Opwekking Magazine 694

Page 1

MAGAZINE

PINKSTERCONFERENTIE 2024 Meld je aan vanaf 1 februari!

Februari 2024 - Nr. 694

MAARTEN DEES – OPEN DOORS: 'GEWELD TEGEN CHRISTENEN WORDT STEEDS ONBESCHAAMDER’ LIEFDE VOOR GODS SCHEPPING MARJOKE KNOOP OVER EEN VROUW, EEN DRAAK EN EEN KIND WIM GRANDIA


advertentie

4 Locaties voor vakanties, conferenties en groepen in Nederland, België en Zweden! Heerlijk samenkomen, overnachten en eten. Informeer naar de mogelijkheden.

Zelhem

Amerongen

Limauges

De Betteld Groep | www.betteld.nl | 0314-627200

Amal


DIT BLAD

Inhoudsopgave 04 ‘Geweld tegen christenen wordt steeds onbeschaamder’

Interview

Open Doors heeft de nieuwe Ranglijst Christenvervolging gepubliceerd. Interview met directeur Maarten Dees.

28

08 Leven volgens Gods wet: maximale vrijheid!

Jurjen ten Brinke

Op 20 februari is het de ‘dag van sociale gerechtigheid’. Je mag jezelf – zonder wettisch te worden – afvragen hoe je kunt bijdragen aan de bloei van een ander.

30 Evangelisatiestijlen – deel 3

Ruben Flach

Marjoke Knoop

In een serie van vijf delen verdiepen we ons in verschillende stijlen van evangeliseren. Deze maand het derde deel: verhalen delen (storytelling).

De schepping is aan ons toevertrouwd om zorgvuldig te beheren. Hoe ziet dat er in de praktijk uit?

32 Apologetiek: atheïsme schudt op eigen grond

14 Liefde voor Gods schepping

24 Over een vrouw, een draak en een kind

Wim Grandia

Het visioen waarover we in Openbaring 12 lezen helpt ons om iets te begrijpen van wat er in onze tijd allemaal in en rond Israël speelt en waarom het antisemitisme zo heftig toeneemt. 28 De minste zijn

Henk Dik

Als je wilt worden als Jezus dan betekent dat ook dat je bereid bent om de minste te zijn. In de evangeliën lezen we op verschillende plekken wat Jezus daarover zegt.

36

Stef Schagen

Eigenlijk heeft niemand ooit overtuigend kunnen aantonen dat er géén God is. Dat maakt zijn bestaan aannemelijk. Vierde artikel in de serie over apologetiek. 36 Veranderen doe je samen

Lotte Baan

Na je jawoord staat je ontwikkeling als mens niet stil, door allerlei ervaringen en nieuwe dingen die je leert. Hoe houd je je huwelijk door de jaren heen goed?

Verder natuurlijk 03 11 12 17 19 20 31 39

Colofon Frisse Kijk - Marja Verschoor-Meijers Aanbevolen media Bijbelstudie - Kees Goedhart Persoonlijk - Ruben Flach Opwekking Actueel Nieuws en Agenda Uitgevogeld - Henk Stoorvogel

COLOFON

Nr. 694 februari 2024, 64e jaargang | Opwekking Magazine is een uitgave van Stichting Opwekking en verschijnt 11 keer per jaar | Adres Ruitenbeek 16, 3881 LW Putten, 088 35 26 700, info@opwekking.nl, www.opwekking.nl | Redactie (redactie@opwekking.nl) Eindredactie: Carina Bergman en Joyce de Jongh, Hoofdredactie: Ruben Flach, Redactie: Henk Dik, Maartje Dekens, Kees Goedhart, Stef Schagen | Vormgeving: Verbaan Ontwerp en Margreet Sietsma | Fotografie en cover: Adobe Stock, tenzij anders vermeld. Drukwerk: Veldhuis Media Advertenties Eddy Morren, T: 06 23 05 66 72 E: eddy@morrenmedia.nl, Opwekking is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. Leesbeperking: Opwekking Magazine is ook verkrijgbaar in gesproken vorm, info: CBB, T: 034 15 65 499 W: www.cbb.nl | Abonnementen en Financiën Opwekking Magazine is, gedrukt en online, gratis beschikbaar voor Vrienden van Opwekking. We bieden het blad gratis aan, maar natuurlijk zijn er kosten verbonden aan het produceren van het blad. De kosten worden gedekt door (periodieke) giften van Vrienden van Opwekking. Voor het uitvoeren van onze opdracht zijn we afhankelijk van God en van de trouwe achterban van Stichting Opwekking, door wat we ontvangen in gebed, medewerking en giften. In dankbaarheid zien we hoe God keer op keer vermenigvuldigt wat we ontvangen. Wil je ons werk steunen met een gift? Alvast hartelijk dank! | Voor meer informatie kijk op www.opwekking.nl/word-vriend | Giften kunnen worden overgemaakt op IBAN: NL52 ABNA 0477 7744 82

