Vraag en Aanbod 25 - 2022

Export chiptechnologie China verder aan banden

Er komen naar alle waarschijnlijkheid strengere controles op de export van chipapparatuur naar China. Persbureau Bloomberg meldt op basis van ingewijden dat beleidsmakers in Den Haag werken aan nieuwe handelsregels die wellicht worden afgestemd op de Amerikaanse pogingen om China buiten te sluiten van bepaalde technologieën. Mogelijk wordt begin volgend jaar al een akkoord bereikt over de plannen, aldus de bronnen.

De Nederlandse maatregel zou in feite een bekrachtiging en een mogelijke uitbreiding zijn van het ono ciële verbod op de verkoop van bepaalde technologie aan China. De stap markeert de inspanningen die de VS doen om de militaire ambities en chipfabricage van China te beperken. Vertegenwoordigers van het ministerie van Buitenlandse Zaken wilden tegen Bloomberg geen commentaar geven. Ook het Witte Huis ging niet op de kwestie in.

Grootste

Nederland en Japan zijn buiten de VS de grootse leveranciers van machines en kennis die nodig zijn om geavanceerde halfgeleiders te maken. Vooralsnog is het Washington nog niet gelukt deze landen volledig mee

te krijgen in de houding ten opzichte van China. De nieuwe exportbeperkingen die Nederland overweegt, zouden gaan over de verkoop van apparatuur voor het maken van chips van veertien nanometer of nog geavanceerdere chips. Als het tot strengere regels komt, zouden deze in lijn zijn met de Amerikaanse beperkingen die 7 oktober 2022 zijn aangekondigd, aldus de bronnen.

ASML

De extra beperkingen zouden het Nederlandse bedrijf ASML kunnen raken, al is nog niet precies duidelijk hoe. Het bedrijf uit Veldhoven is een van 's werelds belangrijkste leveranciers van machines die nodig zijn om geavanceerde halfgeleiders te maken. China was vorig jaar goed voor circa 15

procent van de omzet van het bedrijf. Washington heeft enige invloed op Nederland omdat ASML in de VS gemaakte componenten gebruikt. Sinds

De extra beperkingen zouden het Nederlandse bedrijf ASML kunnen raken'

begin oktober hebben Amerikaanse ambtenaren gedreigd dat als bondgenoten niet voldoen aan de nieuwe exportcontrolemaatregelen, zij de verkoop van apparatuur aan China waar zelfs maar de kleinste hoeveelheid Amerikaanse technologie in zit kunnen verbieden.

FAILLISSEMENTEN Metaalbedrijf VMB Metaalbewerking failliet

HENGELO • VMB Metaalbewerking in Hengelo is failliet verklaard. Het bedrijf maakt balustrades, metalen binnen- en buitentrappen, kraanbaanconstructies en machineframes.

De opdrachtgevers kwamen vooral uit de industrie en bouw. Volgens het handelsregister van de Kamer van Koophandel bestaat het bedrijf al

advertenties

sinds 1937, maar is het sinds 1991 als besloten vennootschap geregistreerd. Begin 2020 verhuisde VMB Metaalbewerking van Oldenzaal naar het bedrijventerrein Twentekanaal in Hengelo. De directie geeft aan dat er een schuld ligt van 8,5 ton. Ten tijde van de verhuizing telde het bedrijf 15 fte’s. Nu waren er nog zeven medewerkers in dienst. Er hebben zich al enkele overnamekandidaten gemeld.

Fabrikantvan

Fabrikantvan

Fabrikantvan

Fabrikantvan

Gedruktgewevengaas Golfgaasen Gewevengaasinallemetalen Staalgaasen Strekmetaal

Gedruktgewevengaas Golfgaasen Gewevengaasinallemetalen Staalgaasen Strekmetaal

Documentatieopaanvraag.

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

Documentatieopaanvraag. e HevaBVMetaalgaasweverij Lorentzstraat7 7102JHWinterswijk

Documentatieopaanvraag. e HevaBVMetaalgaasweverij Lorentzstraat7 Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

Lorentzstraat7 7102JHWinterswijk

ASML is een van 's werelds belangrijkste leveranciers van machines die nodig zijn om geavanceerde halfgeleiders te maken. (foto: ASML)

'Nederlands kampioen maakt grote kans op EK'

Voorbereidingen NK lassen in volle gang

EMMEN / HENGELO • De voorbereidingen van de NK laswedstrijden, die begin volgend jaar plaatsvinden, zijn in volle gang. Coördinator Wim Van Merwe, verbonden aan WorldSkills Netherlands, werkt aan het draaiboek en bezocht eerder het Drenthe college in Emmen en de Smeot vakschool in Hengelo waar de wedstrijden plaatsvinden.

Het NK lassen wordt jaarlijks georganiseerd door WorldSkills Netherlands dat hiermee het lassen onder de aandacht wil brengen bij de jeugd. De organisatie zet zich op een vergelijkbare wijze in voor andere technische vakken. In het geval van het lassen, kunnen mbo-scholen twee leerlingen naar het NK afvaardigen.

De kwalificaties van het kampioenschap in de week van 16 januari 2023 vinden dit jaar plaats bij het Drenthe College in Emmen. Wim van de Merwe, die namens WorldSkills Netherlands, het kampioenschap coördineert, samen met Richard Roolvink voormalig deelnemer aan het WK, bezocht de school eerder om de faciliteiten te monitoren. De organisatie ontving 32 inschrijvingen van 17 scholen, een flinke stijging ten opzichte van vorig jaar toen er nog 24 scholieren deelnamen.

Finale

De acht beste lassers gaan door naar de finale die op 16 en 17 maart zal plaatsvinden bij de Smeot vakschool in Hengelo. De lassers moeten bin-

nen 12 uur zes tot acht laswerkstukken maken. Van de Merwe, die ook nog actief is al lasdocent, is momenteel bezig aan het draaiboek. Hij wist sponsor Lincoln weer zover te krijgen om de lasapparatuur beschikbaar te stellen.

Grote kans op EK Degene met het beste lasresultaat in Hengelo is de winnaar en mag daarmee afgevaardigd worden naar het EK

lassen in Polen september 2023. Van de Merwe denk dat een Nederlandse lasser goede kans maakt om het EK naar zijn hand te zetten. Hij wijst op de deelname van Bart Willems eerder dit jaar op het WK lassen in Cleveland, de Verenigde Staten. De Brabantse lasser eindigde hier elfde. Het podium was bezet door een Koreaan, Japanner en Amerikaan. ‘Vooral de Koreanen en Japanner oefenen heel veel voor het WK en hen kun je eigen-

Exporteren maakt bedrijven productiever

DEN HAAG • Nederlandse bedrijven die gaan exporteren worden productiever. De nieuwe inzichten die ze ermee opdoen vertalen ze in product- en procesverbeteringen. Gemiddeld worden exporterende bedrijven op deze manier 4 procent productiever. Dit blijkt uit de nieuwste Internationaliseringsmonitor van het CBS.

Ook van importeren leren bedrijven, bijvoorbeeld doordat zij in contact komen met leveranciers van

halffabricaten die beter passen in het productieproces. Dit leereffect is 2,2 procent voor Nederlandse bedrijven. Met andere woorden: bedrijven worden 2,2 procent productiever door te importeren. Hoe meer bedrijven kunnen produceren met dezelfde hoeveelheid werk en productiemiddelen, des te hoger is de productiviteit. Dit leereffect bij bedrijven die zowel importeren als exporteren (zogeheten two-way trade of tweerichtingshandel) is net zo groot als bij bedrijven die alleen exporteren.

Nederlandse exporteurs zijn over het algemeen 32 procent productiever dan bedrijven die niet exporteren. Niet elk verschil in productiviteit tussen bedrijven wordt hierbij veroorzaakt doordat ze wel of niet exporteren, ook andere bedrijfskenmerken spelen een rol.

Grootbedrijf

Het grootbedrijf is gemiddeld 51 procent productiever dan het zelfstandig midden- en kleinbedrijf. Ook in andere landen is dat zo. Nederlandse mul-

lijk niet verslaan. Van hen zullen we in Polen geen last hebben.’

Onder de deelnemers van het komende NK ook Bart Willems. De deelname aan het WK in Amerika smaakt naar meer voor de Brabantse lasser die het EK in Polen volgend jaar graag op zijn naam wil schrijven. Maar dan moet hij dus eerst de 31 andere kandidaten verslaan.

www.worldskillsnetherlands.nl

tinationals zijn 32 procent productiever dan bedrijven onder Nederlandse zeggenschap en innovatieve bedrijven zijn 28 procent productiever dan bedrijven die geen geld steken in vernieuwing. Ook blijken bedrijven die aanhoudend exporteren productiever dan bedrijven die dat af en toe doen, terwijl die op hun beurt weer productiever zijn dan bedrijven die helemaal niet aan uitvoer doen. www.cbs.nl

Onzekerheid troef

Kijkend naar het nieuwe jaar 2023 moet ik zeggen dat ik wel eens optimistischer ben geweest dan bij deze jaarwisseling. Het is voor mij in ieder geval erg lastig om in te schatten hoe het nieuwe jaar gaat verlopen. Uiteraard zijn er de geopolitieke invloeden die ook in 2023 zeker een min of meer bepalende rol zullen gaan spelen.

Maar daarnaast zijn er onzekerheden op het gebied van de prijsontwikkeling van de energie en de hieruit voortkomende verhogingen van de productprijzen. Tot slot zullen we in de maakindustrie last blijven houden van het tekort aan arbeidskrachten.

