OBV magazine 3 by Opera Ballet Vlaanderen

MAGAZINE

NR.3 JAARGANG 1 — P209977 — Verschijnt 4x per jaar in augustus/ november/februari/mei — Editie mei 2020 — Afgiftekantoor Gent X — Retouradres: Van Ertbornstraat 8, 2018 Antwerpen

DON CARLOS

WELKOM

‘SAMEN KOMEN WE HIER DOOR. WE LATEN ELKAAR NIET LOS. WANT #VERBEELDINGLEEFT – NU MEER DAN OOIT.’ Beste bezoekers, Nadat we in april al de volledige speelreeks van het seizoen 2019-2020 hadden moeten annuleren, moesten we midden mei de moeilijke beslissing nemen om in heel 2020 geen grote producties te spelen. Dat vervulde ons met verdriet en ontgoocheling. We hadden het gevoel ons publiek en onze artiesten in de steek te laten en bleven verweesd achter. We zagen echter geen andere uitweg. De veiligheid en gezondheid van eenieder zijn van primordiaal belang. De grootste uitdaging bij Opera Ballet Vlaanderen ligt op dat vlak bij onze artiesten. In veel sectoren kun je op een afstand werken, maar binnen een orkest, koor en ballet zoals dat van ons zitten mensen noodzakelijkerwijs schouder aan schouder en elkaar dicht op de huid. Tegelijk voelden we een grote veerkracht en creativiteit opborrelen in ons huis. We zouden niet bij de pakken blijven zitten – zoveel was meteen duidelijk. We begonnen andere vormen te ontwikkelen om in interactie te kunnen blijven gaan met ons publiek. Zeker in tijden van corona is de nood aan kunst en cultuur groot. Ze helpen ons, zoals psychiater Dirk De Wachter verder in dit magazine zegt, ‘om te gaan met het mysterie van het bestaan’ en onze kwetsbaarheid en sterfelijkheid een plek te geven. Kunst en cultuur brengen mensen bij elkaar. Ze hebben een enorm verbindend potentieel, zeker de podiumkunsten. We geloven rotsvast in de kracht en weerbaarheid van kunst en cultuur. Als deze crisis ons iets leert, is het dat verbeelding en fantasie essentieel menselijk zijn. Voorlopig kunnen we nog niet in volle bezetting aan de slag in onze zalen, maar kunst creëren is de missie van ons huis en dat blijven we doen. We lanceren daarom de campagne #verbeeldingleeft. De aftrap gaven we met een online filmpje waarin onze principal danser Matt Foley en onze concertmeester Kristie Su een intieme miniatuurvoorstelling brengen. De foto bij dit voorwoord is een beeld daaruit. Het filmpje is te bekijken via operaballet.be. Het was de eerste van een reeks miniproducties die we de komende weken via onze digitale platformen zullen lanceren, en waaraan ook bevriende choreografen en regisseurs zoals Krystian Lada, Tom Goossens en Drew Jacoby naast Larbi zelf hun medewerking verlenen. We begonnen tegelijk te werken aan een gloednieuwe podcast, die we jullie in de zomer hopen te presenteren. We gingen nadenken over een productie in openlucht, een debatreeks staat in de steigers… en er volgt nog veel meer. Aan jullie daarom de oproep om ons goed in de gaten te blijven houden. Tot slot willen we jullie, onze bezoekers, bedanken. Wij zijn er oprecht door getroffen hoe jullie hebben meegeleefd in deze moeilijke tijden. We ontvingen vele steunbetuigingen, online reacties en giften. Ook doneerden jullie en masse de geannuleerde tickets aan ons SteunFonds. Ook al waren jullie niet ‘in huis’, we hebben jullie warmte gevoeld. Heel veel dank. Samen komen we hier door. We laten elkaar niet los. Want #verbeeldingleeft – nu meer dan ooit. Met warme groeten, Jan Raes, Jan Vandenhouwe, Sidi Larbi Cherkaoui en Kiki Vervloessem Directie Opera Ballet Vlaanderen

De scherpste nieuwsupdates, waar u ook bent Download nu onze app DS Nieuws Download DS Nieuws en mis niets van onze heldere journalistiek en onderbouwde opinie: 4 De hele dag door betrouwbare updates 4 Mijn DS: uw favoriete thema’s in één handig overzicht 4 De podcasts van DS Audio altijd op zak

Download gratis onze app DS Nieuws via standaard.be/app

‘Deze crisis biedt hopelijk ook kansen’ Een kennismakingsgesprek met Jan Raes P. 6-8

‘Kunst is de religie van deze tijd’ Jan Vandenhouwe en Dirk De Wachter over cultuur in tijden van corona P. 10-14

In stilstand bewegen ‘De fragiliteit van ons bestaan komt nu heel dichtbij’, schrijft Sidi Larbi Cherkaoui P. 22-23

Fantoompijn Essay van dramaturg Katherina Lindekens over OBV in lockdown P. 18-21 'Ik wens iedereen een tere huid' Hoe gaat het nu met onze makers? P. 26-27 3

is verhuisd!

BraziliĂŤstraat 23 2000 Antwerpen blomstershop www.blomster.be

SEIZOEN 2020-2021

OPERA BALLET VLAANDEREN ONLINE

In het vorige OBV Magazine kondigden we 23 april aan als de verschijningsdatum van onze seizoensbrochure met de program mering voor het opera- en balletseizoen 2020-2021. Op dit moment is nog niet duidelijk wanneer wij weer zullen mogen spelen. Dat betekent dat ook de lancering van het nieuwe seizoen nog even op zich zal laten wachten. Via onze nieuwsbrief, social media-kanalen en de website houden we je op de hoogte.

Onze website operaballet.be is sinds maart omgebouwd tot een platform waar je vanuit je luie stoel de wereld van opera en ballet kunt ontdekken. Er zijn inmiddels meer dan zeven volledige dansen operaproducties integraal te bekijken, waaronder de opera’s La Juive, Rusalka en Der Schmied von Gent, die pas begin van dit seizoen in première ging. Dansliefhebbers kunnen hun hart ophalen met Jeroen Verbruggens Ma Mère l’Oye en Mea Culpa van onze artistiek directeur ballet Sidi Larbi Cherkaoui. Het aanbod vullen we de komende weken verder aan met recente opnames en captaties uit ons archief. Rond de captaties delen we veel achtergrondinformatie, zoals behind the scenes en persrecensies. Ook kan je op operaballet.be terecht voor Spotify-playlists en de digitale edities van OBV Magazine.

NIEUWE REEKS: OPERATHEEK Operatheek is een gloednieuwe serie compacte boekjes over belangrijke opera’s en muziektheaterwerken in samenwerking met Leuven University Press. Ze verschijnen naar aanleiding van nieuwe producties door Opera Ballet Vlaanderen. Ieder volume gidst de lezer door de tekst en de muziek van het werk. De thematiek, het verhaal en het libretto komen aan bod. Tegelijk krijgt de lezer de ontstaansgeschiedenis mee, de cultuur historische context van het stuk en de meest recente ontwikkelingen in het musicologisch onderzoek. Tot slot zoomt elk boekje in op de grote muzikale en theatrale momenten van ieder werk. Het eerste deel verschijnt rond de oorspronkelijke premièredatum van Faust, medio juni. Auteur van de eerste editie is Steven Vande Moortele, hoofddocent muziektheorie en vice-decaan onderzoeksbeleid aan de muziekfaculteit van de University of Toronto, waar hij ook directeur is van het Centre for the Study of Nineteenth-Century Music. Hij breekt een lans voor Szenen aus Goethes Faust, het monumentale meesterwerk voor solisten, koor en orkest van Robert Schumann. Verkrijgbaar via de boekhandel en operaballet.be.

UIT IN GENT TV Sinds april kunnen inwoners van vijf woonzorgcentra in Gent genieten van captaties van de mooiste voorstellingen van de Gentse podia. Opera Ballet Vlaanderen deed mee en stelde de registraties van Bach Studies en Ma Mère l’Oye ter beschikking. UitinGenTV is een initiatief van Uit in Gent.

ANNULERINGEN Door de maatregelen om verdere verspreiding van het coronavirus te voorkomen hebben wij moeten besluiten alle activiteiten voor de rest van het seizoen 2019-2020 te annuleren. Meer informatie vind je op onze website. Kaartkopers hebben inmiddels persoonlijk bericht ontvangen.

XXXX

‘HET FINANCIËLE MAG GEEN UITGANGSPUNT ZIJN. EEN CULTUREEL HUIS MOET VOORAL EEN ARTISTIEKE DROOM HEBBEN.’

‘DEZE CRISIS BIEDT HOPELIJK OOK KANSEN’ ‘Covid-19 dwingt ons om onszelf in vraag te stellen. We zijn willens nillens een creatief laboratorium in gestapt. We kunnen nog altijd de meesterwerken hercreëren, zij het dan in een intieme setting.’ Een kennismakingsgesprek met onze algemeen directeur ad interim Jan Raes. Door Ilse Degryse

‘Het is letterlijk een thuiskomen bij Opera Ballet Vlaanderen. Ik ben geboren in Antwerpen en opgegroeid in een huis waar altijd opera of klassieke muziek opstond. Mijn vader is een groot Wagneriaan, die mij en mijn broer al in onze kindertijd meenam naar Bayreuth. Mijn moeder was pianist-klavecinist. Mijn allereerste Toverfluit heb ik gezien in de toenmalige Koninklijke Vlaamse Opera, waar ik later zelf als fluitist meermaals heb opgetreden, en een enkele keer ook in Gent. Een aantal leden van ons orkest zijn trouwens studiegenoten van mij.’

Uiteraard blijft, naast het echte kijken, het (leren) luisteren ook essentieel maar dat vraagt initiatie. Ik ben het daarom meer dan eens met onze artistiek directeurs Jan Vandenhouwe en Sidi Larbi Cherkaoui dat het educatieve en participatieve een belangrijke pijler van OBV moeten worden. Hoe verliep de eerste kennismaking met het huis? Je bent hier pas half februari aan je opdracht begonnen.

De voorbije zestien jaar was je in Nederland aan de slag. Eerst bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest, vanaf 2008 als algemeen directeur van het Koninklijk Concertgebouworkest in Amsterdam.

‘BELGIË IS DE LAATSTE DECENNIA EEN OPWINDEND LABORATORIUM GEWEEST VOOR DE PODIUMKUNSTEN. HIER IS OOK NU NOG MEER RUIMTE OM RISICO’S TE NEMEN DAN IN NEDERLAND.’

