ElektroData 5 2023 by online-mbm

JAARGANG 42 | 2023 | NUMMER 5

42 Nieuwe producten

OP PAGINA 22 WWW.ELEKTRODATA.NL/EZINE

PAGINA

Boorgaten en uitsparingen: haal ze niet door elkaar!

INDUSTRIËLE ELEKTRONICA

Hoe isolatie tussen de uitgangen bij een meerkanaals voeding kan bijdragen aan betere prestaties van de voeding.

INDUSTRIËLE AUTOMATISERING

Dertiende Engineering Event Safety, op 29 november 2023 in Den Bosch, staat in teken van nieuwe Machinerichtlijn.

INDUSTRIËLE IOT

IIoT en OT/IT-integratie nopen tot cyberbeveiliging op basis van integriteit, authenticiteit, autorisatie en vertrouwelijkheid.

INSTALLATIE & ENERGIETECHNIEK

De toename van de vraag naar accurate power quality metingen in DC-netten roept om standaardisering meetmethodes.

TESTEN & METEN

Testen bij frequenties tot 115 GHz laten EMI-afscherming met geleidende kunststoffen zien in een bereik van 40 tot 100 dB.

Engineering Safety Event 2023 over de nieuwe Machinerichtlijn Het Engineering Safety Event, dat MYbusiness-

en over een wereld

media, uitgever van onder meer Elektro-Data,

waarin technologie

voor de dertiende maal organiseert, vindt plaats

een steeds belangrijker plaats inneemt. Geen droge koek, maar

op woensdag 29 november 2023 in 1931 Congrescentrum Den Bosch.

een verhaal dat uit het dagelijks leven gegre-

Eén van de topsprekers is Stijn Derammelaere,

pen is, doorspekt met tastbare en spectacu-

professor mechatronica aan de Universiteit

laire voorbeelden. Hij heeft ook oog voor de

Antwerpen. Zijn lezing ‘Artificiële Intelligentie:

sociale, economische en maatschappelijke

mythes, magie en machineveiligheid’ biedt een

impact van AI. “Op het vlak van mobiliteit en

toegankelijke inleiding op de essentiële concepten en gevarieerde methodes van AI. Tegelijker-

in de medische wereld kan AI een grote bijdrage leveren. De keerzijde van AI is de druk

tijd belicht en analyseert hij hoe AI impact heeft

op de arbeidsmarkt en onze privacy. Maar de

op machineveiligheid.

verhalen over robots die een eigen wil ontwikkelen zijn dan weer fel overtrokken.”

WE LOVE TO CONNECT... ENGINEERS AND TECHNOLOGY WIRELESS AND IOT

TEST AND MEASUREMENT

MOTION CONTROL

PRECISION ANALOG

POWER CONVERSION

DISPLAYS AND EMBEDDED COMPUTING

SENSORS

CONNECTORS AND CABLES

THERMAL MANAGEMENT

Derammelaere geeft een antwoord op pertinente vragen over onze jobs van de toekomst

ED Cover.indd 1

www.safetyevent.nl

COMPONENTS

19-10-2023 09:54

ONS ASSORTIMENT:

VAN TECHNICI VOOR TECHNICI The best part of your project: www.reichelt.com

Voor u alleen het beste - van meer dan 1.500 merkfabrikanten Onze productmanagers zijn al vele jaren bij reichelt actief en kennen de eisen van onze klanten. Zij stellen een breed scala aan kwaliteitsproducten samen, optimaal afgestemd op de behoefte bij onderzoek en ontwikkeling, onderhoud, IT-infrastructuur, kleine serieproducties en makers.

Efﬁciënte techniek voor onderhoud en service Inspectie, onderhoud en reparatie zorgen voor een lange en efﬁciënte werking van machines en installaties. Ontdek de benodigde gereedschappen, testen meetapparatuur en reserveonderdelen ► www.reichelt.com/onderhoud

iFixit Pro Tech Toolkit

Tweepolige spanningstester

83-delige gereedschapsset voor allerlei soorten reparaties aan elektronica.

Met LC-display en RCD-test

Bestelnr.: IF 145-307-4

Bestelnr.: UT 18D

71,13

40,71

(58,78)

UPDATEN EN MODERNISEREN

EXCLUSIEF VOOR BEDRIJVEN EN INSTELLINGEN

EFFICIËNTE TECHNIEK VOOR ONDERHOUD EN SERVICE

HEBT U GROTERE HOEVEELHEDEN NODIG? Bij grote hoeveelheden en speciale bestellingen maken wij graag een individuele aanbieding – snel en voor de best mogelijke prijs.

Ontdek nu ► www.reichelt.com/onderhoud

Nu aanvragen ► https://rch.lt/gmn

Betaalwijzen:

Geweldige prijs-kwaliteitverhouding

(33,64)

DAGPRIJZEN! Prijzenstand: 2. 10. 2023

Meer dan 130.000 geselecteerde producten

Betrouwbare levering - vanuit Duitsland over de hele wereld

www.reichelt.com Bestelservice: +31 85 208 62 94

elektronik – The best part of your project

De wettelijke herroepingsregelingen zijn van toepassing. Alle aangegeven prijzen in euro inclusief de wettelijke BTW, excl. verzendkosten voor de totale winkelwagen. Uitsluitend onze Algemene Voorwaarden (zie hiervoor https://rch.lt./AV-NL of op aanvraag) zijn van toepassing. Afbeeldingen kunnen afwijken. Drukfouten, vergissingen en prijswijzigingen voorbehouden. reichelt elektronik GmbH, Elektronikring 1, D-26452 Sande, Tel.: +31 85 208 62 94

reichelt_ElektroData_05-2023.indd 1 ED Advertenties.indd 2

02.10.2023 10:06:17 19-10-2023 09:55

REDACTIONEEL

OKTOBER 2023

Cyberveilig door inzet van AI ... tegen AI Uit een veel te ver verleden herinner ik mij een nogal unheimische

gevangen (net als de mens ‘in the good old days’, toen die

animatieserie waarin een soort van supermensen elkaar naar het

alles nog wel kon bijbenen).

leven staan en steevast de confrontatie aangaan middels een potje voetbal. Dat is dan niet het gezapige zomeravondgebeu-

Maar zal zo’n arsenaal aan AI-superwapens om je zelf te ver-

ren van ons fantastische nationale elftal (de mannen dus), maar

dedigen wel toereikend zijn? De ‘vijand’ zit immers ook niet stil,

een strijd waarin duizelingwekkende krachten vrijkomen op een

en bedient zich van hetzelfde repertoire aan technieken om ten

speelveld dat soms een hele stad bestrijkt, en waarin allerlei

aanval te trekken. En zo wordt het, net zoals dat nu al het geval

gemeenheden uit de kast worden gehaald, die zo snel gaan dat

is, een ordinaire wapenwedloop: wie is het slimste, het snelste, het

zelfs een VAR ze in de replay niet kan beoordelen. Onze jongens,

meest doortrapt, het gemeenst? Wie heeft de meeste middelen?

toen nog in die heerlijke lagere-school leeftijd, keken hier ademloos naar (en papa dus ook).

Net als bij de voetballers in de animatieserie zijn we bij die AIwedloop niet meer dan toeschouwer. De diagnostische syste-

Ik moest aan die serie denken toen ik een bericht las in de

men in de ‘situation rooms’ kunnen nu al in beeld brengen waar

Telegraaf over cyberveiligheid. TNO stelt hierin bij monde

de strijd zich afspeelt, waar de aanvallen plaatsvinden, waar ze

van marktdirecteur ict, strategie en beleid Berry Vetjens dat

vandaan komen. Maar het is wel een beetje saai om als mens

‘de mens maar een complicerende factor is in de strijd tegen

urenlang naar die flikkerende lichtjes te kijken.

kwaadwillenden in het digitale domein’. Daar valt wel iets voor te zeggen, als je ziet hoe traag er soms wordt gereageerd op

Wellicht kan ook hier AI zijn steentje bijdragen door die lichtjes

grootschalige cyberaanvallen, met alle gevolgen van dien.

tot een adembenemende animatie om te toveren, desnoods iets

Maar om dan zover te gaan dat je alles overlaat aan een AI-

met voetbal. En dan gewoon 24/7 streamen. Ik ga kijken, zeker

systeem, zonder dat daar een mens aan te pas komt, dan is

omdat het dan om het echie gaat. En de jongens, inmiddels in de

het toch een beetje alsof je je zelf aan de goden overlevert.

(bijna post-)hackerleeftijd, zeker ook!

Je weet niet meer wat er gebeurt, maar je moet erop kunnen vertrouwen dat het wel goed gaat. Een geruststelling is wel-

Richard Bezemer, hoofdredacteur Elektro-Data

licht dat de beveiliging zelflerend is, dus niet voor één gat

(R.Bezemer@mybusinessmedia.nl)

2023 09 Mornsun Automation Netherlands Elektrodata Half page Print Ad 201x133.indd 1

ED Redactioneel.indd 3

Meer elektroDATA op

18/09/2023 11:30:12

19-10-2023 09:57

NIEUWS

Avnet Abacus werkt samen met XP Power

Gavin Griggs van XP Power (links) en Rudy van Parijs (Avnet Abacus).

Avnet Abacus heeft met XP Power een strategisch

van onze producten voor een bredere groep ont-

van onze klanten, met name als ze op zoek zijn naar

distributiepartnerschap afgesloten voor de EMEA-

werpers en fabrikanten stroomlijnen en verbeteren.

robuustheid en absolute betrouwbaarheid van een

markten. De producten van XP Power zijn ontwor-

Avnet Abacus' uitgebreide distributienetwerk en

voeding voor hun bedrijfskritische systemen.”

pen en geproduceerd voor integratie in een breed

diepgaande kennis van de EMEA-markten, gekop-

scala aan toepassingen die betrouwbare en vaak

peld aan haar technische expertise en goede klan-

bedrijfskritische stroombronnen vereisen, zoals

tenondersteuning, zullen zorgen voor meer waarde

in industriële technologie, gezondheidszorg en

en tevredenheid bij onze klanten.”

apparatuur voor halfgeleiderfabricage. Het portfolio

“Ook wij zijn verheugd met deze strategische

omvat AC/DC-voedingen van 3 W tot 50 kW, DC/

samenwerking met XP Power”, zegt Rudy van Parijs,

DC-omzetters van 0,25 W tot 700 W en hoogspan-

directeur van Avnet Abacus. “XP Power heeft een

ningsvoedingen met uitgangen tot 500 kVDC.

sterke traditie in het leveren van betrouwbare en effi-

Gavin Griggs, CEO van XP Power: “Door onze

ciënte vermogensoplossingen en met deze samen-

krachten te bundelen willen we de beschikbaarheid

werking kunnen we beter voldoen aan de behoeften

www.avnet-abacus.eu

WoTS van vijf naar drie werelden Waar de WoTS vanaf de oprichting door het leven ging als ‘World of Technology & Science’ staat dit acroniem met ingang van de

Een infraroodcamera voor 1.000 euro

2024-beurseditie voor ‘World of Industry, Technology & Science’. Dat heeft alles te maken met de sterk veranderende omstandigheden in en de uitdagingen van industriële sectoren op het gebied van onder andere digitalisering, cyber security, duurzaamheid en energieverbruik. De leden van de voor deze vakbeurs samenwerkende partners FEDA, FHI en Machevo & Bulk stellen dat de technologie-aanbieders binnen hun contreien daar allerhande (geïntegreerde) oplossingen voor hebben, die beter tot hun recht komen door ze te scharen onder een nieuwe wereld: ‘World of Industry’. Dit is een samenvoeging van drie

Bernhard Siegmund (links) en Koen Vandewal.

oorspronkelijke werelden: ‘World of Automation’, ‘World of Motion & Drives’ en ‘World of

De onderzoeksgroep van Koen Vandewal (imo-

maken. Het onderzoeksteam zal op goedkope

Industrial Processing’.

imomec UHasselt) krijgt een beurs van de Euro-

standaardcamera’s voor zichtbaar licht, zoals die

Voor de werelden ‘World of Electronics’ en

pean Research Council (ERC) om goedkopere

in mobiele telefoons, op maat gemaakte organi-

‘World of Laboratory’ verandert de profilering

infrarooddectectoren en -camera’s te ontwikke-

sche halfgeleiders integreren. Door de organische

niet. De beurs en de exposanten blijven hier-

len. “De huidige conventionele infraroodcamera’s

halfgeleiders op een standaardcamera aan te

door focus houden op dezelfde doelgroepen,

kosten nu zo’n 25.000 euro. Met onze technolo-

brengen, wordt de gevoeligheid uitgebreid van

waarbij klanten uit de procesindustrie, maak-

gie waarbij we goedkope organische materialen

zichtbaar naar infrarood licht.

industrie, engineering, machinebouw, OEM,

integreren in basiscamera’s, zoals die op je

“Deze betaalbare aanpak kan de productie-

zorg, wetenschap, elektronica en laboratoria

smartphone, kunnen we infraroodcamera’s ont-

industrie in staat stellen om afwijkingen binnen

de WoTS beurs zullen bezoeken. De World of

wikkelen met een prijs ver onder de 1.000 euro”,

producten systematisch en in realtime te detec-

Industry, Technology & Science vindt plaats van

zegt Vandewal.

teren en te controleren. Zo heeft dit concept dus

24 t/m 27 september 2024 in Jaarbeurs Utrecht.

Infraroodbeelden hebben meestal hogere con-

het potentieel om de hoeveelheid afval in heel wat

trasten dan conventionele camera’s, waardoor

verschillende industrieën te verminderen,” zeg-

heel wat meer informatie over materialen en pro-

gen Bernhard Siegmund en Laurence Lutsen, die

ducten zichtbaar wordt. Maar met een kostprijs

meeschreven aan het projectvoorstel. Vandewal:

van 25.000 euro en nog veel hoger zijn ze erg

“We zien ook potentieel voor nieuwe toepassin-

kostbaar, waardoor het gebruik van de camera’s

gen, zoals geautomatiseerd zicht in zelfrijdende

nog beperkt is. De onderzoekers willen laten

auto’s bij nevel en mist, gedetailleerde sortering

zien hoe je met een nieuwe aanpak ook van je

van herbruikbare kunststoffen in afvalbeheer en in

smartphonecamera een infraroodcamera kan

geavanceerde biomedische beeldvorming.”

ED Nieuws.indd 4

www.wots.nl

19-10-2023 09:58

NIEUWS

OKTOBER 2023

Sok met printed electronics Zorgtechnisch bedrijf Mentech en specialist in printed electronics Metafas hebben een sok ontwikkeld die helpt bij vroegtijdige stressherkenning bij gehandicapten en ouderen. De SentiSock meet fysiologische parameters als huidgeleiding, hartslag

wat leidde tot een korte doorlooptijd met een hoog

en beweging.

innovatief karakter. Reon Smits, CTO van Mentech:

“Bij de ontwikkeling en productie van de sokken was de keuze van het materiaal, een speciale

“Vanaf het begin werd er proactief meegedacht

thermoplastische polyurethaan (TPU), cruciaal,”

oplossingen om de sok zo draagbaar mogelijk te

zegt Luc van Neer, directeur van Metafas. “Dit

maken, zelfs voordat er concrete afspraken waren

materiaal heeft een optimale rek en krimp, en

gemaakt over productieaantallen en kosten. Dit

heeft een goede hechting met onze inkten. Op

stelde ons in staat om de SentiSock in een vroeg

de TPU-laag worden vervolgens de functionele lagen opgebouwd, door middel van zeefdruk met

stadium en in een nauwe samenwerking te optimaliseren.”

zilver-, koolstof- en diëlektrische inkten. Deze zijn

Hij vervolgt: “Oorspronkelijk hadden we een stan-

speciaal ontwikkeld voor goede duurzaamheid en

daard geprinte medische elektrode-patch op de

kreukbestendigheid, en een goede hechting op het

voet overwogen voor stressdetectie, maar dit bleek

TPU-substraat. Een slim meanderend ontwerp van

voor onze doelgroep te ingrijpend. Daarnaast zijn

de sensor en de opbouw van de bovengenoemde inkten in verschillende lagen, maken de wasbare

deze patches niet duurzaam, omdat ze na eenmalig gebruik worden weggegooid. Daarom hebben

sok robuust genoeg voor normaal gebruik.”

we gekozen voor een ‘wearable’ oplossing, wat

Mentech betrok Metafas in een vroeg stadium bij

uiteindelijk heeft geleid tot de ontwikkeling van de

het project, vanwege de expertise van het bedrijf

SentiSock.”

in de ontwikkeling en productie van printed electronics. Zo ontstond een co-development project,

www.metafas.nl

over het ontwerp van de elektrode en technische

Expice overgenomen door Betronic Expice en Betronic zijn per 1 oktober 2023 samen-

beide bedrijven beter te kunnen voldoen aan de

gegaan in de Betronic Group. Expice, actief in

klantwens door het aanbieden van eigen ‘off-

de productie en de assemblage van innovatieve

shoring’ en ‘near-shoring’ mogelijkheden binnen

elektronica, telt 40 medewerkers en is gevestigd

de Betronic Group, alsmede verdere optimalisatie

in Zwaag. Betronic legt zich toe op de ontwikkeling, productie en assemblage van innovatieve

van supply chain risico’s, kosten en productontwikkeling.

elektronica. Het ontwikkelcentrum is gevestigd in

De directie van Betronic Group zal bestaan uit

Amsterdam (35 medewerkers) en de productielocatie in Suzhou China (50 medewerkers).

Paul Vroling (financiën & strategie), Jasper de

Met het samengaan van de twee bedrijven

Jonge (algemene zaken), Johan Vonk (commerciële zaken) en Jasper Ligthart (operationele

krijgen Betronic en Expice klanten toegang

zaken).

Door dit gezamenlijke productie-aanbod stellen

www.expice.nl

www.we-online.com/STAYMAPI

Foto: Hélène de Bruijn Fotografie.

www.betronic.nl

High Performance Metal Alloy Family • High current ratings up to 15 A • Low AC losses due to innovative core material • Low RDC down to 6 mΩ • Excellent temperature stability from -55° to +150 °C • Innovative Design • Excellent EMI behavior The WE-MAPI is a innovative molded power inductor series with wide size line-up that offers up to 50 % higher rated current than similar round wire molded inductors.

tot ontwikkelcapaciteit en de mogelijkheid om zowel in Nederland als in China te produceren.

