eerste ‘soft’ robotische spierversterking voor professionele gebruikers. Bij de ontwikkeling van de Robo-Glove wilde NASA de astronauten helpen ruimtewandelingen efficiënter te maken en de mogelijkheden op het gebied van ruimteverkenning uitbreiden. Co-ontwikkelaar General Motors probeerde de veiligheid en effectiviteit van de productie in zijn fabrieken te verbeteren.

“Robo-Glove heeft in zijn commerciële productvorm ‘Ironhand’ de huidige stand van de techniek ruimschoots overtroffen met zijn ongemakkelijke hand-exoskeletten, passieve grijpversterkende handschoenen, of revalidatiehandschoenen met een lage kracht die worden gebruikt door personen die om medische redenen niet makkelijk kunnen grijpen. De werknemers van General Motors gebruiken Ironhand voor de assemblage van auto's en presteren goed. Geen enkele andere op dit moment beschikbare grijphandschoen is effectief in het uitvoeren van dit soort veeleisende manuele montagetaken.”

17

AB_ART_Techniek02.indd 17

01-10-20 10:40

ARBO micromotoren

Van de ruimte naar de werkvloer: de technologie in de Ironhand is afkomstig uit de Robonaut 2 en Robo-Glove-ontwikkeling van NASA en General Motors. (Foto: General Motros)

MEDISCHE ERKENNING De positieve medische effecten van de SEM-technologie van Bioservo om de grip van de hand te versterken zijn onlangs weer door verschillende wetenschappelijke studies bevestigd. Een studie onderzocht het nut en de effecten van het gebruik van de robothandschoen in de thuisomgeving voor mensen met MS of die een beroerte hebben gehad. Het positiefste effect was at mensen dingen lang en stevig konden vasthouden. Eén persoon met MS beschrijft het zo: "Het voordeel is dat ik mijn linkerhand heb kunnen gebruiken om dingen op te tillen en vast te pakken. Eerst grijpen en dan tillen... dat kon ik niet eerder."

Andere artikelen beschrijven dat de thuisrevalidatie met de robothandschoen leidt tot een betere handfunctie voor mensen met ruggenmergletsel. De conclusie van het onderzoek is dat revalidatie met de robothandschoen voor hen effectief is in het verbeteren en behouden van de grove en fijne motoriek. In een ander artikel laten de onderzoeksresultaten zien dat ondersteuning van de robothandschoen, als hulpmiddel of als trainingshulpmiddel, een veelbelovende manier kan zijn om de verslechtering van de handfunctie die gepaard gaat met veroudering tegen te gaan.

(Foto: Bioservo Technologies)

18

AB_ART_Techniek02.indd 18

er nodig is. Kleine servomotoren trekken vervolgens aan dunne kabels in de vingers van de handschoen.

Hoe meer druk de sensoren registreren, des te meer kracht de Ironhand levert. De instellingen van de handschoen kunnen worden aangepast aan persoonlijke voorkeuren en aan het soort werk dat wordt verricht. Met datafuncties kan een digitale risico-inventarisatie van de hand plaatsvinden en kan de gebruiker volledig worden geïntegreerd in het fabriek-van-de-toekomstconcept van Industrie 4.0. De data-analyse kan tijdens het werk activiteiten herkennen met veel grijpbewegingen – en dus hogere ergonomische risico’s – zodat gebruikers passende maatregelen kunnen nemen.

NASA en General Motors Ironhand is gebaseerd op de ‘Robo-Glove’. De RoboGlove is een ontwikkeling van NASA en General Motors (GM) en afgeleid uit de Robonaut 2, een humanoïde robot die beide partijen hebben ontwikkeld. De robot – zeg maar R2 – had als taak astronauten bij hun werkzaamheden te ondersteunen, zowel binnen als buiten een ruimtevaartuig, en klopte in 2011 aan bij het International Space Station (ISS).

Een van de ontwerpcriteria voor R2 bij de start van het project in 2007 was dat de robot gebruik moest kunnen maken van gereedschap dat voor mensenhanden was ontwikkeld. NASA zag de R2 vooral astronauten bijstaan en hen allerhande werkzaamheden met handgereedschap uit handen nemen.

General Motors zag de R2 als mogelijke ‘co-worker’ om naast de mens aan de productielijn te kunnen staan.

Met de R2 is het nodige geëxperimenteerd in het ISS. Maar zowel NASA als General Motors zagen nadat de

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:40

“al goede ervaringen .. met Faulhaber-aandrijvingen”

robothand voor R2 uiteindelijk was ontwikkeld meer mogelijkheden voor de technologie dan gebruik bij robots alleen. Dit leidde tot de ontwikkeling van de Robo-Glove, die de grip en greep van de gebruiker kon ondersteunen – tot wel wel vijfmaal de normale grijpkracht. Zo gebruikt GM gebruikt de Robo-Glove bijvoorbeeld in de assemblage maar ook bij de productie van motoren en transmissies. De gebruikers hoeven bij hun werk nu veel minder grijpkracht te ontwikkelen en kunnen overbelasting voorkomen.

In 2016 maakte GM bekend dat de met NASA ontwikkelde technologie voor de Robo-Glove in licentie was gegeven aan Bioservo Technologies. Dit Zweedse bedrijf actief in de medische technologie had al een handschoen, de SEM-Glove, voor revalidatie- en andere medische toepassingen. Bioservo wilde de mogelijkheden tot krachtvermenigvuldiging van de Robo-Glove combineren met hun ‘Soft Extra Muscle’-technologie die een meer ondersteundende functie had.

motoren met grafietcommutatie uit de serie 1741 … CXR. Martin Remning Wahlstedt, directeur ontwikkeling bij Bioservo: “We hebben in de Ironhand gekozen voor de 1741 … CXR omdat we in onze producten al goede ervaringen hadden met Faulhaber-aandrijvingen en omdat we een langlopende samenwerking hebben met de aandrijfspecialist en met Compotech, hun Zweedse verkooppartner.”

De micromotorserie combineert kracht, robuustheid en controle in een compacte vorm. Dit wordt gegarandeerd door grafietcommutatie, neodymium magneten en de wikkeling van de rotor. De neodymium magneet geeft de motoren een hoge vermogensdichtheid met een continu koppel van 3,6 tot 40 mNm. •

Individueel en flexibel De handschoen is beschikbaar in vier maten en is geschikt voor links- en rechtshandigen. Het batterijpakket zit in een rugzakje en bevat ook de computer en de motoren die de individuele vingers bedienen.

Gebruikers kunnen vooraf diverse profielen instellen met verschillende combinaties van sensoractiviteit, kracht, vingersymmetrie en “vasthoudgewoonten”.

De gebruiker kan het profiel wijzigen met een simpele druk op de knop van de afstandsbediening op de borst. De profielen maken het mogelijk om flexibel in te spelen op de vereisten van verschillende werkzaamheden die gedurende een werkdag worden uitgevoerd, bijvoorbeeld als iemand ’s ochtends lichter werk doet en ’s middags taken heeft die de spieren sterker belasten. Hierdoor kunnen mannen en vrouwen met hetzelfde systeem werken. De handschoen kan binnen een paar milliseconden tot 80 N aan grijpkracht leveren.

Daarnaast is het systeem zo ontworpen dat het kan worden gedragen met persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), zoals veiligheidshandschoenen, valbescherming, helmen of zichtbaarheidskleding.

De gebruiker kan de handschoen bij werkpauzes zelf aan- en uittrekken. De batterijcapaciteit van de voeding is voldoende voor een typische werkdag.

Ga voor meer informatie over de Ironhand en andere producten van Bioservo naar www.bioservo.com. Daar kan ook met een ROI-calculator de terugverdientijd worden berekend. Op www.faulhaber.com is alle informatie terug te vinden over de mini- en microaandrijftechnologie van Faulhaber.

Om de vingers aan te sturen gebruikt Bioservo DC-micromotoren van Faulhaber.

KOM IN CONTACT

Via afstandsbediening of een app kunnen de kracht van de individuele vingers, de balans, de gevoeligheid en andere instellingen snel worden aangepast aan

Goede ervaringen Om de afzonderlijke vingers aan te sturen, heeft Bioservo voor hun Ironhand gekozen voor DC-micro-

verschillende situaties.

(Foto: Biocservo Technologies

19

AB_ART_Techniek02.indd 19

01-10-20 15:23

TECHNIEK lineaire geleidingen

Sensoren in lineaire geleidingen Gebruikers wegen kosten versus nut Veel componenten in de aandrijftechniek drijven niet zelf aan, maar wórden aangedreven. Maar omdat ze een onmisbare rol vervullen, willen we van deze componenten weten hoe ze er aan toe zijn. Dus vinden we ook steeds meer sensoren in lineaire geleidingen.

Ad Spijkers

Verreweg de meeste toegepaste sensoren in lineaire geleidingen hebben te maken met lengte en afgelegde weg. Het aan- of inbouwen van sensoren op een lineaire geleiding is kostprijsverhogend, maar hoeveel? Dat hangt heel erg af van de applicatie, het type sensor en de grootte en het prijsniveau van de geleiding zelf. Een sensor heeft in principe een vaste prijs, en hoe groter en langer de geleiding, des te geringer de relatieve meerprijs. Bij meer of andere sensoren kan het prijskaartje snel oplopen. Bij gebruik van optische sensoren kost de sensor al gauw meer dan de geleiding.