Is het nu allemaal kommer en kwel, nee dat denk ik niet. Een positieve kant aan het geheel is dat de productie weer meer in eigen land of de directe omgeving wordt uitgevoerd. Dat maakt wel het een en ander goed, maar het blijft vooralsnog twijfelachtig hoe de Nederlandse maakindustrie zicht komend jaar gaat ontwikkelen.

In ieder geval houden we u ook in 2023 weer op de hoogte van alles wat er zich afspeelt in de maakindustrie. Van de persoonlijke tintjes tot en met het politieke speelveld. U kunt hel allemaal weer vinden op onze website, de nieuwsbrieven en in de papieren uitgaven.

Uiteraard namens alle medewerkers van onze uitgeverij MYbusinessmedia wensen we u fijne feestdagen toe en een fantastisch en vooral gezond 2023.

Rolf Elling, hoofdredacteur

Reageren?

E-mail: rolfelling@vraagenaanbod.nl Twitter: @VenA_Rolf Facebook: www.facebook.com/vraagenaanbod

COLUMN ROLF ELLING

INTERNATIONAAL ONDERNEMEN

EVENEMENTEN Het NK lassen wordt jaarlijks georganiseerd door WorldSkills

NK lassen vindt begin volgend jaar plaats

ECONOMIE Machine-industrie stuwt groei productie-industrie

DEN HAAG • De gemiddelde dagproductie van de Nederlandse industrie was in oktober 3,3 procent hoger dan in oktober 2021, maakt het CBS bekend. De groei is lager dan in de afgelopen anderhalf jaar.

De helft van alle bedrijfsklassen in de industrie produceerde in oktober meer dan in dezelfde maand een jaar eerder. Van de grotere branches realiseerde de machine-industrie de grootste groei. Ook de productie van de transportmiddelenindustrie groeide opnieuw sterk. In oktober 2021 had deze branche last van het chiptekort.

Productie op hoog niveau

Voor het bepalen van de kortetermijnontwikkeling van de productie kan het beste worden gekeken naar voor seizoen- en werkdageffecten gecorrigeerde cijfers. Van september op oktober daalde de productie met 0,4 procent.

De voor seizoen- en werkdageffecten gecorrigeerde productie fluctueert doorgaans aanzienlijk. Dalingen en stijgingen volgen elkaar snel op. In het voorjaar van 2020 kromp de productie snel en in mei 2020 werd een dieptepunt bereikt. Daarna werd een stijgende lijn ingezet.

INNOVATIE

Nevi PMI daalt door hoge kosten energie

DEVENTER • De Nevi Inkoopmanagersindex zakte verder naar een stand van 46 in november. Het aantal nieuwe orders daalt sterk. Vooral de energie-intensieve industrie wordt hard geraakt door de hoge energieprijzen. De productiegroei van machinebouwers en hightech wordt juist beperkt door te weinig personeel’, schrijft ABN Amro in een analyse.

De energie-intensieve industrie, die zich richt op de productie van basismetalen, chemie, papier en karton, kampt met hoge energieprijzen die moeilijk kunnen worden doorberekend aan afnemers. Het aantal nieuwe orders daalt sterk en de productie wordt daarom afgeschaald of verplaatst naar het buitenland.

Hightechindustrie

Machinebouwers en toeleveranciers in de hightech hebben hier weinig last van. De kostprijs van hun producten bestaat maar voor een relatief laag percentage uit energiekosten. Hun orderboeken zijn goed gevuld en zij profiteren van de terugkeer naar een meer stabiele toeleveringsketen. Door

ECONOMIE

de verbeterde aanvoer, goedkoper transport en lagere prijs van grondstoffen, elektronische componenten en chips kan de hightechindustrie weer voluit produceren tegen een goede winstmarge.

Personeel

Wel worden machinebouwers en toeleveranciers sterk in hun productiegroei beperkt door de krapte aan personeel. Dat het menens is blijkt uit het op 4 november aan de politiek gepresenteerde ‘Aanvalsplan Techniek’ van de industriële sector, de bouw, VNO-NCW en MKB-Nederland. Een investering van 1 miljard euro in tien jaar in modern werkgeverschap, opleiding, talent van buiten en productiviteitsgroei door digitalisering, moet leiden tot de broodnodige invulling van 60.000 vacatures eind 2030.

Snelle daling van orders

De Nevi Inkoopmanagersindex is opgebouwd uit vijf subindices waarbij de ontwikkeling van nieuwe orders en productievolume met respectievelijk 30 en 25 procent de zwaarste weging hebben. Juist de subindex van nieuwe orders verslechtert in

een rap tempo naar een score van 39,1 in november 2022 tegenover 39,7 in oktober. Dit is een van de sterkste dalingen van deze index in de bijna 23-jarige geschiedenis van de Inkoopmanagersindex. Vooral de orders voor halffabricaten en consumentenproducten namen snel af. Dit ligt deels aan de snelle voorraada ouw en verwachte vraagdaling door het lage consumentenvertrouwen. Na acht maanden van voorraadopbouw vanwege de slecht functionerende toeleveringsketen, neemt sinds oktober 2022 de voorraad gereed product snel af. Er wordt minder geproduceerd, de aanvoer is gestabiliseerd en het aanhouden van voorraad is snel duurder geworden door de gestegen rente.

Een algeheel lichtpuntje is dat de afname van de inkoopmanagersindex aan het vertragen is, wat erop duidt dat de bodem misschien spoedig bereikt wordt. De subindex voor toekomstige productie kleurt lichtgroen met een score van 60,1. Weliswaar nog onder het langjarige gemiddelde, maar toch een teken van vertrouwen. www.abnamro.nl

EINDHOVEN • Het Nederlandse

LeydenJar krijgt 30 miljoen euro van Europa voor een fabriek voor zijn silicium anodefolie, dat de energiedichtheid van lithium-ion batterijen met 70% vergroot.

De fabriek kost 60 miljoen. De andere helft is a omstig van klantprojecten, eerder toegezegde subsidies en de Series A investeringsronde in 2021. De productiefaciliteit komt naar verwachting in Noord-Brabant en moet in 2026 volledig operationeel zijn.

Oprichter en CEO Christian Rood: ‘Het komt zelden voor dat in Nederland een anodefabriek wordt gebouwd. We zijn ontzettend blij dat we onze unieke technologie nu, samen met onze klanten, gaan opschalen. We werken samen met grote spelers op het gebied van consumentenelektronica en uit de autobranche.

Dankzij Plant One kunnen we ons productieplatform integreren met gigafabrieken. Het einddoel is ’s werelds beste producent van silicium anodes worden, die worden gebruikt in batterijen met de hoogste energiedichtheid ter wereld.’ LeydenJar’s technologie vergroot de energiedichtheid van lithium-ion batterijen met 70%. Bovendien is de CO2-uitstoot van de anodeproductie met deze technologie 85 % lager.

Verdiensten aan export in 2021 boven niveau voor corona

DEN HAAG • In 2021 exporteerde Nederland voor 798 miljard euro aan goederen en diensten. Na aftrek van inkoopkosten verdiende Nederland daar ongeveer 279 miljard euro aan. Dat is bijna 11 procent meer dan in 2020 en ruim 3 procent meer dan in 2019. Aan de export door de industrie werd het meeste verdiend. Dit blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS.

Met bijna 105 miljard euro werd er in 2021 (weer) het meeste verdiend aan de export door de industrie. Als tweede grootste volgt de handel, aan de export door deze bedrijfstak werd bijna 57 miljard euro verdiend. De derde bedrijfstak qua exportverdiensten is vervoer en opslag met bijna 30 miljard euro. Deze bedrijfstakken vormen al jaren de top drie aan exportverdiensten in deze volgorde.

Boven niveau corona

De verdiensten aan de export door een bedrijfstak vielen voor verschillende bedrijfstakken in 2020 lager uit dan in 2019 vanwege verstoringen door de coronacrisis. In 2021 waren

deze verdiensten in de meeste gevallen weer terug op of boven het niveau van voor corona. Aan de export door de industrie werd in 2021 bijna 105 miljard euro verdiend, dat is 11 procent meer dan in 2020 en 8 procent meer dan in 2019. Aan de export door andere bedrijfstakken zoals de horeca en cultuur, sport en recreatie werd ook in 2021 nog aanzienlijk minder verdiend dan in 2019. Niet alle bedrijfstakken hadden evenveel last van verstoringen in 2020. De verdiensten aan de export door de bedrijfstakken informatie en communicatie en financiële dienstverlening daalden in 2020 niet.

Binnen de industrie heeft de machine-industrie relatief weinig last gehad van verstoringen vanwege de coronacrisis. Met name de export van machines voor de halfgeleiderindustrie heeft hiervoor gezorgd. De verdiensten aan de uitvoer door de chemische industrie daalden zowel in 2019 als 2020 ten opzichte van het voorgaande jaar. In 2021 waren deze verdiensten met 18,5 miljard euro hoger dan ooit. De chemische industrie maakt ook producten zoals handdes-

infecteermiddel, de export van dit soort producten steeg in 2020. Niet alle industriële bedrijfstakken waren in 2021 alweer op het niveau van voor de coronacrisis. Bijvoorbeeld de verdiensten aan de export door de autoen aanhangwagenindustrie waren in 2021 nog altijd lager.

Het grootste gedeelte van de 18,2 miljard euro aan verdiensten aan de export door de machine-industrie blijft in deze sector: 12,4 miljard euro, iets meer dan 68 procent van de verdien-

Aan de export door de industrie werd in 2021 bijna 105 miljard euro verdiend.

sten door export van deze bedrijfstak. De andere (aanleverende) industriële bedrijfstakken nemen nog eens 6 procent van deze verdiensten voor hun rekening. Dat is iets minder dan de handel (7 procent), met name de groothandel profiteert van de export door de machine-industrie. Andere bedrijfstakken die verdienen aan deze export zijn met name de bedrijfstakken die diensten leveren.

