Kunststof & Rubber juli 2021 by online-mbm

74e jaargang | nr. 3 | juli 2021

PA-poeders voor rotatiegieten

Composiet in loopbrug van Ampelmann

Matrijzen voor kunststoffen

KLANTENPORTAAL

DIGITALISEERDER TOEKOMSTMAKER TIJDMACHINE

arburgXworld NIEUWE WERELD

DIGITALE TRANSFORMATIE

VERBINDER

PIONIER

23 elektrische spuitgietmachines voor nieuwe fabriek Tacx

Spuitgieten siliconenrubber een vak apart Thermoplasten gemaakt voor lichtgewicht trends

KUNSTSTOF

arburgXworld_Kunststof_en_Rubber_210x297_Juni_NL.indd 1 KR_Cover.indd 45

www.kunststofenrubber.nl

RUBBER

12.04.2021 09:24:13 22-06-2021 13:57

BIJ ONS IN DE KUNSTSTOF

KR_Bijonsindekunststof.indd 46

22-06-2021 13:54

Bij ons in Waalwijk Renewi-dochter Coolrec heeft een half miljoen euro geïnvesteerd in een elektrostatisch scheider. Op 15 juni werd op de locatie Waalwijk een kleine ceremonie gehouden met onder andere klanten, ketenpartners zoals Stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland (OPEN), de wethouder van de gemeente Waalwijk, en Renewi-ceo Otto de Bont (vlnr Jan Vlak - directeur Stichting OPEN, Ronald Bakker – wethouder van de gemeente Waalwijk en Dieter Avonds – directeur Coolrec). De nieuwe machine verwerkt jaarlijks ongeveer 6.000 t gemengd afgedankte elektrische apparaten en zet deze om in ABS- en HIPS-kunststof flakes met een zuiverheid van meer dan 98 procent. "Met deze nieuwe investering positioneert Coolrec zich als een van de meest duurzame WEEE-recyclers in Europa", zegt Dieter Avonds (WEEE – Waste Electrical and Electronic Equipment- red.). "Wij blijven ons productieproces van secundaire grondstoffen verbeteren en realiseren materiaal dat nagenoeg niet van nieuw te onderscheiden is. Onze capaciteit om secundaire grondstoffen met een zuiverheidsgraad van 98 procent te produceren, toont de kunststoffenindustrie dat de voorwaarden aanwezig zijn om kunststofproducten nog meer circulair te maken." Jan Vlak: “Vanuit ons producentensysteem zorgen wij voor een continue aanvoer van afgedankte apparaten voor recycling. Door optimalisatie van samenwerking in de keten stimuleren we nieuwe en innovatieve technieken om het terugwinnen van grondstoffen te optimaliseren. Coolrec zet hier een geweldige stap in het circulair maken van de e-waste sector.” "Voortdurend onderzoek naar nieuwe manieren om de CO2-uitstoot te verlagen en secundaire grondstoffen van hogere kwaliteit te creëren, maakt deel uit van ons Renewi DNA", zegt Otto de Bont, ceo van Renewi. "Deze investering is in lijn met Renewi's missie om tot 75 procent van het door ons ingezamelde afval hoogwaardig te recyclen. We zijn blij om te zien dat Coolrec een leidend licht blijft voor de circulaire economie-business."

stichting-open.org www.coolrec.com www.renewi.com

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Bijonsindekunststof.indd 1

22-06-2021 13:42

INHOUD

COLOFON

INHOUD

Kunststof en Rubber Uitgever: Arjan Stoeten Adviseurs: Epco Blessing, Willem Böttger, Arie Brouwer, Bas de Bruin, Alain Dirven, Wijnand Hollander, Servé Tonino Redactie: Robin Zander Tel. +31 622208034 r.zander@mybusinessmedia.nl Liam van Koert Tel. +31 617588265 l.vankoert@mybusinessmedia.nl Redactieadres: Postbus 58, 7400 AB Deventer redactie.kunststofenrubber@mybusinessmedia.nl www.kunststofenrubber.nl Advertentieverkoop: Cobie te Nijenhuis Tel. +31 570 504313 c.tenijenhuis@mybusinessmedia.nl Bram de Ridder Tel. +31 653325681 b.ridder@mybusinessmedia.nl

Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regelen voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Abonnementenadministratie Abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen: MYbusinessmedia Holding bv, abonnementen Kunststof & Rubber, Postbus 58, 7400 AB Deventer Tel. +31 570 504325 kunststofenrubber@mybusinessmedia.nl Abonnementstarieven Jaarabonnement Nederland: € 225,Jaarabonnement Buitenland: € 253,-* Proefabonnement (3 edities): € 29,50* KIVI-leden: € 112,75* (i.p.v. €123,50) Studentenabonnement: € 50,00* (inschrijvingsbewijs verplicht) * Prijzen zijn exclusief 9% BTW Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk en telefonisch (+31 570 504325) gebeuren, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

Druk: Drukkerij Roelofs, Enschede Opmaak: Bureau OMA, www.bureauoma.nl Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens. MYbusinessmedia legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de abonnementenovereenkomst. Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia of zorgvuldig geselecteerde derden worden gebruikt om u te informeren over relevante producten. Indien u hiertegen bezwaar hebt kunt u contact opnemen met de uitgever.

KR_Inhoud.indd 2

BIJ HET OMSLAG Bij de cover: Het gehele Arburg-spectrum van digitale producten en services, inclusief talrijke assistentiefuncties, komt samen op www.arburgXworld.com.

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:16

BEZORGD

Artikelen

Het werd ‘een frietje’. Even kijken hoe lang het duurt om te bezorgen.

Temperatuurregeling cruciaal

Voorkomt afkeur en bespaart energie

23 elektrische spuitgietmachines

Tacx bouwt nieuwe fabriek fietstrainers

PA-poeders voor rotatiegieten Uitstekende eigenschappen

Spuitgieten siliconenrubber Niet voor iedereen weggelegd

Composiet loopbrug

Offshore innovatie bij Ampelmann

Gemaakt voor lichtgewicht trends Engel Lightweight Future Day 2021

Grootste ge3Dprinte kunststof beelden Aan de Belgische kust op Beaufort 21

Cursus Matrijzen voor kunststoffen Al meer dan een kwart eeuw

Drie kwartier. Zelf ophalen? Kwartiertje – inclusief heen en weer lopen. Het was overigens een bestelling voor ver-

schillende personen. Anders had ik het natuurlijk ook direct kunnen opeten.

En nu zo in de laatste dagen rond het gehannes met mondkapjes en personen per vierkante meter, ging dat nog niet met zijn allen. Je wandelt er

natuurlijk wel weer meteen wat af. Nu heb ik geen verklaring voor die wachttijd

gevraagd. Maar het aantal koeriers van de diverse bezorgorganisaties was fors. En eigenlijk elke koerier ging er vandoor met een enkele bestelling, die niet

24 27

veel omvangrijker leek dan die van ons. Twee keer stoofvlees en – doe eens gek – ‘smokey beef & chimi’. Die laatste stond nog niet zolang op het menu. Ik kan zeggen: aanrader. Freddy Fryday. Op de terugweg liep ik langs een poster van

Gorillas. Die doen geloof ik niet aan friet bezorgen. Ze bezorgen boodschappen binnen 10 minuten aan huis en misschien kan je wel een zak voorgebakken friet bij ze bestellen. Moet je wel zelf nog aan de gang met je frituurding, de ‘beef’ nog ‘smoken’ en de chimi maken. En je hebt fabrieksfriet. Daar doet Freddy dus

Rubrieken BrancheBreed Actueel Agenda

mooi niet aan.

4 5 5

De hoeveelheid koeriers op elektrische fietsen en scooters blijft mij verbazen. Als je er naar kijkt als een onderdeel van een toeleverketen, kan ik mij nauwelijks voorstellen dat dit het ‘product’ goedkoper maakt. Want zo'n koerier mag een ‘passie’ – zo heet dat dan – voor fietsen hebben, maar voor niks fietsen? En tegenover een mogelijk grotere afzetmarkt, staat de commissie die aan de bezorgbaas moet worden betaald. Heb je dan als bezorgen een soort ‘McJob’? Nu zijn bezorgers wel van de generatie die, zo lees ik en hoor ik, een ander soort toekomst voor zichzelf zien, hoe ze

NIEUWSBRIEF De Kunststof en Rubber nieuwsbrief brengt u wekelijks (en gratis) op de hoogte van allerlei ins en outs uit de sector. Bedrijfsnieuws, materialen, machines, toepassingen, prijzen, vacature en human interest. Aanmelden kan via www.kunststofenrubber.nl/ nieuwsbrief

in hun levensonderhoud willen voorzien en hoe een 'traditionele’ baan daarbij past. Maar ik lees ook dat ze afgelopen anderhalf jaar heel andere zaken ‘thuisbezorgd’ hebben gekregen. Als we daar dan nu maar vanaf zijn. Op een mooie en vooral gezonde zomer. Robin Zander, redactie r.zander@mybusinessmedia.nl

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Inhoud.indd 3

22-06-2021 13:16

BRANCHEBREED

BrancheBreed SAMENGESTELD DOOR ERIK DE RUIJTER VAN NRK

Pleidooi om energielasten te baseren op CO2-uitstoot

We staan aan de vooravond van belangrijke beslissingen over economische herstel na de coronacrisis, de noodzaak tot verduurzaming en verminderen van de CO2-uitstoot. Op circulaire economie zetten overheid en bedrijfsleven fors in. De vraag die steeds meer opkomt is wie betaalt de rekening? Het meest logisch is dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Dat geldt voor ons allemaal, onze inkomensbelasting is immers afhankelijk van de hoogte van je inkomen. Verdien je meer, dan betaal je een hoger percentage belasting. Kernpunt van de discussie is nu wie er profiteert van economische groei? Gaat dat te weinig naar de medewerkers en te veel naar de bedrijven? Door de lasten eerlijk te verdelen kan iedereen meedoen. Een zelfde soort discussie speelt bij bedrijven, als het gaat om energiebelasting. Want waar onze inkomensbelasting dus mee stijgt met de hoogte van ons salaris, daalt de energiebelasting juist bij een hoger verbruik. Een bedrijf dat dus veel energie verbruikt betaalt hierover per kWh minder energiebelasting. De grootste last komt daarmee op de kleinste schouders. Nog opmerkelijker is dat een koppeling met duurzaam opgewekte energie ontbreekt. Er is geen besparing als het bedrijf eigen energie opwekt met zonnepanelen of groene energie inkoopt. Het is daarom hoog tijd om de energielasten eerlijk te verdelen en op CO2 uitstoot te baseren. Zodat de sterkste schouders de zwaarste last gaan dragen. www.nrk.nl/nieuws/ nieuwsbericht?newsitemid=3473473536

Omgevingswet weer uitgesteld

De Omgevingswet die die allerlei wetten en regels op het gebied van ruimtelijke ordening moet bundelen en op 1 januari 2022 in werking had moeten treden, is uitgesteld naar juli 2022. Recent vroegen de Federatie NRK en zeven collega-brancheorganisaties via MKB-Nederland minister Ollongren nog om de wet niet in te voeren voor het belangrijke Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) mkb-vriendelijk is. Zonder goedwerkend DSO zouden met name mkbbedrijven veel last kunnen krijgen van de Omgevingswet. Via dit systeem zouden bedrijven namelijk op de hoogte kunnen blijven van alle (nieuwe) wetgeving. Lees over de brief aan de minister op: www.nrk.nl/nieuws/ nieuwsbericht?newsitemid=3473473537 4

KR_BrancheBreed.indd 4

Rethink Awards

Dit jaar kwamen er wel 42 inzendingen binnen voor de Rethink Awards! Op 31 mei 2021 kwam de jury van de Rethink Awards bijeen. Ook de jury was meer dan positief verrast over het grote aantal inzendingen en de uiteenlopende duurzame innovaties. Uiteindelijk rolden er een zestal winnaars uit de bus. Op 23 juni 2021 had de feestelijke uitreiking van de Awards plaats aan deze winnaars. Tijdens de uitreikingen werd ook bekend welke inzending de zevende award, de publieksprijs, in de wacht heeft gesleept. Meer lezen over alle inzendingen, genomineerden en winnaars? www.rethinkplastics.nl/ rethink-awards-2021

Er gebeurt veel branche breed: opleidingen, bijeenkomsten, bedrijfsbezoeken, noem maar op. Aan alles deelnemen gaat niet, maar alles overslaan is ook geen optie. Op deze pagina meldt Erik de Ruijter van NRK nieuwsfeiten over actuele onderwerpen. www.nrk.nl

Webinar Operation Clean Sweep

Op 29 juni 2021 organiseert de NRK een webinar over Operation Clean Sweep. Er wordt uitgelegd wat Operation Clean Sweep is en ook hoe het in de praktijk wordt toegepast. En dan is het vooral een kwestie van beginnen. Het webinar begint om 15.30 uur en duurt tot circa 17.00 uur. Aanmelden via https://www.nrk.nl/agenda/ bijeenkomst?eventid=3447947264

Stoffendag 2021

Dit jaar zal de Stoffendag op 16 september plaatsvinden. Een fysieke bijeenkomst! De locatie is nog niet bekend, maar zet de datum alvast in uw agenda! Binnenkort volgt meer informatie over aanmelding. De dag begint om 14.00 uur en wordt om 17.00 uur afgesloten met een borrel. Onderwerpen die aan de orde komen: • Actualiteit stoffen en substitutie gevaarlijke stoffen in recepturen. • NRK model bedrijfsnoodplan. • Arbocatalogus en RI&E; werken met de RI&E corona. • Wettelijke eisen en nieuwe convenant over CO2-reductie.

