OBV Magazine 6 by Opera Ballet Vlaanderen

MAGAZINE

ij -w

blijven stream en

ij -w

ijven strea ij bl me

blijven strea me

Ontdek de wereldcreatie Palmos van topchoreograaf Andonis Foniadakis

-w

P209977 — Verschijnt 4x per jaar — Editie Maart 2021 — Afgiftekantoor Gent X

DON CARLOS

-w

ven st r e ij b l i j a me

'We moeten terug naar de essentie: de liefde'

Stefaan Degand regisseert LoveMusik

Dido and Aeneas Remembered

35 Een nieuwe wending voor een eeuwenoud verhaal

DON CARLOS

WELKOM Beste bezoeker, Bij het verschijnen van dit magazine is de coronacrisis precies een jaar aan de gang. Op 18 maart 2020 sloten alle niet-essentiële winkels in ons land een eerste keer de deuren. We moesten met zijn allen telewerken, anderhalve meter afstand bewaren en contact met de buitenwereld zoveel mogelijk vermijden. Samenscholingen werden verboden en ook onze theaters gingen onverbiddelijk dicht. Het was het begin van een woelige tijd en een hobbelig parcours. Een periode van struikelen, vallen, even stilstaan... en uiteindelijk toch moedig opveren. ‘Dit is geen verloren jaar geweest’, beklemtoont Kiki Vervloessem, onze adjunct-ceo, verderop in dit magazine. ‘We zijn in sneltreinvaart aan het bijleren’, zegt ze. ‘Rond het hybride werken bijvoorbeeld, rond digitalisering, rond het streamen van voorstellingen... De lessen die we daaruit trekken, zullen ons als organisatie verder brengen.’ Ik ben het volmondig eens met Kiki. Deze crisis biedt ons huis – en bij uitbreiding de hele operaen balletwereld – de opportuniteit om een doorstart te maken. Om met een frisse blik naar onszelf te kijken en dat waar we goed in zijn te detecteren en te versterken. Maar ook om oude zeden en gewoonten te bevragen en kritisch tegen het licht te houden. En die vooral achter ons te laten als blijkt dat ze door de tijdgeest ingehaald zijn. Opera Europa, de koepelorganisatie van Europese operaen balletgezelschappen, lanceerde begin dit jaar het initiatief Next Stage. Het is een uitnodiging om samen met collega’s in binnenen buitenland na te denken over en plannen uit te werken rond drie essentiële thema’s: duurzaamheid, gelijkwaardigheid en digitale transformatie. Op de tafel liggen belangrijke vragen. Hoe brengen we meer kleur en diversiteit in onze voorstellingen, in onze ploeg van kunstenaars en medewerkers en in ons publiek? Hoe verkleinen we onze ecologische voetafdruk voor, op en achter de scène? Wat zijn beloftevolle technische tools om de verbinding tussen onze kunsten en de buitenwereld in de 21e eeuw tot stand te (blijven) brengen?

‘Deze crisis biedt ons huis – en bij uitbreiding de hele operaen balletwereld – de opportuniteit om met een frisse blik naar onszelf te kijken en een doorstart te maken.’

Met Opera Ballet Vlaanderen engageren we ons maar wat graag om in dit traject mee te stappen. Het zijn sowieso vragen waar we in ons huis al langer over nadenken. Dit biedt ons de kans om dat op een meer structurele manier in onze werking te verankeren. De finaliteit van Next Stage is dat er Europese fondsen worden vrijgemaakt waarmee inspirerende projecten de komende jaren in de verschillende landen en huizen worden uitgerold. Het is het vertrekpunt van een hoopvolle en springlevende toekomst voor de podiumkunsten, vol transformatie en innovatie. Daar hebben we met Opera Ballet Vlaanderen ongelofelijk veel zin in. Jan Vandenhouwe Artistiek directeur

‘Dit is één grote proef in wendbaar zijn’ Hoe houden we met OBV het schip varende? p. 22

De archeologie van een liefde Regisseur David Marton graaft naar de wortels van Dido and Aeneas p. 10

‘Ik gun het mensen te doen waar ze blij van worden’ Maja Westerveld over het stadsproject Uit volle borst p. 18

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: Koen Bollen, Ilse Degryse, Wilfried Eetezonne, Katherina Lindekens, Tom Swaak, Wim Van Bree, Sang Vandenbosch,Jan Vandenhouwe

COVERBEELD: © Koen Broos V.U.: Opera Ballet Vlaanderen, Wim Van Bree, Van Ertbornstraat 8, 2018 Antwerpen

'Dit wordt een erg nostalgische voorstelling' Andonis Foniadakis verrast en ontroert met Palmos p. 4

Alle rechthebbenden die menen aan deze uitgave aanspraken te kunnen ontlenen, worden verzocht contact op te nemen met de uitgever. DRUK: Stevens Print, Oostakker

Repetitiebeeld Palmos © Nicha Rodboon

‘PALMOS WORDT EEN ERG NOSTALGISCHE VOORSTELLING’

ANDONIS FONIADAKIS

Met Palmos – Grieks voor polsslag – creëert Andonis Foniadakis voor het eerst een ballet voor Opera Ballet Vlaanderen. We treffen de Griekse choreograaf na een intense dag repeteren in de dansstudio, voor een gesprek over het leven in lockdown, zijn liefde voor de melancholische muziek van Active Child en zijn bliksemsnelle bewegingstaal. ‘Ik weet dat de energie in mijn werk uitbundig is. Ik hou me niet in.’ Door Koen Bollen

PALMOS Live streaming op zondag 21 maart om 20u. De voorsteling is vanaf dan één week te (her)bekijken. Kaarten 10 euro, via operaballet.be 5

PALMOS

Zijn energie lijkt onuitputtelijk. Nauwkeurig choreografeert hij elke danser, elke beweging, elk lichaamsdeel. Geen detail ontsnapt aan zijn oog. Ondanks de social distancing is hij enorm betrokken. Hij toont passen voor en perfectioneert ze samen met zijn assistent. De dansers hijgen en puffen, maar ze glunderen ook. Blij te kunnen dansen en blij nieuw bewegingsmateriaal te creëren waarin ze ook hun persoonlijkheid kwijt kunnen. De sfeer is geconcentreerd en uitgelaten tegelijk. De poëtische popsongs van Active Child zijn echte oorwormen: de dansers, het artistieke team, iedereen neuriet ze mee. Het is fascinerend om te zien hoe de werelden van de choreograaf, componist en dansers samenkomen en al een glimp op te vangen van hoe de voorstelling uiteindelijk zal worden.

‘IK ZOOM IN OP ERG PRIVATE MOMENTEN. ALLE EPISODES ZIJN ALS HERINNERINGEN AAN MOMENTEN VAN VERBINDING.’

Beste Andonis, Palmos was aanvankelijk geprogrammeerd als dialoog met Selon désir, een voorstelling van jou die ons gezelschap enkele seizoenen geleden al danste. Wegens de coronamaatregelen kunnen we Selon désir niet hernemen en moeten we ons nu beperken tot Palmos. Is er wel nog altijd een link tussen de twee? De relatie bestaat uit een sterk contrast. Selon désir was een echt groepswerk. De dansers vormden een gemeenschap, waarbinnen enkelen wel een eigen focus hadden, maar wel altijd in een verhouding tot de groep. In Palmos daarentegen richt ik me op de individuele danser. Ook de religieuze muziek van Bach in het eerste werk contrasteert sterk met de wereldse en melancholische popsongs van Active Child in het nieuwe stuk. Beide werken accentueren een ander aspect van mijn choreografische taal. Het zijn twee richtingen binnen mijn composities waarin ik lichamen kan laten bewegen: de ene eerder horizontaal, extravert en hedendaags geïnspireerd, de ander eerder verticaal, introvert en vanuit de klassieke techniek ontwikkeld.

Werd je voor dat introverte gevoel waarnaar je op zoek bent in Palmos geïnspireerd door de pandemie? Bij Palmos onderzoek ik individuele structuren en intieme relaties tussen dansers. Ik kan dat vanzelfsprekend in direct verband brengen met wat ik voelde de laatste maanden tijdens de lockdowns. Het gevoel van een gewone knuffel, het samenkomen met vrienden, het delen van momenten: dat werd ons opeens afgenomen. De emoties hierrond spelen mee in de conceptie van Palmos, maar ik wil er niet hét uitgangspunt van maken. Het is eerst en vooral de muziek die me inspireerde. De songs van Active Child zijn opgebouwd als kleine verhalen die telkens een begin en een einde hebben. Ze zijn als korte films waarin maar enkele dansers protagonisten kunnen zijn. Ik zoom in op erg private momenten. Alle episodes zijn als herinneringen aan momenten van verbinding. Dat verwijst naar wat we nu beleven, een universum waarin we geïsoleerd leven van elkaar. Maar hetzelfde gebeurt bijvoorbeeld wanneer je verliefd wordt, dan zonder je je ook

af van de groep. Je verliest je dan helemaal in één partner, en ook daar spreekt een zekere eenzaamheid uit. Palmos wordt een erg nostalgische voorstelling. De isolatie is ook te zien in het decor ontwerp. De eerste wand die we zien, doet wat denken aan een skyline. Is het een beeld voor je alleen voelen midden in de stad? Dat kan zeker een interpretatie zijn. Het is een muur opgebouwd uit licht gevende dozen. Ik zag het eerder als de suggestie van een eeuwige, lumineuze ruimte, waar de dingen verdwijnen in een onmetelijkheid. Er zijn verschillende andere wanden die ik telkens ga inzetten om gefragmenteerde ruimtes te creëren, private spaces. De enorme lichtwand is er het tegendeel van: een enorme uitgestrekte lichte hemel. Hoe heb je de muziek van Active Child ontdekt? Ik volg de kunstenaar al een tiental jaar. Ik luister altijd op erg intieme of eenzame momenten naar zijn muziek,

ANDONIS FONIADAKIS

Zijn de songteksten voor jou belangrijk als inspiratiebron? Enkel de sleutelwoorden zijn belangrijk. Ze geven de toon aan van een inter actie, ze kleuren de choreografie in. Ik zou me echter nooit willen verliezen in een uitbeelding van de verhalen die verteld worden. Dat zou de focus voor de toeschouwer te veel vernauwen en dan zou m’n werk fotografisch worden.