Waarom sensoren?

We vroegen aan twee deskundigen op het gebied naar het hoe en waarom: Daniël Jonker (Stamhuis Lineairtechniek in Twello) en Tim Vogel (Schaeffler

"Technisch is er veel mogelijk, maar het is niet altijd zinvol.”

Nederland in Barneveld). De klanten van Stamhuis gebruiken voornamelijk externe positiesensoren voor bepalen van de nul- en eindposities. De klanten van Schaeffler passen vooral meetsystemen toe die in de geleiding zijn geïntegreerd.

Waarom zou je deze of andere sensoren willen aan20

AB_ART_Techniek02_0002.indd 20

of inbouwen? "Die vraag stellen wij onze klanten ook altijd", lacht Vogel. "Technisch is er veel mogelijk, maar het is niet altijd zinvol. In een keukenlade doe je dat normaliter niet. Maar in een gebouw waar mensen met een beperking wonen, kan een sensor in een keukenlade met messen heel nuttig zijn. Dan gaat het om een veiligheidsfunctie. Een eindgebruiker stelt altijd de vraag: wat kost het en wat levert het op. Als een sensor meer oplevert dan het kost, wil hij hem. Dan is het aan de producent van de geleiding om te kijken hoe hij dat oplost. Onze klanten willen lineaire meetsystemen voor het bepalen van de afgelegde weg of positie. Het meetlint is geïntegreerd in een groef in de geleiding, het opneemelement bouwen we in in de loopwagen."

Jonker ziet dat gebruikers vaak sensoren toepassen om de nulpositie te bepalen. Daarnaast adviseert hij bij wat hogere snelheden om uit veiligheidsoogpunt twee eindschakelaars te monteren. "Bij een mechanische aandrijving loopt de beweging niet gecontroleerd in een einddemping. Als de slede of loopwagen te hard aankomt, overbelast je de overbrenging of de eindkap gaat kapot. Daarmee loop je kans op schade aan je applicatie of product".

Inbouw en aanbouw Wie bouwt de sensoren in of aan een geleiding?

Jonker: "In de meeste gevallen bouwt de OEM of eindklant de sensoren in. Als de sensoren af fabriek worden opgebouwd, loop je het risico dat ze onderweg naar de eindklant ergens kapotgaan. houd

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:44

Een aantal geleidingen met ingebouwd positiemeetsysteem (Schaeffler).

De exacte positie in een machine wordt meestal pas bepaald bij assemblage en inbedrijfstelling. Een gespecificeerde slag van bijvoorbeeld 500 mm kan bij inbedrijfstelling 499 mm of 501 mm blijken te zijn.

Dan moet je de sensor 1 mm verstellen en wil je er als monteur goed bij kunnen. Wij hebben standaard houders voor sensoren. Wij kunnen de positiesensoren ook mee leveren, maar de klant is hierin leidend.

Als hij is gestandaardiseerd op een bepaald merk, leveren we de geleiding zonder sensoren. Dan bestelt hij ze rechtstreeks bij zijn vaste leverancier."

De ervaring van Vogel is hetzelfde. "De meeste klanten hebben een voorkeur voor bepaalde besturingen en sensoren. Wij leveren dan alleen de mechanische componenten, meestal complete modules. De sensoren koopt de klant zelf bij zijn favoriete leverancier."

Aan de bovengrens zijn er nauwelijks restricties qua afmetingen, maar sensoren hebben een bepaalde ruimte nodig. Jonker: "Wij kunnen een meetsysteem integreren bij geleidingen vanaf bouwgrootte 15. Bij kleinere geleidingen kunnen we ze niet meer inbouwen. Bij inschakelen laat je dan langzaam de beweging naar de eindkap lopen, en dat is dan je nulpositie. Vervolgens neemt het meetsysteem dan de positionering over."

Vogel: "Wij zien de toepassing van inbouw meetsystemen beginnen bij geleidingen met een railbreedte vanaf 25 mm. 20 mm gaat met enige moeite ook nog wel, daaronder heb je de ruimte niet. Qua lengte zijn de beperkingen minder. Tot zo'n 10 m lengte zijn linialen vrij gemakkelijk te verkrijgen, bij 20 m houdt het op. Wil je echt meer, dan praat je over maatwerk en daar is de prijs dan ook naar. De meeste toepassingen zitten in een gebied tot 6 m."

Overige grootheden Behalve de positie kunnen ook andere grootheden

interessant zijn voor de eindgebruiker, bijvoorbeeld temperatuur, trillingen, torsie, kracht, snelheid, hoek. Voor al deze grootheden zijn sensoren beschikbaar. Maar de klanten van Jonker en Vogel vragen vooral om positiesensoren. Jonker: "Wij adviseren onze klanten om altijd sensoren toe te passen, omdat je altijd controle wilt hebben over wat een beweging doet. Maar er zijn klanten die extra sensoren uit kostenoverwegingen achterwege laten.

Het is ook een prijskwestie: elke sensor meer kost geld, extra bekabeling en extra programmering.

Bovendien introduceert elke extra sensor een nieuwe kans op storingen."

Vogel knikt bevestigend: "Bij lineaire geleidingen wordt tot op heden voornamelijk positiemeting gevraagd. Temperatuurmeting vind je meestal in de bedrijfsomgeving of de aandrijving, met name motoren en lagers. Nieuwe mogelijkheden worden geboden door onze Durasense trillingssensoren. Deze zijn specifiek gericht op het bepalen van de conditie van de geleiding. Je wilt als gebruiker van machines weten of die conditie achteruit gaat of niet, vooral als de geleider moeilijk bereikbaar is. Uit informatie van deze sensoren kan de gebruiker te weten komen of zijn geleiding stuk gaat, of dat hij dat kan voorkomen door (beter) te smeren."

Communicatie Sensoren zijn bedoeld om signalen te geven aan een alarmsysteem, een bovenliggende besturing en in toenemende mate aan hogere systemen. Jonker: "Wij werken nog veel met analoge signalen: 0-10 V of 4-20 mA. Dat is vaak de goedkoopste oplossing en de meeste regelaars en besturingen kunnen er probleemloos mee werken. Een bussysteem is kostprijsverhogend. Wel zien we IO-Link steeds meer opkomen." Vogel beaamt dat: "Er zijn veel mogelijkheden, van analoog via IO-Link naar veldbus en 21

AB_ART_Techniek02_0002.indd 21

01-10-20 10:44

TECHNIEK lineaire geleidingen

Stamhuis Lineairtechniek levert houders mee om sensoren op zijn profielen te monteren.

“Wij kunnen meezoeken naar de juiste oplossing; die hoeft niet noodzakelijk in de geleiding of de aandrijving te zitten."”

industrieel ethernet. Het begint met eenvoudige mechanische sensoren met een 'normally open' of 'normally closed' uitgang. Voor lineaire meetsignalen worden vaak specifieke signalen gebruikt, bijvoorbeeld TTL, SSI of RS485."

Hogere niveaus Jonker ziet de honger naar data uit het veld nog niet direct bij de lineaire geleidingen: “Als je informatie wilt over bijvoorbeeld aantal slagen, aantal afgelegde kilometers of cyclustijden, dan los je dat op in bijvoorbeeld een PLC, onderhouds- of conditiebewakingssysteem. Als zich vuil ophoopt op de geleiding of de smering vermindert, zal dat leiden tot meer weerstand en langere cyclustijden. Maar dat detecteer je op hogere niveaus."

Vogel: "In de lengtemeetsystemen die wij leveren, gaan de uitgangssignalen alleen naar de machinebesturing. Als de klant er meer mee wil doen, worden die signalen vanaf daar doorgestuurd. Sensoren die zijn bedoeld voor conditiebewaking zoals onze Durasense-ensoren sturen hun signaal vaak wel direct naar een hoger gelegen systeem of naar de cloud. Als je veel systemen op afstand wilt bewaken, kan het interessant zijn om draadloos te werken. Dat heeft overigens ook zijn beperkingen, bijvoorbeeld kans op interferentie. Maar je moet een TTL-signaalkabel ook niet naast de voedingskabel voor een grote servomotor leggen."

Mechanische problemen Kun je middels sensoren ook mechanische problemen met je applicatie detecteren? Jonker: "Je kunt met sensoren meer bepalen dan alleen de positie, maar ook weer in een bovenliggende laag. In de 22

AB_ART_Techniek02_0002.indd 22

besturing kun je vastleggen dat een bepaalde beweging binnen een bepaalde tijd moet zijn voltooid. Is dat niet het geval, dan zal de besturing een alarmmelding geven."

Vogel: "Als lineaire geleidingen niet voldoende smering krijgen, gaan ze stuk. Onze Durasense sensor meet de trillingen tijdens het bewegen. Als er geen vet in zit, zijn de trillingen anders dan wanneer er genoeg smering is. Met trillingsbewaking kun je de toestand van je geleiding onder controle houden.

Vroeger moest de man met de oliekan van zijn baas elke dag smeren. Tegenwoordig wil je weten óf je moet smeren en wanneer. Een meetsysteem vertelt dat.

Trillingsmeting kan ook iets zeggen over de samenstelling of de afbraak of het verbruik van additieven.