Volg NRK via LinkedIn

Blijf altijd op de hoogte van het laatste nieuws uit de branche via de LinkedIn pagina van de NRK. www.linkedin.com/company/ nrk-nederlandse-rubber-en-kunststofindustrie-/

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:17

ACTUEEL

Marktstudie Automotive Plastics

Automotive Plastics – Europe

In 2020 werden in Europa ongeveer 14,3 miljoen nieuwe personenauto's geregistreerd. In 2017 lag dit cijfer zelfs boven de 18 miljoen eenheden. Het marktonderzoeksbureau Ceresana heeft nu specifiek gekeken naar de Europese markt voor kunststoffen die in personenauto's worden gebruikt en naar de verwachting voor de toekomst. Elektrische aandrijvingen bijvoorbeeld wekken minder warmte op dan verbrandingsmotoren, en veranderen ook de vereisten voor grondstoffen. Minder warmte in de motorruimte betekent bijvoorbeeld dat op sommige plaatsen goedkopere polymeren kunnen worden gebruikt in plaats van metalen en dure technische kunststoffen. Lichtgewicht kunststofonderdelen genieten de voorkeur in elektrische auto's als compensatie voor het gewicht van de accu's, dat nog steeds een probleem vormt. Hoewel de autonome en volledig verbonden auto nog een toekomstvisie is, neemt het aantal elektrische displays en sensoren nu al gestaag toe. Zelfs batterijen bevatten veel plastic in de vorm van opgerolde of gevouwen folies. www.ceresana.com/en/market-studies/ mobility/automotive-plastics-europe/

bouw voorgezet onderwijs in een handomdraai een leuke en leerzame les geven over bioplastic en duurzaamheid waarin leerlingen (8 tot 14 jaar) zelf bioplastic gaan maken. De les maakt onderdeel uit van een serie verschillende digibordlessen over chemie die aansluiten bij onderzoekend en ontwerpend leren. De les ‘Het plasticexperiment’ bestaat uit een instructie, een experiment en een animatie. De bijbehorende labkaarten kunnen leraren gratis bij C3 bestellen. In twee lessen maken en onderzoeken de leerlingen zelf een stukje ‘bioplastic’. In de eerste les maken ze het bioplastic van melk en azijn. In de tweede les onderzoeken de leerlingen de eigenschappen van het gemaakte bioplastic en vergelijken ze dit met een stuk plastic verpakking. De les wordt afgesloten met een korte animatie over plastics, duurzaamheid en wat de rol van de leerlingen zelf kan zijn in de huidige en toekomstige circulaire wereld. De insteek van deze les is kinderen kennis laten maken met het concept dat plastic op een duurzame manier geproduceerd kan worden én dat het herbruikbaar is. Er is daarom ook bewust gekozen om de labkaarten af te drukken op gerecycled polypropeen. Je kunt hierop schrijven met een wateroplosbare stift (een whiteboard marker) en dit ook weer uitwissen. Zo hergebruik je de labkaarten keer op keer. En wanneer de werkbladen versleten zijn, mogen ze bij het plastic afval, zodat ze nogmaals gerecycled kunnen worden. Circulaire chemie lost het probleem van zwerfafval niet op. De oorzaak van dit probleem heeft namelijk niet alleen te maken met productie en de eigenschappen van plastic maar ook met menselijk handelen, zoals het achterlaten van afval op straat of in de natuur. Gedragsverandering vraagt meer inspanning dan een digibordles, maar deze les probeert hieraan ook een bijdrage te leveren. c3.nl/plasticexperiment

Digitale les over bioplastics

PlasticsEurope Nederland en Centrum JongerenCommunicatie Chemie (C3) hebben begin juni de digibordles ‘Het plasticexperiment’ gelanceerd. Hiermee kunnen leraren van het basisonderwijs en onder-

Agenda KUTENO

KUTENO - Kunststofftechnik Nord is een regionale toeleveringsbeurs voor de gehele procesketen van de kunststofverwerkende industrie. Vakbezoekers kunnen zich op de derde editie van de beurs naar verluidt verheugen oplossingen en innovatieve processen voor de kunststofverwerking, netwerkmogelijkheden en vaklezingen. Datum: 7 - 9 september 2021 Locatie: Rheda-Wiedenbrück (D) www.kuteno.de

Kunststoffen 2021

De Kunststoffenbeurs is dé vakbeurs en ontmoetingsplek voor de gehele kunststofketen in de Benelux. Actuele thema’s als circulaire economie, duurzaamheid, smart industry, slimme grondstoffen, nieuwe materialen, kostprijsbesparing, innovatieve productiemethodes, productontwikkeling en kansen voor de maakindustrie staan deze editie centraal. Datum: 15 - 16 september 2021 Locatie: 's-Hertogenbosch www.kunststoffenbeurs.nl

Brightlands Polymer Days 2021

Brightlands Polymer Days 2021 is een nieuwe Europees wetenschappelijke conferentie in de wereld van kunststoffen. De conferentie wordt georganiseerd door de Belgian Polymer Group, KNCV Macromolecular Division, Polymeer Technologie Nederland (PTN) en Brightlands Chemelot Campus die hiermee de Dutch Polymer Days, Brightlands Rolduc Polymer Conference en Belgian Polymer Conference samenvoegen. Meer dan 25 topsprekers, onder andere Nobelprijswinnaar Jean-Marie Lehn, leggen in hun presentaties de focus op circulariteit, mobiliteit, gezondheid en energie in relatie tot kunststoffen. Dat geldt ook voor de geselecteerde studenten die hun eigen onderzoek op het gebied van polymeren presenteren. Datum: 7 - 9 november 2021 Locatie: Veldhoven polymerdays.brightlands.com

De digibordles ‘Het plasticexperiment’ KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Actueel.indd 5

22-06-2021 13:18

PROCESBEHEERSING

Temperatuurregeling cruciaal voor productkwaliteit Systematische temperatuurregeling voorkomt afkeur en bespaart energie Temperatuurregeling en stabiliteit hebben bij het spuitgieten van kunststoffen een direct effect op de cyclustijden en het eindresultaat. Het handhaven van nauwkeurige, stabiele, gecontroleerde temperaturen is van groot belang om de gewenste en consistente kwaliteit van het eindproduct te krijgen.

e kunststofverwerkende industrie heeft te maken met de nodige trends en ontwikkelingen. Door bijvoorbeeld onderwerpen als lichtgewicht constructies, alternatieve aandrijfconcepten, duurzame energie en optische toepassingen, hangt economisch succes in hoge mate af van de ontwikkeling van een betrouwbare productie en energetisch rendabele oplossingen voor de controle van de matrijstemperatuur en koeling van de machine. In medische, automobiel- of andere precisietoepassingen zijn een consistent product en de herhaalbaarheid van het proces bijzonder belangrijk. Ongewenste temperatuurschommelingen kunnen leiden tot het ont-

staan van hotspots in de vormholte. Dit kan de productkwaliteit nadelig beïnvloeden. denk bijvoorbeeld aan mechanische veerkracht, oppervlaktekwaliteit, maatnauwkeurigheid, barsten, krimpen en kromtrekken. Dit leidt weer tot afkeur en dat heeft weer een nadelig effect op het energieverbruik en de productiekosten. Het kan uiteindelijk ook leiden tot reputatieschade van de fabrikant. De meeste fabrikanten zullen daarom een consistente herhaalbare kwaliteit van het eindproduct willen garanderen, waardoor de productiesnelheid en uiteindelijk de winstgevendheid kan worden verhoogd. Om dit te bereiken zijn het beheersen en

Nauwkeurige temperatuurbeheersing is cruciaal in veel productieprocessen. Rechtsvoor een I-Chiller voor de noodzakelijke koelcapaciteit.

KR_Artikel4P_1.indd 6

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:19

PROCESBEHEERSING

25 procent kortere cyclustijd

‘Plug-and-play’ temperatuur-regelapparaten (linksonder) bij een kunststofspuitgietmachine.

handhaven van de procestemperatuur binnen de verschillende fasen van het proces van cruciaal belang.

Systematische temperatuurregeling

De sleutel tot systematische temperatuurregeling en koeling ligt in de intelligente combinatie van verschillende technologieën. Hierbij is het zaak die af te stemmen op de producten die moeten worden gemaakt, de materialen die hiervoor worden gebruikt, de spuitgietprocedure en de infrastructuur en temperatuurvoorwaarden van het productieproces. De uitdaging is om te zorgen voor nauwkeurige en betrouwbare procestemperaturen voor apparatuur die bij hoge temperaturen werkt. Dit is niet alleen vanwege het hoge temperatuurbereik, maar ook omdat elk materiaal en product dat op de machine wordt gemaakt een nauwkeurige temperatuurregeling vragen.

Drie hoofdfuncties

Traditioneel heeft een temperatuur-regelapparaat (TCU - Temperature Control Unit) drie hoofdfuncties: verwarmen, koelen en regelen. De TCU werkt samen met een proceskoeler om het benodigde koelvermogen te kunnen leveren, en bij hoge temperaturen te zorgen voor een nauwkeurige temperatuurregeling met minimale temperatuurafwijkingen. Dit wordt bereikt door de verwarmingselementen in de TCU te regelen, samen met de koelcapaciteit die door de koelmachine wordt geleverd. Tot voor kort was het alleen mogelijk om het vormproces van een standaard TCU te voorzien en een temperatuurbereik en stroomsnelheid in te stellen. Met een testbatch kon dan worden bepaald hoe dit uitwerkte op de kwaliteit van het resulterende product. Was die beneden de maat dan werden de instellingen aangepast en werd de testbatch herhaald. Zodra de gewenste kwaliteit was bereikt, kon de dagproductie worden gestart. Het probleem was dat als de volgende dag bijvoorbeeld de stroomsnelheid van het water anders was, de instellingen van de vorige dag niet opnieuw konden

Een gespecialiseerde producent van hoogwaardige spuitgietonderdelen voor onder andere BMW, Nissan, Jaguar en Renault, is aan het uitbreiden.Op een nieuwe Arburgspuitgietmachine van 750 ton worden montagebeugels voor mislampen en onderdelen voor trekhaken gemaakt. Hierbij worden verwarmde polymeerpellets onder druk in de vormholte geïnjecteerd om daar af te koelen en uit te harden. Door het matrijsontwerp moest over elk vormcircuit de flow hoog zijn en behalve een hoge koelcapaciteit diende met directe koeling de procestemperatuur stabiel te worden gehouden. De nieuwste i-Temp cd90t 9 kW TCU is ideaal voor spuitgietprocessen en biedt een nauwkeurig controle van een breed scala aan bedrijfsparameters. De units worden geleverd met directe koeling tot 195 kW en nauwkeurige regeling van het instelpunt via een gemotoriseerde koelklep. De unit wordt geleverd met de geavanceerde C9-controller. Dit maakt optimalisatie van de procesprestaties mogelijk door het nauwkeurig regelen van de instellingen binnen het systeem, zodat de specifieke parameters te allen tijde behouden blijven. Voor de nieuwe machine werd toegevoegd, duurde een cyclus ongeveer 25-30 s. Nu met de nieuwste i-Temp-unit geïnstalleerd, is de cyclustijd met ongeveer kwart teruggebracht tot 20 seconden.

worden toegepast. De verschillende instellingen moesten weer opnieuw op elkaar worden afgestemd en met nieuwe testbatches worden geverifieerd.

