Vraag & Aanbod 1 - 2024

01

'ABB gaat ruim 1.300 robots aan Volvo Cars leveren' P4

16 januari 2024 126e jaargang

Sparren kan en mag best

P3

NORTEC WIL CAMPUS VOOR HET MKB ZIJN P3

ROBOTTOEKOMST ROOSKLEURIG DOOR HANDGEREEDSCHAP P8

Het aantal nieuwe orders blijft dalen.

Vrijwel alle seinen staan op rood De Nederlandse productiebedrijven sloten 2023 af met een verdere verslechtering van de bedrijfsomstandigheden, zo blijkt uit de laatste PMI-onderzoeksgegevens. De bedrijven verkleinden in december wederom de productieomvang, terwijl het aantal ontvangen nieuwe orders fors verder daalde.

Door de zwakke vraag verkleinden de bedrijven hun voorraden en brachten zij hun inkoopactiviteiten terug om zo de cashflow te verbeteren. De prijsgegevens lieten een aanzienlijke daling zien van de operationele kosten als gevolg van de lagere grondstof- en energiekosten. De bedrijven verlaagden hun verkoopprijzen echter slechts in lichte mate.

Het PMI-cijfer veranderde niet veel (44.8 in december tegenover 44.9 in november) en wijst daarmee nog steeds op een forse verslechtering van de stand van zaken in de sector, de zestiende op rij. Bovendien hadden voor de zevende achtereenvolgende maand alle vijf componenten van de PMI een negatieve impact op het hoofdcijfer.

Hoop op zachte landing

Albert Jan Swart, sectoreconoom industrie bij ABN AMRO. ‘De Nevi Inkoopmanagersindex voor de Nederlandse industrie is nagenoeg vlak gebleven. De score duidt

nog steeds op een snelle afname van de bedrijvigheid.

Vrijwel alle seinen staan op rood. Het aantal nieuwe orders blijft maar dalen, waardoor industriële ondernemers zich genoodzaakt zien de productie en de inkoopactiviteiten verder terug te schroeven. Daarnaast snoeien zij verder in de werkgelegenheid.

'Door de zwakke vraag verkleinden de bedrijven hun voorraden' Desalniettemin zijn inkopers overwegend optimistisch over 2024. Maar liefst 38 procent van de respondenten denkt dat de productie dit jaar stijgt. Een minderheid van negentien procent denkt dat de productie in 2024 verder afneemt. Het optimisme is

de laatste maanden wel afgenomen door het moeilijke economische klimaat. De laatste keer dat de inkoopmanagers zo weinig optimistisch waren was in oktober 2022.

De optimisten kijken uit naar bijvoorbeeld nieuwe investeringen, nieuwe contracten met klanten en hopen op een toename van de export.

Ondanks de snel afnemende bedrijvigheid is de hoop op een zachte landing naar verwachting niet vergeefs. Weliswaar is het aannemelijk dat de vraag naar industriële goederen in de eerste maanden van 2024 verder afneemt, maar vanaf het tweede kwartaal kan voorzichtig herstel optreden.

De overtollige voorraden van industriële goederen, die tijdens de pandemie zijn ontstaan, zijn dan vermoedelijk afgebouwd.

Ook kan de rente in 2024 verder dalen doordat de inflatie onder controle komt. lees verder op pagina 3

INDUMATION.BE TOONT AUTOMATISERINGSDRANG IN DE INDUSTRIE P10 STRATEGIE

Nieuwe meerjarenstrategie FME gereed ZOETERMEER • FME heeft de nieuwe meerjarenstrategie 2024-2030 gereed. Met een groot team is hier het afgelopen jaar hard aan gewerkt. Deze is met name bottum-up tot stand gekomen.

Bovendien is er veel input gebruikt van de leden.

advertenties van kantvan Fabrikant Fabri van kant Fabri gaas geweven Gedrukt Gedrukt gaas geweven gaas Gedrukt geweven

HEVA

Staalgaas en Strekmetaal

gaas en geweven Golfgaas Gedrukt en Golfgaas gaas Gedrukt en Golfgaasgeweven metalen alle in gaas en Geweven Golfgaas gaas Geweven metalen alle metalen in alle Golfgaas gaas in Geweven en metalen alle en in gaas Staalgaas Geweven en Staalgaas metalen alle in gaas Geweven en Staalgaas l en Strekmetaa Staalgaas ll Strekmetaa Staalgaas Strekmetaaen Strekmetaa Strekmetaall

Fabrikant van:

Documentatie op aanvraag.

• (Gedrukt)Documentatie gewevenopHeva gaas, weverij aanvraag. metaalgaasweverij BV Metaalgaas Heva BV e asweveri t7 Lorentzstraa metaalgaasweveri BV Metaalga Heva Lorentzstraa jj t 7 in alle metalen JH Winterswijk 7102 BV Heva e 7T.: JH Winterswijk Lorentzstraat 7102 0543-512373 • Gepuntlast gaas raat 7T.: Lorentzst 0543-512373 ijk 0543-515919 F.: JH Wintersw 7102 0543-515919 F.: info@hevaw Wintersw 7102 73ijk interswijk.nl 0543-5123 T.: • Voorraad enJH maatwerk

Geperforeerd, gaas of strekmetaal? www.kabelzaandam.nl

19 T.: 0543-515973 F.: 0543-5123

op aanvraag.

Documentatie op aanvraag.

Documentatie Documentatie op 19 jk.nl 0543-5159 F.:aanvraag. winterswi info@heva aanvraag. op Documentatie Documentatie op aanvraag.

asweveri metaalga BV asweveri Heva metaalga BV Heva asweveri asweveri jjjjj jj Metaalga metaalga asweveri BVBV Heva Metaalga Heva asweveri Metaalga BV Heva e BV 7 asweveri raat eeHeva metaalga BV Lorentzst 7 Heva raat Lorentzst asweveri jj metaalga asweveri BV 7 Heva raat Metaalga BV Lorentzst Heva asweveri Metaalga 7 ijk j Heva raat Lorentzst 7 raat e BV Lorentzst raat Wintersw Lorentzst 7102 Wintersw 77 ijk JHJH

e

raat 7102 Lorentzst raat 7 ijk Lorentzst JH Wintersw 7102 7 raat Lorentzst Wintersw JH ijk ijk 7102 Wintersw Wintersw JH 7 73 JH 0543-5123 raat73 7102 7102 Lorentzst 0543-5123 T.: ijk ijkijk Wintersw Wintersw JH JH 7102 7102 73 0543-5123 T.:T.: ijk Wintersw JH 7102 7373 0543-5123 0543-5123 T.:T.:

+31 (0)75 681 82 00 info@kabelzaandam.nl

Lees vraag&aanbod ook online ❯ www.vraagenaanbod.nl ❯ voor de hele maakindustrie

REIJGERS & SCHALLIES FORCEERTECHNIEK bv Siegerstraat 8 X Johann 1096 BH Amsterdam 020-4633131 X Tel: info@forceerwerk.nl X www.forceerwerk.nl

Overkampseweg 26 • 8102 PH Raalte Tel.: 0572 - 36 26 00 • Fax.: 0572 - 36 22 98

www.disselhorstmetaal.nl

In de meerjarenstrategie staan drie strategische thema's centraal. Op deze thema’s liggen de grootste kansen en uitdagingen.

FME gaat de lidbedrijven met belangenbehartiging, concrete projecten en dienstverlening ondersteunen om die kansen te benutten en uitdagingen aan te gaan. De drie thema's zijn Onderwijs & Arbeidsmarkt, Verduurzaming en Digitalisering. Verbinding en samenwerking staan ook centraal. Dit gaan ze onder andere realiseren door veel meer de regio's in te gaan en daar met name op gebied van onderwijs en arbeidsmarkt samen te werken. meer op www.vraagenaanbod.nl Uitgever: MYbusinessmedia.nl

Walsen

Kanten tot 8m

Ponsen

Assembleren

tot 8m

Lasersnijden

Eigen gereedschapmakerij

Lassen

6 x 2,5m

Eigen gereedschapmakerij is één van de specialismen bij GB Metaal.

Constructief in plaatwerk

GB Metaal Edisonstraat 9, 7601 PS Almelo 0546 - 443111

Altijd een oplossing

Up-to-date machinepark

Flexibel

Persoonlijk advies

Snelle levertijden

Kwalitatief

362600 aanvraag@disselhorstmetaal.nl

De Stenenmaat 6

7071 ED Ulft

T 0315 - 69 56 00

E info@arendsen-plaat.nl VOLG ONS

ARENDSEN-PLAAT.NL

WATERSTRAAL

362600 aanvraag@disselhorstmetaal.nl

362600 aanvraag@disselhorstmetaal.nl Overkampsweg 26, 8102 PH Raalte Tel. 0572-362600 • aanvraag@disselhorstmetaal.nl

Duurzame oplossingen voor slijtage en corrosie

YOUR PARTNER FOR CUTTING & AUTOMATION

PLASMA & AUTOGEEN

www.gb.nu

We lossen problemen op of denken al in de ontwikkelingsfase met u mee. Zo helpen we productieprocessen weer op gang, verlengen we de levensduur van materialen, en bieden we een alternatief voor dure of moeilijk verkrijgbare metalen.

Onze adviseurs helpen u graag.