Dat klopt, en ook in die zin is het deugddoend om weer ‘thuis’ in België actief te zijn. In bijna de hele wereld staat de kunstensector onder druk. Nederland sluit cultureel gezien eerder aan bij de Angelsaksische wereld, bij het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. De neiging om kunst en entertainment te vermengen, vanuit een commerciële invalshoek, is daar toch een pak groter dan bij ons. Maar het financiële mag geen uitgangspunt zijn. Een cultureel huis moet bovenal een artistieke droom nastreven. België is de laatste decennia een opwindend laboratorium geweest voor de podiumkunsten, dat moeten we goed beseffen. Hier is ook nu nog meer ruimte om risico’s te nemen dan in Nederland. Er mag al eens iets geprobeerd worden – en desnoods mislukken. Dat is waar kunst voor mij om gaat: de kunstenaar is zoekend en voelt een urgentie om iets te schrijven, te componeren of te spelen. Dat draagt altijd een soort gevaar in zich en dat maakt het ook waarachtig. Toen kwam de vraag van de raad van bestuur van Opera Ballet Vlaanderen om hier als algemeen directeur ad interim aan de slag te gaan.

De bestuurders die me hebben gevraagd voor deze functie hadden me een eerlijke schets gegeven van de uitdagingen waar het huis voor staat. De eerste weken heb ik uitgebreid gepraat met de overige directieleden en met heel wat andere medewerkers. Op korte tijd heeft dit huis veel indruk op me gemaakt. Ik trof een enorme bevlogenheid en artistiek gaat het OBV voor de wind. Er is de voorbije jaren een moedig pad ingeslagen. Het publiek heeft indrukwekkende producties gekregen en het ervaart innovaties ook als noodzakelijk. Mijn uitdaging situeert zich met name op intern-organisatorisch vlak. Via de juiste beleidsbeslissingen wil ik het hier operationeel-artistiek overzichtelijker en scherper maken. Tot zover je opdracht tot en met 13 maart. Toen ging ons land in lockdown en braken ongeziene tijden aan voor de hele cultuursector. De kern van onze missie is opera en ballet maken in volle bezetting. Wanneer dat weer mag en kan is tot nu een groot vraagteken. We wachten uiteraard de beslissingen van de overheid af en tegelijk zijn we met haar in dialoog omtrent de specifieke behoeften en uitdagingen van onze sector. We overleggen ook voortdurend met andere cultuurhuizen in binnen- en buitenland. Bij het heropstarten van de maatschappij zitten wij in de laatste coupé van de trein. De

De vraag kwam voor mij erg onverwacht, maar tegelijk precies op het goeie moment. Na zoveel jaren werken met orkesten verlangde ik naar een interdisciplinaire horizon. Opera Ballet Vlaanderen is in die zin de gedroomde haven, omdat het huis zo hybride en gelaagd is. Dat is ook een unieke troef voor de toekomst. Net dankzij die interdisciplinariteit zullen we jongeren, die houden van innovatie en vaak eerder visueel zijn ingesteld, met onze producties kunnen blijven bereiken.

DEZE CRISIS BIEDT HOPELIJK OOK KANSEN

‘WAT IN ELK GEVAL DUIDELIJK IS GEWORDEN, IS DE NOOD AAN VERBEELDING, AAN AMBIGUÏTEIT OOK. WE WETEN HET SOMS ALLEMAAL NIET, ER MAG TWIJFEL ZIJN. DAT IS EEN RIJKDOM.’

tijden. We staan allemaal letterlijk en figuurlijk te springen om weer aan de slag te gaan en om in interactie te kunnen met het publiek.

grootste uitdaging ligt bij de artiesten zelf die door de aard van onze discipline nu eenmaal in nauw contact zijn. In veel sectoren kun je wel op een afstand werken, maar binnen een orkest, koor en ballet zitten mensen noodzakelijkerwijs intiem dicht bij elkaar. Veel belangrijk en groot repertoire kunnen we nu dus niet brengen, maar tegelijk biedt deze crisis hopelijk ook kansen.

Hoe doe je dat op ‘veilige afstand’? Vanuit onze eigen kracht zijn we daarover gaan nadenken, met onze artistiek directeurs in de cockpit. We kunnen nu dan wel geen Faust of Così fan tutte brengen maar in afwachting daarvan creëren we onder de noemer #verbeeldingleeft miniatuurvoorstellingen, waarbij we hopelijk elke keer een stapje verder kunnen gaan naarmate de veiligheidsmaat regelen gaandeweg losser zullen worden. We zijn begonnen met een filmpje met onze principal danser Matt Foley en concertmeester Kristie Su dat online werd gedeeld, dus met twee mensen op anderhalve meter van elkaar. Hopelijk kunnen we binnenkort naar vijf of tien artiesten gaan. En kunnen we het publiek daarna ook live weer treffen, misschien eerst in de open lucht en op termijn weer in onze zalen. Misschien beginnen we met kleinere producties.

In welke zin? De crisis dwingt ons om onszelf in vraag te stellen. Waarom maken wij opera en ballet? Doen we dat wel op de goede manier? Hoe gebruiken we ons apparaat? En voor wie creëren we? Dit kan een kantelmoment zijn, een moment van bezinning en herijking. We missen nu allemaal lichamelijkheid en nabijheid en in die zin doet covid-19 ons meer dan ooit beseffen dat routine dodelijk is. Het is een aansporing om uit de ratrace te stappen. Ook voor de maatschappij kan dit een gelegenheid zijn om na te denken over onze collectieve waarden. Waar worden we empathisch en waardevoller van als mens? Wat zijn onze ankerpunten? Die liggen toch niet enkel in ons werk en onze rol als werknemer? Dat debat is nu volop bezig en dat is goed. Wat in elk geval al duidelijk is geworden, is dat er nood is aan verbeelding, aan fantasie, aan ambiguïteit ook. We weten het soms ook allemaal niet, er mag twijfel zijn. Dat is zeker een rijkdom.

Kortom: je bent hoopvol voor de toekomst? We zijn door de crisis willens nillens een creatief laboratorium in gestapt. Ik ben er zeker van dat die hele intieme producties waar we nu mee begonnen zijn effect zullen hebben op onze manier van denken en dat daar mooie dingen uit zullen komen. Misschien laat het ons ook toe om een nieuw publiek aan te spreken dat Opera Ballet Vlaanderen nog niet kent. Reizen zal mogelijks nog een tijd niet kunnen maar dat kan kansen bieden aan jonge makers van bij ons. #verbeeldingleeft is geen willekeurige slogan. Kunst kan nog altijd spannend zijn en ons bevragen. Zeker de podiumkunsten hebben de potentie om een catharsis teweeg te brengen en van samen-spelen een samen-leven te maken. We zijn pas mens door de anderen, dat is waar de podiumkunsten ook tijdens maar vooral na de coronacrisis over kunnen gaan.

Wij missen het publiek maar omgekeerd is dat net zo goed het geval. We hebben veel solidariteit ervaren van onze bezoekers. Opera Ballet Vlaanderen betaalt de tickets van de afgelaste voorstellingen terug, maar een groot deel van het publiek heeft te kennen gegeven dat dat niet hoeft, ‘omdat wij dat nu nodig hebben’. In naam van onze artiesten en medewerkers, de directie en de raad van bestuur wil ik hen daar uit de grond van mijn hart voor bedanken. We koesteren de warme band met het publiek en leven met hen mee in deze moeilijke

HET RITUEEL VAN JULIET BURNETT

Kort na het onthutsende nieuws over onze afgelaste voorstellingen ben ik uit Antwerpen vertrokken, naar Sydney, om bij mijn familie in Australië te kunnen zijn. Ik wist dat ik hun steun en liefde nodig zou hebben in deze bange tijden vol onbeantwoorde vragen. Ik heb de voorbije weken geproefd van een stille, deugddoende kalmte. Voor de eerste keer overvalt mij het onwerkelijke gevoel niets in mijn agenda te hebben staan. De voorbije twintig jaar heeft dit veeleisende beroep dat dansen is me met een dwingende noodzakelijkheid vooruit gestuwd. Ik heb nu tijd om eerlijk stil te

staan bij de impact die die druk op mij heeft gehad. Ik besef dat ik blijf dansen omdat dat een manier is om mijn creativiteit tot uiting te brengen. In de kunstmatige wereld van het podium zoek ik mijn eigen waarheid – al lijkt dat een paradox. Ik put er vreugde uit en het geeft me een doel. Mijn carrière heeft me ongelofelijke pieken gebracht, maar dat ging uiteraard gepaard met zelfopoffering en moeilijke momenten. Ik heb daar meestal, maar niet altijd, een evenwicht in gevonden. Dans brengt me troost. Ik heb het zeldzame voorrecht dat ik mijn beroep heb mogen maken van wat mij het

gevoel geeft compleet te zijn. Kunst is in deze tijden van cruciaal belang. Om verbonden te zijn, om te begrijpen, om het diepste van onszelf uit te drukken. Het vraagt tijd en ruimte om tot een helder inzicht te komen. We hebben altijd de mogelijkheid om van een crisis een kans te maken. Ik hoop mezelf te kunnen herijken, en – als we dan weer naar buiten mogen – te blijven focussen op wat er echt toe doet. Ik hoop voor onze aarde en haar hoeders dat het een nieuw en rijk begin zal zijn. Juliet Burnett is eerste solist bij ons Ballet.