Geavanceerde temperatuurregeling

Tegenwoordig kunnen fabrikanten die injectiespuiten voor medisch gebruik, auto-onderdelen of andere precisieonderdelen produceren, gebruikmaken van een intelligentere aanpak. De nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de controllers van de TCU hebben nauwkeurige temperatuurregeling naar een nieuw niveau gebracht. Een Intuïtieve interface zorgt voor eenvoudigere monitoring en real-time aanpassingen, terwijl de mogelijkheid om volledige datalogging te gebruiken, gebruikers meer informatie over hun proces geeft dan voorheen. De nieuwste TCU's voldoen aan de Euromap 82.1-specificatie die zorgt voor een gestandaardiseerde interface tussen de TCU en randapparatuur als drogers en en transportbanden. De standaardisatie zorgt ervoor dat de units kunnen communiceren met de bestaande fabrieksapparatuur met minimale interferentie en een verminderd risico op menselijke fouten.

Rechtstreekse communicatie

Geavanceerde TCU's kunnen vooraf worden ingesteld voor elk specifiek type product en het volledige spuitgietproces beheren volgens de precieze parameters die de vorm nodig heeft – bekeken vanuit zowel de machine als de TCU. Met moderne TCU-controllers kan de operator eenvoudig het vooraf ingestelde KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Artikel4P_1.indd 7

22-06-2021 13:19

PROCESBEHEERSING

Bewaking op afstand en instellen van setpoints op afstand op alle mobiele apparaten

recept kiezen van het product dat wordt gemaakt. De machine communiceert vervolgens rechtstreeks met de TCU, zodat de mogelijkheid van een bedieningsfout wordt geëlimineerd.

Visualisatie

Moderne controllers stellen niet alleen nauwkeurig de temperaturen in, maar bewaken ook het hele proces om de paar seconden. Operators kunnen op het scherm zien hoe het temperatuurprofiel het tempo bijhoudt, wat de stroomsnelheid van het water (of olie) is, zodat ze kunnen handelen en indien nodig aanpassingen kunnen maken. Dit zorgt ervoor dat het systeem de juiste temperaturen bereikt, op het exacte moment wanneer het specifieke proces dat vereist. Consistentie en herhaalbaarheid van het product blijven behouden en energieverbruik en afkeur worden verminderd.

Op afstand

In geval van nood stellen de nieuwste controllers de servicetechnici ook in staat om vanaf een externe locatie via ethernet in te loggen en direct te controleren wat er met het proces gebeurt. Dankzij datalogging

Trends, analyses en instellingen – alles is toegankelijk via het aanraakscherm van de besturing.

KR_Artikel4P_1.indd 8

worden alle details met betrekking tot de specifieke productbatch geregistreerd, opgeslagen en kunnen ze via ethernet worden gedeeld. De volledige datalogging is vooral belangrijk in het geval van een kwaliteitsgeschil met betrekking tot een partij van een product. Nadat alle gegevens zijn gecontroleerd en geregistreerd, kan de fabrikant duidelijk de precieze instellingen voor het product in kwestie aantonen, en bewijzen dat ze hetzelfde waren als de vorige keer dat de productbatch correct was. Het bewijst voor de eindklant dat het fabricageproces consistent is en wordt uitgevoerd volgens een overeengekomen en herhaalde specificatie.

Kritieke processen

Er is maar een handvol deskundige bedrijven die naar de kritieke processen van de fabrikant kijken en een gedetailleerd, gedocumenteerd plan opstellen om alle activiteiten draaiende te houden. Als het tot het een storing komt of een koelmachine het begeeft, moet die partner precies kunnen zeggen wat, wanneer en waar is gebeurd. Welke unit heeft het probleem heeft veroorzaakt en wat zijn de connectoren en slangen en met welke oplossing krijgen we de installatie binnen enkele uren weer operationeel. Dat kan door het probleem op te lossen of door een noodoplossing te bieden, of tijdelijke huurunits in te zetten om verder productieverlies te voorkomen. Het feit dat ongeveer 60 procent van de totale levenscycluskosten van een fabriek kan worden toegeschreven aan proceskoeling en koelsystemen, maakt het een essentiële investering die niet over het hoofd mag worden gezien. Dit is het deel van de productie dat direct van invloed is of een producent de kwaliteit kan behouden, de productie draaiende kan houden en de eindklant tevreden kan houden. www.icscoolenergy.com/nl Rob Feenstra, managing director ICS Cool Energy voor Nederland

In een oogopslag is de temperatuur op de het temperatuur-regelapparaat af te lezen.

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:19

ADVERTORIAL

Matrijzenbouw begint bij HASCO

Als toonaangevende fabrikant van gestandaardiseerde, modulaire kwaliteitscomponenten en individueel geplande hotrunnersystemen biedt HASCO innovatieve en economische oplossingen voor ontwerpers, matrijzenmakers en spuitgieters uit één hand. Met de uitvinding en patentering van het standaard bouwsysteem in 1960, effende HASCO de weg voor standaardisatie in de moderne matrijzenbouw. Het systeem biedt

maximale flexibiliteit en zorgt voor een gemakkelijke uitwisselbaarheid van standaardelementen. Consistent en continu gebruik, maken efficiënte processen mogelijk. De hotrunner-technologie ontwikkelt op maat gemaakte systeemoplossingen die individueel worden ontworpen voor speciale klanttoepassingen en in de kortst mogelijke tijd worden geïmplementeerd. Meer dan 700 medewerkers op 35 locaties wereldwijd zorgen voor de gemakkelijkste manier om matrijzen te bouwen. Van idee

tot productie worden HASCO-klanten ondersteund door tal van gebruiksvriendelijke tools en innovatieve CAD-functies. Meer dan 100.000 gestandaardiseerde kwaliteitscomponenten maken van HASCO, als DIN EN ISO 9001 gecertificeerd bedrijf, de meest betrouwbare totaalleverancier voor de moderne matrijzenbouw.

HASCO HASENCLEVER GMBH + CO KG

info.benelux@hasco.com www.hasco.com

▪ Gestandaardiseerd en modulair opgebouwd systeem ▪ Snelste configuratie door de digitale assistent Meer dan 100.000 gestandaardiseerde kwaliteitsnormdelen maken HASCO tot de meest betrouwbare leverancier van volledige assortimenten voor de moderne matrijzenbouw.

Precisie voor de matrijzenbouw.

Anz_Standard_185x123_NL.indd 1

Advertorial Hasco.indd 9

Eenvoudig – Online – Bestellen

www.hasco.com

19.05.2021 07:53:05

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:19

SPUITGIETEN

Nederlands hoogstandje in smart fietstrainers Greenfield fabriek Tacx krijgt 23 elektrische spuitgietmachines Demag De wereld van de fietstrainers is volop in beweging. Behalve smart trainers waarmee fietsers van over de hele wereld samen kunnen toeren in de cloud, zijn er trainers waar een eigen achterwiel in kan worden gezet om op kasseien te trainen. De nieuwste hit: een ontwerp met een slimme motor direct op de achteras.

aatstgenoemde vinding komt uit de koker van Nederlandse fietstrainerbouwer Tacx die met hun Neo inmiddels marktleider zijn in dit segment. Dat worden en blijven vergden flink wat extra productiecapaciteit. Tacx bouwde daarom een compleet nieuwe fabriek met 23 volledig gerobotiseerde elektrische spuitgietmachines én een uitgekiend droog- en toevoersysteem van het granulaat.

Rijwielhandel

“Tacx is in de jaren vijftig in Wassenaar begonnen als rijwielhandel. Mijn vader, die eigenlijk profwielrenner wilde worden, bleek sterk in instrumentenbouw en leverde er uiteenlopende onderdelen voor fietsen en brommers”, begint Koos Tacx zijn verhaal, dat enkele opmerkelijke hoofdstukken kent. “Met de tijd groeide het bedrijf uit tot een productiebedrijf dat ook fiets-

In de gloednieuwe fabriek van Tacx staan onder andere 23 gerobotiseerde elektrische spuitgietmachines van Sumitomo Demag.

KR_Artikel4P_5.indd 10

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:20

SPUITGIETEN

Koos Tacx (links): “..wellicht niet de snelste of de goedkoopste machines, maar je kan er wel van op aan. Dat geldt ook voor Thiele & Kor..” Midden en rechts: Rikus Thiele en Mark Andringa van Thiele & Kor.

Koos Tacx over de keuze voor elektrische spuitgietmachines: “De hogere meerprijs heb je er in 2,5 jaar al uit. De volgende 15 jaar is het kassa.”

trainers maakte. Dat deden we allemaal in eigen huis. Sinds de jaren tachtig verwerken we zowel het kunststof als het staal. Later kwam daar ook de elektronica bij, die we wel zelf ontwikkelden, maar buiten de deur lieten maken. Ook de montage gebeurde in Wassenaar.”

producthandling. Ook is er een werkplaats met CNCmachines voor de matrijsbouw, waar zelfs een nieuwe draadvonkmachine is neergezet voor het fijnere werk. “Door alles zelf in huis te produceren, hebben we meer grip op de kostprijs en zijn we minder afhankelijk van de logistieke grillen van derden”, legt Tacx uit. “Dat betekent dan natuurlijk wel dat de uptime van je machinepark dik in orde is. Dit is de reden waarom we hebben besloten voor Sumitomo Demagspuitgietmachines te kiezen en deze te bestellen bij

Continuïteit borgen

Hoe het komt dat Tack zo hard groeide dat Wassenaar niet meer voldeed als productiefaciliteit? Volgens Tacx heeft dat deels te maken met een slimme keuze voor open standaarden. En ook de verkoop aan Garmin twee jaar geleden gaf zijn bedrijf een flinke impuls. “In de race naar de beste ‘smart trainer’ trokken wij al snel de conclusie dat we ons beter op de hardware konden richten en als software een open platform te kiezen, waar ook enkele fabrikanten van fitnessapparatuur mee werkten. Het zogenoemde ANT-protocol groeide uit tot een breed gedragen ecosysteem waar onze klanten deel van uitmaakten. Toen we twee jaar geleden vervolgens op zoek gingen naar een koper voor ons bedrijf om de continuïteit van de opvolging te borgen, bleek Garmin als eigenaar van het protocol op zoek naar een fietstrainerfabrikant te zijn en zagen ze dat onze trainers het beste op hun platform vertegenwoordigd waren. Eén plus één bleek al snel twee, en daarna ging het nog harder. Resultaat is onder andere deze splinternieuwe productiefaciliteit in Oegstgeest, waar we met 450 mensen proberen zo’n 10.000 trainers per week te maken.”

Betrouwbaarheid troef

Om al die fietstrainers te kunnen maken, heeft Tacx een indrukwekkend machinepark neergezet. Zo staan er 23 elektrische spuitgietmachines van Sumitomo Demag in een tonnage bereik van 100 tot 500 ton die stuk voor stuk met een robot zijn uitgerust voor de

Een goed fietsgetrainde software-expert test de firmware en alle parcours naar de effecten op de fietsbeleving. KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Artikel4P_5.indd 11

22-06-2021 13:20

SPUITGIETEN

Geen leidingen over de fabrieksvloer, maar via de parkeerkelder. Gekoppeld aan een centrale droger met automatisch koppel- en wisselstation is alle granulaat altijd droog en gaat altijd naar de juiste machine.

leverancier Thiele en Kor. Sumitomo Demag-machines zijn wellicht niet de goedkoopste machines in de markt, maar je kan er wel van op aan. De prijs/prestatieverhouding beschouwen we wel als de beste. Dat geldt ook voor Thiele & Kor die we goed vanuit het verleden kennen en die ook eerdere machines van ons in topconditie houden. Ze kennen hun machines door en door, en lopen ze stuk voor stuk drie keer per jaar na met twee keer een kleine en één keer een grote beurt. Hierdoor kunnen we ons park probleemloos tot een hoge bezettingsgraad inplannen.”

mij betreft. Iets wat hier minder speelt maar ook een voordeel is, is dat elektrisch de mogelijkheid biedt een aantal zaken parallel te doen, waardoor de cyclustijd met zo’n 12,5 procent omlaag gaat. Maar zoals gezegd, is voor ons een rustig stabiel draaiend park belangrijker dan de laatste procenten eruit te kunnen persen. Hebben we die niet nodig? Op termijn zeker. Daarom komen er binnenkort 14 nieuwe spuitgieten enkele blaasmachines bij, waarmee we dan in één klap tot de top vijf van grootste spuitgietbedrijven van Nederland behoren.”