BE COOLER. STAY MAPI.

NEW:

• Size 5020 & 5030 • HT version up to 150 °C • Automotive series WE-MAIA

available AEC-Q200 Grade 0&1

Meer elektroDATA op

ED Nieuws.indd 5

19-10-2023 09:58

INDUSTRIËLE ELEKTRONICA

Boorgaten en uitsparingen: haal ze niet door elkaar! BEWERKINGEN IN DE FREESFASE HEBBEN LAGERE TOLERANTIESPEC’S DAN DIE IN DE BOORFASE Voor de montage van componenten, connectoren, behuizingen, kabels, modules en andere onderdelen op de printplaat kunnen speciale openingen nodig zijn die afwijken van de ronde boorgaten. Deze zogeheten uitsparingen (cut-outs), waar ook de sleuven onder vallen, worden in een andere fase van het PCB-productieproces aangebracht dan de boorgaten. Om bepaalde uitsparingen al in de, meer nauwkeurige, boorfase uit te laten voeren kan de ontwerper ze opnemen in het boorgatbestand door ze te definiëren als onderdeel van een component, of als uitsparing op componentniveau. Saar Drimer, editor bij Eurocircuits

Voor een maximale uitsnijdingsnauwkeurigheid en nauwere toleranties ten opzichte van andere elementen is het zaak om ook de uitsparingen al in de boorfase aan te brengen.

Het ene gat is het andere niet, en daar

Component- of boardniveau

plaatsvinden.

denkt ook nog eens niet iedereen

Zowel voor de boorgaten als de

De boorfase is aan het begin van het

hetzelfde over. Goed dus om in dit

uitsparingen geldt dat ze op componentniveau en op printplaatniveau

fabricageproces, vóór het belichten

artikel over boorgaten en uitsparingen te definiëren waar we het nu precies

kunnen worden aangebracht.

over hebben. Algemeen geldt dat we

van het koperpatroon. Dit proces vereist zeer nauwe toleranties om zo goed

onderscheid kunnen maken tussen

Op componentniveau zijn de boorgaten en uitsparingen gedefinieerd als

drie soorten vormen die we uit het

deel van een component in de PCB-

ties van de uiteindelijke kopersporen.

materiaal kunnen halen:

ontwerptool, en zijn ze opgenomen in

Het frezen vindt normaal gesproken

• Boorgat (‘drill’): een met een ronde

het boorgatbestand dat aan de PCB-

boor gemaakt cirkelvormig gat, dat

fabrikant wordt geleverd. Op boardniveau zijn de boorgaten en

aan het einde van het fabricageproces plaats, met minder nauwgezette

door de printplaat gaat. • Uitsparing (‘cut-out’): elke vorm van

van de fotogevoelige laag voor etsen

mogelijk aan te sluiten bij de toleran-

mechanische toleranties als bij het

uitsparingen gedefinieerd als deel van

boren. De huidige tolerantie op de

een gat dat geen boorgat is.

de contour van de printplaat of een

PCB contour bij Eurocircuits bedraagt

• Binnen de uitsparingen is er nog

mechanische laag. En aanvullend: als

0,20 mm, wat gezien de fijnmazigheid

een subset: de sleuf (‘slot’). Deze

boorgaten en uitsparingen, die niet naar

van het koperbeeld onmogelijk voor

definiëren we als een uitsparing met voren komen in het boorgatbestand.

de boorfase zou kunnen werken.

een constante breedte, die gelijk is aan de diameter van een boorgat.

Boren of frezen

Verschuivingen

Als ontwerper is het verleidelijk om te

Zoals al eerder aangegeven hebben bewerkingen in de freesfase een

volledig binnen de contour (outline)

denken dat boorgaten en uitsparingen ongeveer hetzelfde zijn: je boort

van de PCB liggen. Ze kunnen ook

of je boort en beweegt daarbij in het

de boorfase. Dit heeft twee redenen.

overlappen met de contour, zodat

platte (XY-) vlak (wat feitelijk frezen

Ten eerste zorgen de krachten die

Boorgaten en uitsparingen kunnen

lagere tolerantiespecificatie dan die in

het lijkt alsof ze deel uitmaken van de

is). Zo eenvoudig ligt dat echter niet.

frezen (beweging in de XY-richting)

www.eurocircuits.com

contour bij de productie van de PCB.

Om goed te begrijpen hoe boorgaten

uitoefent op de spindelkop ervoor

euro@eurocircuits.com

De contour freest men in de regel

en uitsparingen worden gemaakt,

dat deze sneller aan nauwkeurigheid

+32 (0)15 28 16 30

met een frees met een diameter van

moet je weten in welke fase van het

verliest dan wanneer er alleen geboord

2 mm.

PCB-productieproces deze procedés

zou worden. En ten tweede zijn de

ED IE_2.indd 6

19-10-2023 09:59

OKTOBER 2023

7 als onderdeel van een component, of

component zo laag mogelijk. En als

als uitsparing op componentniveau.

de ontwerper de component in zijn

Bedenk hierbij dat het aanleveren van

ontwerptool verplaatst, bewegen de

Gerber X2/X3 boorgatbestanden de

boorgaten en uitsparingen automatisch mee, terwijl uitsparingen op

PCB-fabrikant helpt bij het correct verwerken van boorgaten en uitsparingen. Het Gerber X2/X3 format

printplaatniveau dat niet doen.

bevat meer specifieke informatie dan

Uitsparingen bij Eurocircuits

oudere formaten; gebruik dan ook

Goede resultaten hangen af van

Gerber X2/X3 waar mogelijk.

eenduidige data en communicatie.

Het definiëren van de uitsparing

Informatie over de optimale wijze van

Boorgaten (‘drills’), uitsparingen (‘cut-outs’) en sleuven (‘slots’) kunnen op

op componentniveau pakt op twee

aangeven van sleuven en uitsparingen

board- en componentniveau worden gedefinieerd.

manieren voordelig uit. Ten eerste

bij Eurocircuits is te vinden op: www.

houdt het de afstandstolerantie

eurocircuits.com/pcb-design-guidelines-mechanical-layer/

tussen elementen van dezelfde positiegaten die gebruikt worden om

maximale uitsnijdingsnauwkeurigheid

het paneel op de freesmachine te

en nauwere toleranties ten opzichte

plaatsen, gemaakt tijdens de boorfase.

van andere elementen (boorgaten,

Dat betekent dat tijdens het fabricageproces de freespositie lichtjes kan ver-

soldeereilanden, andere uitsparingen)

schuiven, wat de positietolerantie van

dat dit freeswerk ook in de boorfase

de freesfase nadelig beïnvloedt.

wordt gedaan! Het aanbrengen van

willen bereiken, dan is het wenselijk

boorgaten, al dan niet verkoperd, Naar voren halen

vindt standaard in die fase plaats.

‘Waarom zou een ontwerper zich

Om ervoor te zorgen dat uitsparingen

hier iets van moeten aantrekken?’,

ook in die fase worden gemaakt,

Niet-

zou je kunnen vragen. Dat heeft

gemetalliseerde

alles te maken met nauwkeurigheid

kunnen we ze definiëren als doorgemetaliseerd of ze opnemen in het

en toleranties. Immers, als we een

boorgatbestand door ze te definiëren

een component.

sleuven rond

PRODUCTNIEUWS Microchip Technology

Avnet Embedded

32-bit MCU met beveiligingsmodule OSM Size-S modules ceerde beveiliging met geïntegreerde

Om ontwerpers beveiliging

De compacte MSC OSM-SF-IMX93

gemakkelijker in hun toepas-

OSM computing modules voldoen

EdgeLock secure enclave en een 2D

singen te laten integreren, intro-

aan de OSM 1.1 standaard (Size-S)

GPU. Verder hebben ze LPDDR4-

duceert Microchip Technology

met afmetingen van 30 x 30 mm en

geheugentechnologie met inline ECC-

de serie PIC32CZ CA 32-bit

ondersteuning, gecombineerd met

microcontrollers met een 300

bevatten de i.MX 93 applicatieprocessoren van NXP Semiconductors. De

MHz Arm Cortex-M7 processor.

modules in LGA-behuizing worden

De serie bestaat uit de PIC32CZ

vooral gebruikt in compacte industriële toepassing, die weinig vermo-

Gigabit Ethernet (RGMII), USB 2.0, 2x

CA90 met een geïntegreerde

maximaal 256 GB eMMC-flashgeheugen. Interfaces zijn onder meer Dual CAN-FD, MIPI-DSI en MIPI CSI-2 voor

hardwarebeveiligingsmodule (HSM),

Trust Platform Development Suite.

gen vragen, zoals kleine gateways,

het aansluiten van een camera. Voor

en de PIC32CZ CA80 zonder geïntegreerde HSM. De HSM werkt als

De MCU’s kunnen worden geconfigureerd met een scala aan interfaces,

industriële besturingssystemen en

evaluatie en design-in zijn een ontwikkelplatform en starter-kit beschikbaar.

een beveiligings-subsysteem met

waaronder USART/UART, I2C, SPI,

De eerste OSM-producten MSC

een eigen MCU die de firmware en

CAN FD, USB en gigabit Ethernet.

OSM-MF-IMX8MINI en MSC OSM-

beveiligingsfuncties draait, waaronder

Bij Ethernet is er keus uit audio video

MF-IMX8NANO zijn gebaseerd op

het opstarten onder hardware beveiliging, opslag van de beveiligings-

overbrugging (AVB) en het nauwkeurige tijdprotocol (PTP), gebaseerd

de i.MX 8M Mini en i.MX 8M Nano

sleutel, cryptografische versnelling

op de IEEE 1588 standaard. De

Arm Cortex-A53 processoren. De Arm

en willekeurige getallengenerator. De

componenten zijn er met 2, 4 or 8

MCU’s kunnen ook af-fabriek met

MB ingebouwd flashgeheugen, 1 MB

Ethos-U65 microNPU stelt ontwikkelaars in staat om machine learning

de gewenste veiligheden worden uitgerust. Dit gaat aan de hand van de

werkgeheugen (SRAM) en geheugen

(ML) toepassingen te maken. De

met foutherstelcode (ECC).

i.MX 93 processoren bieden geavan-

domotica-oplossingen.

SoC's van NXP Semiconductors met

Meer elektroDATA op

ED IE_2.indd 7

19-10-2023 09:59

INDUSTRIËLE ELEKTRONICA

8 Elincom Electronics

Microchip Technology

20 W DC/DC-omzetter voor treinen

MCU met I3C-ondersteuning Improved Inter Integrated Circuit (I3C)

in samenspel met een primaire MCU

is sterk in opkomst als oplossing voor in een groter overkoepelend systeem. het interfacen van sensoren, waarbij

Deze MCU-serie kan taken uitvoeren

snel grote hoeveelheden data moeten

als het verwerken van sensordata,

worden uitgewisseld. De PIC18-Q20

het met weinig vertraging afhandelen

serie microcontrollers (MCU’s) hebben maximaal twee van dergelijke

van interrupts en het melden van de

I C-bouwstenen, alsmede een multivoedingsspanning I/O (MVIO). Ze

hoofd-CPU dit niet zo efficiënt kan bijbenen. De I3C periferiebouwsteen

zijn beschikbaar in 14- en 20- pens

werkt op een spanning van 1,0 tot

behuizingen met afmetingen van

3,6 V.

P-Duke, fabrikant van AC/DC- en

standaard 1 x 1 inch. De RDC20U

slechts 3 x 3 mm.

DC/DC-omzetters voor gebruik in de

is gecertificeerd naar EN50155,

treinen, heeft de RCD20U DC/DC-

EN45545-2, IEC/EN/UL 62368-1

Met de doelmatigheid van I3C,

omzetter geïntroduceerd. Deze heeft

standaarden.

flexibele perife-

een gepatenteerde hold-up functie

Met een werktemperatuur van -40

riebouwstenen en

waarmee korte spanningsdippen en

°C tot +105 °C en 3000 VDC isolatiespanning tussen in- en uitgang is

de mogelijkheid

voedingswisselingen worden opgevangen.

status van het systeem, omdat de

om te werken op

toepassing in ruwe omgeving geen

drie onafhankelijke

De omzetter heeft een uitgangsver-

probleem. Met drie jaar product-

mogen van 20 W en ingangsbereiken

garantie zijn optimale prestaties en

voedingsspanningen zijn de MCU’s

van 8:1 (9-75 V) en 12:1 (14-160

betrouwbaarheid voor lange tijd

V). De bouwvorm is de industrie-

verzekerd.

geschikt om te worden toegepast

Farnell

Raspberry Pi 5 boards De Raspberry Pi 5 4 GB en 8 GB

beterde thermische eigenschappen,

Delivery) voeding levert maximaal 5,1

boards zijn te bestellen bij Farnell.

met een geïntegreerde ventilator met

V/5 A waardoor de Raspberry Pi 5 een

Raspberry Pi 5 levert twee tot drie keer

variabele snelheid die wordt gevoed

breder scala aan randapparatuur van

• LPDDR4X-4267 SDRAM.

betere CPU/GPU-prestaties dan Raspberry Pi 4. Ook de camera-, display-

en bediend via een speciale connector op de Pi 5-printplaat. Actieve

stroom kan voorzien.

• 2,4 GHz en 5,0 GHz 802.11ac

en USB-interfacing is verbeterd door

koeling biedt een alternatieve koel-

• 2,4 GHz quad-core, 64-bit Arm

integratie van de door Raspberry Pi

oplossing voor klanten die hun Pi 5

Cortex-A76 CPU, met 512 KB L2

zelf ontworpen RP1 I/O-controller chip.

onder aanhoudende zware belasting

cache en een 2 MB gedeelde L3

Andere verbeteringen zijn onder

willen gebruiken zonder behuizing.

cache.

andere een nieuwe behuizing met ver-

De nieuwe 27 W USB-C PD (Power

Kenmerken:

• VideoCore VII GPU.

Wi-Fi. • Bluetooth 5.0 / Bluetooth Low Energy (BLE). • 2 × USB 3.0-poorten, met ondersteuning voor gelijktijdig gebruik van 5 Gbps en 2 × USB 2.0-poorten.

NIEUWE NAAM, ZELFDE FUNCTIONALITEIT

PRIMATEQ TW46

WEBSITE?

SCAN ME

TELERADIO.NL

ED IEPN.indd 8

SAFE  SMART  STRONG

19-10-2023 10:00

PRODUCTNIEUWS

OKTOBER 2023

9 Recom Power

5 W DC/DC in DIP24-behuizing andere high-end toepassingen. De omzetter kan gebruikt worden bij een omgevingstemperatuur van -40 °C tot 110 °C met derating. De on/offafstandsbediening heeft een typische stroomafname van 3 mA. De component is beschermd tegen onderspanning aan de ingang en kortsluitingen aan de uitgang. De 5 W DC/DC-omzetter REC5K-RW

De REC5K-RW bezit veiligheidscer-

is nu ook verkrijgbaar in een kunst-

tificaten volgens UL 62368-1, C22.2

stof DIP24-behuizing. De omzetter

nr. 62368-1 en IEC/EN 622368-1

heeft een ingangsbereik van 9-36

en werkt tot 5000 m hoogte in een

VDC en de uitgang bedraagt 5 V

omgeving met vervuilingsgraad 2

bij 1 A. De component heeft een gecertificeerde 4 kVDC/1 seconde,

(PD2). Met een extern ingangsfilter kan worden voldaan aan Class

DC/DC DIN-rail power

2 kVAC/1 minuut isolatie en beschikt

B geleide EMI-niveaus. De MTBF

over een lage uitgangsrimpel en

bedraagt meer dan 1,7 Mhrs bij 25 °C

ruis voor veeleisende industriële en

volgens MIL-HDBK-217F.

In the TCL range of DIN-rail power supplies are 6 models for DC input voltage available. The wide input ranges of 9.5–18 VDC resp. 18–75 VDC means these models can be operated from all popular DC supply voltage systems. With tightly regulated output voltage these DC/DC converters provide a reliable power source for sensitive loads in industrial process controls, factory automation and other equipment exposed to a critical industrial environment.

Melexis

Nauwkeurige stroomsensoren De compacte MLX91230 Hall-effect

junction boxes (BJB).

stroomsensor heeft een nauwkeu-

De MLX91230 biedt fabrikanten van

righeid van 0,5%. Hij integreert IVT-meetmogelijkheden, bevat een

bijvoorbeeld stroomverdelingscomponenten, schakelaars en relais een

microcontroller (MCU) om de ECU

veilige en eenvoudige methode om

te ontlasten en beschikt over geïntegreerde veiligheidsfuncties. Voor

de mogelijkheden van hun systeem

batterijtoepassingen ondersteunt de

de programmeerbare flash microcontroller slimme functionaliteit toe

component meting van de laadtoestand (‘state of charge’; SoC), alge-

te vergroten door met behulp van

te voegen. Andere innovaties zijn

mene staat (‘state of health’; SoH)

slimme pyrozekeringen, waarbij de

en de functietoestand (‘state of func-

MLX91230 kan worden gebruikt

tion’; SoF) van de batterij in zowel

voor lokale beslissingsgestuurde

lage- als hoge-spanningssystemen.

regelingen, en energieopslagsystemen voor thuisgebruik, zoals bat-

Daarmee is hij ideaal voor batterijmanagementsystemen (BMS), batterij disconnect units (BDU) en batterij

Main features: • Ultra-wide input voltage range • Output voltage adjustable • Overload and short circuit protection • Low ripple and noise • I/O isolation 1500 VDC • Compact, slim plastic case • Reliable snap-on mount on DIN-rail • Bracket for wall mount included • 3-year product warranty

terijsystemen voor de opslag van PV-energie.

Meer elektroDATA op

ED IEPN.indd 9

19-10-2023 10:00

INDUSTRIËLE ELEKTRONICA

Meerkanaals voeding heeft baat bij isolatie tussen de uitgangen HOE ISOLATIE TUSSEN DE UITGANGEN KAN BIJDRAGEN AAN BETERE PRESTATIES VAN DE VOEDING De spanningen op een voeding met meerdere uitgangen kunnen een door de fabrikant voorgeconfigureerde polariteit hebben. De uitgangen kunnen bijvoorbeeld worden vastgezet op +5 V, +12 V en -12 V, waarbij ze een gemeenschappelijke 0 V-aansluiting delen zonder isolatie tussen de uitgangen. Bij andere soorten voedingen kunnen daarentegen één, twee of alle drie de uitgangen van elkaar geïsoleerd zijn. Wat zijn de voordelen van een dergelijke isolatie en hoe kunnen ze worden aangewend om de systeemprestaties te verbeteren?

