Kuki Gallmann is Mama Afrika

Kuki Gallmann Mama Afrika

Het is september 2006. Ik ga Kuki Gallmann ontmoeten. Mijn heldin en auteur van het boek Ik droomde van Afrika. Ik droomde ook altijd van Afrika. Kuki wist dat op dat rauwe continent haar toekomst zou liggen: ‘Eens ga ik naar Afrika, daar hoor ik thuis.’ Ik wilde er ook thuis zijn. Ze verliest er haar hart, man en kind. Hete tranen huilde ik bij de beschrijving van haar verdriet. Hoe wreed kon Afrika zijn?

Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallman Mama Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallman nMama Afrika Kuki

Paolo en Emanuele Memorial Emanuele

Mijn openingszin bij de ontmoeting met Kuki Gallmann in 2006 is: ‘Ik heb zo moeten huilen om uw boek’. Ze kijkt me aan en antwoordt alleen maar: ‘Ik moet nog altijd huilen om mijn boek.’ Het ijs is gebroken. Dit verhaal is een eerbetoon aan de vrouw die zei: ‘Ik heb geleerd om verlies te compenseren met een zinvol doel.’

Kuki Gallmann (1943) maakte deel uit van de beau monde in Italië voordat ze zich in 1972 met haar man Paolo en zoon vestigt op een veeboerderij in Laikipia in het noorden van Kenia. Als kind droomt Kuki Gallmann al van een leven in Afrika. Van zonsondergangen van goud, de brul van een leeuw in de duisternis. Haar droom komt uit, maar brengt ook veel verdriet. Ze leert haar lot om te zetten in iets positiefs. ‘Als je vasthoudt aan het oude kom je niet vooruit.’

Afrika – een nieuw begin

Ze is nog maar 19 jaar als ze in het huwelijksbootje stapt met de Italiaanse macho Mario. Twee jaar later scheiden ze, hun zoontje Emanuele is een jaar eerder geboren tijdens een zeldzame sneeuwnacht in Venetië. In zijn ogen zag de jonge Kuki ‘een wijsheid en een wonderlijke droefheid, alsof hij meer wist dan zijn leeftijd toestond’. Na een auto-ongeluk waarbij de vrouw van haar vriend Paolo omkomt en Kuki zwaargewond raakt, wordt ze verliefd op de Italiaan die haar ondanks zijn eigen verdriet blijft bezoeken en de ziekenzaal betovert met verhalen over het Afrika waar hij vroeger heeft gewoond. ‘Om onze diepe wonden te laten genezen hadden we allebei behoefte aan een ander bestaan dat niet verduisterd werd door de schaduwen van het verleden.’ Het werd Afrika. Een wedergeboorte. Paolo en Kuki kopen Ol Ari Nyiro, de plek van de donkere bronnen, ten noorden van Nairobi. Een uitgestrekt en gevarieerd landschap met heuvels, ravijnen en open vlaktes. Met runderen en schapen, maar ook met een overvloed aan wilde dieren. Het leven in Afrika is hard, zo hard dat Kuki en Paolo besluiten samen geen kinderen te krijgen. Het loopt echter anders. Als Kuki toch zwanger is, is Paolo door het dolle heen van blijdschap. Hij wil een wieg laten maken in de vorm van een kano, gesneden uit de stam van een mangoboom. Hij haalt de wieg op met de auto. Op de terugweg, voorbij Hunter’s Lodge, draait een vrachtwagen onverwacht de weg op. De wieg blijft ongedeerd, Paolo overleeft de botsing niet. Hij wordt begraven op Ol Ari Nyiro, waar hun thuis is. Hun dochter wordt geboren. Een meisje, Sveva. Kuki voedt de twee kinderen alleen op. Emanuele, die dan een puber is, mist zijn stiefvader enorm. Hij stort zich op zijn hobby reptielen, waaronder een paar gevaarlijke giftige slangen. In een moment van onvoorzichtigheid wordt hij gebeten en overlijdt in zijn moeders armen, het is 1983, drie jaar na de dood van Paolo. Ook hij wordt begraven op Ol Ari Nyiro. De pofadder die zijn dood op zijn geweten heeft, gaat mee de kist in. Alle andere slangen laat Kuki de dag na zijn begrafenis vrij in het reservaat. ‘Het voelde als het einde van de wereld, maar de wereld ging door.’ Bij de graven van haar man en zoon plant ze twee acaciabomen, het logo van haar stichting. »

Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika

Mama Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann

Memorial Paolo Laikipia

Olifanten in Laikipia

Voorbij het verdriet

Kuki is gedurende haar jaren in Kenia in de ban geraakt van natuurbeheer. Meer en meer raakt ze betrokken bij het lot van olifanten en neushoorns die massaal worden afgeslacht, om hun ivoor en om hun hoorns. Ze besluit tot het oprichten van een stichting die bescherming moet bieden aan het cultuurgoed van Kenia en aan de twee mannen in haar leven die zo ongelooflijk veel van die natuur hielden. Het wordt de Gallmann Memorial Foundation ter bevordering van de harmonieuze co-existentie van mens en milieu, tevens een uitleg van haar verbondenheid met de natuur en het wild van Afrika. Het enige echte kenmerk van ware liefde is onsterfelijkheid, schreef haar man haar in een brief die ze pas na zijn dood vond. Daarom móet ze haar verhaal vertellen. Ol Ari Nyiro wordt een privé reservaat, Laikipia Nature Conservancy. Inkomsten van de lodges en van de verkoop van haar boeken worden gebruikt om zoveel mogelijk bescherming te bieden aan de wilde dieren. Ze vindt in haar strijd een belangrijke man aan haar zijde: prins Bernhard biedt als voorzitter van het Wereld Natuur Fonds hulp en wordt een goede vriend, die zelfs een eigen huisje op Ol Ari Nyiro had.

Een teken van boven

Wanneer prins Bernhards levenseinde nadert, brengt Gallmann een laatste bezoek aan hem op Soestdijk en spreken de twee over een mogelijk leven na de dood. Tijdens dat gesprek vertelt Kuki over een merkwaardig voorval. In een hotel in Kenia is een plaquette waarop vermeld staat hoe op een dag een waterbok

Mama Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallman nMama Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki

zomaar de lobby binnen kwam wandelen. In Afrika legt men een dergelijk gedrag van een groot dier uit als een aankondiging van het overlijden van een heel belangrijk persoon. Welnu, juist op die dag en dat tijdstip overleed Koning George V van Engeland, en op diezelfde tijd waren in dat hotel ook leden van de Britse koninklijke familie aanwezig. Prins Bernhard hoort dit verhaal met grote belangstelling aan, en hij zegt tenslotte tegen Kuki: ‘Als ik overlijd, zal ik jou op eenzelfde wijze een teken geven.’ Een aantal dagen later, 1 december 2004, zit ze met enkele gasten aan de dinertafel in haar huis. Het is negen uur ‘s avonds en plotseling komt er een grote vogel, een woodhoopoo, binnenvliegen die drie keer rond de tafellamp cirkelt. Zoals zij zegt, een vogelsoort die normaal alleen overdag vliegt. Ogenblikkelijk beseft ze dat prins Bernhard overleden moet zijn en zij deelt dat aan haar gasten mee, die uiteraard nogal vreemd opkijken. De volgende dag horen ze dat de prins inderdaad de avond ervoor is overleden, om ongeveer zeven uur ‘s avonds. In Kenia was het op dat moment twee uur later dan in Nederland, dus het tijdstip van overlijden komt precies overeen met het binnenvliegen van die grote vogel.

En nu?