Verdienen met stroom

Uitgekiend toevoersysteem

Tacx geeft aan dat de matrijzen de gevoeligste stap in het productieproces vertegenwoordigen. Die hebben ze inmiddels zo’n 300 stuks, wat een aardige wisseldans op basis van een slimme planning vergt. “In principe proberen we om de twee jaar met een nieuw product te komen. Daar horen zo’n 25 matrijzen bij. In principe valt de variatie dus mee en kunnen we de diverse kunststof onderdelen redelijk gemakkelijk op een veilige voorraad houden. Dat doen we met twee ploegen overdag en ’s nachts draaien we onbemand.” Gevraagd waarom er voor elektrische machines gekozen, is kan Tacx kort zijn. “Elektrisch is de toekomst en voor ons ook al enige jaren het verleden. Ik spreek uit ervaring als ik zeg dat het zuiniger, stiller en ergonomischer is. In de eerste generatie zaten misschien nog wat kinderziektes, maar die zijn er inmiddels helemaal uit. De hogere meerprijs heb je er in 2,5 jaar al uit. De volgende 15 jaar is het kassa. Een no-brainer dus wat 12

KR_Artikel4P_5.indd 12

Eén van de grote voordelen als je ‘from scratch’ een fabriek mag neerzetten, is dat er niks in de weg zit en je het in één keer goed kan doen. Zo ook de langgekoesterde droom van Tacx om de toevoer van het granulaat via de parkeergarage te laten lopen. Weg zijn de rommelige buizen op de fabrieksvloer, de kans op fouten van een verkeerde toevoer en de mogelijkheid verontreinigingen in het proces in te brengen. “De parkeergarage gebruiken voor het granulaattransport lag erg voor de hand. We hebben hiertoe het centrale modulaire EKO-N drogersysteem van de Duitse firma Koch Technik gekoppeld aan een automatisch koppelstation dat zich ook in de parkeergarage bevindt. Gevolg is dat er altijd droog granulaat aanwezig is, welke batch je ook gaat draaien en dat dit altijd in de juiste machine terecht komt. Een mooi flexibel systeem dat al rendabel is vanaf een granulaatvolume voor een machine of tien.” Ook dit hoogstandje in gra-

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:20

nulaatlogistiek blijkt uit de koker van Thiele & Kor te komen. Als exclusief distributeur van het uitgebreide Koch-portfolio mochten ze in Oegstgeest ‘from scratch’ hun specialistische fantasie de vrije loop geven om ‘hun eigen’ machines zo goed mogelijk met granulaat te bedienen.

Zachte overwegingen

Tot slot een vraag over de zachtere kant van het spuitgieten en fietstrainen. Want hoe zit het met de software? Zijn de machines bijvoorbeeld geïntegreerd in een MES-laag? “Geen prioriteit”, vindt Tacx. “Met Oracle als ERP-pakket, de geïntegreerde robot en machinebesturing is de ouderwetse pakbon nog steeds zeer doeltreffend. Meer aandacht schenken we aan software voor bijvoorbeeld engineering, de simulatie van het gietproces en natuurlijk de software van onze fietstrainers zelf. Het bijhouden van die firmware is misschien wel de grootste klus. Hoe reageert de motoraansturing in de praktijk in virtuele fietsomgevingen. Alleen al hiervoor hebben we een zeer goed fietsgetrainde software-expert die na elke update alle parcours test en kijkt wat de effecten zijn op de fietsbeleving. Kloppen de ‘heuvel op’ weerstanden nog en voel je de invloed van het veranderende wegdek? Natuurlijk moet de hardware – met de smart motor in het bijzonder – op orde zijn. Maar met een hoogkwali-

Ook de matrijzen maakt Tacx zelf en beschikt daarvoor over een goed geoutilleerde gereedschapmakerij.

tatief park als hier is dat eigenlijk een non issue. Het land van trainingapps en communities zoals Zwift heb je echter minder zelf in de hand. Dat is een kwestie van trainen, trainen en nog eens trainen. Onze core business dus. www.tacx.nl www.tkpm.eu Liam van Koert

Spuitgiet efficiëntie op maat

Thiele proef.indd 1

KR_Artikel4P_5.indd 13

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

18-03-21 16:17 13

22-06-2021 13:20

MATERIALEN

PA-poeders voor rotatiegieten Met rotatiegieten kan je complexe holle onderdelen maken die voor andere productieprocessen vrijwel onmogelijk zijn. Domo Engineered Materials heeft verschillende PA-poeders ontwikkeld, bijvoorbeeld voor rotatiegieten van ventilatiekanalen voor vrachtwagens en chemicaliën- en brandstoftanks.

ankzij rotatiegieten, ook bekend als rotomolding of rotocasting, komen vorm en functie naadloos samen in het ontwerp. Bochten en overgangen kunnen tijdens het ontwerpproces worden geïntegreerd, waardoor geometrische vormen mogelijk zijn die zowel aantrekkelijker als duurzamer zijn. Aan het ontwerp kunnen ribben en kiss-offs (verbindingen tussen twee matrijshelften) worden toegevoegd om de sterkte en stijfheid te verhogen, en extra hoeken en vormen kunnen het onderdeel nog verder versterken. Zo kunnen duurzame onderdelen worden gemaakt met hoogwaardige afwerkingen, een uniforme wanddikte en een grote stabiliteit. Rotatiegegoten onderdelen zijn ook voordelig op kleine schaal en milieuvriendelijk te pro-

duceren omdat het eenvoudig is de materialen te recyclen en opnieuw te gebruiken.

Drie poeders

Voor rotatiegieten zijn verschillende materialen beschikbaar, waaronder PA6- en PA66-nylon. PA6 wordt hoofdzakelijk gebruikt voor de productie van tanks, dankzij de uitstekende mechanische eigenschappen in vergelijking met polypropyleen en de inherente permeabiliteit in tegenstelling tot polyethyleen. Domo Engineered Materials, onderdeel van Domo Chemicals, is naar eigen zeggen Europees marktleider op het gebied van PA6- en PA66technopolymeren en ook enkele hoogwaardige poeders voor deze nichemarkt ontwikkeld. De drie poederoplossingen binnen het Domamidportfolio zijn: • Domamid PW 6 NC, een standaardpoeder; • Domamid PW 6FC NC, een poederkwaliteit die is goedgekeurd voor contact met levensmiddelen; • Domamid PW 6H1 BK, een voorgekleurd zwart en hittebestendig poeder. Een van de grootste problemen bij het gebruik van gekleurd materiaal is de pigmentdispersie en de daar-

Met rotatiegieten zijn complexe holle onderdelen te produceren.

KR_Artikel2P_1.indd 14

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:22

MATERIALEN

Formaat deeltjes (mm)

DOMAMID PW 6NC

DOMAMID PW 6 H1 BK

Grenzen

< 0,2

7,7

7,1

>=8

0,2 – 0,4

23,3

>=25

0,4 – 0,6

21,7

31,2

>=32

0,6 – 0,8

26,6

>=30

0,8 – 1,0

10,3

8,3

>=18

< 0,1

11,7

9,2

>=17

door veroorzaakte vervuiling tijdens het doseren van de masterbatch. Met het voorgekleurde zwarte PW 6H1 BK is zuiver doseren mogelijk en kan ook worden gebruikt als basis bij de masterbatchproductie. Een ander belangrijk voordeel van de poeders is de diameter van de poederdeeltjes, zoals te zien in de tabel.

Gemak

Veel klanten gebruiken de Domamid-poeders voor de productie van ventilatiekanalen voor vrachtwagens.

Hierbij spelen de uitstekende mechanische eigenschappen en prestaties op het gebied van hittestabiliteit een rol. Voor sommige onderdelen komt daar nog het gemak van voorgekleurde poeders bij. Een andere noemenswaardige toepassing van de poeders bij het rotatiegeiten is de productie van brandstoftanks voor crossmotoren. Domo levert zwarte en natuurlijke alternatieven aan veel OEMs in dit segment. www.domochemicals.com

color makes the difference De specialist in color & additieve masterbatches

www.uniqueqolors.nl / +31 (0)85 076 13 63 / info@uniqueqolors.nl

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Artikel2P_1.indd 15

22-06-2021 13:22

DE METAMORFOSE VAN DE PAAUW EN RODEPA PLASTICS Onze bedrijven zijn al jaren actief in de kunststof recycling en leveren dagelijks

Kunststofafval was ooit een nieuw product dat zijn nut heeft

een bijdrage aan een duurzame en betere leefomgeving. De term recycling heeft

bewezen maar nu niet meer bruikbaar, versleten of gewoon

echter vaak een negatieve klank en wordt geassocieerd met milieuvervuiling.

niet meer nodig is. Wij geven dit kunststofafval een volgend

Onterecht natuurlijk. Maar het heeft ons wel aan het denken gezet. Voor ons

leven. Door het te recyclen ontstaat er weer een waardevolle

dekt “recycling” de lading eigenlijk niet meer. Wij zijn een bron van duurzame

grondstof voor een volgend kunststofproduct dat opnieuw

grondstoffen én een inspiratiebron voor de ontwikkeling van duurzame grond-

zijn nut kan bewijzen. Wanneer we dit recycleproces blijven

stoffen en samenwerkingsverbanden.

herhalen is er genoeg kunststofafval op de wereld om in de behoefte van grondstof voor kunststofproducten te voorzien.

Dat hebben we samengevat in een nieuwe uitstraling, een nieuw internationale handelsnaam die nog beter bij ons past en aansluit bij onze ambitie.

Daarom kiezen wij voor:

Klaar voor de toekomst

“KUNSTSTOFAFVAL IS NIET HET PROBLEEM, HET IS DE OPLOSSING!”

Bij een nieuwe handelsnaam en beeldmerk hoort ook een wijziging van onze visuele identiteit. Dat wil zeggen; een nieuw logo, een nieuwe uitstraling, een nieuwe huisstijl. Dit is in de afgelopen maanden al op verschillende communicatiemiddelen zichtbaar geworden. Op onze nieuwe website dpsr.com lees je

- Roy de Paauw

meer over het hoe en waarom van De Paauw Sustainable Resources.

En we nodigen je uit ons te volgen ons op onze socials: FB en Linkedin

Wat er niet verandert is dat wij in ons hart een (h)echt, ondernemend

stof voor de kunststofindustrie. In Project richten we ons samen met onze

familiebedrijf uit Twente blijven met een sterke betrokkenheid bij onze

klanten op het ontwikkelen van nieuwe toepassingen voor kunststofafval

mensen, leveranciers, klanten en leefomgeving. Wij blijven bouwen aan een

en recepturen voor een duurzame grondstof voor hun producten. En in de

nog sterkere samenwerking. Met onze drie bedrijven onderling en met onze

meest optimale situatie proberen we de cirkel te sluiten door samen met

leveranciers en klanten. Samen komen we nog verder.

onze leveranciers en klanten een Partnership aan te gaan om kunststof grondstof- en afvalstromen met elkaar te stroomlijnen met als ultieme doel

We onderkennen daarbij drie markten: Product, Project en Partnership.

succesvolle producten waar geen aardolie meer voor verbruikt wordt.

Product richt zich enerzijds op handel met zorgvuldig geselecteerde en gecertificeerde kunststofrecyclers, lokaal en wereldwijd, en anderzijds op

De voorbeelden zijn legio, de voordelen ook. Jaarlijks besparen we zo’n 50

productie van hoogwaardige kwaliteit maalgoed en regranulaat, de grond-

miljoen kilo CO2. Elk jaar opnieuw. En daarkunt u aan bijdragen.

New use for used plastics. Daar geloven wij in!

Enthousiast? Meer weten of ons uitdagen met een recyclevraagstuk? Graag. Neem gerust contact met ons op.