De onlangs geïntroduceerde 1U hoge MU4 serie maakt net als de QM serie gebruik van een AC/ DC-omzeter om aan de primaire kant een 380 VDC busspanning te genereren en geïsoleerde DC/DC-modules om de uitgangsspanningen te leveren.

samenhangt met hun topologie en constructie. Dit wordt aangeduid als zwevende uitgang (‘floating output’). Meerkanaals laagvermogen voedin-

spanningen af te leiden met behulp

Voor vermogens boven de 300 W

gen van minder dan 300 W hebben

van niet-geïsoleerde DC/DC-omzetters of regelaars. In afbeelding 1 is te

zijn modulaire of configureerbare

zien dat alle uitgangsspanningen een

meerdere uitgangsspanningen te leveren voor systemen in medische,

enkele voedingstrafo gebruikt met

gemeenschappelijke verbinding hebben, die wordt aangegeven door de

Rob Hutton, Product Manager,

secundaire wikkelingen of aftakspan-

zwarte lijnen.

TDK-Lambda EMEA

ningen om tot de gewenste uitgangs-

meestal een gemeenschappelijke 0 V-aansluiting en een vaste polariteit voor de uitgangen. Er wordt een

voedingen een populaire manier om

industriële en testen meetomgevingen. De QM serie is gebaseerd op een standaard set uitgangsmodules

spanning te komen. Deze eenvou-

Geïsoleerde uitgangen

en omzetters, waaruit voedingen met

dige configuratie maakt de voeding

De TDK-Lambda QM serie en de

geschikt voor massaproductie, wat de

onlangs geïntroduceerde 1U hoge

maximaal 18 uitgangen kunnen worden samengesteld voor vermogens

voeding ook relatief goedkoop maakt.

MU4 serie maken gebruik van een

van 550 W tot 2000 W.

Een nadeel van dit ontwerp is dat de

AC/DC-omzeter om aan de primaire

In de TDK-Lambda online Quick

spanningsregeling beperkt is tot de

kant een 380 VDC busspanning te

Product Finder kunnen engineers de

hoogvermogen uitgang en dat deze

genereren en geïsoleerde DC/DC-

de spanningsniveaus van de andere

modules om de uitgangsspanningen

gewenste combinaties van uitgangsspanning en -stroom invoeren. Op

uitgangen kan beïnvloeden.

te leveren (zie afbeelding 2). De

basis hiervan wordt automatisch

Een andere manier om meerdere uitgangen te genereren is om een AC/

meeste modulaire voedingen hebben ook isolatie tussen de individuele

een onderdeelnummer gegenereerd

DC-voeding te gebruiken en extra

uitgangsspanningen, wat gedeeltelijk

geplaatst. Vervolgens wordt het pro-

zodat een aankooporder kan worden

www.emea.lambda.tdk.com/nl/ tlf.nl-powersolutions@tdk.com +33 (0)6 72 83 75 77

ED IE.indd 10

Afbeelding 1. Meerdere uitgangen, die niet-geïsoleerde DC/

Afbeelding 2. Blokschema van een modulaire voeding met

DC-omzetters gebruiken met uitgangen met vaste polariteit.

zwevende uitgangen.

19-10-2023 10:01

OKTOBER 2023

11 Afbeelding 3A. Voeding met zwevende uitgangen.

Afbeelding 3B. Voeding met vaste uitgangen.

duct geassembleerd, getest en ver-

bijvoorbeeld worden gebruikt om 24 V

wezig zijn op alle uitgangen en zijn ze

voedingen zijn de bovenstaande

zonden. De voedingsmodules hebben

en 30 V te leveren door de twee 15 V

moeilijker uit te filteren.

signalen vaak gerefereerd aan de

vaak een groot instelbereik voor niet-

uitgangen in serie te schakelen. Hierbij moet wel rekening worden gehou-

MOPP

dit kader dat het belangrijk is om te

combinaties zijn voorzien van een veiligheidscertificaat, ook voor medische

den met de maximale isolatiespanning

In bepaalde medische systemen kan

tussen uitgang en de aarding van

het vanwege MOPP (Means of Patient

voorkomen dat ruis van de voedingskabels interfereert met de signaal-

toepassingen.

de behuizing. Hierover kan je in de

Protection) nodig zijn om een uitgang

datasheet van de betreffende voeding

volledig te isoleren van de aarde,

spanningen of uitgangsstromen die door de signaalkabels stromen. Het

nadere informatie vinden.

met een isolatiespanning van 1.500

‘daisy chainen’ van signalen tussen

VAC. Dit is mogelijk met de QM- en

voedingen en andere apparaten is

standaard spanningen. Alle mogelijke

Meerdere voordelen

gemeenschappelijke 0 V. Bedenk in

Er zijn veel voordelen verbonden aan isolatie tussen de uitgangsspanningen van een voeding met meerdere

Beter regelbaar

MU4-series, die 1xMOPP-isolatie van

Een ander voordeel is een betere

uitgang naar aarde hebben. Dit type

eenvoudiger als de signalen geïsoleerd zijn. Op een niet-zwevende voe-

uitgangen. Op de eerste plaats is dat

regelbaarheid van de belasting. Wanneer een zwevende uitgang zowel

isolatie kan ook vereist zijn in andere

ding is het niet eenvoudig om alleen

industriële toepassingen.

de hoofduitgang te blokkeren zonder

zwevende uitgangen stelt de gebruiker in staat om positieve of negatieve

positieve als negatieve remote sense

Een ander voordeel betreft het vermijden van aardlussen. Bij veel systemen

alle andere uitgangen uit te schakelen.

spanningen te realiseren, zoals vereist

spanningsverliezen in zowel de positieve als negatieve belasting. Een

is de negatieve ingang van de belastin-

Eenvoudiger systeemontwerp

door het systeem. Als er bijvoorbeeld

gen verbonden met massa. Vaak wordt

In sommige toepassingen, vooral die

+24 V, +15 V en +15 V nodig is voor

niet-zwevende uitgang kan alleen

met lage vermogensvereisten voor de

het ene systeem en +24 V, +15 V en

compenseren voor een spanningsval

een centrale steraansluiting gebruikt om te voorkomen dat ruisstromen en

-15 V voor het andere, kan hetzelfde

in de positieve geleider.

met een eenvoudige wijziging van

Ook worden effecten van ruisgenererende belastingen verminderd.

pieken door de systeembedrading circuleren. Dit is eenvoudiger te realiseren

uitgangen niet nodig. Naarmate de

onderdeelnummer worden gebruikt de bedradingsbundel (zie afbeelding 3A). Bij uitgangen met vaste polariteit moet een tweede model worden besteld en op voorraad worden

flexibiliteit. Een voeding met volledig

heeft, kan hij compenseren voor

hulpuitgangen, zijn volledig zwevende

en flexibeler toe te passen bij zwe-

complexiteit van het systeem toeneemt, met meerdere voedingen die

Wanneer één belasting in een sys-

vende uitgangen (afbeelding 4) dan bij

met elkaar kunnen interacteren, kunnen

teem aanzienlijke elektrische ruis

niet-zwevende uitgangen (afbeelding

EMI (elektromagnetische interferentie)

genereert, kan een zwevende uitgang

5), waarbij er meerdere stroompaden

en immuniteitsproblemen ontstaan.

die ruis isoleren van meer gevoelige belastingen in het systeem. Er

door de 0 V-kabels en voeding lopen.

Een modulaire voeding, zoals die uit de

In geval van zwevende uitgangsspanningen kunnen de uitgangen in serie

kan extra common mode filtering

Uitgangsbewaking

leveren en vervangt hiermee meerdere

worden toegevoegd aan alleen die

Zwevende uitgangen maken inherent

afzonderlijke voedingen. Isolatie tussen

worden geschakeld om hogere span-

uitgang. Wanneer belastingen echter

gebruik van optocouplers om isolatie

uitgangen kan ruisproblemen helpen

ningen te genereren. De 24 V, 15 V, 15

een gemeenschappelijke aansluiting delen, kunnen die stoorstromen aan-

te bieden voor DC OK en aan/uit-signalen op afstand. Bij niet-zwevende

voorkomen en het systeemontwerp

V configuratie uit het voorbeeld kan

gehouden (afbeelding 3B).

QM serie, kan echter tot 18 uitgangen

vereenvoudigen.

Afbeelding 4. Modulaire voeding met sterpuntsaarding.

Afbeelding 5. Nietgeïsoleerde DC/DComzetter voeding met sterpuntsaarding. Meer elektroDATA op

ED IE.indd 11

19-10-2023 10:01

INDUSTRIËLE ELEKTRONICA

12 Altair

TDK-Lambda

Sneller elektronica ontwerpen

Power Sink optie voor voedingen

De Ultra Librarian CAD-modelbiblio-

symbolen, footprints en 3D-modellen

Met de Power Sink optie (PSINK)

geling die door regeneratief remmen

theek is nu beschikbaar in verschil-

in een cloudgebaseerde bibliotheek,

voor de 1,7 kW en 3,4 kW modellen

een accu voeden, die op zijn beurt

lende Altair ECAD-verificatie- en mul-

die de noodzaak van handmatig

van de TDK-Lambda Genesys+ serie

stroom levert voor bijvoorbeeld elek-

tifysische oplossingen, zoals Altair

maken en onderhouden elimineert.

programmeerbare DC-voedingen kan

trische ramen, spiegels en stoelen.

PollEx, Altair SimLab en Altair One

De integratie van Ultra Librarian in

tot 300 W piekvermogen en 100 W

De optie kan ook worden gebruikt

UDE. Ultra Librarian geeft gebruikers

de elektronica-oplossingen van Altair

continuvermogen worden geabsor-

bij het testen van batterijen en con-

directe toegang tot ruim 16 miljoen

geeft gebruikers de mogelijkheid om

beerd en gedissipeerd. Hierdoor kan

densatoren, om ze te ontladen nadat

componenten snel op internet of met

het down-programmeren tot 25 keer

het testen is voltooid. Door de snelle

native CAD-integraties te zoeken, te

sneller verlopen, met dalingstijden

downtime zijn kortere testcycli haal-

bekijken en te gebruiken. Elk model

van slechts 12,5 ms, zelfs onder nul-

baar en wordt de normale werking

wordt uitgebreid gecontroleerd op

lastcondities.

nauwkeuriger gesimuleerd.

nauwkeurigheid en consistentie met

De PSINK-optie is ideaal voor het

Met de PSINK-module kan de voe-

industriestandaarden. Daardoor

testen van elektromotoren met PWM

ding energie absorberen die wordt

kunnen gebruikers met vertrouwen

(pulsbreedtemodulatie) snelheidsre-

teruggevoerd van de belasting. De

modellen direct in hun software plug-

interne besturingslogica registreert

gen om precies te zien hoe ontwer-

de uitgangsspanning van de voeding.

pen, componenten en systemen er

Als die hoger is dan de gewenste

na voltooiing uit komen te zien. Dit

spanning, geeft de logica de PSINK-

verkort de ontwikkeltijd, voorkomt

module het signaal om stroom van

fouten en zorgt ervoor dat simulaties

de belasting af te voeren via de uit-

nauwkeurig zijn en een echte digitale

gangsklemmen en zo een constante

tweeling van het ontwerp vertegen-

spanning over de belasting te hand-

woordigen.

haven.

IIoT gateways, Protocol Converters, Remote Access, Cloud logging & dashboards, Data analyse Anybus en EWON producten verbinden machines en systemen, bieden remote service met cloud monitoring, logging en alarmering. Koppeling

Meer precisie

Laserverplaatsingssensor voor geavanceerde automatisering 900

o p to N C D T 1

N IE U W

van industriële en gebouw gebonden netwerken. Van Profinet, EthernetIP en CANopen tot Modbus, J1939 en KNX.

Unieke combinatie van grootte, snelheid en nauwkeurigheid Ideaal voor hoge resolutie en dynamische metingen Geavanceerde oppervlaktecompensatie voor snelle metingen op veranderende oppervlakken Eenvoudige installatie en eerste gebruik Hoogste omgevingslichtbestendigheid in zijn klasse

Contacteer onze applicatie engineers: Tel. +31 162 510 400 micro-epsilon.com/opto

ED IEPN 2.indd 12

< 0.4 μm 10 kHz

Duranmatic B.V. | Robijn 800 | 3316 KE Dordrecht T+31 (0)78 631 05 99 | info@duranmatic.nl

19-10-2023 10:02

PRODUCTNIEUWS

OKTOBER 2023

13 Avnet

Würth Elektronik

Embedded module

USB 3.1 Type-C connector

system-on-chip (SoC) technologie

Würth Elektronik breidt zijn USB-C

van de afscherming zijn verguld in

combineert verwerkings-, grafische

assortiment uit met een 24-pins vol-

de contactzone om de best moge-

en I/O-functionaliteit op één chip,

ledig geconfigureerde horizontale

lijke verbinding met de printplaat te

waardoor uitstekende rekenpres-

connector voor SMT-assemblage.

garanderen. De stabiele stekker is

taties mogelijk zijn in omgevingen

Dankzij het ‘hoge’ ontwerp met twee

geschikt voor alle consumenten- en

met beperkte ruimte, vermogen en

rijen met elk twaalf contacten maakt

IT-toepassingen die gebruik willen

koeling. Ontwerpers kunnen kiezen

de USB 3.1 Type-C connector volle-

maken van de mogelijkheden die de

uit verschillende quad- en dual-core processoren om de prestaties en

dige visuele controle van het solderen USB 3.2 Gen 1x2 standaard biedt mogelijk. De connector is niet alleen op het gebied van gegevens- en

mogelijkheden af te stemmen op de

compatibel met USB 3.2 Gen 1x2

vereisten van de toepassing.

signalering en USB Power

De type 6 pin-out biedt directe toe-

Delivery standaarden, maar

Ontwerpers en systeemarchitecten

gang tot digitale display interfaces

kan ook worden gebruikt voor

kunnen de operationele levensduur

zoals DisplayPort, HDMI 2.0b en DVI,

bijvoorbeeld het verzenden

van de vorige generatie AMD Ryzen-

en tot vier USB 3.2 interfaces. De

van analoge signalen via de

gebaseerde C6C-RYZ COM Express-

kaart biedt ondersteuning voor maxi-

(D+/D-) pinnen.

module verlengen met de nieuwste

maal vier onafhankelijke beeldscher-

De WR-COM USB 3.1 Type-C

module van Avnet, de MSC C6C-

men met een resolutie tot 4k x 2k,

High-Rise SMT is ontworpen

RYZ2. Deze module voorziet in een

hardware-gebaseerde videocodering/

voor minstens 10.000 parings-

naadloze drop-in vervanging.

decodering, hardwarematige beveili-

cycli en bedrijfstemperaturen

De MSC C6C-RYZ2 is het embedded

ging die voldoet aan de vereisten van

van -40 °C tot +120 °C. Niet

platform voor de AMD Ryzen Embed-

TCG (Trusted Computing Group) en

alleen de pencontacten, maar

ded R2000 processorfamilie. Deze

beschikt over TPM 2.0.

ook de buitenste borgpennen

Bestel eenvoudig online: WWW.TELEREX-EUROPE.COM

België: +32 (0)3 - 326 40 00

stroomoverdracht.

Nederland: +31 (0)76 - 578 20 00

Meer elektroDATA op

ED IEPN 2.indd 13

19-10-2023 10:02

INDUSTRIËLE AUTOMATISERING

Engineering Event Safety 2023 in teken nieuwe Machinerichtlijn ENGINEERING EVENT SAFETY OP 29 NOVEMBER 2023 IN DEN BOSCH

Op de informatiemarkt kan je contacten leggen met vakgenoten, fabrikanten en toeleveranciers.

tijd ingeleverd. Zijn lezing ‘Artificiële

• Hoe pak je als fabrikant de over-

neveiligheid’ biedt een diepgaande en

gang naar de nieuw Verordening

Loon, consultant/trainer bij Kader BV,

uitgebreide kijk op de fascinerende

Machineproducten aan?

geeft tijdens het Engineering Event

wereld van artificiële intelligentie. Hij

Safety in zijn plenaire lezing het antwoord op deze vraag. De nieuwe ‘Ver-

brengt een toegankelijke inleiding tot

Cybersecurity Niet alleen op het gebied van machi-

ordening betreffende Machineproduc-

de essentiële concepten en gevarieerde methodes van AI. Tegelijkertijd

ten/Machines’ zegt dat machines die

belicht en analyseert hij hoe AI een

cybersecurity gaat er de komende

vanaf 20 januari 2027 voor het eerst

aanzienlijke impact heeft op machineveiligheid.

tijd veel veranderen. Niet in de laatste

of in gebruik genomen worden, in

Learnshops

sneller en heftiger dan je wellicht ver-

overeenstemming moeten zijn met

Na de lunch staan er twee rondes

wacht. Dat is de boodschap die Ruud

de Machineverordening 2023/1230.

met parallelle learnshops gepland.

Welschen, Innovation Management

Vanaf dat moment is de huidige

De onderwerpen van de eerste sessie zijn:

& Digital Business professional bij

• Definitie ‘substantiële wijziging’ in

lezing ‘Cybersecurity, NIS2 en de

binnen de Europese Economische Ruimte in de handel worden gebracht

Machinerichtlijn 2006/42/EG ingetrokken en vervangen door de verordening. Zijn deze wijzigingen inderdaad een verbetering en vereenvoudiging? Of niet?

nieuwe VoM. • Veranderingen in de norm voor het

ED IA.indd 14

neveiligheid, maar ook op dat van

plaats vanwege de nieuwe regelgeving voor machines. En die komt

Siemens, in zijn afsluitende plenaire invloed op machineveiligheid’ aan de toehoorders wil meegeven.

Performance Level (13849). • VoM en de eisen aan de gebruiksaanwijzing.

Meld je aan

AI en machineveiligheid Waar de invulling van de plenaire

• Verantwoordelijkheid fabrikant bij

Machinerichtlijn voor jou betekent?

openingslezing over de grootste wijzigingen in de opzet van de nieuwe

(technisch) gebrekkig product/

Meld je dan snel aan via www.safetyevent.nl. Heb je een betaald abonne-

recall.