LASER

LASOPLOSSINGEN

SNIJDEN EN LASSEN: UW UITDAGING, ONZE PASSIE Bij Wouters Cutting & Welding staan kwaliteit en service voorop. Als toonaangevende verdeler van high-end merken, zoals MicroStep, Swift-Cut en Pema, bieden wij oplossingen op maat voor al uw snij- en lasbehoeften. Of u nu een klein bedrijf bent dat af en toe snij- of laswerk nodig heeft, of een grote industriële speler die dagelijks productie draait; bij ons krijgt u altijd het beste advies en een uitstekende service, aangepast aan uw specifieke eisen.

Maastricht +31 43 363 2021 chromin.nl

Kwaliteit in alle lagen

NIEUWS

'Door de zwakke vraag verkleinden de bedrijven hun voorraden'

3

16 januari 2024 • #01 • www.vraagenaanbod.nl

COLUMN ROLF ELLING

EVENEMENTEN Op de beurs zijn machines, gereedschappen en besturings- en meettechnologie te vinden

NORTEC wil campus voor het mkb zijn STUTTGART (DE) • Messe Stuttgart en VDW, die onlangs de leiding van NORTEC, vakbeurs voor fabrikanten, hebben overgenomen, zijn al in volle voorbereiding voor de beurs die van 23 tot en met 26 januari plaatsvindt in Hamburg.

‘De planning is al in volle gang en dagelijks komen er nieuwe inschrijvingen binnen’, meldt Florian Schmitz, hoofd Vakbeurzen en Evenementen bij Messe Stuttgart. Er zijn momenteel ongeveer 140 exposanten geregistreerd om nieuwe producten, oplossingen en diensten voor de productiesector in Noord-Duitsland, Scandinavië en de Benelux te tonen in hal A1 van het beursterrein in Hamburg. Op de beurs zijn machines, gereedschappen en besturings- en meettechnologie te vinden. Leveranciers en loonproducenten, samen met specialisten die de hele waardeketen vertegenwoordigen (ontwerp, berekening en simulatie, besturing, IT, logistiek, kwaliteitscontrole en service), richten zich tot besluitvormers uit alle industriële sectoren.

NORTEC 2024 presenteert zich als de campus voor het mkb en belooft een indrukwekkend begeleidend programma. ‘Messe Stuttgart en VDW werken nauw samen met betrouwbare partnerinstellingen die al veel ervaring hebben als het gaat om de eisen van de doelmarkten om de afzonderlijke hoogtepunten van het programma te organiseren’, legt Dr. Markus Heering, directeur van de VDW (Duitse Vereniging van Gereedschapsbouwers), uit. ‘Het NOR-

E

n dan is het nieuwe jaar van start. Wat gaat het in 2024 worden voor de Nederlandse maakindustrie. De vooruitzichten zijn nu niet echt spectaculair en voorzien vooralsnog weinig tot geen groei.

Daarin zijn de cijfers duidelijk.

Het lijkt er zelfs op dat pas vanaf het tweede kwartaal er weer wat betere resultaten kunnen worden behaald. Tot die tijd zit er te weinig in het verschiet.

Het is even niet anders, het zijn de bekende en wederkerende golfbewegingen binnen het economisch speelveld. En elke keer zijn er andere oorzaken aan te wijzen die dit veroorzaken.

NORTEC wil campus voor het mkb zijn. (Foto: Michael Zapf/NORTEC)

TEC-programma zal zich richten op actuele thema’s binnen de industrie, zoals toeleveringsketens, tekorten aan vaardigheden en productiemogelijkheden voor speciale sectoren, die allemaal in verschillende formats gepresenteerd zullen worden,’ vervolgt hij.

Gezamenlijke stands

Het begeleidende programma van de beurs richt zich op actuele thema’s

in de industrie. Zo zal Hansesupplier, een groep van tien loonproducenten in Noord-Duitsland, een gezamenlijke stand delen en hun expertise over moderne metaalbewerking delen. Dit omvat laseren, eroderen, draaien en frezen, buigen, vormen en lassen en vele andere productietechnieken.

Op de beurs is ook een start-up zone te vinden, waar maximaal tien jonge bedrijven de kans hebben om tegen

een gereduceerd tarief een eigen expositieruimte (4m2) te bemachtigen om zo in contact te komen met (potentiële) klanten.

‘Met NORTEC 2024 hebben we de leiding genomen over een spannend evenement dat zich al heeft gevestigd als een belangrijke datum op de kalender voor de industrie in Noord-Duitsland,’ concludeert Florian Schmitz.

Vrijwel alle seinen staan op rood vervolg voorpagina

Op de kapitaalmarkt is de rente de laatste weken al snel gedaald; de effectieve rente op tienjarige Nederlandse staatsobligaties is sinds oktober met ongeveer één procentpunt gezakt. De Europese economie presteert zwak, wat de inflatie vermoedelijk verder drukt.

ABN AMRO verwacht voor de industrie een langzaam herstel vanaf het tweede kwartaal. ‘Al met al acht de bank de kans dus groot dat de Nederlandse industrie al voor de zomer een zachte landing maakt,’ besluit Swart.

Aanhoudende onzekerheid

De producenten maakten in december melding van een daling van het aantal nieuwe orders en daarmee duurt de huidige periode van krimp al vanaf augustus 2022. De panelleden gaven aan dat de aanhoudende onzekerheid in de markt de reden was voor de matte verkoop. Sommige bedrijven maakten specifiek melding van een zwakke vraag uit de bouwsector. De

Sparren kan en mag best

daling van het aantal nieuwe orders was fors, maar wel de kleinste sinds april.

Het aantal nieuwe orders uit het buitenland nam eveneens in een vergelijkbare grote mate af, met de grootste daling in drie maanden. De bedrijven maakten melding van een zwakkere vraag vanuit belangrijke markten, in het bijzonder Duitsland.

De matte vraag leidde in december tot een tiende achtereenvolgende afname van de productieomvang. Deze daling was fors en groter dan in november.

Het gebrek aan nieuwe orders zorgde ervoor dat de bedrijven de hoeveelheid onvoltooid of nog niet uitgevoerd werk in december konden verkleinen. Dit was de elfde maand op rij waarin de achterstanden kleiner waren en de daling deze maand was aanzienlijk.

Tegelijkertijd verkleinden de Nederlandse producten in december opnieuw hun personeelsbestanden en zij gaven daarbij aan dat het vooral tijdelijke krachten betrof. Dit banen-

verlies was aanzienlijk en het grootst in drie maanden.

Terughoudendheid

De gegevens voor december wijzen op verdere terughoudendheid bij de Nederlandse producenten met betrekking tot inkoop- en voorraadniveaus. Er was sprake van kostenbesparende initiatieven, waardoor zowel de inkoopactiviteiten als de voorraad ingekochte materialen in december in grotere mate daalden dan de maand ervoor. De daling van de materiaalvoorraad was bovendien de kleinste in vier maanden.

Er was als gevolg hiervan sprake van minder druk op de toeleveringsketens en de panelleden maakten melding van een betere beschikbaarheid van materialen en capaciteit bij de leveranciers. Deze laatste verbetering van de prestatie van leveranciers was fors, maar wel de kleinste sinds februari.

Op het prijsfront was er in december opnieuw sprake van een lagere gemiddelde kostendruk. De Nederlandse

producenten maakten melding van een forse daling van de inkoopkosten, vooral door lagere grondstof- en energieprijzen. Als gevolg hiervan verlaagden de producenten hun verkoopprijzen om zo hun concurrentievermogen te verbeteren.

Hiermee komt de periode van verkoopprijsdeflatie op vier maanden. De prijsverlagingen waren echter beperkt en de kleinste in dezelfde periode. De bedrijven in de Nederlandse industrie waren over het algemeen positief over de vooruitzichten voor de productieomvang in de komende twaalf maanden. Dit optimisme was echter het kleinst sinds oktober 2022. Er waren aanwijzingen dat bezorgdheid over het toekomstige economisch klimaat de stemming had getemperd. De positieve vooruitzichten werden met name toegeschreven aan het aantrekken van nieuwe klanten, geplande investeringen en een verwachte verbetering van de buitenlandse verkoop. www.nevi.nl

We hebben een zwaar jaar achter de rug met binnen de industrie een forse productiekrimp van – 6 procent. Voor 2024 is de verwachting dat de industrie weer een magere, +0,5 procent, aantrekkende groei laat zien.

Wat hier wel voor nodig is, is een aantrekkende uitvoer, ook omdat de bedrijfsinvesteringen voorlopig blijven krimpen. Stevig herstel laat nog wel even op zicht wachten.

Het blijft vooralsnog belangrijk om binnen het bedrijf zelf de zaken goed op orde te hebben. Daar valt wellicht nog wel zo hier en daar enige 'winst' te behalen. Aspecten die wellicht op het eerste oog niet zo toe deden, zijn misschien wel te verbeteren.

Het zit hem soms ook in de details.

Met kleine aanpassingen die toch het een en ander aan voordeel zouden kunnen opleveren. Ga dus een kritisch kijken – en vooral met een andere blik – op de diverse productieafdelingen. Wellicht komen er zaken aan de orde die anders en slimmer kunnen.

Even sparren met een of meer collega's kan natuurlijk ook leiden tot andere inzichten. Dit wordt nog wel eens onderschat, denk ik. Het kan in ieder geval de moeite lonen om de wat mindere economische periode door te komen.

Rolf Elling, hoofdredacteur Reageren?