Op het moment dat het vet wordt afgebroken of anderszins van samenstelling verandert (bijvoorbeeld door binnendringend vuil of water), verandert het smeergedrag. We meten de microtrillingen die ontstaan op het moment dat de geleiding beweegt.

Die zijn interessanter dan de grofstoffelijke trillingen door bijvoorbeeld slecht uitlijnen."

Niet in de geleding Technisch is het mogelijk om elke slag en elke positiemelding op te slaan in een bovenliggend systeem of in de cloud, maar gebeurt dat ook in de praktijk? Jonker: "Wij leveren aan een grote machinebouwer, die per beweging meet wat zijn units doen. Als een bepaalde storing regelmatig optreedt, hebben zijn ingenieurs alle data paraat en kunnen ze daar een analyse op loslaten. Als blijkt dat de constructie of de werkomgeving niet optimaal zijn, kunnen ze verbeteringen doorvoeren. Wij

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:44

Detailweergave van een railgeleiding van Schaeffler met ingebouwde sensor.

kunnen meezoeken naar de juiste oplossing; die hoeft niet noodzakelijk in de geleiding of de aandrijving te zitten."

Stoplichtmodel Vogel heeft dezelfde ervaring. "Wij maken het liefst een vertaalslag naar een stoplichtmodel: als het rode licht brandt, weet de machinebediende dat er iets verkeerd is. Maar om te analyseren welke fout ten grondslag ligt aan die kleur, heb je een specialist nodig. Sommige trillingen zijn goed verklaarbaar, bijvoorbeeld 50 Hz voor een elektromotor. Het gaat om de onverwachte patronen. Als bedrijven ons de data geven, kunnen wij op afstand analyseren wat er gebeurt. Die oorzaak kan inderdaad van buitenaf komen; op schepen kan bijvoorbeeld de schroef verbogen zijn."

Schaeffler ontwikkelt steeds verder om het de klanten gemakkelijker te maken. Daar komen onder meer Fourier-transformaties, ‘machine learning’ en kunstmatige intelligentie aan te pas. Vogel: " Wij willen naar een zelflerend effect. We hebben een aantal intelligente systemen, zoals SmartCheck en Prolink, waarbij we met verschillende sensoren dingen kunnen waarnemen. Maar uiteindelijk het gaat over het lezen van die signalen. Wij weten veel van lagers, maar vanuit de toepassingen die we bij klanten zien, weten we ook wat van tandwielen, schroeven, enzovoorts. De informatie uit die bronnen combineren, daar gaat het uiteindelijk om.

Als het rode stoplicht brandt, kan de klant wel de reparatie uitvoeren of het onderdeel vervangen, maar voor het onderliggende probleem klopt hij bij ons aan." •

Opgebouwde sensorsystemen zijn goedkoper en flexibeler dan ingebouwde meetsystemen, maar ook wat kwetsbaarder. (Stamhuis Lineairtechniek)

KOM IN CONTACT Stamhuis Lineairtechniek, – eigenlijk moet je zeggen de ‘divisie Linear’ van MCA linear morion robotics – is (nog) te vinden op www. stamhuislineair.nl. Schaeffler Nederland vind je op www.schaeffler.nl.

HELUKABEL® CONNECTED BY QUALITY

Voor alle kabels en accessoires die jij nodig hebt HELUKABEL® B.V. • info@helukabel.nl • tel: 0495 - 499 049 • helukabel.nl 23

AB_ART_Techniek02_0002.indd 23

01-10-20 10:44

TECHNIEK besturingen

Standaardisatie brengt eindelijk openheid Nieuw automatiseringsplatform van Bosch Rexroth Lange tijd voldeden automatisering-specifieke benaderingen en programma's in de machinebouw.

Maar door de toegenomen vraag naar connectiviteit met andere machines en IT moeten nu steeds meer taken worden uitgevoerd buiten het eigenlijke machineprogramma. Bosch Rexroth heeft een nieuw automatiseringsplatform ontwikkeld dat automatisering, informatietechnologie en het Internet of Things combineert in een volledig open systeem: ctrlX AUTOMATION.

Tekst: Ad Spijkers | Foto's: Bosch Rexroth

Het nieuwe platform isgebaseerd op een nieuwe, open softwarearchitectuur met app-technologie.

Volgens de makers worden de engineeringkosten voor nieuwe machines hierdoor met 30 tot 50 procent gereduceerd.

"Toen we begonnen met de ontwikkeling van het systeem, vroegen we ons af hoe de automatisering eruit zou zien als het opnieuw zou worden uitgevonden door Google, Apple of een ander tech-bedrijf.

Het antwoord ligt voor de hand. Jonge specialisten en ontwikkelaars zijn opgegroeid met het internet en smartphones. De smartphone, met zijn sterk “De smartphone, met zijn geïntegreerde functies en sterk geïntegreerde functies flexibele app-technologie die en flexibele app-technologie het gebruikers gemakkelijk maakt om hun apparaten te .. was ons model” personaliseren, was ons model", aldus Steffen Winkler, cso van de business unit Automation & Electrification Solutions van Bosch Rexroth.

Echt open systemen voor fabrieksautomatisering zijn nooit echt van de grond gekomen. MAP/TOP bijvoorbeeld is ingehaald door het internet-tijdperk.

Ook CIM haalde het niet door problemen met 24

AB_ART_Techniek03_0002.indd 24

interfacing en connectiviteit. Met ctrlX AUTOMATION biedt Bosch Rexroth de mogelijkheid om trends in IT te volgen en implementeren, zodat het niet alleen nú maar ook in de toekomst actueel en relevant blijft. Het bedrijf vertrouwt daartoe op een open softwarearchitectuur met flexibele app-technologie en de mogelijkheid om in een breed scala aan IT-programmeertalen te werken.

De trend in de industriële automatisering gaat naar een open programmeerbaar systeem met bijbehorend ecosysteem en ‘online community’. Het automatiseringsplatform omvat alle noodzakelijke software- en hardwarecomponenten voor complete systeemoplossingen: krachtige besturingssystemen, compacte aandrijvingen, veiligheid, I/O-modules en HMI's. De software neemt op flexibele wijze alle taken over, van eenvoudige handling-applicaties tot krachtige ‘motion control’.

De systeemhardware en -software zijn schaalbaar.

Softwareontwikkelaars kunnen industriële toepassingen in alle gangbare programmeertalen ontwikkelen en beschikbaar stellen - snel, eenvoudig en flexibel. Het wordt mogelijk om functies in vrijwel elke programmeertaal te programmeren en individueel te combineren en tegelijkertijd de knowhow te beschermen.

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:31

Van links naar rechts de hardware voor het nieuwe platform: ctrlX CORE, ctrlX IPC en ctrlX DRIVE.

Drie pijlers De nieuwe besturingshardware van ctrlX CORE vormt de basis voor de toepassingen op het nieuwe platform. Bosch Rexroth ontwikkelde de nieuwe hardware zelf, maar niet het besturingssysteem, het open source Ubuntu Core. Hierdoor is de nieuwe hardware geschikt voor alle open programmeertalen, zolang ze maar draaien op Linux. En ongeveer heel internet en veel machinebesturingen draaien op Linux.

De nieuwe generatie multicore-processoren biedt voldoende rekenkracht voor alle automatiseringstaken – van PLC-toepassingen en motion control tot CNC en robotica. De cpu's kunnen worden geïntegreerd op DIN Top Hat- rails (ctrlX CORE), in industriële pc's (ctrlX IPC) of direct in ‘drives’ (ctrlX DRIVE). Tegelijkertijd voldoen de prestaties aan de IT- of IoT-eisen als het gaat om een dergelijk besturingssysteem - eisen die groeien als gevolg van de toenemende digitalisering en automatisering.

Flexibel en schaalbaar De PC-gebaseerde ctrlX IPC-automatiseringsoplossing maakt flexibele en schaalbare automatisering mogelijk. Het modulaire ctrlX CORE-besturingsplatform kan via de PCIe-interface in het open ctrlX IPC-portfolio worden geïntegreerd. Dit betekent dat het systeem kan worden uitgebreid met standaardcomponenten of open source software. Voor de communicatie zijn talrijke interfaces beschikbaar met ctrlX IPC als interface tussen het veldniveau en de cloud voor een betrouwbare en veilige overdracht van grote hoeveelheden gegevens. De ctrlX CORE-cpu is daarmee geschikt voor PC-gebaseerde automatiserings- of edge-oplossingen.

Dankzij het op het web gebaseerde systeem worden gebruikers via html-pagina's op logische wijze door de basisconfiguratie geleid. Gebruikers kunnen volgens IEC 61131 of met G-code programmeren om

op een efficiënte manier PLCopen processen te creëren. Steeds meer jonge specialisten zijn echter niet in deze talen getraind. Daarom maakt Bosch Rexroth het mogelijk om individuele functies ook te creëren in programmeertalen zoals JavaScript, Python, low-code programmeertalen, C-talen of de open source software Node-Red, terwijl de knowhow in het proces wordt beschermd.

Nieuwe generatie servo-aandrijvingen De ctrlX DRIVE-regelaar vertegenwoordigt een nieuwe generatie servo-aandrijvingen en is volgens Bosch Rexroth 's werelds meest compacte modulaire aandrijfsysteem. De regelaar combineert dynamiek met een maximum aan voorspanning van positie-, snelheids- en koppelwaarden. Hij bespaart niet alleen ruimte, maar biedt ook maximale schaalbaarheid en vrijwel onbeperkte combinatiemogelijkheden, geavanceerde technische tools en een hoog energetisch rendement.

