Op de rails 03 2014 by Op de Rails

OdR 2014-03 blz 105 cover Q8def_Op de Rails Basis 05-03-14 09:18 Pagina 1

OP DE RAILS 2014-3

IN DIT NUMMER: Duizend! Trams in Frankrijk De Hoekse Lijn HSL in Zuid-Korea en Taiwan 8 2 E J A A R G A N G , M A A R T 2 0 1 4 B L Z . 1 0 5 - 1 6 0 NEDERLANDSE VERENIGING VAN BELANGSTELLENDEN IN HET SPOOR- EN TRAMWEGWEZEN

OdR 2014 03 blz 131-134 artikel duizend versie B_Op de Rails Basis 05-03-14 09:44 Pagina 1

Een Haags duizendje op het Tournooiveld in april 1969. Lijn 6 heeft hier in normale omstandigheden niets te zoeken, er is sprake van een remiserit. Foto: Jacques Woltjes.

Duizend! De mijlpaal van duizend nummers Op de Rails is een aardige aanleiding om eens in de wereld rond te kijken naar railvoertuigen die voorzien zijn van dit eerbiedwaardige nummer of – wat vaker voorkomt – onderdeel uitmaken van een ‘serie duizend’. MAURITS VAN DEN TOORN

et woord duizend is niet zomaar wat. Het is een begrip dat vaak wordt gebruikt om ongedifferentieerd ‘groot’ of ‘veel’ aan te duiden. Wie spreekt over ‘een duizendkoppige menigte’ heeft zich de moeite van het tellen bespaard. Oude bomen zijn ‘duizendjarig’ (wat in de praktijk maar zelden het geval is), een insect met meer poten dan de gebruikelijke zes is al gauw een duizendpoot, de plant duizendblad (achillea millefolium) heeft ‘ontelbaar’ veel vertakkingen en de Chinese keuken kent het gerecht ‘duizendjarige eieren’. Tenslotte bevat het Bijbelboek Openbaring de aankondiging van het duizendjarig rijk na de wederkomst van Christus op aarde. Anderzijds vreesden velen bij het naderen van het jaar 1000 dat het einde der tijden nabij was. Kortom, duizend is niet zomaar een getal. Dergelijke overwegingen hebben ongetwijfeld soms ook een rol gespeeld bij degenen die de nummering van treinen of trams bedachten. Dat duizend iets nieuws kan symboliseren en een breuk met het verleden aangeeft, blijkt soms uit het soort voertuigen dat het nummer 1000 heeft gekregen of in de serie 1000 is genummerd. Het zijn buitenbeentjes, eenlingen, of ze vormen de aankondiging van een nieuw tijdperk. Een bekend voorbeeld van dat laatste zijn de eerste elektrische locomotieven van NS in 1948: dat was

toen een geheel nieuwe tractievorm die tegelijk een symbool vormde van de wederopbouw na de oorlog. Daar paste zo’n symbolische aanduiding goed bij. Overigens had NS vanaf 1957 nóg een serie 1000, de drie TEE-treinstellen 1001-1003, die ook een symbool waren van iets nieuws. Bij de HTM speelde mogelijk hetzelfde argument mee toen in 1949 de eerste PCC’s 1001 en 1002 werden genummerd. Er was in ieder geval een praktische reden voor, want alle honderdtallen onder de 1000 waren al in gebruik (geweest). Aanvankelijk had de latere 1001 trouwens even het nummer 199, eerder een getal voor een einde dan voor een triomfantelijk nieuw begin. Terzijde: het Amsterdamse GVB koos een halve eeuw later voor de Combino’s niet voor niets de serienummering 2000, net zo goed een symbool van iets nieuws én bovendien mooi gesynchroniseerd met het aanbreken van de nieuwe eeuw. De meeste Nederlandse trambedrijven waren niet zo groot dat ze tot viercijferige nummers hebben moeten overgaan, al nummerde de NZH haar werkmotorwagens in de serie 1000. Uiteraard lag dat anders bij de bedrijven in echt grote steden. In Wenen was er al in 1903 een motorwagen 1000, in Berlijn in 1920 een bijwagen 1000. Dichter bij huis hadden de Belgische Buurtspoorwegen een stoomtramlocomo-

OP DE RAILS 3-2014

131

OdR 2014-03 blz. 135-140 Franse trams Q8_Op de Rails Basis 05-03-14 12:50 Pagina 1

Bespiegelingen worden er in Frankrijk zelden gehouden als het om nieuwe tramprojecten gaat. In korte tijd wordt een plan tot uitvoering gebracht. Tramremise Valenciennes SaintWaast; 8 juni 2007. Foto: Arthur Staal.