3


Directeur Maarten Dees over Ranglijst Christenvervolging:

‘GEWELD TEGEN CHRISTENEN WORDT STEEDS ONBESCHAAMDER’ Open Doors heeft in januari de nieuwste Ranglijst Christenvervolging gepubliceerd. We spreken directeur Maarten Dees over christenvervolging, in het bijzonder over de actuele situatie in China. China staat dit jaar op nummer 19 op de ranglijst, en is daarmee drie plaatsen gezakt, betekent dat dat de situatie voor christenen verbeterd is? “Het betekent vooral dat de situatie in verschillende landen nog erger is geworden. Zeker in de top tien is het dringen tussen landen die allemaal dicht bij de maximumscore van 100 punten komen. In ons werk maken we onderscheid tussen ‘smash’ wanneer christenen te maken hebben met fysiek geweld en moord – en ‘squeeze’ wanneer de druk zo hoog wordt dat je als christen steeds verder in het nauw komt. China is een voorbeeld van een land waar ‘squeeze’ steeds heftiger wordt.”

4

Wat kunt u vertellen over de positie van christenen in China? “China is een bijzonder land. Het is zo enorm groot, er wonen 1,4 miljard mensen – 1,4 miljard! dat is onvoorstelbaar veel. Onder hen zijn bijna 100 miljoen christenen. In de tijd van Mao Zedong en het communistische regime ontstonden er huiskerken die uitgroeiden tot grote kerken van honderden, soms wel duizend leden. Ze kwamen bij elkaar in hotels en op kantoorverdiepingen. De situatie is de laatste tijd sterk aan het veranderen. Christenen worden nu door de overheid op de nek gezeten. Er komen steeds meer regels en verboden bij: kerkgebouwen mogen geen kruizen


CHRISTENVERVOLGING

meer dragen, in plaats daarvan wordt er Chinese communistische propaganda op kerken geplaatst. Minderjarigen mogen niet meer in een kerk komen, dat staat ook op borden bij de deur. De overheid is zich zeer wel bewust hoe belangrijk de vormende jaren in een mensenleven zijn, in deze fase willen ze kinderen volpompen met de communistische ideologie. Christelijke scholen worden gesloten door de overheid. Er zijn illegale christelijke schooltjes maar die zitten in krappe ruimtes en hebben een tekort aan onderwijsmiddelen. Veel christenen kiezen dan ook voor thuisonderwijs. Maar als hun kinderen in de buurt lastiggevallen worden omdat ze niet net als de andere kinderen naar de reguliere school gaan, bezwijken de ouders vaak onder deze druk en sturen hun kinderen alsnog naar een staatsschool. Maar waar China vooral in opvalt, is de steeds geavanceerdere surveillancetechniek waarmee ze hun inwoners in de gaten houden. Er worden daarmee sociale rangordes gecreëerd: als je je niet helemaal houdt aan de regels, dan krijg je als het ware een kruisje achter je naam. Het kan betekenen dat je daardoor niet de baan krijgt die je graag wilt, of dat je geen auto mag kopen. Daarmee wordt de ruimte voor christenen steeds krapper.

gaan gebruiken. Ook heeft China onlangs een universiteit in Tanzania geopend, waar jonge Afrikanen geïndoctrineerd worden met communistische denkbeelden.”