Het systeem is tot vijftig procent compacter dan de vorige serie van Bosch Rexroth en producten van andere aanbieders. De geïntegreerde DC-bus connectortechnologie maakt energiebalancering via de DC-bus mogelijk en daarmee energiebesparing.

Met het end-to-end voedingsconcept met één- en twee-assige omvormers, voedingen en terugwinningsmodules kunnen gebruikers alle mogelijke configuraties combineren. Het ctrlX CORE-besturingssysteem kan zonder extra ruimtebeslag worden geïntegreerd en als volwaardige automatiseringsoplossing worden gebruikt.

In de volledig geconfigureerde standaardregelaar is de STO-veiligheidsfunctie standaard aanwezig. De configureerbare ctrlX DRIVEplus maakt ook het gebruik van extra kaarten voor SafeMotion, multi-encoders en I/O-uitbreidingen mogelijk. De geïntegreerde ‘safety'-technologie combineert veiligheidslogica en beweging en vereenvoudigt de implementatie van 25

AB_ART_Techniek03_0002.indd 25

01-10-20 10:31

TECHNIEK besturingen

De hardware en software-toolbox van ctrlX AUTOMATION.

50 De ctrlX DRIVE is tot 50 procent compacter dan de vorige serie regelaars.

Het nieuwe automatiseringsplatform zorgt voor absolute openheid, ook naar componenten van derden machineveiligheid conform normen. Met ctrlX SAFETY kunnen bedrijven zich ook op dit gebied onderscheiden van de concurrentie. Een veiligheidsreactie die tien keer sneller is dan bij conventionele veldbussen is mogelijk. Ontwikkelaars kunnen de machinebewegingen dynamischer en met meer veiligheid instellen en zo de productiviteit verhogen.

App-technologie De app-technologie in ctrlX WORKS is een belangrijk onderdeel van het platform. Er moeten natuurlijk wel drivers en communicatiesoftware zijn of komen voor koppeling aan bijvoorbeeld Scada, MES, ERP en andere informatiesystemen. Standaard wordt integratie in een externe SQL-database ondersteund.

Standaardfuncties zoals een data-gateway naar productieplanningssystemen of een IT-aansluiting, firewall, VPN-client of OPC UA zijn als kant-en-klare apps op het besturingssysteem beschikbaar en hoeven niet apart te worden geprogrammeerd.

Ontwikkelaars kunnen de benodigde apps selecteren uit de software-toolbox of gebruik maken van open-source software. Ze kunnen ook zelf applicaties programmeren of apps van derden downloaden, bijvoorbeeld vanaf het GitHub-ontwikkelplatform.

Met meer dan tien miljoen geregistreerde gebruikers is GitHub een gevestigde wereldwijde gemeenschap van en voor ontwikkelaars. Het biedt machinefabrikanten en eindgebruikers toegang tot een vrijwel onbeperkte bibliotheek van geschreven functies, bijvoorbeeld voor handling en robotica. Met Git – de

26

AB_ART_Techniek03_0002.indd 26

basistechnologie voor versiebeheer – biedt Bosch Rexroth ook een mogelijkheid voor versiebeheer en ‘collaborative engineering’.

Het bedrijf biedt ook tal van voorgedefinieerde functies voor specifieke eisen. Zo zijn er functies die de productiviteit van handlingsystemen en robots verbeteren. Met ctrlX Corevirtual is ctrlX Works volledig virtueel beschikbaar, zodat ook zonder hardware kan worden geprogrammeerd. Hierdoor kunnen gebruikers nieuwe handlingsystemen ontwikkelen en testen zonder machines en stations stil te leggen. Met de nieuwe mogelijkheden kunnen gebruikers hun engineeringuitgaven aanzienlijk verminderen en zich van concurrenten onderscheiden met functies die ze zelf hebben ontwikkeld.

Real-time en niet-real-time Het automateseringsplatform is gebaseerd op het Linux real-time besturingssysteem. Met dit ‘operating system‘ kunnen programmeurs alle functies en toepassingen met afzonderlijke apps reproduceren en naar wens combineren.

De ctrlX Data Layer is een belangrijk architectuurelement. Hij zorgt voor centrale, geautoriseerde toegang tot alle real-time en niet-real-time gegevens voor de geïnstalleerde apps. De gegevens die door één app worden gegenereerd, kunnen ook door andere apps worden gebruikt. Als centraal zenuwstelsel ontvangt en distribueert ctrlX Data Layer alle data en waarden en geeft ze duidelijke adressen. Uit metingen blijkt dat tot acht miljoen toegangen per seconde mogelijk

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:31

De ctrlX DRIVE is voor diverse vermogens

zijn. Het automatiseringsplatform genereert ook een real-time procesbeeld en zet zo alles in wat nodig is voor bijvoorbeeld ‘machine learning'-applicaties.

Bij de ctrlX Data Layer is het niet van belang of applicaties als run-time apps op een ctrlX CORE worden geïnstalleerd of als engineering apps en diensten op een pc, ‘smart device’ of in de cloud worden uitgevoerd.

Communicatie en veiligheid Het nieuwe platform is volgens de makers momenteel het best aansluitbare, op de toekomst gerichte systeem dat op de markt verkrijgbaar is. Het zorgt voor alle automatisering met absolute openheid, ook naar componenten van derden. Voor de communicatie in de veld vertrouwt Bosch Rexroth met ctrlX AUTOMATION op gevestigde standaarden. De master-interfaces van het besturingssysteem ondersteunen voornamelijk EtherCAT en, voor slaven en in de toekomst, Profinet, Ethernet/IP en Sercos.

Door gebruik te maken van digitale naamplaatjes maken intelligente automatiseringscomponenten en randapparatuur zich automatisch bekend aan het besturingssysteem. Dit vergemakkelijkt de inbedrijfstelling aanzienlijk.

Voor de communicatie met IT en IoT bieden de nieuwe besturingssystemen een breed scala aan geïnstalleerde protocollen en standaarden. Het platform ondersteunt meer dan dertig standaarden

leverbaar. De geïnte-

Met het webgeba-

greerde connectortech-

seerde systeem

nologie maakt

worden gebruikers

energiebalancering via

via HTML-pagina’s

de DC-bus en daarmee

op logische wijze

energiebesparing

door de basisconfi-

mogelijk.

guratie geleid.

en protocollen voor gegevensuitwisseling met IT-systemen. Het automatsieringsplatform is ook klaar voor toekomstige communicatiestandaarden zoals TSN en 5G. Slotopmerking Volgens Bosch Rexroth verminderen met ctrlX Automation de engineeringuitgaven en het benodigde ruimtebeslag voor machinefabrikanten en integratoren met dertig tot vijftig procent; de productiviteit verbetert met maximaal tien procent.

Met het platform kunnen gebruikers individuele oplossingen sneller dan voorheen in gebruik nemen en functies eenvoudig en flexibel in elke taal programmeren en aanbieden. Dit vermindert de kosten en spaart middelen. •

KOM IN CONTACT Via de website van Bosch Rexroth – www.boschrexroth.nl/ctrlx – is meer informatie over het open automatiseringsplatform te achterhalen. Tegen achterlating van je naam en mailadres, alles heeft tenlsotte een prijs, kan je daar ook nog een ‘ebook’ downloaden over ctrlX AUTOMATION.

Best getest ... chainflex

®

● 1.354

kabeltypen, in 7 verschillende prijsklassen voorraad al vanaf 1 meter zonder snijkosten ● Met 3.800 m² het grootste testlab in de industrie ● Op maat gemaakt of per meter ● Levensduur online berekenbaar ● Met 36 maanden garantie ● Uit

Servokabel CF27

26

miljoen slagen getest igus.nl/test 4404

Bezoek ons: www.igus.nl/virtualexhibition NL-1219-Servo 185x60M.indd 1

.nl/chainflex

motion plastics igus B.V. Tel. 0346 353 932 info@igus.nl ®

®

13.03.19 13:47

27

AB_ART_Techniek03_0002.indd 27

01-10-20 10:31

TECHNIEK draadloze netwerken

Wirepas: decentrale flexibiliteit Automatiseren met een agnostisch ‘mesh’-netwerk In de artikelreeks over draadloos automatiseren, is het als eerste de beurt aan een relatief onbekende technologie: Wirepas. Het IoT-commonicatieprotocol is speciaal ontwikkeld voor het opzetten van grote decentrale ‘mesh’-netwerken. Dit betekent dat de intelligentie niet in een ‘supervisory’ systeem, maar in de ‘nodes’ is ondergebracht. Het netwerk wordt hierdoor zelforganiserend. Beslissingen voor het bepalen van de optimale dataroute voor bandbreedte en energieverbruik worden lokaal genomen en afgehandeld.

Wirepas is bovendien agnostisch. Hierdoor zijn – mits ondersteund door de hardware – frequentie en chipset vrij te kiezen.

Liam van Koert

Wirepas komt als communicatietechnologie uit de koker van de Universiteit Tampere in Finland. Hier werd het zo’n 10 jaar geleden ontwikkeld als mogelijke oplossing voor één van de grote IoT-bottlenecks van die tijd: schaalgrootte. Want hoewel de belofte van IoT minstens zo groot was als de hoeveelheid beperkingen, groot genoeg om er een vierde industriële revolutie aan te wijden, schoot de bestaande technologie te kort om de netwerken te bouwen die vele duizenden sensoren stabiel online brachten.

