OP DE RAILS
2019-2
IN DIT NUMMER: De grenzeloze Flirt Inzet van het NS-materieel Materieeloverzichten Lijn 51, een politiek compromis Varende treinen MAANDBLAD VAN DE NVBS, 87E JAARGANG, FEBR UARI 2019 BLZ. 49-100
Op de Rails 2019-02.indb 1
31-01-19 09:07
De voor de Schweizerische Südostbahn gebouwde treinstellen RABe 526 001, 002 en 103 vertegenwoordigen het actuele gezicht van de ‘Flirt’-familie. Erlen, 1 december 2018. Foto: Kevin Puppato.
De grenzeloze Flirt
D
e Flirt3 was van het begin af aan ontworpen als een modulair treinstel, dat in verschillende lengte- en breedtevarianten gebouwd kan worden. Mede door de Duitse toelatingsprocedures, die voor elke variant een vrijwel volledig nieuwe toelating voorschrijven, werd in West-Europa lange tijd slechts één variant besteld. Dit standaardtype heeft een bakbreedte van 2,82 meter, de kopbakken zijn 22,85 meter en de tussenbakken 14,5 meter lang. Een vierwagenstel komt zo op een lengte van 74,7 meter. De catalogus vermeldt echter ook andere mogelijkheden, namelijk varianten met kortere en langere wagenbakken, waardoor de lengte van een vierwagenstel kan variëren van 73,5 meter tot 80,7 meter. De aan NS geleverde treinstellen zijn van de lange variant. Naast de ‘smalle’ variant bestaat ook een bredere variant van 2,88 meter. De bredere varianten zijn onder meer aan te treffen in Finland, Noorwegen en Zweden.
Flirt3XL Rhein-Ruhr
Het Verkehrsverbund Rhein-Ruhr (VRR) is een van de grootste opdrachtgevers voor regionaal spoorvervoer, waaronder het omvangrijke S-Bahn-net. De eerste aanbesteding van treindiensten op de lijnen S5 en S8 had niet het gewenste resultaat opgeleverd, onder meer omdat DB Regio het materieel exact op de minimumeisen afstemde. Dit had tot gevolg dat de Coradia Continental-treinstellen van Alstom relatief weinig deuren hebben, wat de halterings68
(vervolg*)
FRANS BLANKER-HALSTEIN EN RAYMOND KIÈS
tijden niet ten goede komt. Daarnaast bleek het materieel een struikelblok bij nieuwe contracten: regelmatig kwam en komt het voor dat nieuw materieel, ondanks beloften van de fabrikanten, niet tijdig is geleverd of is toegelaten. Om dit probleem te voorkomen besloot het VRR voor de S-Bahn een eigen materieelpool op te bouwen naar voorbeeld van de deelstaat Niedersachsen. Als eerste werd met DB een overeenkomst gesloten voor de overname van de 48 in 2008 met subsidie van VRR aangeschafte treinstellen Baureihe 422, waarbij DB met ingang van 15 december 2019 voor een periode van vijftien jaar het onderhoud verzorgt en een minimum-beschikbaarheid garandeert. De treinstellen krijgen voordien een revisie, waarbij in- en exterieur in de groen-witte huisstijl van het VRR worden gebracht. Keolis zet de treinstellen vanaf 15 december in op de lijnen S1 en S4. Voor de overige lijnen startte het VRR in 2015 een aanbesteding voor nieuw materieel inclusief het onderhoud voor een periode van dertig jaar. Op 17 maart 2016 werd bekend gemaakt dat Stadler de opdracht in de wacht had gesleept en zeventien drie- en 24 vijfdelige treinstellen van het type Flirt3XL levert. Zoals de toevoeging ‘XL’ suggereert gaat het hierbij om de Flirt-variant met langere wagenbakken. De drietjes zijn 67,6 meter lang, de vijfjes zijn maar liefst 98,2 meter. In tegenstelling tot de huidige treinstellen * vervolg op OdR 2018-11
OP DE RAILS 2-2019
Op de Rails 2019-02.indb 68
31-01-19 09:08
De Sprinters Nieuwe Generatie zijn hun opmars in de treindienst begonnen met de serie 6300 Haarlem – Den Haag. Op Eerste Kerstdag 2018 komen de 2314 en 2713 elkaar tegen bij Warmond. Foto: Cock Koelewijn.