Met de foundation, die Kuki samen runt met haar dochter Sveva en diens partner Nigel, proberen ze het wild te beschermen, hebben ze een anti-poaching brigade opgezet en proberen ze de lokale communities zo veel mogelijk te betrekken en voordeel te laten hebben van hun werk. Het is niet genoeg. Op 23 april 2017 wordt haar huis op het reservaat in brand gestoken – én Kuki wordt een dag later neergeschoten in haar natuurreservaat door rebellerende milities die het gebied willen innemen, ontbossen en gebruiken voor landbouw. Ze overleeft de aanslag. Als ze na haar revalidatie terugkeert, kan ze twee dingen doen: ofwel wraak nemen en de schutters voor de rechtbank dagen, ofwel vrede stichten. Ze kiest voor vrede en zet zich met nog meer energie in om mensen te overtuigen de natuurlijke rijkdommen ecologisch te gebruiken met een economische rendabiliteit, zodat een héle gemeenschap daarvan kan leven. Bang om terug te keren naar Laikipia Nature Conservancy was ze niet. ‘Mijn hart hoort hier. Ik ben altijd gebleven.’ ˙

QuickFACTS

Ik droomde van Afrika (25ste druk, 2017), is nog altijd verkrijgbaar. Er zijn inmiddels al meer dan 150.000 exemplaren van verkocht en er is een film van gemaakt met Kim Basinger als Kuki. Volg de werkzaamheden van The Gallmann Memorial Foundation via https://gallmannkenya.org/ Overnachten kan in het Mukatan Retreat.

152

lezen &

kijken

Boeken en films die naar onze mening gezien moeten worden

Dominicus landengids Marokko

Een gedegen reisgids voor wie de wonderen van Marokko wil ontdekken. Met veel aandacht voor kunst- en cultuur, voor de Marokkaanse keuken, en alles wat Marokko tot zo’n bijzondere reisbestemming maakt. Aantrekkelijk, goed en gedegen informatie.

Remco Ensel, Marokko – De koningssteden, het Atlasgebergte, de Sahara en meer | Dominicus, zevende herziene druk 2019 | Paperback, 292 pagina’s met foto’s, kaarten en plattegronden | ISBN 978-90-257650-1-9 | € 22,99, ook als e-book

De herkomst van anderen

Toni Morrison was de eerste (en enige) zwarte vrouw die de Nobelprijs voor Literatuur kreeg. Ze overleed 5 augustus 2019. In daarmee haar laatste boek schrijft ze over de thema’s die haar werk kenmerken: ras, grenzen, migratie, angst, het verlangen om ergens thuis te zijn. Wat is ras en waarom is het zo belangrijk? Waarom heeft de mens behoefte aan de Ander? En waarom beangstigt de aanwezigheid van de Ander ons? Toni Morrison gaat in haar boek op zoek naar antwoorden. Ze grijpt terug naar haar eigen jeugd, maar onderzoekt ook de geschiedenis, de politiek en de literatuur. Ze schrijft over de negentiende-eeuwse literatuur waarin slavernij werd geromantiseerd en vergelijkt deze boeken met de dagboekaantekeningen van slavenhouders. Morrison onderzoekt wat het betekent om zwart te zijn en verkent verschillende opvattingen over raciale zuiverheid, globalisering en massamigratie in deze eeuw. Dit is geen gemakkelijk boek. Een kort citaat: … hoort hij hem de verrukkelijke woorden mompelen die het oergevoel oproepen thuis te zijn, woorden die hem opnemen in de mensheid: ‘Je wist toch dat ik op je wachtte?’

Toni Morrison, De herkomst van anderen | Vertaling uit het Engels door Nicolette Hoekmeijer | De Bezige Bij, 2018 | ISBN 978-94-031226-0-1 | Gebonden, 144 pagina’s | € 20,99, ook verkrijgbaar als e-book

Wat het betekent

De volledige titel van dit bijzondere boek luidt: Wat het betekent wanneer er een man uit de lucht valt. Het is een van de twaalf verhalen van deze bijzondere, met prijzen overladen bundel van de oorspronkelijk Nigeriaanse auteur. De verhalen hebben allemaal hun oorsprong in de magie van Afrika. De god van de mieren zweert wraak op de godin van de rivieren, want ‘iemand had moeten weten dat je beter geen kleine dingen van kleine mannen kunt afpakken.’ Bijzonder, heel bijzonder.

