Constructeur 4 - 2021 by online-mbm

OKTOBER

2021 HÉT VAKTIJDSCHRIFT VOOR WERKTUIGBOUWKUNDIGE CONSTRUCTEURS EN ONTWERPERS

Boks! VOOR HOCKEY-GOUD

In Emmen staat een slimme fabriek

Van regelgeving naar rendement

Verduurzamen van de productiesector

In Amsterdam ligt een slimme brug

'Factory as a Service’ Flexibele productie voor iedereen:

Efficiënt Aandrijven, 13 oktober, 1931 Congrescentrum, 's-Hertogenbosch

Wijst remanufacturing de richting? Een verkenning

Ge3Dprinte brug ‘levend lab’ voor materiaalonderzoek

CST_Cover.indd 1

21-09-2021 13:50

17 november

Nú verplaatst naar 17-11-2021

Praktische antwoorden op al uw vragen over machineveiligheid! Zet 17 november alvast in uw agenda want dan vindt de elfde editie plaats van het SAFETY Event. Wat heeft het SAFETY Event te bieden? • Laat u inspireren tijdens het plenaire programma • Doe kennis op bij de learnshops tijdens het middagprogramma • Krijg praktische antwoorden van de Safety doctors, die alle safety-gerelateerde vragen beantwoorden • Kom in contact met vakgenoten, fabrikanten en toeleveranciers op de informatiemarkt Datum: 17 n ov em b er 2021 Locatie: 1931 Congrescentrum s’ Hertogenbosch

CST Advertenties.indd 2

Deelnameprijs: € 99,- voor abonnees € 150,- voor niet abonnees

Meer informatie? Kijk op www.safetyevent.nl

21-09-2021 13:51

COLOFON Constructeur, oktober 2021 61-ste jaargang nr. 4 REDACTIE-ADRES Postbus 58, 7400 AB Deventer HOOFDREDACTEUR ing. R. Zander | t 06 22 20 80 34 r.zander@mybusinessmedia.nl

REDACTIE

Maartje Henket | t 0570 50 43 02 m.henket@mybusinessmedia.nl

UITGEVER Arjan Stoeten a.stoeten@mybusinessmedia.nl VASTE MEDEWERKERS Hans van Eerden, Liam van Koert, Leo de Ridder, Henk Jan Pels, Ad Spijkers, Marjolein de Wit-Blok. UITGAVE van MYbusinessmedia Holding bv Postbus 58 7400 AB Deventer www.mybusinessmedia.nl

ADVERTENTIE-AFDELING

D. Wielheesen | t (06) 53 69 24 61 d.wielheesen@mybusinessmedia.nl of verkoop binnendienst | t (0570) 50 43 45 | (0570) 50 43 43 orders.engineering@mybusinessmedia.nl

ADVERTENTIEPLAATSINGEN worden

uitgevoerd overeenkomstig de ‘Regelen voor het advertentiewezen 1990’.

ABONNEMENTEN

Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u bellen met (0570) 50 43 25, mailen naar klantenservice@mybusinessmedia.nl of schrijven naar MYbusinessmedia Holding bv | Constructeur | Postbus 58 | 7400 AB Deventer

ABONNEMENTSTARIEVEN

Jaarabonnement Nederland € 242,50* Jaarabonnement buitenland € 280,50* Studenten € 50,00 per jaar *Prijzen zijn excl. 9% BTW | Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk , per e-mail of telefonisch geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

REPRODUCTIE

Overname van artikelen, tekeningen en foto’s uit Constructeur is slechts mogelijk na schriftelijke toestemming van de uitgever.

©MYBUSINESSMEDIA 2021

‘Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden’.

VOORWOORD

Foto “Ik spreek uit ervaring als ik zeg dat het zuiniger, stiller en ergonomischer is. In de eerste generatie zaten misschien nog wat kinderziektes, maar die zijn er inmiddels helemaal uit. De hogere meerprijs heb je er in 2,5 jaar al uit. De volgende 15 jaar is het kassa. Een no-brainer dus wat mij betreft.” Deze uitspraak komt op het conto van Koos Tacx, de directeur van het gelijknamige bedrijf in fietstrainers voor de amateur maar professionele wielrenploegen maken ook gebruik van zijn producten.Tacx heeft het in een van onze andere vakbladen – Kunststof en Rubber – over de recente aanschaf van 23 volledig elektrische spuitgietmachines en de voordelen: zuiniger, stiller en ergonomischer. Wie zou nu ooit die aanzet hebben gegeven bij Sumitomo-Demag, de machinebouwer achter de spuitgietmachines, om ‘elektrisch’ te gaan? En wie zou hebben doorgedrukt dat de klant best die meerprijs zou willen betalen en niet de voorkeur geeft aan de laagste aanschafprijs? Waarom vraag ik mij dat nu af? Want Tacx – natuurlijk, één zwaluw enzovoort – doet iets waarvan mij ooit verzekerd is dat bijna niemand dit doet: meer betalen voor een energiezuinige machine. Ook niet als je voorrekent dat die investering zich uitbetaalt via de energierekening. En dat is dan de reden dat die machines niet zuiniger worden gemaakt. Echt. Ik lieg niet. Toegegeven, dat was pre-Urgenda-Shell. Nu ook de hele keten en de samenstellende delen steeds vaker verantwoording zullen moeten afleggen over hun ‘carbon footprint’ – ook onderling – kan dat wellicht veranderd zijn. Je mag het hopen. Nu had ik een paar jaar geleden de illustere eer op te mogen trend als spreekstalmeester op Efficiënt Aandrijven – een evenement dat gaat over.. precies. Ik greep daar mijn kans en liet een foto van onze eerste kleindochter zien. Energiezuinig ontwerpen doe je tenslotte voor toekomstige generaties. Die zoals onlangs uit onderzoek van reichelt elektronik bleek, als ze tussen de 18 en 24 jaar zijn tot 10,5 procent meer willen betalen voor een duurzaam product. Nu organiseren we op 13 oktober weer een editie van het evenement. Kijk op pagina 32 voor meer informatie over de inhoud. Voor Constructeur-abonnees is de entree gratis. En onze bezoekers mogen in de middag bovendien gratis naar ‘buurevenement ’Industrial Heat and Power'. Ik mag ook weer wat roepen op het podium. Zonder foto. Want onze tweede kleindochter is er pas in november.

VORMGEVING bureau OMA, Doetinchem DRUK Drukkerij Roelofs, Enschede ISSN 0010-6658

ROBIN ZANDER hoofdredacteur constructeur

R.ZANDER@MYBUSINESSMEDIA.NL

c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Voorwoord_Colofon.indd 3

21-09-2021 13:54

Product 4 21

JAARGANG 29, 2021

INHOUD

IN DIT KATERN

oktober 8

1 UNAwheel Mini

2–3 ÉÉNPITTER

4 SIGNAAL

‘FACTORY AS A SERVICE’ In Emmen staat een slimme fabriek ROCK AND ROLL → De UNAwheel Mini is een add-on die rolstoelgebruikers een eenvoudig te h Technologies Added heeft het concept

powerboost biedt. Het is bedoeld voor mensen die niet kunnen lopen, maar zich wel zelfstand van de ’Factory as a Service’ omarmd rolstoel kunnen voortbewegen. en vanaf de basis een slimme fabriek opgebouwd. Meerdere bedrijven maken hier hun producten, maar voor hun gevoel is het hun eigen fabriek.

POWERBOOST VOOR ROLSTOELE TEKST Walter Wijnhoven BEELD UNAwheel

ideale wereld zou je het grootste deel van je tijd besteden aan het maken van geweldige productontwerpenDRAAGBAAR – doen waarvoor jeEN aan-SNEL De UNAwheel Mini genomen bent dus. In plaats daarvan wor- is de lichtste power add-on op de stelenmarkt veel engineers en ontwerpers en ondanks zijn met draagbare formaat krachtig genoeg om DE DESIGNER'S MINDSET een steeds langere lijst rolstoelers teadministratieve voorzien van een maximale snelheid 16 km/u. Simuleren kanvan je leren takenMet en IT-verantwoordelijkheden. de bijgevoegde twee adaptersIkkan hij worden herinner me nog m’naangesloten stage bij een op zowel een opvouwbare rolstoel ontwerpbureau. met afneembare beensteuHet ontwerpproject – degeen Hogesnelheidslijn – vergde vormnen als een opvouwbare rolstoel die afneembare beengeving en heel veel engineering. Die steunen heeft. twee werelden waren ook letterlijk De UNAwheel is 85 cm lang, weegt 5,3 kg en is voorzien behoorlijk gescheiden. De Ah construcvan een elektrische 24v 250w motor en een li-ion 6,4 153,6 teurs zaten op de tweede verdieping. Wh accu. De dubbelgeveerde, lekvrije band heeft een diameter Achter hun dikke werkstations draaivan 6 inch. De add-on is voorzien van een digitaal LCD-display den ze zware en complexe software.

CST_Inhoud.indd 4

en uitgerust met een elektronisch remsysteem. Het maximale gewicht van de gebruiker is 100 kg. Een volle accu heeft een bereik van 15 km. Voor wie het nog niet snel genoeg gaat is er ook een UNAwheel Maxi met een groter wiel en een topsnelheid van 20 km/u. Max Verstappen is alvast gewaarschuwd!

EEN UITGAVE VAN

21 INDUSTRIEEL ONTWERP Product

Elke editie in Constructeur: Product. Dit katern behandelt als opvolger van het magazine Product de nieuwste ontwikkelingen in de wereld van de industriële productontwikkeling op het gebied van technologie, materialen, vormgeving en ontwerp.

constructeur 04 - 2021

21-09-2021 13:54

25 EN DE SLIMME BRUG Die ligt in Amsterdam

Het heeft even geduurd maar dan heb je ook wat. Koning Máxima liet op 15 juli met een druk op de knop de officiële openingshandeling, het doorknippen van het lintje, wel over over aan een tweearmige Yumi-cobot. De door MX3D ge3Dprinte brug is dankzij een uitgebreid sensornetwerk gekoppeld aan een ‘digital twin’ niet zo maar een brug maar ‘levend laboratorium’ in roestvast staal.

EN VERDER 06

KORT NIEUWS

COLUMN PELS PLM – data van zand tot klant?

OLYMPISCH GOUD VOOR CROSSGUARD Van het ‘slagveld’ naar het sportveld

VAN REGELGEVING NAAR RENDEMENT

REMANUFACTURING Een verkenning

Remanufacturing was nog nooit zo actueel. Technisch gesproken is er niets nieuws onder de zon. Wél nieuw is de sterk toegenomen aandacht voor het thema. De urgente klimaatproblematiek heeft Brussel aan het werk gezet om onze carbon footprint te verkleinen, met de circulaire economie als onmisbaar hulpmiddel.

Efficiënt Aandrijven, 13 oktober 2021, 's-Hertogenbosch

EEN VEILIGE LASER EN VEILIGE LASEROMGEVING Hoe ontwerp je dat?

PRODUCTNIEUWS

Op de cover:

De arm links is van Marlies Moltmaker, design engineer hockey bij CrossGuard, rechts die van ceo Youval Kuipers. De foto is van Yorick Meijdam Fotografie. De reden voor de boks staat op pagina 18. (Sportfoto's: Frank Uijlenboek/Worldsportpics) constructeur 04 - 2021

CST_Inhoud.indd 5

21-09-2021 13:54

KORT

Nieuws CYBER-CERTIFICERING Twee jaar na de officiële opening begint Cyber Weerbaarheidscentrum Brainport (CWB) met certificering van zijn leden. Daarmee kunnen participanten van de stichting aantonen hoe het is gesteld met de informatiebeveiliging van hun bedrijf. Dit wordt onafhankelijk getoetst door TÜV Nederland. Beide partijen hebben de ambitie om hun certificeringsmodel, CYRA genaamd, door te ontwikkelen tot een landelijke standaard die ook voor andere sectoren open staat dan de hightech- & maakindustrie. Op dit moment geldt ISO 27001 als internationale standaard voor informatiebeveiliging. “Voor veel bedrijven is deze norm niet nodig of niet haalbaar”, licht innovatiemanager Vincent Schijven van TÜV Nederland toe. Met inbreng van cybersecurity-professionals en het CWB is daarom een model ontwikkeld dat zich volledig richt op concrete maatregelen die een bijdrage leveren aan zowel de informatiebeveiliging als privacy.

Er zijn drie certificaten: Basic, Intermediate en Advanced. Om daarvoor in aanmerking te komen, moet men aan maatregelen voldoen op het gebied van organisatie, techniek, personeel, privacy en fysieke beveiliging. De manier waarop ze worden uitgevoerd, bepaalt het volwassenheidsniveau. Dat kent drie gradaties: ad hoc (inconsistent), best effort (consistent en gestructureerd) of defined (formeel en gestructureerd). Samen geven ze inzicht in de cyberweerbaarheid van een organisatie en tevens handvatten om een hoger niveau te behalen. Speciaal voor het assessment en de audit heeft TÜV Nederland een online applicatie ontwikkeld, waarmee aan de hand van vragen en stellingen bepaald kan worden wat het cyberweerbaarheidsniveau van een organisatie is. Deze applicatie komt na registratie beschikbaar voor participanten van het CWB. CWBRAINPORT.NL

SOLIDWORKS 2022 SolidWorks heeft de nieuwe jaarlijkse release beschikbaar. SolidWorks 2022 bevat honderden nieuwe en verbeterde functies voor het versnellen van innovatie door het stroomlijnen van de productontwikkeling vanaf het eerste concept tot de productie. De software bestaat uit een serie flexibel te gebruiken en aanpasbare oplossingen voor ontwerp, documentatie, informatiemanagement en validaties. Met nieuwe functies, workflows en prestatieverbeteringen kunnen innovators, ontwerpers en engineers zowel slimmer als sneller werken en in een kortere tijd betere producten creëren. Ook kunnen zij gebruikmaken van de uitgebreide samenwerkingsmogelijkheden van Dassault Systèmes’ 3DExperience--platform en het 3DExperience Works-portfolio. Meer informatie over alle nieuwe mogelijkheden is online te vinden. WWW.SOLIDWORKS.COM/PRODUCT/WHATS-NEW

Importeur van elektrotechnische componenten T. 013 536 01 44

Kasten en Paneelbouw

Industriële elektrotechniek

CST_kortnieuws.indd 6

Kasten en Paneelbouw

Energiedistributie

Kasten en Paneelbouw

Marine & offshore

•

E. verkoop@dijkman.com

Alles voor de installateur

Installatietechniek

•

www.dijkman.com Voor zonne-, Wind-, UPS- en EV

Energietransitie

constructeur 04 - 2021

21-09-2021 13:55

MODEL BASED DEFINITION

MYSCHNEIDER

Het Teqnow-platform van Metaalunie onderzocht de gevolgen, de voordelen en soms ook de nadelen die de invoering van Model Based Definition heeft voor toeleveranciers en legde de bevindingen vast in een uitgebreide digitale publicatie. In de publicatie wordt ingegaan op de historie van het digitaliseren, en de digitale samenwerking in de industrie. MBD staat voor een concept, waarbij alle activiteiten rondom een product digitaal gebundeld zijn. MBD is de digitale bundeling van alle informatie die beschikbaar komt bij alle werkprocessen vanaf het ontwerp tot en met de productie van een product. Papieren tekeningen en documenten komen bij MBD niet meer voor, ze zijn digitaal. Dde Teqnow-publicatie ‘Model Based Definition. Onmisbaar voor de een, overbodig voor de ander’ geeft antwoord op vragen als wat is MBD, welke voor- en nadelen heeft het, hoever staat het in de praktijk en wanneer moet ik met mijn bedrijf overstappen? De digitale publicatie is beschikbaar voor deelnemers aan Teqnow. Elk bedrijf in de metaalindustrie kan deelnemer worden. Voor leden van Koninklijke Metaalunie is deelname gratis, niet-leden betalen een jaarlijkse bijdrage van EUR 250,-.

mySchneider is een nieuw online portaal voor machinebouwers van Schneider Electric dat toegang biedt tot informatie, tools en trainingen en combineert verschillende diensten op één enkel platform. De meeste informatie die machinebouwers nodig hebben is al beschikbaar op de website van Schneider. Door de grote hoeveelheid aan informatie vindt de machinebouwer niet altijd direct de informatie die hij nodig heeft. mySchneider verzamelt alle informatie die relevant is voor machinebouwers, aangevuld met diverse handige tools, trainingen en zakelijke diensten. Machinebouwers blijven op deze manier geïnformeerd over belangrijke onderwerpen zoals het laatste nieuws en relevante trends en informatie over nieuwe introducties en uitfaseringen. Bestaande diensten zoals mySE zullen later dit jaar worden geïntegreerd binnen mySchneider. Aanmelden voor mySchneider is gratis. Nieuwe gebruikers hoeven zich slechts eenmalig te registreren. Geregistreerde mySchneider gebruikers profiteren van exclusieve voordelen zoals speciale promoties, gratis product samples, live demonstraties op locatie of uitgebreid technisch advies.