‘Verordening betreffende Machinepro-

www.safetyevent.nl

Safety & Security.

Intelligentie: mythes, magie en machi-

Nieuwsgierig naar wat de nieuwe

Inclus 0,2 m loodv druk

ment op één of meer van de uitgaven

ducten/Machines’ nog niet rond is bij

De tweede ronde biedt learnshops

van MYbusinessmedia, dan is deel-

het ter perse gaan van deze Elektro-

over de volgende thema’s:

name gratis. En anders zijn de kosten

Data, heeft Stijn Derammelaere, professor mechatronica aan de Universi-

• Veilig werken aan elektrische installaties met de innovatieve VeriSafe.

ook nog wel te overzien: € 175. En

teit Antwerpen, zijn toelichting wel op

• Future of Connectivity; impact op

slechts € 60.

voor docenten en studenten is het

19-10-2023 10:03

€ Dubbelzijdige PCB

Op woensdag 29 november 2023 vindt de dertiende editie plaats van het Engineering Event Safety, in 1931 Congrescentrum Den Bosch. Met dit jaar als thema ‘Eindelijk een nieuwe Machinerichtlijn!’ biedt dit event als vanouds praktische antwoorden op vragen over machineveiligheid. Je kunt inspiratie opdoen tijdens de plenaire sessies, kennis bijtanken in de verschillende learnshops en contacten leggen met vakgenoten, fabrikanten en toeleveranciers ‘De Machineverordening: verbeterd, op de informatiemarkt. Ook de ‘safety doctors’ zijn weer van de vereenvoudigd en aangepast aan de behoeften van de markt?’ Dennis van partij.

OKTOBER 2023

15 PRODUCTNIEUWS Festo

Duranmatic

Lage-spanning servoregelaar

Explosieveilige Panel PC’s

Machinebouwers hoe-

greerd in de machine-

Winmate's M-Series IECEx/C1D2

Enterprise. Er is keuze uit zes display

ven dankzij de CMMT-

sturing. Hierdoor kunnen

Modular Design Panel PC's voor

formaten, van 12 tot 24 inch.

ST-MP niet langer te

twee typen aandrijvin-

gebruik in explosiegevaarlijke omge-

De ATEX Zone 2 Panel PC’s zijn er in

kiezen tussen een

gen binnen één systeem

vingen zijn vervaardigd met een

drie modellen, twee met 15 inch- en

stappenmotor- of ser-

worden gecombineerd.

aluminium behuizing. Ze hebben

één met 19 inch display. Ze hebben

vomotorregelaar. Deze

De term ‘extra lage-

een speciale anti-corrosiecoating,

een ontwerp zonder ventilator met

‘extra lage-spanning’,

spanning’ refereert naar

waardoor een lange duurzaamheid

een zeer efficiënte warmteafvoer. Het

servoregelaar is namelijk

de voedingsspanning

en levensduur wordt gegarandeerd.

5-draads resistief touchscreen biedt

geschikt voor positi-

van deze nieuwe gene-

De corrosiewerende behuizing, IP65-

explosieveilige functionaliteit. De

oneertoepassingen in

ratie regelaars op 24

bescherming aan de voorzijde, vol-

roestvrijstalen behuizing garandeert

zowel gesloten als open

of 48 VDC. De regelaar

ledig vlak PCAP-touchscreen, 9-29

duurzaamheid en bescherming tegen

regelkring (dus met of

heeft een microcontrol-

VDC voeding, verwijderbare SSD en

corrosie, en is dus geschikt voor ruwe

zonder encoder). Omdat servomotor-

ler die drie keer krachtiger is dan die

compatibiliteit met PCIe x4-kaarten

industriële omgevingen. Ze hebben

regelaars voorheen alleen closed-

waarmee voorgaande modellen zijn

garanderen een brede

een breed tempera-

loop werden gebruikt, wordt hiermee

uitgerust. Dit resulteert in gebruikers-

inzetbaarheid. De

tuurbereik, van -20 tot

het gat tussen stappenmotor- en ser-

voordelen, zoals multiprotocol veld-

M-serie wordt gele-

50 °C; met de optionele

vomotorbesturingen overbrugd.

buscompatibiliteit, veldverzwakking,

verd met Intel Tiger

heater is dat van -40

De CMMT-ST-MP zit beneden de ver-

energiebeheer, auto-tuning en U/f

Lake Core i5 proces-

tot + 50 °C. De ATEX

mogensklasse (300 W nominaal) van

open-loop regeling. De geïntegreerde

soren, maximaal 32

versies zijn leverbaar

de standaard serie Festo CMMT-AS

webserver maakt eenvoudige data-

GB RAM, 2 X maxi-

met Intel Tiger Lake

servoaandrijvingen, maar beide types

overdracht van en naar de servorege-

maal 512 GB SSD

Core i3, i5 en i7 pro-

worden op dezelfde manier geïnte-

laar mogelijk.

en Windows 10 IoT

cessoren.

Helmholz Benelux

Industriële Raspberry Pi module

RAM. Als opslagmedium is eMMC-

De RevPi Connect 4 is de vierde

het apparaat geschikt voor een breed

32 GB. Er kunnen nu tien I/O-uitbrei-

generatie van de Revolution Pi fami-

scala aan toepassingen, als pure

dingsmodules worden aangesloten

lie en de eerste die is gebaseerd op

industriële pc, industriële controller,

op de basismodule, in plaats van vijf.

de Raspberry Pi Compute Module 4

edge-apparaat of IIoT-gateway.

Deze worden geconfigureerd via een

en een micro-USB-aansluiting. De

(CM4). Net als voorgaande versies

De RevPi Connect 4 maakt gebruik

grafische gebruikersinterface. Naast

realtime klok (RTC) wordt niet langer

heeft deze een modulair ontwerp en

van de Broadcom BCM2711-

twee Gigabit Ethernet-interfaces zijn

gebufferd door een condensator maar

is volledig industrieel. In combinatie

processor, een 64-bits quad-core

er twee USB 3.2 Gen1-interfaces, een

wordt tijdelijk opgeslagen door een

met de geïntegreerde interfaces is

Arm Cortex-A72 met maximaal 8 GB

RS485-interface, een micro-HDMI

geïntegreerde batterij.

geheugen beschikbaar met maximaal

1-48 lagen | 1 werkdag Express Meer dan 30 jaar ervaring

Hoogtechnologische printplaten Inclusief: 0,1 mm spoorbreedte en isolatieafstand, 0,2 mm boring, FR4 1,55 mm Cu, metaalfinish loodvrij HAL, 2x soldeermasker groen, 1x tekstopdruk wit, E-test, Design Rule Check, opstartkosten

€ Dubbelzijdige PCB

b.v. 1 st. € 29,80 net

b.v. 80mm x 100mm

b.v. 5 st. elk € 11,49 net

b.v. 30 st. elk € 3,55 net b.v. 100 st. elk € 2,07 net

Precisie-SMD-Stencil (laser)

Sinds 2021 - Verlaagde prijzen:

-47%

€

tot

90 net

b.v. 1 st. 115mm x 120mm

Automatisering maakt het mogelijk!

Inclusief: Onbeperkt pads, roestvrij staal, dikte 100-120μm, optionele padreductie, eindbehandeling aan beide zijden ontbraamd (geborsteld)

www.multi-cb.nl

b.v. 500 st. elk € 1,40 net

Nettoprijzen, plus BTW indien van toepassing. Verkoop alleen aan commerciële en openbare instellingen.

ED IA.indd 15

Een van de grootste aanbieders van hoogwaardige printplaten in Europa. Uit Duitsland verzonden.

Prijzen en productietijden online: Meer elektroDATA op

stuks

Verzending in NL vanaf €4,95

19-10-2023 10:03

INDUSTRIËLE AUTOMATISERING

16 Bosch Rexroth

Unique Safety Products

Displays voor mobiele toepassingen Insluitingsbeveiligingen vier CAN 2.0B-aansluitingen, twee

De mechanische insluitingsbeveili-

blokkering te vergrendelen terwijl een

USB 2.0-interfaces en een RS232-

gingssystemen Alpha voor draaien

operator zich in de beveiligde zone

interface zijn uitgerust met 800 MHz

schuifdeuren en Bravo voor licht-

bevindt. Dit retrofitsysteem met twee

dual en solo iMX6-processoren, 4

schermen zijn ontwikkeld door

bevestigingen op of naast het licht-

GB flashgeheugen en maximaal 1

Unique Safety Products in samen-

scherm voorkomt insluitingsgevaar

GB RAM. Een resolutie van maximaal

werking met Fortress Safety. De

en onbedoelde herstart van machines

1280 x 800 pixels en sensorge-

Alpha insluitingsbeveiliging voorkomt

die worden beveiligd met lichtscher-

stuurde helderheidsregeling zorgen

insluiting en een onbedoelde herstart

men. Door de persoonlijke veilig-

voor optimale leesbaarheid, zelfs bij

van machines tijdens onderhouds-

heidssleutel te draaien, blokkeert de

Met drie formaten (5, 7 en 10,1 inch)

direct zonlicht.

werkzaamheden. Bij een gesloten

Bravo de stralen van het lichtscherm.

en een breed scala aan functies is

Gebruikers kunnen de grafische

deur voorkomt deze het openen van

Alleen in deze positie kan de per-

de nieuwe Bodas DI5 displayreeks

gebruikersinterface en de gewenste

de toegangsdeur totdat de uniek

soonlijke veiligheidssleutel worden

geschikt voor vrijwel alle toepas-

functies vrij ontwerpen in verschil-

gecodeerde persoonlijke veiligheids-

uitgenomen.

singen, van het weergeven van

lende ontwikkelomgevingen, zoals

sleutel is gedraaid en uitgenomen.

Operators

bepaalde parameters tot uitvoerig

Codesys, Qt-Linux of C/C++. Alle

Vervolgens voorkomt hij het sluiten

nemen deze

ontworpen dashboardreplica's en

machinefuncties kunnen statisch of

van de deur en daarmee schakelen

persoonlijke

helikopterview. Ze kunnen staand

dynamisch worden weergegeven. Via

van de veiligheidscontacten totdat de

veiligheids-

of liggend, in het dashboard of als

de geïntegreerde video-interfaces

persoonlijke veiligheidssleutel weer in

sleutel mee

zelfstandige eenheid, in de cabine of

kunnen verschillende camerasignalen

de insluitbeveiliging is geplaatst.

als beveili-

aan de buitenkant van de machine

worden gevisualiseerd op het display

De Bravo insluitingsbeveiliging is

ging tegen

worden geïntegreerd. De IP66-

in PIP (Picture-In-Picture) of full-

een oplossing om de stralen van een

onverwachte

beschermde displays met maximaal

screen formaat.

lichtscherm te onderbreken en deze

herstart.

ED IAPN.indd 16

19-10-2023 10:03

PRODUCTNIEUWS

OKTOBER 2023

17 Sick

SMC

Lineaire encoder

Decentrale draadloze communicatie storingsvrij werkt.

Met de EXW1 serie heeft SMC het

GHz ISM-frequentieband. Deze niet-

Of het nu gaat om de inzet binnen

concept van gedecentraliseerde

commerciële band is gereserveerd

windmolens, spuitgietmachines of

draadloze communicatie uitgebreid

voor industriële, wetenschappelijke

hydraulische persen, de verschil-

met netwerksnelheden tot 1 Mbps

en medische doeleinden. De functies

lende aanpassingsmogelijkheden van

(250 kbps bij de EX600-W), terwijl

frequency hopping (FH) en frequency

de DAX maken integratie in vrijwel

maximaal 880 in- en uitgangen op

channel selection (FCS) die worden

elke toepassing mogelijk. Zo is er

één base kunnen worden aangeslo-

gebruikt, voorkomen interferentie van

een breed inzetbare profielvariant

ten zonder dat er communicatieka-

andere draadloze apparaten, naast

met glijprofiel, een speciale variant

bels nodig zijn. De gecombineerde

data-encryptie die onbevoegde toe-

voor krappe inbouwsituaties en een

base- en remote unit van de EXW1

gang van buitenaf uitsluit.

De lineaire encoders uit de DAX-serie

stangconstructie met inschroefdraad

heeft 86% minder volume en is 83%

Door een externe antenne (IP67) toe

zijn ideaal om de absolute positie van

voor de inzet binnen industriële

lichter dan de modulaire EX600-W

te voegen, kan de draadloze base/

zuigerstangen in hydraulische cilin-

hydraulische cilinders. De flexibele

versie. De EXW1 is een systeem

remote worden geïnstalleerd in een

ders en lineaire bewegingen in indus-

systeemarchitectuur brengt daarbij

van I/O-signalen die kunnen wor-

met metaal afgeschermde behuizing.

triële installaties te bepalen. Dankzij

mogelijkheden als meerdere mag-

den gebruikt in combinatie met de

de toepassing van magnetorestric-

neten per encoder of klantspecifieke

EX600-W. Zo ontstaat meer flexibi-

tieve technologie is de encoder slijt-

gebruikszones binnen handbereik.

liteit, waardoor ventieleilanden en

en onderhoudsvrij. De geïntegreerde

Kenmerken:

IO-Link-masterunits kunnen worden

overspanningsbeveiliging en onder-

• Resolutie: tot 10 µm.

toegevoegd voor verschillende toe-

spanningsregeling zorgen ervoor dat

• Meetlengtes: 50 tot 2.500 mm.

passingsbehoeften.

de encoder ook in omgevingen met

• Beschikbare interfaces: analoog en

De EXW1 heeft een bereik tot 100

fluctuatiegevoelige voedingsspanning

CANopen.

meter en communiceert via de 2,4

• Monitoren en aansturen op afstand ! • Via 4G | LTE • Actieve meldingen

www.conta-supervision.com

Check vdltbpelectronics.nl

EARLY SUPPLIER INVOLVEMENT THAT’S … ONE SMALL STEP FOR US, ONE GIANT LEAP FOR MANUFACTURING

BEZOEK ONS OP DE PRECISIEBEURS, STAND 369

KRACHT DOOR SAMENWERKING

Meer elektroDATA op

ED IAPN.indd 17

19-10-2023 10:03

Totale veiligheid door individueel autorisatiebeheer In een industriële omgeving moeten enerzijds de mensen beschermd (safety) en anderzijds de machines en gevoelige gegevens beveiligd (industrial security) worden. Een veiligheidslacune kan verschillende gevolgen hebben, van verkeerde bediening en een ongeval tot een ernstige cyberaanval. Een uitgebreid Identification and Access Management, dat toegangsrechten duidelijk regelt, draagt bij aan een veiligheidstotaalconcept en aan efficiënte processen.

Identification and Access Management, dat individuele taken en bevoegdheden voor het werken met machines en systemen eenduidig regelt, is tot nu toe een op vrijwilligheid gebaseerde security-oplossing. De wetgever heeft inmiddels erkend dat safety en security met elkaar verweven zijn. De nieuwe machineverordening stelt daarom securitymaatregelen verplicht vanaf 2027. Bij de uitvoering van dergelijke maatregelen is het van belang de hanteerbaarheid en bruikbaarheid voor de gebruikers tijdens het bedrijf te waarborgen, teneinde manipulatie uit te sluiten. Intuïtieve bedieningssystemen die gebruikers gemakkelijk kunnen hanteren, voorkomen dat veiligheidsmaatregelen worden ondermijnd of dat machines verkeerd worden bediend. Bovendien draagt een doordacht veiligheidssysteem bij tot efficiënte processen zonder onnodige stilstand.

Eén systeem voor safety en industrial security Beveiliging tegen ongeoorloofde toegang kan in de praktijk worden gerealiseerd met één systeem voor bedrijfsmoduskeuze en toegangsautorisatie. Dit systeem combineert safety en industrial security: de keuze van de bedrijfsmodus en de regeling van de

toegangsrechten voor de machine. Een dergelijke oplossing wordt geboden door de apparaten van de productgroep PITmode van Pilz, waarmee tussen gedefinieerde bedrijfsmodi kan worden geschakeld en de toegangsautorisatie kan worden geregeld. De bediening is intuïtief, omdat elke gebruiker zijn of haar individueel gecodeerde transponder krijgt, wat een unieke gebruikersauthenticatie mogelijk maakt en manipulatie voorkomt.

Individueel beheren Om het beveiligingsconcept individueel vorm te geven, is PITmode er in verschillende versies. • Als compact all-in-one apparaat bevat PITmode de knoppen voor de bedrijfsmoduskeuze en een verwerkingseenheid, wat een ruimtebesparende installatie mogelijk maakt. • Het modulair opgebouwde systeem PITmode fusion bestaat uit de uitleeseenheid PITreader met RFID-technologie en geïntegreerde webserver, en een veilige verwerkingseenheid (Safe Evaluation Unit, SEU). • Een andere variant is PITmode flex: hierbij wordt PITreader gebruikt in combinatie met een Pilz-besturing en een softwaremodule voor veilige verwerking.

De modulaire opbouw maakt het mogelijk toegangsautorisatie en bedrijfsmoduskeuze te integreren in het ontwerp van bestaande bedieningspanelen. Daar kunnen aanwezige knoppen voor de keuze van de bedrijfsmodus worden gebruikt, wat voor de gebruiker een eenvoudigere bediening mogelijk maakt. De identificatie met de transponder wordt uitgevoerd door de uitleesunit PITreader. PITmode en PITmode fusion bieden functioneel veilige bedrijfsmoduskeuze en toegangsautorisatie tot PL d.

Eenvoudige authenticatie Om de bedrijfsmodus te kiezen, sluit de gebruiker zijn transponder rechtstreeks aan op de PITmode en drukt hij op een toets die voor de bedrijfsmodus is gedefinieerd of op de overeenkomstige toets op een HMI. Als er autorisatie is, krijgt de gebruiker toegang tot het proces. Hetzelfde werkt ook wanneer een servicemedewerker voor onderhoud op afstand toegang wil tot een machine: pas wanneer een persoon ter plaatse de betreffende vrijgave in het systeem geeft, kan het onderhoud op afstand beginnen. Na de onderhoudswerkzaamheden wordt deze toegang weer gesloten, voordat de machine weer wordt opgestart. Manipulatie door onbevoegden of een poort die per ongeluk is opengelaten na onderhoudswerkzaamheden, kan zo worden uitgesloten.