Meer dan 700.000 sensoren Met een schone lei werd daarom een nieuw IoT-communicatieprotocol ontwikkeld voor verschillende chipsets en frequenties. In een tijd dat Wirepas Mesh nog PINO heette, was Noorwegen een van de eerste gebruikers die op grote schaal Wirepas voor hun energiemonitoring toepaste. Inmiddels communiceren daar meer dan 700.000 sensoren in één mesh-netwerk om de meterstanden en andere ‘smartgrid’-informatie te ontsluiten. En dit aantal groeit. Het contract dat de Finse slimme-meterproducent en smartgrid-integrator Aidon met Noorwegen sloot praat namelijk over het dubbele: 1,4 miljoen slimme 28

AB_ART_Techniek04_0002.indd 28

meters. Degelijke omvangrijke netwerken centraal aansturen? Lastig.

Agnostisch flexibel Zoals dat wel vaker gaat met universitaire succesprojecten werd Wirepas in 2010 een startup. Hun ‘core business’: het onderhouden van de PINO-softwarestack – inmiddels luistert de firmware naar de naam Wirepas Mesh – en deze in licentie ter beschikking stellen aan ontwikkelaars van IoT-hardware en -applicaties. Het is een verdienmodel dat baat heeft bij de grote flexibiliteit die een decentrale agnostische architectuur biedt. Decentraal omdat werkelijk grote sensornetwerken te veel bandbreedte behoeven wanneer elke deelnemer een eigen lijntje met een centrale besturing vraagt. Agnostisch omdat frequentieonafhankelijk zijn en kunnen draaien op verschillende chipsets Wirepas Mesh toegankelijk maakt voor een groter aantal fabrikanten en toepassingen.

Want hoewel in de praktijk de meeste beschikbare Wirepas-voorbeelden net als veel andere toepassingen zich in het 2,4 GHz-gebied bevinden, zijn ook oplossingen denkbaar die zich richten op de vrije frequenties in andere regio’s, of voor lagere frequentiebandbreedtes die we vooral tegenkomen in het

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:24

Wirepas Mesh richt zich op draadloze IoT-netwerkcommunicatie op een gigantische schaal.

‘long range, low power’-domein (denk aan LoRa of Sigfox). Ook maakt dit combinaties met andere spectra en netwerken eenvoudiger.

Project UFOund Dat de meeste voorbeelden zich vooralsnog in de 2,4 GHz-band bevinden is niet zo vreemd. Zowel Wirepas als hun integratoren en eindgebruikers zoeken aansluiting met bestaande technologieën. Dit is de

reden dat een bedrijf als Fujitsu al in een vroeg stadium Wirepas als een van hun ‘core’ IoT- technologieën koos. Het stelde hen bijvoorbeeld in staat om op basis van bestaande Bluetooth-technologie actieve tags en nodes te ontwikkelen voor onder andere logistiekoptimalisatie.

Een recente vraag voor dergelijke technologie kwam onder andere van het Universitair Medisch Centrum Utrecht, die in een IoT-pilot – Project UFOund – de op

WIREPAS IN VOGELVLUCHT ·W irepas Mesh is een communicatieprotocolstack met een kleine geheugenfootprint voor enorme IoT-netwerken. De stack omvat alle belangrijke communicatielagen: laag 2-4, MAC, routing en transport. · Wirepas Mesh is agnostisch. Het is protocol-, frequentie- en chipset-onafhankelijk. Door licentievrijgebruik en meer cumulatieve standaardisatie wordt de Bluetooth-stack (2,4 GHz) momenteel het meeste toegepast. · Wirepas Mesh is zelforganiserend en energiezuinig. Beslissingen worden lokaal afgehandeld. Het is robuust door flexibele routing en frequency hopping. De leverbetrouwbaarheid ligt

boven de 99,99 procent, ongeacht grootte of dichtheid. · Met Wirepas Mesh zijn enorme grote netwerken mogelijk.

Het grootste netwerk gheeft momenteel meer dan 700.000 deelnemers. · Met Wirepas Mesh zijn zeer grote sensordichtheden mogelijk. Een van de dichtste Wirepas netwerken heeft momenteel 1500 deelnemers in 1 m3. · Wirepas Mesh heeft een open API voor integratie van netwerk services in eigen applicaties of systemen. · IPv6 wordt ondersteund voor native IPv6 gebaseerde toepassingen.

29

AB_ART_Techniek04_0002.indd 29

01-10-20 10:24

TECHNIEK draadloze netwerken

worden getoond. Afhankelijk van de rol van de gebruiker kan ook additionele informatie over assets en omgeving worden weergegeven en kunnen functie-specifieke acties worden gekoppeld.

Of het nu om het UMC Utrecht of een uitgestrekte fabriek gaat, Wirepas werkt met verschillende partners aan een oplossing om 'things’ via het netwerk altijd te kunnen traceren en lokaliseren.

zoek gingen naar de voor hen beste oplossing voor het tracken van hulpmiddelen zoals bedden, rolstoelen en infuuspompen. Want, zo constateerden zij, de hoge zorgkwaliteit die zij willen bieden zou er bij gebaat zijn als ze te allen tijde wisten waar dergelijke items zich zouden bevinden. Vaker dan je misschien zou verwachten zijn er namelijk spullen kwijt. Omdat ze met spoed op een andere afdeling nodig waren bijvoorbeeld. Of omdat iets in onderhoud is en dit niet bij iedereen bekend is.

Hoewel er naar verschillende technologieën gekeken werd als mogelijke IoT-’backbone’, viel onlangs het besluit om verder te gaan met een platform gebaseerd op Wirepas. Dit omvat onder andere de ‘tags’ van Fujitsi, in combinatie met slimme LED-armaturen met geïntegreerde ankernodes van Ingy, en ziekenhuis-geoptimaliseerde tracking- en visualisatiesoftware van Systematic.

In een notendop werk de oplossing als volgt: van batterijgevoede actieve tags die altijd met minimaal twee ankernodes in verbinding staat, wordt de locatie bepaald middels triangulatie. Deze kan op een plattegrond in principe op elk willekeurig scherm

Luchtkwaliteit Eind december dit jaar loopt de publiek aanbestede pilot van UMC Utrecht af. Daarna wordt de best bevonden oplossing uitgerold over 27 verpleegafdelingen die gezamenlijk zo’n 10.000 m2 beslaan. Het feit dat Wirepas hierbij als referentietechnologie wordt aangemerkt op basis van robuustheid, flexibiliteit en kosten (er hoeft voor elke nieuwe netwerkdeelnemer niet per Mb te worden afgerekend), veronderstelt dat Wirepas en hun technologiepartners hier hoge ogen gooien.

Het is een van de redenen dat Fujitsu onlangs ook een op Wirepas gebaseerde CO2-sensor introduceerde.

De CO2-concentratie zegt namelijk iets over de luchtkwaliteit in gebouwen. Hoe hoger deze is, deze slechter is het over het algemeen met de ventilatie gesteld bijvoorbeeld – iets wat ten tijde van corona opnieuw in de belangstelling staat. Een dergelijke kwaliteitsmeting zou zonder al te veel inspanningen aan een bestaand Wirepas Mesh-netwerk als dat van UMC Utrecht kunnen worden toegevoegd.

Tip van de redactie Maar ook in scholen en logistieke centra zou het uitkomst kunnen bieden. In scholen staat de luchtkwaliteit al enige tijd ter discussie, wat ook geldt voor – hier is met name fijnstof een issue – een nog steeds groeiend aantal magazijnen. Met enkele sensoren en een gateway kunnen CO2-, luchtvochtigheids-, temperatuur-, geluid- of fijnstoftrends met minimale inspanningen rechtstreeks via de cloud ontsloten worden. Tip van de redactie: wanneer het

Schaeffler past Wirepas toe voor Optime, hun oplossing voor de toestandsbewaking van talloze assets.

30

AB_ART_Techniek04_0002.indd 30

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:24

een school betreft ligt hier misschien ook een kans voor de IoT-techniekles?

Industrie 4.0 Ook voor de fabriek komt Wirepas in aanmerking.

Het was waarschijnlijk waarom de redactie de afgelopen SPS in Neurenberg ook Wirepas tegen het lijf liep met een eigen stand. En wie weet was dat ook voor het Duitse Schaeffler het geval. Zij gebruiken Wirepas namelijk als communicatieplatform voor de onlangs geïntroduceerde ‘condition-monitoring’ oplossing Optime. Met Optime kunnen tot vele duizenden pompen, motoren, ventilatoren en andere trillingsgevoelige machines worden gemonitord. Je schroeft of plakt de gewenste sensoren waar zij moeten meten, activeert ze via NFC (Near Field Communication) met je mobiele telefoon (uiteraard via een app) en ervan uitgaande dat je ook de gateway hebt neergezet, doet Wirepas de rest.

Althans, voor wat betreft het opzetten van het netwerk. Want als het gaat om het interpreteren van de trillingsdata en het doen van correcte onderhoudsvoorspellingen, komt de lagerexpertise van Schaeffler natuurlijk erg goed van pas.

