Op de Rails 6 - juni 2021

OP DE RAILS 2021-6

IN DIT NUMMER: Transit door het buitenland

Afscheid van de GVB BN-trams De beeldbank van de NVBS MAANDBLAD

VAN

DE

NVBS,

89E

JAARGANG,

JUNI

2021

BLZ.

253-300

DB-locomotief 218 287 met Eilzug 3592 als corridortrein van Singen naar Basel Badischer Bahnhof rijdt station Schaffhausen binnen; 23 augustus 1987.

Foto's bij dit artikel, tenzij anders vermeld: John Krijgsman.

Opkomst en ondergang van de corridortrein

Transit door het buitenland

Het verschil tussen een binnenlandse en een buitenlandse treinreis is op het eerste gezicht eenvoudig. Bij de laatste overschrijd je de staatsgrens en eindig je de reis in een ander land dan waaruit je vertrokken Europees jaar van het spoor - deel zes

bent. Er zijn echter ook grensoverschrijdende reizen te maken waarbij begin- en eindstation in hetzelfde land liggen en de doorgaande trein door een buurland rijdt. Zo’n trein, waarvoor bijzondere regelingen gelden voor de doortocht in het buitenland, staat bekend onder de naam corridor- of transittrein.

D

RONALD BOKHOVE

e geschiedenis van de corridorverbindingen op ons continent kan niet los worden gezien van alle staatkundige veranderingen. Het ontstaan en verdwijnen van landen of het verleggen van grenzen maken corridorverbindingen gewenst of juist overbodig.

Twee wereldoorlogen en het herschikken van landen in met name Midden- en Oost-Europa vormen in de twintigste eeuw de kraamkamer voor veel transittreinen. Maar het zijn niet altijd militaire of politieke gebeurtenissen die aan een dergelijke verbinding ten grondslag liggen.

Natuurlijke barrières waardoor het niet of slechts tegen hoge kosten mogelijk is om een binnenlandse spoorlijn aan te leggen kunnen aanleiding zijn om eens met de

274 O P

DE RAILS 6-2021

buren te gaan praten. Een voorbeeld is het Außerfern in het noorden van Tirol dat door Alpentoppen van de hoofdstad Innsbruck gescheiden is en dat per trein slechts bereikbaar is via het Duitse Garmisch-Partenkirchen.

Ook grillige grenzen vragen soms om een doorsteek door een ander land om kilometers en reistijd uit te sparen; sprekende voorbeelden zijn te vinden in het Duits - Tsjechische grensgebied rondom Zittau. Als een corridorverbinding tot voordeel van beide buurlanden strekt, hoeft een regeling niet lang uit te blijven. Waar argwaan en achterdocht echter hoogtij vieren, bijvoorbeeld in de nasleep van een oorlog, kan het lang duren voor de trein gaat rijden, áls het al gebeurt.

De nog praktisch nieuwe 12G-tram 822 op het Weteringcircuit; 23 maart 1991.

Foto: Frans Boom.

Afscheid van de 11G- en 12G-trams De loopbaan van de karakteristieke BN-trams in Amsterdam komt met de buitendienststelling van de laatste 11G-wagens op lijn 5 ten einde.

Een passend moment voor een terugblik op de ontwikkeling en levensloop van deze eerste generatie lagevloertrams van het GVB.

O

HANS DE HAAN

p 3 januari 2021 werden de eenrichtingtrams van de serie 12G (817-841) buiten dienst gesteld, niet alleen vanwege hun leeftijd maar ook omdat ze te veel afweken van de andere trams.

Bovendien waren ze niet meer nodig voor de vanwege corona ingekrompen dienstregeling. Binnenkort worden ook de tweerichtingwagens 901-920 (serie 11G) aan de kant gezet en vervangen door de nieuwe door CAF geleverde trams type 15G. Met het verdwijnen van deze trams komt ook een eind aan een aantal tradities die verbonden waren aan het Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam, zoals het bedrijf bij de aanschaf van de trams nog heette. Zo zullen de grote filmkasten met een duidelijk lijncijfer niet meer te zien zijn in Amsterdam. Toen de eerste gelede trams werden besteld zijn deze filmkasten ingevoerd om het verdwijnen van de beugelcijfers te compenseren. Ook de gewoonte om alle motor- en bijwagens doorgaand te nummeren werd nu 284 O P

DE RAILS 6-2021

definitief verlaten. Tenslotte zijn de series 11G en 12G de laatste waar de technici van het GVB nog een grote invloed hadden op het ontwerp. Heel veel details zijn uitgevoerd in overleg tussen de bouwers en het trambedrijf.