E-mail: rolfelling@vraagenaanbod.nl Twitter: @VenA_Rolf Facebook: www.facebook.com/vraagenaanbod

4

NIEUWS

16 januari 2024 • #01 • www.vraagenaanbod.nl

INDUSTRIETECHNIEK

Zelfherstellende zuignappen geven minder onderhoud BRUSSEL (BE) • Het Brubotics (Human Robotics Research Center) team aan VUB-imec (BE) heeft een zelfsluitende en zelfherstellende zuignap ontwikkeld die veel duurzamer is dan die vandaag in de industrie gebruikt worden.

Om de verdere ontwikkeling te ondersteunen, vielen ze in de prijzen met het project Self-closing sustaiNable vAcuum cuPs (Snap) bij de oproep ‘Belgium Builds Back Circular’ door FOD Economie en Volksgezondheid naar innovatieve projecten met een circulaire dimensie.

Robotarm

Industriële zuignappen worden onder andere gebruikt in grote magazijnen om bestellingen uit te pikken. Ze worden op een robotarm geïnstalleerd en bediend door vacuüm generatoren om goederen aan te zuigen en op te pikken. Bij intens gebruik slijten de zuignappen snel en moet de robotarm stilgelegd worden voor onderhoud.

Drie innovaties

‘Dankzij Snap kan dit onderhoud veel langer uitgesteld worden, de nieuwe zuignaptechnologie biedt namelijk drie innovaties. Ten eerste zijn ze gemaakt van een zelfherstellend materiaal en moeten ze bij perforatie of scheuren niet vervangen worden.

Ten tweede zijn ze zelfsluitend, waardoor de compressoren aanzienlijk minder zuigkracht moeten leveren, en dus veel minder stroom zullen verbruiken. Finaal zijn ze ook volledig recyclebaar’, zegt professor robotica Bram Vanderborght.

Integreren

‘Met dit project gaan we met industriële partners aan de slag om deze technologie snel te integreren in de praktijk’, voegt Simon Beckers toe, business developer bij Brubotics. ‘Designbureau Voxdale zal ons helpen de zuignappen op grote schaal te produceren. De industriële integrator Hupico zal de zuignappen installeren bij vijf bedrijven om ze uit te testen in een aantal reële toepassingen.’

Het zelfherstellende materiaal waaruit de zuignappen zijn vervaardigd, werd reeds acht jaar geleden door Seppe Terryn ontwikkeld in een samenwerking tussen Brubotics en de onderzoeksgroep Physical Chemistry and Polymer Science.

‘Door jarenlang in te zetten op fundamenteel onderzoek, kunnen nu een hele waaier aan toepassingen geïmplementeerd worden in allerlei maatschappelijke niches, en dat is een grote return on investment voor de federale overheid’, besluit Beckers. www.imec-int.com

BUSINESS VDL oriënteert zich op andere activiteiten voor de locatie in Heerlen

Einde in zicht voor VDL Castings HEERLEN • VDL Castings Heerlen heeft het voornemen om de werkzaamheden af te bouwen en in de loop van 2024 de bedrijfsactiviteiten te beëindigen. Een adviesaanvraag met deze strekking is ingediend bij de ondernemingsraad.

Medewerkers, vakbonden en UWV zijn geïnformeerd.

De 140 medewerkers van de ijzergieterij van VDL Groep, onder wie ongeveer 115 vaste medewerkers, verliezen hun baan. De intentie is om hen van werk naar werk te begeleiden, al dan niet bij zusterbedrijven van VDL Groep. VDL oriënteert zich op andere activiteiten voor de locatie van VDL Castings Heerlen.

Ondanks dat in de afgelopen periode nieuwe markten en nieuwe afnemers voor gietstukken zijn gevonden, kampt VDL Castings Heerlen met een structureel tekort aan productievolume. Daardoor heeft het bedrijf, dat vooral gietijzeren onderdelen produceert voor onder meer de truckmarkt, machinebouw en spoor, geen perspectief op continuïteit. Aanzienlijke nieuwe investeringen, met een (te) lange terugverdientijd, zijn op korte

termijn nodig om de gietprocessen aan te passen en te vernieuwen. De markt voor gietproducten vereist daarentegen juist kostenverlagingen, wat de noodzakelijke verhoging van het productievolume in de weg staat.

VDL heeft sinds de overname in 2017 miljoenen euro’s geïnvesteerd in de gieterij. Vooral nieuwe milieueisen maken opnieuw omvangrijke investeringen noodzakelijk. Vanwege het gebrek aan perspectief zijn deze investeringen niet te verantwoorden, aldus het bedrijf.

Door de energietransitie moet de gieterij overschakelen naar elektrisch smelten, met alle onzekerheden van dien door de onzekere beschikbaarheid van de benodigde elektriciteit.

Door ook te worden geconfronteerd met strengere (en soms onhaalbare) milieueisen en stijgende energiekosten ontstaat een ongelijk economisch speelveld. In grotere industrielanden van de EU krijgen bedrijven ondersteuning door middel van extra energiesubsidies. Buiten de EU zijn de prijzen voor energie lager, doordat de EU-sancties tegen Rusland niet worden gevolgd. Dat deze omstandigheden zich verbeteren, is niet

te verwachten. Dat resulteert in een gebrek aan voldoende perspectief op een gezonde toekomst van de gieterij, zo stelt VDL. Vandaar het voornemen van het bedrijf om de werkzaamheden af te bouwen en in de loop van 2024 de bedrijfsactiviteiten te beëindigen.

Directeur Ruud Pisters van VDL Castings Heerlen: ‘We hebben er alles aan gedaan om het scenario van het afbouwen van onze gietactiviteiten te voorkomen. Helaas bestaat er door de omstandigheden onvoldoende perspectief op verbetering.

Uiteraard komt dit hard aan bij onze medewerkers die zich altijd volledig hebben ingezet. We gaan met OR en vakbonden in overleg om ervoor te zorgen dat onze medewerkers goed terechtkomen.’ Het afbouwen van de gietwerkzaamheden bij VDL Castings zal vermoedelijk tot medio 2024 in beslag nemen. Die termijn is mede afhankelijk van hoe snel klanten in staat zullen zijn om hun producten elders onder te brengen en welke voorraden zij nog op voorhand willen aanleggen.

Door de gefaseerde afbouw van de werkzaamheden zullen ook medewerkers gefaseerd uitstromen.

In de loop van 2024 zullen de bedrijfsactiviteiten worden beëindigd. (Foto: VDL Castings)

www.vdlcastings.nl

BUSINESS

ABB levert ruim 1.300 robots aan Volvo Cars TORSLANDA (SE) • ABB gaat meer dan 1.300 robots inclusief functionele pakketten leveren aan Volvo Cars voor de volgende generatie elektrische voertuigen. De implementatie start in 2024 in de productielocaties van Volvo Cars in Torslanda (Zweden) en Daqing (China).

‘De historische transformatie van de auto-industrie, gedreven door de toenemende vraag van consumenten naar elektrische voertuigen en de wens om duurzamer te werken, creeert nieuwe kansen, maar ook uitdagingen voor wereldwijde fabrikanten’, zegt Marc Segura, ABB Robotics President. ‘Deze nieuwste toezegging van onze partner Volvo Cars toont onze gezamenlijke focus op het leveren van duurzamere productie. Met onze nieuwe, energiezuinige grote robotfamilie en OmniCoreTM-besturingen zullen we bijdragen aan energiebesparingen tot twintig procent op locaties over de hele wereld.’

Pakketten

De overeenkomst omvat functionele pakketten voor verschillende

van zijn RobotStudio plannings- en programmeersoftwareplatform om de implementatie te visualiseren en te optimaliseren voordat de robots worden geïnstalleerd. Door de vereiste automatiseringssystemen in een virtuele ruimte te ontwikkelen en te valideren, creëren Volvo Cars en ABB oplossingen die één keer ontworpen kunnen worden, maar meer keren kunnen worden ingezet.

Traditie

ABB gaat ruim 1.300 robots leveren aan Volvo Cars. (Foto: ABB)

productietaken, van puntlassen, klinken en dispenseren tot flowboren en ultrasone lasinspectie. Elk pakket is een kant-en-klare, door de klant beproefde combinatie van hardware, software en diensten en zal worden geïmplementeerd in de Volvo Cars-fa-

brieken in Torslanda, Zweden en Daqing, China.

Implementatie

Tijdens de implementatie zal ABB ervoor zorgen dat de productie ononderbroken blijft door het gebruik

Volvo Cars en ABB delen een lange traditie van gezamenlijke ontwikkelingen om de productie van auto’s efficiënter te maken en om de mogelijkheden van industriële robots op dit gebied voortdurend te verbeteren.

In dit nieuwste project zullen de twee bedrijven de komende jaren blijven samenwerken, de eerste implementaties zijn begin 2024 gepland. Het is de laatste in een reeks oplossingen van ABB om de wereldwijde auto-industrie te helpen haar ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen te halen en over te stappen op de productie van elektrische voertuigen. www.abb.com

advertentie

Plaatwerk WWW.METALPOINT.NL

D E

B E S T E

I N

5

'Door omstandigheden onvoldoende perspectief op verbetering'

16 januari 2024 • #01 • www.vraagenaanbod.nl

ECONOMIE

Productie industrie 10 procent lager in november DEN HAAG • De gemiddelde dagproductie van de Nederlandse industrie was in november 10,0 procent lager dan in november 2022, maakt het CBS bekend. Ook in de voorgaande maanden van 2023 kromp de productie op jaarbasis.