Wirepas Mesh 5.0 Gezien het brede toepassingsgebieden van Wirepass heeft een agnostisch mesh-netwerk duidelijk zijn voordelen. Toch komt dit met een keerzijde.

Agnostisch zijn betekent niet alleen met veel technologieën over weg kunnen, maar dit ook zo moet blijven. Het is dus maar goed dat het updaten van sensorfirmware automatisch via het sensornetwerk kan plaatsvinden zonder hiervoor alle nodes afzonderlijk te moeten benaderd. Het lijkt in dit kader geen slechte keuze van Wirepas om zich puur toe te leggen op het up-to-date en compatibel blijven met onder- en bovenliggende technologielagen.

Een van die inspanningen resulteerde recentelijk in Wirepas 5.0. De update belooft een twee keer zo grote dataverwerkingscapaciteit: 150 pakketjes per seconde per gateway, wat neerkomt op zo’n 120 kbit/s. Ook wordt lokaal ‘multicasten’ mogelijk, zodat binnen het netwerk ook groepen direct kunnen worden aangestuurd, iets wat waardevol is bij het aansturen van grote verlichtingsnetwerken. Als derde toevoeging vervangt het synchroon detecteren van buren het continu scannen, wat het netwerk robuuster, reactiever en energiezuiniger maakt. Verder is er met versie 5 geen gateway meer nodig voor het opzetten van een lokaal netwerk en wordt het ‘commissionen’ gemakkelijker doordat gelimiteerde toegang middels een authenticatieserver mogelijk wordt. Hierbij kan per node worden aangegeven voor elk type sensor of deze open, gelimiteerd open of gesloten is. • wirepas.com

Power, Control & Green Solutions Official partner Benelux

RECHTS 1/2 S ELSTO

Aandrijf & besturingsspecialist Motoren (met rem/ATEX) Motorreductoren Planetaire reductoren Frequentieregelaars & HMI Lineaire aandrijvingen Servoaandrijvingen Koppelingen & componenten

T +31(0)88 7865200 E info@elsto.eu

elsto.eu 31

AB_ART_Techniek04_0002.indd 31

01-10-20 10:24

ONT WIKKELING Besturingen

‘ Voice control’ voor de machinebouw?

Eerder dit jaar kondigde E.D.&A. aan dat het besturingen ontwikkelt die via ‘voice control’ kunnen worden aangestuurd. Het bedrijf uit Kalmthout (B) denkt bij toepassing vooral aan huishoudelijke apparatuur, maar sluit gebruik in licht industriële omgevingen niet uit.

Ad Spijkers

Voor het begin van voice control of spraakbesturing gaan we ruim vijftig jaar terug in de tijd. In 1966 was een voorloper van spraakbesturing te vinden in de televisieserie Star Trek. Als de computers werden aangesproken, spraken ze terug en/ of voerden ze bepaalde taken uit. Vervolgens zien we spraakbesturing in films als 2001: A Space Odyssey (1968) en de eerste Star Wars-film: Star Wars IV: A New Hope (1977).

Een variant van spraakbesturing vinden we in de televisieserie Knight Rider (1982-1986), waarin David Hoffmann discussies voert met zijn auto, KITT. Geïnspireerd door dit futuristisch amusement beginnen softwareontwikkelaars te praten over spraakbesturing voor echte toepassingen. Zo wordt in 1987 het Belgische bedrijf Lernout & Hauspie opgericht, dat software voor spraakbesturing ontwikkelde.

Dit bedrijf ging in 2001 failliet, waarna de spraaktechnologie in Amerikaanse handen kwam. Maar anno 2020 is het geven van mondelinge commando's aan computers nog steeds een uitdaging. Mede dankzij kunstmatige intelligentie kunnen we nu wel eenvoudige opdrachten geven of eenvoudige vragen stellen: 'Hey Google, please turn on the light'.

Marktonderzoek Google deed begin 2019 marktonderzoek 32

AB_ART_Reportage01_0002.indd 32

naar het gebruik van Assistance-apps.

Onderwijs, games en spellen, kinderen en familie en nieuws en tijdschriften vormen de belangrijkste toepassingen. Nummer vijf is ‘Home Control’, een van de terreinen waarvoor E.D.&A. al jaren besturingen ontwikkelt en produceert.

Het gebruik van spraakbesturing staat hier pas aan het begin van zijn ontwikkeling.

Uit een ander onderzoek bleek dat

Gesproken commando's voor computers nog steeds een uitdaging Amazon Alexa, Microsoft Cortana, maar vooral Google Home en Apple Siri in 2019 al op honderden miljoen apparaten waren geïnstalleerd. Deze aantallen zullen de komende jaren sterk toenemen. Uit weer een ander onderzoek bleek, dat meer dan de helft van de gebruikers dagelijks meermalen een beroep doet op zijn of haar stemassistent. Samen met 'één keer per dag' zijn deze verzoeken goed voor driekwart van het aantal gebruikers. Ook in bepaalde auto's is spraakbesturing al bekend.

Welk systeem voor voice control het meest geschikt is, is moeilijk te bepalen.

Uit eigen onderzoek van E.D.&A. is gebleken dat het sterk afhangt van het marktsegment en locatie. Zo is Amazon Alexa in onder meer Duitsland de bovenliggende partij. Wil je voice control mogelijk maken in je machines of apparaten, dan is marktonderzoek een eerste vereiste. Als in het beoogde marktsegment meerdere systemen worden gebruikt, kan je daar bij het ontwikkelen van de applicatie al rekening mee houden.

Technologie De grote aantallen en het frequente gebruik van spraakbesturing maken de technologie interessant voor toepassing in huishoudelijke apparatuur en in de toekomst wellicht in (semi-)industriële toepassingen.

Er zijn verschillende vormen van spraakbesturing, met ieder hun voor- en nadelen. Spraakbediening in de auto is een typische offline applicatie. Offline systemen hebben doorgaans een beperkt vocabulaire (tot zo'n 1000 woorden), zijn niet in veel talen beschikbaar en moeilijk up-to-date te houden. De ervaring leert wel dat offline systemen niet altijd even efficiënt werken; ze geven soms niet thuis

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:21

E.D.&A. voorziet voor spraakbesturing in eerste instantie toegepast in keukenapparatuur, waarvoor het bedrijf al veel besturingen ontwikkelt en bouwt.

of bellen de verkeerde persoon.

Online voice control als tweede vorm beschikt over een grote 'woordenschat', met een online database die continu wordt geactualiseerd vanuit de praktijk (wat privacy-activisten niet op prijs stellen). Online systemen ondersteunen veel talen, waaronder het Vlaams, Nederlands, Spaans, Italiaans, Chinees en Frans. Er wordt gebruik gemaakt van kunstmatige intelligentie, die zelfs uit dialecten van de ondersteunde talen nog de bedoelde opdrachten kan destilleren.

De gevraagde acties worden geactiveerd door het roepen van 'Hey Google' (dan wel Siri, Cortana of Alexa).

De mogelijkheden en functies worden continu uitgebreid en omdat het online systemen zijn, zijn die ook direct beschikbaar voor de gebruiker. Om deze redenen worden vooral online systemen gebruikt door fabrikanten van huishoudelijke applicaties, variĂŤrend van verlichting en zonneschermen tot robotstofzuigers en afzuigkappen.

Beschikbaarheid Online voice control is al beschikbaar voor tal van functies in huishoudelijke omgevingen. De bekendste is waarschijn-

lijk het bedienen van de verlichting. Maar ook uw alarminstallatie, wasmachine, koelkast, geluidsinstallatie, magnetron, afzuigkap, kookplaat, water-, stroom- en gasmeters, ventilator of airco zijn misschien al via online spraakbesturing benaderbaar. In principe kan elk apparaat dat is verbonden met internet en de juiste software aan boord heeft, met de stem worden aangestuurd. Alleen hebben op dit moment nog niet zoveel apparaten (en dan nog vooral de duurdere) de software aan boord. Een probleem is ook nog, dat sommige apparaten praten met Alexa, andere met Google en weer andere met Siri. De compatibiliteit tussen deze systemen is (uiteraard) ver te zoeken.

Een voordeel van online systemen is, dat ze gebruik maken van beproefde technologie en intelligentie. Een ander voordeel is dat ze data genereren die je vervolgens kan analyseren om bijvoorbeeld energie te besparen. In het algemeen zouden industriĂŤle systemen hier overigens meer profijt van hebben.

Als je een beetje vertrouwd raakt, kan je ook eigen scripts gaan schrijven.

Een nadeel is natuurlijk, dat het om online systemen gaat. Als je internetverbinding 'eruit ligt', werkt de boel niet. Dat

veel systemen niet of slecht zijn beveiligd tegen hackers kan je dagelijks in de krant lezen. Security moet op meerdere niveaus zijn ingebouwd. E.D.&A. implementeert de vereiste beveiliging van het apparaat in de link naar de cloud.

Systeemopbouw De applicatie-ontwikkeling is niet eenvoudig. De ontwikkelaar moet een heel framework opbouwen om een applicatie (letterlijk) aan de praat te krijgen. Kijk naar het schema van het systeem van Amazon: Alexa. Het omvat technologie van algemeen toepasbare systemen (mobiele telefoon, servers), van applicatie-specifieke apparatuur en van technologie van derden. De mens spreekt zijn vraag of opdracht in smart speaker, zijn smartphone of tablet. De gedigitaliseerde boodschap gaat vervolgens de Amazon-cloud in. Intelligentie in de cloud stuurt de aanvraag naar een HTTP-server. Die wordt automatisch verbonden met een MQTT-server, die de boodschap doorstuurt naar het IoT-apparaat (bijvoorbeeld je afzuigkap).