Sleutel, kaart of sticker Nog meer flexibiliteit voor exploitanten en gebruikers biedt de variant PITreader card unit: hiermee kunnen RFID-compatibele kaarten en stickers samen met of in plaats van een RFID-transpondersleutel worden gebruikt. Als er al RFID-compatibele kaarten in een bedrijf worden gebruikt, kunnen deze ook in combinatie met de PITreader card unit worden gebruikt: de gebruiker heeft dan slechts één kaart voor meerdere functies nodig. Het principiële voordeel van RFIDtransponders is dat verschillende functies op één transponder worden gebundeld en dat zo een hele mechanische sleutelbos kan worden gecombineerd.

Een plus aan security

PITmode fusion is een modulair opgebouwd bedrijfsmoduskeuze- en toegangsautorisatiesysteem, dat safety en industrial security in één systeem verenigt.

ED Techvertorial.indd 18

Er wordt ook rekening gehouden met securityaspecten met het oog op authenticatie, kwalificatie en toegangsbeveiliging van gebruikers. Als er ondanks alle

19-10-2023 10:04

veiligheidsmaatregelen toch een ongeval of security-incident bij een machine voordoet, kan via het uitlezen van de RFID-transponder worden achterhaald wie welke wijziging heeft uitgevoerd. Als deze optionele functie gewenst is, registreert het besturingssysteem op basis van de authenticatie ook het tijdstip van toegang in de interne, onveranderlijke audit trail (gebeurtenissenlogboek).

Zorgvuldig beheer is de sleutel Om safety en industrial security gedurende de hele levenscyclus van de toepassing te garanderen, besteden beheerders veel zorg aan het onderhoud van autorisaties. Voor een eenvoudig beheer ondersteunen passende softwaretools van Pilz de organisatie van gebruikers en transponders. Achter een kleine RFID-sleutel kunnen bijvoorbeeld complexe autorisatiematrices of bedrijfsbrede voorschriften verborgen gaan. Met de geïntegreerde PITreader webserver programmeren beheerders de bij PITmode of PITreader horende RFID-transponders en slaan daarop de gebruikersgegevens en autorisaties op. Alle belangrijke instellingen vinden rechtstreeks op de uitleeseenheid plaats, wat zorgt voor een snellere inbedrijfstelling, inclusief de configuratie van interfaces.

geactiveerd met de juiste autorisatie, zodat de gegevensstroom van een productie beveiligd is. Samen met een industriële firewall zoals SecurityBridge van Pilz kunnen machines zo worden beschermd tegen onbevoegde toegang en manipulatie.

Bestaande machines – safe en secure Als bestaande machines aan de stand van de techniek moeten worden aangepast of als in het kader van een risicobeoordeling is vastgesteld dat maatregelen nodig zijn, kan het toegangsautorisatiesysteem PITreader

eenvoudig achteraf worden ingebouwd: het apparaat kan rechtstreeks worden gemonteerd op de gestandaardiseerde uitgangen voor sleutelschakelaars met een diameter van 22,5 millimeter. Samen met een Pilz-besturing kan de gewenste veiligheidsfunctie direct worden ingesteld. Bij gebruik van een externe besturing wordt PITmode fusion gebruikt om de beoordeling van de toegangsautorisatie en de bedrijfsmoduskeuze te integreren. Afhankelijk van het transpondermedium kunnen bestaande RFID-keycards in het bedrijf worden gebruikt voor de authenticatie.

Toegang tot interfaces beperken De mogelijkheden van het Identification and Access Management strekken zich uit tot het vrijgeven van speciale industriële USB-poorten, een van de belangrijkste inbraakpoorten bij security-incidenten. Daarvoor wordt het toegangsautorisatiesysteem PITreader gecombineerd met een bedieningselement zoals PIT oe USB, dat over een activeerbare USB 2.0 host-interface beschikt. Deze oplossing maakt het tegen manipulatie beveiligde laden van programma’s, het downloaden van gegevens en het aansluiten van een toetsenbord of muis mogelijk. De interface wordt namelijk alleen

ED Techvertorial.indd 19

Het toegangsautorisatiesysteem PITreader card unit biedt met de RFID-compatibele PITreader card en PITreader sticker nog meer formaten voor de implementatie van een efficiënt toegangsautorisatiesysteem.

Pilz Nederland Havenweg 22, 4131 NM Vianen Telefoon: +31 (0)347 32 04 77 info@pilz.nl www.pilz.nl

19-10-2023 10:04

INDUSTRIËLE IOT

Implementatie van beveiliging in embedded systemen HOUD REKENING MET TOEKOMSTIGE KRAAKBAARHEID PROTOCOLLEN MET BEHULP VAN KWANTUMCOMPUTERS Sinds embedded systemen verbinding maakten met het internet, is de noodzaak om ze te beveiligen en de gecommuniceerde data te versleutelen belangrijker dan ooit. Het scala aan voor hackers beschikbare methoden neemt nog steeds toe. Om te voorkomen dat een apparaat en zijn waardevolle data worden gehackt, worden er nu routinematig diverse asymmetrische en symmetrische versleutelingsprotocollen gebruikt om de data te beschermen. Naast het beveiligen van gegevens moet het apparaat echter ook beschermd worden tegen hardwaregeoriënteerde aanvallen. Mark Patrick, Mouser Electronics

De Silicon Labs EFR32BG24 familie van Bluetooth geschikte draadloze systemon-chips en de LS00 en LS60 families van de PIC32CM series microcontrollers van Microchip Technology worden geleverd met een uitgebreide set beveiligingsfuncties.

Bij beveiliging van een embedded systeem, zoals een IoT-apparaat,

om de beveiliging op orde te brengen en te houden.

draait het om twee doelen: het appa-

ten tijdens de productie van een apparaat vormen een potentiële aanvalsvector voor hackers met

raat beveiligen tegen een aanval of

Meerdere pijlen op boog

fysieke (invasieve) toegang tot het

misbruik, en de informatie van het

Aanvallen op embedded systemen

apparaat. Deze geven toegang tot

apparaat beschermen. Bedenk daarbij

kunnen van allerlei kanten komen, op

de software en maken het mogelijk

dat een aanval niet altijd gericht is

afstand of lokaal, softwarematig of

om de firmware van het apparaat te

op het compromitteren of verstoren

fysiek (op de hardware gericht). De

van de werking van het apparaat,

hieronder beschreven voorbeelden

• Probing. Deze methode zoekt op

maar dat het ook kan gaan om het

van hackers-methoden laten zien dat

PCB-niveau een aangrijpingspunt

afluisteren van de communicatie,

je je als ontwikkelaar niet kan beperken tot maar één beveiligingsaspect.

voor een aanval op de hardware.

het verkrijgen van toegang tot commercieel gevoelige informatie en

vervangen.

Bij probing wordt het gedrag

• Aanvallen via interfaces. Tijdens de

van de hardware onderzocht om

wachtwoorden of om een systeem te

ontwikkeling maken engineers voor

spanningsniveaus, analoge en

doorgronden.

het programmeren en debuggen

digitale signalen en activiteiten op

In het kielzog van de snelle acceptatie

veelal gebruik van verschillende

seriële bussen en GPIO-poorten

van het IoT/IIoT hebben overheidsinstanties en industriële organisaties de

hardware-interfaces en seriële

vast te leggen.

bedreiging voor embedded apparaten

of USB. Open interfaces en poor-

poorten, zoals JTAG, UART, I²C en/

• Glitching. Bij deze methode veroorzaken hackers opzettelijk een sto-

snel onderkend. Zij voorzien ontwikkelaars inmiddels van allerlei handvatten om op die gevaren te anticiperen in de vorm van onder andere de EU Cybersecurity Strategy for the Digital

Bij ‘side-

Decade, de UK Product Security and

channel’

Telecommunications Infrastructure Act

aanvallen

en de ioXt Alliance. De laatste heeft

wordt extra

de ioXt Security Pledge gepubliceerd.

informatie

Hierin worden de acht belangrijkste

verzameld over de werking en

nederlands@mouser.com

principes (van geen universele wachtwoorden en beveiligde interfaces tot

(088) 130 07 00

bewezen cryptografie en automati-

van de

sche beveiligingsupdates) beschreven

beveiliging.

www.mouser.com

ED IIOT.indd 20

implementatie

19-10-2023 10:05

OKTOBER 2023

21 RSA-algoritme, genoemd naar de

een aanpak om het aanvalspotentieel

oprichters Rivest, Shamir en Adleman,

te verminderen door de essentiële

gepaarde sleutels: openbare en private. RSA ontwikkelde het concept

beveiligingsfirmware, bedrijfsmiddelen

verspreid kunnen worden.

ultra-low-power microcontrollers zijn

SHA (Secure Hashing Algorithm) is een ander cryptografisch algoritme

uitgerust met Arm TrustZone technologie en bieden beveiligingsfuncties

dat een unieke korte identificatie (ook

als symmetrische en asymmetrische

wel hash-digest genoemd) van een

versnellers, veilig opstarten en veilige

bestand maakt. Elke verandering aan

sleutelopslag.

en privégegevens te isoleren van de van een openbare sleutelinfrastructuur rest van de toepassing. (PKI), waarbij openbare sleutels wijd Ook de PIC32M LS00 en LS60

het bestand, zelfs een enkel teken, resulteert in een andere hash-digest.

Post-kwantumcryptografie

Embedded beveiliging

Aangezien de ontwikkeling van computertechnologie doorgaat, is het

Veel van de huidige microcontrollers

onvermijdelijk dat algoritmen als AES

worden geleverd met een uitgebreide

en RSA ooit gekraakt zullen worden.

set beveiligingsfuncties. Voorbeelden hiervan zijn de Silicon Labs

De aanzienlijke rekenkracht die nodig

EFR32BG24 familie van Bluetooth

realistisch tijdsbestek te kraken is

De acht belangrijke aspecten voor de beveiliging van IoT-productem volgens de

geschikte draadloze system-on-chips

nog toekomstmuziek. Deskundigen

ioXt Security Pledge.

en de LS00 en LS60 families van de

voorspellen dat met de komst van

PIC32CM series microcontrollers van Microchip Technology.

commercieel beschikbare kwantumcomputers binnen de komende drie

is om deze algoritmen binnen een

ring aan de stroompaden, waardoor

troller de gebruikte cryptografische

De EFR32BG24 komt met Secure

decennia de huidige encryptie- en

de microcontroller in een onver-

sleutels vaststellen. Waar deze

Vault beveiligingsfuncties van Silicon

handtekeningmethoden zullen falen in

wachte, kwetsbare staat wordt

aanpak vroeger dure testapparatuur

Labs, waaronder cryptografische

het beschermen van informatie.

gebracht. Deze aanpak vereist

vereiste, zijn daar vandaag de dag

versnellers, een TRNG (True Random

Onderzoeksorganisaties roepen

fysieke toegang tot de PCB van het

goedkope tools voor verkrijgbaar.

Number Generator), veilig opstarten

embedded ontwikkelaars op om zich

met root of trust, anti-tamper en DPA-

apparaat. Het doel is om de microcontroller zodanig te beïnvloeden

Encryptie

tegenmaatregelen. De 32-bits Arm

voor te bereiden op post-kwantumcryptografie (PQC) door samen te

dat deze eerder beveiligde poorten

Encryptie (versleutelen) en decryptie

Cortex-M33 core van het apparaat

werken met chipleveranciers, bevei-

opent of gevestigde beveiligingsprotocollen en -methoden omzeilt.

(ontcijferen) zijn essentiële technieken

wordt gecompleteerd door de hardware cryptografische versneller en

ligingsspecialisten en ecosystemen

ondersteunt AES-128, AES-192 en

nieuwe beveiligingsnormen te bereiken. Dertig jaar lijkt ver weg, maar als

van partners om certificering volgens

• Differentiële vermogensanalyse

voor het leveren van beveiligingsroutines voor embedded systemen. Een

(DPA). Dit is een van de vele

deel van deze technieken bestaat

manieren voor zogenaamde ‘side-

uit het gebruik van een code en een

AES-256 symmetrische sleutelalgoritmen. De hardware ondersteunt tevens

channel’ aanvallen. Hierbij is de

algoritme om informatie om te zetten

SHA hashing-algoritmen voor digitale

huidige industriële IoT-implementaties

aanval niet direct gericht op zwakke

in versleutelde tekst. Deze informatie

plekken in een beveiligingsprotocol of -algoritme, maar wordt

kan vrijwel elke platte tekst zijn, van

handtekeningen. De beveiligingsmogelijkheden van de EFR32BG24

in gebruik zullen zijn, speelt het probleem van laagdrempelig gebruik van

een wachtwoord tot sensorgegevens.

bevatten Arm TrustZone technologie,

kwantumcomputers nu al.

extra informatie verzameld over de

Een encryptie-algoritme vereist een

werking en implementatie van de

sleutel. Symmetrische algoritmen,

beveiliging. Zo’n aanval kan erop

zoals AES (Advanced Encryption

gericht zijn om één van de versleutelings- of verificatiemethoden van

Standard), maken voor zowel het

het apparaat te omzeilen door een

informatie naar een onbewerkte tekst

deel van de werking te monitoren,

gebruik van dezelfde sleutel. AES

zoals de stroomvoorziening of de

bestaat al meer dan twintig jaar en

elektromagnetische interferentie

wordt op grote schaal gebruikt. AES

(EMI).Hoewel voor sommige DPA-

begon met een sleutellengte van 128

aanvallen geen toegang tot de PCB

bits, maar deze is inmiddels vergroot

vereist is, moet de hacker zich

tot 256 bits (AES-256).

wel in de buurt van het apparaat

Hoewel AES extreem populair is,

bevinden of toegang hebben tot de

vormt het feit dat de sleutel bij een

stroomvoorziening. Op die manier

symmetrisch algoritme gedeeld moet

kunnen ze aan de hand van elektromagnetische signalen en span-

worden met alle gerelateerde apparaten een flinke uitdaging. Om dat

ningsfluctuaties van de microcon-

probleem op te lossen, gebruikt het

je bedenkt dat dan nog veel van de

versleutelen als het ontcijferen van

Het cryptografische proces van een PKI met RSA. Meer elektroDATA op

ED IIOT.indd 21

19-10-2023 10:05

INDUSTRIËLE IOT

22 Melexis TOP-electronics

SBC voor IIoT-toepassingen

Micropower schakelaar

en tot 31% meer totale UX-score dan

De MLX92216 en MLX92217 ultra-

activeren of deactiveren. Hierdoor

voorgangers.

low-power Hall-effect schakelaars

wordt het standby stroomverbruik

De SBC’s hebben PoE, LVDS, COM

van Melexis hebben een vermogen van 1 microwatt en nauwere

teruggebracht tot 200 nA, terwijl de

en CAN-bus interfaces, samen met M.2 E en M.2 B slots voor WiFi 5/6

toleranties, wat leidt tot een beter

schakelaar nog steeds snel kan worden gewekt door het systeem.

en 4G/5G uitbreidingsmodules voor

voorspelbaar stroomverbruik en een

De schakel-IC's zijn verkrijgbaar in

cloud computing. De ingebouwde

langere levensduur van batterijen.

LVDS ondersteunt FHD-uitvoer via

Deze magnetische componenten

twee verschillende kleine behuizingen: UTDFN-4L en TSOT-3L. De

dubbele kanalen, waardoor het

detecteren open of gesloten posities

componenten zijn geschikt voor

geschikt is voor meerdere beeldschermoplossingen, terwijl de inge-

en zijn ideaal voor het vervangen van

omgevingstemperaturen van -40 °C

traditionele reedschakelaars in IoT-,

tot +85 °C.

De Asus Tinker Board 3N single-

bouwde COM-headers en CAN-bus

industriële en witgoedtoepassingen.

board computers (SBC's) in het

kunnen worden gebruikt in diverse

De schakelaars hebben een state-of-

NUC-formaat zijn uitgerust met een

toepassingen, zoals controllers en

64-bit, quad-core Arm Rockchip

robotarmen.

the-art ontwerp van het vermogensdeel, met geïntegreerde logica voor

RK3568 processor. Deze is gebouwd

Tinker Board 3N kent ook mechanische ontwerpverbeteringen, zoals

automatische slaap/ontwaak-sequen-

een low-profile pushpin koellichaam

van de gebruiker een gemiddeld

voor naadloze grafische verwerking

en SoC plaatsing aan de achterkant

stroomverbruik van 0,9 μA haalbaar.

met een laag energieverbruik. Interne

Daarnaast heeft de MLX92217 een

tests laten zien dat Tinker Board 3N

voor extra stevigheid en installatiegemak. Het bedrijfstemperatuurbereik is

tot 17% hogere GPU-prestaties levert

van -40 °C tot 85 °C.

automatische slaaplogica kunnen

op de Arm v8 architectuur en genereert opmerkelijke GPU-prestaties

ties. Hierdoor is zonder tussenkomst

'Enable' pin waarmee gebruikers de

Hét online platform voor engineers!

Vind de juiste engineer voor uw vacature met Engineersonline.nl! Dagelijks bezocht door duizenden engineering professionals. vacatures.engineersonline.nl

ED IIOTPN.indd 22

19-10-2023 10:06

PRODUCTNIEUWS

OKTOBER 2023

23 Batenburg Applied Technologies

TOP-electronics

Dual-band GNSS-module

LTE Cat 6 module

sterkers (LNA) verbeterde weerstand

De EM060K-EA LTE-Advanced Cat

industriële routers, home gateways,

tegen multipad-interferentie en het

6-module van Quectel Wireless

set-top boxes, industriële en consu-

gebruik van signalen van zowel de

Solutions is beschikbaar in de M.2

mentenlaptops en digital signage.