Onlangs heeft Open Doors voor de 31ste keer de Ranglijst Christenvervolging gepubliceerd. Waarom stellen jullie deze lijst elk jaar samen? “Daarvoor hebben we twee belangrijke redenen. Allereerst doen we dat voor onszelf. We willen nadrukkelijk de landen waar christenvervolging het heftigst is, ondersteunen. Om te kunnen prioriteren hadden we een methode

de top-50 gebeurt. Wij worden niet vergelijkbaar vervolgd in Nederland. Het kan wel zijn dat je hier geminacht wordt om je geloof, of dat het je moeilijk gemaakt wordt. Ik denk dat we in de Nederlandse context andere woorden moeten kiezen om de druk die we ervaren als christenen te duiden. Een tweede belangrijke reden voor de ranglijst is om wereldwijd aandacht te vragen voor christenvervolging. Het is belangrijk dat de verhalen die je deelt feitelijk meetbaar en concreet zijn, anders verliezen we geloofwaardigheid. Daarom laten

'Minderjarigen mogen niet meer in een kerk komen, dat staat ook op borden bij de deur' nodig, en dat leidde tot deze ranglijst. Wij concentreren ons op de top 50. Het helpt ons ook om te objectiveren als mensen vragen naar onze visie op christenvervolging in bepaalde landen. We krijgen wel eens een vraag over de situatie in Nederland, maar die staat niet in verhouding met wat er in

we onze onderzoeksmethode en onze cijfers elk jaar toetsen door een gerenommeerde academische instelling. De ranglijst is extreem belangrijk voor het vertellen van de verhalen aan onze achterban, maar ook voor andere organisaties en overheden wereldwijd omdat de lijst ook veel zegt over de situatie

Wat ons bij Open Doors extra zorgen baart, is dat China zich wereldwijd steeds meer manifesteert als exporteur van deze surveillancetechniek. We zien dat met name steeds meer Afrikaanse landen deze technologie

5


van mensenrechten in het algemeen. De lijst brengt vervolgingspatronen aan het licht.”

Voor de medewerkers van Open Doors zijn dit soort cijfers en verhalen dagelijkse realiteit. Hoe gaan jullie daarmee om?

Welke ontwikkelingen ziet u door de jaren heen als het gaat om christenvervolging?

“Als je hier dagelijks mee bezig bent, met de getallen en de ranglijst, dan kan het abstract worden. Daarom delen we steeds de persoonlijke verhalen. We zijn als organisatie gewoon om elke werkdag een dagopening te houden met

“De omvang en de intensiteit van de vervolging neemt toe. Steeds meer landen gaan richting de 100 punten, dat is heel ernstig. De nummer 1 op de ranglijst, Noord-Korea, kreeg 96 punten. In 2012 werden wereldwijd 100 miljoen christenen vervolgd – wij vonden dat toen een schokkend aantal. Maar inmiddels tellen we 365 miljoen vervolgde christenen, dat is zoveel, dat is bijna niet te bevatten.”

Wat valt op in de nieuwste cijfers? “We zien vooral dat het geweld tegen christenen steeds onbeschaamder, openlijker en daarmee steeds heftiger wordt. We zien een expliciete, diepe haat tegen christenen, en het lijkt wel of alle remmen los zijn. Wie gaat er nog tegen optreden?”

'We weten dat er een geestelijke strijd gaande is. Daar zijn geestelijke wapens bij nodig' elkaar. We delen de actuele situatie en bidden voor elkaar. Elke twee weken delen we verhalen uit het veld en bidden daarvoor. We weten dat er een geestelijke strijd gaande is. Daar zijn geestelijke wapens bij nodig, we moeten niet denken dat wij met onze activiteiten vervolging kunnen terugdringen of voorkomen.”