De meeste bedrijfsklassen van de industrie produceerden in november minder dan in dezelfde maand een jaar eerder. Van de grote branches noteerde de transportmiddelenindustrie de grootste productiedaling. De reparatie en installatie van machines had de grootste productietoename. Voor het bepalen van de kortetermijnontwikkeling van de productie wordt gekeken naar voor seizoen- en werkdageffecten gecorrigeerde cijfers. Van oktober op november daalde de productie met 0,8 procent.

De producenten in de industrie waren in december negatiever dan in november. Fabrikanten waren vooral pessimistischer over de orderportefeuille en de verwachte bedrijvigheid in de komende drie maanden.

Het vertrouwen in Duitsland, een belangrijke afzetmarkt voor de Nederlandse industrie, was in december wat minder negatief dan in november (Eurostat). De kalendergecorrigeerde productie van de Duitse industrie was in november 4,5 procent lager dan een jaar eerder. www.cbs.nl

DIGITALISERING

BUSINESS

Digitalisering levert nieuwe technische banen op

Ires Veerman nieuwe branchemanager FPT-VIMAG en NEVAT

LONDEN (UK) • De komende drie jaar groeit het aantal nieuwe banen in de operationele technologie (OT). En dat komt, denkt bijna de helft van de bedrijven, vooral door digitalisering. Dit komt naar voren uit nieuw onderzoek van Schneider Electric, uitgevoerd door onderzoeksbureau Omdia.

helpen aanpakken. Uit het onderzoek bleek dat bijna de helft van de ondervraagde ondernemingen van mening is dat voldoen aan ESG-doelstellingen Environmental, Social & Governance – milieu-, sociale en bestuurscriteria), een flinke uitbreiding van bestaande functies in de fabriek tot gevolg zal hebben.

Voor het onderzoek zijn 407 industriële bedrijven ondervraagd in West-Europa, de VS, China, India en Zuidoost-Azië – van mkb’ers tot grote ondernemingen. Het rapport, ‘The Future of Work in Industry’, laat de omvang van het wereldwijde gebrek aan industriële vaardigheden zien.

Bovendien is een grote meerderheid (73%) het ermee eens dat digitalisering de aard van het werk in de komende drie jaar aanzienlijk zal veranderen.

Drie op de tien (31%) zijn van mening dat functies op het gebied van kwaliteitscontrole het meest zullen worden uitgebreid of verbeterd door digitalisering.

CAPELLE A/D IJSSEL • Ires Veerman is per 1 januari 2024 de nieuwe branchemanager voor FPT-VIMAG en NEVAT. Daarnaast zal Edwin Dekker, bekend van zijn werkzaamheden voor NEVAT, zijn rol uitbreiden met werkzaamheden voor FPT-VIMAG. Volgens de brancheorganisaties kan het vernieuwde team gezamenlijk meer waarde creëren voor de leden van de beide verenigingen.

Digitalisering

Het werven van talent is een belangrijke uitdaging voor meer dan de helft van de ondervraagden. Maar er is een oplossing voor dit vraagstuk.

Want behalve dat het nieuwe banen oplevert, verwacht meer dan twee derde van de ondervraagden dat digitalisering het tekort aan talent zal

Uit het onderzoek bleek ook dat industriële bedrijven verwachten dat ze de komende drie jaar nieuwe vaardigheden nodig zullen hebben op gebieden als robotica-programmering en -integratie. omdia.tech.informa.com

Veerman zal in de eerste maanden van dit jaar zich vooral bezighouden met de verdere ontwikkeling van TechniShow. Daarnaast richt ze zich op het versterken van FPT-VIMAG. 'Als productietechnologie spelen onze leden al een belangrijke rol in de Nederlandse maakindustrie. Dat komt vooral tot uiting tijdens de TechniShow. Ik wil voor onze leden nog meer waarde toevoegen aan het lidmaatschap van FPT-VIMAG.' Een van de eerste stappen is de verdere samenwerking met NEVAT, de branchevereniging van de toeleveran-

E N K E L

S T U K S

E N

ALMERE • Begin 2023 maakte Hitma bekend dat MW Instruments (Almere) onderdeel is geworden van Hitma (Uithoorn). Vanaf 1 februari 2024 treedt MW Instruments ook onder de naam Hitma naar buiten. De bedrijfsnaam verandert, maar het productaanbod, de dienstverlening, het adres en de overige bedrijfsgegevens blijven hetzelfde.

Doordat de MW-medewerkers onderdeel zijn geworden van het Instrumentatieteam van Hitma, profiteren klanten van de samenwerking van het team in Almere met collega’s van de Hitma-vestigingen in Uithoorn, Purmerend en Antwerpen.

Er zijn nu nog meer mogelijkheden voor ondersteuning en producten op maat.

De Hitma-vestiging Almere verzorgt de verkoop, reparatie en kalibratie van meetapparatuur (handmeters) voor de (HVAC) installatiebranche. De deur staat hiervoor onveranderd vijf dagen per week open. Vanaf 1 februari vindt men deze producten online via www.hitma-handmeters.nl.

De gasdetectieproducten, -systemen en -activiteiten worden online ondergebracht bij www.hitma-gasdetectie.nl. Voor advies, verkoop en het inplannen van onderhoud of kalibratie van gasdetectiesystemen kunnen klanten, net als nu, contact opnemen met de vestiging in Almere. De service- en kalibratietechnici voeren deze werkzaamheden (ook) op locatie uit. www.mw-instruments.nl

Sitech Services en KSB bundelen expertise GELEEN • Sitech Services, serviceprovider voor de procesindustrie, kondigt de strategische samenwerking aan met KSB Nederland, specialist in pomp- en afsluitertechnologie.

Ires Veerman is de nieuwe branchemanager voor FPT-VIMAG en NEVAT.

ciers in de Nederlandse Maakindustrie. Veerman: 'De leden van FPT-VIMAG en NEVAT vullen elkaar aan.

Samenwerking in de keten is belangrijker dan ooit. Dat merken onze leden, maar dat merken ook de klanten van onze leden. Door verbinding te zoeken, kunnen we de verenigingen naar een hoger niveau tillen.'

Veerman werkte hiervoor al bij FPT-VIMAG als projectmanager.

Daarvoor was ze project- en fondsmanager bij De Eendracht, een advies- en actiebureau voor mkb-ondernemers & verenigingen. www.fpt-vimag.nl

k, snel en voordelig!

N

MW Instruments gaat verder onder de naam Hitma

S E R I E S

De samenwerking markeert een versterking van het Rotating Equipment Services Center (RESC) van Sitech, waarmee het bedrijf zijn expertise en diensten aan bestaande en nieuwe klanten aanzienlijk uitbreidt.

Het partnerschap met KSB vertegenwoordigt een belangrijke stap vooruit in de ambitie van Sitech om toonaangevend te zijn in technische dienstverlening.

‘Met de vaktechnische kennis van KSB kunnen wij onze expertise in rotating equipment aanzienlijk sneller uitbreiden dan op autonome basis mogelijk zou zijn,’ aldus Marc Dassen, CEO van Sitech Services.

De samenwerking zal concreet vorm krijgen doordat specialisten van KSB intensief zullen samenwerken met het Rotating Equipment Services Center van Sitech, om gezamenlijk onderhoud en reparaties aan centrifugaalpompen te verzorgen. ‘De samenwerking met Sitech betekent een flinke strategische versterking van ons service-aanbod in Zuidoost-Nederland. De combinatie met onze specialistische kennis op het gebied van pompen en afsluiters maakt het mogelijk klanten sneller en beter te helpen bij het oplossen van problemen en verhogen van de betrouwbaarheid van pompinstallaties,’ zegt Nico Gitz, algemeen directeur van KSB Nederland. www.sitech.nl / www.ksb.com/nl-nl

VEILIGHEID EN ZEKERHEID IN

STOOMTECHNIEK Fabrikaat

Zeecontainers met toegevoegde waarde • Verkoop en verhuur • Nieuwe of gebruikte modellen • Naar wens uitgevoerd in uw bedrijfskleur(en) • Zeecontainers uitgevoerd als kantoor- en magazijnruimte • Milieucontainers • Leverbaar met afzetsystemen

Gespecialiseerd in dieptrekken Dieptrekken is één van de specialismen bij GB Metaal.

• Maatwerk • Transport met eigen laad- en loskraan Stobbeweg 11 2461 EX Ter Aar Telefoon: (0172) 60 43 43 E-mail: info@pietersecontainer.nl www.pietersecontainer.nl

GB Metaal Edisonstraat 9, 7601 PS Almelo 0546 - 443111

www.gb.nu

Buizen in elke maat en kwaliteit

V.O.

Werkdruk

Cap.

Bouwjr.

10 bar 10 bar 10 bar 13 bar 10 bar 12 bar 16 bar 16 bar 12 bar 10 bar 10 bar 13 bar 10 bar 12 bar 12 bar 12 bar 12 bar 8 bar 16 bar

2.800 kg/h 6.000 kg/h 800 kg/h 650 kg/h 400 kg/h 10.000 kg/h 6.000 kg/h 6.000 kg/h 5.000 kg/h 4.000 kg/h 3.500 kg/h 4.000 kg/h 500 kg/h 500 kg/h 1.000 kg/h 2.000 kg/h 1.800 kg/h 200 kg/h 1.200 kg/h

1994 1991 2000 1997 1997 1998 2020 2020 1996 1999 1984 1997 1996 2022 2022 1978 1986 1988 2003

LAGEDRUK STOOMKETEL HKB 6 m²

0,5 bar

300 kg/h

2003

STOOMACCUMULATOR HKB 25 m3

3 bar

Standard Kessel 65 m² Loos 125 m² Loos 20 m² Loos 16 m² Loos 9 m² HKB 237 m² HKB* 133 m² HKB* 133 m² HKB* 130 m² HKB 100 m² HKB* 80 m² Omnical 90 m² Henschel 12,9 m² Prokal / SBK 14 m² Prokal / SBK 25 m² Hagoort 50 m² Hagoort 44 m² Hagoort 5 m² Viessmann 25 m² * Uitgerust met een economiser.