L1- als de L5-band aan bij. Waar ont-

vormfactor, meet 30,0 mm x 42,0

Deze module beschikt over een uit-

vangers die zijn uitgerust met onder-

mm x 2,3 mm en is gebaseerd op het

gebreide reeks internetprotocollen en

steuning voor de L1-band kunnen

Snapdragon X12 LTE modem van

industriestandaard interfaces en een

bepalen op welke weg een voertuig

Qualcomm Technologies. Hij maakt

schat aan functies. Daarnaast biedt

rijdt, kunnen ontvangers die zowel de

gebruik van 3GPP Release 12 tech-

hij compatibiliteit met USB-stuurpro-

L1- als de L5-band gebruiken zelfs

nologie en ondersteunt theoretische

gramma's voor Windows, Linux en

de specifieke kant van de weg onder-

piekdatasnelheden van 300 Mbps

Android.

scheiden.

downlink en 50 Mbps uplink. De

De u-blox NEO-F10N positionerings-

Gebruikers die momenteel ontvan-

module kan werken bij temperaturen

module is gebaseerd op de NEO

gers gebruiken die gebaseerd zijn op

van -25 °C tot +75 °C.

vormfactor en is uitgerust met F10

modules zoals de u-blox NEO-M8

De modules hebben een LTE-A en

dual-band GNSS-technologie. Hij

en NEO-M9 kunnen naadloos over-

UMTS en HSPA+ dekking. Ze bevat-

ondersteunt L1/L5 GNSS-banden

stappen op de nieuwe NEO-F10N

ten een optionele ingebouwde SIM

van meerdere constellaties (inclusief

generatie. De module verbetert de

(eSIM) en zijn voorzien van dual SIM

NavIC) om een solide positienauw-

nauwkeurigheid, verlaagt het ener-

single standby (DSSS). Daarnaast zijn

keurigheid op meterniveau te bieden

gieverbruik en biedt een alternatieve

ze uitgerust met een zeer gevoelige

in stedelijke gebieden. Daar dragen

oplossing voor klanten die geen DR

GNSS-ontvanger om nauwkeurige en

de dankzij een RF front-end met

(dead reckoning)-opstellingen willen

betrouwbare positionering mogelijk te

dubbel SAW-filter en lage-ruis ver-

gebruiken.

maken. Toepassingen zijn onder meer

Bosch Rexroth

Telematica units voor off-highway toepassingen Bosch Rexroth komt met twee nieuwe

gegevens te verzamelen, maar ook

verzamelen en voorbewerken. Deze

RCU-modellen (Rexroth Connectivity

om individuele besturingsfuncties te

gegevens worden versleuteld voordat

Unit). De IP67-beschermde RCU serie

bieden en specifieke apparaten te

ze naar de cloud worden verzonden

besturingssysteem en maakt een-

20 heeft een 1600 MHz Quadcore

vervangen. Met maximaal vier snelle

via een veilige, bandbreedte-geopti-

voudige, draadloze toegang tot off-

processor en 2 GB DDR RAM, even-

CAN-FD bussen en een Automotive

maliseerde cellulaire verbinding.

highway voertuigen mogelijk via een

als 1 GB NAND en 8 GB eMMC ﬂash-

Ethernet interface T1 kan de RCU

Het andere model, de RCU Lite (Serie

beveiligde draadloze verbinding. Ook

geheugen. Hierdoor kunnen fabrikan-

in zeer korte tijd zeer grote hoe-

5) is gebaseerd op een standaard

hiermee zijn end-to-end IoT-toepas-

ten de RCU niet alleen gebruiken om

veelheden gegevens in het voertuig

microcontroller met een embedded

singen te realiseren.

M OTO R B E V E I L I G I N G S S C H AK E L AAR S M OTO R S TAR T E R C O M B I NAT I ES SERIE SM • beschikbaar van 0,1 tot 100A • hoog kortsluitvermogen • bediening met drukknop of draaiknop

• modulaire afmetingen • uitvoering tot 40A breedte 45mm • ruim assortiment accessoires • behuizing zowel inbouw als opbouw IP65

oﬃcieel distributeur

CALPE.NL

voor alle kabels die jij nodig hebt Meer elektroDATA op

ED IIOTPN.indd 23

19-10-2023 10:06

INDUSTRIËLE IOT

IIoT en OT/IT-integratie nopen tot cyberbeveiliging op veldniveau INTEGRITEIT, AUTHENTICITEIT, AUTORISATIE EN VERTROUWELIJKHEID AAN BASIS CYBERVEILIGHEID SYSTEMEN Met de groeiende relevantie van IIoT en de gerelateerde OT/ IT-integratie, wordt cyberbeveiliging op veldniveau steeds belangrijker. Om de robuustheid en beschikbaarheid van een systeem te garanderen, moet aan vier aspecten van cyberbeveiliging worden voldaan: integriteit, authenticiteit, autorisatie en vertrouwelijkheid. De producten van Hilscher, zoals de netX communicatiecontrollers en de netRAPID 90 slaveinterface voor veilige veld- en cloudconnectiviteit, voldoen aan deze cyberbeveiligingsdoelen. De hardware en software van het bedrijf bieden functies om aan de IEEE 62443 vereisten te voldoen en de cyberveiligheid op veldniveau aanzienlijk te verbeteren.

De producten van Hilscher, zoals de netX-gebaseerde netRAPID 90 slave-interface, voldoen aan de vier belangrijkste aspecten van cyberbeveiliging: integriteit, authenticiteit, autorisatie en vertrouwelijkheid.

catiecontrollers, die als een QFP-

Applications nam het Duitse bedrijf

de firmware met de betreffende protocolstacks hoeft te laden. Met hard- en

Hilscher voor de eerste keer deel

software uit één bron hoef je je als

zijn de netRAPID slave-interfaces

aan een vakbeurs in Nederland. De

ontwikkelaar niet druk te maken over

ontwikkelaar van hard- en software-

zaken als doorontwikkeling, risico’s,

ontwikkeld, die een snel en veilig alternatief vormen voor het in

producten op het gebied van industriële communicatie, van pc-gebaseerd

certificering of betrouwbaarheid en

eigen beheer ontwikkelen van communicatie-interfaces. Er zijn

realtime Ethernet en veldbusnetwer-

kan je je concentreren op de toepassing.

ken tot edge- en cloudoplossingen,

De netX productfamilie varieert van

realtime Ethernet. De ene versie is

timmert al meer dan 35 jaar aan de

geoptimaliseerd als ondersteunende

weg. In die tijd is het uitgegroeid tot

sterk geïntegreerde en energiezuinige multiprotocol toepassingen

een van de voorlopers op het gebied

tot krachtige mastertoepassingen.

ruimte, inclusief Ethernet-zenders en

van industriële communicatie, wiens

Hiermee wordt de volledige industri-

SQI-flash. De focus ligt hier op pure

producten en oplossingen in tal van

ële automatiseringsmarkt afgedekt,

realtime communicatie. De andere

netwerken automatiseringscomponenten en -systemen zijn geïmple-

van snelle aandrijfbesturingen met hoge eisen aan synchronisatie en

variant is geconfigureerd voor maximale functionele mogelijkheden. Als

menteerd.

zeer korte cyclustijden, klassieke

stand-alone oplossing staat de toe-

I/O-systemen voor de werkvloer tot

passingszijde open voor de gebruiker. Naast realtime communicatie

De basis van de productportfolio van

complexe besturingen met visualisatie- en communicatiemiddelen. Naast

Hilscher, van pc-kaarten en modu-

de hardware, is er een uitgebreid

greerde webserver, een MQTT-client

les tot industriële 4.0-toepassingen,

ecosysteem, dat passende firmware

wordt gevormd door de netX-techno-

met protocolstacks omvat, alsmede

en een OPC UA-server voor het implementeren van klantspecifieke

logie, die in onder meer de netX-com-

ontwikkelboards, uitgebreide productondersteuning en ontwerpservices.

Bij de afgelopen Electronics &

Communicatiecontrollers

component op het moederbord zit,

twee verschillende versies voor

oplossing met minimale benodigde

bevatten beide varianten een geïnte-

IT-oplossingen met de hostprocessor

www.hilscher.com

municatiecontrollers is toegepast. De

mschoeters@hilscher.com

multi-protocolmogelijkheden van deze

+49 174 387 85 64

chips maken dat je voor het gebruik

Slave-interface

De netRAPID slave-interfaces, waaronder netRAPID 90, is beschikbaar

van een bepaald protocol alleen maar

Op basis van de netX-communi-

als een kant-en-klare communicatie-

ED IIOT_2.indd 24

van een apparaat.

19-10-2023 10:07

OKTOBER 2023

Proces van veilige ontwikkeling en implementatie van firmware op een apparaat. 1: Ontwikkel firmware en onderteken deze met een privésleutel. 2. Download de ondertekende firmware en openbare sleutel naar het apparaat. 3. Verifieer met een openbare sleutel de firmware tijdens opstartfase van netX 90.

• ‘Immutable’. De beveiligingscon-

een grote flexibiliteit bij het genereren

zijn onder meer:

figuratie kan niet meer worden

• Symmetrisch: AES (128, 256 bit).

gewijzigd.

en implementeren van beveiligingscertificaten, met of zonder PKI (‘public

module met een vast aantal functies

Gebruike cryptografische technieken

en een vooraf geladen protocolfirmware en als een flexibel programmeerplatform om communicatie te

• Asymmetrisch: ECC, RSA (2048,

combineren met toepassingen en

3072, 4096 bit).

klantspecifieke pintoewijzing. Dankzij

key infrastructure’). Grofweg kan dat Beveiligde communicatie

op de volgende twee manieren:

De Hilscher EtherNet/IP-protocol-

• Beveiligingsconfiguratie per toe-

een geïntegreerde Crypto-Core is

Beveiligd opstarten

firmware met CIP Security voor

passing, met behulp van een API

netRAPID 90 goed voorbereid op

‘Secure boot’ is een ‘close to hardware’ functionaliteit omdat die actief

netX 90 ondersteunt het ‘EtherNet/

via de dual-port geheugeninter-

IP Confidentiality Profile’, dat de

face. Hierbij activeert de toepas-

is tijdens de opstartfase van het appa-

aspecten integriteit, authenticiteit

of beveiligd opstarten als bescher-

raat. Deze functionaliteit zorgt ervoor

en zelfs vertrouwelijkheid omvat. De

sing achtereenvolgens het on-chip genereren van sleutels, het on-chip

ming tegen malware-aanvallen.

dat alleen de bedoelde, originele

meeste veilige communicatiefuncties

genereren van een CSR (Certificate

Daarmee is de module geschikt voor

firmware zonder manipulaties wordt

zijn gebaseerd op de TLS - Transport

Signing Request) en de on-chip

voor veilige veld- en cloudconnectiviteit.

gestart en uitgevoerd op het apparaat.

Layer Security - stack, bovenop de

ondertekening van het certificaat.

Het ondertekenen van de firmware, de

TCP/IP stack en de netX 90 crypto-

installatie van de publieke sleutel en

Uiteindelijk activeert de gebruikerstoepassing de beveiligings-

toekomstige beveiligingsfuncties, bijvoorbeeld TLS voor CIP-beveiliging

Cyberveilig

de veilige opstartconfiguratie worden

accelerator in hardware. Ondersteuning voor het HTTPS-protocol zorgt

Wat betreft cyberveiligheid wordt aan

uitgevoerd met de netX Studio IDE.

voor veilige toegang tot de webserver.

vier aspecten van cyberbeveiliging

De volgende vier beveiligingsniveaus

• Gebruik van protocol-specifieke

voldaan: integriteit, authenticiteit,

met oplopend beschermingsniveau

Met de geïmplementeerde gebruikersdatabase kunnen gebruikersgroepen,

autorisatie en vertrouwelijkheid. De

kunnen worden geconfigureerd:

taken en gerelateerde gegevenstoe-

FactoryTalk Policy Manager voor

hardware en software van Hilscher

• Uitgeschakeld. Er is sprake van een

gangsrechten worden gedefinieerd.

EtherNet/IP CIP-beveiliging. In dit

Deze beveiligingsfunctionaliteit is geïn-

bieden wat dat betreft verschillende

configuratie door middel van een installatie-opdracht. methoden en tools, zoals Rockwell

• Ontwikkeling. De firmwareverificatie

tegreerd in de Hilscher firmware. Hier-

geval wordt een voorbereid sleutelpaar (DER of PEM) gedownload. De

is actief, maar de beveiligingsconfiguratie kan zonder beperkingen

door hoeft er wat dat betreft aan de

CSR kan vervolgens worden geüp-

heid op veldniveau aanzienlijk te ver-

load naar de toepassing. Nadat

beteren. Dat is hieronder uitgewerkt

worden gewijzigd.

applicatiekant niet veel ontwikkelwerk meer te worden verricht, wat gunstig uitpakt voor de time-to-market.

(X.509) is gedownload, activeert de

Certificaat implementatie

gebruikerstoepassing de beveiligingsconfiguratie door middel van

De Hilscher beveiligingsfirmware biedt

een installatie-opdracht.

functies om aan de IEEE 62443 vereisten te voldoen en de cyberveilig-

open systeem.

op het gebied van beveiligd opstarten (‘secure boot’), veilige communicatie

• Authenticatie. Firmwareverificatie

en implementatie van beveiligingscertificaten.

vereist om de beveiligingsconfiguratie te wijzigen.

is actief; een persoonlijke sleutel is

een extern ondertekend certificaat

Vier fasen voor het genereren en implementeren van beveiligingscertificaten.

Meer elektroDATA op

ED IIOT_2.indd 25

19-10-2023 10:07

INSTALLATIE & ENERGIETECHNIEK

Ontwikkelingen in de elektrotechniek: opkomst van DC en IEC 61850 VRAAG NAAR ACCURATE POWER QUALITY METINGEN IN DC-NETTEN ROEPT OM STANDAARDISERING Het Power Competence Center van HyTEPS houdt nieuwe ontwikkeling op de voet bij en vertelt graag over haar bevindingen. In dit artikel komen twee actuele thema’s aan de orde. Het eerste is over de steeds bredere inzet van DC-systemen die energie produceren, verbruiken, of opslaan. Dit zorgt voor de nodige uitdagingen. Zo zijn er nog geen gestandaardiseerde meetmethodes of power qualitymetingen voor DC, wat gezien de enorme toename in de vraag naar accurate metingen in DCnetten wel wenselijk is. Het tweede thema is IEC 61850-compatibele monitoring, wat niet alleen zorgt voor betrouwbare ‘traditionele’ hoogspanningsnetwerken, maar ook gunstig uitpakt voor de opbrengst van wind- en zonneparken of elektrische wagenparken. Deze norm voor onderstationautomatisering zal van grote invloed zijn op de manier waarop elektrische energiesystemen worden ontworpen en gebouwd.

Er zijn nog geen gestandaardiseerde meetmethodes of power quality metingen voor DC, wat gezien de enorme toename in de vraag naar accurate metingen in DC-netten wel wenselijk is.

DC-systemen die energie produceren,

we zien in AC-netwerken. Volgens

DC-voedingspoorten van apparatuur

verbruiken, of opslaan worden steeds

de studie bevelen de comités ver-

die wordt geleverd door externe DC-

breder ingezet. Dit is onder andere het

antwoordelijk voor de EN 50160 en

netwerken. Er zijn echter (nog) geen

gevolg van het inzetten van hernieuwbare energie, elektrificatie van bijvoor-

IEC 61000-4-30 standaarden aan om

standaardvereisten gedefinieerd voor

enkele power quality parameters in

de tolerantie van apparatuur voor

beeld verkeer, de exponentiële groei

kaart te brengen in laagspannings-

van dataverkeer en Internet of Things,

DC-distributienetwerken.

spanningsdips, spanningsonderbrekingen of spanningspieken in LVDCnetwerken, met uitzondering van de

maar ook treinverkeer. We kunnen gelijkstroomopwekking

Power quality parameters

elektrische en elektronische appara-

verdelen in twee hoofdtypen:

Spanningsdips, spanningspieken en

tuur die wordt gebruikt in spoorweg-,

• DC-bronnen die ideale of quasi-

spanningsonderbrekingen worden in

vliegtuig- en telecommunicatietoepas-

ideale DC-spanning produceren,

zowel AC- als DC-netwerken veroorzaakt door storingen, of plotselinge

singen

veranderingen in spanning en belas-

Wisselingen en rimpels

ting. In DC-netwerken kan dit grotere

Snelle spanningswisselingen komen

meerfasige rectificatie) die gelijkspanning produceert met span-

schade opleveren dan in AC-netwer-

in zowel AC- als DC-netwerken voor

ken vanwege het ontbreken van het

(Rapid Voltage Change/ RVC). In DC-

ningsrimpel veroorzaakt door door-

reactieve deel van de impedantie.

voer van het AC-ingangsgedeelte

In AC-netten kan deze namelijk het

netwerken kunnen deze worden veroorzaakt door stroomafsluitingsopera-

naar de DC-uitgang.

effect van spanningsproblemen verzachten.

ties en spanningsfluctuaties, alsmede

Een recente studie van de Universiteit

IEC 61000-4-29 definieert testme-

drives en generatoren. Dit kan de

van Cantabrië (Department of Com-

thoden voor immuniteit tegen span-

zoals PV, DC-generatoren en batterijopslag. • AC/DC-conversie (eenfasige of

het inschakelen van apparatuur, zoals

puter Science and Electronics), brengt

ningsdips, korte onderbrekingen

prestaties van elektrische en elektronische apparatuur beïnvloeden en

hyteps.nl

een aantal specifiek DC-gerelateerde

en spanningsvariaties op de DC-

flicker veroorzaken. In het geval van

info@hyteps.nl

power quality fenomenen in kaart.