Lenteweg 40, 7532 RB Enschede The Netherlands +31 (0)88 337 22 00 | info@dpsr.com | dpsr.com

KR_Bijonsindekunststof.indd 16

22-06-2021 13:43

DON’T BE PART OF THE POLLUTION, BE PART OF THE SOLUTION

KR_Bijonsindekunststof.indd 17

22-06-2021 13:43

SPUITGIETEN

‘ Eenmaal in de matrijs, is er weinig meer te sturen’ Spuitgieten siliconenrubber een vak apart Bij siliconen denken de meeste mensen aan een zacht rubber dat voor fopspenen of implantaten wordt gebruikt. Toch is dit slechts het fractie van een hoogwaardige toepassingsgebied. De thermoset elastomeer is zeer stabiel bij hoge en lage temperaturen en bestand tegen tal van andere omgevingsvloeden.

e zijn verkrijgbaar van zacht tot zeer hard en zelfs zelfsmerende varianten zijn mogelijk. Maar het spuitgieten van siliconenrubber (LSR – Liquid Silicone Rubber) is een zeer precies werkje dat niet voor iedereen is weggelegd. “Siliconenrubber is een wezenlijk ander materiaal dan de gangbare plastics”, stelt

Wietse Elzinga. Als voormalig kunststofspecialist bij Philips in Drachten heeft hij vaak met het siliconenbijltje gehakt en hij behoort daardoor tot een select groepje experts in Nederland dat zowel de engineering als de productie van siliconen in de vingers heeft.

Wezenlijk anders

“Als Elzinga & Van Der Krieke BV zitten we graag in een zo vroeg mogelijk stadium met onze klanten om de tafel. We ondersteunen hen bij het productontwerp, maken zelf de matrijzen en hebben ook het machinepark om kleine hoogwaardige series te produceren. In het geval van siliconen zijn zowel machine als matrijs wezenlijk anders dan bij andere technische kunststoffen. Dit komt met name omdat siliconen een thermoharder is. Dat betekent dat er geen granulaat gesmolten wordt en onder druk in de matrijs wordt ingespoten dat vervolgens in de matrijs afkoelt en stolt. Siliconen worden als vloeibaar mengsel van twee componenten met katalysator in de matrijs getransporteerd, waar ze vervolgens als door de warmte in de matrijs vulkaniseren en hun vaste vorm krijgen. Eenmaal in de matrijs, is er weinig meer te sturen. Het op voorhand kiezen van het juiste mengsel, het bedenken van de juiste matrijs en het produceren met de juiste machine-instellingen is dan essentieel om tot een hoogwaardig eindproduct te komen”, aldus Elzinga.

Alleskunner

Een matrijs voor siliconenrubber is doorgaans veel nauwkeuriger dan matrijzen die voor het spuitgieten van thermoplasten worden gebruikt.

KR_Artikel4P_6.indd 18

Siliconen zijn er zoals gezegd in vele soorten en maten. Volgens Elzinga zijn de doorgaans zachte huis tuin en keuken varianten die bijvoorbeeld voor fopspenen of telefoonhoesjes worden toegepast wel bekend. Dat dit rubber als hardere variant ook in tal van hoogwaardige toepassingen gebruikt wordt, weten minder mensen. “Siliconenrubber is een heel aantrekkelijk materiaal omdat het heel stabiel is in vergelijking met thermoplasten. Het behoudt zijn eigenschappen over een lange tijdsperiode. Het kent geen kruip en uitdroging en zal daardoor niet snel scheuren. Ook is de chemische

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:23

SPUITGIETEN

Kiezen van het juiste mengsel, het bedenken van de juiste matrijs en het produceren met de juiste machine-instellingen is essentieel om tot een hoogwaardig eindproduct te komen.

resistentie hoog en is het UV bestendig en verouderd het niet. Daar komt nog bij dat ook zijn eigenschappen behoudt bij zeer lage en zeer hoge temperaturen. Het kan worden toegepast in omgevingen van -70 °C, maar in extreme situaties ook van 200 °C. Tel daarbij op dat je er ook voor wat betreft stijfheid en hardheid heel veel kanten mee op kan – het is te verkrijgen in hardheidsklassen van 10 Shore A tot en met de Shore D-schaal – en je snapt waarom het voor zoveel toepassingen het ‘go to’ materiaal is. Je vindt het terug in de voedselverwerkende industrie en in ziekenhuizen, in toepassingen waar risico op brandbaarheid belangrijk is, of als afdichtingsmateriaal in extreme omgevingen. Het zit in koffiezetapparaten, er worden hoogwaardige technische producten van gemaakt en er zijn zelfsmerende varianten die net als tropisch hardhuid olie afscheiden. Er zijn zelfs optische varianten waarmee lenzen worden gemaakt voor koplampen, omdat de warmteontwikkeling van hoogvermogen LEDs toch aanzienlijk kan zijn. Enige nadeel is misschien de prijs. Die ligt eigenlijk altijd boven de 5 euro per kilogram en kan oplopen tot 25 euro per kilogram. Dit is dan ook meteen de reden dat de opdrachten die we krijgen heel vaak specials zijn

en laat dat nu net zijn waar we ons machinepark op hebben uitgelegd.”

Absolute voorwaarde

Elzinga legt uit dat speciale LSR-spuitgietmachines en speciale LSR-matrijzen een absolute voorwaarden zijn om siliconen te kunnen verwerken. Het proces is namelijk wezenlijk anders dan het verwerken van thermoplasten. “Siliconen komen hier altijd binnen in twee afzonderlijke componenten die elk in een afzonderlijke doseerunit worden gedaan. De samenstelling van deze componenten is voor elke siliconenvariant verschillend en bepaald de uiteindelijke eigenschappen van het eindproduct. De componenten worden evenredig richting een statische mixer gepompt, waar ze tot een laag viscose homogene gel worden gemengd. Het is hierbij belangrijk je te realiseren dat vanaf dit moment een exotherme verhardingsreactie optreed, die bij kamertemperatuur 72 uur duurt, maar onder invloed van warmte kwadratisch versneld. Dit proces noemen we vulkaniseren. Dit verklaart meteen waarom je geen gebruik maakt van hotrunners, maar koud injecteren en juist de matrijs verwarmen. KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Artikel4P_6.indd 19

22-06-2021 13:23

SPUITGIETEN

Een ‘hardware crypto-wallet’ van het Nederlandse Cryptotag met siliconenrubber ‘sleeve’ gemaakt door Elzenga & Van der Krieke.

Afhankelijk van het product ligt de matrijstemperatuur ergens tussen de 150 en 200 °C.” Elzinga legt uit dat het pompen richting mixer en het uiteindelijk injecteren niet met een plunjer gebeurt, maar met een servogestuurde transportschroef om de flow zo constant mogelijk te houden. De schroef is gezien de lage viscositeit van het mengsel van een veergestuurde terugslagklep voorzien om terugvloeien te voorkomen. Ondanks het feit dat er geen sprake van compressie is, verloopt de instroom in de matrijs vrij snel. De injectietijden variëren meestal tussen 0,3 tot 1,5 seconden.

Matrijseisen en engineering

Behalve het feit dat je voor siliconen dus een ander type machine nodig hebt, worden er ook andere eisen aan de matrijs gesteld. Elzinga: “LSR-matrijzen zijn veel nauwkeuriger dan thermoplastmatrijzen. De toleranties zijn een micron of 8, wat betekent dat je niet aan vlakslijpen ontkomt. Bovendien is ook het matrijsontwerp anders. Zo moet de matrijs volledig met een 20

KR_Artikel4P_6.indd 20

Uitdagingen bij de ’sleeve’ zijn de 0°-lossingen over de hele binnenkern. Beiden uiteinden hebben een ondersnijding. Dit is opgelost door te ontvormen middels een open/dicht kerntrekbeweging richting loop over het gehele productvlak.

homogeen mengsel gevuld zijn, voordat het vulkanisatieproces start. Eenmaal op gang valt er niet zo veel meer bij te sturen. Anderzijds bied LSR voor het matrijsontwerp wel de mogelijkheid om met ondersnijdingen slimme dingen te doen, zodat er geen extra schuif of lifter toegepast hoeft te worden. Je kan bijvoorbeeld lucht voor het lossen gebruiken. En als het om enkele millimeters gaat zijn vaak helemaal geen extra voorzieningen nodig. Dat biedt meer mogelijkheden voor het productontwerp, wat ook de reden is dat wij al graag in de ontwikkelingsfase met de klant om de tafel zitten. Bij LSR gaat het om het totaalplaatje: de producteisen voor wat betreft vorm en materiaaleigenschappen in relatie tot het vulkanisatieproces en de bijpassende matrijs. Er zijn er doorgaans maar weinig bedrijven die alle benodigde kennis en productiemiddelen onder één dak hebben. Wij prijzen ons dan ook erg gelukkig met onze uitzonderingspositie.” elzingavanderkrieke.com Liam van Koert

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:23

COMPOSIET

Composiet in loopbrug nieuwe innovatie Ampelmann Bij Ampelmann denk je of aan de voetgangerslichten in Berlijn of aan het gelijknamige Nederlandse offshore-bedrijf. Dankzij de deiningsgecompenseerde loopbruggen van die laatste hebben nu al meer dan zes miljoen offshore-werknemers veilig de oversteek kunnen maken tussen schip en bijvoorbeeld offshore platform of offshore windmolen. Sinds kort heeft Ampelmann nu ook een gecertificeerde loopbrug die deels uit composiet bestaat.

ecent publiceerde het bedrijf online ‘Ampelmann’s Composite Slideway: light, durable and energy saving’ over een volgende innovatieve stap in de ontwikkeling van hun offshore transfersystemen. Want composiet is in de offshore nog zeker geen alledaags materiaal. De ‘Composite Slideway’ is tot stand gekomen dankzij een samenwerking met Airborne, Pontis en Lloyd's Register. De slideway is het onderdeel van het systeem dat het schip verbindt met het transferdek van het systeem. Lead engineer Siebert Frieling houdt toezicht op de ontwikkeling van composiettechnologie voor de loopplanksystemen. Hij stelt dat het gebruik van composietmaterialen hetzelfde doel dient als al andere innovaties die hij in het verleden mede tot

stand heeft helpen brengen: het verhogen van de veiligheid en efficiëntie bij de offshore transferoperaties.

Uitdagend

In vergelijking met andere innovaties valt meteen het ontwikkelingsproces van de uitschuifbare composiet loopplank op, omdat het ontwerpen met composieten een heel andere benadering vereist. Afstappen van staal betekent dat constructieve ontwerpen moeten worden gewijzigd en dat veiligheidsfactoren opnieuw moeten worden gedefinieerd. En misschien wel het meest uitdagende deel: het selecteren en opzetten van de productiemethode. De productie van composietonderdelen is complexer dan die van stalen onderdelen.

Lead engineer Siebert Frieling bij een volgende innovatieve stap van Ampelmann: een loopbrug die deels uit composiet bestaat. KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Artikel4P_2.indd 21

22-06-2021 13:24

COMPOSIET

Omgekeerde vluchtsimulator

In samenwerking met het Nederlandse Somni Solutions zijn optische sensoren ingebed in het composietmateriaal voor ‘Structural Health Monitoring ‘ gedurende de hele levensduur.

Dat komt omdat construeren in staal meer ingeburgerd is en meer flexibiliteit en last-minute wijzigingen mogelijk maakt. Omdat de productiemethode van een composiet product zo'n grote invloed heeft op het mogelijke ontwerp, moesten beide van tevoren zorgvuldig worden uitgedacht.

Lichter, beter, efficiënter en duurzamer

Het gebruik van composieten heeft tal van voordelen ten opzichte van het gebruik van staal. Composieten

Ampelmann’s oprichter en ceo Jan van der Tempel bedacht het concept voor zijn stabiele ‘gangway’ in 2002 tijdens een offshore windconferentie in Berlijn. Hij vernoemde de vinding naar het iconische ‘stoplichtmannetje’ – Ampelmann – op de voetgangerslichten in de Duitse hoofdstad. Hij stelde zich een soort omgekeerde vluchtsimulator op schepen voor om de zes vrijheidsgraden van het schip op deinende golven te kunnen compenseren. Hierdoor zou voor offshore-medewerkers de overstap van schip naar offshore-constructie net zo makkelijk worden als het oversteken van de straat. Dit idee is geëvolueerd tot het huidige toegangssysteem. "Onze oplossing is de enige met cilinders die in zes richtingen werken en met slechts milliseconden vertraging een volledig stationair punt bereiken", aldus Van der Tempel. Ampelmann-systemen kunnen, afhankelijk van het type, in ongeveer acht uur op elk schip of drijvende constructie worden geïnstalleerd en werken bij windsnelheden tot 60 km/u en golven tot 4 m. Dit betekent minder annuleringen als gevolg van slecht weer en minder behoefte aan dure en potentieel riskante helikoptertransfers.

zijn aanzienlijk lichter en kunnen dus het totale gewicht van een systeem verlagen. Dit heeft als bijkomend voordeel dat het energieverbruik van zowel het systeem als het schip waarop het is geïnstalleerd, daalt. Een ander voordeel is de duurzaamheid van composieten. Composieten zijn corrosiebestendig, wat kan leiden tot lagere onderhoudskosten. Naast de verhoogde duurzaamheid hebben Frieling en zijn team in samenwerking met het Nederlandse Somni Solutions ruimte gemaakt voor een andere

Meer dan 65 systemen

Vandaag de dag exploiteert Ampelmann wereldwijd meer dan 65 offshore toegangssystemen. Tot op heden heeft de Ampelmann met succes behalve meer dan zes miljoen offshore werknemers wereldwijd ook meer dan 17 miljoen kg aan lading overgezet. Hoewel de meeste projecten van Ampelmann Operations in de olie- en gasindustrie plaatsvinden, heeft het bedrijf ook een sterke staat van dienst op het gebied van offshore wind, een sector die naar verwachting tot 2050 aanzienlijk zal groeien. De exploitatie- en onderhoudskosten van offshore windturbines vormen de belangrijkste uitgaven voor bedrijven in deze sector, met inbegrip van omzetverlies als gevolg van vertragingen en problemen bij reparatie. De Ampelmann kan deze kosten verlagen.