LeydenJar krijgt EU-steun voor nieuwe batterijfabriek

ECONOMIE Aantal nieuwe orders daalt sterk

Machinebouwers en toeleveranciers worden sterk in hun productiegroei beperkt door de krapte aan personeel.

Wilo bekroond voor digitale transformatie

DORTMUND (DE) • Wilo’s slimme fabriek bij het hoofdkantoor in Dortmund heeft de ‘Fabriek van het jaar’ 2022-award gewonnen op het gebied van digitale transformatie. Volgens de jury zet de nieuwe fabriek in Dortmund de standaard op het gebied van digitalisering en duurzaamheid. De jury erkende ook de waterstofstrategie van het bedrijf.

De Factory of the year-verkiezing wordt sinds 1992 gehouden onder Europese bedrijven. Sindsdien namen zo’n 2000 bedrijven deel aan de benchmark. Organisatoren zijn managementadviesbureau AT Kearney, uitgeverij Süd Deutsche Verlag en het magazine Produktion. De winnaars worden eerst gepresenteerd in het novembernummer van het vakblad Produktion en vervolgens worden de prijzen o cieel uitgereikt op de Factory of the Year-conferentie in maart 2023.

Wilo nam voor het eerst deel. Met de prijs erkennen de organisatoren in

het bijzonder de gebruikte digitaliseringsoplossingen die de e ciëntie van de nieuwe productie in zeer korte tijd aanzienlijk verhoogden. ‘In onze productie in Dortmund streven we naar volledige digitalisering. Van individuele processen via de fabriek tot waarde-stromen tussen fabrieken', zegt Georg Weber, Chief Technology O cer van de Wilo Group. 'Daarom zijn we bijzonder trots dat we in precies deze rubriek konden winnen. De prijs is een geweldige teamprestatie van alle betrokkenen bij de Smart Factory-gebieden.’

www.wilo.com

MACHINEBOUW

Mazak Open House trekt honderden bezoekers

LEUVEN (BE) • Ruim 850 vooraanmeldingen kreeg de Japanse machinebouwer Mazak voor haar open dagen op het Benelux-hoofdkantoor in Leuven. Samen met een aantal andere bedrijven toont de machinebouwer haar nieuwste bewerkingsmachines met de laatste snu es op het gebied van automatisering en digitalisering.

De Mazak Open House is gehouden van 29 november tot en met 1 december. De machinebouwer liet potentiele klanten en relaties de laatste metaalbewerkingsmachines zien.

‘Dit is veel makkelijker en ook goedkoper dan een deelname op de beurs’, vindt Job van Berkel, directeur Mazak Benelux dat al jaren open dagen organiseert op haar democentrum en dit jaar onder andere de Technishow links liet liggen. Van Berkel stelt dat de interesse vergelijkbaar is met vorige edities. ‘We hebben 850 vooraanmeldingen gehad en dagelijks zijn er honderden mensen.’

Het gelijke aantal bezoekers als in voorgaande jaren symboliseert het marktsentiment dat door Mazak-topman als ‘vrij goed’ omschreven wordt. Ondanks de onzekere economische omstandigheden loopt de vraag naar freesmachines en draaibanken van Mazak gestaag door. ‘Al merken we wel dat bedrijven in België iets afwachtender zijn dan in Nederland.' www.mazakeu.be

Hulp voor groene start-ups

LOENEN A/D VECHT • Green Tech Ventures heeft de digitale deuren geopend van een groeiprogramma voor ambitieuze en ‘groene’ startups. Het programma is ontwikkeld voor start-ups die zich richten op verduurzaming, en wordt gedreven door een groep ervaren MKB-ondernemers met diverse expertises.

Bij elkaar hebben ze meer dan 150 jaar ervaring in succesvol ondernemen. Green Tech Ventures bestaat uit zeven ondernemers die individueel allemaal hun strepen verdiend hebben in het ondernemersleven, en dat nog steeds doen. En nu vinden zij het tijd om iets terug te doen. Samen ontwikkelden ze een groeiprogramma waarin ze op een persoonlijke manier beginnende ondernemers willen helpen om van start-up naar succesvol bedrijf door te groeien.

Verduurzaming als focus

De gemene deler van de oprichters van Green Tech Ventures? Een diepgaande passie en interesse voor alles dat met duurzame energie te maken heeft. Mede-oprichter Adriaan Ackers

legt uit: ‘Klimaatverandering is de uitdaging van onze tijd, het is duidelijk dat er nu iets moet gebeuren. En wij als ondernemers geloven als geen ander in de kracht van technologische innovatie. Of dit nu om slimme software of juist hardware gaat, met techoplossingen kunnen we de gevolgen van klimaatverandering beperken. Daarnaast weten we dat van de 100 bedrijven die in een jaar starten, er over vijf jaar nog maar tien van over zijn. Voor ons was het dus een simpele optelsom om met onze ondernemerservaring bij te dragen op dit vlak.’

BUSINESS

IJssel Technologie in Franse handen

ZWOLLE • Het Franse Argos Wityu heeft automatiseringsspecialist IJssel Technologie overgenomen. Het is onbekend hoeveel de Franse investeerder heeft neergelegd voor bijna 90 procent van het aandelenpakket van het Zwolse bedrijf.

IJssel Technologie met 400 mensen op de loonlijst en een handvol vestigingen in Nederland, richt zich op het verbeteren van productieprocessen. Het bouwt productielijnen voor bekende maakbedrijven als DAF, Douwe Egberts, DSM, FrieslandCampina, Heineken en Tata Steel. Vorig jaar boekte een omzet van €59 miljoen. Met de deal verkrijgt Argos Wityu 89,7% van de aandelen. De resterende 10,3% blijft in handen van de Zwolse participatiemaatschappij Wadinko. Han Leemhuis, investment manager bij Wadinko laat weten blij te zijn met de deal. ‘Wij kijken er  naar vooruit om als aandeelhouder met Argos Wityu samen te werken en het business plan verder uit te rollen.

www.ijssel.com

CIRCULAIRE ECONOMIE Tool om circulaire kansen concreet te maken

ZOETERMEER • FME, Koninklijke Metaalunie en de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) lanceren de digitale CESI Supply Tool, een instrument dat (circulaire) kansen voor toeleveranciers in de maakindustrie concreet maakt. CESI staat voor Circular Economy (CE) en Smart Industry (SI).

Toeleveranciers van bijvoorbeeld componenten of coating kunnen veel winnen bij de transitie naar een economie die minder a ankelijk is van (nieuwe) grondstoffen en zich meer richt op waardebehoud, ook al ontwikkelen deze toeleveranciers zelf geen eindproducten. De manier waarop zij dat voordeel kunnen behalen is net even anders dan bij de bedrijven die de producten specificeren (OEM’ers). Om toeleveranciers goed inzicht te geven in hun kansen en mogelijkheden heeft TNO daarom in opdracht van bovenstaande partijen de CESI Supply tool ontwikkeld.

Grondstoffen

Binnen de maakindustrie liggen volop kansen voor de combinatie van Circular Economy (CE) en Smart Industry (SI). Digitalisering en nieuwe technologieën bieden mogelijkheden om grondstoffen en materialen hoogwaardiger, e ciënter en zuiniger te (her)gebruiken. Dat is belangrijk, want door de toenemende vraag naar grondstoffen neemt de leveringszekerheid af van vooral kritieke materialen (aardmetalen).

Kansrijk

Toeleveranciers hebben bij uitstek de kennis voor circulaire doorbraken bij hun klanten. Ook hebben zij vaak zelf al circulaire activiteiten, maar zijn zich hier niet van bewust of dragen het nog niet actief uit naar hun klanten. Met de CESI Supply Tool kan een toeleverancier inschatten of een gezamenlijke circulaire aanpak met een klant kansrijk is. ‘Toeleveranciers kunnen hun business vergroten door proactief op de circulaire transitie in te spelen’, zegt Gerard Wyfker van Metaalunie. Bekijk de tool op circulairemaakindustrie.nl.

INNOVATIE

Zeven ondernemers helpen beginnende Green Tech bedrijven.

‘De afname van de inkoopmanagersindex is aan het vertragen’

Standard Kessel 65 m² 10 bar 2.800 kg/h 1994

Loos* 330 m² 22 bar 15.000 kg/h 2001 Loos 125 m² 10 bar 6.000 kg/h 1996 Loos 36 m² 10 bar 1.450 kg/h 2000 Loos 20 m² 10 bar 800 kg/h 1991 Loos 16 m² 13 bar 650 kg/h 1998

Loos 9 m² 10 bar 400 kg/h 1997

HKB* 130 m² 12 bar 3.500 kg/h 1996

HKB* 80 m² 18 bar 5.000 kg/h 2008

HKB* 80 m² 10 bar 3.500 kg/h 1984

HKB 230 m² 12 bar 10.000 kg/h 1996

HKB 2,7 m² 12 bar 100 kg/h 2002

Jumey 40 m² 16 bar 1.600 kg/h 1996

Jumey 40 m² 10 bar 1.600 kg/h 1994

Omnical 90 m² 13 bar 4.000 kg/h 1997

Hagoort 50 m² 12 bar 2.000 kg/h 1978

Hagoort 44 m² 12 bar 1.800 kg/h 1986

Hagoort 5 m² 8 bar 200 kg/h 1988

Viessmann 330 m² 16 bar 15.500 kg/h 2017

Viessmann 25 m² 16 bar 1.200 kg/h 2003

Henschel 12,9 m² 10 bar 600 kg/h 1996

LAGEDRUK STOOMKETELS

HKB 6 m² 0,5 bar 300 kg/h 2003 *

Kostenstijgingen vaker doorberekend binnen mkb dan grootbedrijf

Het merendeel van de ondernemers binnen het midden- en kleinbedrijf (mkb) berekent de stijgende grondstofkosten door aan klanten. Ondernemers binnen het grootbedrijf doen dit minder vaak. Op korte termijn verwachten ondernemers in het middenbedrijf het vaakst prijsstijgingen en voor 2023 voorzien zij een investeringstoename.