WWW.TEQNOW.NL

WWW.SE.COM/MYSCHNEIDER

CADMES ONDERDEEL BECHTLE GROEP Cadmes Benelux gaat deel uitmaken van Bechtle AG, het grootste Duitse IT-systeemhuis met additionele e-commerce dochterondernemingen in 14 Europese landen. Cadmes, opgericht in 1991, is in de Benelux actief als reseller van onder andere SolidWorks, Mastercam, Tacton en Cimatron. Het hoofdkantoor is gelegen in ’s-Hertogenbosch en ook in in Almelo en het Belgische Merelbeke en Gosselies heeft het bedrijf vestigingen. Cadmes heeft ruim 100 medewerkers en meer dan 5.500 klanten. He beursgenoteerde Bechtle (MDAX en TecDAX) genereerde in 2020 een omzet van ruim 5,8 miljard euro. Bij het concern werken ruim 12.000 medewerkers. De onderneming heeft meer dan 70.000 klanten Met de overname wordt de marktpositie van Bechtle als grootste SolidWorks-partner en leverancier van productontwikkelingsoplossingen op

VOOR HEFSCHROEFSPINDELS GA JE NAAR GRONEMAN B E ZO E K O N S O P G R O N E M A N . N L c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_kortnieuws.indd 7

het gebied van Product Lifecycle Management (PLM) ook uitgebreid naar de Benelux. De CAD/CAM/PLM resellers van de Bechtle Groep bestaan verder uit SolidLine, Solidpro, Coffee, HCV Data en DPS Software in Duitsland, Planetsoftware in Oostenrijk en Solid Solutions in Zwitserland. En binnenkort dan ook Cadmes in Nederland en België. In totaal werken er bij deze resellers ruim 880 medewerkers. De Bechtle Groep is al 11 jaar een partner van Dassault Systèmes voor het SolidWorks-portfolio en heeft daardoor de hoogste certificeringstatus. Gerbert Thelissen blijft ceo van Cadmes. Samen met coo Anoek Schellings, cfoO Wouter van Erp en cto Bas Koomen blijven zij het directieteam vormen. Cadmes blijft actief onder de gevestigde naam. WWW.CADMES.COM

Z-hefschroefspindel - Corrosiebestendig - Geïntegreerd zwenklager - Leverbaar in 2-3 weken

AANDRIJFTECHNIEK 7

21-09-2021 13:55

SMART INDUSTRY

In Emmen staat een slimme fabriek TECHNOLOGIES ADDED ONTWIKKELT ‘SMART FACTORY’ MET OPLOSSINGEN VAN ROCKWELL AUTOMATION ‘Smart Factories’ hebben de laatste jaren snel aan populariteit gewonnen. Ze helpen kosten besparen en de flexibiliteit vergroten, maar maken het vooral ook mogelijk om snel in te spelen op de continu veranderende vraag van de consument. Bij veel productiebedrijven ging het vaak niet verder dan de gedeeltelijke automatisering van een bestaande productielijn. Volledig geïntegreerde concepten zijn zeldzaam. Technologies Added in Emmen daarentegen heeft het concept van de ’Factory as a Service’ omarmd en vanaf de basis een slimme fabriek opgebouwd. De geschiedenis van Technologies Added begint in 2017. Toen Philips Lighting in 2016 haar fabriek in Emmen sloot, ontwikkelden de provincie Drenthe en de gemeente plannen om het verlies aan banen op te vangen en de bestaande fabriek te revitaliseren. Zij kozen voor een concept van Chezz Partners en Technologies Added om in de voormalige fabriek een totaal nieuw concept voor de maakindustrie te realiseren. Ook de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM) en het Ministerie van Economische Zaken besloten het project financieel te ondersteunen. Er werd een slimme fabriek opgezet met flexibele productielijnen, waarop meerdere producten geproduceerd kunnen worden. De eerste klant was Sustainder, een bedrijf dat intelligente, openbare verlichting ontwikkelt en produceert. Bij het bedrijf waren enkele voormalige medewerkers werknemers van Philips Lighting betrokken. In 2017 ging Sustainder in de fabriek van start met de assemblage van verlichtingsarmaturen. In mei 2018 werd de tweede klant aangetrokken: Hydraloop, dat systemen voor de recycling van afvalwater produceert. Momenteel maken zes bedrijven gebruik van de shared productiefaciliteit. Naast Sustainder en Hydraloop zijn dat Oreon, Gleam, Holtkamper en Blue Current, die alle drie light electric vehicles produceren. Mass customisation De gedeelde productiefaciliteit van Technologies 8

CST_Art03.indd 8

Added is een perfecte oplossing voor Sustainder. Als start-up was een investering in een eigen fabriek niet haalbaar. Sustainder heeft twee basismodellen verlichtingsarmaturen, waarvan meer dan 50.0000 varianten op specificatie van de klant in kleine series geproduceerd worden. Het produceren van kleine series is alleen mogelijk met een slim en flexibel assemblageproces. “De grote automobielfabrikanten zijn in staat miljarden in de ontwikkeling en de bouw van dat soort productielijnen te investeren”, zegt Joris Bisschop, managing directeur van Technologies Added, “maar start-ups, kleine en middelgrote bedrijven hebben die financiële armslag natuurlijk niet. Technologies Added stelt faciliteiten voor de flexibele productie van uiteenlopende producten beschikbaar in een gedeelde productievoorziening. Meerdere bedrijven maken hier hun producten, maar onze klanten hebben toch het gevoel, dat het hun eigen fabriek is.” Cubicel De productie- c.q. assemblagelijnen bij Technologies Added worden ingericht met behulp van ‘cubicels’. Ze hebben een grondoppervlakte van een vierkante meter en kunnen bemand worden door een robot of een persoon. Elke cubicel heeft een eigen IP-adres en is via een internetverbinding op het IT-netwerk aangesloten. Elke Cubicel beschikt eveneens over een scherm, waarop een werknemer stap voor stap kan zien welke handelingen hij moet constructeur 04 - 2021

21-09-2021 13:56

'Factory as a Service’: de gedeelde productiefaciliteit van Technologies Added in Emmen:

verrichten. Via koppelingen met leidingsystemen aan het plafond worden op elke cubicel de tools aangeboden die de betreffende werknemer voor het verrichten van zijn werkzaamheden nodig heeft. Ook de onderdelen worden per processtap in de juiste hoeveelheden aangeleverd. Met de cubicels kunnen individuele processtappen eenvoudig en flexibel tot een slimme productielijn aan elkaar gekoppeld worden. Het is mogelijk om binnen twee dagen een complete productielijn (om) te bouwen. Digitaal platform Rockwell Automation, een van de grootste aanbieders van oplossingen voor industriële automatisering, werd al in een vroeg stadium bij de inrichting van de Smart Factory betrokken. Het project sluit prima aan op Rockwell’s visie op smart manufacturing en de connected enterprise. Dankzij de cubicels kunnen de fysieke productielijnen snel en flexibel ingericht worden, maar de echte smartness ligt in de IT-infrastructuur van de fabriek. “Vaak zie je dat er in fabrieken verouderde software wordt gebruikt. Bijvoorbeeld een ERP-systeem dat ingericht is voor vaste, bestaande processen, waardoor flexibilisering haast onmogelijk is. Ook communiceren de systemen onderling nauwelijks met elkaar, waardoor de beschikbare data niet efficiënt gebruikt kunnen worden”, zegt Uwe Kueppers, manager consulting service bij Kalypso, een onderdeel van Rockwell Automation. “Rockwell Automation heeft samen met c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Art03.indd 9

Mogelijk binnen twee dagen: met ‘cubicels’ worden individuele processtappen eenvoudig en flexibel tot een complete, slimme productielijn aan elkaar gekoppeld.

Technologie Added de digitale backbone ontwikkeld, waarmee alle systemen met elkaar kunnen communiceren en elke gebruiker de informatie uit de systemen kan halen die voor hem van belang is; of het nu productspecificaties zijn, de productieplanning, het voorraadbeheer of een handleiding voor de assemblagewerkzaamheden. De masterdata worden centraal beheerd en zijn altijd consistent en up-to-date. Dat is van essentieel belang in een digitaal verbonden omgeving.” Enterprise Integration hub Technologies Added gebruikt diverse software-

21-09-2021 13:56

programma’s en tools zoals een productconfigurator, een CAD/CAM-systeem, een ERP-systeem, een planningtool, een Manufacturing Execution Systeem, een tool voor Product Life Cycle Management, een warehouse-managementsysteem en software voor analytics & rapportage. Een deel van de

EEN ECOSYSTEEM VOOR SMART INDUSTRY

Technologies Added is een van de officiële Fieldlabs van het Nederlandse Smart Industry programma en maakte deel uit van de Smart Industry Hub Noord-Nederland, die begin van het jaar is omgedoopt tot ‘Region of Smart Factories’. De nadruk van de hub ligt op het ontwikkelen van intelligente, connected en customized productieprocessen voor intelligente, connected and customized producten. Het moge duidelijk zijn dat Technologies Added met producenten als Sustainder, Hydroloop, Scoozy, Etergo en Gleam een centrale rol speelt in het Smart Industry ecosysteem in Noord-Nederland. Technologies Added wil een thuisbasis zijn voor een nieuwe generatie maakbedrijven die wel de regie over hun productie in eigen hand willen houden, maar niet kunnen of willen investeren in een eigen fabriek. Technologies Added beschouwt shared facilities als de ideale oplossing voor de maakindustrie in het Industry 4.0 tijdperk. Daarnaast is Technologies Added een proeftuin voor solution providers die helpen bouwstenen en nieuwe concepten voor de smart factory te ontwikkelen. Engie ontwikkelt bij Technologies Added bijvoorbeeld een robotapplicatie, die de basis vormt voor het flexibele gerobotiseerde assemblageproces. Oldenburger|Fritom werkt aan een concept voor Smart Factory Logistics, terwijl Rockwell de koppeling van alle IT- en OT-systemen verzorgt en geavanceerde oplossingen voor de aansturing van smart factories ontwikkelt. Als Skilllslab biedt Technologies Added voorzieningen voor de opleiding van medewerkers en studenten. Het bedrijf onderhoudt intensieve contacten met regionale onderwijsinstellingen op alle niveaus en biedt allerlei mogelijkheden voor stages en onderzoek. Zo probeert Technologies Added ook engineers en operators voor te bereiden op hun rol in de fabriek van de toekomst.

CST_Art03.indd 10

software is afkomstig van Rockwell Automation en PTC, waarmee Rockwell bij de ontwikkeling van tools voor de smart factory intensief samenwerkt. Zo wordt FactoryTalk Analytics DataView gebruikt voor reporting & analytics, maar ook de FactoryTalk InnovationSuite, powered by PTC, de CREO CAM software en de PTC Windchill PLM-software. De softwareprogramma’s en de tools wisselen data uit via de FactoryTalk InnovationSuite Service Bus. Het IT-platform fungeert ook als een enterprise integration hub, waardoor applicaties voor de aansturing van de processen naar keuze kunnen worden in- en uitgeplugd. Het voordeel daarvan werd duidelijk toen er in december 2020 binnen vijf weken een nieuw warehouse managementsysteem geïmplementeerd werd, dat data over de voorraad en bestellingen uitwisselt met de productiesystemen. Uiteraard zijn de IT-systemen en de datacommunicatie afgesloten van het openbare internet, om de veiligheid van de productieomgeving, de data en het intellectuele eigendom van de klanten adequaat te beveiligen. Digitalisering van de bedrijfsprocessen “Dankzij de uitgebreide en geïntegreerde IT-infrastructuur en de data-uitwisseling tussen de verschillende systemen kan het hele proces van productontwikkeling tot en met de fysieke productie aangestuurd en beheerd worden”, licht Uwe Kueppers toe. “Klanten kunnen gebruikmaken van het CAD/CAM-systeem van Technologies Added. Dergelijke systemen bieden ook functionaliteit voor prototyping en virtueel testen. Vervolgens kunnen ze de Bill of Materials samenstellen, de voorraad inventariseren of de inkoop van onderdelen regelen. Ook de productieprocessen, de workflows, de werkplanning, de werkinstructies en de kwaliteitscontrole kunnen digitaal ingericht en gesimuleerd worden. Het fysieke productieproces kan met behulp van het Manufacturing Execution System beheerd kan worden. De productie wordt - eventueel zelfs per Cubicel - real-time gemonitord met behulp van duidelijk dashboards, zodat waar nodig de processen geoptimaliseerd kunnen worden. Uiteraard wordt de producten gedurende het proces ook fysiek gecontroleerd. Sensoren kunnen al tijdens de werkzaamheden een alarm genereren als er een assemblagefout gemaakt is. Daardoor gaat de kwaliteit omhoog en vermindert de productuitval.” “Ook de personele aspecten mogen we niet onderschatten”, benadrukt Bisschop. “De mogelijkheden constructeur 04 - 2021

21-09-2021 13:56

Medewerkers beter en sneller opleiden: door de werkzaamheden duidelijk en stap voor stap op een scherm te presenteren gaat het inwerken sneller en worden er minder fouten gemaakt.

om medewerkers beter en sneller op te leiden, zijn een ander groot voordeel. Zeker nu de oudere generatie met veel ervaring in de productie de komende jaren met pensioen gaat. Door de werkzaamheden duidelijk en stap voor stap op een scherm te presenteren gaat het inwerken sneller en worden er minder fouten gemaakt. Zeker als er meer varianten van een product op de markt komen, moeten productiemedewerkers vaker gericht getraind worden.”

Pop-up fabrieken Uwe Kueppers wijst op de enorme voordelen van flexibele, gedeelde productie-omgevingen: “Ze bieden een enorme flexibiliteit waar het gaat om de productiemix en de omvang van de productiebatches. Ook kan de productie snel opgeschaald worden. Een shared productiefaciliteit is daarnaast uit kostentechnisch oogpunt zeer interessant. Je hoeft niet te investeren in een eigen fabriek en toch heb je de beschikking over een complete infrastructuur en op maatgesneden productiefaciliteiten. De productiekosten worden variabel en kunnen zelfs per eenheid product exact berekend worden. Je kunt dergelijke smart factories bovendien gemakkelijk overal neerzetten. Dicht bij de klant of dichtbij de leveranciers; zelfs als een soort van tijdelijke pop-up fabriek. Dat scheelt enorm veel transportbewegingen, waardoor de productie niet alleen kostenefficiënter, maar ook duurzamer wordt.” WWW.ROCKWELL AUTOMATION.COM WWW.TECHNOLOGIESADDED.COM

Een deel van de software is afkomstig van Rockwell Automation en PTC, waarmee Rockwell bij de ontwikkeling van tools voor de smart factory intensief samenwerkt.

c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Art03.indd 11

21-09-2021 13:56

OPINIE

Waar is de laatste versie? NOOIT MEER TIJD VERSPILLEN Zoals bij de meeste dingen in het leven, draait het bij engineeren om tijd. In een ideale wereld zou je het grootste deel van je tijd besteden aan het maken van geweldige productontwerpen – doen waarvoor je aangenomen bent dus. In plaats daarvan worden veel engineers en ontwerpers opgezadeld met een steeds langer wordende lijst van administratieve taken en ITverantwoordelijkheden. B RYA N K R A N E N B U R G, I N S I DE S A L E S, G P O S O L U T I O N S

Dat producten onder één dak worden ontworpen en vervaardigd, is tegenwoordig een zeldzaamheid. Het is veel waarschijnlijker dat ontwerp en productie is gespreid over meerdere locaties in het land of elders in de wereld. Wat de zaken nog ingewikkelder maakt, is dat teams voortdurend veranderen. Profes-

sionals komen nu voor een kort project bij teams en verlaten ze weer weer snel, afhankelijk van de eisen van het project. In deze draaideur zitten niet alleen werknemers, maar ook aannemers, leveranciers en toeleveranciers. Traditionele file-based 3DCAD vertraagt ons op een manier die de meesten van ons gewoon accepteren als onvermijdelijk. Maar tijdverspilling hoeft geen ‘normaal’ onderdeel van zakendoen te zijn. Installeren en opstarten Als engineer is het een bekend probleem, het opstarten van de CAD kan soms ellelang duren. Met traditionele desktop-CAD is het niet alleen de eerste keer dat u het systeem installeert die tijd en moeite kost. Het onderhoud houdt gewoon nooit op. Er is een voortdurende stroom van service packs, jaarlijkse upgrades en operating system-wijzigingen. Met Onshape bespaart u al die tijd bij het configureren van uw systemen. Er is geen IT nodig omdat nieuwe functies en bugfixes om de paar weken worden toegevoegd en alles automatisch in de cloud wordt bijgewerkt. Iedereen zit altijd op dezelfde versie van Onshape – de nieuwste versie.