KR_Artikel4P_2.indd 22

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:24

COMPOSIET

Jan van der Tempel finalist European Inventor Award

Het Europees Octrooibureau (EOB) heeft begin mei bekendgemaakt Ampelmann-oprichter en -ceo Jan van der Tempel voor zijn vinding te nomineren voor de European Inventor Award 2021 in de categorie Industrie. De bekendmaking van de winnaar had plaats op de avond van Nederland - Oostenrijk. Die uitslag pakte gunstiger uit voor ‘Nederland’. Maar het maakt de prestatie van de uitvinding van Van der Tempel er niet minder om.

Tot de toekomstplannen behoort onder andere een ‘gangway’ die volledig is opgebouwd uit composiet.

innovatie, namelijk de implementatie van glasvezeloptica. Optische vezels zijn ingebed in het composietmateriaal en kunnen worden gebruikt in een Structural Health Monitoring System om de toestand van de constructie te volgen gedurende de complete levensduur. Dit systeem kan een waardevol instrument worden voor voorspellend en preventieve onderhoudsmethodes.

Gecertificeerd

Een andere cruciale stap in de ontwikkeling van de Composite Slideway was de certificering ervan. "Samen met Lloyd's Register moesten we afspraken maken over veiligheidsfactoren, faalmechanismen en materiaaleigenschappen in het ontwerp, maar ook over cruciale punten voor inspectie en de vereiste testen om het productieproces te kwalificeren", legt Frieling uit. De certificering is een feit en daarmee is Ampelmann's Composite Slideway de eerste gecertificeerde composiet ‘gangway’ in de offshore-industrie.

Meer composiet

De succesvolle ontwikkeling en certificering van de Composite Slideway markeert de start voor meer ontwikkelingen met composietmaterialen. De kennis en ervaring die met deze ontwikkeling is opgedaan, kunnen gaan leiden tot wat Frieling de composiet 'heilige graal' noemt en tot de toekomstplannen van zijn team behoort: een gangway die volledig is opgebouwd uit composiet. Een systeem dat voornamelijk bestaat uit composiet onderdelen zal lichter en duurzamer zijn in vergelijking met een stalen systeem. En afgezien van het verlagen van de operationele en onderhoudskosten, zou verdere ontwikkeling met composietmaterialen de systeemspecificaties aanzienlijk kunnen verbeteren. Bijvoorbeeld door de lengte van de loopplank en de hijscapaciteit te vergroten.

Innovatie en offshore veiligheid “Van der Tempel heeft niet alleen innovatieve technische oplossingen ontwikkeld voor de offshore industrie. Hij heeft de veiligheid voor de mensen die in deze sector werken verhoogd, de efficiëntie verbeterd en de kosten voor operators verlaagd", aldus EOB-voorzitter António Campinos, tijdens de bekendmaking van de genomineerden voor de European Inventor Award 2021. "Het octrooisysteem ondersteunt uitvinders als Jan van der Tempel. Door technische innovatie te combineren met effectieve rechtsbescherming is zijn bedrijf uitgegroeid tot wereldleider in de offshore transfersector." Europees octrooibureau Met 6.400 medewerkers is het Europees Octrooibureau (EOB) een van de grootste openbare dienstinstellingen in Europa. Het EOB, met hoofdkantoor in München en kantoren in Berlijn, Brussel, Den Haag en Wenen, is opgericht met als doel de samenwerking op het gebied van octrooien in Europa te versterken. Via de gecentraliseerde octrooiverleningsprocedure van het EOB kunnen uitvinders in maximaal 44 landen hoogwaardige octrooibescherming verkrijgen, die een markt van ongeveer 700 miljoen mensen bestrijkt. Het EOB is ook ‘s werelds toonaangevende autoriteit op het gebied van octrooi-informatie en -onderzoek. www.epo.org

www.ampelmann.nl KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Artikel4P_2.indd 23

22-06-2021 13:24

COMPOSIETEN

Thermoplasten gemaakt voor duurzame lichtgewicht trends Engel Lightweight Future Day 2021 ‘Lichtgewicht’ is hot en neemt een centrale positie in als het gaat om het behalen van klimaatdoelstellingen. Dat bleek ook op de Lightweight Future Day 2021 die Engel begin mei had georganiseerd. Thermoplasten spelen hierbij een belangrijke rol – maar het draait niet altijd om gewicht alleen.

p de Lightweight Future Day 2021 werden de aanwezige experts uit de industrie en de onderzoekswereld in 15 keynotes getrakteerd op een overzicht van alle facetten van de huidige ontwikkelingen en trends in lichtgewicht ontwerpen en produceren. Elke keynote werd gevolgd door een vraag- en antwoordsessie onder leiding van Dr. Norbert Müller, hoofd Ontwikkeling smart machine bij Engel, en Dr. Bastian Brenken, managing director van Composites United. De twee industrie-experts leidden het publiek met veel vakkennis door het programma en zorgden voor een ontspannen en onderhoudende conferentiesfeer. Ondanks het virtuele karakter in verband met corona telde het evenement meer dan 500 ‘bezoekers’. De

deelnemers kwamen voornamelijk uit Europa, met een focus op Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Benelux. Maar zelfs enkele lichtgewichtexperts uit de VS hadden zich niet laten afschrikken door het conferentietijdstip, dat voor hen vroeg in de ochtend was, zoals Christian Wolfsberger, business development manager Lightweight Composites bij Engel en organisator van de Lightweight Future Day, opmerkte.

Versnellen serieproductie

Thermoplastische composieten en de bijpassende productietechnologie maken serieproductie in grote aantallen veel eenvoudiger, zoals Michael Thienel, expert in de ontwikkeling van deuroplossingen bij automo-

Engel's Lightweight Future Day 2021 – dit jaar een online event – trok meer dan 500 geïnteresseerden. (Engel)

KR_Artikel4P_3.indd 24

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:24

COMPOSIETEN

Automobieltoeleverancier Brose maakt onder andere lichtgewicht moduledragers voor het inwendige van autoportieren uit thermoplastische composiet. (Brose)

bieltoeleverancier Brose, in de eerste keynote uitlegde: "Met een intelligente mix van materialen zijn we er in geslaagd een innovatief deursysteem te ontwikkelen dat een nieuwe norm stelt op het gebied van gewicht, functionaliteit en flexibiliteit. In vergelijking met de oude op staal gebaseerde producten besparen we tot 5 kg, dat is 40 procent van het gewicht, terwijl de botsveiligheid gelijk blijft. Bovendien hebben we een wanddikte van slechts 0,6 millimeter bereikt." Brose levert sinds 2018 jaarlijks één miljoen moduledragers voor portieren van vezelversterkte thermoplast (thermoplastische plaat) aan Ford. Vandaag staat Brose al op de drempel van de serieproductie met de volgende generatie deurmodules. Dit nieuwe constructie-element vervangt andere op staal gebaseerde deurdelen en bespaart nog eens 1 kg per portier, en het systeem is ook economisch aantrekkelijker dan het stalen element. Uit veel keynotes op de Lightweight Future Day blijkt dat de weg naar ultramodern lichtgewicht vaak via thermoplastische verwerking loopt. FACC, een specialist voor lichtgewicht onderdelen in de vliegtuigbouw, staat ook achter thermoplasten. Het bedrijf richt zich met name op de toekomstige markt van ‘Urban Air Mobility’, bemande luchtvoertuigen en onbemande drones in het stedelijk luchtverkeer, zoals Rene Adam, directeur Research & Technology van het bedrijf, uitlegde. Productievolumes van 5.000 tot 30.000 onderdelen per jaar worden verwacht. Dit zijn aanzienlijk hogere cijfers in vergelijking met de onderdelenproductie voor grotere vliegtuigen, die ongeveer 1.000 eenheden per jaar bedraagt. Door hun lange uithardingstijden zouden de thermoharders die tot dusverre hoofdzakelijk in de vliegtuigbouw werden gebruikt, niet aan de hier vereiste korte cyclustijden kunnen voldoen.

zijn. Rene Adam: "De productieprocessen in de luchtvaartindustrie zullen totaal veranderen. Hybride verwerking, koudverlijmen en rapid forming behoren hier nog niet tot de standaard productieprocessen. We moeten de kostenstructuren en productiecycli aanzienlijk verbeteren. Dit zijn de redenen waarom wij bij FACC geloven dat thermoplasten in de toekomst het belangrijkste materiaal voor vezelcomposietkunststoffen in de luchtvaartindustrie zullen zijn." Een ander onderwerp kwam in veel van de presentaties terug: de uitstekende recyclebaarheid van thermoplasten in vergelijking met de beperktere recycleerbaarheid van thermohardende vezelcomposieten. Georg Käsmeier, managing partner bij Forward Engineering, wees erop dat de EU de circulaire economie tot norm wil verheffen als onderdeel van de Green Deal. "Nu is het juiste moment om bij uw productontwikkeling over te schakelen van lineair naar circulair denken en al in de productontwerpfase rekening te houden met het recyclingproces", drong hij er bij de conferentiedeelnemers op aan. Als onderdeel van een studie vergeleek zijn bedrijf de CO2-voetafdruk bij de

Duurzamer dankzij recycling

Maar thermoplasten zullen in de toekomst waarschijnlijk ook een grotere rol gaan spelen in de traditionele vliegtuigbouw, aangezien de luchtvaartindustrie zich ten doel heeft gesteld om in 2050 klimaatneutraal te

Thermoplasten gaan een voorspoedige toekomst tegemoet. Niet alleen dankzij ‘Urban Air Mobility’, maar ook in de traditionele vliegtuigbouw. (FACC). KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Artikel4P_3.indd 25

22-06-2021 13:24

COMPOSIETEN

Het draait niet altijd om gewicht. Vinnen voor surfplanken van FCS gemaakt van thermoplastische vezelcomposieten op basis van UD-tapes. (FCS)

productie van een rempedaal op basis van primaire thermoplasten, biogebaseerde materialen en gerecyclede thermoplasten. Het CO2-besparingspotentieel van het gebruik van thermoplasten met gerecycleerde content bleek aanzienlijk te zijn. "Wij geloven dat thermoplastische materialen een groot potentieel hebben op het gebied van duurzaamheid. Om dit te benutten, moeten er nu recyclingprocessen op industriële schaal worden opgezet. Maar we zien wel dat deze uitdaging door de industrie wordt aangepakt", aldus Käsmeier.

In één keer

Vanwege het toenemende belang van thermoplasten in lichtgewicht, heeft Engel de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in technologieën en systemen voor de verwerking van thermoplastische composieten. "Wij zijn het eerste bedrijf ter wereld dat een volledig geïntegreerd proces kan aanbieden dat begint met een UD-tape-legcel en eindigt met een volledig geconsolideerd, overmoulded thermoplast lichtgewicht onderdeel", zei Paul Zwicklhuber, ontwikkelingsingenieur Composite Processing bij Engel, in zijn presentatie. De tape-cel is een pick&place-cel. Dit betekent dat de tapes met tussenpozen van 3 - 4 s kunnen worden gestapeld en aan elkaar worden gelast. Omdat de kwaliteit van de stapel grotendeels afhangt van de nauwkeurigheid van de positionering van de tape, is de cel uitgerust met een meetsysteem met hoge-resolutie cameratechnologie. Downstream bevindt zich een consolidatie-eenheid die de thermoplastische tapeweefsels in de spuitgietcyclus consolideert. De consolidatie kan naadloos in het totale proces worden geïntegreerd, wat de efficiëntie bij de productie van op maat gemaakte tapeoplossingen aanzienlijk verhoogt.