Je bewegingstaal is het tegenovergestelde van fotografisch. Ze is net heel vloeiend, hoewel ook enorm snel, virtuoos en energiek. Is dat niet in tegenspraak met de melancholische composities van Active Child? Ik weet dat de energie in mijn werk uitbundig is. Ik hou me niet in. Ik hou zelden een spanning vast. De bewegingen zijn vaak als een tsunami, als een overweldigende golf. Net daar zoek ik nu naar een boeiende discrepantie, want de muziek is wel erg terug houdend. De ontmoetingsplek tussen onze twee kunstvormen wordt echt interessant. De ene geeft ruimte aan de andere. Het verlangen uitgedrukt in de muziek en de bijna minimalistische soundscape geven ruimte aan mijn beweging zonder dat die je als publiek overrompelt. De muziek zal een nieuwe blik doen werpen op mijn manier van bewegen. Toen ik je enkele maanden geleden zag werken aan je miniatuur Anepafa met dansers Misako Kato en Hector Ferrer, zag ik in de eerste plaats de bewegingssnelheid.

Meer en meer maakte die plaats voor een grote emotionaliteit. Hoe is je traject tijdens het creatieproces? Als je in mijn choreografieën de muziek wegneemt, zien mijn bewegingen er technisch, automatisch en snel uit. Maar zodra de verbinding er is met de muziek wordt de snelheid ook emotioneel. Als danser vergeet je de techniek op den duur en verbind je je met het gevoel van de muzikaliteit. Beweging creëren is een technisch ambacht; de kracht van het werk ligt in de emotionaliteit. De techniek wordt daarbij gesuggereerd, niet gepresenteerd. We staan momenteel helemaal aan het begin van het proces met de dansers. Dat introverte gevoel van waaruit ik de ideeën ontwikkelde, ga ik nu delen met hen. Ik kijk uit naar hun input. De openheid van het proces is belangrijk. Ik ontwikkel het uiteindelijke bewegingsmateriaal altijd vanuit de schoonheid van het creatiemoment zelf.

Repetitiebeelden Palmos © Nicha Rodboon

nooit als ik bij vrienden ben of als ik me erg energiek voel. De muziek heeft een introverte focus, ze is betoverend mooi en draagt een enorm efemere spanning in zich. De emoties in de songteksten refereren altijd aan iemand anders. Het gaat niet altijd om een liefdesrelatie; soms ook om een vriendschap of een familieband. Ik luister vooral naar Active Child als ik me wil afzonderen van de wereld, als ik met een bepaalde emotie worstel of als ik nood heb aan herbronning. Dat maakt zijn muziek de perfecte leidraad voor waar ik met Palmos naartoe wil. We ontwikkelen momenteel twee nieuwe songs samen en ik ben heel benieuwd naar het resultaat.

Repetitiebeeld Palmos © Nicha Rodboon

PALMOS

ANDONIS FONIADAKIS Meestal werk je vanuit een hedendaags idioom, nu baseer je je op de klassieke techniek. Als het gezelschap, de techniciteit van de dansers met wie ik werk en de inhoud van het werk dat ik creëer het toelaten, kan ik me helemaal verliezen in klassieke technieken en pointewerk. De rechtlijnigheid, scherpte en verticaliteit ervan trekken me aan. Ik hou ervan dat te combineren met mijn eigen flow. Waar ik echter niet naar op zoek ben is de man-vrouwverhouding uit het traditionele ballet, waarin de man achter de vrouw staat en haar controleert. Je werk wordt soms genderloos genoemd. Bij Palmos zijn er wel die klassieke elementen, de meisjes op pointes bijvoorbeeld, die je als toeschouwer verplichten gender te zien, of niet? Dat klopt op zich, maar ik wil geen broos meisje zien dat de lucht wordt in gezwierd door een sterke man. Ik ben veel meer geïnteresseerd in een sterke vrouw en in een gelijkheid tussen man en vrouw. Een vrouw kan nu eenmaal hoger gelift worden, maar dat hoeft niet de focus te zijn van een duet. Er zijn veel andere elementen die een gelijkwaardigheid kunnen aantonen. Ik zie de mannen en de vrouwen in deze creatie vanuit hun emotionaliteit. Dat wordt zeker een van de thema’s die ik verder zal exploreren in Palmos. Waarom koos je Palmos als titel van je werk? Ik laat me al een tijdje inspireren door m’n moedertaal, het Grieks. Palmos betekent polsslag. Toen ik dit werk aan het concipiëren was, voelde het aan of mijn eigen polsslag veranderd was en zelfs onregelmatig werd. Mijn titels zijn altijd autobiografisch geïnspireerd en refereren naar mijn gemoedstoestand op het moment van creatie, en niet zozeer naar een gewenst eindresultaat. In die wisselvallige gemoedstoestand bevind ik me nog steeds, er zijn geen zekerheden. Palmos verwijst ook naar wat er aan de hand is in de studio: de andere werkomstandigheden met social distancing en het dragen van een mondmasker bijvoorbeeld. Mijn stukken zijn niet narratief, en nooit precies ingevuld, daarom zijn mijn titels ook open voor interpretatie.

In welke mate denk je aan je publiek tijdens het proces? Palmos wordt gefilmd en daar hou ik tijdens de creatie rekening mee. Bij een gewone voorstelling creëer ik een landschap waarin de toeschouwer op ontdekking gaat. Bij de gefilmde versie geef ik de toeschouwer als het ware een verrekijker en toon ik voortdurend iets erg specifieks. Ik denk tijdens het artistieke proces sowieso altijd aan het publiek dat de voorstelling zal zien, al probeer ik in de eerste plaats mezelf te realiseren. Als ik iets maak, maakt dat deel uit van mijn pad naar zelfbewustzijn, en dat is verbonden met een universeel bewustzijn. We zijn allemaal mensen die problemen willen oplossen en onderworpen zijn aan de menselijke conditie. Ik geloof dat mensen op zoek zijn naar dezelfde dingen. Als ik iets creëer dat juist aanvoelt voor mij, zal dat ook de toeschouwer raken.

‘MIJN TITELS ZIJN ALTIJD AUTOBIOGRAFISCH GEÏNSPIREERD. TOEN IK DIT WERK AAN HET CONCIPIËREN WAS, VOELDE HET AAN OF MIJN EIGEN POLSSLAG VERANDERD WAS EN ZELFS ONREGELMATIG WERD.’

Active Child is het geesteskind van de Amerikaanse singer-songwriter, multiinstrumentalist en producer Patrick Grossi. Met een onnavolgbare combinatie van weelderige, gelaagde arrangementen en een indrukwekkende en emotionele falsetto creëert Active Child filmische soundscapes. Elk van zijn platen heeft een hoogst individuele sound. Zijn jongste album In Another Life, een eerste bij het beroemde label Sony Masterworks, kon op veel bijval rekenen van de gespecialiseerde pers. En ook zijn debuut You Are All I See uit 2011 werd al enthousiast ontvangen. Met zijn tweede album Mercy, dat in 2015 uitkwam, verzamelde hij meer dan 50 miljoen streams. Active Child tourde wereldwijd, als headliner en samen met James Blake en M83. Hij creëerde remixes van songs van onder meer Lana Del Rey en werkte samen met Ellie Goulding, die zijn nummer Hanging On coverde en met wie hij Silhouette creëerde. Active Child verleent een achttal bestaande songs voor Palmos en creëert er twee nieuwe samen met Andonis Foniadakis.

Productiebeeld van Dido and Aeneas Remembered (Opéra de Lyon, 2019 © Blandine Soulage)

DIDO AND AENEAS REMEMBERED: ARCHEOLOGIE VAN EEN LIEFDE Door Katherina Lindekens

DIDO EN AENEAS REMEMBERED Live streaming op zaterdag 24 april om 20u. De voorstelling is vanaf dan twee weken te (her)bekijken. Kaarten 10 euro, via operaballet.be 10

DIDO AND AENEAS REMEMBERED ‘Remember me, but ah, forget my fate.’ Met die woorden sterft de koningin van Carthago in Henry Purcells Dido and Aeneas. De Trojaanse held heeft haar zojuist verlaten om een nieuw rijk te stichten op Italiaanse bodem. Dido bezwijkt aan een gebroken hart, maar niet zonder eerst een van de meest iconische lamento’s uit de operageschiedenis te zingen. Het verhaal uit Vergilius’ Aeneis wordt hier verteld door Purcells librettist Nahum Tate, die er zijn verbeelding op losliet. Als er ruis zit op de lijn tussen Vergilius en Tate, hoe verstaanbaar zijn hun helden en goden vandaag dan voor ons? Fluisteren ze ons toe vanuit een onherroepelijk verleden, toen vrouwen stierven aan de liefde en helden wankelden tussen hart en vaderland? En wat heeft Purcells miniatuuropera – waarvan de ontstaansgeschiedenis zélf in nevelen is gehuld – ons vandaag te vertellen? Deze en andere vragen inspireerden de Hongaarse regisseur David Marton tot een archeologisch onderzoek. Dido and Aeneas Remembered analyseert onze verhouding tot de tijd. Samen met B’Rock Orchestra en een kleurrijke cast van zangers en acteurs delft Marton naar de wortels van een eeuwenoud verhaal, en voegt er een nieuw hoofdstuk aan toe. Purcells partituur staat naast gesproken teksten uit Vergilius, terwijl nieuwe muziek van componist-gitarist Kalle Kalima een brug slaat tussen de 17e en 21e eeuw. Nu en dan breekt stemkunstenares Erika Stucky in als agent provocateur. Uit de tektonische platen die in deze productie over elkaar heen schuiven, ontstaat een nieuw territorium waarin de tijd wordt opgeheven. Dido and Aeneas Remembered is een coproductie met Opéra de Lyon, waar de voorstelling in 2019 in première ging. Bij Opera Ballet Vlaanderen ondergaat het stuk een bijkomende gedaanteverandering: van het podium naar het scherm. Een vooruitblik in echo’s.