‘Met Onshape hebben we onze designtijd meer dan gehalveerd, doordat we niet meer bezig zijn met versie- en bestandsbeheer.’ – Peter Staffle, Lead Mechanical Engineer, Voxel Innovations. (Beeld ter illustratie)

CST_Art01.indd 12

Één persoon per keer Als u aan een project werkt met traditionele CAD, weet u hoe het werkt. In een ontwerpteam zitten betekent ironisch genoeg dat teamwerk in uw eentje gebeurt. Of u nu een PDM-systeem gebruikt of het gewoon op basis van sociale afconstructeur 04 - 2021

21-09-2021 13:57

‘Engineeren is weer leuk geworden met Onshape, ik kan nu mijn tijd ten minste besteden aan wat ik leuk vind: designen!’ – John Smith Head of Design, HydroWorx. (Beeld ter illustratie)

spraken doet, slechts één engineer kan tegelijk wijzigingen aanbrengen aan een 3DCAD-model. Uw ontwerpwerk gebeurt serieel. Gebruiker A vergrendelt het bestand, werkt, maakt het af, ontgrendelt het bestand (tenzij hij vergeet het te ontgrendelen – nog erger) en dan komt gebruiker B binnen voor zijn of haar werk en geeft het dan door aan gebruiker C. Met Onshape kunnen gebruikers A, B en C tegelijkertijd ontwerpen. Ze kunnen parallel werken, zonder bang te hoeven zijn dat ze elkaars werk overschrijven, omdat er geen verwarrende kopieën van bestanden zijn. Iedereen werkt op dezelfde master CAD-database in de cloud. Waar is de laatste versie? Onshape is het eerste professionele 3DCAD-systeem waarbij CAD-systeem en CAD-gegevens op één centrale plek in de cloud staan. Het is real-time versiebeheer. Traditioneel versiebeheer is niet realtime. Het is bestandsgebaseerd. Dat betekent dat zodra u een kopie van het bestand krijgt, het verouderd kan zijn. Je weet niet of iemand het heeft bijgewerkt omdat het niet in real time is. Het betekent dat mensen serieel moeten werken. Met Onshape kan iedereen (met bewerkingsrechten) wijzigingen aanbrengen, wanneer ze maar willen, en iedereen in het team kijkt onmiddellijk naar de laatste versie van het model. Een vraag als ‘welke versie is de laatste up-to-date versie?’ is een vraag uit het verleden. c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Art01.indd 13

Licenties, licenties, licenties We brengen veel tijd door met bezoeken aan klanten, waarvan sommigen Onshape naast hun bestaande CAD-systeem gebruiken. Hun grootste klacht over traditionele CAD? Licenties, licenties, licenties. Met desktop-geïnstalleerde CAD ben je gebonden aan de computer die een CAD-licentie heeft. Wil je blijven werken vanaf je eigen laptop of thuiscomputer? Pech gehad. Ga je baas maar vragen of hij nog een licentie van USD 5.000 voor je wil kopen. Onshape draait op elke computer, tablet of zelfs je telefoon (ja, volledige 3DCAD-bewerking op je telefoon). U kunt naar de werkvloer rennen en met de ‘machinisten’ over uw model praten of zelfs wat extra bewerkingen uitvoeren terwijl u op de trein wacht. Uw complete CAD-systeem reist altijd met u mee. Pizza? Het cliché ‘tijd is geld’ wordt in het bedrijfsleven zo vaak herhaald omdat het waar is. Onshape heeft wat vroeger dagen of weken aan setup kostte, teruggebracht tot 10 minuten. Je kunt een team van 20 mensen die niets hebben – helemaal geen CAD – in minder tijd dan het kost om een pizza te bestellen volledig op de hoogte brengen van CAD en versiebeheer. WWW.GPOSOLUTIONS.NL

21-09-2021 13:57

CST_Column.indd 14

constructeur 04 - 2021

21-09-2021 13:58

PRODUCT LIFECYCLE MANAGEMENT

PLM – data van zand tot klant? In de paar vorige columns beschreef ik hoe het antieke productie-ideaal zich ontwikkelde van bezit van de hele productieketen (‘van zand tot klant’), tot het opknippen van de keten, tot een netwerk van ‘core competence centers’ voor ontwerp en productie. Het oude beeld is gericht op minimalisering van kosten, het moderne op het maximaliseren van omzet door innovatie. Wat betekent dat voor de ontwikkeling van PLM? De droom van PDM was rond 1990: alle documenten met versie-controle en zonder redundantie in één database, in plaats van veel gekopieerde papieren documentversies. Die database kwam voort uit een nog veel oudere droom (1970): alle data van het hele bedrijf in één bak waar alle programma’s gelijktijdig gebruik van kunnen maken, in plaats van data in aparte bestandjes die door maar één programma kunnen worden gemaakt en gebruikt. Probeerde PDM een wiel opnieuw uit te vinden? Nee, het gebruikte bestaande databasetechnologie maar tackelde een nieuw probleem: versiebeheer. Een database overschrijft met een nieuw gegeven gewoon het oude en kent dus alleen de actuele toestand. Bij PDM blijft ook het verleden relevant. Begon PDM als een hulpje voor de ontwerpafdeling, het ontwikkelde zich tot een systeem voor het hele bedrijf en heeft nu als ideaal het integrale beheer, niet van documenten maar van data, over de hele ontwerpen productieketen over het hele leven van het product. Data van zand tot en met klant dus. Dat klinkt mooi, maar is het haalbaar? Het ideaal van de database was één bak data voor het hele bedrijf, maar dat is nooit gelukt. Hoe komt dat? Een databasetoepassing begint altijd in een bepaalde afdeling ter ondersteuning van een bepaalde functie. Productieplanning (MRP) was een van de eerste toepassingen omdat willekeurige toegang essentieel was voor het exploderen van stuklijsten en omdat goederenontvangst en -uitgifte parallel moesten kunnen werken. Toen het later aantrekkelijk werd om de loonadministratie ook in een database te stoppen kwam niemand op het idee om dat toe te voegen aan de MRP-database. Productie had er absoluut geen behoefte aan om de boekhouders in hun systeem toe te laten, want die hadden heel andere ideeën over hoe je met gegevens moest omgaan. Naast de rivaliteit tussen afdelingen is er nog een tweede, meer fundamentele, reden om een nieuwe toepassing op een nieuwe database te bouwen. Doordat steeds nieuw functies en gebruikers worden toegevoegd, groeien omvang en comc o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Column.indd 15

plexiteit van de database voortdurend. Die omvang is geen probleem, maar de complexiteit wel. Omdat er meerdere gebruikers zijn, moet de database een eenduidige beschrijving (databaseschema genaamd) hebben van welke gegevens in de database kunnen staan, wat die betekenen en welke waarden ze mogen hebben. Dat laatste is belangrijk omdat een programmeur moet weten welke waarden hij in een bepaald veld moet verwachten. Een onvoorziene waarde kan een crash veroorzaken of nog erger, foute gegevens. Dat databaseschema wordt ontworpen door een informatieanalist in overleg met de gebruikers van het systeem. Dat is een langdurig en duur proces. Nog erger is dat het toevoegen van een nieuwe functie duurder wordt naarmate het databaseschema complexer wordt. Immers, een wijziging van de structuur kan een fout veroorzaken in elke willekeurige andere functie. Naarmate het schema complexer wordt, gaan de change impact analyse vooraf en de niet voorziene fouten achteraf steeds meer kosten. De kosten van een uitbreiding nemen daardoor toe met het kwadraat van de complexiteit, terwijl het nut gemiddeld lineair toeneemt. Er komt dus altijd een punt waarop het sneller en goedkoper is om voor een nieuwe functie een nieuwe database te starten dan om die aan de bestaande database toe te voegen. Zo ontstaan dus silo’s en als je naderhand die silo’s koppelt, kan het opnieuw gebeuren dat een wijziging in de ene silo een fout veroorzaakt in de andere. Als dus PLM het ideaal heeft om alle productgegevens over het hele ontwerpen productienetwerk te integreren, dan wordt dat één wereldwijde, over bijna alle productiebedrijven geïntegreerde database, met data van verschillende PLM-systemen die zijn gebouwd op verschillende databasemanagementsystemen. Voor de toegang tot die gegevens wil je dan niet een soort Google dat op elke vraag een lijst mogelijke antwoorden geeft waar je zelf de juiste uit moet zoeken. Je wilt een 100 procent betrouwbaar systeem waarin programma’s data kunnen analyseren en bewerken. Dat gaat dus nooit van zijn leven lukken! De volgende keer wil ik eens hoopvol kijken of we mogelijk toch een paar stapjes verder kunnen komen.

HENK JAN PELS gepensioneerd universitair hoofddocent bedrijfskundige informatica (TU Eindhoven), is onafhankelijk consultant, gespecialiseerd in Product Data Management. H.J.PELS@OUTLOOK.COM

21-09-2021 13:58

DE SIMUL ATIEREVOLUTIE – I

Simuleren kun je leren DE DESIGNER’S MINDSET Ik herinner me nog m’n stage bij een ontwerpbureau, eind jaren ‘90. Ik studeerde Industrieel Ontwerpen in Delft en we werkten aan de Hogesnelheidslijn. Zo’n ontwerpproject was omvangrijk, vergt vormgeving en natuurlijk ook heel veel engineering. Die twee werelden waren daar behoorlijk gescheiden. Letterlijk ook. De constructeurs zaten boven, daarvoor moest je de trap op naar de tweede verdieping. Achter hun dikke werkstations draaiden ze de zwaarste en meest complexe software. O R L A N D O S A R DA R O , M A N AG I N G D I R E C TO R , DE S I G N 8

Wij zaten beneden met markers te kliederen, om vervolgens een ontwerp met maten in CAD uit te tekenen. Als je jouw ontwerp boven presenteerde, werd je meewarig aangekeken: “Ach gossie, een ontwerpstagiair, en wat heb jij bedacht?” De boodschap? Het mocht er dan wel leuk uit zien maar het werkte natuurlijk voor geen meter. Dan kon beter!

Wat zou het fijn zijn om in zo’n geval als ontwerper altijd met een oplossing op de proppen te komen die wel degelijk hout snijdt! Je hoeft elkaar natuurlijk niet de loef af te steken, waar het om gaat: beter samenwerken. Het gaat erom nodeloze iteratieketens over te slaan. Om zo de ontwerpcyclus te verkorten en producten eerder op de markt te kunnen brengen.

Beter samenwerken En zo was de scheiding ontwerper-constructeur direct ook een psychologische.

Simulation Driven Design Ik heb het hier over Simulation Driven Design. Ho eens even! Simulation? Dat is

De setup voor de topologieoptimalisatie.

CST_Art02.indd 16

iets wat specialisten doen. In heel complexe en dure software, na wekenlange training. Een ontwerper is in de basis een generalist. Wat heeft simulatie met design te maken? Alles. Dat hoop ik in een reeks van drie artikelen, waarvan dit de eerste is, duidelijk te maken. Want simuleren kun je leren. Je hebt nodig: kennis van mechanica, een computer en goede software. En: de juiste mindset. Want de twee door mij het meest gehoorde redenen voor het afwijzen van simulatie in het ontwerpproces zijn: “Dat kan ik niet” en "Dat wil ik niet”. In het spreekwoord liggen deze twee samen op het kerkhof, maar in de praktijk zijn ze helaas springlevend. Pipi Langkous Ik denk dat we allemaal wel een beetje jaloers zijn geweest op Pipi Langkous. Wie wil er nou niet leven vrij van autoriteit, lak hebben aan de regels en gewoon een paard in huis halen? Maar het leukste vond ik haar onverschrokkenheid om alles te doen en te proberen. Zij zei: “Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik zal het vast kunnen!” Hadden wij vakidioten daar maar wat meer van. Ik kom al 25 jaar bij ontwerpbureaus over de vloer om ze de mooiste software te laten zien. Van een designer zou je juist verwachten dat die de innovatie omarmt en het nieuwste als constructeur 04 - 2021

21-09-2021 13:59

Het eerst ontwerp van mijn telefoonhouder voor mijn Volvo.

eerste probeert. Maar niets is minder waar. De mindset die ik vaker tegenkom is: never change a winning team. En dat is knap frustrerend als je ziet dat het zo veel beter kan. Zo veel sneller. Want – zijn we aan het winnen? Goed, de markt zit ook niet mee. Bij de klanten van mijn klanten dan. Op de vraag of je als designer niet wat meer vormvrijheid in je software zou mogen wensen, antwoordde een ontwerper mij eens: “Ik kan wel allemaal mooie swoopy designs afleveren, maar mijn opdrachtgever zit daar helemaal niet op te wachten. Die wil iets verkopen dat de massa aanspreekt. Ofwel: middle of the road mainstream. Yugh!” Maar wel een valide punt. Dat gaat met de opkomst van 3D-printen zeker veranderen trouwens, maar daar moeten we een andere reeks artikelen aan wijden. Licht en sterk Maar we hebben het hier natuurlijk ook niet over slootje springen, hè. Fouten maken in ons vak levert grotere problemen op dan een nat pak. Dus dat je voorzichtig moet zijn, dat klopt. Ik was ook voorzichtig, toen ik voor het eerst in aanraking kwam met simulatie. Mijn eerste ontmoeting met simulatie was in topologie-optimalisatiesoftware. Topo-wat? Juist, dat dus. Topologie-optimalisatie. Ofwel: het optimaliseren van de geometrie van je ontwerp zodat dat zo weinig mogelijk materiaal gebruikt en toch sterk genoeg is. Om dat te realiseren moet je een heel globale schets van je ontwerp in de computer tekenen. Vervolgens geef je aan waar je ontwerp vast zit, waar, hoe en hoeveel het belast wordt en wat voor materiaal je gebruikt. De software doet de rest. Het resultaat is een optimale vorm voor jouw ontwerp. c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Art02.indd 17

Ho eens even! Ik ben maar een eenvoudige ontwerper! Ik had in mijn opleiding de grootst mogelijke moeite met mechanica-vakken! Dat kan ik toch onmogelijk allemaal weten? Ofwel: dat kan ik helemaal niet! Daar zijn we weer: Pipi Langkous. Volvo M’n leverancier sloeg me welhaast om de oren en zei: “Natuurlijk kun je dat wel! Probeer het maar, het is eenvoudig.” En dus probeerde ik het. Op zijn aanwijzing tekende ik een plak materiaal, zette het vast en bracht de krachten aan. Het was als leren skateboarden. Onwennig, voorzichtig, huiverig. Deze vorm? Hier vastmaken? Hier een kracht? Hoe groot dan? Welke richting? Maar het lukte en smaakte naar meer. Ik reed destijds in een Volvo V70 en had zelf voor m’n telefoon een houdertje ontworpen, getekend en ge3Dprint. Op de plaats van een prullenbakje maakte ik het met twee schroeven vast. Klaar toch? Of…. Ik nam de proef op de som en schetste de situatie na in 3D. In de optimalisatie die er na enkele minuten uit rolde zag ik het eigenlijk direct: ik had de onderzijde

natuurlijk net zo goed rond kunnen maken! Dat had materiaal gescheeld, dus printtijd en dus kosten en uiteindelijk was de houder er ook lichter en sterker door geweest. Ik was om. Ik zal niet liegen: het kostte me een jaar om aan het proces te wennen. Nu doe ik het natuurlijk niet dagelijks maar het is een ontzettend fijne skill om te hebben. Zo fijn, en zo nodig ook, dat ik iedereen van harte uitnodig om het te gaan proberen. Om het te omarmen heb je succesbeleving nodig. Liefst meerdere. Dus ga er mee aan de slag en probeer het! Specialist Tenslotte iets over de rol van ontwerper en constructeur. De validatie zal natuurlijk altijd door een specialist gedaan moeten worden, ieder z’n vak. Maar de kans dat die specialist geen problemen meer tegenkomt en direct door kan met de detaillering van een ontwerp is door simulatie wel een heel stuk groter geworden! Dus, nee - de ontwerper gaat niet op de stoel van de constructeur zitten. Maar ze zitten wel weer wat dichter bij elkaar. WWW.DESIGN8.EU

Het geoptimaliseerde ontwerp.

21-09-2021 13:59

Van ‘slagveld’ naar sportveld – de twee CrossGuard-handschoenen die in Tokio dit jaar hun Olympisch debuut hebben gemaakt: onder de ProGauntlet, boven de speciale hockey-uitvoering. (Foto: Yorick Meijdam Fotografie)

CST_Art05.indd 18

constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:01

MATERIALEN

Olympisch goud voor CrossGuard VAN ‘SLAGVELD’ NAAR SPORTVELD De Olympische Spelen in Japan waren ook voor de Delftse high-tech start-up CrossGuard een daverend succes. De onderneming maakte in 2020 naam en faam in de verrassende wereld van het zwaardvechten. Daar is hun ProGauntlet letterlijk een game changer; de lichtgewicht handschoen beschermt volledig tegen extreem harde klappen van 1,5 kg zware stalen zwaarden, zonder de bewegingsvrijheid noemenswaardig te hinderen. Dit baanbrekende product trok snel daarna de aandacht binnen een mainstream wereldsport die in de Lage Landen uiterst populair is: hockey. Eind 2020 werd CrossGuard, opgericht door TU Delft IO-alumnus Maarten Kamphuis, benaderd door de bondscoach van het Nederlands herenhockeyteam. Hij zocht naarstig naar een oplossing voor de vele blessures die de spelers in de aanloop naar de Olympische Spelen oplopen. CrossGuard nam deze uitdaging met beiden handen aan. Youval Kuipers, ceo: “Na jaren onderzoek en ontwikkeling is het ons gelukt om vingers tegen een stalen zwaard te beschermen – nou, dan moet datzelfde toch ook lukken voor een hockeybal of -stick.”

als je bedenkt dat hockeyballen tot 130 km/u halen – dat is ruim 100 J aan kinetische energie! In nauwe samenwerking met het Nederlands elftal ontwikkelde CrossGuard speciale voetbeschermers, scheenbeschermers en nieuwe veldhandschoenen – allemaal persoonlijk getest door ceo Kuipers. Ook de ProGauntlet, de oorspronkelijke zwaardvecht handschoen dus, viel in de smaak bij de Oranje-Dames en wel als handschoen voor gebruik tijdens >

Getest door de ceo De uitdaging lag, net als bij het zwaardvechten, in de combinatie van bescherming en comfort. Bestaande beschermingsmiddelen bieden onvoldoende draagcomfort en worden daarom niet gebruikt; ook is het niveau van bescherming te laag. Niet vreemd

“ DANKZIJ DE CROSSGUARDPRODUCTEN VOEL IK ME ABSOLUUT VEILIG. HET MAAKT MIJN SPEL ECHT BETER” Lars Balk, eerste verdediger Nederlands herenhockeyteam

c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Art05.indd 19

Oranje-speelster Lidewij Welten – misschien wel de beste hockeyspeelster ter wereld volgens CrossGuard-ceo Youval Kuipers – in actie tijdens de Olympische finale. Aan haar rechterhand de ProGauntlet (Foto: Frank Uijlenboek/Worldsportpics