Geïntegreerd proces

Engel organomelt is de kern van het geïntegreerde proces. Thermoplastisch vezelcomposiet prepregs zoals UD-tapes en organomelt-sheets worden hier gevormd en gefunctionaliseerd. Functionele elementen, zoals versterkingsribben of montage-elementen, kunnen direct na het thermovormen met een thermoplast uit de matrixmateriaalgroep worden omspoten. 26

KR_Artikel4P_3.indd 26

Zo ontstaat een sterk geïntegreerd en volledig geautomatiseerd productieproces , terwijl het proces tegelijkertijd de recycling van de onderdelen aan het einde van hun nuttige levensduur vereenvoudigt. Het organomelt-proces wordt ook gebruikt bij de productie van deurmodules van Brose.

Niet altijd het gewicht

De use-case van het Zwitserse Svismold laat zien aan dat lichtgewicht materialen ook voordelen kunnen bieden als het gewicht geen rol speelt. Het bedrijf wist een fabrikant van surfplanken ervan te overtuigen thermohardende vinnen te vervangen door een vin van thermoplastische vezelcomposieten op basis van UD-tapes. Het bleek dat je met de nieuwe vin ongekend nauwkeurig kon sturen. Een van de redenen hiervoor zijn de nauwkeurig berekende krachtlijnen in het onderdeel, die exact in het onderdeel kunnen worden gereproduceerd omdat het gebruik van UD-tape de vezeluitlijning garandeert. Tegelijkertijd zijn de productiekosten worden verlaagd. De surfplank met de nieuwe vin is bovendien goed ontvangen in de surfgemeenschap.

Persoonlijke contacten

De uitwisseling van ervaringen en kennis tussen machinefabrikanten en systeemleveranciers, materiaalleveranciers, matrijzenmakers, onderzoekers en ontwikkelaars is wat de Lightweight Future Day zo waardevol maakt voor de deelnemers. Bovendien vindt er een uitwisseling plaats tussen bedrijfstakken die verder totaal verschillend zijn, maar wel op zoek zijn naar oplossingen voor vergelijkbare uitdagingen. "Ook al heeft het virtuele platform dit jaar een bijzonder hoge dekkingsgraad bereikt, persoonlijke contacten zijn voor ons nog steeds belangrijk", zegt Christian Wolfsberger. "We kijken ernaar uit om de Lightweight Future Day volgend jaar opnieuw als face-to-face of hybride evenement aan te bieden en zoveel mogelijk deelnemers op onze locatie in Schwertberg te mogen verwelkomen." www.engelglobal.com

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:24

3D-PRINTEN

Grootste ge3Dprinte kunststof beelden naar Belgische kust Beaufort is een driejaarlijkse kunsthappening langs de zeedijken, stranden en duinen van de hele Belgische kustlijn. Daar staan nu ook de grootste ge3Dprinte kunststof beelden ter wereld.

n opdracht van Beaufort heeft Poly Products uit Werkendam een uniek kunstwerk van kunstenares Goshka Macuga geproduceerd. Een groep beelden op een sokkel toont een klein familietafereel. De imposante afmetingen met een totaal hoogte van 6 m maken het een indrukwekkende verschijning aan de promenade van Nieuwpoort (België). Voor het oog een zwaar object van massief beton maar schijn bedriegt: de beelden zijn enorm licht en dus zonder zware fundering geplaatst.

Van klein naar groot

De basis van het kunstwerk waren klei modellen van circa 40 cm hoog. De uitdaging was om deze 10 maal uit te vergroten zonder een enorm gewicht te krijgen. Een digitale route met hoge resolutie scans, CADnabewerking en de XXL 3D-printer van Poly Products boden uitkomst. Elk detail uit de modellen werd overgenomen en is uiteindelijk verwerkt in het enorme eindresultaat. “De oplettende kijker zal zelfs de duimbewegingen gemaakt door Goshka Macuga om het klei model vorm te geven herkennen in het kunstwerk”, aldus Joppe Spaans 3D-print-engineer bij Poly Products.

dat klanten het totaalpakket willen afnemen, engineering, realisatie, installatie en nazorg”, aldus Michiel de Bruijcker algemeen directeur van Poly Products. “Wij verzorgen dit traject al meer dan 50 jaar voor ‘traditioneel’ gevormde producten in composieten, oftewel vezelversterkte kunststoffen, maar laten nu zien dat het ook in staat is om dit met de digitale vormgevingstechnologieën te realiseren.”

rPETG met glasvulling

De 3D-printtechnologie alléén bood nog niet direct de eindoplossing. De printer werkt met kunststoffen, maar onderdeel van de uitdaging was het creëren van een betonlook uitstraling en geen ‘plastic-look’. De basisvorm is geprint in een gerecyclede rPETG met glasvulling. Poly Products ontwikkelde op basis van haar halve eeuw aan composiet kennis een afwerklaag die de thermische uitzetting van dit materiaal kon opvangen. Men ging aan de slag met verschillende granulaten en vulmiddelen opgesloten in een thermohardend materiaal en kwam tot een maatwerk betonlook-opbouw.

www.beaufort21.be www.polyproducts.nl

We zijn een van de toonaangevende PMMA-recyclers in Europa en voortdurend geïnteresseerd in de aankoop van de volgende materialen: • • • • •

Aangietkanalen of afkeurdelen uit het spuitgietproces Snijafval van platen Aanloopmateriaal (stukken of strengen) Off-spec granulaten/parelpolymerisaten/platen en restmateriaal Fijngoed b.v. maalstof

We maken PMMA- en PC-maalgoed, PMMA-fijnmaalgoed en MMA-harsen voor diverse toepassingen, ook als loonwerk.

Tweede keer

Het is de tweede keer dat Poly Products een kunstwerk levert voor de openluchttentoonstelling Beaufort in België. In 2018 leverde Poly Products ‘De Drie Wijsneuzen Van De Panne’: drie pilaren van 15 m hoog met grote hoofden midden op het strand. “We merken

An der Flurscheide 7 D-64584 Biebesheim Telefoon +49 6258 8006-0

Fax +49 6258 800670 Mail info@kfg-biebesheim.de

www.kfg-biebesheim.de KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KFG.indd 1

KR_Artikel1P_1.indd 27

27 17-05-21 16:02

22-06-2021 13:25

OPLEIDINGEN

Matrijzen voor kunststoffen Integrale aanpak in cursus voor ontwikkelen van een kunststof spuitgietproduct en bijbehorende spuitgietmatrijs

Een kunststof spuitgietproduct ontwikkelen lijkt vrij eenvoudig, Maar veel valkuilen en zaken worden over het hoofd gezien. Het traject als geheel wordt vaak onderschat, de kwaliteit van het eindproduct blijft achter, het gereedschap (de spuitgietmatrijs) wordt een onding en het spuitgietproces levert jarenlang problemen op.

Voor producten matrijsontwikkeling is veel overleg nodig binnen een multidisciplinair team.

KR_Artikel4P_4.indd 28

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:26

OPLEIDINGEN

Matrijzen voor kunststoffen B

Al meer dan 25 jaar is de cursus Matrijzen voor kunststoffen B onderdeel van het cursusaanbod van Mikrocentrum binnen het vakgebied Kunststof- en Matrijstechnologie. De cursus is een begrip in de markt en wordt ook gevraagd in personeelsadvertenties. Matrijzen voor kunststoffen B trekt cursisten uit heel Nederland en Vlaanderen. Steeds vaker nemen ook verschillende deelnemers van een bedrijf deel. Data 2021 De cursus staat altijd begin oktober op de agenda voor open inschrijving op locaties in Utrecht en Veldhoven (start 7/10). Het is een avondcursus van 18.30 tot 21.15 uur in Utrecht – start van de cursus is op 4 oktober – en van 19.00 tot 21.45 uur in Veldhoven, waar de eerste cursusavond op 7 oktober is. Afgelopen jaar is de cursus klassikaal gestart en vanwege corona omgezet naar online. Hierbij gaven de docenten les vanuit een speciaal ingericht leslokaal en zaten de deelnemers thuis.

“Spuitgietsimulatie is leuk, maar wat doe je vervolgens met de gegevens die daaruit rollen?”

Studielast Er zijn 20 avondbijeenkomsten van 2,5 uur, plus een examendag. Bij het lesschema is rekening gehouden met schoolvakanties en extra tijd voor het inleveren van de eindopdracht. Daarnaast is er extra tijd nodig voor de eindopdracht. De studiebelasting bedraagt 5 tot 6 uur per week. Kijk voor meer informatie over de inhoud en kosten van de cursus op: tinyurl.com/MatrijzenB.

m het volledige potentieel te benutten van een maakbaar spuitgietproduct, een spuitgietmatrijs die meteen produceert en een zorgeloos spuitgietproces, is de cursus Matrijzen voor kunststoffen B van Mikrocentrum daarom een aanrader. Barend Blom, opleidingsmanager bij Mikrocentrum geeft een inkijk wat er speelt rond de cursus Matrijzen voor kunststoffen B. De cursus wordt gegeven door een team van drie freelance docenten die dagelijks werken in een spuitgietomgeving. De eerstvolgende edities van de cursus gaan begin oktober van start.

bepaalde keuzes gemaakt die bepalen of een product een toegevoegde waarde heeft op het gebied van duurzaamheid. Denk hierbij aan het gebruik van bioplastics of regranulaat en design for disassembly. Consumenten, bedrijven en instellingen laten bij de keuze van een bepaald product, het steeds vaker afhangen van wat de belasting voor het milieu is. Natuurlijk heeft iedere leverancier ook een steeds belangrijkere rol om hier verantwoordelijkheid in te nemen. Dat zou veel verder moeten gaan dan alleen dat het product ‘recyclebaar’ is.

Integrale aanpak

Inzichtelijke calculaties

Het ontwikkeltraject van een kunststof spuitgietproduct en constructie van de bijbehorende spuitgietmatrijs behoren vrijwel simultaan te verlopen. Een bepaalde keuze in het ontwerp van het product heeft direct invloed op die van de matrijs en dat geldt ook andersom. Bij het maken van keuzes is het voor de deelnemer van belang om over voldoende basiskennis te beschikken en te weten waar aanvullende informatie te vinden is. De cursus voorziet hierin en zorgt tevens voor de uitbreiding van een netwerk met medecursisten en docenten.

Circulariteit in productontwerp

De beschikbaarheid van duurzame kunststof spuitgietproducten en spuitgietprocessen begint bij het ontwerp en ontwikkelproces daarvan. Hierbij worden

Omdat een spuitgietmatrijs een speciaal gereedschap is waarvan vaak maar één exemplaar wordt gemaakt, zijn de faalrisico’s groot en de financiële consequenties vaak niet inzichtelijk. Om op een goede manier met het management van het bedrijf en de klant te kunnen communiceren, is een overzichtelijke calculatie de basis voor het nemen van de juiste investeringsbeslissingen. Wat is het resultaat als er bijvoorbeeld geïnvesteerd wordt in een hotrunner-aanspuiting of een grotere matrijsvoudigheid?

Kostenbesparende slimmigheden

De matrijsconstructeur moet in staat zijn om bij het ontwikkelen van het matrijsconcept een zo simpel mogelijke constructie toe te passen. In de praktijk betekent dit zo min mogelijk schuiven en andere KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

KR_Artikel4P_4.indd 29

22-06-2021 13:26

OPLEIDINGEN

bewegende onderdelen in de spuitgietmatrijs. Tijdens de klassikale opdrachten worden de deelnemers bijvoorbeeld uitgedaagd om deelvlakken, deellijnen en delingen zodanig te kiezen dat het kunststof spuitgietproduct zo gunstig mogelijk kan worden gevormd en gelost. De uitkomsten worden onderling vergeleken en de docent komt met verrassende oplossingen.

Eindopdracht

Binnen een multidisciplinair team stap-voor-stap een complete eindopdracht uitwerken is een belangrijk onderdeel van de cursus. De eindopdracht wordt verstrekt door een van de docenten en het team doet een concurrentieonderzoek, maakt concept-productschetsen, kiest een productconcept aan de hand van een matrix, selecteert kunststof materiaal via een materiaaldatabase, maakt een samenstellingstekening met stuklijst en 2D-tekeningen van de productvormende delen. Ook worden berekeningen gemaakt voor de sluitkracht, inspuitvolume, warmteoverdracht en matrijssterkte.