‘KUNST IS DE RELIGIE VAN DEZE TIJD’

‘Het bijwonen van een opera is als een collectief ritueel. Zeker in deze coronatijden is de nood om samen te komen groot. Nu meer dan ooit snakken we naar verbinding.’ Dat zeggen onze artistiek directeur opera Jan Vandenhouwe en psychiater Dirk De Wachter in koor. Ze spraken elkaar – op veilige afstand – over het belang van cultuur, de wereld na corona en hun liefde voor opera uiteraard. Door Ilse Degryse

DIRK DE WACHTER & JAN VANDENHOUWE

Ze hadden elkaar nog nooit gesproken, al was daar in principe al vaak genoeg kans toe geweest. Dirk De Wachter heeft namelijk al jaren een première-abonnement in Opera Antwerpen. Zodra we zijn consultatieruimte in Antwerpen binnenstappen, getuigt de psychiater vol vuur over zijn liefde voor opera. ‘Voor mijn werk ben ik vaak in steden als Milaan, Parijs en Venetië om daar congressen bij te wonen. Dan probeer ik iedere keer ook een opera mee te pikken. Zeker als je alleen bent, lukt het meestal wel nog om een lastminuteticket te bemachtigen. Ik geniet daar enorm van. Opera is een universele taal, en ik hou van de sfeer en de statige gebouwen. De Garnier in Parijs is voor mij het ultieme operagebouw. Maar ja, of we na deze coronacrisis nog zoveel overal naartoe zullen vliegen… dat valt af te wachten.’ Het brengt ons meteen bij het thema van dit interview. Al maandenlang ligt de cultuursector stil door covid-19. Ook Opera Ballet Vlaanderen heeft dit seizoen alle voorstellingen geannuleerd en wanneer we opnieuw zullen mogen opstarten is – medio mei, wanneer we dit schrijven – verre van duidelijk. Toch stellen we met zijn allen vast dat de nood aan kunst en cultuur nog nooit zo groot geweest is. Hongerig naar verdieping en verbinding zijn mensen massaal aan het lezen en luisteren geslagen. Op de radio worden gedichten en verhalen voorgelezen en verzoek nummers aangevraagd. Naast tv-series en films worden ook de voorstellingen die cultuurhuizen online hebben gezet gretig gestreamd. Hoe komt het dat we in coronatijden zo’n verlangen voelen naar cultuur? Waarin ligt haar kracht? Waarom is kunst zo belangrijk voor zovelen? Dirk De Wachter: In tegenstelling tot wat velen denken, is kunst in onze samenleving niet de kers op de taart – meestal is dat maar zo’n versuikerd kriekje trouwens, niet bijzonder lekker – maar de bodem van de taart. Kunst en cultuur zijn de basis van het menselijk zijn. Die twee zijn haast synoniemen. Hoe dat zo gekomen is? De mens is de enige diersoort die zich ten volle bewust is van zijn sterfelijkheid, zijn Sein-zum-Tode om het met de Duitse filosoof Martin Heidegger te zeggen. Om die sterfelijkheid te kunnen verdragen is de mens in de loop van zijn ontwikkeling over duizenden jaren symbolen gaan gebruiken en dat is de kunst. Ze helpt ons om te gaan met het mysterie van het bestaan, dat we per definitie niet kunnen oplossen. Jan Vandenhouwe: Al vanaf de allereerste opera’s van Monteverdi, zoals Orfeo en Tancredi e Clorinda, is het centrale thema de dood en hoe je die met kunst en gezang kunt overstijgen. Ook in de opera’s van componisten zoals Wagner, Mozart en Verdi wordt er op het einde gestorven op een manier die een transcendentie verklankt. Voor mij is het bijwonen van een opera- of andere voorstelling als een collectief ritueel. Als je bijvoorbeeld naar Tristan und Isolde gaat, waarin Wagner zijn Tristan een uur lang laat balanceren tussen leven en dood, heb je met duizend mensen gedurende vijf uur een emotionele reis gemaakt. Je hebt samen iets beleefd. In onze individualistische tijd heeft die gezamenlijke ervaring een enorm verbindend potentieel. De Wachter: De kunst is inderdaad de religie van deze tijd. Mijn parochie bijvoorbeeld is de Sint-Laurentiuskerk in de

Markgravelei in Antwerpen. Op zondagochtend luiden daar de klokken en zitten nog een dertigtal oudere mensen in de mis. Maar even ver hiervandaan is deSingel en daar wonen in het weekend honderden mensen voorstellingen bij. Ondanks de ontkerkelijking is de nood om samen te komen nog altijd even groot, en zeker in deze corona tijden. Dat dat met name nu niet mag, is een drama. Mensen zijn ziek en sterven en er is geen nabijheid. Nu meer dan ooit snakken we naar verbinding. Online kunnen we wel nog contact zoeken met elkaar. Daar ontstaan allerlei cultuurinitiatieven die mensen toch wat troost bieden. Vandenhouwe: Dat klopt, en dat is mooi, maar het confronteert je tegelijk extra met wat je mist. De Wachter: Je zult het misschien niet graag horen, Jan, maar ik ben een paar keer in de bioscoop naar een live streaming van een opera in de Metropolitan in New York gaan kijken. Dat waren mooie beelden en de sopraan Renée Fleming gaf tussendoor boeiend uitleg, maar ik ga het toch niet meer doen. Het is niet hetzelfde. Vandenhouwe: Ik heb zo Parsifal gezien vanuit de Metropolitan met de Duitse tenor Jonas Kaufmann. Fantastisch muzikaal, maar het verbleekt bij een echte voorstelling, met tachtig mensen in de orkestbak en in het koor die zonder enige versterking muziek ten gehore brengen. Dat is pure energie die op een directe manier je lichaam bereikt. De Wachter: Om het provocerend te zeggen: het werkt pas als het speeksel je uit de orkestbak om de oren vliegt. (lacht) Vandenhouwe: Het geeft ons bij Opera Ballet Vlaanderen in elk geval een enorm ontheemd gevoel dat we het seizoen zo abrupt hebben moeten afbreken. We laten ons publiek achter, en we laten onze artiesten achter. Dat doet verdriet. De acteur Ramsey Nasr schreef in maart een essay in NRC Handelsblad over het belang van kunst in deze onzekere tijden. Daarin stelde hij: ‘Kunst biedt houvast door mee te wankelen.’ De Wachter: Dat is een mooi idee. Mensen vragen me soms of ik als psychiater veel kunst gebruik in mijn therapie. Natuurlijk is het niet zo simpel dat ik tegen iemand met een depressie zeg: ga eens naar die opera of die tentoonstelling, dat zal helpen. Het werkt subtieler. Wat doet kunst namelijk? Dat is een heel persoonlijk gevoel aanspreken dat tegelijk universeel herkenbaar is. Kunst kan allerlei vormen aannemen – soms is ze grappig, soms dramatisch – maar ze biedt altijd een soort spiegeling van dat leven dat toch eigenlijk niet te doen is... Dan troost kunst wat, dan erkent ze. Als het goed is, ga je een beetje verward naar huis na een voorstelling of een bezoek aan een tentoonstelling en denk je er nog wat verder over na. Vandenhouwe: Kunst brengt grote verhalen die door de tijden blijven bestaan en telkens opnieuw betekenis krijgen. Om

‘OM GOEDE KUNST TE KUNNEN MAKEN MOET JE AF EN TOE OOK KUNNEN MISLUKKEN. DAT WORDT VANDAAG MAAR HEEL WEINIG AANVAARD.’ — Jan Vandenhouwe —

KUNST IS DE RELIGIE VAN DEZE TIJD

die reden speelt ze ook zelden direct in op de actualiteit. Als je nu een opera over covid-19 zou schrijven, kun je die pas over twee jaar uitvoeren en dan kom je per definitie te laat. Anderzijds vat kunst vaak wel het wezen van de tijd. De regisseurs of de componisten met wie ik werk, zijn vaak mensen die misschien niet helemaal in hun omgeving passen, maar net door hun overgevoeligheid zaken veel eerder in de gaten hebben dan de rest van ons. Zo gaan de stukken die we net geannuleerd hebben voor dit seizoen heel erg over wat er nu gebeurt. De opera Usher van Annelies Van Parys en Gaea Schoeters vertelt over een familie die opgesloten zit in een kamer. Door op hun angst in te spelen probeert een manipulator zijn macht nog te vergroten. Faust gaat dan weer over de mens die altijd meer wil en hoe dat zich tegen hem keert. Net zoals het virus er nu is doordat wij als mensheid boven onze stand geleefd hebben... Denken jullie dat deze crisis iets fundamenteel zal veranderen aan onze overspannen levenswijze? Dat we met zijn alleen ethischer, groener en gezonder zullen samenleven post corona? Vandenhouwe: Ik las een interview met de Franse schrijver Michel Houellebecq. Daarin zei hij dat hij de verklaringen dat niets nog zal zijn zoals voorheen voor geen meter gelooft. ‘We zullen na de lockdown niet in een nieuwe wereld ontwaken. Ze zal hetzelfde zijn, alleen een beetje erger’, zei hij. Ik vrees dat hij gelijk heeft. Ik woon in Antwerpen niet ver van de Ring. Daar was wekenlang nauwelijks verkeer te horen, maar toen in België op 4 mei voorzichtig weer het bedrijfsleven opstartte was het ‘s ochtends meteen een en al geraas. Heel wat mensen zullen gewoon hetzelfde doen als daarvoor, dat is wel duidelijk. De Wachter: Ik vrees ook dat er nog meer geconsumeerd zal moeten worden om de economie weer op peil te krijgen. Dat het ecologische effect van de stilstand onmiddellijk tenietgedaan zal worden. En dat het financiële gat dat nu geslagen wordt tot een duale maatschappij zal leiden. Nu applaudisseert iedereen voor de zorg maar we zullen zien over een paar maanden, wanneer de centen uitgedeeld moeten worden. Hetzelfde met onderwijs en cultuur. Het zijn sectoren die fundamenteel zijn maar die geen onmiddellijke return opleveren in onze op winst en efficiëntie gefixeerde maatschappij. Vandenhouwe: Tegelijk merk je dat de landen die het meeste bespaard hebben en waar ze de neoliberale logica het verste hebben doorgedreven nu de grootste problemen hebben om de crisis te bedwingen. Dus ik ben het met je eens, Dirk. Ik verwacht bijvoorbeeld ook dat we weer net zoveel zullen reizen en vliegen als daarvoor.