21-09-2021 14:01

“ T HE GLOVES FEEL EXTREMELY LIGHT. IT’S AS IF MY PLAYERS WEAR NOTHING AT ALL” Adam Commens, performance director Belgische herenhockeyploeg

strafcorners. En dat team won uiteindelijk goud, met de producten van CrossGuard als welkom duwtje in de rug. Ook het gouden herenteam uit België speelde met deze producten. De ‘reviews” spreken voor zich. Betaalbare beschermingsmiddelen En, het gouden succes van deze producten hoeft zich niet te beperken tot het Olympisch niveau. CrossGuard is van plan de hockeysport in de breedte te helpen met een aanbod van passende en betaalbare beschermingsmiddelen. Dat is nodig ook! Elke hockeyer kent wel een speler die een keer een vinger, hand of pols heeft gebroken, of is zelf gewond geraakt. Behalve dit soort anekdotes is er de kille statistiek. Jaarlijks komen er in Nederland zo’n 6000 hockeyspelers bij de spoedeisende hulp terecht. Ernstige fracturen aan handen door contact met bal of stick zijn daarbij de meest voorkomende blessure1. De directe behandelkosten waren in 2018 in totaal bijna 1,2 miljoen euro – en daar mogen we nog fors wat kosten bijrekenen voor b.v. tijdelijke arbeidsongeschiktheid, om nog maar te zwijgen van het persoonlijk leed. Sport is gezond, maar niet altijd! Investeringsronde CrossGuard meent zijn deze blessures met een beter ontwerp significant te kunnen verminderen. Qua handbescherming heeft de tijd in het hockey een beetje stilgestaan. Hierdoor worden sommige kwetsbare delen, zoals knokkels, vaak niet of nauwelijks beschermd – en al helemaal niet tegen de écht harde ballen. De CrossGuard veldhandschoen biedt een uitkomst: • een groter deel van de hand is beschermd met overlappende schaaldelen; • de impacts op extra kwetsbare delen worden vernuftig weggeleid; • qua energieabsorptie en slagkracht zijn Cross20

CST_Art05.indd 20

Links een van de spelers van België met de lichtgewicht CrossGuard-hockeyhandschoen. De Oranje-speler rechts heeft (zwarte) beschermplaatjes in zijn schoenen. (Foto: Frank Uijlenboek/ Worldsportpics)

Guard’s materialen een klasse apart • bewegingsvrijheid wordt gegarandeerd door slimme delingen en goed pasvorm • de handschoen is ademend en licht van gewicht voor maximaal comfort. Youval Kuipers en zijn team hebben de hockeywereld dus veel te bieden, en de verwachting is dat ze ook daar een flinke impact (…!) zullen maken. Wilt u daaraan bijdragen, wel, er loopt een nieuwe investeringsronde, dus grijp uw kans! En ook buiten de hockey zijn er markten genoeg om te veroveren, van offshore tot politie tot motorrijden. Ruimtereis Maar zo ver is het nog niet: CrossGuard gaat eerst uitgebreid genieten van het gouden Olympisch succes. Terecht, want het was een uitdagende klus, mede omdat het team zelf niet naar Tokyo kon reizen voor eventueel reparatiewerk. Kuipers: “Het was als een ruimtereis. Je doet je uiterste best, draagt je product over, en hoopt er dan gewoon het beste van. Ik snap nu wat al die NASA-ingenieurs hebben gevoeld, toen hun Marssonde ging landen”. Dat al het werk ook onder hoge tijdsdruk stond, geeft de geleverde prestatie extra glans. Rick Mathijssen, assistent-coach Nederlands herenhockeyteam over de CrossGuard-beschermingsmiddelen laat weten: "Tijdens de voorbereiding op het Europees Kampioenschap en de Olympische Spelen liepen mijn spelers een aantal behoorlijke blessures op. CrossGuard was een geweldige partner in het ontwikkelen van meerdere nieuwe oplossingen om onze spelers veilig en zelfverzekerd te houden tijdens beide toernooien." CROSSGUARD.EU 1 www.veiligheid.nl/sportblessures/feiten-cijfers/ cijferrapportage-hockeyblessures-2018

constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:01

Product 4 21

JAARGANG 29, 2021

IN DIT KATERN

1 UNAwheel Mini

2–3 ÉÉNPITTER

4 SIGNAAL

ROCK AND ROLL → De UNAwheel Mini is een add-on die rolstoelgebruikers een eenvoudig te hanteren powerboost biedt. Het is bedoeld voor mensen die niet kunnen lopen, maar zich wel zelfstandig in een rolstoel kunnen voortbewegen.

POWERBOOST VOOR ROLSTOELEN TEKST Walter Wijnhoven BEELD UNAwheel

UNAwheel wordt aan de voorkant van een handmatig bedienbare rolstoel bevestigd en tilt de zwenkwielen van de grond zodat de rolstoel door het UNAwheel kan worden aangedreven. Het compacte hulpstuk past gemakkelijk in een auto en voldoet aan de vereisten voor luchtvervoer, handig als je naar het buitenland vliegt met de rolstoel als bagage. De UNAwheel kan binnen enkele seconden worden aan- of afgekoppeld. Het innovatieve koppelmechanisme zit stevig aan de voorzijde van de rolstoel vergrendeld. DRAAGBAAR EN SNEL De UNAwheel Mini is de lichtste power add-on op de markt en ondanks zijn draagbare formaat krachtig genoeg om rolstoelers te voorzien van een maximale snelheid van 16 km/u. Met de bijgevoegde twee adapters kan hij worden aangesloten op zowel een opvouwbare rolstoel met afneembare beensteunen als een opvouwbare rolstoel die geen afneembare beensteunen heeft. De UNAwheel is 85 cm lang, weegt 5,3 kg en is voorzien van een elektrische 24v 250w motor en een li-ion 6,4 Ah 153,6 Wh accu. De dubbelgeveerde, lekvrije band heeft een diameter van 6 inch. De add-on is voorzien van een digitaal LCD-display en uitgerust met een elektronisch remsysteem. Het maximale gewicht van de gebruiker is 100 kg. Een volle accu heeft een bereik van 15 km. Voor wie het nog niet snel genoeg gaat is er ook een UNAwheel Maxi met een groter wiel en een topsnelheid van 20 km/u. Max Verstappen is alvast gewaarschuwd!

Vaktijdschrift voor productontwikkelaars over product en service design. www.productmagazine.nl

CST Advertenties.indd 21

EEN UITGAVE VAN MYbusinessmedia www.mybusinessmedia.nl UITGEVER Joachim Driessen

HOOFD- & EINDREDACTIE Walter Wijnhoven, 06 -14753643 redactie.product@mybusinessmedia.nl

ONTWERP & OPMAAK DRAWSWORDS, Amsterdam www.drawswords.studio

21-09-2021 13:51

DE ÉÉNPITTER

DE ÉÉNPITTER: LONNEKE HOOGSTEDE → Nederland telt vele ontwerpbureaus, maar er zijn ook ontwerpers die ‘voor zichzelf’ werken. Zoals Lonneke Hoogstede.

STERKE

HERKENBARE TEKST BEELD

Walter Wijnhoven Lonneke Hoogstede

Welke opleiding(en) heb je gedaan? Al vanaf de basisschool wilde ik grafisch ontwerper worden. Werkstukken op de middelbare school kregen de meest unieke formaten en kleurrijke vormgeving. Twee zaterdagopleidingen en vooral veel ‘bloed, zweet & tranen’ later, werd ik op de kunstacademie St. Joost in Den Bosch aangenomen. Hier ontdekte ik in de opleiding Graphic Design om conceptmatig te ontwerpen. Niet zomaar iets moois maken, maar zorgen dat het ontwerp functioneel bijdraagt aan het doel. Wat doe je precies? Het is mijn passie om een bedrijfsmissie te vertalen naar een sterke en herkenbare beeldtaal. Dat varieert van nieuwe huisstijlen tot drukwerk en online marketing. Het belangrijkste uitgangspunt is om ieder ontwerp een verhaal mee te geven. Een design dat blijft hangen zorgt voor een complete beleving en het unieke karakter van een merk. Wanneer (en waarom) ben je voor jezelf begonnen? Mijn eerste baan bij een grote drukkerij heeft me veel technische kennis opgeleverd maar ik kon mijn passie daar niet helemaal kwijt. In 2014 nam ik ontslag en startte op 22-jarige leeftijd mijn eigen bedrijf, Hoogstede Ontwerpt. Een spannende keuze zonder zicht op opdrachtgevers.

BEELDTAAL Om meer bekendheid te creëren ging ik aan de slag met een lokaal product. Voor mijn woonplaats Oss ontwikkelde ik geschenkdoosjes met Osse bakvormpjes. Dit werd door de lokale winkels, bedrijven en media groots opgepakt. Ik kreeg al snel mijn eerste opdrachten en sindsdien is mijn bedrijf blijven groeien. Waar is je werkplek? Ik heb een heerlijke werkplek in een prachtige, gerenoveerde molen in het centrum van Oss. Hier werken ook andere creatieve ondernemers, waardoor ik als ‘éénpitter’ toch een leuke groep ‘collega’s’ om me heen heb. Wat zijn de ontwerpen waar je het meest trots op bent? Toen ik voor mezelf begon had ik verschillende ‘droomopdrachten’. Onder andere stond het ontwerpen voor een museum op mijn lijstje. Onverwachts en blij verrast kreeg ik in 2016 de vraag om voor het Museum Jan Cunen de huisstijl te ontwerpen.

PRODUCT 4, 2021

CST Advertenties.indd 22

21-09-2021 13:51

Lonneke Hoogstede

DE ÉÉNPITTER

Het museum is gevestigd in een 19e-eeuwse villa waar je prachtige patronen kunt ontdekken. De patronen zijn herkenbaar en komen overal in terug; vloeren, plafonds en details in de kozijnen. Deze sterke vormgevingselementen zijn een rode draad geweest in de zoektocht naar de visuele beleving van het museum. We hebben een logo, huisstijl en patroon ontwikkeld dat geïnspireerd is op deze klassieke details, maar met een moderne twist. De huisstijl bestaat uit stijlelementen die heel herkenbaar zijn. Toch blijven deze ontwerpen heel verrassend door de eindeloze mogelijkheden. Van een subtiel design op de kussens in het museumcafé tot een tegelpatroon in de aanlooproute naar de entree. Het zoeken naar balans was een mooie uitdaging.

Wat is je laatste gerealiseerde ontwerp? Voor de Peperstraat in het Osse centrum creëerde ik 6 glas-in-lood designs. Deze straat is in de loop der tijd omgetoverd van bedrijvigheid naar bruisende horeca. Om de link met het verleden te behouden illustreerde ik oude ambachten uit de Peperstraat. De bierbrouwer, glasblazer, het postkantoor, de dokter, drukkerij en slager komen allemaal terug in de ramen. Heel passend was het om ambachtelijke technieken te combineren met moderne mogelijkheden. Van tekenschetsen tot kleurproeven, het is tot in de kleinste details uitgewerkt. Waar ben je online te vinden? → www.hoogstedeontwerpt.nl

PRODUCT 4, 2021

CST Advertenties.indd 23

21-09-2021 13:51

SIGNAAL

Schaarbeweging Vliegensvlug geprikt

ERGONOMISCHE KLEDINGHANGERS

Kledinghangers zijn onmisbaar in je kledingkast. Maar hoe handig ze ook mogen zijn, door hun aparte vorm is het lastig om er kleren met een smalle of strakke hals aan te hangen. Het is ook moeilijk om hangers op te bergen en nog lastiger om ze in je koffer te stoppen om mee te nemen op reis. De Snap Hanger lost al deze problemen op. Dit slim ontworpen product bestaat uit twee eenheden, vastgemaakt aan een enkel scharnier en bewegend als een schaar. Dankzij de schaarbeweging kan de hanger gemakkelijk in smalle kleding worden geschoven. Meerdere hangers kunnen gecombineerd worden opgeborgen of eenvoudig meegenomen op reis. Snap Hangers zijn verkrijgbaar in diverse vrolijke kleuren, zodat elke gebruiker een eigen kleur kan kiezen om verwarring in de garderobekast te voorkomen.

PRIK ALS KINDERSPEL

Over het vaccineren van kinderen tegen COVID-19 zijn de meningen verdeeld. Maar er zijn meer redenen om kinderen te ‘prikken’, zoals bij een bloedafname of het toedienen van bepaalde medicatie. Om het kinderen gemakkelijker te maken hun prikangst te overwinnen heeft ontwerper James Dickson speelse naaldkapjes ontworpen in voor kinderen vertrouwde vormen zoals een vliegtuig of een vlinder. De arts of verpleegkundige kan de hoes gewoon over de naald schuiven en de vaccinatie toedienen. Hierna kan het hoesje worden meegegeven als aandenken, nadat de spuit veilig is weggegooid. De ontwerper benadrukt dat dit (nog) geen eindproduct betreft. Dickson begon met handmatige schetsen, maakte vervolgens kleine kartonnen prototypes en ging daarna aan de slag met de 3D-printer. Hij werkt zijn idee nu verder uit. Knijp ’m

Aan tafel met Yin en Yang

MAKE-OVER VOOR TUBES MULTICULTI BESTEK

Dit ‘One Plus Three’ bestek, met een European Product Design Award op zak, combineert functionaliteit met elegantie. Het bestek is ontworpen als een serie van drie populaire bestekdelen: mes, vork en lepel. Via de scheidingslijn in het midden kan het worden gesplitst in twee eetstokjes die vervolgens kunnen worden gebruikt om van bijvoorbeeld de Hollandse pot moeiteloos over te stappen naar de Aziatische keuken. Het bestek klikt aan elkaar met magneetjes, die alleen aan de ‘kop’ zitten en niet aan het handvat. Zo blijft het bestek bij elkaar wanneer het gebruikt wordt als mes, vork of lepel. Als je het bestek echter omdraait en scheidt in twee afzonderlijke eetstokjes komen de magneetjes verder uiteen te liggen, zodat ze niet aan elkaar blijven kleven tijdens het eten.

Na het succes van K-pop in de muziekwereld verovert nu K-beauty de wereld van cosmetica. Het Zuid-Koreaanse schoonheids- en farmaceutisch bedrijf Kolmar Korea ontwierp milieuvriendelijke verpakkingen van papier voor vochtige cosmetische producten die doorgaans in plastic of glas worden geleverd. De Paper Tube is verstevigd met een waterdichte laag gecoat papier die voorkomt dat de verpakking doorweekt raakt en is bestand tegen een gewicht tot 50 kilogram. De papieren tube biedt de consument ook toegang tot de laatste restjes, door de gebruikte papieren tube langs de stippellijn open te scheuren. De Paper Tube kan worden gebruikt voor het verpakken van een hele reeks verzorgings-, gezondheids- en schoonheidsproducten en betekent belangrijke milieuwinst voor de cosmetica-industrie. Er rest nog wel een laatste uitdaging. Want hoewel 80% van de verpakking van papier is gemaakt, is de dop nog van plastic.