Ondernemers binnen het kleinbedrijf verwachten juist minder te investeren komend jaar. Dit meldt het CBS op basis van statistisch onderzoek voor het Jaarbericht Staat van het mkb 2022. De gegevens zijn begin oktober verzameld door het CBS in samenwerking met KVK, het Economisch Instituut voor de Bouw, MKB-Nederland en VNO-NCW.

Om met de kostenstijgingen van grondstoffen, energie en bedrijfsmiddelen om te gaan, berekent het merendeel van de ondernemers deze stijgingen door aan klanten. 60 procent van de mkb-ondernemers gaf

aan het begin van het vierde kwartaal 2022 aan dat dit de belangrijkste manier was. Binnen het grootbedrijf (250 werkzame personen of meer) doet iets meer dan de helft van de ondernemers dit. Ook proberen ondernemers kosten te besparen, bijvoorbeeld door procesoptimalisatie. 21 procent van de mkb-ondernemers gaf dit aan als belangrijkste manier, tegenover 32 procent van de ondernemers in het grootbedrijf.

Bouwnijverheid

Aan het begin van het vierde kwartaal 2022 verwachtte per sal-

do 47 procent van de ondernemers stijgende verkoopprijzen voor de komende drie maanden. Ondernemers binnen de bouwnijverheid verwachtten dit het vaakst; in het kleinbedrijf (5 tot 50 werkzame personen) en middenbedrijf (50 tot 250 werkzame personen) ruim 70 procent en in het grootbedrijf 82 procent. Ook in de handel verwachtten ondernemers binnen alle grootteklassen dit relatief vaak. In de horeca is het verschil tussen grootteklassen het grootst; bij het kleinbedrijf voorzag per saldo 47 procent een stijging, voor het grootbedrijf was dit 20 procent. Ondernemers binnen de bedrijfstak verhuur en handel van onroerend goed verwachtten het minst vaak een prijsstijging. Bij het kleinbedrijf werd per saldo zelfs een daling van de verkoopprijzen verwacht.

Investeringsafname in 2023

In het laatste kwartaal van elk jaar worden in de Conjunctuurenquête de verwachtingen van ondernemers voor komend jaar uitgevraagd. Van het totale niet-financiële bedrijfsleven verwacht per saldo 3 procent van de ondernemers meer te investeren in 2023 dan in het huidige jaar. Vooral in het grootbedrijf zijn ondernemers per saldo positief; 21 procent verwacht een toename, 8

procent verwacht een afname. Ook in het middenbedrijf zijn er meer ondernemers die een toename van de investeringen verwachten in 2023 dan een afname, per saldo 4 procent. Ondernemers in het kleinbedrijf verwachten juist minder te investeren; per saldo 5 procent voorziet een investeringsafname voor 2023.

Toekomstbestendigheid

Om toekomstbestendig te blijven investeren mkb-ondernemers vooral in technologie, zoals automatisering en digitalisering. Bijna 29 procent van de ondernemers gaf aan het begin van het vierde kwartaal 2022 aan dat dit hun belangrijkste investering was om toekomstbestendig te blijven. Ook investeert bijna een kwart van de ondernemers hoofdzakelijk in hun personeel met het oog op de toekomst, voor duurzaamheid was dit iets minder dan een kwart.

Mkb-ondernemers investeren minder vaak om toekomstbestendig te blijven dan ondernemers binnen het grootbedrijf. 11 procent van de mkb’ers gaf aan helemaal niet te investeren met dit doeleinde, bij het grootbedrijf was dit slechts 3 procent. Vooral investeringen in duurzaamheid zijn binnen het grootbedrijf vaker de belangrijkste investering.

Middenbedrijf investeert vaker Binnen het mkb investeert het middenbedrijf vaker dan het kleinbedrijf met het oog op de toekomst, 94 procent tegenover 86 procent. In beide grootteklassen investeren ondernemers het vaakst hoofdzakelijk in technologie. In het middenbedrijf investeren vooral ondernemers in de bedrijfstak vervoer en opslag in technologie, daar gaf bijna de helft van de ondernemers dit aan. Bij het kleinbedrijf investeren groothandelaren het vaakst in technologie. Horecaondernemers en bouwondernemers investeerden zowel bij het middenals kleinbedrijf het minst vaak in technologie zoals automatisering of digitalisatie.

De staat van het mkb

Deze cijfers over het mkb zijn samengesteld in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor de Staat van het mkb van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. Het Comité brengt eens per jaar in een jaarbericht al het relevante materiaal samen, maakt de balans op en blikt vooruit. Bij de duiding van de gegevens is gebruikgemaakt van de inbreng van ondernemers, branches en wetenschappers.

'Binnen het mkb investeert het middenbedrijf vaker dan het kleinbedrijf'

Op korte termijn verwachten ondernemers in het middenbedrijf het vaakst prijsstijgingen en voor 2023 voorzien zij een investeringstoename.

ECONOMIE Om toekomstbestendig te blijven, investeren mkb-ondernemers vooral in technologie

Nieuw elan binnen Metaalunie

Rolf Elling

Metaalunie gaat de komende maanden vol inzetten op een inhoudelijke strategische agenda waarmee het MKB-metaal in de toekomst kan worden ondersteund. Directeur Beleid Jos Kleiboer: ‘We gaan ons breed oriënteren en gaan in gesprek met de leden. Alle districten en bestuurders worden hierbij betrokken en in elk district houden we deze informatieve sessies. Op basis hiervan stellen we een nieuw strategisch plan op met een heldere agenda.’

Het doel is onder andere om meer verbinding te maken met onze leden op diverse lobby-onderwerpen’, vertelt Kleiboer. Kleiboer trekt hierbij samen op met de nieuwe directeur Dienstverlening en Branches, Adriaan Vonk. Vonk (42) is per 1 april 2022 in dienst getreden bij Metaalunie en volgde hiermee de teruggetreden directeur Bert Jaarsma op in de tweehoofdige directie. Kleiboer blijft directeur Beleid met daaraan gekoppeld de Metaalunie-lobby. Vonk werkte hiervoor voor Aedes, een vereniging van woningcorporaties, als manager van de afdeling Sectorontwikkeling & Professionalisering.

ik wist niet wat ik zag en was dan ook behoorlijk onder de indruk. Wat er allemaal wordt geproduceerd, het machinepark, de organisatie en de openheid van de mensen. Fantastisch wat we hier in Nederland allemaal doen. Dit was voor mij mede de drive om bij Metaalunie aan de slag te gaan. Het is een prachtige branche om voor te werken en om voor leden een verschil te kunnen maken. Ik zet me samen met Jos Kleiboer bijzonder graag in om alle activiteiten binnen ons werkgebied op een hoger plan te krijgen.’

Uitdragen

In die rol heeft hij ruime ervaring met de dienstverlening aan leden van Aedes. Vonk heeft ook vijf jaar werkervaring bij Van Spaendonck Brancheadvies en bij Movisie.

Onder de indruk Vonk is onder de indruk van de Metaalunie. ‘Nadat ik voor het eerst in contact kwam met Metaalunie, heb ik als niet-metaal man een bedrijf bij mij in de regio bezocht. Ik wilde toch eens gaan kijken wat zich nu allemaal achter de muren van deze bedrijven afspeelde. En eerlijk gezegd

Inmiddels is Vonk ruim een half jaar actief binnen Metaalunie en heeft hij een goed beeld van de maakindustrie. Veel maakbedrijven heeft hij al bezocht. ‘En het is echt ongelooflijk wat we hier in Nederland allemaal maken. Kijk naar de regio Eindhoven waar circa driehonderd van onze leden als toeleveranciers actief zijn. Kijk naar alle innovaties en de daarbij horende aspecten. Wij als mkb-maakindustrie moeten dit echt veel meer gaan uitdragen niet alleen naar de politiek, maar zeker ook naar de jeugd.’

Zowel Kleiboer als Vonk zien dat er veel speelt binnen de maakindustrie. ‘En er komen steeds nieuwe uitdagingen bij. Daar moeten we als ondernemersvereniging goed en adequaat op inspelen. Beter dan in het verleden, nee dat denken we niet, maar wel anders en actiever.’

‘We moeten onze leden breed ondersteunen op alle gebieden. En uitdagingen liggen er legio. Denk aan het personeel en de tekorten op de markt, denk aan de regeldruk,

Koninklijke Metaalunie

Koninklijke Metaalunie is met ruim 15.000 leden de grootste ondernemersorganisatie voor het MKB-metaal. De leden hebben samen een omzet van 30 miljard euro en bieden werk aan ruim 180.000 mensen. De medewerkers van Metaalunie komen samen op voor de belangen van het MKB-metaal en sectoren die direct iets met metaal te maken hebben. Niet alle Metaaluniemedewerkers hebben direct contact met leden. Toch werken bijna alle medewerkers direct voor de ondernemer. Metaalunie is een organisatie die van aanpakken weet en die effectief en efficiënt werkt. Iedere stem telt. Er zijn 200 regionale en landelijke bestuursleden, waardoor ondernemers veel te zeggen hebben binnen de vereniging. Dat maakt Koninklijke Metaalunie tot een organisatie van en vóór echte ondernemers.

de CO2-voetprint, de energie, de arbeidsproductiviteit, de geopolitieke omstandigheden, kortom veel om actie op te ondernemen. En dat zien we als een must voor ons als Metaalunie', aldus beide directieleden.