1996

STOOMKETELVERHUUR Tel. +31 (0) 184 609346 Mob. +31 (0) 6 53372021 info@pierresteeltrade.nl - www.pierresteeltrade.nl

• Gedurende reparatie van uw ketels • Bij periodieke inspectie • Als tijdelijke capaciteitsverhoging

40 HUURKETELS BESCHIKBAAR Cap. van 60-10.000 kg/h in drukken tot 25 bar.

DRUKVATEN ONDER KEUR STOOMKETELREPARATIE - REVISIE - VERHUUR KETELHUISINSTALLATIE - LEIDINGWERK

Postbus 59, 1440 AB Purmerend · Kwadijkerkoogweg 2, Purmerend Tel. (0299) 42 77 51 · Fax (0299) 47 07 61 · E-mail prokal@prokal.nl

www.prokal.nl

Topkwaliteit Plaatwerk cad

lasersnijden

ponsen

verspanen

buigen

strekken

walsen

lassen

finishen

opslag

Uw product gratis op voorraad!

Al uw plaat- en laswerk op afroep leverbaar Omdat uw producten in serie en daarmee milieuvriendelijker en goedkoper worden gemaakt, en in ons magazijn (7.000 m2) worden opgeslagen, kunnen wij u op afroep leveren. Dat scheelt u ruimte èn geld!

Uw voordelen • Lagere prijs • Facturering bij afname • Verzekerd van voorraad • Groenste productie

Veluw Metal Creations

...waar vakmanschap, hightech en duurzaamheid hand in hand gaan

Klompenmaker 18 5253 RH Nieuwkuijk

T. (073) 511 85 03 • info@vmc.eu • www.vmc.eu

SCAN VOOR ONZE VACATURES

8

UITGELICHT

16 januari 2024 • #01 • www.vraagenaanbod.nl

ROBOTISERING Een van de grootste uitdagingen was een man met een slijptol evenaren

Robottoekomst rooskleurig door handgereedschap

Evert Bruinekool

Wereldwijd zijn er nu circa 3.500.000 industriële robots in gebruik. De auto- en metaalindustrie vooral zijn de grote bekende robotgebruikers. Een robot alleen is niet genoeg, het is vooral een samenspel van mens en automatisering dat voor de productiewinst zorgt. Hierin is een stap gemaakt: de toepassing van handmachines.

Een robot is geen vervanger voor je personeel maar een aanvulling die het saaie en eentonige werk weghaalt bij de mensen. TEQRAM vindt daar iets voor uit, de handmachineslijper door de robot ingezet is een wereldprimeur. ‘We laten de robot zonder programmeren het werk doen’, zegt Frans Tollenaar, directeur TEQRAM. ‘De huidige arbeidsmarkt met gebrek aan mensen laat zien dat je vakmensen voor vakwerk moet inzetten en saai en repeterend werk kan vervangen door robots.’

den, doe je dat niet is mislukken van het automatiseren door kleine vergeten details mogelijk.

‘Een robot functioneert pas optimaal in het productieproces als hij daarvoor applicatiespecifiek gemaakt en geprogrammeerd is,’ zegt Frans Tollenaar. ‘Robotspecialisten moeten alle ins en outs weten van de productie tot het kleinste detail om een goed systeem te maken.’ Een standaardrobot voldoet vaak niet optimaal. Alles is gefinetuned, ook de inpassing van de handmachines.

Flexibele robots

3D

Kleine sterk wisselende series met veel variatie is in combinatie met de handmachines een specialisatie van TEQRAM. Wil je die mogelijkheden maximaal benutten kan je het beste je hele productiesysteem onder de loep nemen met robotspecialisten.

Zij kennen alle ins en outs die met robots mogelijk zijn en kunnen dat implementeren in het volledige productieproces. Elk stapje moet stap voor stap in het proces bekeken wor-

De proefopstelling voor handgereedschappen.

Maatverschillen kan een robot met 3D-visionfunctionaliteit inmiddels aan, net als variatie in positie en orientatie. Dit is inmiddels geen belemmering meer. Bin-picking is het pakken van het ongesorteerde werkstuk, vision is zien en bepalen wat het is, de guide is er om de gripper te leiden naar het onderdeel. De computer en software achter de robot is het brein dat al deze functies combineert en de arm aanstuurt met het juiste stuk

Een medewerker monteert de vacuümgripper.

gereedschap, ofwel bijvoorbeeld een handmachine. De uitdaging is hier ook chaotische plaatsing van de objecten. 3D-camera’s herkennen afstand, omvang en vorm van de producten en berekenen keer op keer de wijze waarop het product opgepakt en bewerkt moet worden. Ofwel pakken en bewerken bij in- en uitvoer van producten uit machines wordt bepaald door de software bij de robot. TEQRAM gebruikt een laserstraal en een camera in het vision-gedeelte om dat nauwkeurig te bepalen. Eventueel ondersteunt door een 3D-visionsysteem op de robotarm, dat ook voor kwaliteitscontrole gebruikt kan worden.

Sterk

Een robot heeft echter nog niet het improvisatievermogen van de mens.

In kracht overtreft hij de mens, TEQRAM gaat tot 750 kilo. Als het product bijvoorbeeld draait en beweegt moet de robot steeds op andere manieren anticiperen. Hij is afhankelijk van de geometrie, voor hele grote series zoals in de automobielindustrie

kan je ook op conventionele wijze een betaalbaar programma maken.

Iedere dag anders dat loonde vroeger niet. ‘Flexibiliteit moet, en dat krijgen wij voor elkaar met onze 3D-visiontechnologie. Alles valt en staat met de juiste grippers. TEQRAM besteed dan ook een fors deel van de ontwikkeltijd aan het maken van passende grippers. Liefst zo breed mogelijk inzetbaar omdat veelvuldig grippers en gereedschap wisselen meer productietijd kost. Een goede gripper en het juiste gereedschap is cruciaal voor het proces. ‘Snel herkennen, pakken, werklocatie bepalen of plaatsen is een grote slag.’ Daar ontwikkelen ze zelf software voor.

Toekomst AI mogelijk

AI zal het in de toekomst nog eenvoudiger en sneller kunnen maken en een stukje menselijke improvisatie opleveren. ‘De software regelt alles, de operator drukt ook nu enkel nog op enkele knoppen om het proces te starten, de software doet de rest.’ Dat is de TEQRAM eigen

manier van programmeren. Niet op PLC-basis (programmeerbare logische sturing) maar op PC-basis.

Een PC-platform biedt meer mogelijkheden om applicatiegerichter te ontwikkelen, een zaag belaad je immers anders dan een CNC-freesbank en een lasersnijder is bijvoorbeeld ook weer anders.

‘We kunnen hierdoor ook handgereedschappen met de robot inzetten.

Zagen, slijpen, afbramen, frezen, polijsten beitels en meer zoals een radius R3 aanbrengen volgens NEN 1090-3 of oxidelagen verwijderen van de gesneden rand en laskanten.’ Een van de grootste uitdagingen was een man met een slijptol evenaren. Hij is ongelooflijk flexibel inzetbaar met zijn hand- en oogcoördinatie. In 65 procent van de gevallen kan de robot de man vervangen.

Het idee

Handgereedschappen met een op maat ontwikkelde spil is niet in alle situaties flexibel genoeg in gebruik.

‘Wij geloven in een breed scala en dat

'We kunnen nu ook handgereedschappen met de robot inzetten'

9 16 januari 2024 • #01 • www.vraagenaanbod.nl

Frans Tollenaar bij een Teqram-robot.

kan met handgereedschappen die de robot oppakt,’ zegt Tollenaar. ‘Camerasystemen en slimme systemen zorgen dat de robot zijn werk doet, mede door het 3D-visionsysteem.’ Je komt veel werk tegen in bijvoorbeeld kleine series autogeensnijwerk. De flexibiliteit heeft ten opzichte van een man nog een beperking van 35 procent van het werk. Dit geldt ook voor de andere bewerkingen, de hand- en gewrichtscoördinaten van de mens is nog steeds de winnaar.

‘Maar vier van de zes medewerkers kan je vervangen.’

Stel, je moet rvs polijsten, dat gaat bijvoorbeeld nog niet lukken. Bepaalde contouren waar je niet goed in kan, daar is een man net behendiger en dus nodig. TEQRAMs snelle robot tilt de producten tot 200 kilo op en in combinatie met de EasyFlipper bewerkt de robot beide kanten. ‘Nu hebben we een speciaal ontwikkeld half portaal tot 750 kilo dat het werkstuk op de EasyFlipper kan leggen in de robotkooi voor de automatische robotbewerking.’

Ontwikkeling gaat door

‘Inmiddels is er een nieuwe kleine stap: touch. Kwaliteitsbeoordeling is hierdoor weer een stapje dichterbij gekomen. Maar we zijn er nog niet’, stelt Tollenaar vast. ‘Dit is hetzelfde als oppervlaktekwaliteit beoordelen, een oog ziet onregelmatigheden op een paar honderdste van een millimeter.’

Contouren- en oppervlaktecontrole is de volgende stap voor de toekomst.