Dienstregeling 2019
Inzet van het NSmaterieel Langzaam verspreiden de Sprinters Nieuwe Generatie zich over het hoofdrailnet en komen daarbij benoorden Zwolle, waar de sprinters nog niet eerder met sprintermaterieel reden. DDM-1, DDAR en de 1700’en zijn aan hun laatste jaar begonnen en op de HSL worden de treinen langer.
D
J.M. TEN BROEK
e vertraging in de toelating van de Sprinters Nieuwe Generatie tot het openbaar reizigersvervoer in Nederland heeft de NS niet in problemen gebracht, omdat er op dit moment geen materieel is dat dringend aan de kant moet worden gezet. Bij het enige materieel waarvan onderdelen aan het eind van de door NS gehanteerde revisietermijnen komen, de driewagenstellen SGM, zijn al in 2017 opknap- en veiligheidsbeurten begonnen omdat het op dat moment nog niet gemist kon worden. Door deze behandeling kunnen de betreffende stellen weer drie jaar mee, zodat de afvoer van SGM pas in de loop van 2020 actueel wordt. Zoals bekend geeft NS in de tussentijd voorrang aan het afvoeren van de locomotieven serie 1700 en daarmee aan het aan de kant zetten van DDAR en DDM-1.
Sprinters Nieuwe Generatie
Het duurde tot november 2018 voordat de Sprinter Nieuwe Generatie volledig werd toegelaten in de reizigersdienst. Nadat het materieeltype al eerder het inzetcertificaat had verworven, kwam in oktober ook de toestemming af om met gekoppelde stellen te rijden. Op 12 november openden de 2315 + 2711 het bal; ze gingen rijden in de diensten die al sinds september in de materieelomloop voor SNG waren opgenomen: een set 3 + 4 in de serie 6300 Haarlem – Den Haag C bij wijze van proefbedrijf. Dit verliep zonder grote problemen, zodat bij het ingaan van de dienstregeling 2019 op 9 december 2018 negen treinstellen SNG de acht stellen SGM in de serie 6300 konden aflossen. De vijf driewagenstellen en vier vierwagenstellen komen in verschillende combinaties voor, omdat men de verleiding niet kan weerOP DE RAILS 2-2019
Op de Rails 2019-02.indb 75
75
31-01-19 09:09
Twee BN-stellen op weg naar het Centraal Station kort na vertrek van het beginpunt Westwijk; 6 juni 2018. Foto: Rob de Haan.
De Amstelveenlijn
Een compromis met problemen Op 2 maart rijden de laatste sneltrams op lijn 51 naar Westwijk. Daarmee komt een einde aan het gemengd bedrijf van tram en metro dat uniek was in Nederland, maar dat 27 jaar lang tot een onregelmatige dienstuitvoering heeft geleid. Tram en metro in Amsterdam zijn voortaan weer strikt gescheiden en dat is technisch wel zo handig.
A
HANS DE HAAN EN CHRIS VONK
an het ontstaan van deze lijn is in OdR 1988-8 uitgebreid aandacht besteed. Toen in oktober 1977 het eerste deel van de Oostlijn van de metro werd geopend vanaf het Weesperplein naar de stations Holendrecht en Gaasperplas, was weliswaar besloten om de lijn te voltooien met de delen Weesperplein – Centraal Station en Holendrecht – Gein, maar er was ook besloten om geen nieuwe metrolijnen meer aan te leggen. In het Meerjarenplan Personenvervoer (een beleidsvisie van het ministerie van Verkeer en Waterstaat) van 1975 werd ook uitdrukkelijk vermeld dat er geen nieuwe metrolijnen zouden worden aangelegd, maar dat er wel ruimte was voor tramverbindingen, bijvoorbeeld met Amstelveen. De gemeente Amsterdam deed veel moeite om een aanslui-
tend metrolijntje tussen het Amstelstation en station Zuid te mogen bouwen, in aansluiting op de Schipholspoorlijn, die in december 1978 als eilandbedrijf tussen station Amsterdam Zuid en Schiphol werd geopend. De minister van V&W was absoluut niet bereid om hieraan mee te werken, zodat er alleen tramlijn 5 naar station Zuid kwam.