Personeel

Een groot probleem, waar vrijwel elk lid van ons wel mee heeft te maken, is het personeelstekort. Naast allerlei regionale initiatieven, die zeker resultaten boeken, hebben wij nu een aanvalsplan techniek gelanceerd. Vijf technische sectoren hebben de handen hiervoor ineen geslagen en in samenwerking met VNO-NCW en MKB-Nederland moet het ‘Aanvalsplan Techniek’ de arbeidsmarkt compleet anders inrichten voor technici. Het nieuwe systeem, wat we zelf de Gouden Poort hebben genoemd, moet uitgroeien tot dé centrale plek voor starters, zij-instromers, nieuwkomers en ervaren vakmensen die een switch naar een eventueel andere technische sector overwegen. In samenwerking met betrokken partijen – zoals vakbonden en overheden – moet het Aanvalsplan in de komende tien jaar flinke extra investeringen losmaken en moeten zo’n 60.000 vacatures structureel worden ingevuld. Met het op deze manier aantrekken van mensen, ondersteunen we onze lidbedrijven', aldus Kleiboer.

Visie

Als je weet dat het gemiddelde lidbedrijf van Metaalunie 12 fte’s telt, dan trekt dit wel een wissel op bijvoorbeeld het HR-beleid, opleidingen en arbozaken. Vonk hierover. ‘Ze hebben daarvoor soms simpelweg te weinig tijd. Maar ook hiervoor kunnen we ondersteuning bieden. Hierbij is het wel nodig om ook als ondernemer een visie op het moderne ondernemerschap te ontwikkelen. Zoek bijvoorbeeld samenwerking met andere bedrijven en zoek naar samenwerking met regionale scholen. Laat je zien tijdens een open dag. Allemaal zaken waarmee je je bedrijf in de belangstelling krijgt en wellicht ook toekomstige medewerkers interesseert.’

Afwachten

Productie in Nederland heeft zeker toekomst. Maar dat moet wel slim gebeuren en met het oog op energie-efficiency. Want 98 procent van de maakbedrijven zijn of worden geraakt door de hogere energieprijzen. We constateren wel dat het merendeel van de bedrijven de kosten op dit moment kunnen doorberekenen aan de klanten. Hoe zich dit in de toekomst zal ontwikkelen, is nog even de vraag maar vooralsnog lijkt het, mede gezien de goede orderboeken, niet heel pessimistisch. Het energieverbruik was tot voor kort nooit een issue, maar dat is nu dus wel veranderd. De vraag naar energie e ciënt produceren is sterk, machineleveranciers zullen hierop moeten inspelen. Maar het beslaat natuurlijk het gehele productieproces.’

Verbinding

‘We gaan binnen Metaalunie de focus veel meer op de verbinding leggen. De ondernemersvraagstukken zijn groot en hiervoor willen we meters gaan maken. Er liggen, zoals geschetst, vele actuele thema’s die aandacht vragen. We gaan er alles aan doen, samen met de leden binnen de districten en onze nieuwe voorzitter Mark Helder, om de leden optimaal te ondersteunen.’

‘Het is echt ongelooflijk wat we hier in Nederland allemaal maken’

Koninklijke Metaalunie is met ruim 15.000 leden de grootste ondernemersorganisatie voor het MKB-metaal.

‘We moeten onze leden breed ondersteunen op alle gebieden'

‘We gaan binnen Metaalunie de focus veel meer op de verbinding leggen'

Adriaan Vonk en Jos Kleiboer: ‘Focus en verbinding, kernwoorden voor 2023.’

verhoogt de winstgevendheid’

Nullen en enen worden topprioriteit voor productiebedrijven

De industriële productie genereert een groeiende hoeveelheid gegevens. Deze gegevens zijn de sleutel bij het realiseren van een uiterst flexibele reorganisatie van de productie, om zo processen efficiënter te maken of tot nieuwe bedrijfsmodellen te komen. Hoe kunnen maakbedrijven met dit soort datagestuurde oplossingen aan de slag en er optimaal van profiteren?

De Nederlandse Metaal Dagen lichten van 19 tot en met 23 april 2023 een tipje van de sluier. ‘Hoe kunnen we voortdurend gegevens verzamelen en deze op de juiste manier opslaan, veilig doorgeven en intelligent analyseren? Met wie je ook praat in de maakindustrie, ieder bedrijf die aan het optimaliseren is geslagen staat voor diezelfde vraag. Tijdens de Nederlandse Metaal Dagen laten exposanten laagdrempelige datagestuurde oplossingen zien om processen te

optimaliseren’, vertelt Jeroen ter Steege, directeur van de beurs. Tegenwoordig zenden sensoren in werktuigmachines en randapparatuur continu allerlei gegevens uit. Met deze gegevens kunnen gebruikers het gedrag van de machine controleren of bewerkingsprocessen optimaal afstellen. Dat is echter een fractie van de mogelijkheden. Het beeld wordt uitgebreider wanneer data van alle procesniveaus in een bedrijf worden gekoppeld, van productontwikkeling

en inkoop tot productie en assemblage, verkoop en marketing en gegevens van leveranciers. Op die manier genereren organisaties een volledig bedrijfsbeeld, dat kan helpen om een voorheen onbereikbare mate van efficiëntie in de waardecreatie te brengen. Dit is het ideale plaatje van Smart Manufacturing, maar zover is het gros van de maakbedrijven nog lang niet. Wat de volgende stap op weg naar dat ideale plaatje is, ontdekken industrieprofessionals tijdens de Nederlandse Metaal Dagen.

Data verzamelen Zelfs gevestigde bedrijven in de maakindustrie staan nog in de beginfase van het intelligent gebruik van procesdata. Om elke digitaliseringsslag van de productie te starten, is de eerste stap om te analyseren welke gegevens zinvol zijn voor de bedrijfsspecifieke use case. Het doel is om van big data naar smart data te gaan, om de datavolumes beheersbaar te maken en precies die gegevens te verzamelen die van waarde zijn voor het betreffende bedrijf. Het extraheren van zinvolle gegevens uit ruwe data vereist kennis en nieuwe IoT-architecturen. Tijdens

de Nederlandse Metaal Dagen kunnen bezoekers zich laten informeren over welke procesdata zinvol is om te analyseren.

Winstgevendheid

Slim gegevensbeheer wordt in de toekomst essentieel als bedrijven hun processen willen vereenvoudigen of versnellen - bijvoorbeeld met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) en machine learning. Intelligente procesbesturing wordt een realiteit, evenals adaptieve assistentiesystemen die kwaliteitsborging of het onderhoud van machines ondersteunen.

Diensten op basis van machinedata zullen nieuwe bedrijfsmodellen mogelijk maken. E ciënte gegevensverwerking, veilige gegevensoverdracht en intelligent gegevensgebruik tillen zo de waardecreatie in de industriële productie naar een nieuw niveau. Om de maakindustrie te assisteren bij de eerste stap naar een productie gestuurd door ‘enen en nullen’, brengen de Nederlandse Metaal Dagen de kennis en partners uit de industrie samen om beschikbare oplossingen en technologieën voor te stellen.

‘Data-analyse

Nullen en enen worden topprioriteit voor productiebedrijven.

Jeroen ter Steege.

Verspanen in daluren verlaagt energierekening

NEDERWEERT • Nu de energierekening voor veel verspanende bedrijven fors oploopt, wordt investeren in automatisering nog interessanter. De kostenbesparing door in de daluren te verspanen, kan zo groot zijn dat hiermee de kosten van de robot volledig worden gedekt. Dit blijkt uit een analyse door BMO Automation.

Heel wat verspanende bedrijven schrikken van de nieuwe energietarieven die ze moeten gaan betalen wanneer hun huidige contract afloopt. ‘We kennen voorbeelden van nieuwe, variabele contracten waarbij de prijzen substantieel stijgen’, zegt Frank Biemans, directeur BMO Automation. ‘De kWhprijs voor elektriciteit overdag vervijfvoudigt voor veel bedrijven. Opvallend is daarnaast het grote verschil tussen piek- en daluren in de nieuwe contracten. Dat heeft het BMO team aan het denken gezet.’

Pro-actief meedenken Biemans: ‘We denken altijd pro-actief mee met de klanten en hebben onszelf de vraag gesteld of het bij deze hogere tarieven loont om de productie naar de daluren te verplaatsen.’ Met een ‘ouder’ vast contract is het verschil tussen piek- en daltarief klein: omgerekend naar een doorsnee vijfasser kost een uur verspanen overdag 2,35 euro tegen 1,92 euro na 9 uur ’s avonds en in het weekend. Bij de nieuwe prijzen betaal je overdag 11,20 euro per uur voor de stroom die een vijfassig bewerkingscentrum nodig

EN RUBBER

heeft; in de daluren ligt het tarief op 7,36 euro.

Het verschil tussen piek- en daltarief bedraagt dus bijna 4 euro per uur per CNC-machine. In Limburg en Brabant gaat het daltarief in om 21.00 uur ’s avonds; in de rest van het land bijna altijd om 23.00 uur. Het goedkope tarief loopt dan door tot 07.00 uur ’s ochtends. Daarnaast geldt in het weekend altijd het daltarief. In Limburg en Brabant kom je dan op 96 uren daltarief per week.