De Wachter: Ja, en daar bestaat het gevaar dat vliegtuigtickets erg duur zullen worden omdat telkens een stoel moet worden tussen gelaten. Dat betekent het einde van het democratische luchtverkeer. Hetzelfde voor de opera: als daar minder kaarten verkocht kunnen worden per voorstelling door de afstandsregel zou het opnieuw een elitaire

aangelegenheid kunnen worden. Vandenhouwe: (vastberaden) Dat moeten we echt vermijden. Ik geloof trouwens dat het geen zin heeft om te spelen voor een halflege zaal. Als je maar met tweehonderd mensen in een operazaal zit waar normaal duizend mensen in passen, zit je te ver uit elkaar om de emoties echt te delen en is die magie van de livevoorstelling er niet. Zolang het niet mogelijk is om onze opera’s met koor en orkest weer voor volle zalen te spelen, moeten we kleinschalige alternatieve programma’s bedenken, die ons publiek en onze artiesten niet in gevaar brengen. Je ziet tegelijk wel veel solidariteit onder mensen. Ze doen boodschappen voor buren, naaien mondmaskers voor elkaar enzovoort. Zal daar iets van overblijven? De Wachter: Ik ben bang dat het geheugen ook wat dat betreft kort zal zijn als de harde realiteit van het leven het weer overneemt. Je zag het al in de discussies over Europese solidariteit. Italië smeekte op het dieptepunt van de crisis de EU om hulp, Nederland antwoordde dat Italië al die jaren nooit op zijn begroting had gelet terwijl zij zelf wel goed gespaard hadden. Vandenhouwe: We zitten nu echt in een uitzonderlijke situatie, maar de idealist in mij hoopt dat er vandaag toch alternatieven uitgedacht worden door visionaire politici, wetenschappers of kunstenaars. Is het een taak voor de kunsten om te blijven appelleren aan die solidariteit? Om de wereld een geweten te schoppen? De Wachter: De kunst moet vooral niets, anders wordt ze activistisch. Vandenhouwe: De kunst moet inderdaad niets, maar tegelijk doet ze dat vanzelf. De filosofe Hannah Arendt omschreef kunst als ‘de objecten die elke beschaving achterlaat als de kwintessens en de blijvende getuigenis van de geest die haar bezielde’. Zo zitten de kern en de waarden van het Romeinse Rijk in de kunst die uit die tijd is over geleverd. Op dezelfde manier zitten de waarden waarop onze westerse Europese maatschappij gebouwd is, zoals vrijheid en solidariteit, in de grote opera’s van Verdi en Mozart. Die brengen ze op een zeer emotionele, collectieve manier tot bij ons, op een manier die een veel diepere impact heeft dan wanneer een professor erover zou onderwijzen. De Wachter: Daar ben ik het mee eens. Het is een fond, een baarmoederlijkheid die je over de generaties meekrijgt. We zullen geduld moeten oefenen voor er weer voor volle zalen gespeeld zal mogen worden. Het zou nog meer dan een jaar kunnen duren voor er een vaccin is. Dat is dramatisch voor de podiumkunsten. Of niet? De Wachter: Kunst en cultuur zijn weerbarstig. We hebben in het verleden pestepidemieën gehad die jaren hebben

KUNST IS DE RELIGIE VAN DEZE TIJD

‘KUNST HELPT ONS OM TE GAAN MET HET MYSTERIE VAN HET BESTAAN, DAT WE PER DEFINITIE NIET KUNNEN OPLOSSEN.’ — Dirk De Wachter — geduurd. De bevolking werd telkens gedecimeerd maar de muziek is in leven gebleven en is zich blijven ontwikkelen, en dat geldt ook voor andere kunstvormen. Vandenhouwe: In de 14e eeuw ontstond niet alleen de Decamerone van Boccaccio tijdens een periode van pest, maar ook de prachtige ars subtilior bijvoorbeeld, een soort bekroning van de middeleeuwse muziek. Daarna is de renaissance gekomen. We zijn een creatieve sector. Ik krijg dagelijks mails en telefoons van medewerkers met nieuwe ideeën. De veerkracht is groot. Tegelijk is nu een goed moment om te herbronnen en na te denken over hoe we in de toekomst alles zullen organiseren. De voorbije jaren werd de cultuursector voortdurend beoordeeld volgens de meetlat van de efficiëntie en werd gevraagd naar wat het economische effect van onze activiteiten is. Of de cafés rond de theaters bijvoorbeeld meer opbrengen of niet? Daar heb ik me vaak aan geërgerd. De Wachter: Dat is wat de regeringen van de laatste jaren inderdaad zeiden: wat brengt het op? Vandenhouwe: In een gezonde maatschappij is er een evenwicht tussen de drie domeinen politiek, economie en wat je breed cultuur zou kunnen noemen. De economie is

uiteraard een belangrijke pijler, maar de laatste jaren is de marktlogica de andere twee gaan overwoekeren. Zo’n onevenwicht maakt je maatschappij ziek. Het heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat het aantal burn-outs in onze sector schrikbarend hoog ligt. De druk om met minder middelen almaar meer te doen is alleen toegenomen. Om goede kunst te kunnen maken moet je af en toe ook kunnen mislukken. Dat wordt vandaag maar heel weinig aanvaard. Kunst maken betekent niet dat je alleen de ene succesvoorstelling na de andere programmeert. Soms moet een regisseur er ook volstrekt naast mogen zitten. Ik moet dat als artistiek directeur ook kunnen toelaten. De Wachter: Crisissen zijn momenten om iets mee te doen. Ik zie het in mijn werk als psychiater ook, zeker in het ziekenhuis. Mensen komen naar me toe wanneer het echt niet meer gaat, met henzelf of met hun naasten. Ze hebben lang doorgezet maar opeens worden ze ziek en vallen ze stil. Dat is een gelegenheid om na te denken over nieuwe wegen. Op dezelfde manier biedt corona jullie de gelegenheid om fundamenteel te reflecteren over nieuwe manieren om creatief te zijn, om anders opera en dans te brengen… Zo’n kans krijg je nooit meer, Jan.

HET RITUEEL VAN DANIEL ARNALDOS

Na de laatste voorstelling van Der Schmied von Gent was ik een week met verlof in Berlijn. Daar vernam ik het nieuws dat eerst Così fan tutte en daarna Usher zouden worden afgelast; aan beide zou ik meewerken. In het begin was die periode bijzonder stresserend, door de onzekerheid over de maatregelen die regeringen zouden nemen in de landen waarmee ik verbonden ben: Spanje, waar mijn familie en vrienden wonen; Duitsland, waar ik woon, en België, waar ik werk. Ik kon het nieuws maar niet uit mijn hoofd zetten. Na de eerste schok begon ik actief na te denken over hoe ik mijn tijd zou invullen.

Aangezien ik met anderen een flat deel in Berlijn moest ik een plaats vinden om zang te oefenen. Gelukkig kon ik van een vroegere leraar van me aan de Universität der Künste een studio huren. Ik oefen daar dagelijks van 11 tot 13u. Nu de bomen in bloei staan, ervaar ik het als een geschenk om daarheen te kunnen wandelen. Zeker wanneer ik denk aan mijn familie in Spanje die wekenlang veroordeeld was tot een leven binnenskamers.

vooruit ga, stimuleert me. Ik focus op het verbeteren van mijn manier om zanger én mens te zijn; het ‘hoe’ van alles is belangrijk. Meditatie en yoga, die al een belangrijke rol speelden in mijn leven, hebben nu een rechtstreekse invloed op mijn zang. Ik denk actief na over hoe ik dingen rustiger en milder kan aanpakken. Ik hoop dat dit het begin kan zijn van een meer uitgebalanceerd leven waarin mijn creatieve kant volop de ruimte krijgt.

Oefenen zonder de druk van uitvoeringen helpt me om mezelf te bevrijden van slechte gewoonten en er betere aan te nemen. Dat ik er technisch enorm op

Daniel Arnaldos is lid van ons Jong Ensemble.

HET HUIS IS LEEG In deze ruimtes waren we nu zo graag voor jullie in de weer geweest. Maar covid-19 ruimde ons huis â&#x20AC;&#x201D; voorlopig â&#x20AC;&#x201D; leeg helaas. Het podium is verlaten, de repetitiezalen liggen stof te vergaren, in de ateliers wordt niet gewerkt, de bespreekbureaus zijn onbemand.

ÂŠ Pauline Van Aelst

FANTOOMPIJN OPERA BALLET VLAANDEREN IN LOCKDOWN Essay door Katherina Lindekens

18 18

FANTOOMPIJN

DE PERFORMERS REPETEREN MET EEN HARDNEKKIGHEID DIE HET MIDDEN HOUDT TUSSEN ONTKENNING EN GELATENHEID. TOCH VOEL IK DAT DE GEEST UIT DE FLES IS: OOK DEZE CAST NEEMT AFSCHEID VAN EEN DROOM.

producties. Plots: leegte, ruimte, stilstand. Bij de aanblik van een sputterende wereld ervaar ik zoals velen een cocktail van angst, droefheid en sluimerende opluchting om deze onverwachte druk op de pauzeknop.

Het gebeurt vlak voor de laatste repetitieweek van Alain Platels C(H)ŒURS 2020. In de aanloop naar de première is de cast van de productie gestaag gegroeid. 13 dansers kregen het gezelschap van 64 koorleden voor een collectieve choreografie op muziek van Giuseppe Verdi en Richard Wagner. De scène staat vol, en vanaf morgen vult de orkestbak zich met meer dan 70 musici. Ook achter de schermen is het hele huis in het getouw. De repetitie van 11 maart eindigt schijnbaar uitgelaten, maar boven de zwetende gezichten pakken donkere wolken samen. Het nieuwe coronavirus hangt in de lucht, en hoe verwoed we het met zijn allen ook weg hebben gewenst, de dreiging wordt steeds tastbaarder.

HARDER, BETTER, FASTER, STRONGER In een reflex begin ik te wandelen. Nu eens ’s ochtends, dan weer ’s avonds, over het jaagpad langs de Oude Schelde. De omgeving is onherkenbaar veranderd. Wat me het meest opvalt, is de stilte die als een waas over de stad hangt. Een spooktrein rijdt door het landschap. Luttele meters verderop, in het UZ Gent, vechten dagelijks meer mensen om hun leven. Maar hier glinstert het water onder een haast obsceen schijnende zon. De natuur trekt zich weinig aan van de quarantaineregels. ’s Ochtends concerteren drie merels in omkeerbaar contrapunt. Bij valavond scholen kauwendrommen schreeuwend samen in een boom. Een vleermuis flitst rakelings langs mijn gezicht. Het lijkt onwezenlijk dat een klein beestje als dit en één hinkstapsprong tussen de soorten volstonden om deze pandemie te ontketenen.

Eén dag later barst de bom: Opera Ballet Vlaanderen annuleert alle voorstellingen met premières in maart. C(H)ŒURS 2020 is een van de slachtoffers. De promotekst die ik een jaar eerder schreef, leest nu als een cynische grap. ‘Een briljant staaltje crowd management’ noemde ik deze productie over ‘de gevaarlijke schoonheid van de massa’. ‘In ons koortsige tijdsgewricht’ zou het stuk ‘de verhouding tussen individu en maatschappij’ onderzoeken, ‘tussen binnen- en buitenwereld, drift en conventie’. Dat deze productie in het water valt aan de vooravond van een grootscheepse quarantaine, is het toppunt van ironie.