PRODUCT 4, 2021

CST Advertenties.indd 24

21-09-2021 13:51

MATERIALEN

In Amsterdam ligt een slimme brug Koning Máxima liet op 15 juli met een druk op de knop de officiële openingshandeling, het doorknippen van het lintje, over aan een tweearmige Yumi-cobot. Maar eindelijk ligt de door MX3D ge3Dprinte brug er dan, ter hoogte van de kruising met de Stoofsteeg over de Oudezijds Achterburgwal in Amsterdam. Het heeft even geduurd maar dan heb je ook wat. Niet zo maar een brug maar een kunststukje in roestvast staal dat fungeert als ‘levend laboratorium’, onder andere dankzij Hottinger Brüel & Kjær. De brug, een prijswinnend ontwerp van Joris Laarman Lab – Laarman is een van de medeoprichters van MX3D – is het resultaat van een unieke samenwerking tussen onder meer MX3D, softwarebedrijf Autodesk, hoofd engineer Arup, staalgigant ArcelorMittal en de gemeente Amsterdam. MX3D-ceo Gijs van der Velden: “Met dit project hebben we een nieuwe standaard neergezet voor 3D-printen met staal en deze techniek verder ontwikkeld. We hebben aangetoond dat het mogelijk is om groot in metaal te printen. Met deze nieuwe technologie kunnen we metalen structu-

ren produceren, zonder materiaalverspilling en flexibel in vorm en stijl. Zo kunnen we in de toekomst met minder materiaal produceren en in een geheel nieuwe vormentaal. Geweldig ook om te zien hoe de stad Amsterdam hierbij een doorslaggevende rol kon spelen, en zo haar innovatieve kracht toont.” 3D-printende robots Laarmans futuristische ontwerp is 12,2 meter lang, 6,3 meter breed en heeft een massa van 6 ton. MX3D heeft dit ontwerp, met Arup als hoofdingenieur, mogelijk gemaakt door lasrobots met intel-

Koning Máxima heeft op 15 juli in Amsterdam de door MX3D ge3Dprinte brug officieel geopend. (Foto: Adriaan de Groot)

c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Art04.indd 25

ligente software te veranderen in industriële 3D-printers. Laag voor laag hebben zij de zo de organische vormen weten te creëren. De brug, die eigendom blijft van MX3D, is voor plaatsing uitgebreid getest door Imperial College Londen, met behulp van de Universiteit van Twente. Overigens was de brug al in 2018 klaar , maar de plaatsing van de brug liep vertraging op onder andere door de noodzakelijke renovatie van de kademuren Grote metalen objecten Met de nieuwe 3D-printtechnieken van MX3D kun je metaal op een vernieuwende wijze toepassen en ook eindelijk grote objecten zoals bruggen 3D-printen. CEO Gijs van der Velden: “Het was een enorme uitdaging voor alle partijen en we zijn er trots op dat mensen hier straks echt gebruik van kunnen maken. De nieuwe vorm van 3D-printen wordt door MX3D reeds in veel meer verschillende metaalindustrieën toegepast zoals in de machinebouw en de maritieme industrie.” Innovatief veiligheidsonderzoek Om een veilige constructie te garanderen van de brug deed Imperial College London op vernieuwende wijze onderzoek naar de sterkte en de structuur. Arup, in persoon van Stijn Joosten, senior engineer, heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld: “Geprint staal gedraagt zich heel anders dan gewoon staal. > 25

21-09-2021 14:02

Dat vergde nieuw fundamenteel materiaalonderzoek en andere rekenregels. We hebben dat vanaf de grond opgebouwd. Geweldig om dit nu met zoveel partijen werkelijkheid hebben kunnen laten worden.” Materiaalonderzoek Dat materiaalonderzoek stopt niet nu de brug is geïnstalleerd. De brug is namelijk voorzien van een uitgebreid netwerk van sensoren om de toestand van de brug te bewaken. De uitgebreide monitoring van de brug met sensoren was vanaf het begin een integraal onderdeel van het project. Het metaal van de ge3Dprinte brug is namelijk niet homogeen en ook de sterkte van de lasnaden tussen de brugsegmenten – de brug bestaat uit twaalf ge3Dprinte segmenten die aan elkaar zijn gelast – kan variёren. De reactie van het materiaal en de brug op belasting en externe (weers)omstandigheden wijkt af van traditioneel gebouwde bruggen. De toepassing van sensoren is in eerste instantie bedoeld om de belasting en de conditie van de brug te monitoren en snel eventuele scheuren of breuken in het materiaal te detecteren, om de veiligheid van de voetgangers te waarborgen. Sensoren Op de brug zijn diverse sensoren toegepast. Er worden onder meer loadcells ge-

bruikt, die de belasting van de brug meten. Rekstroken, accelerometers, inclinometers op de brug en optische sensoren op de reling monitoren de vervorming (doorbuigen), de rek, trillingen en positieveranderingen van de brug. Ook is een weerstation bij de brug geplaatst, dat temperatuur, luchtvochtigheid en de windsnelheid meet. Zo ontstaat er inzicht in de invloed van de weersomstandigheden op het gedrag van de brug. Een camera registreert de voetgangersstromen en het aantal mensen dat zich op de brug bevindt. Ook zijn microfoons bij de brug geplaatst. De camera's zijn geïnstalleerd om te zien waar mensen zich op de brug bevinden en om types van bruggedrag te labelen. Uiteindelijk is het de bedoeling dat de brug ook zonder de camera's volledig begrijpt waar mensen zich bevinden. Wanneer dit succesvol is uitgevoerd, zullen de camera's worden verwijderd. Rekstroken en data-acquisitie Hottinger Brüel & Kjær (HBK) heeft de rekstroken en data-acquisitie-apparatuur geleverd voor het monitoren van de voetgangersbrug. De rekstroken geven – net als de accelerometers, inclinometers, loadcells, temperatuurmeters en vochtigheidsmeters die op of bij de brug geplaatst zijn – data door aan het e-DAQ data-acquisitiesysteem van HBK. Met behulp van die data worden

De brug is in twaalf segmenten ge3Dprint in roestvast staal en heeft een massa van 6 ton. (Foto: Olivier de Gruijter)

CST_Art04.indd 26

de belasting en de conditie van de brug en de weersinvloeden continu in de gaten gehouden. Dat is essentieel, omdat er nog weinig informatie beschikbaar is over het gedrag van 3D geprinte metalen constructies. “Structural health monitoring van objecten als bruggen, tunnels, windmolen en hijskranen wordt steeds belangrijker. Veel bruggen bijvoorbeeld zijn slecht onderhouden of zijn aan het eind van hun levensduur. We hebben in Genua gezien waar dat toe kan leiden“, zegt Kees Troost, sales engineer bij HBK. “Door inzicht te krijgen in de conditie van constructies kun je de veiligheid van mensen en de omgeving garanderen. Maar inzicht in de maximale belasting en de levensduur van materialen is ook van belang voor engineers, constructeurs en instanties die verantwoordelijk zijn voor onderhoud. Niet alleen kun je voorspellen wanneer er onveilige situaties ontstaan, maar de data kunnen ook helpen bij het optimaliseren van ontwerpen in de toekomst. Soms kan het misschien robuuster, maar er zijn ook veel voorbeelden van ‘overdimensionering’, waardoor constructies te complex worden, teveel materiaal vergen en veel duurder worden dan noodzakelijk. De kennis kan dus ook economische winst opleveren.” Digital twin Alle sensorgegevens worden gebruikt om een digital twin te creëren, die helpt de status van de brug te meten en te volgen hoe de brug verandert tijdens zijn levensduur. De sensorgegevens zullen ook worden gebruikt om de brug te ‘leren’ begrijpen wat er op de brug gebeurt, te beginnen met de mogelijkheid om te tellen hoeveel mensen er oversteken en hoe snel. Hiervoor is uitgebreid en intensief samengewerkt tussen MX3D, The Alan Turing Institute (the Turing), Arup, Autodesk, FORCE Technology, en de Universiteit Twente. Samen zijn ze de afgelopen drie jaar bezig geweest met het creëren en installeren van een geavanceerd sensornetwerk, om real-time gegevensverzameling mogelijk te maken, om die gegevensstromen weer te geven in live modellen, en om bruikbare analyses te maken bovenop die gegevens, die de digital twin van de brug voeden. constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:02

Foto 4 Een van de rekstroken van HBK aan de onderkant van de brug.

Ruim boven de ontwerpbelasting Autodesk heeft het project in 2015 helpen opstarten. Zij hebben software op maat ontworpen en zijn de belangrijkste systeemintegrator voor de slimme brug. De software van Autodesk verzamelt gegevens van het sensornetwerk en visualiseert deze in een digital-twin-model dat de reactie van de brug op het gebruik in realtime weergeeft, zoals op de website live is te zien. Autodesk werkte nauw samen met de partners van het Data Centric Engineering Programme van the Turing, FORCE Technology en de Universiteit Twente om het sensornetwerk te ontwerpen en te installeren. Zelfs in zijn prototype-vorm was dit netwerk nuttig bij het uitvoeren van structurele tests op de brug. Het Data Centric Engineering-team voerde belasting- en materiaaltesten uit, waaruit bleek dat de brug een belasting van ten minste 19,5 ton kan dragen, ruim boven de uiteindelijke ontwerpbelasting. Ethische beoordeling Het Alan Turing Institute, het Britse nationale instituut voor data science en kunstmatige intelligentie (AI), heeft een interdisciplinair team van data scienceen AI-experts samengesteld uit hun Data Centric Engineering-programma. De Turing-onderzoekers hebben de expertise om nieuwe en geavanceerde digital-twin-modellen te ontwikkelen en passen deze technieken nu toe om de constructeur 04 - 2021

CST_Art04.indd 27

digitale tweeling van de fysieke brug te laten evolueren terwijl deze wordt gebruikt. Het instituut heeft een grondige ethische beoordeling van het project uitgevoerd om ervoor te zorgen dat de wetenschappelijke doelen van het project niet in strijd zijn met de privacy van het publiek. Met behulp van een aangepast dataplatform ondersteunt de Turing-onderzoekers die toegang willen tot de sensordata die in hun beveiligde cloud zijn opgeslagen. Anonimiseren Alle sensorgegevens gaan naar een com-

puter die zich in de buurt van de brug bevindt. Van daaruit worden de gegevens naar een online data repository gestuurd, gehost door het Turing-instituut, waar de gegevens voor onbepaalde tijd zullen worden opgeslagen. Met uitzondering van de cameragegevens, zijn de gegevens op dit punt slechts waarden en tijdstempels voor elke sensor die gegevens verzamelt. De individuen op de cameragegevens worden door de onderzoekers omgezet in stokfiguren. Het doel is om alle sensorgegevens volledig te anonimiseren. Dit betekent dat er geen gegevens mogen worden opgeslagen die terug kunnen leiden naar specifieke personen. Met uitzondering van de camera- en microfoongegevens verzamelen alle sensoren al anonieme gegevens, omdat ze niet het gedrag van mensen meten, maar van de brug zelf. De enige uitzondering is dat het gewicht van een persoon eventueel zou kunnen worden bepaald via de rekstrookjes van het sensornetwerk, maar die meten per definitie de doorbuiging van de brug en niet het gewicht van een specifieke persoon op de brug. De camera- en microfoonsensoren zijn overigens momenteel uitgeschakeld en zullen niet worden geactiveerd totdat de privacyfunctionaris van de gemeente Amsterdam het ethische protocol zoals voorgesteld door de consortiumleden volledig heeft goedgekeurd. WWW.SMARTBRIDGE AMSTERDAM.COM

IOT EN GEBOUWDE OMGEVING

De brug is niet alleen een levend laboratorium voor materiaalonderzoek. In samenwerking met onderzoekers uit de academische wereld en het bedrijfsleven zal de gemeente Amsterdam de datastromen van de brug gebruiken om de rol van IoT-systemen in de gebouwde omgeving te onderzoeken. Met de data kan de gemeente verkeersstromen over de brug en de drukte in het gebied meten, maar kan je dergelijke systemen gebruiken om anoniem het gedrag van mensenmassa's te analyseren en zo de impact van toerisme op de Wallen beter te begrijpen? Het Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS Institute), in samenwerking met onder andere TU Delft, Universiteit Twente en gemeente Amsterdam, onderzoek naar de ethische consequenties en regulering van slimme infrastructuur in de stad. Vragen zoals: ‘wat willen we als burgers eigenlijk dat er gemeten wordt’ en ‘van wie is de verzamelde data’ en ‘willen we eigenlijk wel een stad vol sensoren’, staan hierbij centraal. Het project gaat ook in op vragen over open data, data-ethiek, en burger-eigendom van stadsanalyses. Voor dit doel heeft de brug een vergunning van twee jaar gekregen van de gemeente Amsterdam

21-09-2021 14:02

PRODUCTIETECHNIEK

Remanufacturing - een verkenning STRATEGIE VOOR HET VERDUURZAMEN VAN DE PRODUCTIESECTOR?

Welkom, lezer! Op u wacht een intermezzo in onze NSFD-productieserie, en wel over remanufacturing. Hiermee bedoelen we het produceren van (zo goed als) nieuwe producten, door de OEM (‘original equipment manufacturer’), deels of geheel op basis van reeds gebruikte onderdelen. Een verwante term is refurbishment – onder andere bekend van smartphones – en dat is bijna hetzelfde, maar dan uitgevoerd door een andere, niet-OEM partij1. E R I K T E MP E L M A N , A DV I E SB U R E A U E R I K T E MP E L M A N . C O M , UN I V E R S I TA I R H O O F DD O C E N T T U DE L F T – I N D U ST R I E E L ONTWERPEN

Nog een verwante term is upgrading: daarbij wordt het product beter dan aanvankelijk, bijvoorbeeld door toepassing van modernere componenten. Installatie van nieuwe software kan aan upgrading bijdragen, maar is op zichzelf niet voldoende: een Tesla die middels een over-the-air software-update extra kunstjes kan, is dus geen voorbeeld van remanufacturing. Hoe dan ook, doel is steeds om de economische waarde van het product langer vast te houden c.q. te verhogen en op die wijze people-planet-profit-voordelen te behalen. Afbeelding 1 brengt dit sprekend in beeld – met duidelijk het waardeverschil ten opzichte van recycling. Nieuw? Nu denkt u wellicht: remanufacturing is toch niet nieuw? En inderdaad, printerfabrikant Océ – in 2011 overgenomen door Canon – produceerde jarenlang hun machines deels op basis van bestaande onderdelen. En DAF Trucks, laatst nog prominent in de media met hun nieuwste topmodel, doet in zijn revisiewerkplaats al jaren aan upgrading van 28

CST_Art_Tempelman.indd 28

1 Bij refurbishment geeft de OEM u dus geen garantie, bij remanufacturing wel. Ook met betrekking tot import/ export zijn er verschillen.

motoren. Zo zijn er nog vele voorbeelden te noemen: technisch gesproken is er dus niets nieuws onder de zon. Wél nieuw is de sterk toegenomen aandacht voor het thema. De urgente klimaatproblematiek heeft Brussel aan het werk gezet om onze carbon footprint te verkleinen, met de circulaire economie als onmisbaar hulpmiddel. Bijkomend voordelen zijn beter behoud van waarde (zie opnieuw afbeelding 1), verminderde afhankelijkheid van import, en meer robuuste waardeketens. Chiptekorten, stijgende materiaalprijzen, een geblokkeerd Suezkanaal – allemaal tekenen aan de industriële wand. Remanufacturing was nog nooit zo actueel. Tegelijk is het een thema waaraan een handvol pagina’s weinig recht kan doen. Ziet u het onderstaande dan ook als een bescheiden verkenning. We beginnen met een casus en gaan daarna een korte discussie in. Het artikel besluit met enkele bronnen voor verder onderzoek. Casus: repurposing van luchtvaartcomposieten Op afbeelding 2 ziet u Parshva Mehta, destijds nog ontwerpstudent aan de TU Delft, gezeten naast alle onderdelen van de constructie van een vliegtuigkeuken (‘galley’). Alles wat u ziet is hoogwaardig composiet. Deze onderdelen kunnen we vermalen en als toeslagstof inzetten bij de productie van nieuwe materialen, maar dat is slechts downcycling. De massakringloop wordt dan deels gesloten, maar de geldkringloop ligt wijd open. Wat u ziet is overigens gemaakt met thermoharders, maar ook bij het omsmelten van thermoplastische composieten treedt significant waardeverlies op. Kan het niet slimmer? Mehta verkende het alternatief van repurposing. Hierbij worden de plaatdelen zoveel mogelijk ‘as is’ opnieuw ingezet (afbeelding 3). Waar nodig wordt er gezaagd, wat natuurlijk afval genereert: 100 procent efficiënte repurposing is onmogelijk. Mehta constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:03

Afbeelding 1 Het ‘vlinder-diagram’ van de circulaire economie. (Beeld: Ellen Macarthur Foundation)

Afbeelding 2 Parshva Mehta naast de composiet onderdelen van een vliegtuigkeuken.(Foto: Parshva Mehta)

bouwde ter illustratie een aansprekend prototype van een lichtgewicht bakfiets-bak. Nog steeds downcycling inderdaad, maar wel duidelijk beter dan eerst. Het project werd uitgevoerd tegen de achtergrond van het promotiewerk van Jelle Joustra, die de recycling van windturbinebladen onderzoekt, en het door de EU gesubsidieerde project Ecobulk2. Uiteraard gaat het niet om het enkele prototype, want dat lukt altijd wel, maar om het verkennen van een nieuw, schaalbaal paradigma voor circulaire composietmaterialen. Door bewust te kiezen voor een luchtvaarttechnisch vertrekpunt legde Parshva de lat opzettelijk hoog en kwamen haast alle denkbare problemen voorbij – evenals diverse oplossingsrichtingen. Laten we nu eens gaan generaliseren.

2 In zijn inaugurele rede gaf prof. Peter Rem (TU Delft) aan dat in Europa de waarde van alle gerecycleerde grondstoffen zo’n 15 procent bedraagt van het totaal. In termen van waarde is er dus nog 85 procent te winnen.

Enkele problemen Alvorens de problemen te belichten, schetsen we het ‘wenkend perspectief’. Stel, we creëren een EUbreed productiesysteem waarin alle materialen en componenten de facto eerder gebruikt zijn. Elk materiaal is dan dus gerecycleerd en elk component is eerder gebruikt. Uitzonderingen laten we alleen toe als er, tegen redelijke kosten, geen alternatief te vinden is. Deze visie is dus vrijwel 180° gedraaid ten opzichte van de huidige stand van productiezaken, waarin we voornamelijk nieuwe materialen en componenten inzetten3. Remanufacturing (en refurbishment et cetera) is dan dus de norm. Als we dit voor elkaar zouden krijgen, dan verkleint de carbon footprint van de productiesector zich gigantisch, simpelweg omdat de grondstoﬀen het leeuwendeel van deze afdruk veroorzaken. De afhankelijkheid van import wordt eveneens sterk verminderd.

3 People Lifecycle Management?, Henk Jan Pels, Constructeur 10/11 – 2020 pp. 14-18.

ten systemen toepassen. Dat doen we nu alleen bij sommige complexe en dure systemen, maar deze aanpak moeten we dus uitrollen over zo’n beetje alles wat we gebruiken. Dit stuit in de praktijk begrijpelijkerwijze op tal van barrières. Zo bleek het voor Océ financieel niet aantrekkelijk om hun dure machines niet meer te verkopen maar te leasen. Logisch, want je bent dan immers ‘bankje aan het spelen’. Ook qua imago is er een wereld te winnen: een bedrijf als BMW komt toch echt anders over dan een auto-demontagebedrijf, laat staan een shredder. En momenteel wil de doorsnee consument vooral nieuwe spullen, zodat remanufacturing zich grotendeels beperkt tot business-to-business (B2B). Maar ook daar gaat het vaak zwaar: aan remanufacturing was Canon, althans in 2011, gewoon nog lang niet toe. Bedrijfscultuur is dus ook een potentiële barrière.