(0492) 37 12 12

Deze komen grotendeels overeen

voedingspoort van elektrische of elektronische apparatuur. Deze norm

PV-opwekking kunnen snelle veranderingen in zonlicht direct resulteren in

met de power quality fenomenen die

is van toepassing op laagspannings-

variaties in PV-vermogen, en daardoor

ED EI.indd 26

19-10-2023 10:08

INSTALLATIE & ENERGIETECHNIEK

OKTOBER 2023

27 snelle spanningsveranderingen. Spanningsrimpels, waarbij de gelijk-

• Voor veel bedrijven is beschikbaarheid van stroom ‘mission critical’.

spanning niet volledig vlak is, worden

IEC 61850 ontzorgt deze partijen

veroorzaakt door een kleine wisselspanning boven op de gelijkspanning.

omdat het zorgt voor optimale integratie en interoperabiliteit tussen

De belangrijkste bronnen van span-

alle systeemcomponenten in een

ningsrimpels in DC-netwerken zijn

onderstation. Daarmee ondersteunt

AC/ DC-conversie, het opladen van

het een betrouwbare werking van

accu’s en apparatuur die pulserende

het volledige systeem.

stromen absorbeert. Rimpeling in

• Wanneer metingen in overeenstemming met IEC 61850 worden uitge-

gelijkspanning moet worden gemeten en beperkt om storingen van elektrische en elektronische apparatuur, die

voerd, is er altijd actuele accurate

op de netwerken is aangesloten, te

tijdig waarschuwingen en alerts

informatie voorhanden, worden er

voorkomen. Spanningsrimpels kunnen

afgegeven en werken alle betrokken

warmte en verliezen veroorzaken en

IEC 61850-compatibele monitoring zorgt voor betrouwbare ‘traditionele’

interfereren met schermen en audio-

hoogspanningsnetwerken, en ook de opbrengst van wind- en zonneparken of

apparatuur.

elektrische wagenparken kan worden gemaximaliseerd.

partijen met dezelfde informatie. • Implementatie en uitrol van netwerken kan in zeer hoge mate gestandaardiseerd worden, wat enorme besparingen in tijd en geldt

Standaardisering De opkomst van gelijkstroomnetten

parken of elektrische wagenparken

brengt uitdagingen met zich mee. Er

kan worden gemaximaliseerd. Deze

zijn nog geen gestandaardiseerde meetmethodes of power quality

internationale norm voor onderstationautomatisering zal in de komende

metingen voor DC. We voorspellen

jaren dan ook een grote invloed heb-

een enorme toename in de vraag

ben op de manier waarop elektrische

naar accurate metingen in DC-netten.

energiesystemen worden ontworpen

De data moet ook nog eens op een

en gebouwd. Dat zal leiden tot zeer

zinvolle manier worden geïnterpreteerd, en opgevolgd met praktische

aanzienlijke verbeteringen in de prestaties, betrouwbaarheid en kosten.

adviezen.

Jarenlang werd gebruik gemaakt

• Ondersteuning voor zeer hoge datasnelheden. • Doorlopende beschikbaarheid: verbindingen mogen nooit onderbroken worden. • Veiligheid en betrouwbaarheid: datapakketten moeten altijd ongehavend aankomen. • Interoperabiliteit tussen componen-

oplevert, terwijl de betrouwbaarheid fors hoger is. • Het protocol is merkonafhankelijk: componenten van alle types en merken, op alle niveaus, bijvoorbeeld in een groepenkast, kunnen met elkaar ‘praten’. Pro-actief

ten en platforms van verschillende

Geavanceerde meetapparatuur, die

leveranciers.

van uiteenlopende communicatie-

• Maximale toekomstbestendigheid

doorlopend kijkt naar energieverbruik, power quality en parameters

ten behoeve van optimalisaties en

die betrekking hebben op KPI’s en

Om een veilige, betrouwbare stroom-

protocollen om netwerkinfrastructuren in onderstations goed te laten functioneren. Uit de behoefte om al

verbeteringen (onder andere beveiligingsupdates).

productieplanning en -kosten, levert

voorziening te garanderen is communicatie tussen de onderdelen in

deze protocollen onderling te laten

• Gebruik maken van bestaande,

kunnen er (pro-actief) maatregelen

een onderstation essentieel. Het IEC

communiceren, te actualiseren en te

betrouwbare technologieën en

worden genomen en zeer specifiek

61850 protocol is daarbij onmisbaar.

optimaliseren ontstond IEC 61850:

bewezen standaarden.

adviezen worden gegeven.

IEC 61850-compatibele monitoring zorgt voor betrouwbare ‘traditionele’

een communicatieprotocol dat speciaal is ontwikkeld voor onderstations.

Voordelen van IEC 61850

hoogspanningsnetwerken, en ook

Daarbij moest er aan een aantal eisen

Implementatie van IEC 61850 biedt

te lezen in het Power Journal, waarvoor je je op de website van HyTEPS

de opbrengst van wind- en zonne-

worden voldaan:

verschillende voordelen:

kunt inschrijven.

IEC 61850

waardevolle data op. Na analyse

De uitgebreide versie van dit artikel is

PRODUCTNIEUWS Schurter Electronics

Compacte stekker met filter De 5124 serie combineert een IEC

daard 5120-serie. Dit resulteert in een

is zinvol om deze serie te gebruiken

C14 stekker met een hoogwaardig

ongeveer 10 dB hogere demping van

waar bijzonder hoge demping nodig

netfilter. Dankzij een brede metalen

is en het filtereffect van een 5120-

flens maakt de behuizing contact

asymmetrische stoorsignalen. Vergrote X-condensatoren helpen tegen

over een groot oppervlak, wat een

symmetrische interferentie. Ondanks

optimaal filteren afschermingseffect

de aanzienlijk grotere componenten

is. Dankzij de identieke afmetingen kan de optimale serie worden

garandeert. De chokes met hoogdoorlatende ringkernen van de 5124-

zijn de afmetingen van de 5124 voorgangers behouden gebleven.

storingsniveau - zonder dat er iets

serie hebben een inductie die vele

De 5124-serie is verkrijgbaar in

malen hoger is dan die van de stan-

standaard of medische versies. Het

of 5123-serie niet meer voldoende

geselecteerd - afhankelijk van het aan het ontwerp hoeft te worden veranderd. De filters zijn uitgerust met

het beproefde V-Lock snoerbevestigingssysteem. Meer elektroDATA op

ED EI.indd 27

19-10-2023 10:08

29 november 2023 | 1931 Congrescentrum Den Bosch

Meld u nú aan!

Praktische antwoorden op al uw vragen over machineveiligheid! Zet 29 november alvast in uw agenda want dan vindt de dertiende editie plaats van het SAFETY Event. Wat heeft het SAFETY Event te bieden? • Laat u inspireren tijdens het plenaire programma • Doe kennis op bij de learnshops tijdens het middagprogramma • Krijg praktische antwoorden van de Safety doctors, die alle safety-gerelateerde vragen beantwoorden • Kom in contact met vakgenoten, fabrikanten en toeleveranciers op de informatiemarkt Datum: 29 november 2023 Locatie: 1931 Congrescentrum s’ Hertogenbosch

Prijs deelname: € 175,Gratis voor betaalde abonnees van MYbusinessmedia

Meer informatie? Kijk op www.safetyevent.nl

Sponsored by:

ED Advertenties.indd 28

19-10-2023 09:56

PRODUCTNIEUWS

OKTOBER 2023

29 Igus

Compact energietoevoersysteem gerecyclede kabelrupsen. Als onderdeel van het Chainge-programma neemt igus sinds 2019 gebruikte kabelrupsen terug, ongeacht wie de

PNOZ m c0 – de nieuwe standalone-basismodule van Pilz

fabrikant is. Het materiaal wordt vervolgens gesorteerd op type, gereinigd en in een enkel proces teruggebracht naar De snapchain 2.0 is speciaal ontwikkeld voor spanningsarme en platte

nieuwe kwaliteit. Het materiaal wordt

kabelpakketten. Het energietoe-

van 2022 met succes wordt gebruikt

voersysteem bestaat uit slechts

in de serie E2.1 kabelrupsen. Talrijke

één zijschakel, waaraan kabels met

testseries in het igus-laboratorium

standaard kabelbinders kunnen worden vastgezet. De kabelbinder wordt

in Keulen hebben haar trekkracht en

dan igumid CG, dat sinds het voorjaar

eenvoudig in de zijschakel gestoken,

breekmoment bevestigd. De kabelrupsen van gerecycled materiaal leve-

om het kabelpakket heen geleid en

ren een waardevolle bijdrage aan het

gesloten.

besparen van grondstoffen en bevor-

Een ander kenmerk van de snap-

deren de circulaire economie. Volgens

chain 2.0 is dat de standaardversie

de Milieuproductverklaring zorgt deze

is gemaakt van het igumid CG-recy-

duurzame grondstofkringloop ook

clingmateriaal, dat afkomstig is van

voor een CO2-reductie van 28%.

Binder Nederland

Voedings- en signaalinterface De Power Bayonet Connector

spanning van 630 V en stroom van

PBC15 is geschikt voor het voeden

16 A is de ronde connector geschikt

van met name 3-fasemotoren of frequentieconverters. Hij heeft drie

voor het voeden van kleine tot middelgrote drives. Voor de signaalpen-

voedingspennen, bijvoorbeeld voor

nen zijn deze maxima 63 V en 10 A.

de drie fases van een 3-fasemotor,

Het compacte ontwerp was een flinke

twee extra pennen voor signaaloverdracht en een aardcontact.

uitdaging. Aan de ene kant is er heel

Het vergrendelingssysteem maakt

isolatie bij deze spanningsniveaus.

betrouwbaar vergrendelen met een kwartslag mogelijk. De aders worden

Aan de andere kant zijn voor de grote stromen aders van 2,5 mm2 nodig en

aangesloten met schroefklemmen. De

voldoende grote contacten om die

PBC15 is verkrijgbaar in de vorm van

goed te verbinden. Desondanks is

bedraadbare male en female kabelconnectoren, zowel met als zonder

de PBC15 gemakkelijk te monteren

afscherming. Dankzij de maximale

koppelen van de PE-pen, die in het

weinig ruimte voor een geschikte

Met een breedte van slechts 22,5 mm bewaakt deze uiterst compacte basismodule maximaal vier veiligheidsfuncties op machines. Afhankelijk van de toepassing kunnen zo safety-eisen tot de hoogste veiligheidscategorie PL (Performance Level) e resp. SIL CL 3 worden gerealiseerd. De extreem smalle PNOZ m C0 heeft de constructieve eigenschappen van een veiligheidsrelais, maar is net zo krachtig als een configureerbare veiligheidsbesturing. Hij heeft acht veilige ingangen en vier veilige halfgeleideruitgangen bij een bouwbreedte van slechts 22,5 mm. Op die manier kunnen maximaal vier veiligheidsfuncties betrouwbaar worden bewaakt. Eenvoudig uitbreiden naar behoefte Als het aantal veiligheidsfuncties op kleine machines toeneemt, kan het “kleine” project eenvoudig worden gemigreerd middels de softwaretool. Toekomstige uitbreidingen van de machine of installatie zijn te allen tijde mogelijk: Indien meer veiligheidsfuncties vereist zijn, zijn modulaire uitbreidbare basismodules met voldoende vermogen beschikbaar voor machines met een groter scala aan functies. Afhankelijk van de eisen wordt de basismodule afgestemd op de betreffende toepassing. Gebruikers profiteren van een hoge flexibiliteit. De nieuwe basismodule uit de PNOZmulti 2 familie is momenteel goed leverbaar waardoor u snel verzekerd bent van een economische, compacte veiligheidsoplossing. Vraag naar de mogelijkheden via info@pilz.nl of bestel PNOZ m c0 snel een eenvoudig in de E-Shop op

met de schroefaansluitingen. Het midden zit, met de behuizing is gerealiseerd met behulp van een bladveer die samen met het PE-contact in het contactlichaam wordt gedrukt en zorgt voor een veilige verbinding met de behuizing. Meer elektroDATA op Pilz-PvdM.indd 1

ED EIPN.indd 29

27-09-2023 13:12

19-10-2023 10:09

TESTEN & METEN

EMI-afscherming met geleidende kunststoffen voor 5G-toepassingen TESTEN BIJ FREQUENTIES TOT 115 GHZ LATEN AFSCHERMING ZIEN IN EEN BEREIK VAN 40 TOT 100 DB Succesvolle toepassing van 5G hangt onder andere samen met een gedegen EMI-afscherming. Dit kan worden gefaciliteerd door het gebruik van afschermingsmaterialen en -technieken, die in staat zijn om ook in het 5G-spectrum verstoring en interferentie met elektronische apparaten en afzonderlijke componenten te voorkomen. De Premier-lijn van Parker Chomerics biedt verschillende gradaties van geleidende kunststoffen voor specifiek gebruik in 5G EMI-afschermingsoplossingen. Aan de hand van verschillende testopstellingen is de effectiDe geleidende kunststoffen van de viteit van de afscherming van deze materialen bepaald bij fre- Premier-lijn van Parker Chomerics bestaan uit een combinatie van therquenties tot 115 GHz.

De Premier-lijn van Parker Chomerics is een combinatie van thermoplastische polymeerlegeringen van PC/ABS en geleidende vulstoffen. EEMC kan dit als los materiaal leveren, maar ook de gehele behuizing ontwerpen en met dit materiaal spuitgieten in eigen beheer.

‘Mini Box’ behuizing ontwikkeld,

samples, meestal niet bruikbaar vanaf

waarmee op basis van IEEE-STD-299

1-10 GHz.

de effectiviteit van de afscherming bij

moplastische polymeerlegeringen van

frequenties tot 115 GHz kan worden

De gegoten Premier testen referentiemonsters hebben een diameter van

David Inman, Applications and

PC/ABS en geleidende vulstoffen. De

bepaald. Dit is een relatief kleine

133 mm. Daarmee zijn ze geschikt

Test Services Manager, Parker

geleidende vulstoffen zijn gebaseerd

testopstelling. Grote testkamers zijn

voor tests volgens ASTM D4935 en

Chomerics

op vernikkelde koolstofvezels (Ni-C),

IEEE-STD-299 met behulp van zowel

waaraan nikkel-grafietpoeder (Ni-C)

in de regel niet geschikt voor dergelijke hoge frequenties vanwege de

is toegevoegd om dusdanige EMI-

lengte van de apparatuurkabel en het

de hoofdtestkamer van Parker Chomerics als de Mini Box. Dat betekent

afschermingspresaties te bereiken dat

gebruik van standaardapparatuur.

dat één testmonster volstaat voor

OEM's van elektronische apparaten

Bovendien zijn testtechnieken voor

ook kunnen voldoen aan de EMC-

overdrachtsimpedantie, vanwege de

het verzamelen van testdata over het bereik van 30 MHz tot 115 GHz.

eisen in de 5G-markt.

testopstelling en de grootte van de

Bij de ASTM D4935-tests wordt

Om de geschiktheid van nieuwe EMIafschermingsmaterialen voor de vereisten van 5G-toepassingen te garanderen heeft Parker Chomerics een aantal Premier UL-94 V-0 en Super Temperature (ST)-klassen getest, met name: A230-FRHF, A230-ST, A240FRHF en A240-ST. Al eerder is de hele Premier-productreeks getest op EMI-afschermingseigenschappen, volgens met name ASTM-D4935 en www.parker.com/chomerics

IEEE-STD-299 bij frequenties van 30

www.eemc.nl

MHz tot 40 GHz.

info@eemc.nl (010) 264 02 90

ED TM.indd 30

Tot 115 GHz

Schematische voorstelling van de Parker Chomerics testkamer met de locaties

Voor de hoogfrequente testen is de

van het testmonster en de zend- en ontvangantennes.

19-10-2023 10:09

OKTOBER 2023

Testopstelling met de Mini Box.

Configuratie van de ‘vrij ruimte’ referentietest.

gebruik gemaakt van een coaxiale

stelling is met de ‘Mini Box’ waar bij

elkaar gericht en op dezelfde afstand

V-0- en Super Temperature (ST)-

armatuur die is ontworpen voor het

testfrequenties van 50 MHz tot 115

van elkaar als bij de uiteindelijke

klassen, met name: 71-99 dB (Premier

testen van homogene materialen

GHz metingen worden uitgevoerd met

metingen van de effectiviteit van de

A230-ST), 63-99 dB (Premier A230-

boven een frequentiebereik van 30

afscherming. De effectiviteit van de

FRHF), 71-104 dB (Premier A240-ST)

MHz tot 1,5 GHz. Het sample zit

een Keysight N5225A-netwerkanalysator.

afscherming kan worden berekend

en 63-100 dB (Premier A240-FRHF).

hierbij tussen de twee helften van de

Er vinden twee metingen van de

op basis van het verschil tussen de

Hieruit kan de conclusie worden

testopstelling. Met behulp van een

transmissiecoëfficiënt plaats; één met

waarde uit de open referentiemeting

conventionele spectrumanalysator

het geleidende kunststof op de ‘Mini

getrokken dat geleidende kunststoffen voor de 5G-markt effectieve

wordt eerst aan het referentiemonster

Box’ en één zonder materiaal tussen

en die van de uiteindelijke meting, uitgedrukt in decibel (dB).

gemeten. Op basis van de metingen

de twee antennes (IEEE-STD-299

aan het testmonster word de effectiviteit van de afscherming bepaald.

open referentie). Uit het verschil tussen de twee transmissiecoëfficiënt

Testresultaten

Afhankelijk van de specifieke frequentie van de 5G-toepassing, beslaat de

De testresultaten laten een grote

effectiviteit van de afscherming een

waarden kan de effectiviteit van de

afschermingseffectiviteit zien voor alle

bereik van 40 tot 100 dB.

IEEE STD-299

afscherming van het materiaal worden

Premier geleidende kunststof UL-94

Bij testen volgens IEEE STD-299

bepaald.

wordt gebruik gemaakt van twee

Ook hier wordt hetzelfde testmonster

verschillende opstellingen. Eerst

over de opening aan de voorkant van

wordt getest in de grote testkamer bij frequenties van 800 MHz tot 40 GHz.

de behuizing geplaatst. De zendantenne bevindt zich aan de andere kant

Deze kamer is een volledig gelaste

van de opening in de behuizing. De

stalen behuizing van 3,7 x 6 m met

ontvangstantenne bevindt zich buiten

twee secties en een gemeenschappelijke wand met een paneel waarop

de ‘Mini Box’, in de buurt van het te

het testmonster is geplaatst. De ene

De IEEE STD-299 ‘vrije ruimte’ referentietestmethode vereenvoudigt het

kant van de testkamer bevat de zendtestapparatuur en -antenne, terwijl de

oplossingen zijn voor EMC-ontwerp.

testen materiaal.

testen in de grote testkamer en de

andere kant de ontvangstapparatuur

‘Mini Box’. In beide gevallen zijn de

Gemeten effectiviteit van de afscherming voor Premier A230-FRHF-monsters

en -antenne bevat. De tweede testop-

zend- en ontvangstantennes direct op

bij frequenties van 30 MHz tot 115 GHz.