In De Groene Amsterdammer lees ik een interview met de Amerikaanse auteur David Quammen, wiens boek Spillover: Animal Infections and the Next Human Pandemic uit 2012 plots weer bovenaan de agenda staat. Virussen als ebola en corona zijn waarschuwingssignalen van de natuur, zegt hij. ‘Terwijl we onze omgeving verwoesten, vernietigen we overal dieren, schimmels, bomen en planten. Al die organismen dragen unieke virussen met zich mee en door ze te vernietigen stellen we hen in staat om zichzelf te “redden” door verder te evolueren en menselijke virussen te worden.’ Ook Paolo Giordano schrijft in zijn essay In tijden van besmetting dat het een kwestie van tijd is voordat de volgende epidemie zich aandient: ‘Besmetting is een symptoom. De infectie daarentegen is te vinden in de ecologie.’

Verweesd neem ik de volgende dag poolshoogte op een repetitie van A Revue. In die retro-futuristische cabaretvoorstelling gaat regisseur Benjamin Abel Meirhaeghe aan de slag met 25 dansers, musici, performers en beeldend kunstenaars. Allemaal jonge freelancers, klaar voor de laatste rechte lijn naar een première op 1 april. Ook die staat nu op de helling. Benjamin ijsbeert met rode ogen door de repetitiestudio, terwijl een corps de ballet van robots werktuiglijk om sopraan Lieselot De Wilde heen danst. De performers repeteren met een hardnekkigheid die het midden houdt tussen ontkenning en gelatenheid. Toch voel ik dat de geest uit de fles is: ook deze cast neemt afscheid van een droom.

Menselijke roofbouw op de planeet, en de onstuitbare vooruitgangsgedachte waaruit ze voortkomt: het zijn centrale thema’s in een andere productie die steeds meer in het gedrang komt. Eind juni zouden regisseur Julian Rosefeldt en choreograaf Femke Gyselinck Robert Schumanns Szenen aus Goethes Faust ensceneren. Als één personage de moderne westerse mens belichaamt, is het wel de hoofdfiguur uit Goethes magnum opus. Faust is een ontgoochelde geleerde die zich door de duivel op sleeptouw laat nemen. Terwijl hij de wereld ontdekt, verandert zijn

Enkele dagen later sluiten de opera- en balletgebouwen in Antwerpen en Gent hun deuren. Veel collega’s worden tijdelijk werkloos; anderen kunnen hun activiteiten thuis voortzetten. Ook als dramaturg werk ik vanop afstand door. Toch kan ik me maar moeilijk opladen voor de toekomst. Mijn agenda voelt als een hogesnelheidstrein die met de noodrem tot stilstand werd gebracht. Amper tien dagen eerder spoorde ik nog naar Berlijn, en sinds mijn terugkeer pendelde ik tussen twee overlappende

FANTOOMPIJN

zoektocht naar genot, geld en macht hem gestaag in een meedogenloze verleider, een rücksichtslose krijgsheer en een megalomane kolonisator die zelfs de natuurelementen wil bedwingen. Al in de 19e eeuw wisten Goethe en Schumann dat het voor de menselijke soort nooit genoeg zou zijn. Ik denk eraan wanneer ik op een avond de Starlink Train van SpaceX door de hemel zie glijden. Om de hele globe van internettoegang te voorzien, stuurt Elon Musk tienduizenden satellieten de ruimte in. Ik twijfel of ik het beeld poëtisch of dystopisch vind. Precies op dat spanningsveld begeeft Julian Rosefeldt zich in de film die hij volop aan het draaien was voor Faust. Daarin maakt de kijker een trip van de kosmos naar de aarde. Beelden van een ijsplaneet worden gevolgd door een aaneenschakeling van dorre, labyrintische landschappen waaruit elke menselijke aanwezigheid verdwenen lijkt. De eindhalte is een groene oase, waar een gemeenschap zich verenigt en verliest in een extatische rave. PARADOXEN Hoe langer de lockdown duurt, hoe duidelijker het wordt dat we niet zo snel aan raven zullen toekomen. Op 22 april wordt bevestigd wat alle OBV-medewerkers al vreesden: ook de rest van het seizoen wordt geschrapt. Al ligt de piek van de epidemie inmiddels achter ons, de gevolgen zullen zich langer doen voelen dan verwacht. Tijdens mijn wandelingen begin ik mensen te herkennen. Tussen ons ontspint zich een choreografie van inschatten, afwachten en uitwijken. Sommige tegenliggers knikken gedag, anderen wenden hun blik af, alsof zelfs oogcontact je ziek kan maken. Het jaagpad is een expresweg voor hardlopers

geworden. Nog steeds bezwijken dagelijks mensen aan covid-19, maar de rest van de bevolking sport zich het eeuwige leven in. Het is niet de enige paradox die deze periode typeert. Terwijl families, teams en vriendenkringen in losse atomen uit elkaar zijn gevallen, smeedt het virus de mensheid samen tot één organisme. De sociale afstand maakt ons elastisch: hoe verder we van elkaar verwijderd zijn, hoe gretiger we elkaar opzoeken. Mijn telefoon staat niet stil, en de lawine van memes is eindeloos. Opera Ballet Vlaanderen verschanst zich letterlijk achter de schermen. Dagelijks vergader ik met digitale simulacra van mijn collega’s, en ook de musici en dansers zijn creatief achter de webcam. De toekomst houdt ons steeds meer bezig: vanuit het hele huis stromen plannen en ideeën binnen. Stilaan kijken ook virologen en politici vooruit. Vanaf 4 mei zullen de teugels stap voor stap worden gevierd. Maar voor iedere profeet die een wereld ‘post-corona’ voorspelt, waarschuwt een expert dat we nog lang met het virus SARS-CoV-2 zullen samenleven. In het arsenaal aan preventie- en bestrijdings middelen komen corona-apps en andere vormen van bio-monitoring steeds vaker ter sprake. ‘Bye bye privacy’, schrijft auteur Gaea Schoeters in een Facebookbericht. Volgens haar bedreigt de coronacrisis niet alleen de volksgezondheid, maar ook de democratie. ‘Angst is een middel tot macht. Angst aanzwengelen vergroot die macht. En wie van macht heeft geproefd, geeft die nooit meer terug.’ Over die thematiek schreef Schoeters samen met componist Annelies Van Parys de kameropera Usher. Het duo bewerkte

FANTOOMPIJN

een libretto waarvan Claude Debussy enkele scènes op muziek zette: La chute de la maison Usher, naar een verhaal van Edgar Allen Poe. Daarin zitten de twee laatste telgen van een uitstervend geslacht in quarantaine in het voorouderlijke huis. Beiden zijn ziek. Terwijl Madeline wordt verzorgd door een dokter, krijgt de depressieve Roderick het gezelschap van een jeugdvriend. Het bouwvallige huis ademt angst en paranoia. In de bewerking van Schoeters en Van Parys is de dokter een dubieus personage: werkt hij echt aan het herstel van de tweeling, of houdt hij hun ziektes en waanbeelden juist in stand? De parallellen met de dreiging van een controlestaat zijn frappanter dan ooit. Eind april krijgt mijn grootmoeder een hersenbloeding. Op de parking van het ziekenhuis zie ik voor het eerst in weken mijn ouders en broer terug. Daar moeten we elkaar aflossen terwijl we één voor één afscheid nemen. Anderhalvemetertroost blijkt waardeloos. Gewapend met masker en handschoenen betreed ik het ziekenhuis. Ik streel de hand van mijn oma door het latex heen en kus haar van achter textiel. ‘Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt’ – de woorden van Jeroen Brouwers voelden nooit zo acuut. Terwijl mijn grootmoeder haar leven uitslaapt, ga ik in rouw. Alweer voel ik de fantoompijn van een geannuleerde voorstelling. In Rizoom! zouden regisseurs Iris Bouche en Kobe Proesmans met een diverse cast werken rond het thema van verlies en rouw. Ik denk aan al diegenen die zelfs geen afscheid konden nemen van hun dierbaren. BRAVE NEW WORLDS Wanneer de eerste fase van de versoepeling ingaat, blijft de euforie uit. Nog steeds worden er mensen ziek, en de nieuwe maatregelen zetten de deur slechts aarzelend op een kier. Voor de kunstensector blijft het nagelbijten. Wat wij te bieden hebben aan de mens maakt ons immers ook aantrekkelijk voor het virus: nabijheid en samenhorigheid, tastbaarheid en onmiddellijkheid. Geen streaming of homevideo, hoe virtuoos ook, kan de liveervaring vervangen. Dat besef plaatst onze sector voor existentiële vragen. In de aanpak van deze pandemie werden wereldwijd lijsten opgesteld met vitale beroepen. Zoals Rutger Bregman zegt in Knack was het daarbij vruchteloos zoeken naar bankiers en hedgefondsmanagers. ‘Wie staat er wel in? Beroepen waar de laatste decennia zo op bezuinigd is: schoonmakers, verpleegkundigen, leraars (…): we kunnen niet zonder die mensen.’ Velen opperden de afgelopen weken dat ook de kunsten een plek op die lijst verdienen. In de Süddeutsche Zeitung dichtte Sonja Zekri kunst zelfs ‘immunstärkende, um nicht zu sagen: antivirale Effekte’ toe.