‘Bankje spelen’ Maar nu de realiteit! Om zo’n perspectief te realiseren, moeten we zoveel mogelijk producten in gesloconstructeur 04 - 2021

CST_Art_Tempelman.indd 29

‘Open’ systemen nog uitdagender Het is ook denkbaar dat we deels ‘open’ gaan werken. Zo kunnen bijvoorbeeld oude elektro-

Afbeelding 3 Repurposed composiet: van ‘galley’ naar bijvoorbeeld bakfietsbak of camperinterieur. (Beeld: Parshva Mehta)

21-09-2021 14:03

motoren uit het ene product ingezet in een andere, nieuwe toepassing. Deze open systemen zijn echter nóg weer uitdagender. Elke productieomgeving vereist immers een stabiele aanvoer van materialen en componenten; niemand wacht graag op een component van een tientje alvorens een product van duizenden euro’s te kunnen maken. Ook is er een kwaliteitsvraag: is zo’n onderdeel nog wel oké? Voorts is er een issue met confidentialiteit. De specificaties van die oude motor wil de OEM liever niet delen met derden. Het kost bovendien ook allemaal extra moeite: we moeten nu een productiesysteem ‘in ruimte en tijd’ gaan ontwerpen – maar ons ontwerpteam had het al zo druk, en kwam al amper toe aan het maken van een écht goed ontwerp. En, de inzet van oude componenten in nieuwe producten remt de innovatie. Jazeker, ook elektromotoren worden elk jaar een beetje beter. En hadden we het al gehad over certificering en productaansprakelijkheid? ‘Someone else's problem’ Merk op dat we hier spreken over grootschalige productie. Heel mooi als een lokale ondernemer handmatig uw sneakers repareert, maar dergelijk werk is vrijwel niet op te schalen. De (te) hoge belasting op arbeid en (te) lage belasting op grondstoﬀen helpt uiteraard ook niet mee. Alle respect voor dergelijke initiatieven, maar met alleen handwerk komt die circulaire economie er nooit. Wijlen SF-schrijver Douglas Adams zou nog een probleem toevoegen. In zijn woorden valt het sluiten van kringlopen te typeren als een ‘Someone Else’s Problem’ – er ligt dus een S.E.P. Field overheen (Figuur 4). We willen het liever niet onder ogen zien. De complexiteit van de huidige, lineaire economie, waarin talloze actoren elk onafhankelijk hun hyper-gespecialiseerde bijdrage leveren, is mogelijk zelfs de grootste belemmering voor het realiseren van de geschetste visie. Enkele oplossingen Laten we nu eens enkele oplossingen bekijken. Zo hebben we sinds pakweg 2000 de beschikking over 30

CST_Art_Tempelman.indd 30

Afbeelding 4 Het ‘Someone Else’s Problem Field’. (Beeld: Douglas Adams)

4 The Need of Digital Twins to Support Circular Economy – www.pdsvision.com.

5 Triodos Bank (octatube.nl).

software voor product lifecycle management (PLM). Zowel Eduard Eijkman van Dassault Systèmes als Henk Jörg van TFH technical services, beiden goed thuis in de PLM-wereld, onderschrijven de potentie van deze software om het circulaire perspectief te realiseren. Mits passend geïmplementeerd kan een PLM-systeem keurig bijhouden waar producten zijn, om welke versies (incl. onderdelen) het gaat, wat hun conditie is, en wanneer ze retour te verwachten zijn. Met de juiste, geautomatiseerde ERP-systeemkoppeling weet uw remanufacturing-afdeling dan precies wat er aankomt. Momenteel is PLM echter nog een ondergeschoven kindje, en dat moet veranderen. Henk-Jan Pels schreef er eerder al over in dit vakblad4: pakt u dat artikel er vooral nog eens bij. Model based definition Jörg wees nog op het belang van model based definition (MBD), dat ook in een circulaire economie fors kan bijdragen aan het reduceren van fouten en het verminderen van kosten. Nederland fietst weliswaar in de kopgroep als het gaat om circulair plannen maken, maar hangt op MBD-gebied achteraan in het peloton. Hoe het wel moet, toont ons een recent Horizon 2020-project over de rol van digital twins in het ondersteunen van de circulaire economie5. Wie zich hier in verdiept, ziet dat er software-technisch feitelijk gezien geen belemmeringen meer zijn. Presource Marcel de Hollander, in 2018 gepromoveerd op circulaire businessmodellen, legde de link met PLM-systemen al eerder. Aan hem danken we ook de prachtige term presource, dat wil zeggen een hulpbron (‘resource’) die ergens ligt te wachten op nieuw gebruik. En ook het begrip PAAS, van ‘product-as-as-service”, is door hem kritisch onder de loep gelegd. Zijn proefschrift herbergt een schat aan kansen voor wie circulair durft te denken en doen! Eigenaar blijven Wie outside-the-box oplossingen zoekt, kan altijd terecht bij Sicco Santema, hoogleraar B2B-marketing en supply chains aan de TU Delft. Om af te rekenen met dat S.E.P. Field van Douglas Adams oppert Santema dat producenten eigenaar moeten blijven van alles wat ze maken. Zo is en blijft het product hun probleem, en hebben ze een stimulans om aan een oplossing te werken. Dit principe is inmiddels toegepast in het nieuwe Triodos-bankgebouw in Driebergen, waar bijvoorbeeld de firma Octatube eigenaar blijft van de door hen geleverde gevel. Merk op dat het hele constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:03

gevaarte dus ook op de balans blijft staan van Octatube – iets voor financiers (zoals de genoemde Triodos Bank) om over na te denken . ‘Samen slim’ Jac Govers van Promolding, in de wereld van Smart Industry bepaald geen onbekende, onderstreept nog eens de onvoorstelbare mogelijkheden van het Internet. Methoden als Design for Repair bestaan al sinds de jaren ’80, maar de ICT bracht ons sindsdien in een compleet ander domein. Naast een ‘Internet of Things’ (IoT) kunnen we ons nu prima een ‘Internet of Materials’ (IoM) en ‘Internet of Components’ (IoC) voorstellen. Zo wordt zelfs dat uitdagende ‘open systeem’ denkbaar. Tegelijk maakt Govers – terecht – kanttekeningen bij ons consumptiepatroon: waarom zou bijvoorbeeld iedereen een eigen boormachine moeten hebben als we zo’n incidenteel te gebruiken product ook kunnen delen? In plaats van ‘eigendom’ moeten we meer denken aan ‘samen slim’. Uiteindelijk zullen we weinig winnen met een circulaire economie als we onze behoeftepatronen niet ter discussie stellen. Ook daar ligt beslist een oplossingselement7. Andere vakgebieden Tenslotte kunnen we leren uit aanpalende vakgebieden. Aan de TU Delft, faculteit Bouwkunde onderzoekt David Peck, specialist in critical raw materials (‘CRM’s’), hoe systemen voor building information management (‘BIM’) bij kunnen houden waar deze materialen blijven. Zo verdwijnen alle sensoren en andere elektronica, waar die CRM’s veel in worden toegepast, straks niet in het puin als het gebouw wordt gesloopt en gerecycleerd. BIM heeft veel gemeen met PLM, dus hier is kennis uit

6 Zie onder andere www.linkedin.com/ pulse/ three-forgotten-lessons-circular-economy-emma-fromberg.

7 Remanufacturing is central to the circular economy, Antonella Ilaria Totaro, www. greenbiz.com. 8 Circularity trends in the Dutch manufacturing industry – hollandcircularhotspot.nl

te wisselen. Peck, zelf goed ingewerkt in ‘Brussel’, benadrukt nog eens hoe hard de EC werkt om de circulaire economie tot realiteit te maken. Meer weten? We benadrukken het nog maar eens: waar de eerdere bijdragen in deze NSFD-serie stevig gefundeerd zijn in feiten, inzichten en ervaring, is dit artikel over remanufacturing slechts een momentopname, gemaakt vanuit een beperkt perspectief. Echter, het belang van het thema is huizenhoog: remanufacturing wordt zelfs gezien als dé strategie voor het verduurzamen van de productiesector. En dan kan zelfs een eerste schets helpen. De cruciale rol van PLM systemen verdient hierbij zeker de aandacht en het is dan ook te hopen dat deze link de komende tijd door meer mensen zal worden gemaakt, opgepakt, en uitgewerkt – ook in ons hoger onderwijs. Tot slot enkele aanbevelingen. De eerste is de European Remanufacturing Council, momenteel onder voorzitterschap van David Fitzsimons. Deze benadrukt in een recent interview8 onder andere de opkomst van remanufacturing in de B2C markt, mede gedreven door de right to repair beweging en het Sustainable Product Initiative van de Europese Commissie. Smartphones (‘Swappie’) zijn een toonaangevend voorbeeld. Frankrijk, Nederland en Scandinavië zijn volgens Fitzsimons momenteel de landen die voorop lopen. Ook lezenswaardig is een opiniestuk9 van Diana de Graaf van de Holland Circular Hotspot. Dit initiatief gaat alweer terug tot 2015, toen de FME en Metaalunie zich op het circulair verwerken van metalen gingen richten. Hier blijkt weer het belang van hergebruik van componenten: de metalen zelf representeren doorgaans slechts een bescheiden deel van de waarde. De Graaf onderstreept verder de cruciale rol van de ontwerper en het ontwerpen voor circulariteit. Tenslotte: wie het academisch kader wil verkennen, wordt aanbevolen om het proefschrift van Dr. Marcel den Hollander, Design for Managing Obsolescence: A Design Methodology for Preserving Product Integrity in a Circular Economy, te lezen. Het is vrijelijk te downloaden via www.repository.tudelft.nl.

Afbeelding 5 Ontwerp-strategieën voor behoud van product-integriteit. (Beeld: Marcel den Hollander)

c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Art_Tempelman.indd 31

De auteur dankt alle genoemde personen voor hun bijdragen, plus Dr. Emma Fromberg (University of Cambridge) voor suggesties. Mist er volgens u iets, of hebt u een correctie? Neemt u dan contact op via e.tempelman@ tudelft.nl. 31

21-09-2021 14:03

EFFICIËNT AANDRIJVEN 2021

Van regelgeving naar rendement 13 OKTOBER 2021, 'S-HERTOGENBOSCH De kracht zit in de herhaling. Na het IE-Motoren Event in 2015 en 2016 heeft dit jaar alweer de tweede editie plaats van de opvolger van het evenement dat energiebesparing in de aandrijfketen centraal stelt: Efficiënt Aandrijven – want het gaat om meer dan energiezuinige elektromotoren alleen. Op 13 oktober aanstaande is het zover in 1931 congrescentrum in ’s-Hertogenbosch. En de eerste ‘besparing’ is al binnen: voor abonnees van Constructeur is de toegang gratis. Dat geldt ook voor abonnees op onze andere publicaties. De industrie staat tenslotte voor een brede opgave. Die brede opgave is uiteraard niet van gisteren en wordt door de nodige partijen al geruime tijd opgepakt. Tijdens de editie van Efficiënt Aandrijven in 2019 werd is onder andere het auditprogramma Aandrijvingen genoemd dat in dat jaar van start was

EFFICIËNT AANDRIJVEN 2021

1931 Congrescentrum 's-Hertogenbosch 13 oktober 2021. Het programma begint om 9.30 uur en eindigt met een netwerkborrel om 16.00 uur. Toegang: EUR 49,50,-. KIVI-leden betalen EUR 35,- en studenten en docenten betalen EUR25,-. Voor abonnees op de publicaties van MYbusinessmedia, zoals Aandrijven en Besturen, Constructeur, ElektroData, Kunststof en Rubber, Vraag en Aanbod en Metaal en Techniek is de toegang gratis. Inschrijving voor Efficiënt Aandrijven geeft in de middag ook toegang tot Industrial Heat & Power/ Energy in de naastgelegen Brabanthallen. Bereikbaarheid: 1931 beschikt over 700 parkeerplaatsen direct voor de deur, is ook uitstekend te bereiken met het openbaar vervoer. Vanaf Centraal Station ‘s-Hertogenbosch loopt u via de utgang ‘Paleiskwartier/Brabanthallen in minder dan 15 minuten naar het congrescentrum. Partners: Efficiënt Aandrijven 2021 wordt mede mogelijk gemaakt door AXIS & Stuifmeel, Delta Electronics, ebm-papst Benelux, Eaton, HELUKABEL, Interroll Fördertechnik, Kolmer Elektromotoren, Nord Aandrijvingen Benelux, SEW-EURODRIVE, tsb-bescom en Yaskawa Benelux. Locatie: Datum:

CST_Art07.indd 32

gegaan. De eindrapportage van dit programma, waarin de deelnemende bedrijven via een laagdrempelige audit concrete businesscases werden voorgesteld die direct kostenbesparingen opleveren, is onlangs uitgebracht. Kennisnetwerk EEA (Techniek Nederland, Federatie Aandrijftechniek, Holland Pomp Groep, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en Ministerie van Economische Zaken en Klimaat) komt wederom in de persoon van Maarten van Werkhoven de resultaten bespreken. Concrete cases In het programma dat uit een plenair gedeelte en een parallelprogramma bestaat, wordt ook door andere sprekers stilgestaan bij gerealiseerde projecten. Rolf Peeten, sales engineer Drive Solutions bij SEW-Eurodrive komt onder andere uit de doeken doen hoe samen met eindklant Centraal Boekhuis, denk logistiek en aandrijvingen, aan energetisch rendement is gewerkt. Koen Leeflang is specialist Energy Solutions bij Festo. Als ISO11011-auditor is hij gespecialiseerd in het maken van een blauwdruk van complete persluchtsystemen, die als uitgangspunt voor optimalisatie dienen. En dat is ook uitgevoerd bij de vestiging van Tate & Lyle in Koog aan de Zaan, dat onder andere ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie produceert. Wet- en regegeving Nu heeft de engineer het niet gemakkelijk. Het constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:04

speelveld verschuift voortdurend door toedoen van weten regelgeving, wensen van eindgebruikers, omgeving, veiligheid en eenvoudigere technologie. Wat die wet en regelgeving betreft, ook daar is ook dit jaar weer het nodige gaan schuiven en dat zal het de komende jaren ook blijven doen. Geurt van Bennekom, productmanager bij j Eaton Industries, zet voor de bezoeker de drive classificaties en energie-efficiëntere IE3/IE4-motoren in de nieuwe ErP Eco-Design richtlijn (EU) 2019/1781 op een rij. In twee fasen – de eerste is op 1 juli 2021 ingegaan en de tweede volgt op 1 juli 2023 – wordt het gebruik van IE3- en IE4-motoren in bepaalde vermogens en uitvoeringen namelijk verplicht. Bovendien is ook het toepassingsgebied van de ErP-richtlijn uitgebreid en zijn hier voor het eerst ook frequentieregelaars opgenomen met nieuwe energie-efficiëntie classificaties. Van Bennekom gaat in op de reden van de richtlijn waarin de energie-efficiëntie als hoofddoel vermeld staat. Waar moeten motoren en frequentieregelaars aan voldoen en wat is een ‘Power Drive System (PDS)’ is. Welke invloed heeft dit heeft op de hardware van de motoraansturing? Ketenverantwoordelijkheid Van Bennekom zal ook aandacht besteden aan de het feit dat toeleveranciers van componenten data beschikbaar moeten stellen, zodat energie-efficiëntere machines kunnen worden gebouwd. Want aan de industrie de taak de ambitieuze overheidsdoelen concreet te maken. De overheid wordt bovendien ook door de samenleving – in meer- of minderheid – op de huid gezeten. De klimaatzaak tegen Shell en de daarbij horende uitspraak, ongeacht wat je daar van vindt, laten zien dat uitstoot en hiermee energiebesparing een ketenverantwoordelijkheid wordt – als het dat al niet was.

mer van de Club van 49 (clubvan49.nl), bracht kort na de lancering van de CO2-Prestatieladder, SmartTrackers op de markt: een online stuursysteem waarmee bedrijven hun CO2-uitstoot doelgericht kunnen terugdringen. Inmiddels wordt de software gebruikt door ruim 1.500 organisaties en heeft één op de zes certificaathouders van de CO2-Prestatieladder zich gecertificeerd met behulp van SmartTrackers. Vragen die zullen passeren tijdens zijn lezing Van doelen naar actie: • Resultaten boeken op CO2-reductie en die zichtbaar maken wordt de nieuwe norm. Hoe haal je als individueel bedrijf de benodigde doelen en hoe leg je dit vast op een eenvoudige en werkbare manier? • Welk detailniveau is noodzakelijk afgaande op de activiteiten van de organisatie? • Waar zit mijn verantwoordelijkheid in de keten en hoe zorg ik dat ketenpartners er net zo hard aan werken als de eigen organisatie. De tijd van verschuilen achter mooie tekstuele duurzaamheidsparagrafen is voorbij. Het is voor elke organisatie van belang om concreet te worden en inzichtelijk te maken hoe voor de eigen bedrijfsvoering en in de keten de noodzakelijk stappen worden gezet. Kijk voor uitgebreide informatie over het programma, tijden en aanmelden op de event-website. WWW.EFFICIENTA ANDRIJVEN.NL

Van doelen naar actie Wie verantwoordelijkheid wil afleggen moet inzichtelijk hebben hoe hij zo dat aanpakt. Leo Smit, werktuigbouwkundige, energeticus en initiatiefnec o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Art07.indd 33

21-09-2021 14:04

MACHINEVEILIGHEID

Een veilig apparaat en een veilige omgeving HOE ONTWERP JE DAT VOOR EEN LASER? Lassen, snijden, graveren, markeren, ableren – het zijn allemaal bewerkingsprocessen die je met een laser kunt uitvoeren. Bijzonder handig en effectief maar het gebruik van de laser kan de nodige gevaren met zich meebrengen. Waar moet je op letten bij het ontwerp van een laserapparaat dat veilig is voor de gebruiker? Chris Nillesen, laserveiligheidsexpert, legt het uit. L I L I A N V E R ME E R

Een laser produceert een smalle, zeer intense lichtbundel die gevaarlijk kan zijn. Laserstraling is in het golflengtegebied van 400 tot 700 nm zichtbaar voor het menselijk oog (‘laserlicht’) en onzichtbare bij een golflengte kleiner dan 400 nm en golflengtes of groter dan 700 nm. Er zijn acht laserklassen: 1, 1M, 1C, 2, 2M, 3R, 3B en 4. De laserklasse geeft aan hoe gevaarlijk de laser is voor de gebruiker, in een getal van 1 (ongevaarlijk) tot 4 (zeer gevaarlijk). In tegenstelling tot het licht van een lamp, dat veel diffuser is en waarvan de intensiteit snel afneemt met de afstand, kan de laserstraal ook op grote afstand door de pupil van het oog heen het netvlies bereiken. Bovendien concentreert de ooglens het laserlicht op een zeer klein gebiedje van het netvlies. Deze twee effecten maken dat laserlicht bij relatief kleine vermogens (enkele milliwatts) tot oogbeschadigingen kunnen leiden. Potentieel voor laserklas 3B maar altijd voor laserklasse 4 geldt dat het ook gevaarlijk is voor de huid. Laserveiligheidsnorm Een laserapparaat moet sowieso voldoen aan de geldende Europese productrichtlijnen waaronder het valt. Dat kan de Machinerichtlijn zijn of bijvoorbeeld de 34

CST_Art06.indd 34

Richtlijn Medische hulpmiddelen. Laserapparaten die op de markt komen moeten verplicht voorzien zijn van een laserklasse. Daarmee weet de gebruiker wat de gevaren zijn die bij dit product horen en welke voorzorgsmaatregelen genomen moeten worden. De norm die gaat over laserveiligheid is de IEC 60825 (Veiligheid van laserproducten).