Vergilius tussen de muzen Clio en Melpomene. Mozaïek, 3e eeuw. Bardomuseum.

II.

Venus van Milo, ca. 130 v.C. Parijs, Musée du Louvre.

Hera (Juno) Campana. Romeinse kopie van een hellenistisch origineel, 2e eeuw. Parijs, Musée du Louvre.

II.

Jupiter Tonans, vermoedelijk het cultusbeeld van zijn tempel in Rome (ca. 1e eeuw). Naar een Grieks origineel van Leochares voor het Heiligdom van Zeus Polieus op de Akropolis (4e eeuw v.C.). Madrid, Museo del Prado.

DIDO AND AENEAS REMEMBERED

I. VERGILIUS’ AENEIS, 19 v.C.

III. DIDO

‘Arma virumque cano...’: ‘Ik zing over de strijd en de man die ooit uit Troje gevlucht is.’ Wie Latijn studeerde, herkent vast de openingswoorden van Vergilius’ illustere heldendicht, geschreven in opdracht van keizer Augustus. Wat de Odyssee en Ilias van Homeros hadden betekend voor de Grieken, was Vergilius’ Aeneis voor de Romeinen: een epos dat het rijk voorzag van een illustere backstory. Die mythologie baadt in een heroïek van strijd, tragiek en noodlot, met Aeneas als hoofdpersoon.

Ook bekend als Elissa. Koningin en stichter van Carthago (stad waarvan de historische resten zich nabij het huidige Tunis bevinden). Ook haar voorgeschiedenis is er een van migratie. Nadat ze ontdekt heeft dat haar rijke echtgenoot Sychaeus door haar broer is vermoord, vlucht Dido weg uit haar land Tyrus. Uiteindelijk belandt ze in Noord-Afrika, op het domein van koning Hiarbas. Met hem komt ze overeen dat ze een stuk grond zal krijgen ter grootte van een ossenhuid. Maar Dido is hem te slim af: ze snijdt de huid in lange, smalle repen en bakent daarmee de volledige heuvel Byrsa af. Daarop sticht ze Carthago. Voor een huwelijk met de gecharmeerde Hiarbas bedankt ze vriendelijk: als weduwe wil ze haar overleden man trouw blijven. Maar dan verschijnt Aeneas in haar paleis.

II. AENEAS Zoon van de godin Venus en de Trojaan Anchises. Door de goden Jupiter en Juno voorbestemd als stamvader van het Romeinse volk. Wanneer Troje (het huidige Hisarlik in Turkije) door de Grieken wordt ingenomen, draagt Aeneas zijn vader de brandende stad uit. Samen met zijn gezellen begint hij aan een jarenlange omzwerving door het Middellandse Zeegebied. Na een storm spoelen de mannen aan in Carthago, waar ze op voorspraak van Juno worden verwelkomd aan het hof van koningin Dido.

II.

Route van Aeneas en de Trojanen

III.

Kaart van Carthago

DIDO AND AENEAS REMEMBERED

IV. DIDO EN AENEAS: DE VERGILIUS-VERSIE Beschreven in de vierde Zang van de Aeneis. Door toedoen van Juno en Venus valt Dido als een blok voor Aeneas. De koningin worstelt met haar gevoelens, maar laat zich door haar zus Anna overhalen om te kiezen voor de liefde. Tijdens een jachtpartij worden Dido en Aeneas verrast door een onweer. Ze schuilen samen in een grot — en van het een komt het ander. Wanneer de jaloerse Hiarbas geruchten opvangt over Dido’s nieuwe liefde, doet hij zijn beklag bij Jupiter. Die laatste stuurt de god Mercurius naar Aeneas om de Trojaan te herinneren aan zijn missie. Aeneas twijfelt, maar besluit dan toch om koers te zetten naar Latium. Ziedend beschuldigt Dido hem van smaad en verraad. Hij werpt tegen dat hij haar nooit beloftes maakte, en dat hij zijn lot niet in eigen handen heeft. Na zijn vertrek laat Dido een brandstapel oprichten. Daarop steekt ze zichzelf neer met een zwaard dat Aeneas achterliet.

V. DIDO AND AENEAS: DE PURCELL-VERSIE(S) (jaren 1680) Fast forward naar de 17e eeuw. Nadat bewerkingen van Vergilius’ tragische verhaal zich over heel Europa hadden verspreid, ontstond in Engeland een barokopera die even onvermoeibaar door de tijd zou reizen: Dido and Aeneas, op een libretto van Nahum Tate en met muziek van Henry Purcell. Wanneer dit kleinood precies werd geschreven, is een mysterie waar musicologen zich al decennialang het hoofd over breken. Van de partituur bleef namelijk geen origineel manuscript bewaard. Dankzij een gedrukt libretto weten we dat Dido and Aeneas in 1689 werd uitgevoerd op een meisjes internaat in Chelsea. Steeds meer specialisten vermoeden echter dat dit een bewerking was, en dat de opera enkele jaren eerder aan het hof in première ging. Waarschijnlijk zat het stuk — zoals John Blows Venus and Adonis, waarop het qua vorm en stijl is geïnspireerd — vol allegorische verwijzingen naar de monarch van het moment. De onzekere datering maakt het echter moeilijk om die allegorie te ontcijferen.

VI. DIDO AND AENEAS REMEMBERED: DE LYON-VERSIE (2019) 16 maart 2019. Het operagebouw in Lyon stroomt vol voor de première van Dido and Aeneas Remembered. In de foyer staan vitrinekasten vol schijnbaar banale objecten. Luciferdoosjes, computermuizen, tijdschriften, netjes voorzien van etiketten en bijschriften. Als bezoeker kijk je naar het heden als was het een verleden — een museum van onze tijd. De voorstelling die volgt, speelt een gelijkaardig spel met geschiedenis en herinnering. Niet voor niets is het decor een archeologische site. Regisseur David Marton boort alle grondlagen van Dido and Aeneas aan, met een barokke neus voor vrijheid en contrast. Zo zijn de goden terug van weggeweest, en vertolken ook Dido en Aeneas fragmenten uit de Aeneis. De muziek van Kalle Kalima, meanderend tussen jazz en hedendaags klassiek, klinkt alsof ze er altijd is geweest. Het resultaat is een rijk, hybride weefsel van theater, muziek en livevideo, waarin era’s met elkaar resoneren. Als vanzelf komt zo een universele kern aan de oppervlakte.

VII. DIDO AND AENEAS REMEMBERED: DE OBV-VERSIE (2021) Twee jaar na de première van Dido and Aeneas Remembered lijkt het beeld van een volle operazaal een verre herinnering. Eens te meer geeft de geschiedenis een nieuwe wending aan dit verhaal. David Marton heeft namelijk weinig zin in een afkooksel van zijn voorstelling tegen een decor van coronabeperkingen. Liever ziet hij de crisis als een kans om de productie te herwerken tot een even intieme als experimentele streaming, geregisseerd voor het scherm. De livevideo die al deel uitmaakte van de productie krijgt een nieuwe dimensie in deze kamermuzikale Dido, die de zangers, acteurs en instrumentalisten meer dan ooit op de huid zit.

Hoe het ook zij, Purcell en Tate creëerden een onweerstaanbare hogedruk-remake van Vergilius’ brontekst. In minder dan een uur tijd beleven Dido en Aeneas de open ondergang van hun liefde. Daarbij nemen ze zelf verrassend weinig ruimte in, maar worden ze geflankeerd door enkele intrigerende nevenpersonages. Zo speelt Dido’s zus (herdoopt als ‘Belinda’) een prominente rol als confidante, en worden Vergilius’ goden vervangen door een groteske tovenares en haar heksen. Zij verstoren de idylle, deels uit haat jegens Dido, deels voor de fun. Aenaes op zijn beurt is een antiheld geworden, die bleek afsteekt tegen het muzikale charisma van Dido. Haar dood, ten slotte, werd ongrijpbaarder dan in het origineel: liefdesverdriet heeft bij Purcell geen zwaard nodig om fataal te zijn. Dido’s lamento en het hartverscheurende koor dat erop volgt, katapulteerden Purcell voorgoed naar het pantheon van de barok.

IV. Dido and Aeneas. Romeins fresco uit de Casa del Citarista in Pompeii, Italië (10 v.C.-45 n.C.). Museo Archeologico Nazionale di Napoli. Augustin Cayot, La mort de Didon, 1711. Parijs, Musée du Louvre.