Daarnaast moet de robot makkelijk verplaatsbaar zijn. Het productspectrum van een bedrijf verandert in de loop der jaren, de softwareontwikkeling is eigenlijk het enige dat daardoor verandert, soms komt er een andere werkstukmanipulator of gripper erbij.

De robotarm gaat lang mee. ‘In een universele standaardrobot zie ik eigenlijk niets, want voor alle toepassingen is er vaak net weer iets anders nodig. Je moet inzetten op modulaire bouwblokken om de voordelen van standaardsystemen met klant specifieke configuraties te combineren’, zegt Tollenaar.

De EasyFlipper aan het werk.

www.teqram.com

Toepassingen van TEQRAM De EasyBot is een visiongestuurde robot. Het modulaire ontwerp maakt een breed scala aan handlingtoepassingen mogelijk. Dankzij de vision-technologie kan een EasyBot worden gebruikt voor toepassingen waar conventionele industriële robots falen. Het voordeel van visiongestuurde robotica is vooral duidelijk wanneer de productafmetingen en de positionering van de onderdelen variëren en/of vooraf onbekend zijn bij het robotsysteem.

Het programmeren van een industriële robot is een vervelende en tijdrovende klus. Met de lancering van de EasyEye, een hoogwaardige industriële robotcontroller, verandert dit allemaal. Bovendien maakt het gebruik van 3D vision automatisering mogelijk in processen met grote productvariaties en/of variatie in de werkomgeving.

De gepatenteerde EasyFlipper zet onderdelen binnen enkele seconden ondersteboven.

Dit lost een aantal problemen op. Bij industriële werkzaamheden worden zware onderdelen doorgaans omgedraaid met behulp van een kraan. Dit is tijdrovend, vergt zware fysieke inspanning en is gevaarlijk. Daarnaast is de kans groot dat het onderdeel bekrast raakt en dus wordt afgekeurd.

10

UITGELICHT

16 januari 2024 • #01 • www.vraagenaanbod.nl

EVENEMENTEN Indumation.be: uitgegroeid tot belangrijkste automatiseringsbeurs van de Benelux

Indumation.be toont automati Jerom Rozendaal

Kortrijk Xpo Indumation.be vindt plaats van 31 januari tot-en-met 2 februari. Het evenement is in de zes voorgaande edities uitgegroeid tot een toonaangevende automatiseringsbeurs in de Benelux. De organisatie verwacht over drie dagen 10.000 bezoekers uit België en Nederland. Een maand op voorhand is de beurs uitverkocht met 250 exposanten. ‘Het zegt iets over de automatiseringsdrang in de industrie’, zeggen beursorganisatoren Karl D'Haveloose en Sven Mollie in een interview met Vraag&Aanbod.

Enkele weken voor de start van Indumation.be in Kortrijk Xpo, ligt beursorganisatie Industrial Fairs op koers om van de automatiseringsbeurs een succesvol evenement te maken. De laatste standhouder meldde zich op de dag van interview aan. Met 250 standhouders verdeeld over vier beurshallen, goed voor een oppervlakte van 26.000 vierkante meter, is de beurs uitverkocht. Deelnemende bedrijven pakken in Kortrijk uit met de laatste techniek en trends op het gebied van digitalisatie en automatisering.

Wie komen er naar Indumation.be en wat zoekt men daar?

De doelgroep is zeer breed, van de maakindustrie tot de procesindustrie, maar bezoekers zijn allen bezig met digitalisering of automatisering van hun bedrijf. Het kunnen bedrijven zijn die nog maar aan het beginproces zitten en inspiratie willen opdoen, maar het kunnen ook bedrijven zijn die al vergaand geautomatiseerd zijn en details willen verbeteren. Neem bijvoorbeeld een bedrijf dat onder hoge temperaturen produceert en camera’s of sensoren zoekt die in deze temperatuur kunnen werken.

aanvoelen. Oorlogen, de onzekere geopolitieke toestand, de aanhoudende supply chain-verstoringen en hoge energieprijzen in combinatie met hoge rentestanden hebben enorm gedrukt op het investeringsniveau. Dit wordt sterkt gevold door OEM’s. Sommigen hebben nog opdrachten in portefeuille, maar de orderintake is zeer slecht.

Vanwaar dan toch de positieve verwachtingen?

Ondanks de economische tegenwind is er een enorme honger naar digitalisering en automatisering en gaan investeringen op dit vlak ongestoord verder. Bedrijven zijn zich ervan bewust dat de krapte op de arbeidsmarkt niet voorbij zal gaan en

Wat zijn jullie verwachtingen?

Onze verwachtingen zijn hoofgespannen. Indumation.be is de snelst groeiende automatisering- en Industrie 4.0 beurs in de Benelux. Onze standhouders komen uit België, maar ook Nederland, Duitsland en andere Europese landen. Er zijn zelfs Amerikaanse bedrijven aanwezig. Qua standhouders zitten we aan 250 bedrijven waarmee we uitverkocht zijn.

Over drie dagen verwachten we zeker 10.000 bezoekers, een evenaring van ons record in 2019.

Er klinken toch veel negatieve geluiden over de toestand van de economie?

De economie loopt inderdaad slecht en zal ook de komende tijd vermoedelijk nog blijven doorsukkelen, is ons

Iedereen moet worden meegenomen in een allesomvattend automatiseringsproces.

De stand van Fanuc tijdens een vorige editie.

dat investeringen in automatiseringsoplossingen noodzakelijk zijn om te blijven voorbestaan. Het is veelzeggend dat een bedrijf als Siemens op onze beurs uitpakt met een stand van 600 vierkante meter.

Zijn er behalve beperkte beschikbaarheid van arbeid nog andere motieven om te automatiseren?

Digitalisatie en automatisering zijn ook noodzakelijk om onze concurrentiepositie ten opzichte van anderen werelddelen te behouden. Het laatste jaar zien we bijvoorbeeld dat de klassieke Duitse autobouwers zoals BMW en Volkswagen terrein verliezen aan Chinese bedrijven. Dat heeft enerzijds te maken met technologische achter-

stand op het gebied van elektrisch rijden. Anderzijds kampen de klassieke fabrikanten ook met hogere productiekosten dan Chinese bedrijven of bijvoorbeeld Tesla. Dit hangt voor een groot deel samen met automatisering.

De Duitse fabrikanten lopen op dat vlak achter. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor Nederlandse en Vlaamse busbouwers. Niet voor niet plaatste de Vlaamse openbare busmaatschappij De Lijn recent een bestelling van 92 bussen bij de Chinese busbouwer BYD.

vervangingsmachines.

Anderzijds zien we wel investeringen in installaties met een hoog automatiseringsgehalte. Deze trend lijkt zich door te trekken in de toekomst. Werktuigmachines zijn verworden tot hybride machines die een verscheidenheid aan stukken kunnen maken. Dit leidt er enerzijds toe dat maakbedrijven op termijn met minder machines uit de voeten kunnen, anderzijds wordt de periferie rond de machine steeds belangrijker.

Welk gevolg heeft de recessie voor de machinebouw? Gaan deze slechte tijden tegemoet?

De order intake ligt op een laag niveau, vooral als het gaat voor pure

Hoe bedoel je dat?

De high-end werktuigmachines zijn uiterst concurrentieel en even performant. In de machine an sich valt nauwelijks meer winst te behalen. De

11

De ervaring leert dat de laatste deelnemers pas na middernacht Kortrijk Xpo verlaten

16 januari 2024 • #01 • www.vraagenaanbod.nl

seringsdrang in de industrie

Er worden zo'n 10.000 bezoekers verwacht.

grootste winst zit hem in de periferie rond de machine. Denk aan het logistieke proces, voorbewerking, belading en het lossen van de machine en de verdere stappen in het productie- of logistieke proces. Op dat gebied zijn er nog grote stappen te zetten. Je ziet dat machinebouwers hierop inspelen door te werken aan de randapparatuur die automatisering van het proces mogelijk maakt.

Staan Vlaamse bedrijven ver in digitalisering en automatisering?

De automatiseringsgraad is zeer behoorlijk, maar er blijven ook bedrijven die nog op het beginpunt staan en denken dat automatisering niet voor hen is weggelegd. Het gaat dan vaak over

kleine bedrijven die automatisering zien als iets complex en iets duurs.

Maar dat is een misverstand?

Dat is zeker een misverstand. Automatisering bestaat op verschillende niveaus en voor ieder bedrijf liggen er kansen. De kleine, bevooroordeelde bedrijven proberen we te bereiken met onze immersion classes, een nieuw onderdeel in het randprogramma van Indumation.be. Het gaat over laagdrempelige immersie of onderdompeling in skills van maintenance en collaboratieve technieken.

Waarom juist deze onderwerpen?

Deze onderwerpen zijn voor veel bedrijven relevant en juist hier zijn

er laagdrempelige oplossingen mogelijk. Neem bijvoorbeeld een productiebedrijf met vijf medewerkers waarvan er iemand technische bagage mist. Door gebruik van een VRbril en visuele instructies kan deze bepaalde technische handelingen wel uitvoeren.

En wat betreft maintenance?

In de machine-onderhoud wordt er vaak reactief gewerkt. Bij panne wordt de machine gerepareerd, maar kan er vertraging in het productieproces optreden. Door gebruikmaking van sensoren in combinatie met artificiële intelligentie kan op basis van bepaalde signalen voorspeld worden dat een machine op termijn stuk gaat. Met

deze kennis kunnen reserveonderdelen vroegtijdig besteld worden en kan de eventuele stilstand van de machine beperkt of voorkomen worden.