VOOR WELKE LASERKLASSE GA JE ONTWERPEN? Dit is een omvangrijke norm die bestaat uit 17 delen. Deel 1 gaat over die apparatuurclassificatie en eisen. Behalve gevaren van de laser zelf zijn er ook indirecte gevaren, zoals rook en dampen die ontstaan bij laserprocessen zoals snijden en cladden. Deze dampen moeten veilig worden afgezogen en gefilterd. Filters moeten regelmatig worden vervangen en dat moet op een veilige manier gebeuren. In zo’n filter kan een hoge concentratie van schadelijke

stoffen zitten die zou kunnen worden ingeademd. “Onze deskundigheid ligt echter op het gebied van laserveiligheid en daar adviseren wij dan ook voornamelijk over,” zegt Nillesen. Daarbij gaat het zowel over arbeidsomstandigheden – het creëren én handhaven van een laserveilige werkomgevingen – als de productveiligheid: laserproducten met alle technische laserveiligheidsvoorzieningen op grond van hun laserklasse. Laserklasse “Wanneer mensen ons inschakelen voor advies bij het ontwerp van een veilig laserapparaat dan is onze eerste vraag meestal: voor welke laserklasse ga je het apparaat ontwerpen?”, aldus Nillesen. Een apparaat van laserklasse 1 is zo veilig dat de gebruiker nooit in aanraking komt met de laserstraling. Bijvoorbeeld een cd-speler; de laser in de cd-speler schakelt automatisch uit als het klepje opengaat. Een apparaat van klasse 4 is de gevaarlijkste klasse door zijn hoge vermogen en doordat de gebruiker ermee in aanraking komt. De hoogte van het (optisch) vermogen van een laser is niet altijd bepalend voor de klasse. Een apparaat met een geïntegreerde laserbron met een vermogen van meer dan constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:05

Lassen, snijden (foto), graveren, markeren, ableren – het zijn allemaal bewerkingsprocessen die je met een laser kunt uitvoeren. (Foto:OptLaser)

500 mW kan best als laserklasse 1 worden geclassificeerd, als de risicovolle laserstraling maar goed is ingekapseld en nooit in aanraking komt met de gebruiker. Een laser van klasse 4 is oog- en huidgevaarlijk zowel voor directe als diffuse straling. De bewerking met de laser van deze klasse kan rook en dampen veroorzaken die gevaarlijk zijn om in te ademen. Er is ook een groot risico op brand. Bij klasse 4 moet je de laserstraling inkapselen en werken met laserfilterramen en deurveiligheidsschakelaars om toegang tot de laserstraling te voorkomen. Wat is het doel? Als constructeur moet je je afvragen als je een laser gaat integreren in een apparaat of een nieuw apparaat met een laser erin ontwerpt: wat is mijn doel? Voor welke laserklasse ga ik? Wordt het laserklasse 1? Dan mag de eindgebruiker nooit in aanraking komen met de laserstraling. Daar moet je vanaf het begin van het ontwerp rekening mee houden. Mag het apparaat onder laserklasse 4 vallen? Dat betekent dat er minimaal één situatie is waarbij de eindgebruiker in aanraking komt met laserstraling. Dit wil niet zeggen dat zo’n systeem alc o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_Art06.indd 35

tijd onveilig is. Onder normale gebruikersomstandigheden is het veilig, maar bijvoorbeeld bij service-activiteiten zoals uitlijnen, moet er een deur geopend worden en wordt bijvoorbeeld de deurveiligheidsschakelaar overbrugd.

gaan letterlijk kijken naar gaten, spleten, openingen in de machine en gaan dan meten. De straling die we meten buiten de (omkasting) moet onder een bepaald niveau zijn om tot een bepaalde klasse te behoren.”

Keuren voor de laserklasse “Als wij apparaten moeten keuren of ze voldoen en laserveilig zijn, hanteren we vier stappen om te kijken onder welke laserklasse ze eigenlijk vallen”, aldus Nillesen:

Systeem Vervolgens kijken we naar de robuustheid van het systeem, met name naar het technische laserveiligheidsontwerp, zeker als je met een 5 kW lasersysteem te maken hebt. Zit er voldoende dikke en robuuste beplating omheen, zijn er deurveiligheidsschakelaars die de toegang afsluiten? Deze schakelaar inclusief veiligheidssysteem moet aan een >

Meten “Met welke laserstraling komt de eindgebruiker potentieel in aanraking? We

Een laser produceert een smalle, zeer intense lichtbundel die gevaarlijk kan zijn. Waar moet je bij het ontwerp van een laserapparaat op letten?

21-09-2021 14:05

robot die met zijn robotarm kan lassen. De robotarm kan een bepaalde beweging maken waardoor die een laserfilterraam direct aanstraalt en er een gat in komt. De bewegingen moeten dan zodanig worden aangepast dat de wand en filterraam niet meer wordt aangestraald. Dan kan het alsnog klasse 1 worden.”

De laserklasse geeft aan hoe gevaarlijk de laser is voor de gebruiker, in een getal van 1 (ongevaarlijk) tot 4 (zeer gevaarlijk). (Foto: OptLaser)

bepaald performance level (PL) of Safety Integrity Level (SIL) voldoen en moet robuust en failsafe zijn. Gaat de schakelaar stuk, dan moet het systeem dat aangeven en mag het systeem/de laser niet ingeschakeld kunnen worden. We controleren het hele traject van deurveiligheidsschakelaars (interlocks) naar het veiligheidssysteem – bijvoorbeeld een veiligheids-PLC – en hoe die vervolgens naar de laserbron gekoppeld zijn.”

CHRIS NILLESEN EN LAPROCON

Single fault-analyse “We voeren een single fault-analyse (enkele fout) uit. Wat kan er misgaan, waardoor er toch nog laserstraling kan ontsnappen? Stel we hebben een 5 KW lasersysteem en die straalt een wand aan, waardoor er een gat in de wand gesmolten wordt. Dan is dat een single-fault. Een situatie waardoor er toch laserstraling ontsnapt, dat bepaalt uiteindelijk de klasse. In dit geval is het klasse 4. Een ander voorbeeld is een las-

Chris Nillesen houdt zich al vele jaren bezig met lasers en laserveiligheid. Hij begon daarmee bij Philips Research (Natlab). Nadat hij voor diverse Philips-divisies had gewerkt die zich met lasergerelateerde processen bezighielden, begon hij uiteindelijk een eigen adviesbureau Laprocon, dat zich richt op lasertechnologie en laserveiligheid. Het bedrijf begeleidt bedrijven bij het ontwerp van veilige lasersystemen, keurt lasersystemen (productveiligheid), ontwerpen inrichten én handhaven van laserveilige kamers, werkplekken (Arbo) en geeft cursussen over laserveiligheid. Nillesen is ook al vele jaren docent laserveiligheid bij Mikrocentrum.

CST_Art06.indd 36

Gebruik/misbruik door de eindgebruiker “Dit geeft altijd de meeste discussie. Stel je hebt een kamergrote behuizing voor een grote lasmachine bijvoorbeeld een robot die met armen laserprocessen uitvoert. De behuizing is netjes, de beplating is ok, alles is robuust en veilig ontworpen. Maar er kan iemand binnen aanwezig zijn zonder dat dit geregistreerd wordt. De laser schakelt niet uit waardoor de gebruiker direct in contact kan komen met de laserstraling. Dat betekent klasse 4. Is het systeem beveiligd met drukmatten of een scanner die detecteert dat er iemand naar binnen is/gaat, dan kan het weer als laserklasse 1 geclassificeerd worden. De discussie is dan vaak, ‘ja wij verbieden als werkgever dat iemand in de cabine aanwezig mag zijn’. Ons antwoord: de laserveiligheidsnorm schrijft voor dat als er iemand binnen in de behuizing aanwezig kan zijn – human access – dit feit het systeem laserklasse 4 maakt. “Een ander voorbeeld is een lasersnijmachine waarbij producten naar binnen worden gevoerd. De producten kunnen soms veel groter zijn dan de behuizing. De opening is dan vergroot in om dit mogelijk te maken. Dan gaan er misschien geen laserstralen naar buiten, maar zijn er wel spleten waardoor je met je hand naar binnen kunt. Deze toegang bepaalt de laserklasse. Met meer dan 500 mW zit je al snel op laserklasse 4 bij niet voldoende afscherming.” Veiligheidsbril Het komt dus vaak voor dat een laser ontworpen is voor klasse 1 maar eigenlijk klasse 4 is. “Wij vragen altijd of we de handleiding even mogen zien”, zegt Nillesen. “Dan staat er bijvoorbeeld beschreven onder welke omstandigheden de gebruiker een laserveiligheidsbril moet gebruiken. Als een veiligheidsbril moet worden gebruikt kan het nooit constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:05

laserklasse 1 zijn. Er is dan kans op contact met laserstralen, bijvoorbeeld bij service. Dat moet een deskundige doen met de juiste kennis van de gevaren en risico’s van lasers en niet de gewone werknemer zonder deze speciale kennis. Als werkgever moet je daarvan op de hoogte zijn.” Open bovenkant Nillesen geeft nog ander onveilig voorbeeld: een systeem waarbij met lasercladden een slijtvaste of corrosievaste laag wordt aangebracht op buizen. Dit gebeurt meestal met een hoog vermogen laser (soms wel 10 kW). In dit voorbeeld was om het lasersysteem heen een hoge vaste muur gebouwd om de omgeving af te schermen van de laserstraling. De bovenkant was open om zware buizen gemakkelijk met een kraan erin te kunnen tillen. Er zou dus iemand met een ladder over die muur heen kunnen kijken (bijvoorbeeld bij schoonmaakwerkzaamheden) en dan toch in aanraking komen met straling. Dat maakt het systeem uiteindelijk toch laserklasse 4. Om op laserklasse 1 uit te komen zou je ook de bovenkant moeten afschermen. Laserklasse 4 systeem wil niet automatisch zeggen dat deze altijd gevaarlijk zijn. Onder normale gebruikersomstandigheden kunnen deze gewoon veilig gebruikt worden – in genoemd voorbeeld maakt het feit dat je over de afschermingsmuur naar binnen kunt kijken het systeem laserklasse 4. Het is dan de verantwoordelijkheid van de

Een laserapparaat moet sowieso voldoen aan de geldende Europese productrichtlijnen: de Machinerichtlijn zijn of bijvoorbeeld de Richtlijn Medische hulpmiddelen.

constructeur 04 - 2021

CST_Art06.indd 37

OVERBRUGGEN VEILIGHEIDSSCHAKELAARS

Welke onveilige constructies komt Nillesen zoal tegen? “Bijvoorbeeld, ze vertellen me dat ze een systeem voor laserklasse 1 hebben ontworpen. De behuizing is goed, de laserfilterramen zijn goed. Echter ze zouden graag een algemene sleutel willen hebben die in één keer alle deurveiligheidsschakelaars kan overbruggen. Dat is handig want als de servicemonteur komt dan kan hij daarmee in één keer alle toegangsbeveiligingen uitschakelen en dan kan hij zijn werk doen. Bijvoorbeeld het uitlijnen van de laser. Op dit gebied werken we vaak samen met Nick de With van Fusacon BV,” aldus Nillesen. Nick de With: “De hiervoor genoemde overbrugging tijdens onderhoud of afstellen is zowel wettelijk (Machinerichtlijn) als ook normtechnisch (EN-ISO 12100) niet toegestaan. Er wordt namelijk geëist dat in dergelijke gevallen een vergrendelbare functiekeuzeschakelaar en een vasthoudknop – driestanden holdto-run of tweehandenbediening – wordt toegepast. Beide systemen dienen aan het veiligheidssysteem te zijn gekoppeld.

eindgebruiker (de werkgever) dat de werknemers goed geïnstrueerd zijn: ‘Kijk niet over de muur!’ Cowboys Laserapparaten zijn duur en dus is het verleidelijk om te kijken naar de goedkopere apparaten. “Daar maken sommige handelaren, ik noem ze cowboys, misbruik van door spullen die niet aan CE voldoen een-op-een over te zetten naar de klant”, aldus Nillesen. Veel onveilige apparaten komen uit China maar de kwaliteit wordt wel beter. Nillesen maakt zich zorgen om de handheld lasersystemen (lassen en snijden). “Ik voorspel dat daarmee ongelukken gaan gebeuren. Ik denk dat er heel veel handheld systemen zijn die niet voldoen aan de vereisten voor de CE-markering. Het elektrisch veiligheidsontwerp is bijvoorbeeld niet failsafe. Het is een handig en gebruiksvriendelijk apparaat maar zal altijd laserklasse 4 blijven. Het kan wel de correcte

“Op het moment dat de lasermachine voor onderhouds- of afstelwerkzaamheden met een geopende veiligheidsdeur moet functioneren dient de onderhoudsman eerst de vergrendelbare functiekeuzeschakelaar in de stand onderhoud te zetten. Hierdoor wordt de automatische aansturing of handbediening uitgeschakeld. De onderhoudsman dient er eerst voor te zorgen dat er geen andere personen in de omgeving zijn en zijn eigen persoonlijke beschermingsmiddelen toe te passen. Daarna kan de onderhoudsman één veiligheidsafscherming openen. “Door het beetpakken van de driestanden hold-to-run en deze halverwege in te drukken wordt de laserbron van de machine vrijgegeven. De laser kan dan gestart worden en de onderhoudsman kan zijn werkzaamheden uitvoeren. Wordt er tijdens deze werkzaamheden een andere veiligheidsafscherming geopend dan zal de laserbron direct uitschakelen. De laserbron schakelt ook uit als de onderhoudsman de hold-to-run loslaat of doordrukt.”

HUMAN ACCESS MAAKT HET SYSTEEM LASERKLASSE 4 CE-markering dragen en technisch voldoen, maar net als met een heggenschaar kan je er van alles mee doen. Je kunt hem per ongeluk in je been zetten, waardoor het toch onveilig wordt. Een oplossing is om het handheld systeem alleen in een aparte kamer te gebruiken. Met een remote interlockconnector kan je het relatief eenvoudig op een extern veiligheidssysteem aansluiten. Wanneer de veiligheidsdeur van die kamer opengaat dan moet het laserapparaat onmiddellijk afschakelen. Dit moet dan natuurlijk ook een robuust en failsafe systeem zijn.” WWW.L APROCON.NL

21-09-2021 14:05

PRODUCT

Nieuws DRUKSENSOR De SCPSi-druksensor met IO-Link-functionaliteit van Parker Hannifin heeft een geoptimaliseerd, compact ontwerp. Dankzij de IO-Link-interface is volgens de makers een bijzonder eenvoudige en snelle inbedrijfstelling en parameterisatie mogelijk. Met behulp van IO-Link-technologie worden gegevens zonder verstoring overgedragen. De gegevensoverdracht heeft zijn basis in een volledig digitaal signaal van 24 V. De signaaloverdracht is goed beveiligd tegen invloeden van buitenaf. Onnauwkeurigheden behoren nu dus tot het verleden. Met behulp van de IO-Link-technologie kan een breed scala aan waarden worden gemeten. Hiermee heeft de gebruiker meer flexibiliteit en de mogelijkheid voor eenvoudige integratie in bestaande systemen. Toestandsbewaking kan op die manier eenvoudig worden ontwikkeld. Via de IO-Link-sensor is diagnose op afstand ook mogelijk.

