Odr2017-03

OP DE RAILS 2017-3

IN DIT NUMMER: Goederendienst in Nederland Het materieel ’64 Tram voor Bello Tram en trein in Zweedse metropool 8 5 E J A A R G A N G , M A A R T 2 0 1 7 B L Z . 1 1 3 - 1 6 0 NEDERLANDSE VERENIGING VAN BELANGSTELLENDEN IN HET SPOOR- EN TRAMWEGWEZEN

Locon ES64F4-998 met de wekelijkse staaltrein 47501 van Beverwijk naar Neuss in een winters decor bij Bloemendaal op 12 februari 2017.

Foto: Martijn Schurink.

Stand van zaken 2016/’17

Goederendienst in Nederland De verwachting is dat in het afgelopen jaar het totale rail­goederen­ vervoer in ons land iets toegenomen is. Er zijn nog geen cijfers over 2016 beschikbaar, maar het gunstige economische klimaat zorgt voor meer overslag in de havens, vooral van containers. Daarvan profiteert het intermodale vervoer. Voor 2017 is de verwachting dat die stijgende lijn voortduurt. Vervoerder ERS Railways staakte onlangs de activiteiten in Nederland.

H

EMIEL DE BLOCK

oewel het aandeel railgoederenvervoer in ons land en van en naar Nederland nog steeds een bescheiden plaats inneemt in de totale vervoerstroom – dat blijft rond de 4 % − nam de afgelopen twee decennia het goederenvervoer per spoor qua volume toe. Intermodaal vervoer (gebruik van containers, wissellaadbakken en trailers in combinatie met verschillende vervoermiddelen) is al genoemd, maar ook bulktransport per spoor van biobrandstoffen, chemieproducten en auto’s neemt toe. Daarentegen daalt het vervoer van losse eenheden al decennia, hoewel B-Logistics dat nieuw leven probeert in te blazen door met verschillende partners een Europees netwerk voor wagenladingen op te zetten. De komst van meer marktwerking op het spoor en nieuwe vervoerders vanaf halverwege de jaren negentig heeft behalve meer concurrentie ook meer vervoersmogelijkheden en netwerken gebracht. De afgelopen vier jaar zijn bijvoorbeeld intermodale shuttles naar opkomende landen als Polen

gestart, waar in logistieke centra in Poznań doorvoer plaatsvindt naar Rusland en verder, naar China. Ook een rechtstreekse trein naar China is in 2016 begonnen: via de Pools/ Wit-Russische grens rijdt inmiddels een containertrein naar Chengdu.

Opvallend is de uitbreiding van containertreinen naar binnenlandse bestemmingen bij logistieke centra. Rurtalbahn rijdt inmiddels zo’n vijf keer per dag een trein van Rotterdam naar de TCT-terminal in Blerick. Ook in Tilburg zit het overslagvolume op railverkeer in de lift. Tot eind vorig jaar vertrok Locon er met de shuttle naar Rzepin voor operator Rail Transportation Service Broker (RTSB), maar nu komt LTE Netherlands (LTEN) enkele keren per week aldaar met de genoemde shuttle naar China. DB Cargo bezoekt Railport Brabant met een dienst op de Maasvlakte en sinds oktober 2016 verschijnt TrainServices met de PortShuttle als uitvloeisel van een dienst die verschillende O P D E R A I L S 3 - 2 0 1 7 131

De laatste plan V in dienst van een andere vervoerder was de 919 bij Connexxion.

Barneveld Noord, 12 mei 2012.

Foto: Rogier Peeters.

Het materieel ’64

(vervolg*)

J.M. TEN BROEK

Ondanks hun gevorderde leeftijd werden ook na 1990 grotere schades aan plan V-treinstellen vrijwel zonder uitzondering hersteld. Pas in 2003 besloot NS bij grote schades treinstellen door middel van bakwisselingen in dienst te houden en de beschadigde bakken te slopen. Een tijdelijke, maar opvallende bakwisseling vond plaats tussen de 462 en 886. De ABk 886 brandde op 1 december 1991 geheel uit, terwijl van de Bk 462 op 31 december van dat jaar in Den Haag CS een compartiment door brand beschadigd raakte.

Tussen 28 januari en 17 augustus 1992 deed de 462 dienst met de nog niet gereviseerde ABk 886.

De 479 raakte op 31 oktober 1992 in Eindhoven ernstig beschadigd aan de Bk bij een frontale botsing met loco­ motief 1210, maar kwam na ruim een half jaar terug in dienst met een nieuwe kop. Op 13 juli 1998 botste de toen al dertig jaar oude 434 bij Weert op een tractor, ontspoorde en werd aangereden door een tegemoetkomende werktrein, getrokken door de diesellocomotieven 6404 en 6489. Van de Bk werd de kop naar achteren getrokken en de zijwand tot het achterste balkon opengereten. Al in december 1998 kwam de herstelde 434 terug op de baan.

