Op de Rails 5 - mei 2021

OP DE RAILS 2021-5

IN DIT NUMMER: Tram en Stadtbahn in Bonn

‘Neue Bahnen braucht das Land’ Goederendienst Nederland MAANDBLAD

VAN

DE

NVBS,

89E

JAARGANG,

MEI

2021

BLZ.

205-252

De halte VilichMühldorf met het vroegere stationsgebouw aan de lijn naar Siegburg met twee Stadtbahn B-stellen.

Het linker is eigendom van de SWB, het rechter van de SSB, de oorspronkelijke exploitant van deze lijn; 31 juli 2020.

Foto’s tenzij anders vermeld: Maurits van den Toorn.

Tram en Stadtbahn in Bonn Bonn heeft een afwisselend tram- en Stadtbahnbedrijf dat ontstaan is uit vier uiteenlopende voorgangers: twee trambedrijven, een Kleinbahn en een spoorwegbedrijf. De afwisseling is minder groot dan vroeger, maar veel lijnen hebben nog wel een eigen karakter behouden. Voordeel is dat Bonn vanuit een groot deel van Nederland als dagtocht te doen is. Het verhaal sluit aan op het artikel over Keulen in OdR 2019-6 en 7.

H

MAURITS VAN DEN TOORN

et ontstaan uit vier voorgangers vertoont gelijkenis met de tram in Frankfurt (Main), die ook vier voorgangerbedrijven heeft gehad. Maar anders dan daar bestaan er in Bonn tegenwoordig nog steeds twee bedrijven, de Stadtwerke Bonn (SWB) en de Elektrische Bahnen der Stadt Bonn und des Rhein-SiegKreises GmbH (SSB). Die laatste is tegenwoordig een papieren bedrijf zonder personeel, maar het heeft nog steeds de concessies voor de lijnen naar Siegburg en Bad Honnef en is eigenaar van de infrastructuur en (een deel van) het materieel voor die lijnen. Dat is ook te zien aan de verschillende logo’s op de trams. De aandelen van de SSB zijn tegenwoordig voor 50,1 % in handen van de SWB, die ook de exploitatie verzorgt.

De stad Bonn heeft een geschiedenis die teruggaat tot de

Romeinse tijd. Het was lange tijd de residentie van keurvorsten en aartsbisschoppen, de barokpaleizen in en om de stad getuigen nog van hun rijkdom en glorie. Na 1815 kwam het in Pruisen te liggen en verloor het aan politiek belang. Het werd een wat slaperig provinciestadje, dat met de komst van de Bondsrepubliek in 1949 ineens tot hoofdstad werd gekatapulteerd. Over het waarom van die keuze doen veel verhalen de ronde. Grote steden als Hamburg, Frankfurt en Keulen zouden elkaar de eer niet hebben gegund, in en rond het niet al te zwaar beschadigde Bonn was voldoende hotel- en werkruimte beschikbaar voor alle politici en ambtenaren die aan de slag moesten, en bondskanselier Adenauer woonde heel praktisch in het nabijgelegen Rhöndorf. Bovendien zou het toch maar tijdelijk zijn.

Het zal een mix van factoren zijn geweest, waarbij zeker O P D E R A I L S 5 - 2 0 2 1 225

In de jaren negentig was het klassieke beeld van regionaal spoorvervoer in Duitsland nog alom aan te treffen.

In Freiburg Hbf staat op 11 april 1995 DBlocomotief 139 314 met trein E3625 Freiburg – Neustadt im Schwarzwald gereed voor vertrek.

Foto: Peter Smit.

Foto's bij dit artikel, tenzij anders vermeld: Frans Blanker-Halstein.

25 jaar Regionalisierung

‘Neue Bahnen braucht das Land’¹ Begin jaren negentig kampten zowel Deutsche Reichsbahn als Bundesbahn met grote schulden en achterstand in onderhoud en modernisering, zowel in ‘oost’ als ‘west’. Verbetering in het regionale reizigersvervoer moest vooral komen van decentralisatie.

Deze Regionalisierung geldt als meest succesvolle onderdeel van de Bahnreform. Een volledige beschouwing levert voldoende stof voor meerdere dissertaties; dit artikel beperkt zich tot een globale

Europees jaar van het spoor - deel vijf

D

rondgang langs diverse deelaspecten.