Trams in Frankrijk Frankrijk wordt beschouwd als het voorbeeld voor de heropleving van de tram. Na een lange periode van opheffingen – slechts in Lille, Marseille en Saint-Étienne bleven trams in gebruik – betekende de herintroductie van de tram in Nantes in 1985 een ware ommekeer. Anno 2014 telt het land 25 tramnetwerken en komen er nog steeds nieuwe bij. ARTHUR STAAL EN BOUDEWIJN DEURVORST

ot voor enkele jaren was Frankrijk vakantieland nummer één voor de Nederlander. Voor de auteurs van dit artikel geldt dit nog altijd. Het lijdzaam ondergaan van de vele geneugten die het land biedt en deze vervolgens combineren met de bestudering van het lokale railvervoer is meer dan de moeite waard. Toegegeven, het beheersen van de taal draagt extra bij aan deze beleving. Het is voor de (rail)toerist niet noodzakelijk het Frans machtig te zijn. Wel biedt het voordelen, al is het maar tijdens de gesprekken met het rijdend personeel of bezoeken aan de bedrijven. Met Engels kun je tegenwoordig ook goed terecht in Frankrijk, vooral bij de jongere generaties of ho ger opgeleiden. Om de lezer overzicht te bieden, doorkruisen wij het land voor deze gelegenheid alsof er een rondreis wordt gemaakt. Telkens behandelen wij per stad op beknopte wijze het trambedrijf en hun eventuele voorgangers vanaf het ont-

staan tot aan de huidige situatie en melden wij eventuele nieuwe ontwikkelingen. Ten slotte vermelden wij telkens het internetadres van het lokale OV-systeem waartoe de tramlijnen behoren. Hier is actuele informatie over het openbaar vervoer te vinden, zoals netkaarten, tarieven en dienstregelingen. Wellicht levert deze artikelserie ideeën op om zelf deze tramsteden te bezoeken. We beginnen relatief dicht bij huis.

Lille De Noordfranse stad Lille (Rijsel) telt 230.000 inwoners, de agglomeratie 1,2 miljoen. Voorheen was de regio uitsluitend bekend als landbouwgebied en textielcentrum. In de negentiende eeuw kwam de mijnbouw op en werd de regio Lille het industrieel centrum van het Noorden. Gaandeweg zijn de activiteiten gaan verschuiven naar de handel, de dienstensector en het toerisme.

OP DE RAILS 3-2014

135

OdR 2014 03 blz 141-147 artikel HvH_Op de Rails Basis 05-03-14 09:57 Pagina 1

Een overzichtsbeeld van station Hoek van Holland aan het begin van de vorige eeuw. Prentbriefkaart, collectie SNR.

De Hoekse lijn Sinds 1 juni 1893 is Hoek van Holland per trein bereikbaar. De spoorlijn vanaf Schiedam heeft vele soorten treinen zien komen en gaan, de lijn was lange tijd een spil in de verbindingen tussen het continent en Groot-Brittannië. Aan de inzet van internationale (boot)treinen is al geruime tijd geleden een einde gekomen. Nu de status van deze spoorlijn binnenkort met de verbouwing tot metrolijn nog ingrijpender gaat veranderen, is het een goed moment voor een overzicht van de geschiedenis van de lijn. KEES VAN DE MEENE EN SJOERD EEFTENS

rtikel 1: ‘Voor rekening van den Staat worden aangelegd spoorwegen van: … 7° Rotterdam of Schiedam langs Vlaardingen en Maassluis naar den Hoek van Holland; ….’. Met deze zin uit de Wet van 10 november 1875, Aanleg van Staatsspoorwegen, kwam er een einde aan een lange discussie over een spoorlijn naar Hoek van Holland, die al ter sprake kwam in 1858 in het rapport van P. Caland over een scheepvaartverbinding tussen Rotterdam en de Noordzee bij Hoek Holland. In de daaropvolgende jaren kwam de Nieuwe Waterweg tot stand en in maart 1872 werd die in gebruik genomen. Aanvankelijk meende men dat schepen door zouden varen naar Rotterdam, waar dan overlading op het spoor zou kunnen plaatsvinden, maar in de jaren 1860 werd er steeds vaker gesproken over een spoorlijn tussen Hoek van Hol-