Tussen 2001 en 2003 werden vele branden gesticht in treinstellen mat ’64, met name in de omgeving van Utrecht en Dordrecht. Mede omdat in die dagen de materieelpositie van NS sterk onder druk stond vanwege een tekort aan reserveonderdelen, vonden vele bakwisselingen plaats om snel weer materieel op de baan te krijgen (zie tabel blz. 137). Een hiervan, die tussen de 808 en 815, kreeg vanwege een verzekeringskwestie een speciaal tintje. De Bk 808 liep in januari 2002 brandschade op in Utrecht, terwijl de ABk 815 op 7 juli 2002 verloren ging bij de aangestoken 136 O P

DE RAILS 3-2017

brand in tijdelijk terzijde gesteld materieel in Zutphen (zie OdR 2016-4, blz. 187). De ABk 808 en Bk 815 kwamen in april 2003 als 815 op de baan, hoewel NS normaliter het nummer van de A-bak leidend laat zijn bij het bepalen van het treinstelnummer. De ‘foute’ 815 werd in december 2003 alsnog in 808 omgenummerd. Dezelfde omissie werd bij de 462, bestaande uit de ABk 453 en Bk 462, nog voor aflevering in juni 2003 hersteld. De ABk 453 was in augustus 2001 in Amersfoort door brand uitgeschakeld, terwijl de gehele 462 als pluktreinstel in Zutphen had gestaan. De Bk-bak van de 453 verving medio januari 2002 Bk 444, die eind december 2001 in Sittard door brand was beschadigd, en de ABk ging in herstelling. Na herstel van ABk 453 – de laatste grote brandschadeherstelling van mat ’64 – was er ondanks het grote aantal schadegevallen geen geschikte Bk-bak voorhanden om een nieuw treinstel mee te vormen anders dan de Bk van de 462. NS spaarde zich daarmee ‘slechts’ het completeren van de geplukte maar verder niet beschadigde Zutphense ABk 462. Die bak werd in november 2003 gesloopt.

Terwijl de buitendienststelling van de oudste series plan V toen al een aanvang genomen had, verscheen in september 2003 de Bk 424 als Bk2 van vierwagenstel 528 op de baan.

De oorspronkelijke Bk2 van de 528 was in augustus 2002 door brand verloren gegaan en de 424 was op 29 maart 2002 door brand in de ABk beschadigd. Aan het interieur van de Bk 424 werd niets gewijzigd en de aanpassing was uitsluitend technisch van aard. Grootste verandering was de vervanging van het motordraaistel aan de vouwbalgzijde door een loopdraaistel. De 528 bleef met zijn fletsgele

* Vervolg op OdR 2016-4.

Locomotief NS 7742 Bello is met een tram aangekomen in Wognum-Nibbixwoud; 25 april 2015.

Foto: René van den Broeke.

Tram voor Bello De Museumstoomtram Hoorn – Medemblik begint dit jaar met de uit­voering van een project dat het museum al lange tijd op zijn wensen­ lijst heeft staan: de restauratie van De Tram voor Bello. Tijdens het Goed Geld Gala van de BankGiro Loterij op 3 februari 2016 in Amster­dam ontving de Museum­stoomtram een extra projectbijdrage van 580.000 euro. Hiermee kan een begin worden gemaakt met de restauratie van twee rijtuigen en kunnen de bezoekers hiervan op een vernieuwende manier kennisnemen in de restauratie­werkplaats in Hoorn.

D

RENÉ VAN DEN BROEKE*

oel van het project Tram voor Bello is het restaureren van een compleet tramstel zoals dat gebruikt werd op de tramlijn naar Bergen aan Zee, waar locomotief NS 7742 ooit haar werkterrein had en bekendheid verwierf. Het betreft in eerste instantie de rijtuigen NS BC423 en BC425, waarvan de Museumstoomtram al geruime tijd geleden de wagenbakken heeft verworven.

Werkspoor in Amsterdam bouwde beide rijtuigen in 1920. Twee uit een serie van twintig, bestemd voor de Nederlandsche Tramweg-Maatschappij (NTM). Dit bedrijf exploiteerde in Friesland en delen van Groningen en Drenthe een uitgebreid net van tramwegen. De bestelling kwam voort uit de behoefte het hoofd te kunnen bieden aan de verwachte toename van het reizigersvervoer in de regio. Ze kregen de nummers BC79-BC98.