BMO Automation is met die 96 uur gaan rekenen. ‘Dat zijn 420 pro-

De route naar een circulaire kunststofketen

AMERSFOORT • De Future Proof

Plastics bijeenkomst dit jaar ging over de route naar circulaire en duurzame plastics, met als belangrijkste vraag: Hoe kunnen we versnellen. Aan de hand van een aantal keynote-speakers en een aantal experts werden professionals uit de kunststofi ndustrie een middag meegenomen in de stand van zaken en, belangrijker, de te nemen stappen richting een circulaire en klimaatneutrale kunststo eten in 2050.

Kim Ragaert, hoogleraar circulaire plastics Universiteit Maastricht en vicevoorzitter van de stuurgroep ReShaping Plastics gaf een samenvatting van het rapport Reshaping Plastics Report, waar onze uitgave Kunststof & Rubber eerder dit jaar al over berichtte.

Op basis van wetenschappelijke doorrekeningen werd gekeken met welke stappen de Europese kunststo eten in 2050 circulair en CO2-neutraal kan worden. Door een combinatie van veel verschillende maatregelen, minder fossiel kunst-

stof de keten in te brengen, en meer end of life kunststof weer terug te brengen tot grondstof, lijkt dit wel degelijk mogelijk.

Overkoepelend

Frank Dietz van het Planbureau voor de Leefomgeving hield een voordracht over de circulaire economie. Hij beschreef hoe de overheid het thema weliswaar oppakt, met elk departement met zijn eigen circulaire project, terwijl een overkoepelende aanpak nodig is om echte stappen te zetten. Zie circulaire economie ook niet alleen als maatregel tegen klimaatverandering, maar ook als middel tegen a ankelijkheid van grondstoffen in het verre buitenland, en het verlies van biodiversiteit. Kunststoffen die niet aan het einde van hun leven niet terug de keten in gaan, zorgen niet alleen voor allerlei problemen in het milieu, maar zijn ook verspild voor hergebruik. Het verspillen van kostbare nuttige grondstoffen moeten we tegengaan door ze radicaal e ciënter te gebruiken. En circulaire economie is niet het doel op zich, maar een middel om e ciënter met deze grondstoffen om te gaan.

ductie-uren per maand, meer dan het aantal spindeluren dat menig verspanend bedrijf per machine haalt. Bij een CNC-machine met een 400V-150A aansluiting die gemiddeld op halve belasting draait, betekent dit dat de stroomkosten vanaf 2023 in de piekuren per maand 4.704 euro per CNC-machine bedragen. In de daluren is dit 3.091,20 euro. Door de productie naar de daluren te verschuiven, kan een verspanend bedrijf per CNC-machine per maand 1.612,80 euro besparen.’

‘Stel dat het bedrijf besluit om te in-

vesteren in een robotcel die twee (bestaande) freesmachines belaadt, dan spaart het zo elke maand ruim 3.225 euro uit. Daar staat a ankelijk van de configuratie een leasetarief van een robotcel van BMO Automation tegenover van 2.500 euro per maand. Deze cel verdient zich volledig terug door de kostenbesparing op energie. Er blijft zelfs ruim 700 euro per maand over’, vat Biemans de uitkomst van de berekening samen. Daarvan kunnen dan de stroomkosten van de robotcel worden betaald, die volgens BMO Automation echter te verwaarlozen zijn. ‘De servo-

motoren in de robots die wij gebruiken schakelen zichzelf uit wanneer ze stilstaan. En de robot staat een groot deel van de tijd stil.’ Bovenop deze besparing komen nog de extra uren die beschikbaar komen dankzij de robot en die voor extra output zorgen.

Automatisering

Zeker omdat tachtig procent van de Nederlandse bedrijven een variabel energiecontract heeft, loont het de moeite om hiernaar te kijken. Biemans beseft dat het om een gemiddelde gaat en dat bijvoorbeeld de aanwezigheid van zonnepanelen op het dak tot een heel andere uitkomst leidt. ‘Die leveren in de winter echter slechts een paar procent van de elektriciteit op.’ Bovendien blijft hij benadrukken dat bedrijven moeten streven naar 168 productie-uren in de week wanneer ze automatiseren. ‘Maar dat is voor veel bedrijven nog ver weg. Dan kan dit een manier zijn om de kosten te drukken.’

BMO Automation wil met deze berekening metaalondernemers helpen de stijging van hun energierekening in de hand te houden. ‘Automatisering biedt een kans’, zegt Biemans. ‘In de toekomst zullen we veel meer moeten kijken welke de beste uren zijn om de machines te laten lopen. Want als we in de daluren verspanen, betekent het ook dat overdag het netwerk minder belast wordt. Het stroomnet in Nederland is al overbelast; en de CNC-machines zijn grootverbruikers.’ www.bmoautomation.nl

In het tweede deel van het

producent van kunststof producten gaven voorbeelden hoe zij circulaire projecten hebben opgepakt.

In

KUNSTSTOF

De Future Proof Plastics bijeenkomst dit jaar ging over de route naar circulaire en duurzame plastics.

In het slotdebat konden alle sprekers reageren op stellingen en vragen van dagvoorzitter Tom van 't Hek.

het magazine Kunststof & Rubber #6 verschijnt een uitgebreid verslag van de Future Proof Plastics 2022 bijeenkomst.

programma vertelde een aantal professionals uit de sector hoe ze proberen een bijdrage te leveren in de route naar een betere wereld. Onder andere een afvalverwerker, een brandowner en een

'Heel wat verspanende bedrijven schrikken van de energietarieven'

ECONOMIE Tachtig procent van de Nederlandse bedrijven heeft een variabel energiecontract

Verspanen in daluren verlaagt energierekening.

Fijne f ees tdagen en een succesvol 2023!

Het team van Vraag&Aanbod wenst al haar lezers, adverteerders, relaties en iedereen in de Maakindustrie; fijne feestdagen en een gelukkig 2023!

Wij hopen er in 2023, samen met u, een succesvol jaar van te maken.

INDUSTRIETECHNIEK

Druktransmitter

Hitma introduceert de nieuwe BoT-serie digitale druktransducers van Barksdale. Deze druktransmitters zijn ontworpen voor het bewaken en regelen van druk in o.a. gasinstallaties, mobiele hydraulische apparatuur en voertuigen. De BoT-druktransmitters van Barksdale zijn te configureren uit 55 beschikbare standaardopties, maar kunnen ook helemaal op maat worden gemaakt. De Barksdale BoT-serie wordt geleverd in drie varianten. De C-uitvoering met een keramische sensor is de laagste in prijs met een iets minder hoge nauwkeurigheid, maar geschikt voor standaard industriële applicaties tot 400 bar. De P-uitvoering met een piëzo-element biedt een superieure nauwkeurigheid en is robuuster, waardoor deze geschikt is voor bijna elke toepassing tot wel 600 bar. De speciale W-uitvoering heeft een volledig gelast RVS-membraan waardoor deze geen o-ringen heeft die kunnen slijten en het medium maar met één materiaal in contact komt. De W-uitvoering is beperkt tot 200 bar. www.hitma-instrumentatie.nl

INDUSTRIETECHNIEK STEP-formaten

Het Simlpe-CAM pakket is in de nieuwe v5 uitgebreid met de 3D-tools om ook STEP-formaten te kunnen bewerken. De mogelijkheden zijn ingepast in de bestaande gebruikersmenu's, die vooral CNC-draaiers en CNC-frezers zullen aanspraken. Het bewijst daarmee opnieuw ook een echt programmeersysteem voor de werkplaats te zijn. Het CNC Instructie Buro ondersteunt deze ontwikkeling en leverde dit pakket aanvankelijk met het oog op het techniekonderwijs. Omdat Simple-CAM werd opgezet met de werkervaring uit de praktijk, wordt het daardoor bij personeel aan CNC-machines snel geaccepteerd. Het zelfstandig kunnen programmeren en verspanen, verrijkt ook het werk aan een CNC-machine. Met Simple-CAM is dit voor een klein budget te realiseren.

www.cncinstructieburo.nl

INDUSTRIETECHNIEK

Encoders

Duranmatic introduceert nieuwe PROFIsafe encoders van Kübler op de Nederlandse markt. Industrial Ethernet wordt steeds belangrijker in de automatisering en vooral op het gebied van functionele veiligheid. Op basis van een speciaal ontwikkeld modulair industrieel ethernet encoderplatform heeft Kübler al eerder een PROFINET encoder gemaakt. Nu is er de eerste veilige industriële ethernet encoder: de SIL3/PLe gecertificeerde Sendix S58 PROFIsafe. De encoder geeft single turn positiewaardes tot 15 bits safe of tot 24 bits non-safe, evenals volledig redundante multiturn informatie van 12 bits safe. Dankzij de platformarchitectuur wordt dit gerealiseerd in hetzelfde ontwerp als dat van de F58 PROFINET encoder.

www.duranmatic.nl

METAAL Vastklemmen

Fabrikanten moeten specifieke uitdagingen op het gebied van machinale bewerking kosteneffectief overwinnen. Met dit doel in gedachten biedt Seco zijn uitgebreide assortiment hydraulische opnamen en bijbehorende reductiehulzen in drie versies, die elk geschikt zijn voor verschillende schachtgroottes van het gereedschap, zodat er minder gereedschap nodig is. Met een 360° klemkracht voor de gereedschapsschacht en nauwkeurige centrering zorgen de hydraulische opnamen en expansiehulzen voor betrouwbaarheid, bewerkingsprestaties en een maximale standtijd. Voor eenvoudige, gebruiksvriendelijke en veelzijdige gereedschapsopname zijn de drie versies van de hydraulische opnamen van Seco de HC Conventional, HCR Reinforced en de HCS Slim. De HC Conventional-versie biedt nauwkeurige opname voor boren, ruimen en licht frezen. Als universele oplossing biedt de HCR Reinforced-versie effectieve opname voor alle toepassingen, van HSM tot HPM en voor alle soorten gereedschapsschachten zoals Cilindrisch, Weldon en Whistle Notch. De HCS Slim-schachtversie is ideaal voor toegang tot diepe, smalle werkstukholten tijdens vijfassige bewerkingen bij hoge snelheden.