De opbouw van een applicatie via Google lijkt hier op. Alleen praat de gebruiker tegen de Google Home speaker, die de boodschap naar de Google Assistance cloud stuurt. De 33

AB_ART_Reportage01_0002.indd 33

01-10-20 10:21

ONT WIKKELING besturingen

boodschap gaat vervolgens weer naar een server van derden, daarna naar een MQTT server en tot slot weer naar het IoT-apparaat.

Wil je een machine of apparaat inzetbaar maken in meerdere omgevingen, dan moeten meerdere technologieën in de infrastructuur worden gecombineerd. Als je dat bij voorbaat weet, kan je het apparatuur daarop voorbereiden. De eindklant kan het apparaat dan gebruiken ongeacht het thuisnetwerk dat hij of zij heeft (Alexa, Siri, Cortana of Google).

Spraakbesturing volgens het systeem van Amazon.

Spraakbesturing volgens het systeem van Google.

Spraakbesturing die zowel via Amazon als via Google kan functioneren.

34

AB_ART_Reportage01_0002.indd 34

Datastroom De datastroom begint bij de eindgebruiker die zijn opdracht in een smart speaker, smartphone of tablet roept. De speaker wordt getriggerd als hij 'Hey Alexa' (dan wel 'Hey Google' etc.) 'hoort'. Via uw thuisnetwerk en het internet gaat de boodschap naar de betreffende cloud, alwaar de boodschap wordt gedecodeerd. Als de gebruiker bijvoorbeeld naar de weersverwachting vraagt, zal de cloud aan de hand van zijn account of IP-adres detecteren waar de gebruiker zich bevindt en vervolgens een weerdienst raadplegen. Vervolgens gaat de boodschap terug naar de smart speaker, die de teruggestuurde data omzet in geluid.

Vraagt de gebruiker het licht aan te doen, dan zoekt de cloudserver op basis van het gebruikersaccount welke weg moet worden behandeld. De opdracht wordt daarop doorgestuurd naar een ‘dedicated’ webserver, die de data interpreteert en doorstuurt naar een broker (ook een server). Deze stuurt via internet en wifi de juiste besturing aan. Die schakelt vervolgens de juiste lamp in en bevestigt het inschakelen aan de broker, die de bevestiging doorstuurt naar de cloudserver.

Besturingen Voor de eindgebruiker zijn deze mogelijkheden mooi, maar er zit complexe technologie achter. Zo moet de besturing worden afgestemd op het toepassen van voice control. In de hardware moet een voorziening komen waarmee verbinding met de cloud kan worden gemaakt. Dat kan via Wi-Fi (prijstechnisch het voordeligst), via een vaste Ethernetverbinding of eventueel 3G of 4G. De keuze wordt bepaald door het gebruik (locatie, frequentie van gebruik, et cetera).

De keuze om een add-on bordje mee te integreren in de basiscontroller hangt af van

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:21

Naast een op volle toeren draaiende pers voor stalen platen gaat voice control niet werken

de status van het project. Indien al bij aanvang van de ontwikkeling wordt gekozen voor spraakbesturing, zal dit voordeliger zijn bij zowel de ontwikkeling als de kostprijs per product. De embedded software wordt bij E.D.&A. altijd gestructureerd opgebouwd.

Hierbij wordt in de HAL (hardware application layer) ook de nodige security voorzien voor veilige uitwisseling van gegevens met de cloud.

Voordat een dataflow kan plaatsvinden, moet de apparatenbouwer de cloud de nodige vaardigheden aanleren. Het komt er op neer dat hij een aantal scripts voor de cloudserver moet schrijven, waardoor deze gesproken commando's kan verstaan en interpreteren.

Vervolgens moet een aantal commando's worden gedefinieerd voor zijn eigen webserver. Die kan zowel 'in huis' als in de cloud worden geplaatst. De webserver bevat ook de broker, die via MQTT (of ander protocol) en internet met de uiteindelijke besturing praat.

Vervolgens moet de apparatenbouwer de account-structuur opzetten, waarin ook de samenwerking met andere apparatuur bij de eindgebruiker moet worden vastgelegd. De vaak technisch niet onderlegde eindgebruiker zit immers niet te wachten op conflicten tussen apparaten. Als hij aangeeft dat het licht aan moet, is het niet de bedoeling dat de televisie aangaat.

Ook de registratie van het betreffende apparaat moet op de webserver worden vastgelegd, zodat deze weet welke besturing zich op welk adres bevindt. De apparaten-

bouwer moet ook een ‘companion site’ en app bouwen voor de registratie van het apparaat na installatie bij de eindgebruiker.

Hiermee wordt het apparaat gekoppeld aan de cloudserver, zodat deze weet dat het is geregistreerd en in gebruik genomen.

Applicatie-ontwikkeling E.D.&A. kan machine- en apparatenbouwers helpen bij het realiseren van toepassingen met voice control. Uiteraard kan het bedrijf de hardware en software ontwikkelen en produceren die de eindapplicatie (verlichting, ventilator, afzuigkap, etc.) aansturen.

Indien gewenst kan de besturing inclusief behuizing en bekabeling worden geleverd.

Dit gebeurt allemaal in eigen bedrijf. In nauwe samenwerking met partners kan het bedrijf ook de webserver voor Google, Amazon of Apple inrichten. Deze partners zijn bekend met het opzetten van voice control applicaties en het schrijven van scripts voor de servers. Partners zijn ook behulpzaam bij het opzetten van de cloudserver en MQTT-broker. E.D.&A. neemt het project management van het geheel voor zijn rekening, zodat de machinebouwer maar één aanspreekpunt heeft.

De smart speakers (Alexa, Google Home, et cetera) worden via een router aan het internet gekoppeld en hebben dan een MQTT link naar de webserver van de fabrikant. Ze ontvangen automatisch hun updates. Toepassing vereist doorgaans rustige omgevingen waarin een smart speaker, smartphone of tablet de gesproken

VEILIGE DRAADLOZE BESTURING

universeel toepasbaar voor industrieel gebruik Gratis testen? info@teleradio.nl

TELERADIO.NL

opdracht goed kan onderscheiden van achtergrondgeluid. E.D.&A. mikt met voice control in eerste instantie op apparatuur voor de consumentenmarkt, maar ook licht industriële applicaties zijn denkbaar (bijvoorbeeld grootkeukens of cleanrooms).

Anders werkt het in echt industriële omgevingen. De slimme luidsprekers van Google, Apple en Amazon zijn voorzien van filters die geluiden op de achtergrond wegfilteren. Maar als je naast een op volle toeren draaiende pers voor stalen platen staat, gaat voice control niet werken. Dan zal je een verlichting of ventilator toch 'ouderwets' met een schakelaar (of een app zonder voice control) moeten in- of uitschakelen. Voor het gebruik van voice control is geen speciale training nodig. Er zijn specifieke afgesproken commando’s voor de bediening van een apparaat en die zullen bekend moeten zijn bij de gebruiker.

In principe volstaat dus een normale handleiding (al wordt die niet altijd gelezen).

E.D.&A. werkt aan een aantal applicaties voor apparatuur voor gebruik in de keuken.

Maar het bedrijf kan daar nu geen informatie over geven. Een demo van het gebruik van voice control is wel te vinden op het YouTube-kanaal van E.D.&A. •

KOM IN CONTACT E.D.&A. (Electronics, Development & Assembly) ontwikkelt en produceert op maat gemaakte elektronische besturingen voor machines en apparaten voor zowel de industriële als de (high end) consumentenmarkt. www.edna.eu

Onafhankelijk

Gecertificeerd

20th

Tel. +31 (0) 70 - 419 41 20

Anniversary

Tele Radio Benelux

SAFE  SMART  STRONG 35

AB_ART_Reportage01_0002.indd 35

01-10-20 10:21

PRODUCTNIEU WS Bekijk meer op www.aandrijvenenbesturen.nl

MONITORINGRELAIS Het Sirius 3UG546-bewakingsrelais is volgens Siemens het eerste en enige DC-bewakingsrelais dat stroom- en spanningsmeting, vermogensmonitoring, communicatie en diverse andere functies combineert in een product. Tot nu toe waren voor elk van deze functies afzonderlijke componenten nodig. Het monitoringrelais leent zich bij uitstek voor het monitoren van industriële toepassingen, in bijvoorbeeld de automotive, robotica (bewaking en energieteruglevering voor robotgeïntegreerde processen), e-mobiliteit (bewaking van de geleverde energie, diepe ontladingsbeveiliging voor EV-laden) en paneelbouw (DC-stroombewaking in de schakelkast of in de productie-/proceseenheden).

De relais geven een waarschuwing als één

van de waarden boven of onder de ingestelde grenswaarde komt.

Het monitoringrelais heeft een spanningsmeetbereik van 0 tot 800V. Er zijn twee stroomvarianten beschikbaar: een 22,5 mm brede versie voor 2x8A of 1x16A en een 45 mm brede versie tot 63A. De componenten kunnen in de TIA Portal worden geïntegreerd en alle relevante parameters kunnen via Profinet worden geparametriseerd. www.siemens.com

Stay on track!