Ten tijde van de bestelling was bovendien een nieuwe tramlijn van Smilde naar Roden in de planning opgenomen,

maar deze werd nooit gerealiseerd. De aanschaf van deze rijtuigen betekende als gevolg daarvan een te grote kostenpost voor de NTM. Het bedrijf had ze niet meer nodig, maar gelukkig konden zeven rijtuigen uit deze serie nog voor de indienststelling worden overgenomen door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM). De HSM nummerde ze 90-96. In 1921 werden ze in het NS-nummerschema opgenomen als BC421-BC427.

Voor tramwegmaterieel waren de rijtuigen opvallend breed uitgevoerd, vandaar ook de latere bijnaam ‘Breede Rijtuigen’. Ze hadden een grotere capaciteit. De rijtuigen waren verdeeld in een tweede en derde klasse afdeling: 24 zitplaatsen tweede (B) klasse en 32 derde (C) klasse.

Ze reden op diverse door de HSM geëxploiteerde tramwegen, onder andere tussen Alkmaar en Bergen aan Zee. * René van den Broeke is directeur van de Museum­stoom­tram Hoorn – Medemblik.

O P D E R A I L S 1 - 2 0 1 7 143

Twee generaties materieel op lijn 7: een splinternieuwe CAFtram van het type A35 wordt gevolgd door een Bombardier Flexity Classic van het type A34. Strandvägen, 4 april 2015.

Foto: Thierry Hamal.

Trein en tram in de Zweedse Metropool (vervolg*)

HERMAN WILMER

Stukje bij beetje keert de tram in het stadsbeeld terug.

Regelmatig verschijnen artikelen in de pers waarin gepleit wordt voor herinvoering van de tram op drukke busroutes in centraal Stockholm. Een aantal tramprojecten is intussen gereed gekomen of bevindt zich in een vergevorderd stadium. Daarnaast lopen er enkele studies. Dit heeft alles te maken met milieu- en energievoordelen en met de bedoeling grote reizigersstromen te verwerken. Ook niet onbelangrijk: alle reeds genoemde en nog te noemen projecten kunnen in een redelijke mate van vrije ruimte worden gerealiseerd. Als in Stockholm tot de aanleg van tramlijnen wordt besloten, dan zal dat steevast zijn op grond van de combinatie van nagestreefde vervoeromvang, snelle verplaatsing, samenhang met het T- en J-bananet en milieu- en energievoordelen.

Lijn 7 Spårväg City

Het stadsbestuur heeft lang geaarzeld of het zou meewerken aan initiatieven om het uitgaansgebied Djurgården weer met het historische vervoermiddel tram bereikbaar te maken. Na flink aandringen vanuit de bevolking om een stukje tramhistorie in herinnering te roepen besloot de gemeenteraad om de deels nog aanwezige sporen tussen het stadscentrum en dit geliefde vrijetijdsgebied rijklaar te maken en waar ze ontbraken opnieuw aan te leggen.

In 1991 kon een dienst met museumtrams van start gaan

tussen het opnieuw aangelegde eindpunt Norrmalmstorg aan de oostkant van het stadscentrum en Waldemarsudde, het eindpunt van de vroegere tramlijn 7. Er moesten de nodige voorzieningen getroffen worden om de lijn geschikt te maken voor rechtsverkeer, daaraan was sinds 1967 uiteraard niets gedaan. De lijn werd geëxploiteerd door vrijwilligers van de Svenska Spårvägssällskapet, de Zweedse vereniging van tramliefhebbers.

Het bleek een groot succes. Veel mensen gaven de voorkeur aan de tram boven de op hetzelfde traject rijdende busdienst. Dit succes werkte aanstekelijk, zodat in de Stockholmse gemeenteraad een meerderheid te vinden was voor het denkbeeld om van lijn 7 een gewone tramlijn te maken. De lijn zou aan aantrekkingskracht winnen wanneer deze zou worden doorgetrokken tot in het stadscentrum, tenminste tot de Sergelstorg. Dit is een plein dat was ontstaan in de moderniseringsgeest van de jaren vijftig.

Toen werd gedacht dat het openbaar vervoer beter onder de grond kon worden gestopt, dat voetgangers een eigen niveau zouden moeten krijgen en auto’s vrij baan moesten krijgen aan de oppervlakte. De bouw van de tunnelbana en een autotunnel boden de gelegenheid hiervoor. Overdag is er rond dit plein met zijn winkel- en kantoorkolossen de nodige bedrijvigheid, maar na sluitingstijd werd het

* Vervolg op OdR 2017-1.