INDUSTRIETECHNIEK Chemische handschoen

OXXA introduceert de X-PRO-CHEM 51900, een chemische handschoen voor optimale handbescherming. De nieuwe handschoen telt 10 pluspunten: bescherming, draagcomfort, hoog gevoel in de vingers, geen zweethanden, geen huidirritatie, flexibele nitril coating, zijdezachte nylon binnenlaag, veel grip, geen nare geurtjes en verkrijgbaarheid in veel maten. De OXXA X-Chem-Pro is een chemisch bestendige nitril handschoen voor intensief gebruik. Het gevoel in de vingers is zeer hoog wat bij veel werkzaamheden een groot pluspunt is. Zeker als het aankomt op fi jne motoriek en precisiewerk. De dubbele nitrilcoating op de zijdezachte nylon binnenlaag van de handschoen is erg flexibel en zorgt voor een aangenaam draagcomfort. Op de handpalm en vingertoppen is nog een extra nitrilfoam-coating aangebracht, deze is afgewerkt met een Sandy finish wat zorgt voor uitstekende grip op droge, natte, vettige en olieachtige voorwerpen. www.oxxa.work

INDUSTRIETECHNIEK

Glijlagers

De duurzame iglidur ECO H-, ECO P-, ECO A180- en ECO G-materialen zijn gemaakt van granulaat verkregen uit gerecyclede kunststoffen en besparen zodoende op grondstoffen. Op zijn hoofdlocatie in Keulen ontwikkelt en test igus tribologisch geoptimaliseerde hoogwaardige kunststoffen voor bewegende toepassingen: glijlagers, lineaire lagers, kogellagers, sferische lagers, kabelrupsen, kabels, 3D-printmaterialen en op kunststof gebaseerde low cost robotica. De voordelen van tribo-polymeren liggen voor de hand. Ze zijn licht in gewicht en onderhoudsarm, en behoeven tijdens hun hele levensduur geen extra smering. Dit is een enorm voordeel, want alleen al in Duitsland wordt jaarlijks meer dan één miljoen ton smeerolie verkocht, waarvan het grootste deel in het milieu terechtkomt. De iglidur glijlagertechnologie kan deze vervuiling verminderen en tegelijkertijd de levensduur van de toepassing verlengen. Met het glijlagerassortiment van ECO-materialen begint igus nog vroeger in de productlevenscyclus en gebruikt het regranulaat om nieuwe glijlagers te produceren.

www.igus.com

02-Dec09-Decplus/min

AluminiumLoco 2.448,00 2.453,00 5,00 $/ton3-mnds 2.477,00 2.488,00 11,00

KoperLoco 8.341,00 8.490,00 149,00 $/ton3-mnds 8.362,00 8.524,00 162,00

LoodLoco 2.170,00 2.206,00 36,00

$/ton3-mnds 2.183,00 2.220,00 37,00

NikkelLoco 27.125,00 29.825,00 2.700,00

$/ton3-mnds 27.375,00 30.000,00 2.625,00

Tin Loco 23.450,00 24.650,00 1.200,00

$/ton3-mnds 23.315,00 24.575,00 1.260,00

ZinkLoco 3.066,00 3.245,00 179,00

$/ton3-mnds 3.063,00 3.217,00 154,00

BUSINESS

Toelichting op de Vraag & Aanbod richtprijzen

DEVENTER • De prijzen die in de bovenstaande tabellen worden vermeld zijn indicatieve, brutoprijzen. De daadwerkelijke prijzen liggen meestal een stuk lager afhankelijk van de hoeveelheid en frequentie waarop de materialen worden afgenomen.

Hierna een verder specificatie van de kunststofprijzen. De prijzen die in de tabellen van kunststoffen worden genoemd zijn onderveeld in: - gangbare grondstoffen, in grotere volumes, per silowagen geleverd - technische grondstoffen, in hoeveelheden van 5 ton, geleverd in zakken op pallets

Het zijn richtprijzen, rekening houdend met ontwikkelingen op kor-

te termijn, kortom, een prijstrend aangevend. De noteringen worden gegeven door een gemiddelde te berekenen tussen gepubliceerde contractprijzen en actuele spotprijzen op de markt.

Volume speelt een belangrijke rol. Zeer grote afnemers doen rechtstreeks zaken met producenten. Meestal wordt bij de uiteindelijk te betalen prijs van een kunststofsoort rekening gehouden met de maandelijks gepubliceerde monomeerprijs.

Daarnaast kunnen kwantumkortingen worden bedongen en speelt continuïteit/beschikbaarheid de laatste jaren ook een rol. De netto prijs is in deze categorie lager dan de in onze tabel genoemde richtprijzen. De prijs van PVC poeders ligt vrij-

De specialist in stalen buizen

wel op de richtprijs. Verwerkers van gangbare kunststoffen, die aangewezen zijn op distributeurs, betalen meer, echter ook hier geldt dat het volume bepalend is voor de toeslag bij levering van minder dan een volle wagen. Een relatief gering verschilwordt doorberekend voor een volle wagen, toeslagen volgens een staffel kunnen vanaf 0,10 tot 0,75 euro per kg oplopen bij kleinere zendingen.

Prijzen van technische grondstoffen lijken stabieler, echter, bij ABS en POM heeft invoer op lage prijzen de markt onder druk gezet, andere soorten zijn a ankelijker geworden van onverwachte prijsstijgingen door schaarste in andere werelddelen.

Ook hier is het verschil in af te ne-

men volume per keer van grote invloed op de prijs.

Des te kleiner het volume, des te hoger de toeslag, die kan oplopen tot vele euro’s per kilo, a ankelijk van het specifiek gewenste, of voorgeschreven type.

Grote afnemers betalen aanzienlijk minder dan de aangegeven richtprijzen.

Regranulaat en maalgoed

De prijzen van regranulaten en maalgoed volgen met vertraging de prijzen van de originele materialen. Bepalend is de continuïteit van kwaliteit en beschikbaarheid.

Wel is sprake van grote verschillen met de aangegeven richtprijzen wanneer het te leveren recyclaat uit

meerdere soorten bestaat. Het prijsverschil kan tot tientallen procenten onder de richtprijzen liggen, in een kwaliteit die wel goed verwerkbaar is.

Aan de gegeven richtprijzen kunnen geen rechten worden ontleend. Het is duidelijk dat nooit een absolute hoogte van een prijs wordt genoemd. Onze richtprijs let op toekomstige ontwikkelingen, houdt rekening met meerdere factoren die van invloed zijn op de verwachte marktprijs. Deze wijkt meestal af van de hogere contractprijzen die door producenten worden afgegeven. Te beschouwen als bruto verrekenprijzen waar kortingen op kunnen worden gegeven. Afwijkend van de actu-

Robuust. Duurzaam. Design.

OMIS en Optima Kranen zijn beide al lang bestaande familiebedrijven en hebben de handen ineengeslagen om de beste kraan- en hijsoplossingen in de Nederlandse markt aan te kunnen bieden. Met afzonderlijk al ruim 50 jaar ervaring in de kranenmarkt kiest u voor degelijkheid, betrouwbaarheid en kennis en daarmee voor het beste advies voor uw vraagstuk.

optimakranen.nl

Optima Kranen B.V., onderdeel van de Breedveld Groep, is als officieel OMIS-dealer gespecialiseerd in de verkoop van bovenloopkranen, onderhangende kranen, zwenkkranen, portaalkranen en magazijn oplossingen zoals het automatische magazijn kraansysteem dat door OMIS zelf ontwikkeld is.

16 december 2022 • #25 • www.vraagenaanbod.nl

Beurzen I

FEBRUARI

Manufacturing Technology Conference

14/2 2023 VELDHOVEN

Inl.: Knowledge Sharing Centre www.kscevents.nl

MAART

AM for Production

29-30/3 2023 ‘S -H ERTOGENBOSCH

Inl.: Mikrocentrum www.amforproduction.nl

Machineering 29-31/3 2023 B RUSSEL

Inl. Brussels Expo www.machineering.eu

APRIL

Hannover Messe

17 - 21/4 2023 H ANNOVER (DE)

Inl.: Deutsche Messe www.hannovermesse.de

Maintenance Next 18-20/4 2023 R OTTERDAM

Inl. Rotterdam Ahoy www.maintenancenext.nl

Nederlandse Metaaldagen 19-21/4 2023 ’S -H ERTOGENBOSCH

Inl.: United Industrial Fairs www.denederlandsemetaaldagen.nl

MEI

Mix Noordoost

10-11/5 2023 H ARDENBERG

Inl.: Easyfairs www.mixnoordoost.nl

SEPTEMBER

Matexpo

6-10/9 2023 KORTRIJK

Inl.: Kortrijk XPO www.matexpo.com

Parts2clean 26-28/9 2023 STUTTGART

inl.: Deutsche Messe www.parts2clean.de

JUNI

Vision & Robotics

7-8/6 2023 ’S -H ERTOGENBOSCH

Inl.: Mikrocentrum vision-robotics.nl

OKTOBER

Metavak

10-12/10 2023 G ORINCHEM

Easyfairs www.metavak.nl

NOVEMBER

BlechExpo/Schweisstec

7-10/11 2023 STUTTGART Schall www.blechexpo-messe.de www.schweisstec-messe.de

Faillissementen

UITGESPROKEN

K&P Constructie bv Burgemeester Jansenlaan 189, 3331 HH Zwijndrecht Curator: mr J.H. Huybens, Postbus 1.080, 3300 BB Dordrecht, tel. 078-6133966