Zelf struikel ik over zulke uitspraken, hoe figuurlijk ze ook bedoeld zijn. Nooit eerder voelde ik me als bewoner van het kunstenlandschap zo nederig. En toch. Hoewel kunstenaars in het heetst van de strijd niet kunnen wedijveren met artsen, kunnen ze de estafettestok misschien wel van hen overnemen. Juist de feitelijke nutteloosheid van kunst maakt dat velen zich ertoe wenden om gebeurtenissen te verwerken, om het onzegbare uit te drukken, om de verwarrende werkelijkheid in de ogen te kijken. Dat het ons daarbij vooral om troost te doen zou zijn, noemt Ramsey Nasr in NRC ‘Dille & Kamille-filosofie’. Volgens hem toont kunst ons eerder hoe complex de wereld is, en maakt ze die gelaagder en meerduidiger: ‘Kunst biedt geen zekerheid.’ Op 8 mei hakt Opera Ballet Vlaanderen een moeilijke knoop door: ook de grote producties met premières in het najaar van 2020 worden geannuleerd. De beslissing is een mokerslag. Toch begrijp ik waarom ze wordt genomen. Opera en ballet zijn grootschalige vormen met lange creatieprocessen en grote ploegen. Op dit moment is het onzeker of de voorbereiding van een nieuw seizoen veilig zal kunnen verlopen. Zoals Jürgen Habermas zei in een interview in Le Monde moeten we dezer dagen ‘handelen vanuit het expliciete weten dat we niet-weten’. Hoe hard de beslissing van het huis ook aankomt, toch opent ze in mijn hoofd een vergezicht, voor het eerst in deze gekke tijd. Het speelveld ligt de komende maanden open. Hoe angstaanjagend ook, dit is hét moment om kunstenaars te laten doen wat zij beter kunnen dan wie ook: pionieren, grenzen verleggen, nieuwe werelden tevoorschijn toveren. Zoals Giordano schrijft, zijn virussen handiger dan wij: ‘Ze kunnen snel muteren, zich aanpassen. We doen er goed aan van ze te leren.’ Ik twijfel er niet aan dat de kunsten zichzelf én de werkelijkheid zullen heruitvinden. Bij Opera Ballet Vlaanderen is een resem nieuwe projecten in volle incubatie. Deze periode is ongezien ontwrichtend. Met dank aan de verbeelding wordt ze misschien ook baanbrekend. Dank jullie wel Lise Thomas, Piet De Volder, Tom Swaak, Koen Bollen, Jan Vandenhouwe, Kiki Vervloessem, Ilse Degryse, Wilfried Eetezonne, Wim Van Bree, Tessa Joris, Koen Brakenhoff en alle andere collega’s van Opera Ballet Vlaanderen met wie ik de afgelopen weken van gedachten kon wisselen. De foto op pagina 18 komt uit de film die Julian Rosefeldt maakte voor Faust, de foto van Mexico City op pagina 20 zat in zijn moodboard voor diezelfde productie.

HET SPEELVELD LIGT DE KOMENDE MAANDEN OPEN. HOE ANGSTAANJAGEND OOK, DIT IS HÉT MOMENT OM KUNSTENAARS TE LATEN DOEN WAT ZIJ BETER KUNNEN DAN WIE OOK: PIONIEREN, GRENZEN VERLEGGEN, NIEUWE WERELDEN TEVOORSCHIJN TOVEREN. 21

STILSTAND

BEWEGEN

Door Sidi Larbi Cherkaoui

'DE FRAGILITEIT VAN ONS BESTAAN KOMT NU HEEL DICHTBIJ, MAAR IN WEZEN IS ER NIETS VERANDERD.’ 22

SIDI LARBI CHERKAOUI

Terwijl ik dit schrijf, woedt de coronacrisis nog volop. We zijn ruim acht weken ver nu in de lockdown en ons leven is drastisch veranderd. Experten en de overheid hebben ons gevraagd om onszelf fysiek te isoleren, opdat we elkaar op die manier zouden beschermen. Dat is noodzakelijk, maar ook traumatiserend. We mogen onze familieleden en vrienden niet meer omhelzen, aanrakingen zijn taboe geworden. Dat wat we altijd het allervanzelfsprekendst hebben gevonden, kan nu niet en dat doet pijn. We zouden ons het veiligst voelen in de aanwezigheid van anderen. Geborgen weten we ons allerminst, zelfs niet in ons eigen huis. Het veroorzaakt een kortsluiting, in ons hoofd en in ons lichaam. Net als zovelen word ik overspoeld door een spectrum aan emoties. We voelen niet alleen angst – om zelf ziek te worden, of naasten te besmetten – maar ook boosheid, verwarring en verdriet. Ook het leven van de artiesten bij Opera Ballet Vlaanderen is plots radicaal herschikt. We zijn een huis waarin zoveel nationaliteiten samenkomen en sommigen van ons hebben moeilijke keuzes moeten maken. Keerden ze terug naar hun familie en vrienden ‘thuis’ om daar deze crisis te doorstaan of bleven ze in Vlaanderen? Ook het verwachtingspatroon dat normaal jegens onze artiesten geldt is op zijn kop gezet. Van dansers wordt verlangd dat ze elkaar aanraken, dat ze fysiek met elkaar in verbinding gaan. De leden van ons koor en ons orkest staan bij de uitoefening van hun beroep schouder aan schouder, veel dichter dan anderhalve meter van elkaar af. We opereren in een sector die het collectieve eert. We zijn doordrongen van het besef dat we samen meer waard zijn dan elk apart – en plots kunnen we nu net het meeste voor anderen betekenen door ieder in onze bubbel te blijven. We missen intimiteit, nabijheid en synchroniciteit, ook met het publiek. Wanneer honderden mensen samen een voorstelling beleven, gaan alle hartslagen op hetzelfde ritme slaan. Er ontstaat een magische vervlechting, niet alleen tussen de artiesten op de scène maar ook met de toeschouwers in de zaal. Dat is nu niet mogelijk. Weliswaar zie ik om me heen hoe veel collega’s veerkrachtig zijn en andere manieren hebben gevonden om zich te uiten en om de afstand te overbruggen. Ze maken filmpjes met mini-performances of geven online een muziek-, ballet- of sportles, die ieder in zijn eigen tijd kan bekijken en beleven. Dat heeft iets troostends en geruststellends, maar de gelijktijdigheid die van live voorstellingen zo’n bijzonder helende ervaring maakt ontbreekt. We missen de vibraties van een echte aanwezigheid. De opdracht om anderhalve meter afstand tot anderen te bewaren, maakt dat ieder van ons zich enorm bewust wordt van zijn of haar lichamelijkheid. Niet enkel voor dansers en artiesten is het een moeilijke oefening, maar voor iedereen. Het schudt ons wakker en doet ons beseffen dat we zelfs als we stilstaan en niet bewegen toch een impact hebben op onze omgeving. Je ziet het in de publieke ruimte, waar de afstandsregel als het ware een collectieve choreografische aanwijzing is. Je merkt het aan de aarzelende stappen, je voelt het in de onwennigheid en onhandigheid op straat. We bewegen ons in een kluwen van keuzes die we minuut na minuut maken: van je strikt aan de regels houden tot net niet, en alle nuances daartussen.

ooit aan ons op. We hebben in ‘normale’ tijden de neiging om onszelf onoverwinnelijk en onsterfelijk te wanen. Nu zien we dag na dag mensen om ons heen ziek worden, we verliezen dierbaren. De fragiliteit van ons bestaan komt nu heel dicht bij, maar in wezen is er niets veranderd. We denken vaak dat we de toekomst naar onze hand kunnen zetten, maar dit virus werkt erg ontnuchterend. Ons leven hangt af van onze verbintenis met elkaar en wordt bepaald door het ritme van de natuur. Ik ben hoopvol dat uit deze crisis, uit deze stilstand, een nieuw en blijvend bewustzijn ontstaat. Daarom nam ik ook het woord trauma in de mond: dit is een aangrijpende ervaring die er hopelijk toe leidt dat we de dingen op een fundamenteel andere manier gaan bekijken. In mijn werk als performer is het idee van kwetsbaarheid altijd een belangrijk onderwerp geweest. Dat je fragiel bent en mag zijn, dat het leven met vallen en opstaan gaat en dat er een fluïditeit en flexibiliteit naar onze omgeving moeten zijn, zijn ideeën die ik oprecht voel en probeer uit te dragen. Ik ben ervan overtuigd dat wie zich kwetsbaar durft op te stellen deze crisis ook beter zal kunnen doorstaan dan wie zich altijd sterk houdt. Dit is groter dan ons allemaal, het overstijgt onze wilskracht. Dit virus discrimineert ook niet. We zitten allemaal in dezelfde boot. Ik hoop dat het ons leert subtieler met elkaar om te gaan en dat we beseffen dat we allemaal gelijk zijn. Ik hoop dat het ons empathischer maakt en dat we ook ruimte bieden aan mensen die het nog moeilijker hebben dan wij. Mensen om ons heen die met dezelfde angsten zitten, maar niet het ‘comfort’ hebben van een fijne woning of een supermarkt om de hoek waar ze nog naar believen inkopen kunnen doen. Intussen in je eigen huis, in je keuken of je woonkamer: durf te bewegen, durf te dansen. Ook al is er niemand om dat samen mee te doen, is er geen publiek en zijn er geen aanrakingen: beweging werkt helend. Het is een van de best mogelijke manieren om je zorgen en moeilijkheden uit en van je af te schudden. Ik blijf dansen en dat helpt me om de intensiteit van deze tijd te verwerken en om de angst voor het onbekende en de woede die ik soms voel door de hele situatie te kanaliseren. Ik nodig je uit om hetzelfde te doen. Ik kijk uit naar een toekomst waarin we weer samen zullen zijn, waarin de dammen die nu zijn opgeworpen om ons te beschermen afgebroken worden en er weer voluit energie in alle richtingen zal kunnen vloeien. Dat wordt een emotioneel moment. Het zal ons allemaal zo enorm raken – pun intended.

Tegelijk confronteert deze situatie ons met onze kwetsbaarheid. Als mens zijn we zo poreus en dat besef dringt zich meer dan

HET RITUEEL VAN MAXIMILIAN LOHSE

Toen onze eerste voorstellingen werden afgelast, besloot ik volop te gaan studeren en de volgende seizoenen voor te bereiden. Ik had al verschillende operapartituren en partituren voor concerten verzameld. Ook overwoog ik om een CD-opname te maken van Bachs Partita Nr. 2, ik zou namelijk spelen in de ballettour met Bach Studies. Toen sloot de regering alle scholen en crèches. Plots moesten mijn vrouw en ik ons helemaal wijden aan onze twee kinderen, van zes maanden en drie jaar. We zijn nu van 6 tot 9 fulltime met hen in de weer.

Musici besteden zoveel tijd aan studeren en repeteren dat we vroeg in onze carrière beseffen dat we sociale offers moeten brengen. Een collega vroeg mij ooit: ‘Leef je om te werken of werk je om te leven?’ Tot vandaag leefde ik vooral om zoveel mogelijk te werken, muziek is niet alleen mijn job maar ook mijn passie. Sinds ik extra zorg moet dragen voor mijn familie is het perspectief veranderd. De crisis leert me om de dingen op een andere manier te bekijken. Ik zal er in de toekomst op toezien niet te veel bijkomend werk aan te nemen en genoeg tijd te blijven reserveren voor het gezinsleven.