land en Rotterdam. Omstreeks 1872 waren de belangrijkste gegadigden voor de concessie voor deze lijn de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS) en de Rotterdamse zakenman L. Pincoffs, bekend van zijn inspanningen voor de ontwikkelingen van Feijenoord (en later berucht wegens zijn zakelijke malversaties). De NRS had belangstelling voor een lijn die vanaf Hoek van Holland aansloot op haar spoorlijn van Rotterdam naar Duitsland en Pincoffs zag zo’n lijn als een goede aanvoerroute naar zijn handelsterreinen op Feijenoord. Hij werd daarin gesteund door de gemeente Rotterdam en de Rotterdamse zakenwereld. De overheid wees beide aanvragen af, maar de spoorlijn werd wel opgenomen in de lijst van door de staat aan te leggen spoorlijnen volgens de Wet van 1875. Toch duurde het tot 1886 voor er met de aanleg kon wor-

OP DE RAILS 3-2014

141

OdR 2014-03 blz. 148-155 HSL v0Q8_Op de Rails Basis 05-03-14 16:48 Pagina 2

Taiwanese hogesnelheidstreinen met een onmiskenbaar Japans uiterlijk. Kaoshiung, 5 april 2013. Foto’s bij dit artikel, tenzij anders vermeld: Henry van Amstel.

HSL in Zuid-Korea en Taiwan Japan bouwt gestaag voort aan een hogesnelheidsnet dat alle grote bevolkingscentra met elkaar verbindt en ze bovendien op korte reisafstand van Tokyo brengt. China neemt momenteel meer hogesnelheidslijnen in dienst dan de rest van de wereld tezamen. Naast deze Aziatische reuzen zijn de snelle treinen al weer een aantal jaren ingeburgerd in Zuid-Korea en Taiwan. Dit artikel analyseert de stand van zaken in beide landen. HENRY VAN AMSTEL

uid-Korea en Taiwan liggen in Oost-Azië. ZuidKorea (formeel Republiek Korea), zuidelijke helft van het Koreaanse schiereiland, Taiwan (formeel Republiek China), eiland, ongeveer tweehonderd kilometer verwijderd van het Chinese vasteland. Vergeleken met de omringende landen zijn Zuid-Korea en Taiwan ge ring van omvang, respectievelijk honderdduizend en 36.000 km² en ook van bevolking. Zuid-Korea heeft vijftig miljoen inwoners, Taiwan 23 miljoen. Gezien hun geringe afmetingen moet dit wel betekenen dat de twee landen dichtbevolkt zijn. Sterker nog, vanwege het uitgesproken bergachtige karakter van beide landen is de bevolking ook nog eens geconcentreerd op de schaarse vlakten. Dit leidt tot geweldige bevolkingsconcen-

148

OP DE RAILS 3-2014

traties. De Koreaanse hoofdstad Seoul, uit te spreken als ‘Sool’, heeft elf miljoen inwoners, met voorsteden als Incheon en Suwon zelfs het dubbele en is daarmee een van de grootste agglomeraties ter wereld. De tweede stad van Zuid-Korea, de havenstad Busan in het zuiden, telt altijd nog 3,6 miljoen inwoners en is daarmee vergelijkbaar met bijvoorbeeld Berlijn. Andere miljoenensteden als Daegu, Gwangju en Daejeon complementeren het beeld van een sterk verstedelijkt, zeer dichtbevolkt land. In Taiwan is het niet anders. Het eiland dat kleiner is dan Nederland, wordt van noord tot zuid doorsneden door tot bijna vierduizend meter hoge bergen. Vrijwel de gehele bevolking woont op de aan de westelijke kust gelegen laagvlakte op nog geen 20 % van de totale landoppervlakte. De hoofdstad, het in het

laatste pagina blader pdf april_Op de Rails Basis 6-3-2014 20:08 Pagina 1

NVBS, PASSIE VOOR SPOOR ! Nieuwsgierig geworden naar de rest van de inhoud van dit nummer van Op de Rails? Denk er dan eens aan om lid te worden van de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen (NVBS). De NVBS-leden ontvangen maandelijks het blad in de bus, maar de NVBS biedt veel meer! In alle delen van het land worden bijeenkomsten belegd waarop presentaties gehouden worden over trein en tram in binnen- en buitenland. De Stichting NVBS Excursies organiseert reizen. Er is ook een afdeling Jongeren. In de NVBS Winkel kun je boeken en dvd’s over railverkeer kopen. En voor wie zich wil documenteren zijn er de NVBS-Bibliotheek en de Stichting NVBS Railverzamelingen. De winkel, de bibliotheek en de documentatiecentra zijn gevestigd in NVBS Centraal in het stationsgebouw van Amersfoort. Afdelingen Op diverse plaatsen zijn er afdelingen die maandelijks een bijeenkomst houden, waar leden door middel van presentaties informatie met elkaar uitwisselen. Deze avonden bieden een uitgelezen kans om andere spoorhobbyisten te ontmoeten. De agenda voor de komende periode is in Op de Rails of op de NVBSwebsite te vinden.