Om en om
Er volgde een studie naar de optimale openbaar vervoervoorziening tussen Amsterdam en Amstelveen waarbij metro, tram en bus werden vergeleken. In 1979 wees de gemeente Amstelveen echter de tram als mogelijkheid af. Uiteindelijk was het wethouder Michael van der Vlis die met het idee kwam om een lijn te bouwen waarop de trams OP DE RAILS 2-2019
Op de Rails 2019-02.indb 85
85
31-01-19 09:09
In 2014 kwam de treinveerdienst over het Kanał Kaszubski in Gdańsk weer in bedrijf. Op 12 januari 2016 heeft veerpont Ostrów-1 een rangeerlocje type 401Da en twee goederenwagens opgehaald bij de scheepswerf op het eiland Ostrów. Foto: Thomasz Borys.
Varende treinen (vervolg*) JOHN KRIJGSMAN
Hoe langer je je met dit onderwerp bezighoudt, hoe meer er ‘boven water komt’. Lezers van Op de Rails en bezoekers van mijn presentatie over varende treinen reageren van tijd tot tijd met voor mij soms onbekende informatie over en beelden van verdwenen railveerdiensten. Zoeken op internet levert ook steeds weer nieuwe plaatjes op. Daarom in deze aflevering een beschrijving van enige kleinschalige pontverbindingen voor het transporteren van goederenwagens op verschillende plekken in Europa.
Danzig/Gdańsk
In de aan de Oostzee gelegen Pruisische stad Danzig had vanaf 1850 de scheepsbouw zich ontwikkeld. Omdat de dicht bij het centrum gelegen werven niet verder konden uitbreiden werd rond 1900 besloten in het gebied genaamd Holm, gelegen aan de overzijde van de langs de stad lopende rivierarm van de Weichsel, nieuwe haven - en industriegebieden te ontwikkelen. Voor een betere verbinding met de zee werd een kanaal gegraven. Dit betekende wel dat Holm een eiland werd. Om de bedrijven op Holm een verbinding met het spoorwegnet te geven werd in 1905 over het aan de oostzijde van Holm gelegen kanaal een spoorveerdienst ingesteld. Met enkelsporige stoom-
ponten werden de goederenwagens overgevaren. Na het einde van de Eerste Wereldoorlog werd Danzig vanaf 1920 een ‘vrije stad’, die in 1939 door NaziDuitsland werd terugveroverd en na het einde van de Tweede Wereldoorlog door de nieuw getrokken landsgrenzen vanaf 1945 in Polen kwam te liggen. Sindsdien heet de stad Gdańsk. Het eiland Holm werd Ostrów. De scheepswerven uit de Duitse tijd werden samengevoegd tot de Leninwerf. Hier begon in 1980 onder aanvoering van Lech Wałęsa het georganiseerde verzet tegen de communistische machthebbers. De spoorpontverbinding was in 1905 begonnen onder regie van de Königlich Preußische Reichsbahndirektion Danzig. Tussen 1920 en 1926 was de Danziger Werft exploitant, in 1926 opgevolgd door de Poolse spoorwegen (Polskie Koleje Panstwowe - PKP), die de exploitatie van de spoorwegen in de vrije stad Danzig hadden overgenomen. Van 1939 tot 1945 voer de veerdienst onder regie van de Deutsche Reichsbahngesellschaft, Direktion Danzig. Vervolgens nam de PKP de bedrijfsvoering over, maar in 1957 werd de Leninwerf (Stocznia Gdanska) de nieuwe eigenaar.