John Closterman, Portrait of Henry Purcell, 1695.

VI.

Eerste pagina van het overgeleverde libretto van Dido and Aeneas in het meisjesinternaat van Josias Priest, 1689.

Componist-gitarist Kalle Kalima

Regisseur David Marton

VII.

In november 2020 zou Night Shift, een evenement van het Gentse nomadisch artistiek platform Gouvernement en Opera Ballet Vlaanderen, plaatsvinden in de Gentse opera. Een installatie van Decoratelier / Jozef Wouters in het Gentse peristylium die voor dat event werd geconcipieerd bleef staan en krijgt straks een tweede leven als REST: een publieke schuilplek midden in de stad. De installatie zal uitnodigen om even te blijven hangen, misschien een praatje te slaan en de ruimte van een andere kant te bekijken. REST wil beschutting bieden en zo manieren aanreiken om elkaar veilig te kunnen ontmoeten. Zodra de maatregelen het toelaten en het veilig kan, zetten wij de deuren van REST open voor iedereen en zal het een tijdelijke gedeelde ruimte worden voor kleine voorstellingen, educatieve initiatieven, en alles daartussenin.

Het plan was even ambitieus als aanstekelijk: samen met bewoners van Brugge, Antwerpen en Gent zou acteur en regisseur Maja Westerveld een voorstelling maken die vervolgens in de drie steden te zien zou zijn. Maar toen kwam corona. En van het een het ander. En zo wordt Uit volle borst uiteindelijk ‘de mooiste theaterfilm’. ‘We hopen dat we die wel live zullen kunnen tonen en dat de deelnemers elkaar dan ook in het echt zullen kunnen ontmoeten.’

Door Ilse Degryse

UIT VOLLE BORST Wanneer en waar de film te zien zal zijn maken we later bekend. Volg onze sociale media en operaballet.be

‘IK GUN HET MENSEN TE DOEN WAAR ZIJ BLIJ VAN WORDEN’ 18

UIT VOLLE BORST

Voor Uit volle borst sloeg Opera Ballet Vlaanderen de handen ineen met het Concertgebouw in Brugge en De Bijloke in Gent. Deelnemers werden bijeengezocht in de drie steden en begonnen onder de bezielende leiding van de Nederlandse Maja Westerveld van Abbatoir Fermé een avontuurlijk parcours. ‘Het uitgangspunt was dat iedereen die mee wilde doen, mocht meedoen’, vertelt Westerveld. ‘En dat als uiteindelijk iedereen staat te stralen op het podium en doet wat hij graag doet, dat vanzelfsprekend een “uit volle borst” wordt.’ Er meldden zich heel uiteenlopende deelnemers aan. Klopt, mensen komen echt uit alle windrichtingen en dat maakt het ook zo leuk. Iedereen brengt ook een andere discipline mee. Zo werken we onder meer met een danseres uit India, een operazangeres uit Albanië, een acteur uit Syrië, een actrice uit Marokko en spelers uit België. Maar wat ze allemaal gemeen hebben, is hun ongebreidelde passie en overgave. Die zijn taalloos en achtergrondloos. Wat is jouw rol als regisseur? Had je op voorhand een idee van het verhaal dat je wil vertellen? Het is niet de eerste keer dat ik zo’n project met bewoners of liefhebbers doe. Ik ben dan in eerste instantie nieuwsgierig naar wat zij willen doen en wat zij goed kunnen. Hun fantasieën zijn veel interessanter en rijker dan wat ik eventueel voor hen op papier zou zetten. Daar wil ik de voorstelling mee bouwen. Maar omdat het hier om zoveel en zulke diverse mensen ging, wilde ik toch graag een kapstok. Heel impulsief ben ik in De Toverfluit van Mozart gedoken. Die voorstelling heb ik als kind gezien en die groene vogelmens Papegeno stond me er nog altijd van bij. Zo’n harmonieus universum waarbij je op een fluit of op een klokkenspel kan spelen en al je problemen lossen op, was ook wel iets waar ik erg naar snakte. We hebben meer van dat soort harmonie nodig. Het plan was om in de drie steden telkens op het hoofdpodium te starten en de bezoekers mee te nemen naar verschillende locaties. Het idee was ook om met de bewoners in de drie steden te

repeteren en uiteindelijk samen te komen. Daar stak corona allemaal een stokje voor. Ik had een ambitieus schema van negentig liverepetities opgesteld, waarbij wij als team met een busje heen en weer zouden crossen, maar uiteindelijk hebben we alleen on line kunnen improviseren en repeteren. Normaal gesproken ontstaat zo’n voorstelling met zijn allen. Je komt samen op de vloer en je steekt elkaar aan. Er is een energie en een dynamiek waardoor je geïnspireerd raakt en dat was nu wat lastig. Soms had ik het idee dat we een huis aan het bouwen waren en iedereen achter zijn scherm wel een mooie baksteen had liggen, maar het huis bleef hypothetisch. Al moet ik er wel meteen bijzeggen dat de deelnemers bij elke zoomrepetitie superenthousiast waren. Ik zie hen als een soort pioniers in het on line repeteren. Ze hebben het toch maar voor elkaar gekregen! In plaats van een voorstelling is Uit volle borst een film geworden. Toen duidelijk werd dat we niet fysiek zouden kunnen spelen, werd voorzichtig aan me gevraagd hoe ik tegenover het idee van een livestream stond. En hoewel ik vind dat veel mensen daar erg dapper hele goeie initiatieven in nemen, sprak dat me niet zo aan. De magie van een livevoorstelling kun je uiteindelijk niet overbrengen. Maar als we dan toch met film gaan werken, dan wil ik de mooiste theaterfilm maken. We hopen nog altijd dat we die wel live zullen kunnen tonen en dat de deelnemers elkaar dan ook in het echt zullen kunnen ontmoeten. Je maakt Uit volle borst binnen Vonk, de pijler van Opera Ballet Vlaanderen die als doel heeft de deuren van ons huis wijd open te gooien en de stedelijke diversiteit binnen te halen. Hoe belangrijk vind je dat soort initiatieven? Ik heb in Rotterdam van jongs af geleerd dat het normaal is dat je omringd wordt door mensen uit een andere cultuur, Ik vind het altijd een verademing om in een diverse groep te staan, dat is toch explosiever qua energie. In Vlaanderen zie ik dat nog minder, hoewel de verandering wel heel erg aan de gang is. Ik maak me er graag hard voor om ook hier meer kleur in de zaal en op het podium

te krijgen. Ik verlang ernaar dat dat hier ook normaal wordt. Maar dat is een werk dat jaren vergt.

‘Passie en overgave zijn taalloos en achtergrondloos.’ Je werkte al vaker met niet-professionele acteurs. In het theaterjargon wordt zoiets weleens ‘een sociaal-artistiek project’ genoemd. Een beetje een geforceerd begrip misschien? Daar hangt soms een beetje een krampachtige sfeer rond … (lacht) Terwijl: ik geniet er vooral erg van. Ik word altijd enorm geraakt en meegesleept door die ongebreidelde passie. Ik hou erg van liefhebbers en het belangrijkste is om samen plezier te maken. Daar ga ik vanuit en ik gun het iedereen om te doen waar zij blij van worden. Mensen zijn ook altijd zo lief voor elkaar bij dit soort projecten, daar sta ik altijd van te kijken. Iedereen is elkaar voortdurend aan het aanmoedigen. Ik denk dat dat te maken heeft met samen mooie dingen maken. Slotvraag: is Uit volle borst op kinderen gericht? Niet alleen! Ik heb wel een hang naar magie en we zitten met een sprookje, dus het heeft een speels element. Maar het is absoluut bedoeld voor iedereen.

WERTHER Bij het ter perse gaan leek het erop dat we Werther niet voor een livepubliek zullen kunnen spelen op de geplande data in april. De productie zal dan verschoven worden naar het seizoen 2022-2023. In dat geval zullen we wél een extra streamingconcert doen met o.a. Enea Scala als een van de solisten.

Volg operaballet.be voor updates.

ENEA SCALA

‘IK BEWONDER EEN MAN DIE GEVOELIG DURFT TE ZIJN IN HET OPENBAAR’ Tenor Enea Scala zou bij ons te zien en te horen zijn in de concertante uitvoering van Werther en dit keer in de romantische titelrol. We kennen hem van zijn uitmuntende vertolkingen in La Juive, Le Duc d’Albe en het Rossini-gala. Maar wie is Enea Scala als de spotlights gedoofd zijn? Opera Ballet Vlaanderen vuurde volgende vragen af. Wat is je idee van geluk? Onafhankelijkheid. De job uitvoeren die je graag doet en waarvan je lang en heel hard hoopte dat je hem kon uitvoeren om dan binnen dat domein het maximale te bereiken dat je kan bereiken. Wat is je meest onhebbelijke karaktertrek? Trots. En soms luiheid. Wat vind je de meest onhebbelijke karaktertrek bij anderen? Mensen die zeer egoïstisch zijn en niet openstaan voor de noden van anderen. Welke levende personen bewonder je het meest? Barack Obama, Paus Franciscus, Angela Merkel. Wat is jouw uitspatting? Ik heb er veel. Een ervan is sneakers kopen. Ik verzamel ze.