Sporten was altijd al een noodzaak, aangezien ik voor mijn beroep lange tijd op een stoel zit in een onnatuurlijke houding. Een fysiek tegenwicht is hoe dan ook nodig. Gelukkig heb ik nu tijd voor nieuwe rituelen, zoals 10 kilometer op mijn crosstrainer afleggen na het ontbijt. Meer dan voorheen speel ik ook met de kinderen. Dankzij onze nieuwe trampoline voorkomen we spanningen met onze dochter. Maximilian Lohse is concertmeester bij ons Symfonisch Orkest.

UIT

HET ARCHIEF

Onze gangen, zalen en repetitie ruimtes zijn in stilte gehuld. Geen applaus of klinkende glazen, nergens muziek of stemmende orkestleden. Geen verwachtingsvolle bezoekers of rinkelende telefoons in de bespreekbureaus. Niemand die zijn stem opwarmt. Geen naarstig getrommel van pointes. Misschien is het sinds de oplevering van de Antwerpse Opera geleden dat het er zo stil is geweest. Uit deze geruisloze beelden van ruim honderd jaar geleden, spreekt – net als nu – de wens dat we jullie snel weer mogen onthalen.

TO BE CONTINUED... Op het moment dat de lockdown inging in België, werd in onze huizen druk gewerkt aan nieuwe producties. Alain Platel en zijn ploeg waren zich volop aan het voorbereiden voor de première van C(H)ŒURS 2020, die op 20 maart zou plaatsvinden in de Gentse Opera. Benjamin Abel Meirhaeghe zou van 1 tot 3 april diezelfde opera in vuur en vlam zetten met A Revue. Inne Goris werkte al volop aan haar voorstelling Ophelia, die volgend seizoen op de affiche staat en waarvoor al honderden verhalen over de ‘eerste liefde’ werden verzameld in Antwerpen en Gent. Hoe maken zij het nu? En hoe gaat het met hun voorstelling intussen?

‘I WILL EXPLODE’

‘ARTIESTEN ZIJN MEER DAN OOIT GEMOTIVEERD’

Benjamin Abel Meirhaeghe werkt aan A Revue

Alain Platel werkt aan C(H)ŒURS 2020

Zal de voorstelling er anders uitzien wanneer/nu ze later wordt gecreëerd? De grote vraag is of/wanneer en hoe de theaters weer open zullen mogen. Dat zijn in deze tijden zéér fragiele plekken geworden… Zelf stellen we ons de vraag hoe en waar we een massagebeuren als C(H)ŒURS 2020 toch live zouden kunnen presenteren, eens er weer mogelijkheden ontstaan om ‘samen te komen’. Wat is het belang van zo’n voorstelling? Wat is daar essentieel aan en wat kunnen we laten vallen? Hoe en waar kan zoiets op een absoluut veilige manier worden gerepeteerd en gepresenteerd? En wat ik hoopte, gebeurt ook: artiesten zijn op vele vlakken erg vindingrijk, en bovenal meer dan ooit gemotiveerd. To be continued!

ik dat er inzichten komen in verband met de manier waarop we als individu én als samenleving verder willen functioneren. Ik hoop ook dat daar politieke gevolgen aan worden gekoppeld die iedereen ten goede komen. Op welke manier deze confronterende tijd zich zal vertalen in artistieke vormen en ideeën kan ik nu nog niet zeggen, maar dat het zichtbaar zal worden is zeker. Dit gebeuren is namelijk te ingrijpend. Wat wens je jezelf en de cultuursector voor volgend seizoen? Dat hij opnieuw recht zal krabbelen, dat de passie van weleer ofwel blijft ofwel in duizendvoud terugkeert, dat we méér dan ooit verrassen – en misschien zelfs inspireren – via onze creativiteit. © Pauline Van Aelst

Werk of denk je nog verder aan de productie die deze lente in het water viel? Já! Elke dag! Het abrupt stopzetten van de repetities een week voor de première was een traumatische ervaring. Vooral ook omdat het repetitieproces zo ontzettend constructief en aangenaam verliep. We werkten met een enorm getalenteerde en gemotiveerde groep dansers en toen het koor erbij kwam werd het pas écht een groot feest. De dag waarop de repetities en de voorstellingen werden geannuleerd, was ook de dag waarop het orkest zich bij ons zou voegen… Het duurde weken voor ikzelf en de ploeg beseften dat deze tragedie écht was en dat ze lang zou duren.

Werk of denk je nog verder aan de productie die deze lente in het water viel? We zijn nog altijd met man en macht bezig om A Revue te doen slagen. Zeventien performers en een heleboel mensen achter de schermen wachten af in welke vorm onze voorstelling zal verdergaan. Dat mijn repetities abrupt gestopt werden is één ding, maar het onzekere voortbestaan van A Revue vind ik het ergste. Dat heeft een gigantische impact. Gelukkig heb ik sterke mensen en vechters achter mij staan, zonder die steun kon ik onmogelijk doorgaan. De hoop blijft bestaan. Elke dag is er de wens om dat werk te laten openbreken in de opera. It will explode. Zal de voorstelling er anders uitzien wanneer/nu ze later wordt gecreëerd? Ik ben niet zo een fan van het idee dat we een voorstelling maken met de titel A Revue in tijden van corona. Ontkennen heeft natuurlijk geen zin, maar het is even een evenwicht zoeken. Theater kán effectief’ op ‘de tijd’ reflecteren, maar anderzijds wil ik graag een alternatief tonen van deze tijd en krijgen veel scènes daardoor een andere kracht. Dat deze crisis invloed heeft op de voorstelling staat vast, ook in positieve zin. Ik zie nu kristalhelder wat de essentie is van A Revue: de combinatie van mensen die we dicht bij elkaar hebben gebracht. We will explode. Inspireert deze periode je tot nieuwe vormen of ideeën? Deels. Ik word sowieso het meest geïnspireerd op het moment zelf door met mensen te werken, maar deze periode verplicht ons tegelijk om alternatieven te zoeken. Ze schenkt ons ook de tijd om nieuwe plannen te maken en de rust te nemen om die uit te werken. Maar als ik de afweging moet maken, ben ik liever de wilde cowboy dan de zenboeddhist. I will explode.

Inspireert deze periode je tot nieuwe vormen of ideeën? Deze periode is vooral confronterend en dwingt tot nederigheid. De échte helden zijn nu zichtbaar geworden: zij die op risico van eigen leven zorg dragen voor de zwaksten in onze samenleving. In de eerste plaats hoop

TO BE CONTINUED... ‘IK WENS IEDEREEN EEN TERE HUID’ Inne Goris werkt aan Ophelia

Hoe verloopt het schaven aan een creatie vanop afstand? Ik ben niet de maker die met een afgewerkt script de repetitieruimte binnenstapt. Ik schets een rode draad waarmee de ploeg aan het werk gaat. In dit geval is de kern de eerste liefde en Ophelia, de geliefde van Hamlet. Dertien meisjes tussen 8 en 21 jaar zoeken een hedendaagse stem voor haar. Met vragen als: wat is liefde eigenlijk? Kies je op wie je verliefd wordt? Is liefde onlosmakelijk verbonden met pijn? Doordat de repetities geschrapt zijn, heb ik nu weinig input van de ploeg. We zoeken andere manieren om samen te werken. Elke speler heeft een schrijf-denkopdracht gekregen geïnspireerd op improvisaties uit onze enige repetitieweek in de krokusvakantie. We hebben videogesprekken met de meisjes en ze kregen een bewegingsopdracht. Hoe ervaar je deze manier van werken? Ik mis de vloer, het contact. Niet alleen met de spelersploeg maar ook met het artistieke team. Het is niet hetzelfde voor een videoscherm... het luidop denken of pingpongen, snel uitwisselen van ideeën. Voor mij is theater maken een groepswerk. Ik kan wel bedenken hoe een hedendaagse Ophelia zich voelt, maar ik vind het boeiender om dat te onderzoeken met een ploeg. Te horen hoe zij omgaan met dat oude verhaal, hoe zij Ophelia lezen. En vooral hoe die ideeën kunnen botsen, elkaar beïnvloeden, groeien.

Inspireert deze periode je tot nieuwe vormen of ideeën? Ik vind het geweldig dat huizen zoeken naar manieren om voorstellingen tot in de huiskamer te brengen, maar voor mij is theater toch iets dat je aan den lijve moet ondervinden. Dus als we deze voorstelling moeten aanpassen, zal het live-aspect de hoofdrol spelen. Ophelia is een project met amateur koren uit Gent en Antwerpen, ongeveer 110 zangers voegen zich bij de meisjes op de scène. Zal dat wel kunnen, mogen, lukken? Als ploeg zijn we al B-,C- en D-plannen aan het maken – of die zitten al ergens in het achterhoofd. Eén ding is duidelijk: we willen dit verhaal teruggeven aan de stad. Wat wens je jezelf en de cultuursector voor volgend seizoen? Een van onze speelsters bracht het woord huidhonger binnen in de repetities. Laten we inventief zijn en andere vormen bedenken maar vooral niet vergeten dat voorstellingen maken en ervaren een kwestie is van voelen en (aan)raken. Ik wens iedereen een tere huid.

Wat wens je jezelf en de cultuursector voor volgend seizoen? Ik wens ons beterschap toe. Ik wens ons gezondere omstandigheden, gezondere invalshoeken, gezondere bedrijven, blakende esthetieken, gezondere werkmethodes, nieuwe starts voor nieuwe mensen, gezonde ambitie, gezonde leiders, gezonde ondersteuning, gezonde werkomgevingen, gezonde engagementen, een heilzaam idee, nieuwe werken, nieuwe fun. Ik wens dat we hier snel heelhuids uit komen en dat er genoeg mensen aan de top van onze instituten en politieke wereld klaarstaan om pleisters uit te delen. Soon, A Revue will explode!