Teamwork

De eindopdracht wordt dus binnen een bepaalde teamsamenstelling uitgewerkt, waarbij de deelnemers onderling veelvuldig contact hebben en van elkaars vakdiscipline leren. Zo leert de procesengineer van de materiaalleverancier en de matrijsconstructeur van de productontwerper en andersom. Tijdens de cursus Matrijzen voor kunststoffen B is de deelnemer binnen een multidisciplinair team medeverantwoordelijk om

“Werken aan de eindopdracht met andere teamleden is intensief en bedoeld om een geheel traject te doorlopen, waarbij fouten niet afgestraft worden”

een klantopdracht (eindopdracht) in alle facetten van het ontwikkeltraject te doorlopen.

Examendag

Aan het eind van de cursus is er een examendag bij Mikrocentrum in Veldhoven. In de ochtend een schriftelijk examen van 2,5 uur met vragen over alle lesmodules. In de middag krijgt iedere groep 30 minuten voor het presenteren van de eindopdracht aan de examencommissie en 15 minuten voor het beantwoorden van vragen. www.mikrocentrum.nl Barend Blom | Mikrocentrum

Online leerportaal

Tijdens de eerste klassikale les ontvangen de deelnemers verschillende lesmappen. Ongeveer twee weken voor de start van de cursus is het online leerportaal beschikbaar. De deelnemers komen goed voorbereid naar de les. Het leerportaal bevat alle informatie over het lesschema, examenreglement en een forum. Per lesmodule is er een inleiding, individuele voorbereiding, klassikale bijeenkomst, huiswerkopdracht, meerkeuzevragen en infotheek.

KR_Artikel4P_4.indd 30

KUNSTSTOF & RUBBER # 03-2021

22-06-2021 13:26

Gebruiks- en verbruiksartikelen

Grondstoffen Ultrapolymers BV Distrupol B.V.

Galvanistraat 14-2 Postbus 138,

Bezoekadres:

6710 BC Ede

Albis Benelux BV

Distrupol BV Schouwburgplein

T 0318 - 641216

Paardeweide 2

30-34 3012 CL Rotterdam

F 0318 - 620365

4MOULDING

4824 EH Breda

P.O. BOX 21407

E info@ultrapolymers.nl

De Scheper 319-1

T 0031 (0)76 - 5433800

3001 AK Rotterdam

5688HP Oirschot

F 0031 (0)76 - 5426700

The Netherlands

T 0031 (0)499 550520

E albisbenelux@albis.com

T +31 (0)10 - 2757880

www.4moulding.nl

I www.albis.com

E info-benelux@distrupol.com

www.mouldshop.nl

voor matrijs, spuitgiet en extrusie

E mouldshop@4moulding.nl

www.distrupol.com

Compounding en distributie

Ultrapolymers Group NV Gerard Mercatorstraat 90 3920

van (granulaat) standaard

Leverancier van:

Lommel, België

kunststoffen, technische kunst-

AKRO-PLASTIC (PA compounds,

T +32 - 11 579 557

stoffen, recycle- en biobased

PK, PPA), CHIMEI(ASA, PC, PC/

F +32 - 11 634 596

kunststoffen, masterbatches en

ABS, SAN, SBC),

E info@ultrapolymers.be

spuitneuzen, filterneuzen,

special compounds. Officiëel dis-

Kureha (PVDF), LG Chem (ABS,

mengneuzen en gasinjectoren

tributeur voor o.a. BASF,

PA6, PC, POM, PBT, copolyes- ter),

• Airtect kunststoflekdetectie voor spuitneus en hotrunner • Herzog Systems afsluitbare

• LIAD gravimetrische doseerap-

www.ultrapolymers.com

Styrolution, Bayer Material

Lucite International (PMMA), MOL

paraten, ColorSave, SpectroSave

Science, Lanxess, LyondellBasell,

group (PP), Neutrex (Purgex reini-

(kleurmeting)

Eastman, Solvay, Ampacet, KEP,

gings- middel), SIBUR (PP),

Tecnaro, Uteksol, Vamptech, MBA

Poliblend (PA, POM-H, PBT),

en Albis Plastic. Kunststoffen o.a.

Teknor Apex (TPE, TPV), Toray

Hoevestein 36

PE, PP, PS, ABS, MABS, SMMA,

(ABS, trans- parante ABS, POM,

4903 SC Oosterhout

MBS, SAN, ASA, PMMA, CAB,

PPS), Versalis (PE, EVA), Wells

T 0162 - 491650

PETG, PC, PC/ABS, PC/ASA,

Plastics (additieven), Distrupol

F 0162 - 491651

PC/PBT, PA6, PA66, POM, PBT,

Colour (kleurcompounds,

E info@prime-polymers.com

TPE, TPU, TPS, PPE, PEEK, PPS,

masterbatch).

• Adam restvochtmeters en weegschalen • FloSense flexibele stromingsmeting en temperatuurbewaking • Mouldflo testrig t.b.v. validatie martrijskoeling • Mouldpro - hotrunnercontrolers

www.prime-polymers.com

T Belgie 0032 (0) 25133313

PSU, PPA.

- matrijs tempereerapparaten

F België 0032 (0) 25130455

- ontkalkingspompen

Officieel distributeur voor: o.a. ExxonMobil Chemical, Borealis,

- wegopnemers • Plasticeercilinders en -schroeven, sperringsets, statische

Resinex Netherlands BV

Eni Versalis, Radici Plastics,

Munsterstraat 12

Polychim, LG, Wiwax, Elastron, Ducor en Muntajat.

mixers, mengneuzen, spuitneu-

Rolweg 27, 4104 AV Culemborg

7418 EV Deventer, Nederland

zen

Postbus 503, 4100 AM Culemborg

T 0570 - 677 584

T +31 - (0) 345-687878

F 0570 - 621 732

F +31 - (0) 345-687879

E info@resinex.be

E plastic-benelux@biesterfeld.com

• 4CLEAN NSF-FDA reinigingscompounds • Codipro gecertificeerde hijsmiddelen • HSB Normalien klantspecifieke matrijsdelen en -bewerkingen

www.resinex.com

I www.biesterfeld-plastic.com Distributeur van kunststof

Will & Co B.V.

granulaten. Leverancier van: BASF (PS, TPU),

Resinex Benelux N.V.

Dellaertlaan 24

Chi Mei (o.a. ABS, M-ABS, SAN,

Moerenstraat 85a

1171 HG Badhoevedorp

PC), DuPont (o.a. POM, PA, PBT,

B2370 Arendonk, België

Postbus 46

TPC-ET, PI), ExxonMobil (TPE-V,

T +32 - 14 67 24 96

1170 AA Badhoevedorp

pels 100% uitwisselbaar met

Santoprene, Vistamaxx, Vistalon,

F +32 - 14 67 05 81

T +31 20 6597501

Hasco/ DME/ Staubli-RPL

Exxelor), Idemitsu (PC,SPS),

E info@resinex.be

F +31 20 6597392

INEOS (PE, PP, HDPE, L(L)DPE,

E info@will-co.nl

• Slangen, snelkoppelingen & nip-

• Verdelers, stromingsregelaars, kogelkranen, fittingen • Conserveringsspray, reinigings-

R-TPO), LG Chem

www.will-co.nl

(o.a. M-ABS, ASA, PC Compounds,

spray, lossingsspray, smeer-

PMMA, POE, NBR, SBR), SK

spray (ook NSF-FDA)

Chemicals (PETG), Solvay (PFA,

• Connectors/stekers, stroom- en

www.resinex.com

MFA, PPSU, PPS, PSU,PES), Cabot

thermokoppelkabels, filters,

(Roet), KumYang (Blaasmiddelen

bronzen & messing tangen,

Cellcom), Master Additives

snelwisselplaten, knippers, uit-

(Rubber), EVA

werperpennen, inbusbouten, zuignappen en -houders, pads, polijstmiddelen, thermovoelers, grijpers, opspanklemmen, nano coating, et cetera...

KR_ADV kleintjes.indd 31

22-06-2021 13:27

Masterbatches en compounds

Spuitgietmachines

Opleidingen

ARBURG BV Krommewetering 81

Opleidingen-themadagen- semi-

NL - 3543 AM Utrecht

nars

Masterbatches & Additieven

T +31 (0) 30 24 26 06 0

Kruisstraat 74, Eindhoven

- Viba

E netherlands@arburg.com

T 040 - 2969933,

- Cabot

F 040 - 2969930

www.arburg.nl

E info@mikrocentrum.nl

- Unnox Iberia - Ultrabatch

ARBURG N.V.

- Polyblend

Ambachtelijke Zone De Vunt 13

W & R Plastics BV

bus 11

Uw partner voor zowel open- als

Jean Monnetpark 73

BE - 3220 Holsbeek

bedrijfsinterne opleidingen voor

7336 BB APELDOORN

T +32 (0) 16 44 12 90

o.a. Kunststoftechniek,

T 055 - 5335224

E belgium@arburg.com

Spuitgieten, Extruderen, Vacuüm/

F 055 - 5335245

Thermovormen, Rotatiegieten,

E info@wenrplastics.nl

Elektrische, hybride en hydrauli-

Matrijzen, Verbindingstechniek en

sche spuitgietmachines met

Composieten.

www.wenrplastics.nl

www.arburg.be

www.mikrocentrum.nl www.kunststoffenbeurs.nl

sluitkrachten van 125 tot 6.500 kN. Robotsystemen - geïntegreerd in de SELOGICA direct machinebesturing.

Colorex Master Batches BV Achterdijk 12 5705 CB Helmond

Softwarepartner

Meet & regelapparatuur

T +31(0)492-524252 F +31(0)492-528784 E post@colorex.nl

GEFRAN BENELUX NV

Blisss software B.V.

Lammerdries-Zuid 14A

Molenveldlaan 110

2250 Olen, België

6523 RM Nijmegen

T +32 14 24 81 81

T 024 - 3737968

F +32 14 24 81 80

F 024 - 3886941

E info@gefran.be

E info@blisss.nl

I www.gefran.be

Sensoren:

Dé Microsoft ERP partner met

Smeltdruk, voor elk polymeer

specialistische kennis van de

Wegopnemers voor spuitgiet-

kunststofverwerkende industrie.

Unique Qolors Masterbatches

machines

Van planning, orderverwerking tot

Temperatuursensoren voor meting

machineparkkoppeling: Blisss

Oerstroom 50,

in de smelt Instrumentatie:

biedt de oplossing.

5421WV Gemert NL

Temperatuurregelaars voor

T 085 076 13 63

1 of meerdere zones

E info@uniqueqolors.nl

Solidstate relais met of zonder

W www.uniqueqolors.nl

stroombewaking

www.colorex.nl

www.blisss.nl

Automatisering: Totaaloplossing voor extrusie en spuitgieten Drives: AC-, DC- en Servodrives

KR_ADV kleintjes.indd 32

22-06-2021 13:27

15 -16 SEPTEMBER

22E EDITIE

Kunststoffenbeurs

9.30-17.00 uur

h c s o

2021

b n e g

rto e -H

‘s , n alle

h t n ba

Bra

Dit kunt u ontdekken op de Kunststoffenbeurs: • • • • • • • •

Inspirerende beursvloer met 250 exposanten Uitgebreid lezingenprogramma Internationale Meet & Match Nieuw: Machineplein en diverse themapleinen Nieuw: Meeting areas Nieuw: België als partnerland Nieuw: Rethink expo Nieuw: Tegelijk met Materials+Eurofinish+Surface

Gratis toegang Meld u direct aan via www.kunststoffenbeurs.nl

Partners van de Kunststoffenbeurs:

tie:

a nis a g Or

www.kunststoffenbeurs.nl KR_Bijonsindekunststof.indd 47

22-06-2021 13:56

Elzinga.indd KR_Bijonsindekunststof.indd 1 44

22-06-2021 27-05-21 10:57 13:55

Kunststof & Rubber juli 2021

Articles inside

Offshore innovatie bij Ampelmann

Aan de Belgische kust op Beaufort 21

Al meer dan een kwart eeuw

Engel Lightweight Future Day 2021

Niet voor iedereen weggelegd

Tacx bouwt nieuwe fabriek fietstrainers

BrancheBreed