Lesley Nneka Arimah, Wat het betekent wanneer er een man uit de lucht valt | Vertaling uit het Engels door Charles Bors | Karaat, 2019 | ISBN 978 90 797703-9-7 | Paperback, 216 pagina’s | € 21,95

Een internationale bestseller en een episch en ontroerend verhaal over een kudde opstandige en getraumatiseerde olifanten die alleen gered kunnen worden als ze Thula Thula, het natuurreservaat van Lawrence Anthony, als hun nieuwe thuis willen erkennen. Lawrence, bijgestaan door zijn vrouw, honden en rangers, krijgt het uiteindelijk voor elkaar een verbond te sluiten met de wijze matriarch Nana. Door de aanwezigheid van de olifanten leert Lawrence van hun moed, hun eeuwenoude wijsheid, hun doorzettingsvermogen, hun sociale structuur, hun liefde. De kudde verrijkt zijn leven nadat hij dat van hen heeft gered. Lawrence is helaas te vroeg overleden, maar de fameuze olifanten kunnen nog altijd worden gezien op Thulu Thula, niet ver van Richard’s Bay in Zuid-Afrika. https://thulathula.com

Lawrence Anthony, met Graham Spence, De olifantenfluisteraar – mijn leven met de kudde in de Afrikaanse wildernis | JUST Publishers, 2019 | Uit het Engels vertaald door Bureau Bernards | Paperback, 350 pagina’s, met foto’s | ISBN 978-90-897566-3-3 | € 22,50

Een olifant in mijn keuken

An Elephant in my Kitchen is het vervolg op de bestseller The Elephant Whisperer, geschreven door Lawrence Anthony over een kudde getraumatiseerde olifanten die hij en zijn vrouw Françoise Malby opnamen op hun inderhaast opgerichte game reserve Thula Thula. Lawrence overleed en Françoise, een geboren Parisienne zag zich gesteld voor tal van uitdagingen. Ze schreef er een ontroerend boek over, An Elephant in my Kitchen. Waarin ze bijvoorbeeld erkent dat zij, in tegenstelling tot Lawrence doodsbang was voor olifant Frankie, nota bene naar haar vernoemd. Ze biedt als een volleerd natuurbeheerder een beschermend thuis aan verweesde neushoorns, aan nijlpaard Charlie dat doodsbang blijkt te zijn voor water en ze weet haar Thula Thula overeind te houden als ze overvallen worden door stropers. Ik las het in Zuid-Afrika en huilde tranen met tuiten. Ik mailde haar mijn complimenten en ontroering. Per kerende e-pos kwam haar bericht. ‘I’m so sorry, I made you cry, my dearest Marjolein.’ Het boek is te koop overal in Zuid-Afrika en hier via bol.com. Inmiddels heb ik de vertaling mogen verzorgen van Een olifant in mijn keuken.

www.AnElephantInMyKitchen.com

Françoise Malby-Anthony, with Katja Willemsen, An Elephant In My Kitchen - what the herd taught me about love, courage and survival | Pan Macmillan, 2018 | Paperback, 328 pagina’s met foto’s | ISBN 978-15-098649-1-1 | € 18,99, ook als e-book

Wonderboom

Magriet Vos moet vluchten. Ze is violiste en woont in een postapocalyptisch Zuid-Afrika dat op de rand van de chaos staat. Magriet speelt geregeld voor de West-Kaapse tiran Albino X. Ze vreest dat ze haar leven niet zeker is als Albino X haar toenemende geheugenverlies ontdekt. In het geheim vertrekt ze van Betty’s Bay naar haar geboorteplaats Wonderboom, vijftienhonderd kilometer naar het noorden. Ze wil terug naar haar roots voordat ze vergeet wie ze is. Haar leven kent ze dankzij haar dagboek en foto’s, die ze als een kostbare schat in haar vioolkist bewaart. En door de vage herinneringen die bepaalde plekken of landschappen oproepen. Magriets reis is een bijzondere metafoor voor de dagelijkse angsten van menige Zuid-Afrikaan. Tijdens de vlucht van Magriet leer je meer en meer over Zuid-Afrika en haar geschiedenis en bijzondere inwoners. Een boek waar je aan moet wennen en dat je vervolgens niet meer loslaat.

Lien Botha, Wonderboom | Vertaald uit het Afrikaans door Robert Dorsman | Zirimiri Press, 2019 | ISBN 978-94-900421-5-8 | Paperback, 208 pagina’s | € 18,95