Het randprogramma neemt een prominente plaats in jullie marketinguitingen. Waarom is dat?

Het randprogramma is inderdaad een belangrijk onderdeel van de beurs. Digitalisatie en automatisering is ook een kwestie van vallen, opstaan en weer doorgaan. Anderen hebben dat proces doorgemaakt en kunnen hierover getuigen. Dat is uiterst leerzaam. In onze expert classes getuigen managers van bedrijven over geslaagde automatiseringsoperaties binnen hun bedrijf.

Wat zit er nog meer in het randprogramma?

Voor het eerste dit jaar hebben we de Tech Guru Explosition. Dat event vindt woensdag 31 januari plaats en is gericht op studenten uit het hoger technisch onderwijs of jongeren die juist afgestudeerd zijn. Een bezoek aan de beurs wordt gecombineerd met een heus technologie-festival inclusief debat en after(network) party met DJ. Waarom al deze moeite om studenten te trekken?

Het gaat niet om de klassieke studenten. Het gaat hier om jonge, ambitieuze jongeren met een uitgesproken passie voor technologie. Deze doelgroep is uiterst interessant voor onze exposanten. Het zijn deze ‘jonge tech wolven’ die verdere automatisering en digitalisering bij bedrijven vorm zullen geven.

Indumation.be staat ook bekend om het informele randgebeuren. Jullie feestelijk ‘Nocturne’ is beroemd in Vlaanderen en Nederland.

De traditionele Nocturne zal ook deze editie plaatsvinden. In de avond van donderdag 1 februari verwachten we meer dan 2.000 bezoekers voor een bruisend & feestelijk laatavondbezoek. Officieel loopt deze uitgebreide netwerkborrel tot 22.00 uur, maar de ervaring leert dat de laatste deelnemers pas na middernacht Kortrijk Xpo verlaten. De nocturne is toegankelijk voor alle tickethouders, zeker niet alleen voor de VIP’s.

Indumation. be is met 250 exposanten helemaal uitverkocht.

Wat is uw boodschap aan de bezoeker?

Probeer te komen met meerdere afdelingen. Vaak sturen bedrijven afgevaardigden van de engineerings- of processingdivisies. Maar digitalisering en automatisering overstijgt de afdelingen. Ook logistiek, onderhoud, aftersales, service, enz. moeten meegenomen worden in een allesomvattend automatiseringsproces.

www.buislasersnijden.nl 24-01-19 13:29 L A S E R S N I J D E N . B U I S L A S E R S N I J D E N . W A T E R S T R A A L S N I J D E N . C N C P O N S E N . Z E T T E N . P L A A T B E W E 194299.pdf R K I N G .1 K O NSTRU KTIE

UIT VOORRAAD LEVERBAAR

precimax_v6.pdf

1

07-03-19

15:38

Enkelstuks, serie- en massaproductie

Gespecialiseerd in optrompen en verjongen van buizen Optrompen en verjongen is één van de specialismen bij GB Metaal.

GB Metaal Edisonstraat 9, 7601 PS Almelo

CNC DRAAIEN CNC FREZEN

0546 - 443111

www.gb.nu

BRONS ALUMINIUMBRONS FOSFORBRONS MESSING SONDERMESSING

www.hemimex.nl T. (073) - 521 91 25 E. info@hemimex.nl

Ampèrestraat 10 info@precimax.nl 2181 HB HILLEGOM precimax.nl Tel. 0252-521010 Vraag vrijblijvend uw offerte aan, uw aanvraag wordt per omgaande behandeld!

Schroeftransporteurs, aslose spiraalschroeven, schroefbladen Asloze transportschroeven zijn uitermate geschikt voor het transporteren van kleverige en vezelige materialen zoals geschredderde mais, ontwaterde mest, slib etc.

OSG Nederland BV Bedrijfsweg 5 3481 MG Harmelen - Tel. 0348-44 27 64 - info@osg-nl.com

Impact 42, 6921 RZ Duiven T: 0031(0)26 312 07 81 F: 031(0)26 312 07 81 M: 0031(0)6 512 922 51

RICHTPRIJZEN

13

KUNSTSTOF METAAL

16 januari 2024 • #01 • www.vraagenaanbod.nl

METAAL

SCHROOT

STAAL

LME Slotnoteringen IN US$ PER TON

Richtprijzen oude metalen 2023 IN EURO PER TON

Staalprijzen periode 2020 - 2023 IN EURO PER TON

02-jan

09-jan

plus/min

November

December

Aluminium

Loco

2.335,00

2.199,00

-136,00

Kortstaal

190

190

$/ton

3-mnds

2.381,00

2.246,00

-135,00

Knipijzer

160

170

Koper

Loco

8.475,00

8.301,00

-174,00

Licht knipijzer

140

150

$/ton

3-mnds

8.575,00

8.407,00

-168,00

Gruisijzer

110

120

Lood

Loco

2.031,00

2.032,00

1,00

Sloopmetalen

200

230

$/ton

3-mnds

2.066,00

2.065,00

-1,00

Draaisel

120

130

Nikkel

Loco

16.250,00

16.140,00

-110,00

Roodkoper

5530

5540

$/ton

3-mnds

16.550,00

16.315,00

-235,00

Geelkoper

3450

3500

Tin

Loco

25.125,00

24.250,00

-875,00

Aluminium

880

930

$/ton

3-mnds

25.450,00

24.465,00

-985,00

Al. Draaisel

330

440

Zink

Loco

2.640,00

2.502,00

-138,00

Rvs 18/8

880

930

$/ton

3-mnds

2.653,00

2.528,00

-125,00

Lood

1270

1310

Zink (bron: vraag en aanbod)

1220

1240

09-01-2023 Aankoop $ 1,08545 Verkoop $ 1,10465

LME ontwikkeling januari 2020 t/m 9 januari 2023

= ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲

Schroot ontwikkeling maart 2020 t/m december 2023

Circa fabrieks-staalprijzen IN EURO PER TON november 2023

december 2023

Warmgewalste coils

660

690

Koudgewalste coils

740

785

Sendzimir verz. coils

760

800

Kwartoplaat 790 (Bovengenoemde prijzen zijn basisprijzen; bron: Noviostaal)

850

▲ ▲ ▲ ▲

KUNSTSTOF

Richtprijzen Commodities IN EURO PER TON

week 49 LDPE film LLDPE film HDPE extr.

HDPE spg.

PP homo PP copolm.

PVC PS helder PS slagsterk

prime/virgin +/1520 -40 1370 -20 1310 -30 1290 -30 1290 -10 1310 -10 1220 -20 1610 -90 1710 -90

regranulaat +/800 -10

maalgoed +/600 0

780 770 770 840

-20 0 -20 -20

1210

-10

560 550 620 650 110 880 740

0 0 -10 -20 0 0 -10

Richtprijzen Technische Polymeren IN EURO PER TON

week 49 ABS naturel ABS zwart PA 6 naturel PET glashelder PC glashelder PBT naturel POM naturel PMMA glashelder

prime/virgin +/1820 -40 2350 -10 3890 -50 1150 -30 3980 -50 4550 -30 3660 -40 4400 -50

regranulaat +/1700 2850 1280 2650 2950 2250

-30 -10 -20 -30 0 -30

maalgoed +/780 2070 900 1550 2180 1630 2300

-20 0 0 -50 30 -10 0

Toelevering van: * CNC Draai- en freeswerk * Constructie * Hydrauliek * Engineering * Montage

Cor-Ten® / S355J0WP Weervast plaatstaal

Leverbare afmetingen uit coil voorraad: Diktes: 0,6 t/m 20 mm Lengtes: tot max. 14 meter Breedtes: 1000 tot max. 2500 mm Uit voorraad leverbaar: platen in diktes 2 t/m 15 mm Bijsterhuizen 5143 NL 6604 LX WIJCHEN www.noviostaal.nl

+31 (0)24-6750840 info@noviostaal.nl www.cortenstaal.nl

“Al meer dan 45 jaar ervaring in de metaal”

Uw toeleverancier van buig- en walswerk • Buig en walswerk van Ø 10 tot en met Ø 114 mm • Poedercoaten • Klein constructiewerk

www.jansenbuigservice.nl Antennestraat 2 3903 LZ Veenendaal Telefoon 0318-512403

Vlam Machinefabriek B.V. T: 0228-593066 E: info@vlammachinefabriek.nl I: www.vlammachinefabriek.nl

kent u onze producten al ?