Welke eigenschap bewonder je het meest in een man? De moed om uit te komen voor dat waar hij in gelooft. Maar ook een man die kan huilen en gevoelig durft te zijn in het openbaar bewonder ik. En in een vrouw? De kracht om te vechten voor haar rechten, voor een gelijkwaardige plaats in de samenleving, het werk en in het gezin dat soms nog niet altijd geëmancipeerd is en waarbinnen een cultuur van machismo nog bestaat. Wat beschouw je je grootste verwezenlijking? Mijn techniek, mijn stem ontwikkelen, mijn passie voor de studie van de stem. Als je zou sterven als wie of wat zou je dan willen terugkeren? Ik hoop helemaal niet te sterven… Maar als het dan toch moet, zou ik graag terugkeren als een dirigent. Wat is volgens jou het dieptepunt van menselijke ellende? De negationisten van de Holocaust of de ontkenners van de huidige pandemie. De ontkenners van wetenschap en geschiedenis in het algemeen. Supporters van extreem rechts belichamen volgens mij het dieptepunt van menselijke ellende.

Wat is je favoriete bezigheid? Als ik niet zing, ben ik meestal aan het sporten: fitness of fietsen. Maar ik lig ook graag op het strand in de zon met een goed boek. Wie zijn je favoriete schrijvers? Ik hou van de klassieken: Herman Hesse, Ernest Hemingway, Goethe, Emily Dickinson, Leonardo Sciascia, Alberto Moravia, Luigi Pirandello, Italo Calvino. Met welke historische figuur identificeer je jezelf? Alessandro Magno (Alexander De Grote). Wie zijn je helden in het echte leven? Mensen die helpen het leven van anderen beter te maken, die vluchtelingen op zee redden, die medicijnen en concrete hulp brengen naar de armste plekken in de wereld. Wat is je motto? Geef nooit op. Vertrouw in jezelf.

‘DIT IS ÉÉN GROTE PROEF IN WENDBAAR ZIJN’ Hoe run je een operaen ballethuis in wispelturige coronatijden? Hoe hou je het schip varend, omzeil je de klippen in woelig water en hou je de neuzen – op een veilige manier – in dezelfde richting? Wij vroegen het aan twee van de kapiteins aan het roer van Opera Ballet Vlaanderen: adjunct-ceo Kiki Vervloessem en preventieadviseur Luc Nicolai.

Door Ilse Degryse

BEHIND THE SCENES

‘VERTROUWEN HEBBEN IN IEDEREEN OP HET SCHIP IS CRUCIAAL’ Grotendeels vanuit haar woonkamer in Antwerpen stuurt Kiki Vervloessem nu al meer dan een jaar mee het gezelschap aan. ‘De coronacrisis is ons, zoals de rest van de maatschappij, in maart 2020 midscheeps overvallen. Het bracht ons bruusk tot stilstand, haast als bij een verkeers ongeluk, waarna je even verdwaasd om je heen kijkt en de schade met knipperende ogen opmeet, voor je weer overeind kan krabbelen. Wij zijn een organisatie van rond de 440 vaste medewerkers, met daarrond een veelvoud aan freelancers, losse mede werkers en partners. Binnen het crisisteam van Opera Ballet Vlaanderen realiseerden we ons al heel snel dat iedereen anders op zo’n crisis reageert en dat solidariteit een kernwaarde moest zijn bij onze aanpak. Dat er bovenal respect nodig zou zijn voor ieders rol en functie, niet alleen binnen Opera Ballet Vlaanderen maar binnen het hele kunstenlandschap. De boot kan alleen blijven varen als je er vertrouwen in hebt dat iedereen zijn taak op het schip zo goed als mogelijk blijft opnemen. Zo kregen we bijvoorbeeld ook te maken met tijdelijke werkloosheid bij Opera Ballet Vlaanderen. Er waren mede werkers die weken en zelfs maanden aan de kant moesten blijven, anderen konden (en moesten zelfs) doorwerken. Geen van die opties was per se eenvoudig of vanzelfsprekend. Er waren wel mensen die zich konden vinden in een rustpauze, maar anderen hadden het daar erg lastig mee. Er waren ook mensen die met extra stress of zelfs angstig aan het werk waren, die zelf ziek waren geworden of getroffen waren in hun omgeving… Dat moesten we allemaal van elkaar proberen te begrijpen en steeds de solidariteit en de veiligheid voorop stellen. Want al die inspanningen samen waren nodig om het schip varend te houden, op de korte en lange termijn. Naar elkaar blijven luisteren was daarbij o zo belangrijk en dat is zeker geen top-down gegeven. En het blijft cruciaal, want de pandemie is nog niet voorbij. We zijn nog niet in veilig vaarwater. Als sector was het een klap om door de overheid als niet-essentieel beroep bestempeld te worden. Het leidde er

begrijpelijkerwijs toe dat we aanvankelijk wat in een slachtofferrol kropen en activistisch reageerden: ‘hoezo, zijn kunst en cultuur dan niet meer van levensbelang’? Dat gevoel van to be or not to be moesten we overstijgen. Uiteindelijk was het maar een terminologie die nu eenmaal nodig was in het staatsbestel dat we zijn. Het kwam erop aan om creatief te blijven en binnen de gegeven omstandigheden te tonen waar we goed in zijn en wat we wél nog konden doen. En dat zowel de grote instellingen als de kleine organisaties en individuele artiesten. Daar had iedereen opnieuw zijn rol in. Bij Opera Ballet Vlaanderen bedachten we de campagne #verbeeldingleeft. We maakten miniatuurvoorstellingen, we lanceerden een podcast, trokken naar kwetsbare omgevingen om daar troost en verstrooiing te brengen. Podium19 werd gelanceerd, er was dit magazine, er zijn nu de streamings… Onze 440 collega’s hebben het hoofd niet laten hangen en daar ben ik trots op.

‘IK DENK DAT VOORAL HELPEN HELPT. IEDEREEN KAN OVERAL ELKE DAG EEN KLEIN POSITIEF VERSCHIL MAKEN. DAAR BEN IK VAN OVERTUIGD.’ Voor ons is het essentieel dat we de band met ons publiek blijven verzorgen en aanhalen. De ontmoeting met onze bezoekers: daar doen we het uiteindelijk allemaal voor. Wij werken als gesubsidieerd gezelschap voor een groot deel met geld van de gemeenschap, en daar zijn we ons zeker in deze crisis heel erg bewust van. Het is onze opdracht om terug te geven. Dat is onze publieke functie. Ik zie de voorbije maanden zeker niet als verloren tijd. We zijn in sneltreinvaart aan

het bijleren. Rond het hybride werken bijvoorbeeld, rond digitalisering, rond het streamen van voorstellingen.... De lessen die we daaruit trekken zullen ons als organisatie verder brengen. Wij werken bijvoorbeeld al lang met de google-applicatie. Toch had ik tot een jaar geleden nog nooit een vergadering via google meet gedaan. En ja, het heeft onmiskenbaar voordelen. Zo is de ecologische voetafdruk van onze organisatie spectaculair gezakt, om maar iets te noemen. Daarnaast zullen ook artiesten met de ervaringen van dit coronajaar aan de slag gaan. Enkel uit niets komt niets, en dit is niet niets. Hier komen verhalen uit voort, want dit doet iets met ons en daarover zullen kunstenaars vertellen. Onze opdracht als Opera Ballet Vlaanderen is om dat te faciliteren. We zijn ervan overtuigd dat we alles in huis hebben om ons publiek uiteindelijk terug naar onze zalen te halen, al zal ook dat wat tijd vragen en moeten we ook daar alert en wendbaar in blijven. We zijn, zoals iedereen in de sector, gewend om ons aanbod per seizoen te lanceren, maar het zou zomaar kunnen dat mensen even geen tickets voor over tien maanden willen kopen. Misschien moeten de avondkassa’s wel terugkeren? Het was een jaar van plannen en herplannen. Van tellen en opnieuw berekeningen maken ook. Maar uiteindelijk geldt dat voor elke sector en voor de hele maatschappij. In deze pandemie zet je twee stappen vooruit, dan weer één achteruit of opzij, je draait een toertje rond je as en doet dan weer een sprong in de goeie richting. In de zorg sector, in het onderwijs weten ze daar alles van en daar zijn de inspanningen bovenmenselijk vaak. Dus de hele samenleving is in een reshuffle-modus. Dit is één grote proef in wendbaar zijn. De kunst is daar niet gefrustreerd in te raken, om je focus en energiepeil te behouden – al overvalt de moedeloosheid ieder van ons natuurlijk wel eens. Ik denk dat vooral helpen helpt. Iedereen kan overal elke dag een klein positief verschil maken. Daar ben ik van overtuigd.’