FRANS BLANKER-HALSTEIN

e hereniging van beide Duitslanden op 3 oktober 1990 moest onder meer de door Bondskanselier Helmut Kohl beloofde bloeiende landschappen opleveren. Voor het door de Deutsche Reichsbahn (DR) en Deutsche Bundesbahn (DB) verzorgde spoorvervoer was dat hard nodig. De DR kende weliswaar een omvangrijk vervoer, maar had veel last van achterstallig onderhoud van infrastructuur en materieel. Dit vervoer ontleende zijn bestaansrecht deels aan de welhaast nog slechtere staat van het wegennet en

234 O P

DE RAILS 5-2021

s­ chaarste aan, tegen westerse valuta te importeren, olie. De DB functioneerde weliswaar beter, maar was net als de DR een staatsbedrijf dat afhankelijk was van politieke belangen en interesses. Die lagen vooral bij hogesnelheidsvervoer en drukke lijnen rond grote steden, het regionale spoorvervoer en het goederenvervoer kwamen overduidelijk op 1

Neue Männer braucht das Land’ is de titel van een lied van zangeres Ina Deter uit 1982, die tot op heden in verschillende verbasteringen voorkomt in de Duitse spreektaal, meestal als verzuchting.

De Vectrons worden bij DB Cargo universeel ingezet. Op 3 april 2021 trekt de 193 335 een vanwege werk­ zaamheden bij Emmerich omgeleide staaltrein naar Tata Steel in Beverwijk bij Dijkerhoek.

Foto: Richard Latten.

Stand april 2021

Goederendienst Nederland Het afgelopen jaar was voor het railgoederenvervoer niet eens zo’n slecht jaar als door de pandemie verwacht werd. Het aantal treinkilometers van treinen in, naar of van Nederland is weliswaar met 4 % afgenomen ten opzichte van 2019, maar de verschillen tussen de sectoren zijn groot. Een vrijwel gelijk aantal containers, maar minder bulkgoederen en autovervoer.

H

EMIEL DE BLOCK

et railgoederenverkeer krabbelde vanaf het derde kwartaal weer op tot bijna het niveau van voor de crisis. Als de overstap van wegvervoer op rail doorzet, al dan niet met subsidies en door gericht overheidsbeleid in Nederland en binnen Europa, kan goederenvervoer per spoor een goede toekomst tegemoet zien.

Infrabeheerder ProRail moet dan wel alles op alles zetten om van het onbetrouwbare imago van het goederenvervoer, vooral in de Rotterdamse haven, af te komen.

Het railvervoer stond in 2020 uiteraard in het teken van Covid-19 en werd bij de eerste lockdown als ‘vitaal proces’ aangemerkt. Vervoerders konden in Nederland door het wegvallen van veel personenvervoer vrijwel ongehinderd hun treinpaden aanvragen en rijden. Ook gunstig was dat goederentreinen vaak zonder noemenswaardige vertraging naar het buitenland konden rijden. Veel landen sloten hun grenzen voor wegverkeer of stelden grenscontroles in met files tot gevolg, maar dat gold niet voor railvervoer.

De ontwikkelingen van het railgoederenvervoer zijn vooral zichtbaar in de cijfers van de Rotterdamse haven, de motor van het Nederlandse achterlandvervoer naar met name Duitsland, Italië en Oost-Europese landen. De havens in de Rijnmondregio noteerden weliswaar 14 % minder overslag van droog massagoed (erts, kolen, schroot) en ruim 9 % minder nat massagoed (oliën, brandstoffen, gas), maar daarentegen bijvoorbeeld slechts 1,2 % minder containeroverslag. Ook de Amsterdamse havens sloegen minder kolen over als gevolg van het tijdelijk stilvallen van productie­locaties van de automobielindustrie in Duitsland en verminderde vraag door lage gasprijzen; daar stond tegenover dat containervervoer gestart werd naar Duisburg (zie verderop). Het autovervoer was in april ingezakt als gevolg van het stilleggen van fabrieken van onder andere Volkswagen, Ford en Volvo, waardoor bijvoorbeeld de Volvotreinen van Lineas tussen België en Zweden niet reden. Ook het transport van nieuwe auto’s naar Pon in Leusden en naar de Sloehaven stopte. In juni kwam het verO P D E R A I L S 5 - 2 0 2 1 243

laatste pagina blader pdf_Op de Rails Basis 10-1-2014 20:56 Pagina 1

NVBS, PASSIE VOOR SPOOR !