WWW.METAVO.NL (méér dan een website)

* LABE

LS (ku

nststo

* LABE

LCLIPS

* DRAA

EN NATUURLIJK OOK VOOR:

DZAKS

f, meta

& SLU

LUITIN G

ITINGE

al)

EN

N

* NAAMPLATEN * TYPEPLAATJES * ZEEFDRUK * STICKERS

* BOUWHEKBORDEN-SIERHEKBORDEN

ZEEFDRUK GESCHIKT VOOR BUITEN EN BINNEN Metavo b.v. Telefoon: 071-5222555 Website: www.metavo.nl E-mail: admi@metavo.nl

LEZERSSERVICE

15 16 januari 2024 • #01 • www.vraagenaanbod.nl

Beurzen

I

JANUARI Nortec 23-26/1 2024

HAMBURG

Inl.: Messe Stuttgart www.messe-stuttgart.de/nortec

Indumation.be 31/1 - 2/2 2024 KORTRIJK

Inl.: Industrial Fairs www.indumation.be

MA ART Technishow 12-15/3 2024 UTRECHT

Inl.: fpt vimag www.technishow.nl

ESEF Maakindustrie 12-15/3 2024 UTRECHT

Inl: Jaarbeurs www.maakindustrie.nl

D2M 27-28/3 2024

KORTRIJK

Inl.: Industrialfairs www.d2m.be/nl/

APRIL Zuid-Hollands Industrie Event 4/4 2024 ROTTERDAM

Inl.: Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl

Empack 2024 9-11 / 4 2024 GORINCHEM

Inl.: Easyfairs www.empack.nl

Maintenance Gorinchem 16-18/4 2024

GORINCHEM

Inl.: Easyfairs www.maintenance-gorinchem.com

Colofon

UITGESPROKEN

VEREENVOUDIGDE AFWIKKELING

Transportunie bv, hodn Safe-Storage.nl Rijksweg 19, 6067 AB Linne Curator: mr P.W.M. Broekmans, Postbus 108, 6040 AC Roermond, tel. 0475-339828

Ops Plastics bv Pieter Lieftinckweg 24, 1505 HX Zaandam Curator: mr W.J. Berghui,s Dijsselhofplantsoen 16, 1077 BL Amsterdam, tel. 020-5747474

Vandaag Engineering bv Laan van de Poolse Brigade 6, 6846 ME Arnhem Curator: mr G.W. Roest, Postbus 9218, 6800 HX Arnhem, tel. 026-3522888 Valk installatie-techniek Molenstraatje 31, 4001 CA Tiel Curator: mr B.E.H. Zwezerijnen, Multatulilaan 12, 4103 NM Culemborg, tel. 085-0600101 VSL Trans Immanuël Kantstraat 1, 7323 JK Apeldoorn Curator: mr C. van de Kraats, Postbus 695, 7300 AR Apeldoorn, tel. 055-5262020 Wubben Montage bv Achterstraat 29, 5268 EA Helvoirt Curator: mr J.M.M. Roefs, Postbus 5054, 5201 GB 's-Hertogenbosch, tel. 073-7003600 R&R Afbouw Etten-Leur bv Leerlooierstraat 3, 4871 EN Etten-Leur Curator: mr R. Bom Julianalaan 1, 4819 AB Breda, tel. 076-7200100 Soeters Voeg- & renovatiebedrijf bv 't Vaartje 94, 5165 NC Waspik Curator: mr S.C.H.M. Leijten, Postbus 4810, 4803 EV Breda, tel. 088-9080800 Kemper montage Dreef 70, 7621 EX Borne Curator: mr Q.Y.T. Bruins, Postbus 828, 7600 AV Almelo, tel. 0546-588888 H.B. Technical Service bv Huygensstraat 1, 2652 XK Berkel en Rodenrijs Curator: mr K. Moonen, Postbus 23156, 3001 KD Rotterdam, tel. 0104400500

Çelik Transport Barendrecht bv Glasblazerstraat 2, 2984 BL Ridderkerk Door verbindende uitdelingslijst Hi-Technologies Automation bv Betuwehaven 27, 3433 PV Nieuwegein Door verbindende uitdelingslijst

VERIFICATIEVERGADERING Timmerfabriek Van der Maazen bv Molenstraat 56, 5397 EL Lith Curator: mr O.B.J. Poorthuis, Hugo de Grootlaan 33, 5223 LB 's-Hertogenbosch, tel.

088-4402200 Pro forma verifi catievergadering op 13 februari 2024 om 14:00 uur Uiterste datum van indiening vorderingen: 30 januari 2024

Glass Engineering International bv Maerten Trompstraat 25, 2628 RC Delft Curator: mr B.F. van Noort, Postbus 80504, 2508 GM 's-Gravenhage, tel. 088-3368800 Pro forma verifi catievergadering op 12 februari 2024 om 15:00 uur Uiterste datum van indiening vorderingen: 29 januari 2024

GEËINDIGD PV Project Solutions bv Kwikstaartlaan 42, 3704 GS Zeist Wegens gebrek aan baten Gelders Wonen en Prefabbouwen bv Databankweg 4A, 3821 AL Amersfoort Wegens gebrek aan baten E. Bammens grond & straatwerken De Gaullesingel 59, 6716 LE Ede Wegens gebrek aan baten HiLo Constructions bv Lagebrinkerweg 19, 387 1RT Hoevelaken Wegens gebrek aan baten

SLOTUITDELINGSLIJST Coopra Advanced Heating Technologies bv Tjaliehof 12, 2909 RG Capelle aan den IJssel

VERVANGING CUR/BWV Transportbedrijf Gebr. Dekker Vroomshoop bv, hodn Dekker Transport Vroomshoop Afrikalaan 9, 7681 ND Vroomshoop Curator: mr H. Aarnink, Postbus 109, 7500 AC Enschede Gebr. Dekker Holding Vroomshoop bv Hammerweg 45, 7681 EJ Vroomshoop Curator: mr H. Aarnink, Postbus 109, 7500 AC Enschede

Uitgeverij Mybusinessmedia Holding bv Postbus 58 7400 AB Deventer

Verschijning

Tweewekelijks op vrijdag

Redactie

Postbus 58 7400 AB Deventer Telefoon: 0570 - 504 390 E-mail: redactie@vraagenaanbod.nl

Hoofdredacteur Rolf Elling Eindredactie Kasper Weigand Webredactie Jorine van Knippenberg

Uitgever Arjan Stoeten

Inholland Europe Logistics bv Lange Dreef 11, 4131 NJ Vianen Curator: mr L.C. de Jong, Westdam 3H, 3441 GA Woerden Terluin Transport bv De Stelling 14-43, 8232 EL Lelystad Curator: mr L.C. de Jong, Westdam 3H, 3441 GA Woerden Bron: www.rechtspraak.nl

Advertentieverkoop

Bert Brassée Tel.: 06 833 313 82 Roy Wösting Tel.: 06 225 483 04 E-mail: verkoop@vraagenaanbod.nl

Abonnementen

Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u:

Bellen: 0570 - 504 325 Mailen: klantenservice@mybusinessmedia.nl Schrijven: MYbusinessmedia Holding Vraag&Aanbod Postbus 58 7400 AB Deventer

Abonnementsprijs Jaarabonnement Nederland € 329,-* Jaarabonnement buitenland € 399,-*

MEI Advanced Manufacturing 14-16/5 2024 A NTWERPEN

Inl.: Easyfairs www.advanced-manufacturing.be

Maakindustrie Expo 2024 15-16/5 2024

Faillissementen

* Prijzen zijn excl. 9% BTW. Jaarabonnement geldt tot wederopzegging.

Beëindiging van het abonnement kan uitsluitend schriftelijk geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

HARDENBERG

In.: Easyfairs www.maakindustrie-hardenberg.nl

Druk

Food Tech Event

Basislayout

15-16/5 2024

‘S-HERTOGENBOSCH

Inl.: Mikrocentrum food-tech-event.nl

Maritime Industry 28-30/5 2024

GORINCHEM

Inl.: Easyfairs www.maritime-industry.nl

JUNI Vision, Robotics & Motion 5-6/6 2024 ‘S-HERTOGENBOSCH

Inl.: Mikrocentrum vision-robotics.nl

SEP TEMBER AMB 10-14/9 2024 STUTTGART

Inl.: Messe Stuttgart www.messe-stuttgart.de/amb/en

Ludlow Media, www.ludlowmedia.nl

Bureau OMA bv, www.bureauoma.nl

Vormgeving

Bureau OMA bv, www.bureauoma.nl Auteursrechten © voorbehouden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotocopie, microfilm, elektronisch of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Op de advertentiecontracten of overeenkomsten tot plaatsing van losse advertenties zijn van toepassing de Regelen voor het Advertentiewezen van de Stichting ROTA zoals gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam onder nummer 28114570. Uitgeverij Mybusinessmedia Holding bv legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst.

Uw gegevens kunnen door uitgeverij Mybusinessmedia Holding bv, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten.

Indien u hier bezwaar tegen heeft, dan kunt u dit melden aan Uitgeverij Mybusinessmedia Holding bv, t.a.v. afdeling Relatiebeheer, Postbus 58, 7400 AB Deventer.

Lid FPPB, Federatie van de Periodieke Pers van België, Lid European Association of Machine Tool Merchant.

ISSN 0165-3954 © 2024

Bekijk de kraan op: Vrijblijvende offerte ?

Demag.nl/zwenkkraan demag.nl/V-ligger

ACTIE

REIK VERDER MET DEMAG ZWENKKRANEN Met elektrisch Demag kettingtakel vanaf 2.025,-

Demag zwenkkranen zorgen voor een hoge efficiëntie en een verbeterde operationele veiligheid op de werkvloer. Onze kolom- en wandzwenkkranen kunnen ingezet worden voor het verplaatsen van lasten van 80 kg tot 10 ton. Met Demag zwenkkranen kunt u allerlei soorten werkmaterialen snel en gemakkelijk vervoeren en nauwkeurig positioneren. Kijk voor meer informatie op www.demag.nl/zwenkkraan

◾ Voor bedrijfslasten tot 10.000 kg ◾ Eenvoudig te monteren ◾ Kolom- of wandzwenkkraan ◾ Armlengtes op maat leverbaar ◾ Optioneel met zwenkbegrenzing ◾ Actieprijs 3 m arm + 250 kg takel

van den Berg

Schelle +32 321 33 030 www.demag.be

Den Haag +31 70 40 20 100 www.demag.nl

Transporttechniek