‘ELKE DAG IS EEN BEETJE DANSEN OP EEN SLAP KOORD’ Luc Nicolai waakt erover dat Opera Ballet Vlaanderen coronaveilig kan blijven draaien en is lid van het kernteam van de Sectorgids voor de Podiumkunsten. ‘Al van bij het begin van de coronacrisis werden ons door de federale regering veiligheidsmaatregelen opgelegd. Met alle spelers uit het veld van de podiumkunsten hebben we vervolgens een sectorgids uitgewerkt en op basis daarvan hebben we een draaiboek voor ons eigen huis ontwikkeld. Zeker in de eerste weken en maanden waren we bijzonder oplettend. De afstand werd maximaal gerespecteerd en alleen onder strikte voorwaarden werd in minimale bezettingen gemusiceerd en gedanst. De eerste miniatuurvoorstellingen zijn daar een voorbeeld van: daarin zaten slechts één muzikant en één of twee dansers die elkaar absoluut niet mochten benaderen. Inmiddels zijn we een heel eind verder en kunnen we met de streamings opnieuw grotere producties realiseren – waarbij voorlopig nog altijd geen publiek is toegelaten. Wie naar onze streaming van Memento Mori heeft gekeken, heeft gezien dat daar een grotere groep dansers aan het werk is en dat ze elkaar kunnen aanraken. Hoe kan dat? In navolging van de gezinsbubbel hebben we binnen de richtlijnen van de sectorgids voor hen een dansbubbel gecreëerd. Hiertoe hebben alle dansers een verklaring op eer ondertekend waarin ze beloven in een doorgedreven sociale quarantaine te leven. Dat betekent dat ze hun collega-dansers als het ware als hun knuffelcontacten beschouwen en daar buiten in hun dagelijkse leven een bijzondere waakzaamheid aan de dag leggen. Die professionele bubbel vraagt een uitzonderlijk engagement van de dansers, maar biedt hen wel bijkomende artistieke en professionele vrijheden, waar ze erg blij mee zijn. Helaas is het systeem erg fragiel. Als slechts één van de dansers besmet zou blijken, spat de bubbel als een zeepbel uit elkaar en ligt de hele productie en zelfs de volledige balletwerking stil. Voor de zangers zijn de wetmatigheden van covid nog strenger, maar toch willen we ook voor hen het concept van een artistieke bubbel verkennen. Zangers worden als superverspreiders gezien. Daarom stonden

de koorleden in Eindelijk 2021 bijvoorbeeld verspreid over de publiekszaal en zongen ze met mondmasker aan, terwijl de solisten ook in dat concert en in Ariadne auf Naxos op het podium op grote afstand van elkaar bleven. Ons plan is nu om te onderzoeken of we ook rond de solisten van een scenische opera een artistieke bubbel kunnen vormen, zodat ze daar zonder mondmasker in zouden kunnen meespelen. Bovenop het principe van de artistieke bubbel hebben we bijkomende maatregelen voorzien die covid buiten de deuren van ons huis moeten houden. Zo worden de artiesten getest waar vereist en wordt aan alle bubbel-leden gevraagd iedere ochtend hun temperatuur te meten. Daarnaast hebben we een integraal meetsysteem geïnstalleerd dat in de studio’s de luchtkwaliteit op een continue basis controleert. Naast de omgevingstemperatuur en de luchtvochtigheid is met name de aanwezigheid van koolstofdioxide – dat we allemaal produceren bij het ademhalen – een belangrijke parameter. Wanneer het niveau van de koolstofdioxide in een ruimte buiten het toegestane bereik valt, is dat voor ons het signaal om bijvoorbeeld een extra pauze in te lassen, om repetities in te korten of ruimtes extra te verluchten. Diezelfde meettoestellen hebben we geïnstalleerd op strategische plaatsen in de zaal, in de orkestbak, op de scène, op de balkons en in de loges. Ze zullen een belangrijke rol spelen in het weer openstellen voor publiek van onze huizen. Voor onze muzikanten gelden weer andere regels. Het hele orkest kan momenteel nog niet in de bak spelen. We hebben het uitgemeten en volgens de nu geldende regels kunnen we daar maximaal zeventien muzikanten zetten in plaats van de zestig tot zeventig en meer van een volledige bezetting. Bij de concerten Eindelijk 2021 en Ariadne auf Naxos zaten de muzikanten op voldoende afstand van elkaar op het podium. De violisten kan je op anderhalve meter van elkaar zetten, maar de dwarsfluit bijvoorbeeld is een superverspreider en moet op een grotere afstand van de collega’s spelen. Sowieso moeten alle blazers extra afstand bewaren. Onze bedoeling is om nu te onderzoeken wat er met plexischermen tussen de muzikanten mogelijk is, want uiteindelijk willen we weer voor

publiek spelen en dan hebben we de scène nodig voor de zangers en dansers.

‘IN NAVOLGING VAN DE GEZINSBUBBEL HEBBEN WE VOOR DE DANSERS EEN ARTISTIEKE BUBBEL GECREËERD.’ Onze kap- en grimemedewerkers volgen de richtlijnen van de contactberoepen in de maatschappij. Wanneer die niet open zijn, beperkt hun werk zich tot het geven van instructies aan de artiesten vanop de zijlijn. Artiesten, regisseurs, choreografen, dramaturgen: iedereen in het huis is om evidente redenen zeer gemotiveerd om covid buiten te houden. Tijdens repetities en werksessies komen echter vaak nog vragen en onzekerheden naar boven over wat nu precies de regels zijn. Ik kan als preventieadviseur niet overal bij zijn. Daarom hebben we het concept van safety coaches in het leven geroepen. Zij zijn als het ware mijn verlengde arm op de werkvloer en zijn aanwezig bij elke activiteit, repetitie of evenement van Opera Ballet Vlaanderen. Ook bij een kostuumpas zijn ze er bijvoorbeeld bij, want dan komen de kleedsters vrij dicht in de buurt van de artiesten. Het grote verschil tussen covid en andere gezondheids- en veiligheidsmaatregelen is dat het bij deze pandemie elke dag een beetje dansen op een slap koord is. Telkens opnieuw moet je nauwgezet nagaan wat mogelijk is en wat niet en het gaat niet altijd in stijgende lijn. Het vraagt van onze medewerkers niet alleen een aanpassings vermogen maar ook een doorzettingsvermogen. Daardoor is het vermoeiend en intensief, maar we moeten dag na dag het beste van onszelf blijven geven in het vertrouwen dat de toestand morgen toch weer wat rooskleuriger zal zijn.’

BEHIND THE SCENES

BRANDEND VAN VERLANGEN

DEDAPONTETRILOGIE De drie delen zijn te zien op zondag 30 mei vanaf 14u in Opera Antwerpen.

GEEN LEVEN ZONDER VERLANGEN EN WIE VERLANGT, MOET SOMS LIJDEN. MAAR LAAT ONS ER VOORAL OOK OM BLIJVEN LACHEN. 26

Info en tickets via operaballet.be

DEDAPONTETRILOGIE

DESCHONECOMPANIE herwerkte de Dedapontetrilogie van Wolfgang Amadeus Mozart en librettist Lorenzo da Ponte tot een eigentijdse muziektheaterversie. Met als rode draad: de liefde en haar komische bijwerkingen. Het voorjaar 2021 van Opera Ballet Vlaanderen staat onmiskenbaar in het teken van verlangen, van hunkering, van bescheiden dromen of diepe hartenwensen, van begeerten en lusten, van driften, behoeftes, en idealen of van onze hoop op betere tijden. Maar vooral gaat het over het verlangen naar de ander. Wie in algemene termen over verlangen probeert na te denken, komt algauw tot de conclusie dat nagenoeg alles wat we doen en wat ons lief is, ooit door een verlangen is voorafgegaan. Zo wordt het verlangen een enorme, vaak onzichtbare kracht die zowel onze kleinste handelingen stuwt als onze hele wereld vormgeeft. Geen leven zonder verlangen dus, en wie verlangt moet soms lijden. Maar laat ons er vooral ook om blijven lachen. Dat ondervinden ook de personages in DEDAPONTETRILOGIE aan den lijve, de eigentijdse herwerking van het drieluik door DESCHONECOMPANIE – die bestaat uit regisseur en tekstschrijver Tom Goossens en pianist Wouter Deltour. SLAM POETRY OP HET RITME VAN MOZART Tom Goossens, sinds onder andere Banket! en Der Jasager geen onbekende bij Opera Ballet Vlaanderen, ontdekte Mozart al als jong kind. ‘Als achtjarige leerde ik Don Giovanni kennen en ik was meteen verkocht. Ik heb die opera toen grijsgedraaid en dat heeft van mij echt een operalief hebber gemaakt. Ik was toen nog niet bezig met Mozarts grote thema van de liefde, maar de muziek en de herkenbare melodieën maakten een onuitwisbare indruk op mij.’ Voor zijn masterproef aan het KASK bewerkte Goossens Don Giovanni tot de voorstelling Don Juan, muziektheater van een uur en een kwartier waarin de tekst wordt gezongen in het Italiaans en tegelijk verteld door acteurs in het Nederlands ‘op het ritme van Mozart’ – wat in enthousiaste recensies werd omschreven als een vorm van slam poetry. Così fan tutte herkneedde hij later met pianist Wouter Deltour tot Così. Als bekroning presenteren ze nu hun versie van Le nozze di Figaro, kortweg Le Nozze.