vier weken in het buitenland. Voorbeelden: bezoeken aan werkplaatsen en remises, meerdaagse treinreizen door landen in en buiten Europa, maar ook dagbezoeken aan Nederlandse spoor- en trambedrijven. En natuurlijkse de jaarlijkse oliebollenrit!

Excursies De aangeboden excursies variëren van een eendaagse binnenlandse trip tot een reis van

Documentatie De Stichting NVBS-Railverzamelingen beheert een grote verzameling krantenknipsels,

Op de Rails

OP DE RAILS 2014-3

Het magazine Op de Rails verschijnt maandelijks. Elk nummer bevat berichten over spooractualiteiten en over de vereniging, over nieuw verschenen boeken en dvd’s (die in de winkel te koop zijn) en aankondigingen van excursies. Daarnaast zijn er langere artikelen over spoor- en tramwe gen in binnen- en buitenland. Het maandblad dat door vrijwilligers wordt gemaakt, is full colour en vrij van advertenties.

www.facebook.com/OpdeRails

Vier de 1001e Op de Rails met ons mee door middel van onze jubileum-aanbieding! De eerste duizend nummers van het NVBS-maandblad gemist? Jammer, maar we maken het voor je in deze jubileummaand extra aantrekkelijk om lid te worden van de NVBS en vanaf nummer 1001 Op de Rails elke maand te ontvangen. En niet alleen dat: ook de al verschenen nummers van 2014 krijg je toegestuurd en in september wordt de alom geprezen NVBS-kalender bij je afgeleverd. Het lidmaatschap 2014 kost je slechts dertig euro en ben je nog geen 25 jaar? Dan betaal je zelfs maar vijftien euro! Lid worden kan door het aanklikken van deze link: http://www.nvbs.com/toon.php?pag=Lid_worden en vul de kortingcode ‘odr1000’ in. Dan komt het allemaal dik voor elkaar!

dienstregelingen, vervoersbewijzen en andere documenten. In de bibliotheek staan meer dan elfduizend boeken en vele ingebonden jaargangen tijdschriften. De bibliotheek heeft ook abonnementen op vele binnen- en buitenlandse tijdschriften op spoor- en tramweggebied. Bureau Railatlas en Bureau Materieeltekeningen bezitten topografische kaarten en schematische tekeningen van sporen en materieel. Winkel In de NVBS Winkel worden boeken, tijdschriften en dvd’s verkocht. Er is een uitgebreide tweedehandsafdeling met regelmatig aantrekkelijke aanbiedingen. Bestellingen via internet of per post zijn mogelijk. Beeldmateriaal Het filmarchief, de diatheek en het fotoarchief bezitten een enorme collectie historische en actuele films, dia’s, prentbriefkaarten en foto’s. Leden kunnen zich abonneren op een fotorondzending. Tienmaal per jaar wordt een pakket foto’s, door leden gemaakt, rondgestuurd. Afdeling Jongeren Ook jongeren voelen zich thuis bij de NVBS. De NVBS-afdeling Jongeren organiseert speciaal voor leeftijdgenoten bijzondere activiteiten: een wedstrijd treintrekken bijvoorbeeld, een rondje per trein in het nabije buitenland of een bezoek aan een bouwproject. Kortom: teveel om op te noemen!

Achterpagina 2014 03_Op de Rails Basis 05-03-14 09:20 Pagina 1

Het Rotterdamse centraal station in twee gedaanten. Het gebouw van architect Sybold van Ravesteyn uit de jaren vijftig werd een icoon van de wederopbouw. Het kwam dan ook op vele ansichten te staan, soms gestoffeerd door eigentijdse vervoermiddelen als een Allan-tramstel van de RET en auto’s die nu de begeerte van verzamelaars opwekken. Het is afwachten of het nieuwe station van Team CS (een samenwerking tussen Benthem Crouwel Architects, MVSA Meyer en Van Schooten Architecten en West 8), dat op 17 maart door koning Willem-Alexander wordt geopend, net zo’n icoon zal worden; 30 december 2013. Foto: René de Boon.