Güdel TMF – De industriële standaard voor alle merken en typen robots

Güdel AG Echelpoelweg 1b 7595 KA Weerselo Netherlands

36

AB_Productnieuws.indd 36

Phone +31 541 66 22 50 Fax +31 541 66 18 74 info@nl.gudel.com

www.gudel.com

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:19

NOODSTOPSCHAKELAAR VOOR PRINTMONTAGE De EC-serie noodstopschakelaar (IP65, frontaal) voor printmontage is volgens APEM de eerste noodstop voor printmontage die tevens een hoog veiligheidsniveau garandeert. Productontwerpers hebben hiermee een noodstop voor het ontwikkelen van compacte bedieningspanelen met beperkte achterpaneelruimte. Door middel van een contactblokje met printpennen kan de schakelaar rechtstreeks op een print worden gesoldeerd. De schakelaar wordt met een ‘locking’mechanisme met het contactblokje vergrendeld. De serie heeft de UL 60947-5-1- en IEC 60947-5-5keurmerken.

Veilige Laserscanner PSENscan | Nu ook verticaal te gebruiken De veiligheidslaserscanner PSENscan is nu ook geschikt voor het beveiligen van de gebieden die verticale toepassingen nodig hebben, zoals toegangsbescherming.

Bovendien kunnen PSENscan-applicaties door middel van geïntegreerde muting-ingangen flexibeler worden gemaakt, wat uitvaltijden minimaliseert en de winstgevendheid verhoogt. De reactietijd is verkort en met de Light-, Master- en Slave-varianten kunnen maximaal 70 schakelbare configuraties worden gedefinieerd en kunnen maximaal drie afzonderlijke zones tegelijkertijd worden bewaakt.

De voordelen: • Geïntegreerde muting-ingangen • Uitgebreide gemakkelijke configuratiemogelijkheden • Grote hoek van 275º • Korte reactietijd (62 ms) • 3 afzonderlijke zones mogelijk • Compacte behuizing

www.apem.com

IIOT servo-as

Lenze heeft komt met een ‘motion control’-concept op basis van de i950 inverter, de g700 planetaire tandwielkast en m850 synchrone motor. De slimme servo-as zoals de makers de combinatie omschrijven is volgens hen geschikt voor zowel de zeer nauwkeurige positioneringstaken als dynamische handling- en montagetoepassingen, robotica of conveyor oplossingen. Tegelijkertijd presenteert de i950 zich als een uitgebreide databron voor het Industrial Internet of Things (IIoT). De omvormer maakt het gebruik van extra sensoren overbodig. In plaats daarvan wordt de aandrijving zelf een sensor die de basis legt voor diensten zoals conditiebewaking. Gegevensverwerking voor conditiebewaking en predictief onderhoud kan worden uitgevoerd door de i950 gekoppeld aan de edge. IIoT betekent echter ook netwerken buiten de individuele machine om, bijvoorbeeld om verschillende systemen samen te monitoren, verschillende locaties centraal te onderhouden of te benchmarken. Met de x500 gateway, in combinatie met het X4 Remote platform, krijgen machinebouwers een kant-en-klare cloudoplossing die continue conditiebewaking, machineonderhoud op afstand en gebruiksvriendelijk assetmanagement omvat.

OEM's en gebruikers zijn vrij om de cloudaanbieder te kiezen om hun IIoT-platform te bouwen.

ROS-pakketten voor de BTSnavigatie Met onze ROS-pakketten (ROS = Robot Operation System) ondersteunt de veiligheidslaserscanner PSENscan naast de productieve ruimtebewaking ook het dynamisch navigeren van bestuurderloze transportsystemen (BTS).

Maak van uw PSENscan een complete veiligheidsoplossing in combinatie met veiligheidsrelais PNOZmulti 2 of besturingssysteem PSS 4000.

Kijk op www.pilz.nl voor meer informatie of bestel uw PSENscan snel een eenvoudig in de E-Shop met productnummer 6D000001.

www.lenze.com 37

Pilz.indd 1 AB_Productnieuws.indd 37

21-09-20 10:25 01-10-20 10:19

COLOFON Uitgave van MYbusinessmedia Holding bv Postbus 58, 7400 AB Deventer www.mybusinessmedia.nl t (0570) 50 43 00 AB biedt vakinformatie voor gebruikers en ontwerpers van aandrijf- en besturingscomponenten/systemen en software. We streven ernaar lezers te inspireren en informeren zodat ze hun werk (nog) beter kunnen uitvoeren. Dit willen we bereiken door de combinatie van applicatieartikelen, bedrijfsreportages en interviews op het gebied van de ontwikkeling, modifi catie en het onderhoud van machines, installaties en productielijnen en het vertalen van fundamentele informatie naar praktische toepasbaarheid en door inzicht te geven in ontwikkelingen op het gebied van techniek.

Hoofdredacteur Robin Zander t (0)6 22 20 80 34 e-mail: r.zander@mybusinessmedia.nl

HYDRAULISCHE POMPEN

Hydro Leduc komt met nieuwe variabele TXV-pompen met constant moment. De pompen kunnen worden geleverd in verschillende volumes variërend van 40 tot 130 cc/omw. Tevens is er een TXV met doorlopende as beschikbaar met een volume van 130 cc/omw. De momenten van de pomp kunnen zo worden gekozen dat het moment van de PTO niet wordt overgeschreden terwijl er steeds controle wordt gehouden over de flow en de maximale druk. De constant-moment-regeling zorgt ervoor dat de TXV-pomp constant regelt volgens druk x flow = constant. Bij deze regeling moet bij bestelling van de pomp het maximale moment worden opgegeven. www.hydroleduc.com

Vaste medewerkers Liam van Koert, Ad Spijkers, Marjolein de Wit - Blok Uitgever Joachim Driessen e-mail: j.driessen@mybusinessmedia.nl Advertenties Dennis Wielheesen, d.wielheesen@mybusinessmedia.nl, (0)6 53 69 24 613 René Wibbelink, r.wibbelink@mybusinessmedia.nl, (0570) 50 43 52 Bram de Ridder, b.ridder@mybusinessmedia.nl (0)653 32 56 81 Publishing Services Sonja Wolsink, 0570) 50 43 52, orders.engineering@mybusinessmedia.nl Advertentieplaatsingen worden uitgevoerd overeenkomstig de ‘Regelen voor het advertentiewezen 1990’.

Vormgeving Bureau OMA bv, www.bureauoma.nl Druk Drukkerij Roelofs, Enschede

Flowsensor

Abonnementen Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u: Bellen met: + 31 570 50 43 25 Mailen naar: klantenservice@aandrijvenenbesturen.nl Schrijven naar: MYbusinessmedia holding bv ab Postbus 58 7400 AB Deventer Abonnementstarieven Jaarabonnement Nederland € 166,45* Jaarabonnement Buitenland € 177,50* *Prijzen zijn excl. 9% BTW Jaarabonnement geldt tot wederopzegging.

Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk, per e-mail of telefonisch geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

De thermische flowsensor FTMg meet de gasflow, de gastemperatuur en de procesdruk. Dankzij zijn hoge meetdynamiek en een gering drukverlies detecteert hij perslucht en niet-corrosieve gassen op een energie-efficiënte manier (DIN EN 50001). Het OLED-kleurendisplay zorgt voor een eenvoudige bediening en laat de verschillende gemeten waarden in een procesdiagram zien. De interne data worden gedurende zeven dagen gelogd.

Samen met de geïntegreerde statistische evaluatie kunnen zo zelfs de kleinste lekken in een pneumatisch systeem worden opgespoord. Met de PoE-variant (Power over Ethernet) is een eenvoudige web-based aansluiting op pc of cloud mogelijk. Dat biedt meteen inzicht in het energieverbruik. De geïntegreerde webserver maakt data uitlezen en configuratie eenvoudig.

Reproductie Overname van artikelen, tekeningen en foto’s uit ab is slechts mogelijk na schriftelijke toestemming van de uitgever.

MYbusinessmedia, 2020 ‘Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden’.

ISSN 1385-0091 MYbusinessmedia Holding bv legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia Holding bv, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hiertegen bezwaar heeft, kunt u dit melden aan MYbusinessmedia Holding bv, t.a.v. Afdeling Relatiebeheer, postbus 58, 7400 AB Deventer.

www.sick,nl 38

AB_Productnieuws.indd 38

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U RE N.NL | NR . 1 0 | O KTO B E R 2020

01-10-20 10:19

Meld u nu aan voor de gratis nieuwsbrief!

U ontvangt 2x per week de gratis e-nieuwsbrief En u blijft op de hoogte van:

• Productinnovaties • Nieuws • Leveranciers

Ga naar aandrijvenenbesturen.nl/ nieuwsbrief

AB_Advertenties.indd 39

01-10-20 10:15

Doorontwikkelde aandrijfsystemen Een aandrijfsysteem van FAULHABER is meer dan de simpele som der delen. Ervaar het FAULHABER-principe van perfecte optimalisatie van parameters en interfaces voor meer performance.

Ga voor meer informatie naar: faulhaber.com/evolved/nl

WE CREATE MOTION

dff_200221_anz_superkombi_210_x_297_nl.indd 1 AB_Advertenties.indd 40

02.09.20 09:32 01-10-20 10:16