Opera Ballet Vlaanderen toont de drie delen van DEDAPONTETRILOGIE op één dag. En of je nu voor het eerst in aanraking komt met de wondere wereld van opera, of al toe bent aan de zoveelste Don Giovanni, Figaro of Così: iedereen wacht een frisse kennismaking met het bekende onbekende. LE NOZZE Heel Le Nozze draait om het verlangen van twee mensen. Om hun liefde nieuw leven in te blazen, verkleedt de Gravin zich in de dienster op wie de Graaf een oogje heeft. De Graaf wil de eerste huwelijksnacht met de dienster doorbrengen en waant zich haar kersverse bruidegom. Eén personage belichaamt zelfs volledig het verlangen naar de ander: Cherubino. De jonge page weet met zijn lusten en gevoelens geen blijf en waar het hart van vol is, loopt de mond van over. De eerste keer dat hij de vrouwen toezingt, weet hij niet wat hem overkomt. Met horten en stoten zingen hij en de muziek het uit: Ikweetnie watikvoel ofikmeemaak Ofikstijf vandekou offerhitraak Ikverbleek entochblijk ikteblozen Mennartraait maamijnbloed blijfferstijfd — Cherubino DON JUAN Wat als een jonge edelman al zijn verlangens ongebreideld en zonder enig ontzag voor de ander kan botvieren? Eerst en vooral moet hij dan knapper, sluwer en meedogenlozer zijn dan de Graaf. Een echte Don Juan, met andere woorden. Dan nog, zo hopen we, moet een dergelijke schurk ooit eens tegen de lamp lopen. Dankzij de nauwkeurige administratie van zijn bediende Leporello, weten we dat Don Juan vele honderden, zelfs duizenden vrouwen heeft verslonden in verschillende landen: ‘t Is zowat van alle standen zij die werken met hun handen, secretaressen baronessen, weveressen en prinsessen, iedereen wordt zijn maîtresse alle landen allerhanden van elke maat, in elke staat. — Leporello

Daarmee heeft de rokkenjager zó veel mensen gekrenkt – zijn rechtstreekse slachtoffers, maar ook al dan niet vermoorde vaders, verloofden en echtgenoten – dat het te verwachten was dat ze ooit bij hem zouden aankloppen. COSÌ Elke mens ziet wel eens elkaar, als een soort winkelwaar dat ligt niet aan hem of haar t is zelfs inwisselbaar. — Despina In Così geloven Despina (de kamermeid) en Don Alfonso (de pianist) dat verlangen liefde inwisselbaar maakt. Samen zetten ze een experiment op met twee jonge koppels die het tegendeel willen bewijzen. Dat dit werk over verlangen gaat, maakt Mozart ook heel duidelijk in zijn muziek. Juist op het woord verlangen (‘desir’ in het Italiaans) creëert hij een geheimzinnige, betoverende samenklank die slaat en zalft tegelijk, die op hetzelfde moment zoet én bitter klinkt. Volgens sommigen vat dit akkoord daarom het hele stuk en, bij uitbreiding, het menselijke verlangen samen. De citaten van Tom Goossens’ bewerkingen komen uit de bundel: Tom Goossens, “DEDAPONTETRILOGIE: Don Juan, Così, Le Nozze”. DESCHONECOMPANIE, 2020.

252.404 KEER BEDANKT ‘In nood kent men zijn vrienden’, klinkt het spreekwoord. Het blijkt meer dan ooit waar. 2020 was ook voor Opera Ballet Vlaanderen een jaar zonder voorgaande. Maar mede dankzij de onvoorwaardelijke steun van onze Vrienden, sloegen we ons erdoor. De hartverwarmende woorden deden alle medewerkers deugd. En ook de daden van de Vrienden spraken boekdelen: in 2020 schonken alle Vrienden samen een recordbedrag van maar liefst 252.404 euro aan ‘hun’ operaen ballet-thuis. We bedanken al onze meer dan 400 Vrienden daarvoor uit de grond van ons hart. Onze Mecenassen, Ere- en Huisvrienden noemen we hiernaast ook graag bij naam. 28

VRIENDEN OPERA BALLET VLAANDEREN MECENASSEN Pol en Chris Bamelis, Jan en Nadien De Backer-Calle, Rudi en Viviane De Becker, Luc en Rita De Quinnemar, Marc Franco en Rita Janssen, Mignon Graafland, Mieke Jacobs-Mulder, Thomas en Nancy Leysen, Johan en Francine Miljoen-van der Linden, Ludo en Ria Schellens, Frans Staals, Simonne Timmermans-De Rop, William en Livine Van de Velde-Van der Wee, Leopold en Mia Van Hool, Valerie en Bernard Van Hool, Peter Vandamme, Axel en May Vervoordt EREVRIENDEN Above Management, Frank en Rita Arts, Knut en Brigitte Aune - Buytaert, B&B The Verhaegen Experience, Monika Barkholt, Francine Bodderez, Jan en Cathérine Bossuyt-De Brouwere, Joris Bulteel en Olivier De Ridder, Cecile Cambien, Agatha Carels, Kathryn Cauwenbergh, Jan en Danielle Cerfontaine-De Meulenaer, Walter Claes, Erik en Sylvie Claessens-Kocken, Chris en Els Claessens-Maldoy, Marc en Annie Corluy-De Smedt, Dirk en Bea De Backer, Martine Declerck-Van Den Weghe, Joris De Meester, Hugo en Christine De Mey-Van Velthoven, Wim De Paepe, Marie-Paule Derde, Philippe en Christine DetavernierVerfaille, Pol Dewaele, Magda Deygers, Philippe en Sylvie D’heygere-Vercruysse, Bernard en Lena Dubois, Martin Franck, Tom Fret, Maria Goevaers-Der Kinderen, Jo en Edith Hageman-Vermeiren, Maxime en Jeannine HamersDochez, Walter en Anne Hens-Janssens, Marita Heyvaert, Philippe en Kitty Hopchet, Catherine Huyghe, Giovanni en Matthijs Immegeers-Hoekstra, Harold en Nicole Kint - De Smet, Sabine Koklenberg, Pascale Lauwereys en Peter Langley, Jan en Katelijne Lemmens-Boon, Dirk Maertens, Micky Maes, Patrick en Nadine Maes, Jeroen Masson, Jean-Paul en Leona Meulemans-Beliën, Harold en Eliane Naessens-Neven, Leo en Annemie Neels-Onghena, Theo Peeters, Patrice en Monique Petillot-Derouck, Charles en Carla Petre-Huysmans, Guy en Martine Reyniers, Michel en Katie Robeyns-De Pauw, Agnes Roling, Geert en Kristien Salembier-Van Brussel, Isabelle Santens, Ferry Saris, François en Veronique Saverys-De Hemptinne, Gerlyn Staals, Ilse Staals, Jacobus en Marianne StuyckGoossens, Vic en Lea Swerts, André en Simone SwingsCremers, Wilfried en Denise Theunissen-Bruneel, Philippe Thewissen, Bruno Tits, Heiko en Jan UnterstabDecoene, Hendrik en Maggi Van Damme, Vik en Katrien Vandamme-Van Eeckhoutte, Jos en Lorette Van der Perre-Devriendt, Luc Van Mulders, Walter Van Pottelberge, Leen Vandecruys, Koen en Renilde Vandelanotte-Draulans, Peter en Katrien Vandeputte - Vanden Avenne, Marc Vandijck en Laure Vandersmissen, Yvo Vanlessen, Philippe en Ann Verlinden-Timmermans, Cecile VertommenGoossens, Frank Vrints, Wouter Wils, Samuel Wynant

Deborah Debruyckere, Jozefa De Laet, Raph Delbaere, Mario De Maet, Jos De Meyere, Veerle De Mondt, Lucie De Nave, Hilde Deplanter, Caroline De Pourcq, Jean Charles De Preter-Caron, Alfred en Paula Derde-Meersschaert, Armand De Roose, Justus en Helen de Visser-Bierman, Bart De Wever, Frederik Dossche, Jean en Ann Dusesoi-de Wilde, Werner Eynatten, Philippe Heerinckx, Frank en Roxane Hublé-De Bodt, Patrick Janssens, Lodewijk Joye en Nico Bogaerts, Frank en Wendy Judo-Weckhuysen, Anne Kaulen, Marie Laga, Emilienne Lamon, Anne-Marie Lysens, Francis Maere fine arts, Eric en Anne MattheeuwsBovy, Nadine Migom-Thienpont, Hilde Pieters, Laurence Poleunis, Muriel Reyserhove en Sigrid Dufraimont, Johan en Frederika Rogiers-Declerck, Germaine Roman, Bart Thiron, Pierre en Trees Thomas-Bontinck, Michèle Van Bogaert, Oliver Vandecappelle en Nick Sablon, Frederick Van Gysegem en Vincent Vandewalle, Ingrid Vanhee, André en Riet Van Poeck-Docx, Michel Van Schoor, Chris en Leen Vercammen-Gommers, Catherine Vergote, Fernand Verlinde, Madge Verstraeten, Delphine Verzele, Leo en Nadine Victor-Gille, Korneel Warlop, Kurt en Greet Wauman-Neirynck, Nathalie Wittemans, Jean-Jacques Wyndaele En zij die anoniem willen blijven.

WIL JIJ OOK ALS VRIEND MEE JE SCHOUDERS ZETTEN ONDER OPERA BALLET VLAANDEREN? Ontdek dan alle formules, al vanaf 60 euro, op operaballetvrienden.be en geniet van dat bijzondere Vriendengevoel, 365 dagen lang.

HUISVRIENDEN Etienne en Frieda Baert-Baeyens, Gerda Bats, Frederic Bax, Rudy en Els Broeckaert-Evers, Evelyne Cambien, François Casier, Jacques Claus, Karel Cleiren en Luc Warrens, Jan Cobbaut, Filip Cocquijt, Angele De Block,

IN DE LOGE MET STEFAAN DEGAND

LOVEMUSIK LoveMusik speelt op 20 en 21 mei in de Minard in Gent en op 26 mei in Opera Antwerpen. Info en tickets via operaballet.be 30

IN DE LOGE

Verliefd, getrouwd, gescheiden, gevlucht voor het nazisme en hertrouwd. Componist Kurt Weill en actrice Lotte Lenya kenden een turbulent liefdesleven in het decor van de al even turbulente twintigste eeuw. Hun brieven vormden de basis voor de bescheiden Broadway musical LoveMusik van componist Alfred Uhry. Regisseur Stefaan Degand – die bij ons als acteur al te zien was in de productie Zwanemans – gaat samen met de studenten van de International Opera Academy (IOA) aan de slag met dit verhaal. Door Wilfried Eetezonne Opera Ballet Vlaanderen heel verschillende producties zie. Waar ik nog het meeste van hou, zijn concertante opera’s. Gewoon een partituur, een toporkest, grote stemmen en gaan. Geen zestien decorwissels en een lichtshow. Ik kan me dan beter concentreren op de muziek en de tekst en intussen laat ik mijn verbeelding de vrije loop.