HET RITUEEL VAN PRIIT KRIPSON

Normaal gesproken staan mijn dagen in het teken van repetities. Als voorstellingsleider moet ik precies weten wat er tijdens een ballet gebeurt en wanneer de choreografie verandert. Ik moet dus de stukken kennen alsof ik een van de dansers ben. Tijdens het repetitieproces overleg ik met de choreograaf, de technici, de toneelmeester en de dirigent en hou ik alles nauwkeurig bij in een script: dansers die op moeten, licht en decor die moeten wijzigen etc. Wanneer we dan optreden, is het aan mij om avond na avond in de zaal te ‘cueën’. Dat wil zeggen dat ik de timing bewaak en telkens – na overleg met mijn

collega’s via onze draadloze headsets – een seintje geef wanneer iets moet gebeuren. Al dat werk kan ik niet doen zolang we niet mogen optreden en dat mis ik echt heel erg. Gelukkig zie ik ook positieve kanten. We hebben nu de tijd om op administratief vlak het een en ander in te halen. En ik kan op onze website voorstellingen bekijken die ik anders niet had kunnen zien, Parsifal bijvoorbeeld. Ik geniet er natuurlijk ook van dat ik nu meer tijd heb voor mijn gezin en dat ik mijn kinderen kan helpen met hun schoolwerk.

Maar het blijft iets onbeschrijfelijk moois om naar een première toe te werken en deel uit te maken van een fijn team. Tijdens voorstellingen zit ik meestal aan de regietafel achteraan in de zaal. Vaak komen de mensen na afloop even naar me toe om te zeggen dat ze ervan genoten hebben. Dat contact met het publiek is heel fijn. Ik merk ook dat ik het mis om de hele dag door muziek omgeven te zijn. Ik kan niet wachten tot ik weer aan de slag mag. Priit Kripson is voorstellingsleider bij ons Ballet.

VRIENDEN Op 22 maart, een paar dagen nadat we een eerste reeks voorstellingen hadden moeten annuleren door het corona-virus, kregen Jan Vandenhouwe en Sidi Larbi Cherkaoui, artistiek directeurs van Opera Ballet Vlaanderen, een mail van Ria Schellens, voorzitster van de Vrienden. Haar mooie, troostende woorden willen we graag met jullie delen.

Beste leiders van ons geliefde opera- en ballethuis, Het deed pijn, veel pijn, toen ik het haast onvermijdelijke bericht kreeg. Niet alleen wegens de voorstellingen die we zouden missen, al gaf dat sowieso een bijzonder negatief gevoel. Nog veel groter was de verslagenheid wanneer ik aan het vele werk en het eeuwige enthousiasme dacht waarmee jullie deze producties hebben voorbereid, aangepast, besproken, verbeterd en afgerond. Wanneer ik me probeerde voor te stellen hoe dat aankwam bij de artiesten, hoe hun grenzeloze inspanningen en torenhoge verwachtingen gefnuikt werden, nog voor ze enige beloning kregen voor hun werk. Naast deze zware dobber is er de financiële catastrofe die hier het gevolg van zal zijn. Ik kan me voorstellen wat een put hierdoor zal ontstaan – alhoewel, eigenlijk kan ik dat niet... Ik besef in elk geval dat een moeizaam opgebouwde budgettaire zekerheid plots aan diggelen werd geslagen. De hele wereld lijdt onder de aanvallen van deze microscopische agressor, elk bedrijf zal creatief moeten zijn om zijn belangen veilig te stellen, elk individu zal verlies lijden, maar sommigen worden toch meer op de proef gesteld dan anderen... Ik weet zeker dat elk van onze Vrienden min of meer dezelfde gevoelens heeft. Ook in hun naam wil ik jullie de vereiste moed en de nodige tijd en inzet toewensen om deze noodsituatie de baas te kunnen. Het is natuurlijk maar een druppel op een hete plaat, maar persoonlijk verwachten wij geen terugbetaling van de al betaalde tickets. Ik kan alleen hopen dat vele anderen hetzelfde zullen zeggen. Wat ik wel wil benadrukken, is dat ik er geen moment aan twijfel dat jullie de juiste spirit aan de dag zullen leggen om dit alles te boven te komen. Ik ben ervan overtuigd dat de gezamenlijke schouders sterk genoeg zijn. Samen met jullie hoop ik dat dit onwezenlijke scenario snel afgelopen zal zijn. We zien elkaar binnenkort terug in betere omstandigheden. For sure.

Ria Schellens Voorzitter Vrienden Opera Ballet Vlaanderen

We hebben jullie nodig, méér dan ooit. De golf van solidariteit van onze Vrienden en van een groot deel van ons brede publiek doet iedereen bij Opera Ballet Vlaanderen ontzettend veel deugd. De weg naar de heropstart wordt echter wellicht nog lang en zonder twijfel hobbelig. De situatie is voor de hele podiumkunstensector zonder voorgaande. Daarom hebben we onze Vrienden meer dan ooit nodig, Vrienden die, wat er ook gebeurt, mee hun schouders willen blijven zetten onder hun geliefde opera- en ballethuis, waar 450 medewerkers liefst zo snel mogelijk weer onvergetelijke voorstellingen maken. Maak jij onze Opera Ballet Vlaanderenfamilie ook mee groter? Er zijn 5 Vriendenformules, waarover je alle uitgebreide info vindt op www.operaballetvrienden.be Vriend solo — 60 euro Vriend duo — 100 euro Huisvriend — 280 euro Erevriend — 550 euro Mecenas — 2800 euro Als je een rechtstreekse gift doet aan Opera Ballet Vlaanderen op giftenrekening BE38 3751 1172 3972 kan je genieten van een korting op je lidgeld. Contacteer Wim Van Bree via vrienden@operaballet.be of 0497 61 06 33 voor alle info.

SUPPORTING PROFESSIONAL MAKEUP ARTISTS WORKING IN FILM, TELEVISION, THEATRE, MUSIC, EDITORIAL AND THE PERFORMING ARTS

CMY

WWW.MACCOSMETICS.BE Met de steun van Piano’s Maene

Akoestische en digitale piano’s en vleugels, nieuw en tweedehands Invoerder Steinway & Sons voor België en Nederland Ontdek ook onze webshop op www.maene.be

Hoofdzetel Ruiselede en Atelier Chris Maene

Piano’s Maene Brussel

Piano’s Maene Gent en Steinway Piano Gallery

Piano’s Maene Antwerpen

Piano’s Maene Limburg

Industriestraat 42 B8755 Ruiselede +32 51 68 64 37

Argonnestraat 37 B1060 Brussel +32 2 537 86 44

P. Van Reysschootlaan 2 B9051 Gent +32 9 222 18 36

Herentalsebaan 431 B2160 Wommelgem +32 3 321 78 00

Paterstraat 36 B3621 Oud-Rekem +32 89 21 52 72

Piano’s Maene nu ook in Nederland. Bezoek Maene-Ypma Piano’s in Alkmaar !

www.maene.be gebrevetteerd hofleverancier van België

HET RITUEEL VAN LAURINE MUCCIOLI

Het is een onwezenlijke situatie, zeker voor dansers. We zijn het zo gewend om onophoudelijk te trainen, te repeteren en op te treden. Het voelt heel erg vreemd nu dat allemaal is weggevallen. Het gevaar bestaat dat je afglijdt in een passiviteit. Daarom blijf ik mezelf een zekere routine opleggen. Iedere ochtend, nadat ik ben opgestaan, doe ik aan yoga. Eerder had ik daar nooit de tijd voor, maar nu geniet ik er echt van. Daarna probeer ik aan fitness te doen en een dansles te volgen. Er zijn veel dansgezelschappen die nu danslessen streamen, je kunt dus gewoon

meedoen vanuit thuis. Verder heb ik nu de kans om mij te verdiepen in andere dansstijlen en -technieken, zoals die van Martha Graham.

begonnen met een opleiding in sporten bewegingsleer. Ik probeer het beste van deze periode te maken door zoveel mogelijk te studeren en examens af te leggen.

Ook heb ik nu meer tijd voor mijn studies. Dansen is een absorberende bezigheid, het vraagt zoveel toewijding dat het soms moeilijk is om te denken aan een leven buiten of na het dansen. Maar je carrière duurt – zelfs in het beste geval – niet heel erg lang en een blessure kan iedereen overkomen, dus moet je een plan B hebben. Daarom ben ik een paar jaar geleden

Al met al gaat het dus goed met mij. Mijn familie – die in Italië woont – maakt het gelukkig ook goed. Maar ik kan er niet omheen dat ik het trainen en optreden en ook mijn collega’s heel erg mis. Ik hoop vurig dat we snel weer aan de slag mogen.

Laurine Muccioli maakt deel uit van ons corps de ballet.

DUIZEND MAAL DANK! Niet alleen schonken vele bezoekers de waarde van hun tickets voor geannuleerde voorstellingen aan Opera Ballet Vlaanderen, we mochten ook tal van giften ontvangen. Al die donaties gaan rechtstreeks naar het SteunFonds van Opera Ballet Vlaanderen. Het is een ruggensteun voor onze muzikanten, zangers en dansers en een blijk van vertrouwen in onze organisatie en medewerkers. Samen zorgen we ervoor dat Opera Ballet Vlaanderen weldra weer in topvorm is om te kunnen doen waar wij goed in zijn: opera en ballet maken voor jou.

ÂŠ Jonas Roossens

Heel veel dank voor jullie solidaire steun!

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: Koen Brakenhoff, Ilse Degryse, Piet De Volder, Wilfried Eetezonne, Katherina Lindekens, Tom Swaak, Sang Vandenbosch, Pauline Van Aelst, Wim Van Bree COVERBEELD: Een videostill uit de repetitie van C(H)Ĺ&#x2019;URS 2020 V.U.: Opera Ballet Vlaanderen, Koen Brakenhoff, Van Ertbornstraat 8, 2018 Antwerpen Alle rechthebbenden die menen aan deze uitgave aanspraken te kunnen ontlenen, worden verzocht contact op te nemen met de uitgever. DRUK: Stevens Print, Oostakker

DON CARLOS

PA I R I N G C O L L E C T I O N PRALINES INVENTED FOR WINE

KEVIN.MURPHY

@kevinmurphybelux @kevinmurphybelux +32 3 25 25 502 info@kevinmurphy.be www.kevinmurphy.be

â&#x20AC;&#x153;Jij ziet alles, niemand ziet jou. Kies jouw uitzicht.â&#x20AC;? Hoe centraal je je ook bevindt, hoe overweldigend het panorama ook aanwezig is: altijd geniet je in jouw appartement van onvoorwaardelijke privacy. Geen inkijk, enkel uitkijken. Dat is thuiskomen.

De unieke beleving start op antwerptower.be