RJP Staffing Company bv Curator: mr. S.A. Voermans, Postbus 53081, 1007 RB Amsterdam, tel. 020-6646511

Coni Daktechnieken Frans Halskade 38, 2282 VA Rijswijk Curator: mr B.F. van Noort, Postbus 80504, 2508 GM ’s-Gravenhage, tel. 088-3368800

Kaltenbach Tools bv Kerkstraat 58, 2295 LH Kwintsheul Curator: mr J.J. Wittekamp, Postbus 80.504, 2508 GM ’s-Gravenhage, tel. 088-3368800

LeBecker Schildersbedrijf Stadhoudersring 768, 2713 GZ Zoetermeer Curator: mr M.H.Z. Brouwers, Postbus 7191, 2701 AD Zoetermeer, tel. 079-3420250

Onderhoudsbedrijf J.A. Bouw Hella Haassestraat 9, 2353 LK Leiderdorp Curator: mr K. Verheij, Postbus 11231, 2301 EE Leiden, tel. 071-7502200

InfraJob bv Hoolstraat 14, 6006 SL Weert

Curator: mr C.W.M. Slegers, Postbus 270, 6000 AG Weert, tel. 0495-536138

G&D International bv Jet Velustraat 2, 2033 MX Haarlem

Curator: mr B.H.A. Brauers, Postbus 3045, 2001 DA Haarlem, tel. 023-5319565

Heerbaart Transport en Grondverzet bv Wegtersweg 38A, 7556 BR Hengelo Curator: mr A.C. Blankestijn, Postbus 619, 7550 AP Hengelo (Overijssel), tel. 0742593867

Purified Metal Company bv Oosterwierum 7, 9936 HJ Farmsum Curator: mr J.H. Mastenbroek, Postbus 7015, 9701 JA Groningen, tel. 050-3140840

Euro Convoy Service bv Zeskant 97, 6412 DV Heerlen

Curator: mr B.T.G.M. Lamers, Emmasingel 38, 6001 BD Weert, tel. 0495-532583

Jamafa Machinery bv Grathemerweg 78, 6037 RP Kelpen-Oler

Curator: mr B.T.G.M. Lamers, Emmasingel 38, 6001 BD Weert, tel. 0495-532583

A-Fort Transport bv Van Boetzelaerlaan 24, 3828 NS Hoogland Curator: mr H.C. Vroege, Postbus 1222, 1200 BE Hilversum, tel. 035-6219941

Romaris Staal bv Duinkerkenstraat 50, 9723 BT Groningen Curator: mr J.C.M. Silvius, Postbus 723, 9700 AS Groningen, tel. 050-5757400

Dakdekkersbedrijf Honing Graaf Florisstraat 1F-28, 7415 LK Deventer Curator: mr F. Havers, Munsterstraat 2N, 7418 EV Deventer, tel. 0570-630857

M.B.H. Transport bv Mandenmakersstraat 1, 3334 KE Zwijndrecht Curator: mr J. Smael, Van Vollenhovenstraat 15A, 3016 BE Rotterdam, tel. 010-8209840

VEREENVOUDIGDE AFWIKKELING

C.D.E. Montageprojecten Ampsen 97, 7608 MT Almelo Curator: mr G.W. Weenink, Postbus 214, 7600 AE Almelo, tel. 0546-488540

DurasolBouw bv, hodn Durasol Eekboerstraat 32, 7575 AX Oldenzaal Curator: mr P.E.M. Schol, Molenstraat 13, 7514 DJ Enschede, tel. 053-4310063

Best Transport bv Atoomweg 63, 3542 AA Utrecht Curator: mr M.D.B. Stap, Postbus 13086, 3507 LB Utrecht, tel. 030-2122800

Brand Infra bv, hodn Brand Groenwerk; Brand Grondwerk; Cocos Design Oude Veerweg 6, 3329 KM Dordrecht

Curator: mr P.A. Visser, Postbus 25006, 3001 HA Rotterdam, tel. 010-4776777

GEËINDIGD

Contour bv Voorstraat 48, 3311 ER Dordrecht Door verbindende uitdelingslijst Renovatie en Onderhoudsbedrijf Sanberg Frederik Hendriklaan 35, 2181 TD Hillegom Wegens gebrek aan baten

Hazo Techniek bv Stuwweg 8, 8243 RA Lelystad Door verbindende uitdelingslijst

Elbertsen Daktechniek Domeinenhof 47, 6916 MK Tolkamer Wegens gebrek aan baten

Seymenler Transport bv Bondamlaan 9, 3843 CX Harderwijk Wegens gebrek aan baten

MZ-Transport bv Mekkelholtsweg 214, 7523 DJ Enschede Wegens gebrek aan baten

SteTrans bv Weerterveld 43, 6231 NC Meerssen Wegens gebrek aan baten

EPS Bouw NL bv Noorderhof 14, 5804 BV Venray Wegens gebrek aan baten

Van Dijk Bouw Holding bv, hodn Van Dijk Groep J C Kellerlaan 22, 7772 SG Hardenberg Door verbindende uitdelingslijst

DUOET Asbest & Sloop bv Gouderakstraat 30B, 3079 DB Rotterdam Wegens gebrek aan baten

SLOTUITDELINGSLIJST

Componenta bv Lozerweg 90, 6006 SR Weert

JMS Transport bv Koppelweg 38, 3704 GH Zeist

Bouwgroep Moonen Holding bv Sluisweg 198, 5237 MZ ’s-Hertogenbosch

Partner Logistics Europe bv Blankenweg 2, 4612 RC Bergen op Zoom

Temmink Groep bv Kleibultweg 59-61, 7575 BW Oldenzaal

DurasolBouw bv, hodn Durasol Eekboerstraat 32, 7575 AX Oldenzaal

H&B Dedicated Transport bv Rutherfordweg 101, 3542 CN Utrecht

Zeeuws Vlaamse Gieterij (Z.V.G.) bv Westkade 18, 4551 BV Sas van Gent

VERVANGING CUR/BWV

Kühne Bouw bv Hoofdveste 11C, 3992 DH Houten Curator: mr L.L. ten Wolde, Postbus 170, 3500 AD Utrecht

Onderhoudsbedrijf R. le Febre Klaprooskamp 17, 2353 HA Leiderdorp Curator: mr H.J. Bakker, Postbus 11231, 2301 EE Leiden

VERNIETIGD

RSBM Bouw Groep bv Kattegat 8A, 3446 CL Woerden Vernietiging faillissement na verzet Bron: www.rechtspraak.nl

Uitgeverij Mybusinessmedia Holding bv Postbus 58 7400 AB Deventer

Verschijning

Tweewekelijks op vrijdag

Redactie Postbus 58 7400 AB Deventer Telefoon: 0570 - 504 390 E-mail: redactie@vraagenaanbod.nl

Hoofdredacteur Rolf Elling Eindredactie Kasper Weigand Webredactie Jorine van Knippenberg

Uitgever

Arjan Stoeten

Advertentieverkoop

Bert Brassée Tel.: 06 833 313 82 Roy Wösting Tel.: 06 225 483 04 E-mail: verkoop@vraagenaanbod.nl

Abonnementen

Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u: Bellen met: 0570 - 504 325 Mailen naar: klantenservice@mybusinessmedia.nl Schrijven naar: MYbusinessmedia Vraag en Aanbod Postbus 58 7400 AB Deventer

Abonnementsprijs

Jaarabonnement Nederland € 299,75* Jaarabonnement buitenland € 365,00* * Prijzen zijn excl. 9% BTW.

Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan uitsluitend schriftelijk geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

Druk

Basislayout

Vormgeving

Auteursrechten © voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotocopie, microfilm, elektronisch of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Op de advertentiecontracten of overeenkomsten tot plaatsing van losse advertenties zijn van toepassing de Regelen voor het Advertentiewezen van de Stichting ROTA zoals gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam onder nummer 28114570. Uitgeverij Mybusinessmedia Holding bv legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. Uw gegevens kunnen door uitgeverij Mybusinessmedia Holding bv, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hier bezwaar tegen heeft, dan kunt u dit melden aan Uitgeverij Mybusinessmedia Holding bv, t.a.v. afdeling Relatiebeheer, Postbus 58, 7400 AB Deventer.

Lid FPPB, Federatie van de Periodieke Pers van België, Lid European Association of Machine Tool Merchant.

ISSN 0165-3954 © 2022

Het Demag assortiment kettingtakels biedt u een diversiteit aan oplossingen. De takels kennen een grote variatie in bedrijfslasten, toepassing en opties. De Demag-DC lijn is daardoor breed inzetbaar. Demag kettingtakels worden tevens uitgerust met ergonomische bediening en hebben een lange levensduur. Kijk voor meer informatie op: www.demag.nl/kettingtakels

Van 80 kg tot 5 ton

Hand- of elektrisch verrijdbaar

Overlastbeveiliging op hijsbeweging

In hoogte verstelbare bediening

Uit voorraad leverbaar

Vele hijssnelheden, ook frequentiegeregeld

Plug & Play en vanaf 989,-!