Drie aanbieders

In OdR 1988-4 en 1990-7 is al geschreven over de overwegingen bij de aanschaf en het ontwerp van deze trams. De aanleiding tot de bestelling was tweeledig. Ten eerste moesten er nieuwe trams komen voor de verlenging van lijn 5 naar Amstelveen en de vervanging van de oudste gelede trams uit 1957-1959. Ten tweede was er voor de verlengde lijn 5 tweerichtingmaterieel nodig.

Tegenwoordig worden standaardproducten aangeboden, die de aanbieder eventueel aanpast aan specifieke wensen en eisen van de besteller. De besteller publiceert een programma van eisen dat de basis moet zijn voor de offerte. Overleg tussen aanbieders en bestellers mag niet meer plaatsvinden

De 2C1-stoomlocomo­ tieven CP 1262, 2527 en 2539 van de Canadian Pacific bij de kolenbunker op het tractieterrein Glen Yard in Montreal.

Foto NEG1598-2013 is gemaakt door J.J. Overwater ergens in de periode september 1954 - oktober 1955. Een voorbeeld van foto’s waar gegevens ontbraken en door nijver speurwerk op internet locatie en periode toch konden worden vastgesteld.

Een blik in de archieven van de SNR

NVBS-beeldbank passeert de 100.000 In de maand mei is de inhoud van onze beeldbank weer ververst. De oude versie telde 96.000 plaatjes, de nieuwe versie komt uit op zo’n 116.000. Het is dit jaar tien jaar geleden dat bij de Railverzamelingen de eerste stappen werden gezet op weg naar een beeldbank. Aanleiding om terug te blikken en te laten zien wat er allemaal komt kijken bij het vullen van de beeldbank.

D

RENÉ JONGERIUS

e Stichting NVBS-Railverzamelingen (SNR) heeft een collectie van enkele honderdduizenden afbeeldingen: negatieven, dia’s, afdrukken; eigen opnamen van onze leden en door hen verzameld beeldmateriaal van anderen. In 2010 stond de SNR voor de uitdaging om dit materiaal digitaal toegankelijk te gaan maken. Net als andere archieforganisaties, maar dan wel tegen minimale kosten want als NVBS kennen we nu eenmaal geen overheidssubsidies.

Na het aantreden van de auteur van deze tekst als coördinator digitalisering is begonnen met een verkenning bij enkele archieven en werd een aanpak ontwikkeld. Besloten werd dezelfde software te gebruiken als de NVBS-bibliotheek. Zo kon van de kennis en ervaring van de bibliotheek gebruik 292 O P

DE RAILS 6-2021

worden gemaakt. Bovendien was (en is) deze software ‘open source’ en dus zonder kosten beschikbaar. Vooral Leo Riesthuis verdient grote lof voor de hulp die hij in die begintijd heeft geboden.

Vanaf begin 2012 werden regelmatig oproepen geplaatst voor vrijwilligers en zo ontstond de groep ‘Team Digitaal’ die eendrachtig werkt aan het vullen van de beeldbank en aan het beheer en het verder ontwikkelen van de software en hardware. Op dit moment zijn er zo’n vijftien vrijwilligers, maar versterking is nog steeds welkom.

In de beginperiode werd ook veel tijd gestoken in het ordenen van de werkprocessen (van het scannen tot het verschijnen in de beeldbank) en het inrichten van de database.

Sindsdien vinden wel regelmatig verbeteringen plaats maar

laatste pagina blader pdf_Op de Rails Basis 10-1-2014 20:56 Pagina 1

NVBS, PASSIE VOOR SPOOR !

Nieuwsgierig geworden naar de rest van de inhoud van dit nummer van Op de Rails?

Denk er dan eens aan om lid te worden van de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen (NVBS).