Nieuwsgierig geworden naar de rest van de inhoud van dit nummer van Op de Rails?

Denk er dan eens aan om lid te worden van de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen (NVBS).

De NVBS-leden ontvangen maandelijks het blad in de bus, maar de NVBS biedt veel meer!

In alle delen van het land worden bijeenkomsten belegd waarop presentaties gehouden worden over trein en tram in binnen- en buitenland. De Stichting NVBS Excursies organiseert reizen. Er is ook een afdeling Jongeren.

In de NVBS Winkel kun je boeken en dvd’s over railverkeer kopen. En voor wie zich wil documenteren zijn er de NVBS-Bibliotheek en de Stichting NVBS Railverzamelingen. De winkel, de bibliotheek en de documentatiecentra zijn gevestigd in NVBS Centraal in het stationsgebouw van Amersfoort.

Afdelingen Op diverse plaatsen zijn er afdelingen die maandelijks een bijeenkomst houden, waar leden door middel van presentaties informatie met elkaar uitwisselen. Deze avonden bieden een uitgelezen kans om andere spoorhobbyisten te ontmoeten. De agenda voor de komende periode is in Op de Rails of op de NVBSwebsite te vinden.

ook abonnementen op vele binnen- en buitenlandse tijdschriften op spoor- en tramweggebied. Bureau Railatlas en Bureau Materieeltekeningen bezitten topografische kaarten en schematische tekeningen van sporen en materieel.

Winkel In de NVBS Winkel worden boeken, tijdschriften en dvd’s verkocht. Er is een uitgebreide tweedehandsafdeling. Bestellingen via internet of per post zijn mogelijk.

Excursies De aangeboden excursies variëren van een eendaagse binnenlandse trip tot een reis van vier weken in het buitenland. Voorbeelden: bezoeken aan werkplaatsen en remises, meerdaagse treinreizen door landen in en buiten Europa, maar ook dagbezoeken aan Nederlandse spoor- en trambedrijven. En elk jaar een Oliebollenrit!

Beeldmateriaal Het filmarchief, de diatheek en het fotoarchief bezitten een enorme collectie historische en actuele films, dia’s, prentbriefkaarten en foto’s. Leden kunnen zich abonneren op een fotorondzending. Tienmaal per jaar wordt een pakket foto’s, door leden gemaakt, rondgestuurd.

Documentatie De Stichting NVBS-Railverzamelingen beheert een grote verzameling krantenknipsels, dienstregelingen, vervoersbewijzen en andere documenten. In de bibliotheek staan meer dan elfduizend boeken en vele ingebonden jaargangen tijdschriften. De bibliotheek heeft

Afdeling Jongeren Ook jongeren voelen zich thuis bij de NVBS. De NVBS-afdeling Jongeren organiseert speciaal voor leeftijdgenoten bijzondere activiteiten: een wedstrijd treintrekken bijvoorbeeld, een rondje per trein in het nabije buitenland of een bezoek aan een bouwproject.

Op de Rails Het magazine Op de Rails verschijnt maandelijks. Elk nummer bevat berichten over spooractualiteiten en over de vereniging, over nieuw verschenen boeken en dvd’s (die in de winkel te koop zijn) en aankondigingen van excursies.

Daarnaast zijn er langere artikelen over spoor- en tramwegen in binnen- en buitenland. Het maandblad dat door vrijwilligers wordt gemaakt, is full colour en vrij van advertenties.

www.facebook.com/OpdeRails

Lid worden?

Nieuwsgierig geworden en meer willen weten, een proefnummer van Op de Rails ontvangen of lid worden? Een lidmaatschap kost 55 euro per jaar, ben je jonger dan 25? Dan betaal je slechts 28 euro voor een heel jaar!

Meer weten? Bezoek ons op http://www.nvbs.com

Contrasten in het noorden. Decennialang domineerden de Blauwe Engelen de regionale spoorlijnen in Friesland en Groningen.

Treinstel 76 komt aan in Harlingen Haven op 2 juni 1980. We zijn inmiddels enkele materieelgeneraties verder en zien op de onderste foto een van de nieuwe Winkstellen van Stadler. De 610 nadert Sneek Noord op zijn rit naar Stavoren; 13 april 2021.

Foto’s: Paul van Baarle, Remy den Hartog.

000