PRODUCTNIEUWS Anritsu

LTE- en 5G-meetopties voor spectrumanalyzer Naarmate de dichtheid aan 5G-net-

van gates op de uplink slots naast het

met LTE en 5G meetopties verschaft

werken toeneemt, wordt de degrada-

RF spectrum van de gated time slots.

door de toevoeging van deze uplink

tie van netwerkprestaties als gevolg

De nieuwe uplink interferentiemeting

interferentiemeting gedetailleerde

van interferentie in de TDD-uplink

bevat configuraties voor de gemeenschappelijke frame slot formaten die

inzichten in de meest voorkomende oorzaken van interferentie in nieuwe

tiebanden en de nieuwe Field Master

worden aanbevolen door onder meer

TDD netwerken. 5G- en LTE-metingen

MS2080A voor alleen FR1-netwerken.

weergave van de LTE of 5G frame

GSMA, ITU-R en ECC/CEPT.

zijn opties voor de Field Master Pro

De Real Time Spectrum Analyzer legt

structuur met automatische plaatsing

De Field Master spectrumanalyzer

MS2090A voor FR1- en FR2-frequen-

ook het transmissiespectrum vast.

prominenter. De nieuwste Field Master software release biedt een dubbele

Meer elektroDATA op

ED TM.indd 31

19-10-2023 10:09

TESTEN & METEN

32 Dewetron

Yokogawa

Universeel meetsysteem

High-definition oscilloscopen

• Vier geavanceerde high-speed encoders met ondersteuning voor quadratuur sensoren. • Digitale I/O met acht digitale ingangen, vier digitale uitgangen en acht counters. • Twee CAN-bus poorten met CAN-

De DLM5000HD-serie oscilloscopen

kunnen gebruikers gegevens over

bestaat uit twee 8-kanaals modellen (500 MHz en 350 MHz) en twee

tot 200.000 opgenomen golfvormen

4-kanaals modellen (500 MHz en

Net als bij de DLM5000-serie kunnen metingen worden vastgelegd

350 MHz). Deze oscilloscopen hebben een 12-bits verticale resolutie

opslaan als historische golfvormen.

met maximaal 16 analoge kanalen en

die 16 keer hoger is dan die van de

64 bits logica (acht 8-bits logische

De 8-kanaals NEX[DAQ] data-acqui-

FD protocol ondersteuning. Voor mobiele toepassing kan de

bestaande DLM5000-serie. Een handige functie van de nieuwe scopen

kanalen) door gebruik te maken van

sitie unit kan worden aangesloten op de USB-C- of Ethernet-interface

unit worden gevoed via een USB-C

is dat de tijdbesparende auto-setup-

twee units (DLMsync) om twee units

van je laptop, wat resulteert in een

PD power bank, directe AC- of DC-

functie voor seriële busanalyse, die

met acht kanalen te bedienen. Dit

compact, draagbaar meetsysteem

voeding of PoE (Power over Ethernet).

automatisch de optimale bitsnelheid

voor allerhande signalen en sensoren:

De bijgeleverde Oxygen software voor

en drempelwaarde instelt, nu ook

maakt gelijktijdige meting van analoge en logische signalen mogelijk.

analoog, digitaal, counter/encoder en

Windows 10-11 of Linux (Unbuntu/

CAN-bus. Kenmerken:

RedHat) maakt het mogelijk om de

gebruikt kan worden met eerder opgenomen golfvormen.

• Acht analoge ingangen tot 100

signalen te visualiseren als ruwe data

Dit betekent dat auto-setup

V met ondersteuning voor direct

of reeds online bewerkt met filters,

zelfs kan worden gebruikt

meten van rekstroken en load cells.

statistieken, functies en formules.

voor laagfrequente signalen.

Een programmeerbare sensorvoeding maakt de analoge ingang

Middels triggers is het mogelijk alleen

De DLM5000HD-serie kan

relevante data vast te leggen, met

tot 1 miljard datapunten

compleet. Voor andere sensoren

24-bit resolutie en instelbare snelheid

opslaan, tweemaal zoveel als

zijn er MSI-adapters.

tot 200 kS/s per kanaal.

de DLM5000-serie. Hierdoor

ABB

Micro-Epsilon

Flowmeters met PoE

Laserscanners

De nieuwe CoriolisMaster en Pro-

en over zowel lokale als wide area

Alle scanControl laserscanners van

cessMaster debietmeter combineren

netwerken (LAN & WAN).

Micro-Epsilon zijn nu compatibel

Power over Ethernet (PoE) met het

Ze zorgen voor een betrouwbare

met Cognex VisionPro via de AIK-

ProfiNet-protocol, waardoor een

adapter. Dit biedt meer flexibiliteit en

oplossing met één kabel wordt

gegevensoverdracht door een stabiele en consistente stroomvoorzie-

geboden voor zowel stroom- als

ning. Dit helpt het risico op fouten in

eenvoudigere aansluitmogelijkheden. De AIK-adapter combineert de

datatransmissie. De integratie van

de gegevensoverdracht door stroom-

voordelen van de Cognex VisionPro

ProfiNet in de flowmeters maakt een

schommelingen of -onderbrekingen

omgeving voor snelle en betrouwbare

naadloze en realtime uitwisseling van

te verminderen en zorgt ervoor dat de

meetoplossingen met de voordelen

gegevens en bewaking van alarmen

gegevens die het besturingssysteem

van native scanCONTROL integratie.

de functie voor synchroon meten met

trol's meetpunten en deze eenvoudig

en diagnoses mogelijk. Het maakt ook

ontvangt nauwkeurig

Laserscanners van Micro-Epsilon

verwerken met de VisionPro algorit-

en betrouwbaar zijn. De

kunnen via de adapter snel worden

men voor Range Images. Verder zijn

diverse configuraties

ingebouwde webserver

geïntegreerd in Cognex VisionPro.

alle bekende configuratieopties voor

mogelijk voor een

minimaliseert de tijd die

Cognex Integrators en gebruikers

betrouwbare en efficiënte communicatie

nodig is voor het instellen en parametreren

van Cognex VisionPro kunnen de

scanControl laserscanners beschikbaar voor de gebruiker. De adapter

adapter gebruiken om Cognex Range

ondersteunt alle huidige scanControl

tussen de flowmeters

van de debietmeters.

Images te genereren uit scanCon-

25x0, 29x0, 30x0 en 30x2 series.

DEWETRON NEX[DAQ] compact en robuust

www.dewetron.com info@dewetron.nl

ED TMPN.indd 32

     

8x spanning / strain-gage 4x advanced encoder / 8x DIO/Counter 2x CAN-bus met CAN-FD 24-bit @ 200kS/sec/ch simultaan USB-C en Ethernet interface Incl. OXYGEN (Windows & Linux)

19-10-2023 10:10

PRODUCTNIEUWS

OKTOBER 2023

33 Fluke Networks

TiePie engineering

Tester voor Industrial Ethernet

Multi-instrument synchronisatie

Met de LinkIQ Cable+

en toont de reactietijd

Wanneer synchrone metingen zijn

worden gecombineerd tot een enkele

Network Industrial Ether-

voor vier pings naar

vereist op diverse locaties die tot

oscilloscoop met een totaal aantal

net Tester (LinkIQ-IE)

een door de gebruiker

enkele honderden meters van elkaar

kanalen dat overeenkomt met de som

kunnen kabelprestaties

gekozen apparaat. De

verwijderd zijn, of metingen volledig

van de kanalen van de afzonderlijke

tot 10 Gb/s worden

testresultaten geven de

galvanisch gescheiden van de com-

oscilloscopen. De module heeft een

geverifieerd en op basis

DNS- en DHCP-servers

puter en de overige instrumenten

intern automatisch tijdsynchronisa-

daarvan netwerkstoringen

en de gateway-router

vereist zijn, biedt de draadloze multi-

tiesysteem dat er voor zorgt dat alle

weer. LinkIQ-IE toont ook

worden opgelost. De

instrument synchronisatie-module

sampleklokken van de oscilloscopen

tester vereenvoudigt de gebruikers-

het IP-adres van de dichtstbijzijnde

WCMI in combinatie met een TiePie

worden gesynchroniseerd.

ervaring door een enkele test-functie

switch. Kabelprestatietests tot 100

engineering WiFiScope- en Handy-

Er zijn nu twee WCMI-modellen:

te bieden waarbij de resultaten

Mb/s kunnen worden gespecificeerd

scope-serie 5 en 6 instrumenten de

WCMI-8 voor de 868 MHz band,

automatisch worden weergegeven,

voor kabels met aderparen die alge-

vereiste oplossing. Met de module

regio Europa en WCMI-9 voor de 915

afhankelijk van waarmee het appa-

meen worden gebruikt in industriële

zijn hoge snelheid samplen op 100

MHz band, regio Amerika.

raat is verbonden. Om het aansluiten

omgevingen. Bij aansluiting op een

MSa/s en 16-bit hoge resolutie

te vereenvoudigen biedt het apparaat

switchpoort toont de tester poort-

metingen mogelijk.

adapters voor de meest gangbare

nummer, switchnaam, poort-VLAN,

De module wordt op de extensie-

industriële ethernet-connectoren.

snelheid en duplex-instellingen. Bij

connector van iedere oscilloscoop

Voor netwerktesten kunnen gebrui-

aanwezigheid van PoE worden het

geplaatst en de software detecteert

kers met één tik op het scherm de

vermogen en de klasse weergegeven,

automatisch hoeveel instrumenten

verbinding en de reactietijd van net-

waarna de switch wordt belast om te

zijn uitgerust met een WCMI-module.

werkapparaten controleren. De tester

verifiëren of het vermogen kan wor-

Alle gedetecteerde instrumenten,

kan IPv4 of v6-pingtesten uitvoeren

den geleverd.

verbonden via WiFi, LAN of USB,

Micro-Epsilon

Sick

Adapter voor tweezijdige diktemeting Geleideradar niveaumeetsysteem De JMA adapters richten confocale

de meetpunten door fijnafstelling

De LFP Pharma is een hygiënisch

chromatische sensoren en inter-

congruent worden uitgelijnd.

niveaumeetsysteem voor vloeistoffen,

ferometers van Micro-Epsilon met

Naast de hoge nauwkeurigheid zijn

dat gebruik maakt van TDR-technolo-

absolute precisie uit voor tweezijdige

de voordelen van deze vorm van

gie. Dankzij het gepolijste oppervlak

diktemetingen. Hierdoor zijn de resul-

exacte en congruente uitlijning ook

(Ra max 0,4 µm) is de geleideradar-

taten nog nauwkeuriger en kunnen

te danken aan de eenvoudige en

sensor goed reinigbaar en is er minder

snelle bevestiging van

snel sprake van aanhechting. Over die

de sensoren. Zodra de

eigenschappen beschikken ook de

uitlijning is voltooid,

bijbehorende Tri-Clamp-koppelingen.

kan het meetsysteem

Meegeleverd worden een materiaal-

in de fabriek worden

certificaat 3.1 en een kalibratiecerti-

geïnstalleerd en kan de

ficaat. Ook de lasflens en Tri-Clamp

montageplaat worden

zijn voorzien van een lasergemarkeerd

verwijderd. Onbedoelde

certificaatnummer. Alle onderdelen

aanpassing van de

zijn afzonderlijk traceerbaar. De LFP

montageadapter is niet

Pharma is beschikbaar in vijf sonde-

mogelijk.

lengtes: 200, 500, 1000, 1500 en 2000.

ae sensors for heavy duty electronics Al méér dan 25 jaar hét adres voor advies en levering van sensoren.

Van trilling tot scheefstand Vragen of advies nodig? Bel 078 6213152 of ga naar www.aesensors.nl

Meer elektroDATA op

ED TMPN.indd 33

19-10-2023 10:11

COLOFON / ADVERTEERDERSINDEX

OKTOBER 2023

Adverteerdersindex

Colofon

Added Value Electronics ave

Multi CB Leiterplatten

AE Sensors

MYbusinessmedia

Avnet Abacus

Pilz Nederland

Calpe Industrial Products

Reichelt elektronik

Conta-Clip Nederland

Tele Radio

Dewetron Benelux

Telerex Nederland

Duranmatic

TOP-electronics

Helukabel

VDL TBP Electronics

HyTEPS

Wago Nederland

Micro-Epsilon Messtechnik

Würth Elektronik Nederland

Microchip

22, 28 18 & 19, 29

Redactie

Postbus 58, 7400 AB Deventer e-news@mybusinessmedia.nl Richard Bezemer (hoofdredacteur) Tel. 06 34 65 95 02, r.bezemer@mybusinessmedia.nl Robin Zander, r.zander@mybusinessmedia.nl Advertenties

Dennis Wielheesen, d.wielheesen@mybusinessmedia.nl, 06 53 69 24 61 René Wibbelink, R.Wibbelink@mybusinessmedia.nl, (0570) 50 43 43 Publishing services

José Schermer traffic@mybusinessmedia.nl, (0570) 50 43 52 Advertenties worden uitgevoerd overeenkomstig de-‘Regelen voor het Advertentiewezen 1990’ Uitgever

Arjan Stoeten a.stoeten@mybusinessmedia.nl Een uitgave van MYbusinessmedia Holding b.v., Postbus 58, 7400 AB Deventer, Tel. (0570) 50 43 00. Vakblad over industriële elektronica en industriële automatisering voor Nederland en België.

JE VINDT HET SNELLER OP ISSN 0168-2873 Reproductie

Dé ingang voor producten en leveranciers: www.engineersonline.nl. U kunt nu nog sneller en eenvoudiger informatie vinden over producten en leveranciers via onze vernieuwde site www.engineersonline.nl.

Overname van artikelen, tekeningen en/ of foto’s uit ElektroData is slechts mogelijk na schriftelijke toestemming van de uitgever. © MYbusinessmedia, 2023 ‘Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden.’ Door het aanbieden van bijdragen aan dit tijdschrift verklaart de auteur zich accoord met de Standaardpublicatievoorwaarden voor bijdragen aan tijdschriften en soortgelijke uitgaven. Bescherming persoonsgegevens

DIRECT ZOEKEN NAAR PRODUCTEN Ga naar www.engineersonline.nl en klik op ‘zoeken’. U kunt bijvoorbeeld zoeken op naam of op productrubriek. DIRECT ZOEKEN NAAR LEVERANCIERS EN MERKEN Op zoek naar de leverancier van dat ene merk, leveranciers van sensoren, merken in testapparatuur, via de zoekfuncties op www.engineersonline.nl kunt u alle mogelijke zoekcombinaties maken. De zoekresultaten leiden altijd tot één of meer leveranciers die u verder kunnen helpen. Bovendien vindt u bij de leveranciers direct de informatie over de nieuwste producten uit het leveringspakket. ENGINEERING SHOP De vernieuwde website www.engineersonline.nl biedt nu ook de mogelijkheid om boeken, dossiers, losbladigen en CD’s te bestellen met informatie over engineering in de volle breedte: van elektronica-ontwerp tot aandrijftechniek, van besturingstechniek tot werktuigbouwkundig construeren. Kijk ook snel naar de speciale aanbiedingen, want op is op!

MYbusinessmedia legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements) overeenkomst. Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hiertegen bezwaar heeft, kunt u dit melden aan MYbusinessmedia, t.a.v. afdeling Relatiebeheer, Postbus 58, 7400 AB Deventer. Abonnementen

Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u: Bellen met: +31 570 504 325 Mailen naar: klantenservice@mybusinessmedia.nl Schrijven naar: MYbusinessmedia Holding bv Elektrodata Postbus 58 7400 AB Deventer Abonnementstarieven

Jaarabonnement Nederland € 199,00* Jaarabonnement Buitenland € 230,00* Studentenabonnement 50% korting * Prijzen zijn exclusief 9% BTW en € 3,95 administratiekosten exclusief 21% BTW. Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk, per e-mail of telefonisch geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats. Verzending en facturering

MYbusinessmedia

Basislayout | Opmaak

Bureau OMA, Doetinchem, www.bureauoma.nl Druk

Drukkerij Roelofs, Enschede

ED COL.indd 34

19-10-2023 10:12

CYBER-SECURITY DIRECT OP DE SWITCH INDUSTRIAL-MANAGED-SWITCH MET ENCRYPTIEFUNCTIE Met de Industrial Managed Switches van WAGO kunnen gebruikers de

beveiliging van hun geautomatiseerde gebouw-toepassingen eenvoudig verhogen. Cyber security functies zijn geïntegreerd: data wordt met 128 bits op twee poorten versleuteld. Dit betekent dat veilige

gegevensoverdracht achteraf in het netwerk kan worden ingebouwd, onafhankelijk van het protocol en zonder wijzigingen in de applicatie. De versleuteling voldoet aan de standaard IEEE 802.1AE (IEEE MAC Security Standard); daarmee worden gegevensintegriteit en

authenticatie bij een hoge gegevensdoorvoer gewaarborgd.

ED Advertenties.indd 35

www.wago.com/nl

19-10-2023 09:56

Affordable Trust for Your Disposable Applications Protect Your Disposable With Easy to Implement Secure Authentication It can be challenging to establish a cost-optimized disposable business model to fight counterfeiting; however, providing cryptographic proof is essential. Implementing trust in your medical, consumer or industrial solution can be perceived as difficult or not secure enough if using memory. Our new portfolio of cost-efficient secure authentication ICs include the ECC204, ECC204 TrustFLEX, ECC206, SHA104, SHA104 TrustFLEX, SHA105, SHA105 TrustFLEX and SHA106, all offering an optimized secure key storage architecture to implement trust for disposable authentications. These secure authentication ICs offer a variety of cryptographic accelerators, common criteria JIL High rated key storage and a variety of package form factors adapted to printed circuit boards (PCBs) or PCB-less disposables. Offered in a two- or three-pin package, it eliminates the PCBs in your disposable applications and consequently reduces your system level cost. The ICs are also offered in standard packages. The ECC204, SHA104 and SHA105 architectures offer a minimum viable set of authentication functions. Coupled with the CryptoAuthLib library and the Trust Platform Design Suite software tool, the complexity of adding secure authentication is significantly mitigated.

Key Features •

Common criteria rated Joint Interpretation Library (JIL) level High for secure key storage • Two- or three-pin solutions, eliminating the PCB from cartridges • Symmetric or asymmetric authentication • Cost-efficient optimized architecture

microchip.com/DisposableAuthentication

ED Advertenties.indd 36

The Microchip name and logo and the Microchip logo are registered trademarks of Microchip Technology Incorporated in the U.S.A. and other countries. All other trademarks are the property of their registered owners. © 2023 Microchip Technology Inc. All rights reserved. MEC2505A-UK-07-23

19-10-2023 09:56