O P D E R A I L S 3 - 2 0 1 7 147

laatste pagina blader pdf_Op de Rails Basis 10-1-2014 20:56 Pagina 1

NVBS, PASSIE VOOR SPOOR !

Nieuwsgierig geworden naar de rest van de inhoud van dit nummer van Op de Rails?

Denk er dan eens aan om lid te worden van de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen (NVBS).

De NVBS-leden ontvangen maandelijks het blad in de bus, maar de NVBS biedt veel meer!

In alle delen van het land worden bijeenkomsten belegd waarop presentaties gehouden worden over trein en tram in binnen- en buitenland. De Stichting NVBS Excursies organiseert reizen. Er is ook een afdeling Jongeren.

In de NVBS Winkel kun je boeken en dvd’s over railverkeer kopen. En voor wie zich wil documenteren zijn er de NVBS-Bibliotheek en de Stichting NVBS Railverzamelingen. De winkel, de bibliotheek en de documentatiecentra zijn gevestigd in NVBS Centraal in het stationsgebouw van Amersfoort.

Afdelingen Op diverse plaatsen zijn er afdelingen die maandelijks een bijeenkomst houden, waar leden door middel van presentaties informatie met elkaar uitwisselen. Deze avonden bieden een uitgelezen kans om andere spoorhobbyisten te ontmoeten. De agenda voor de komende periode is in Op de Rails of op de NVBSwebsite te vinden.

ook abonnementen op vele binnen- en buitenlandse tijdschriften op spoor- en tramweggebied. Bureau Railatlas en Bureau Materieeltekeningen bezitten topografische kaarten en schematische tekeningen van sporen en materieel.

Winkel In de NVBS Winkel worden boeken, tijdschriften en dvd’s verkocht. Er is een uitgebreide tweedehandsafdeling. Bestellingen via internet of per post zijn mogelijk.

Excursies De aangeboden excursies variëren van een eendaagse binnenlandse trip tot een reis van vier weken in het buitenland. Voorbeelden: bezoeken aan werkplaatsen en remises, meerdaagse treinreizen door landen in en buiten Europa, maar ook dagbezoeken aan Nederlandse spoor- en trambedrijven. En elk jaar een Oliebollenrit!

Beeldmateriaal Het filmarchief, de diatheek en het fotoarchief bezitten een enorme collectie historische en actuele films, dia’s, prentbriefkaarten en foto’s. Leden kunnen zich abonneren op een fotorondzending. Tienmaal per jaar wordt een pakket foto’s, door leden gemaakt, rondgestuurd.

Documentatie De Stichting NVBS-Railverzamelingen beheert een grote verzameling krantenknipsels, dienstregelingen, vervoersbewijzen en andere documenten. In de bibliotheek staan meer dan elfduizend boeken en vele ingebonden jaargangen tijdschriften. De bibliotheek heeft

Afdeling Jongeren Ook jongeren voelen zich thuis bij de NVBS. De NVBS-afdeling Jongeren organiseert speciaal voor leeftijdgenoten bijzondere activiteiten: een wedstrijd treintrekken bijvoorbeeld, een rondje per trein in het nabije buitenland of een bezoek aan een bouwproject.

Op de Rails Het magazine Op de Rails verschijnt maandelijks. Elk nummer bevat berichten over spooractualiteiten en over de vereniging, over nieuw verschenen boeken en dvd’s (die in de winkel te koop zijn) en aankondigingen van excursies.

Daarnaast zijn er langere artikelen over spoor- en tramwegen in binnen- en buitenland. Het maandblad dat door vrijwilligers wordt gemaakt, is full colour en vrij van advertenties.

www.facebook.com/OpdeRails

Lid worden?

Nieuwsgierig geworden en meer willen weten, een proefnummer van Op de Rails ontvangen of lid worden? Een lidmaatschap kost 55 euro per jaar, ben je jonger dan 25? Dan betaal je slechts 28 euro voor een heel jaar!

Meer weten? Bezoek ons op http://www.nvbs.com

Het bestaan van een tram in twee foto’s samengevat. Boven: GTL 3026 is per trein vanuit de BN-fabriek in Brugge gearriveerd aan de Delftselaan in Den Haag.

Het afladen is in voorbereiding; 23 december 1981. Onder: na ruim 35 jaar dienst vertrekt dezelfde wagen op 14 februari 2017 per vrachtwagen vanuit Groot Ammers naar wat vroeger de sloperij heette, maar tegenwoordig als recyclingbedrijf wordt aangeduid. Het resultaat is hetzelfde.

Foto’s: Edu Bouwman en Gerard van Buuren.

000