VERLICHTE DRUKKNOPPEN EAO heeft de Serie 82 uitgebreid met een nieuwe drukknop. De serie is nu verkrijgbaar met helder verlichte symbolen met een hoog contrast. Veel toepassingen hebben statusfeedback nodig om ervoor te zorgen dat ze betrouwbaar werken of gemakkelijk kunnen worden bediend. Zo moet de gebruiker te allen tijde weten of de machine of het apparaat aan of uit staat. Deze feedback is belangrijk in de voedingsmiddelen- en drankenindustrie, bij meetmachines of medische apparaten. In zware omgevingen, zoals die van zware of speciale voertuigen, is visuele feedback vaak nuttig en soms zelfs onmisbaar. Verlichte symbolen zorgen ook voor een snelle en gemakkelijke visuele herkenning van de operationele status. De verlichte symbolen voldoen aan deze eisen door de heldere led verlichting. Zowel voor statusindicatie als eenvoudige lokalisatie. De rode, groene, blauwe, witte of rood/groene leds met standaard symbolen (overige op aanvraag) bieden verlichting met hoog contrast en goede zichtbaarheid. Het moderne ontwerp, de aantrekkelijke symboolverlichting, de frontbescherming (IP65/IP67) en de lange levensduur maken deze drukknop geschikt voor vele applicaties. WWW.E AO.COM/82

WWW.PARKER.COM

KABELDOORVOEREN Met de nieuwe KES-E-R kabeldoorvoeren kunnen kabels snel en veilig worden doorgevoerd in schakelkasten of machinebehuizingen. De platen worden eenvoudig met de hand in de voorbewerkte openingen gedrukt. De binnenste, elastische afdichtingslip van de plaatdichting bolt op aan

de binnenzijde van de plaat en zorgt zo voor een veilige en trillingvrije fixatie. Om kabels of slangen in een behuizing door te voeren, doorboort de gebruiker eenvoudig het membraan op een van de gemarkeerde punten en duwt de kabel of slang er doorheen. De nieuwe KES-E-R kabeldoorvoeren zijn leverbaar in zeven A- en zeven B-versies voor kabels en pneumatische slangen met diameters van 1 tot 22,5 mm. De A-versies zijn geschikt voor wanddiktes van 1,5 mm tot 2,5 mm, de B-versies voor 2,5 mm tot 4 mm. De verschillende versies bieden plaats aan maximaal 35 kabels of leidingen en bieden zo een buitengewoon hoge pakkingsdichtheid. De kabeldoorvoeren bieden IP54 bescherming tegen stof en spatwater. Ze zijn gemaakt van TPE en zijn vrij van halogeen en siliconen. Het materiaal is geschikt voor omgevingstemperaturen van -40 tot 90 °C. CONTA-CLIP.NL

CST_product.indd 38

constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:07

FRICTIESCHARNIEREN Mparts presenteert een nieuwe serie frictiescharnieren met interne wrijving om in sectoren als de machine- en apparatenbouw, de scheepvaart, de zorg en de industrie panelen, kleppen en deurtjes in een gewenste positie te kunnen houden. Het nieuwe pakket omvat in totaal vijf verschillende modellen. Drie van de vijf modellen worden geleverd met een instelbaar positioneermoment en de overige modellen hebben af fabriek een vast wrijvingsmoment. Afhankelijk van de last kan bij de modellen met de instelbare waarde het wrijvingsmoment zelf worden ingesteld. Uniek aan deze nieuwe frictiescharnieren is dat de scharnierende functie en de positioneerfunctie op een unieke wijze zijn samengevoegd. Zo is in de penconstructie een wrijvingscomponent geïntegreerd. Het mechanisch openhouden is bij het gebruik van bovengenoemde componenten dus niet meer nodig. Afhankelijk van het gekozen model zijn de frictiescharnieren leverbaar in diverse uitvoeringen: met een geïntegreerd draadeinde, verzonken met schroef of in een opschroefuitvoering. De hierboven genoemde scharnieren worden geleverd in nylon of Zamak, eventueel met een rvs pin die belastbaar is tot maximaal 47 kg*cm. WWW.MPARTS.NL

Power, Control & Green Solutions Official partner Benelux

Aandrijf & besturingsspecialist Motoren (met rem/ATEX) Motorreductoren

VEILIGHEIDSGRENDEL Voor de veiligheidsgrendel PSENbolt van Pilz zijn nieuwe varianten beschikbaar voor combinatie met het veilige mechanische heksysteem PSENmech met dichthouding: gebruikers kunnen kiezen tussen standaardvarianten en varianten met sleutel. De veilige totaaloplossing bestaat uit een mechanische grendel, een deurgreep en een nieuwe, flexibel combineerbare veiligheidsschakelaar voor de bescherming van personen en processen. PSENbolt voldoet in combinatie met het veiligheidsheksysteem PSENmech met dichthouding aan een veilige vergrendeling en veilige dichthouding tot PL d resp. SIL CL 2. Als de oplossing wordt aangevuld met de gecodeerde veiligheidsschakelaar PSENcode, is een veilige hekbewaking tot de hoogste veiligheidscategorie PL e resp. SIL CL 3 gegarandeerd. WWW.PILZ.NL

c o n s t r u c t e u r 0 4 - 2 0 2 1

CST_product.indd 39

Planetaire reductoren Frequentieregelaars & HMI Lineaire aandrijvingen Servoaandrijvingen Koppelingen & componenten

T +31(0)88 7865200 E info@elsto.eu

elsto.eu 39

21-09-2021 14:07

LASERSENSOR De reflextasters en sensoren in de G6-serie blinken volgens fabrikant Sick al uit in een uitstekende performance en robuustheid, maar de nieuwe miniatuurfotocel G6 Laser doet hier naar zeggen nog een schepje bovenop. Dankzij het grote detectiebereik zijn de energetische, reflector- en zender-ontvangervariant geschikt voor tal van toepassingen, zoals de aanwezigheidscontrole van zeer kleine objecten en het nauwkeurig positioneren van producten en onderdelen. De sensorG6 Laser is er ook met achtergrondonderdrukking. Voor een laserfotocel heeft de sensor met een lichtspot van 1,1 mm op 200 mm (VCSEL met laserklasse 1) een compact formaat. Met een behuizing van 31,4 x 21 x 12 mm is hij dan ook goed te integreren in machines met beperkte ruimte. De metalen inserts voor montage en de aangegoten connector verhogen het installatiegemak. De G6 Laser met een schakelfrequentie van 1000 Hz en een 360° led voor eenvoudig zicht op schakelstand levert zeer betrouwbare detectieprestaties. Dat beperkt de stilstandtijd en de hoeveelheid onderhoudsinspanningen. De G6 Laser presteert ook uitstekend in stoffige en vuile omstandigheden. WWW.SICK.COM

KOPPELRELAIS Met de Sirius 3RQ1-serie maakt Siemens zijn portfolio van koppelrelais voor elektrische systemen in de industrie en infrastructuur compleet. Met een breed spanningsbereik van 24 tot 240 V AC/DC zijn deze nieuwe safety interfacerelais ontworpen voor universeel gebruik. Ze zijn gecertificeerd voor de veiligheidseisen volgens Safety Integrity Level (SIL 3) en Performance Level (PL e). Dankzij hun mechanisch gedwongen werking volgens IEC 60947-5-1 (IEC 618103) bieden de componenten maximale veiligheid voor mensen en systemen. Mechanisch gedwongen betekent dat de geïntegreerde contacten van de koppelrelais mechanisch met elkaar verbonden zijn. NO- en NC-contacten kunnen dus nooit gelijktijdig gesloten zijn. Dit zorgt voor een snelle en nauwkeurige diagnose bij de bewaking van het gedwongen schakelende terugmeldcontact (feedbackcircuit). De koppelrelais bieden extra mogelijkheden als uitgangsuitbreiding van de Simatic failsafe controller en Sirius 3SK Veiligheidsrelais die optioneel met behulp van veiligheidsadapters werkt.

LINEAIRE GELEIDINGEN

De conventionele lineaire geleidingen van de NH/NS-serie van NSK voldoen aan de vraag van de klant naar betrouwbaarheid dankzij de optimalisatie van de drukverdeling tussen de kogels en loopvlak. Nu meer en meer bedrijven naar een ´smart factory´ omschakelen, zijn er machines nodig die de productiviteit verder verhogen. Dat kan door de uptime te verbeteren, 24 uur per dag te draaien en minder energie te verbruiken, maar ook een compacte opbouw draagt zijn steentje bij. De factoren hebben geleid tot de ontwikkeling van de het nieuwe DH/DS gamma. De nieuwe serie lineaire geleidingen heeft een tweemaal langere levensduur dan de standaarduitvoering. Een groot deel van de levensduurwinst is te danken aan het zelf ontwikkelde TF materiaal en de speciale warmtebehandelingstechnologie, waardoor de geleidingen een zeer grote dynamische belasting kunnen weerstaan. In essentie regelt deze unieke warmtebehandeling de hoeveelheid austeniet in staal. De DH/DS lineaire geleidingen zijn allemaal uitwisselbaar met de conventionele NH/NS-serie. Tot de opties horen hoogwaardige afdichtingen, extra bescherming en smeringseenheden om aan applicatiespecifieke eisen te voldoen. WWW.NSKEUROPE.COM

POLYMEER TANDWIELEN Polymeer tandwielen worden steeds populairder omdat, vergeleken met stalen tandwielen, ze geen drup smeerolie nodig hebben en daarmee onderhoudsvrij zijn. Tegelijkertijd waarborgt polymeer een stille werking en aanzienlijke gewichtsbesparingen. Voor de economische productie van grote aantallen, heeft igus het programma uitgebreid met gespuitgiete tandwielen. Door gebruik te maken van spuitgieten, heeft de gebruiker nu de optie om zijn tandwielserie te verkrijgen uit ons brede scala aan verschillende materialen. Direct uit voorraad zijn gespuitgiete tandwielen gemaakt van de materialen xirodur B180 en iglidur F, elk in drie naaf-ontwerpen leverbaar.

WWW.SIEMENS.COM WWW.IGUS.NL/INFO/GE ARS

CST_product.indd 40

constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:07

OPTISCHE INTERROGATOR Hottinger Brüel & Kjær (HBK) heeft een nieuwe optische interrogator op de markt gebracht. De MXFS biedt volgens de makers een enorme stabiliteit met betrekking tot externe invloeden en 128 kanalen per device. Dat is ideaal voor engineers die metingen moeten uitvoeren onder lastige omstandigheden en in moeilijk voorspelbare testomgevingen zoals bouwplaatsen of laboratoria. De MXFS is gebaseerd op de BraggMETER-technologie, die geïntegreerd is in het QuantumX-platform van HBK. Fiber Bragg grating-sensoren zijn eenvoudig te installeren, veilig in elektromagnetisch opzicht en geschikt voor het gebruik op afgelegen plekken of lange objecten zoals bijvoorbeeld pijpleidingen of bruggen. De flexibele apparatuur kan ook toegepast worden als een stand-alone module, maar ook in combinatie met andere QuantumX meetversterkers. MXFS is volledig compatibel met alle modules van de QuantumX-series: common API, LabView-drivers en de catman-software. WWW.HBKWORLD.COM

Stay on track! Güdel TMF – De industriële standaard voor alle merken en typen robots

Güdel AG Echelpoelweg 1b 7595 KA Weerselo Netherlands

constructeur 04 - 2021

CST_product.indd 41

Phone +31 541 66 22 50 Fax +31 541 66 18 74 info@nl.gudel.com

www.gudel.com

21-09-2021 14:07

SNELHEIDSREGELVENTIEL SMC heeft de AS-serie snelheidsregelventielen uitgebreid met de AS-X778-serie voor een groot debiet. Ten opzichte van de vorige versie is de openingsdiameter vergroot van 3 tot 6,4 mm. Dit maakt een maximaal debiet van 1.000 l/min (ANR) mogelijk bij een buitendiameter van de slang van 8 of 10 mm en een inlaatdruk van 0,5 MPa. Dit komt overeen met ongeveer 3,8 maal het debiet van het vorige model (AS-2201-F). Bij gebruik van een aangesloten slang met een buitendiameter van 6 mm, bereikt het maximale debiet bij dezelfde inlaatdruk van 0,5 MPa een waarde van 700 l/m (ANR). Dankzij de regeling als smoorventiel wordt het snelheidsverlies tijdens de beweging van de zuiger extra beperkt. Dat is zeer gunstig bij toepassingen met hoge snelheden. Het ventiel heeft een R1/8 schroefdraad en is verkrijgbaar van 10,4 x 32,1 x 36,4 mm (Ø 6 mm), 13,2 x 33 x 36,4 mm (Ø 8 mm) en 15,9 x 37 x 35,7 mm (Ø 10 mm), afhankelijk van de diameter van de slang. WWW.SMC.NL

www.icotek.com

Kabeldoorvoer met

Snap-in of

Schroefmontage

MULTI-TOUCH HMI

KEL-DPZ-CLICK – kabeldoorvoer plaat

▀ ▀ ▀ ▀ ▀ ▀

De nieuwe crashdempers van ACE Stoßdämpfer voor eenmalig gebruik zijn gemaakt van aluminium of stalen buizen, Bij een crash vervormen de dempers en wordt de kinetische energie die hierbij vrijkomt in warmte omgezet. De energieopname bedraagt 98 procent. De crashdempers bieden bescherming bij noodstops en kunnen volgens de makers eenvoudig worden gemonteerd en na een crash gemakkelijk worden vervangen. In de aluminium uitvoering hebben ze een buitendiameter van 87,5 mm; in de stalen varianten 38 en 63 mm. Er zijn standaard tien basistypes leverbaar, met een energieopname in noodstoptoepassingen die varieert van 670 Nm/slag tot 11.200 Nm/slag. Afhankelijk van het type is de maximale slaglengte van de componenten tussen 45 mm en 160 mm, waarbij de geringe reactiekrachten van 13.000 N tot 70.000 N een doorslaggevende bijdrage aan de beveiliging van constructies leveren. In de praktijk kunnen deze waarden nog worden verbeterd door meerdere crashdempers parallel aan elkaar te monteren. Op aanvraag worden ook crashdempers verkrijgbaar geheel op maat gemaakt. WWW.ACE-ACE.NL

N EW

IP68

CRASHDEMPERS VOOR EENMALIG GEBRUIK

pneumatiek

Beschikbaar met twee montage opties: Snap-in klikmontage (IP65) en schroefmontage met moer (IP68) Gecertificeerde bescherming IP65/IP66/IP68 (conform EN 60529) Hoge kabeldichtheid Automatische afdichting en trekontlasting voor de kabel Geschikt voor metrische uitsparingen M25 – M63

De ETT 7321 is een multi-touch HMI, specifiek ontworpen voor VESA75-armbevestiging, zodat het flexibeler op een machine of systeem kan worden geplaatst. Het ‘fanless’ bedienpaneel (PCT – capacitive touch) is uitgerust met een 7-inch TFT LCD-kleurendisplay (800 x 480 pixels) en LED-achtergrondverlichting. De HMI (IP65 aan de voorzijde, IP54 aan de achterzijde) wordt standaard geleverd met een EDGE2-technology processor, 256 MB intern programma- en data opslag (DDR3 RAM) en 512 MB NAND flash. Een USB 2.0- en een M12-interface voor voeding en ethernet zijn geïntegreerd. De HMI ondersteunt OPC UA communicatie. Het voordeel van een draagarm is dat de operator het paneel (183,6 x 138,8 x 46,5 mm (B x H x D)) zo kan positioneren dat hij altijd de bewuste toepassing in het zicht heeft. Het glazen scherm wordt omsloten door een 5 mm zwart aluminium frame.

www.ccned.nl

WWW.SIGMACONTROL.EU

CST_product.indd 42

constructeur 04 - 2021

21-09-2021 14:07

Efficiënt Aandrijven 13 OKTOBER 2021 | 1931 CONGRESCENTRUM DEN BOSCH

Energiebesparende oplossingen in de gehele aandrijfketen De focus van het event ligt op energiebesparende oplossingen in de gehele aandrijfketen. Fabrikanten en leveranciers van componenten en systemen kunnen deze nu aanbieden om de oplopende kosten voor de industrie te reduceren en laten zien wat de nieuwste ontwikkelingen zijn voor in de nabije toekomst. Ook regelgeving is een belangrijk item op deze dag.

Dit event is een must-visit voor:

• Machinebouwers • Ontwerpers/constructeurs • OEM • Industriële installateurs • Opdrachtgevers uit de industrie • Inkopers • Hoofden technische diensten • Technisch kader • Industrie energie • Managers/consulenten van adviesbureaus

SAVE THE DATE! 13 OKTOBER 2021 Of meld u direct aan! • Gratis voor abonnees MYbusinessmedia (AB/Constructeur/ Elektro-Data/ Kunststof&Rubber/ Metaal&Techniek/ Vraag&Aanbod) • Niet abonnees betalen €49,50 (excl. btw)

Kijk op www.efficientaandrijven.nl voor meer informatie of meld u direct aan. Onze partners zijn:

CST Advertenties.indd 43

21-09-2021 13:52

We understand innovation

we could help you find solutions that others can’t?

check reden.nl

Experts in product development & virtual testing

CST Advertenties.indd 44

21-09-2021 13:52