* Vervolg op OdR 2018-9. OP DE RAILS 2-2019
Op de Rails 2019-02.indb 91
91
31-01-19 09:10
laatste pagina blader pdf_Op de Rails Basis 10-1-2014 20:56 Pagina 1
NVBS, PASSIE VOOR SPOOR ! Nieuwsgierig geworden naar de rest van de inhoud van dit nummer van Op de Rails? Denk er dan eens aan om lid te worden van de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen (NVBS). De NVBS-leden ontvangen maandelijks het blad in de bus, maar de NVBS biedt veel meer! In alle delen van het land worden bijeenkomsten belegd waarop presentaties gehouden worden over trein en tram in binnen- en buitenland. De Stichting NVBS Excursies organiseert reizen. Er is ook een afdeling Jongeren. In de NVBS Winkel kun je boeken en dvd’s over railverkeer kopen. En voor wie zich wil documenteren zijn er de NVBS-Bibliotheek en de Stichting NVBS Railverzamelingen. De winkel, de bibliotheek en de documentatiecentra zijn gevestigd in NVBS Centraal in het stationsgebouw van Amersfoort. Afdelingen Op diverse plaatsen zijn er afdelingen die maandelijks een bijeenkomst houden, waar leden door middel van presentaties informatie met elkaar uitwisselen. Deze avonden bieden een uitgelezen kans om andere spoorhobbyisten te ontmoeten. De agenda voor de komende periode is in Op de Rails of op de NVBSwebsite te vinden.
ook abonnementen op vele binnen- en buitenlandse tijdschriften op spoor- en tramweggebied. Bureau Railatlas en Bureau Materieeltekeningen bezitten topografische kaarten en schematische tekeningen van sporen en materieel. Winkel In de NVBS Winkel worden boeken, tijdschriften en dvd’s verkocht. Er is een uitgebreide tweedehandsafdeling. Bestellingen via internet of per post zijn mogelijk.
Excursies De aangeboden excursies variëren van een eendaagse binnenlandse trip tot een reis van vier weken in het buitenland. Voorbeelden: bezoeken aan werkplaatsen en remises, meerdaagse treinreizen door landen in en buiten Europa, maar ook dagbezoeken aan Nederlandse spoor- en trambedrijven. En elk jaar een Oliebollenrit!
Beeldmateriaal Het filmarchief, de diatheek en het fotoarchief bezitten een enorme collectie historische en actuele films, dia’s, prentbriefkaarten en foto’s. Leden kunnen zich abonneren op een fotorondzending. Tienmaal per jaar wordt een pakket foto’s, door leden gemaakt, rondgestuurd.
Documentatie De Stichting NVBS-Railverzamelingen beheert een grote verzameling krantenknipsels, dienstregelingen, vervoersbewijzen en andere documenten. In de bibliotheek staan meer dan elfduizend boeken en vele ingebonden jaargangen tijdschriften. De bibliotheek heeft
Afdeling Jongeren Ook jongeren voelen zich thuis bij de NVBS. De NVBS-afdeling Jongeren organiseert speciaal voor leeftijdgenoten bijzondere activiteiten: een wedstrijd treintrekken bijvoorbeeld, een rondje per trein in het nabije buitenland of een bezoek aan een bouwproject.
Op de Rails Het magazine Op de Rails verschijnt maandelijks. Elk nummer bevat berichten over spooractualiteiten en over de vereniging, over nieuw verschenen boeken en dvd’s (die in de winkel te koop zijn) en aankondigingen van excursies. Daarnaast zijn er langere artikelen over spoor- en tramwegen in binnen- en buitenland. Het maandblad dat door vrijwilligers wordt gemaakt, is full colour en vrij van advertenties.
www.facebook.com/OpdeRails
Lid worden? Nieuwsgierig geworden en meer willen weten, een proefnummer van Op de Rails ontvangen of lid worden? Een lidmaatschap kost 55 euro per jaar, ben je jonger dan 25? Dan betaal je slechts 28 euro voor een heel jaar! Meer weten? Bezoek ons op http://www.nvbs.com
De elektrische dienst tussen Maastricht en Aken liet tot 27 januari op zich wachten, maar zo’n veertig jaar geleden werd hier ook al elektrisch gereden. Foto boven: Op 6 mei 1979 rijdt een DB-accumotorwagen van het type ETA 515 als internationale trein 3749 Aken – Maastricht zonder stop door Schin op Geul. Onderweg werd slechts gestopt in Aachen West, Simpelveld (grensstation) en Valkenburg. Foto onder: Een motorwagen van hetzelfde type in de oorspronkelijke rode kleur passeert de Holleweg te Schin op Geul als trein 3736 van Maastricht naar Aken op 6 september 1981. Foto’s: Hans Scherpenhuizen en Paul van Baarle.
000
Op de Rails 2019-02.indb 100
31-01-19 09:10