Kurt Weill schreef Lotte Lenya dat ze voor hem altijd op de tweede plaats zou komen. ‘Eerst is er de muziek.’ Daarmee is de toon van hun liefde wel gezet. Eerst de kunst en dan de liefde, dat is zo. Hun liefde was er één van aantrekken en afstoten. Van elkaar verlaten en niet zonder elkaar kunnen. Heel herkenbaar. Het voordeel van werken met de jonge zangers van de International Opera Academy is dat je het over de liefde van vandaag kan hebben en niet over een liefde van toen.

Speelt muziek sowieso een grote rol in je leven of enkel in een zaal? Ik luister graag naar oude opera- opnames, zoals uit de tijd van Giuseppe di Stefano of Tito Gobbi en hun collega’s. Van die opnames waar je het kraken van het parket van de Scala kan horen of het zacht kuchen van de zanger voor hij met veel lef uithaalt. Een van mijn grote favorieten is Bryn Terfel. Ik zag hem in een concertante versie van Faust in de Koningin Elisabethzaal. Een fantastische stem en een schitterende acteur die ongelooflijk goed communiceert met zijn publiek. Als hij op het podium staat, gebeurt er iets en daar zit je op te wachten. Daarvoor doen we het.

Nochtans voelt hun liefde heel hedendaags aan: een open huwelijk, polyamoreus bij momenten. Ze gebruikten elkaar. Hij had haar nodig als muze en in de liefde kunnen ze alles zijn voor mekaar. Dat samenspel tussen hen vind ik boeiend. Ze verschuilen zich ook achter vorm en opgesmukte vrolijkheid. Ik wil vooral een verhaal over de liefde vertellen. Daar hebben we vandaag veel behoefte aan. Met al het gekwek op sociale media moeten we terug naar de essentie en dat is de liefde. Met al haar onvolkomendheden, moeilijk heden en gruwel.

Is dat iets dat je meegeeft aan de jonge zangers van de International Opera Academy? Communiceren met je publiek? Het is niet mijn bedoeling hen iets op te leggen. Maar bij opera vertrekt veel vanuit tekst en dat wordt vaak vergeten. Je moet als operazanger vandaag al een goed potje toneel kunnen spelen. Je komt er niet meer als je op een podium de goede akoestiek zoekt en daar een hele aria blijft staan. Wat ik persoonlijk jammer vind is dat er soms te veel eerbied is voor het materiaal. Als je Shakespeare mag bewerken, waarom Verdi dan niet?

Je hebt altijd een grote liefde gehad voor opera en muziektheater en twijfelde tijdens je opleiding zelfs om operazanger te worden. En toch koos ik voor toneel omdat ik de samenwerking met mensen interessanter vind. Als zanger ben je veel individueler met je vak bezig, veel eenzamer. Ik heb het geluk dat ik al met grote orkesten en zangers heb kunnen samenwerken en hun leven is een leven dat ik niet wil. Leven in functie van de stem... Topsport.

Stel: ik ben baas van Opera Ballet Vlaanderen en zeg ‘Stefaan, je mag bij ons regisseren. Kies maar een werk.’ Je hebt carte blanche.

Waar is de vonk ontstaan?

Moeilijk. Er is zo veel. (denkt na) Een Don Giovanni? Of toch een Rigoletto van Verdi? Of nee: doe maar Falstaff met Bryn Terfel in de hoofdrol. Zullen we dat doen?

We hadden het niet breed thuis, maar mijn vader maakte dat we toch vaak naar De Munt of –- toen nog –- De Vlaamse Opera konden. Een van mijn eerste opera’s was Don Giovanni in een regie van Peter Brook in het Koninklijk Circus in Brussel. Ik was meteen betoverd. Dat gevoel heb ik nog als ik ga kijken. Het stemmen van het orkest vind ik al spannend. En zeker als het stil wordt en de dirigent komt, dan weet je: er gaat iets gebeuren.

‘MET AL HET GEKWEK OP SOCIALE MEDIA MOETEN WE TERUG NAAR DE ESSENTIE EN DAT IS DE LIEFDE. MET AL HAAR ONVOLKOMENDHEDEN , MOEILIJKHEDEN EN GRUWEL.’

Ik zie je nochtans bij ons soms zo snel buitenstormen na een voorstelling, dat ik denk: oei, we hebben iets fout gedaan. (Lacht uitbundig) Nee, hoor. Dan heb ik gewoon behoefte aan een sigaret. Ik zie fantastische producties bij jullie en hoor schitterende stemmen. Zoals Roy Smith: de tenor in La Juive die in de zaal komt zingen. Ongelooflijk! Of Cardillac van Guy Joosten en ook wat FC Bergman heeft gemaakt met Les Pêcheurs de Perles. Allemaal top! En het boeiende is dat ik bij

UPDATE AFSCHEID

PODIUM 19

De verslagenheid was groot toen we hoorden dat onze collega Rudy Bakeland, al sinds 1989 een sterkhouder van ons koor, plots was overleden op 17 februari. Hij werd 63 en zou aan het einde van dit seizoen met pensioen gaan. Rudy was een enthousiaste, warme collega die leefde voor de muziek, maar die ook tal van andere passies had. Zo liet hij geen kans onbenut om iedereen, inclusief onze zangers, dirigenten en choreografen, op zijn onnavolgbare manier rond te leiden in zijn geliefde Gent. De laatste jaren was hij ook meer en meer met zijn camera terug te vinden achter de schermen om het ontstaansproces van onze producties in beeld te brengen. Zijn video’s maakten de herinneringen nog tastbaarder.

Op 21 januari hielden zeven Vlaamse Kunstinstellingen – Ancienne Belgique, Antwerp Symphony Orchestra, Brussels Philharmonic, Concertgebouw Brugge, Opera Ballet Vlaanderen, deSingel en Kunstencentrum Voo?uit – Podium 19 boven de doopvont, samen met partners VRT, Proximus, Telenet en Orange en met een stevige ruggensteun van de Vlaamse Gemeenschap, Uitinvlaanderen en Sabam. Tot eind april brengen we op die manier onze podia naar je televisie (kanaal 19 van Proximus Pickx, kanaal 99 van Telenet TV, kanaal 20 van Orange TV) of computerscherm (alle uitzendingen zijn een maand lang te herbekijken via vrtnu.be). Op donderdag, vrijdag, zaterdag en zondag zijn er telkens nieuwe premières te zien, die in de daaropvolgende week worden herhaald. Ook Opera Ballet Vlaanderen was als founding father in de eerste weken al een aantal keer te zien op het nieuwe kanaal en ook in de komende weken kan je een aantal van onze voorstellingen (her)ontdekken. Zo is vanaf 3 april de huiveringwekkend actuele thriller-opera Usher te zien. De beroemde horrorklassieker The Fall of the House of Usher van Edgar Allen Poe en de schetsen voor een compositie rond dat verhaal die Claude Debussy achterliet, vormen de basis voor deze wereldcreatie van componist Annelies van Parys en librettist Gaea Schoeters.

Bedankt voor al dat moois, Rudy, we zullen je enorm missen.

NIEUWE MANAGER DANS Op 1 maart startte de Canadees Stephan Laks als manager dans bij Opera Ballet Vlaanderen. Hij volgt in die rol Kiki Vervloessem op. Na een carrière als danser in Canada, Zweden en Zwitserland, ging Laks aan de slag in artistieke en leidinggevende functies bij gerenommeerde gezelschappen als GöteborgsOperans Danskompani, het Staatsballett Berlin en het Banff Centre for Arts and Creativity. Daar en elders in de wereld werkte hij samen met choreografen zoals Anouk van Dijk, Jefta van Dinther, Mats Ek, Sharon Eyal, Emanuel Gat, Johan Inger, Ina Christel Johanessen, Constanza Macras, Richard Siegal, Sasha Waltz, Stijn Celis, Fernando Melo, Alan Lucien Øyen en Sidi Larbi Cherkaoui.

Vanaf 10 april kan je dan weer meegenieten van onze alom bejubelde concertante uitvoering van Richard Strauss’ eclectische opera Ariadne auf Naxos. Artistiek leider muziek Alejo Pérez leidde een topcast met o.a. de Argentijnse sopraan Carla Filipcic Holm, de Amerikaanse mezzo-sopraan Raehann Bryce-Davis, de Zweedse tenor Michael Weinius en de Belgische Lisa Mostin. Vanaf de Dag van de Dans op 24 april krijg je de kans om de corona-editie van Choreolab van december vorig jaar te herbeleven. Negen dansers van Opera Ballet Vlaanderen ontpopten zich opnieuw tot choreograaf. In normale tijden krijgen onze dansers volledig carte blanche, maar nu moesten ze rekening houden met de strenge veiligheidsnormen die van kracht waren. Dat leverde choreografieën op die gaan over uitbreken, het vieren van energie, plezier en de heilzame kracht van het (opnieuw mogen) dansen. Zo biedt de voorstelling een hoopvolle vooruitblik naar het moment dat we weer van livevoorstellingen in onze zalen mogen genieten. Ontdek het volledige programma op podium19.be

DON CARLOS

LIMITED EDITION SPRING COLLECTION 2021

DON CARLOS

Floris & Hannah

Dolly Bing Bing

Matthias

Ricardo & Luz

Pieter

Carmen

Indi

Beluister de verhalen van deze twaalf bijzondere mensen in onze podcast De stemmen. Want in elk leven schuilt een opera.

operaballet.be/podcast

Patrick

Kristie

Tom