De NVBS-leden ontvangen maandelijks het blad in de bus, maar de NVBS biedt veel meer!

In alle delen van het land worden bijeenkomsten belegd waarop presentaties gehouden worden over trein en tram in binnen- en buitenland. De Stichting NVBS Excursies organiseert reizen. Er is ook een afdeling Jongeren.

In de NVBS Winkel kun je boeken en dvd’s over railverkeer kopen. En voor wie zich wil documenteren zijn er de NVBS-Bibliotheek en de Stichting NVBS Railverzamelingen. De winkel, de bibliotheek en de documentatiecentra zijn gevestigd in NVBS Centraal in het stationsgebouw van Amersfoort.

Afdelingen Op diverse plaatsen zijn er afdelingen die maandelijks een bijeenkomst houden, waar leden door middel van presentaties informatie met elkaar uitwisselen. Deze avonden bieden een uitgelezen kans om andere spoorhobbyisten te ontmoeten. De agenda voor de komende periode is in Op de Rails of op de NVBSwebsite te vinden.

ook abonnementen op vele binnen- en buitenlandse tijdschriften op spoor- en tramweggebied. Bureau Railatlas en Bureau Materieeltekeningen bezitten topografische kaarten en schematische tekeningen van sporen en materieel.

Winkel In de NVBS Winkel worden boeken, tijdschriften en dvd’s verkocht. Er is een uitgebreide tweedehandsafdeling. Bestellingen via internet of per post zijn mogelijk.

Excursies De aangeboden excursies variëren van een eendaagse binnenlandse trip tot een reis van vier weken in het buitenland. Voorbeelden: bezoeken aan werkplaatsen en remises, meerdaagse treinreizen door landen in en buiten Europa, maar ook dagbezoeken aan Nederlandse spoor- en trambedrijven. En elk jaar een Oliebollenrit!

Beeldmateriaal Het filmarchief, de diatheek en het fotoarchief bezitten een enorme collectie historische en actuele films, dia’s, prentbriefkaarten en foto’s. Leden kunnen zich abonneren op een fotorondzending. Tienmaal per jaar wordt een pakket foto’s, door leden gemaakt, rondgestuurd.

Documentatie De Stichting NVBS-Railverzamelingen beheert een grote verzameling krantenknipsels, dienstregelingen, vervoersbewijzen en andere documenten. In de bibliotheek staan meer dan elfduizend boeken en vele ingebonden jaargangen tijdschriften. De bibliotheek heeft

Afdeling Jongeren Ook jongeren voelen zich thuis bij de NVBS. De NVBS-afdeling Jongeren organiseert speciaal voor leeftijdgenoten bijzondere activiteiten: een wedstrijd treintrekken bijvoorbeeld, een rondje per trein in het nabije buitenland of een bezoek aan een bouwproject.

Op de Rails Het magazine Op de Rails verschijnt maandelijks. Elk nummer bevat berichten over spooractualiteiten en over de vereniging, over nieuw verschenen boeken en dvd’s (die in de winkel te koop zijn) en aankondigingen van excursies.

Daarnaast zijn er langere artikelen over spoor- en tramwegen in binnen- en buitenland. Het maandblad dat door vrijwilligers wordt gemaakt, is full colour en vrij van advertenties.

www.facebook.com/OpdeRails

Lid worden?

Nieuwsgierig geworden en meer willen weten, een proefnummer van Op de Rails ontvangen of lid worden? Een lidmaatschap kost 55 euro per jaar, ben je jonger dan 25? Dan betaal je slechts 28 euro voor een heel jaar!

Meer weten? Bezoek ons op http://www.nvbs.com

De oudste afbeeldingen in de SNR-beeldbank zijn gravures, ansichtkaarten en statische zwart/witfoto’s, zoals deze fabrieksfoto van Borsig Berlijn uit 1866; deze toont stoomlocomotief HSM 22 ‘Holland’, behorend tot de eerste generatie normaalspoorlocomotieven van de HSM. In het digitale tijdperk worden vooral rijdende en vaak kleurige treinen met een fraaie voor- of achtergrond vastgelegd, zoals Ad Boer deed op 6 april 2010 met een lege ertstrein nabij Boxtel.

Beide foto’s: collectie SNR.

000