GEWELD TEGEN CHRISTENEN IN CIJFERS

Vermoord: 4.118 (Nigeria), in totaal 4.998

Verwoeste kerken e.d.: ± 10.000 (China), 2.228 (India), 780 (Nigeria), in totaal 14.766 Opgesloten zonder rechtszaak: 2.085 (India), Eritrea (380), in totaal 4.125 Ontvoerd: 3.300 (Nigeria), in totaal 3.906 Verkracht/misbruikt: ± 1.000 (Nigeria), 500 (Syria), in totaal 3.231 Mishandeld: ± 10.000 (Nigeria), ± 10.000 (Pakistan), ± 10.000 (India), in totaal 42.849 Verwoest bezit: ± 10.000 (Nigeria), 5.878 (India), in totaal 27.171 Ontheemd: ± 100.000 (Nigeria), ± 100.000 (Myanmar), 62.119 (India), in totaal 295.120 Verbannen: ± 10.000 (Myanmar), in totaal 16.404 ± = bij benadering, werkelijke aantal ligt vermoedelijk (veel) hoger

6


VERVOLGDE KERK

“Het belangrijkste is gebed. Je kunt op reis gaan, vrijwilligerswerk doen en geld geven, maar vooral bidden is essentieel. Bij de aanslagen in Nigeria is een team van ons direct in de auto gestapt om bij onze broeders en zusters te zijn, nog voordat er hulp wordt verleend, om naast hen te staan en met ze te bidden. In elk land in de top vijftig hebben we een netwerk en werken we samen met de lokale vervolgde kerk. Anne van der Bijl, de oprichter van Open Doors, zei: ‘Jozef zoekt zijn broers’, en dat is wat wij doen, we zijn altijd op zoek naar onze broeders en zusters om naast ze te staan en met ze te bidden.”

Heeft het zin om te bidden dat de vervolging stopt? “Het is vooral van belang dat je mét vervolgde christenen bidt. Daarbij is het goed om te vragen waar ze zelf voor bidden. En ik denk dat

het niet realistisch is om te bidden voor een einde aan vervolging omdat we lezen in de Bijbel dat vervolging hoort bij de navolging van Jezus. Het is daarom beter te bidden dat onze broeders en zusters onder vervolging het volhouden, en dat ze de juiste woorden spreken op het moment dat ze rekenschap moeten geven. En dat de Heer zijn kerk wil bouwen, door alle verdrukking heen. Wij denken hier misschien dat vrijheid nodig is voor de bouw en groei van kerken, maar dat zou wel eens een illusie kunnen zijn. In een Nigeriaans dorp houden ze al jaren een logboek bij waarin alle misdaden tegen hen worden genoteerd. Ze zeggen: ‘Er komt een dag dat er recht gedaan zal worden.’ Zo’n logboek houdt God ook bij, bij wijze van spreken – er gaat geen verhaal verloren. God bewaart alle tranen in zijn kruik. Wij verwachten de wederkomst van Christus. Hij zal recht doen.” •

FRONT VERSCHUIFT STEEDS MEER NAAR AFRIKA Het geweld tegen Afrikaanse christenen blijft zich uitbreiden. Steeds vaker vallen radicale jihadisten kerken, winkels en huizen van christenen aan. In Nigeria werden meer dan vierduizend christenen om hun geloof om het leven gebracht. Dat meldt Open Doors bij de nieuwste Ranglijst Christenvervolging. De belangrijkste trends in het afgelopen jaar zijn volgens Open Doors: de opmars van religieus gemotiveerd geweld in de Sahelregio, de openlijke vijandigheid tegen kerken in Nicaragua, de uitbreiding van het onderdrukken van christenen in China en India. De twee Aziatische grootmachten nemen ruim 12.000 aanvallen op kerken voor hun rekening.

Noord-Korea Somalië Libië Eritrea Jemen Nigeria Pakistan Soedan Iran Afghanistan India Syrië Saoedi-Arabië Mali Algerije Irak Myanmar Malediven China Burkina Faso Laos Cuba Mauritanië Marokko Oezbekistan Bangladesh Niger Centr.-Afr. Republiek Turkmenistan Nicaragua Oman Ethiopië Tunesië Colombia Vietnam Bhutan Mexico Egypte Mozambique Qatar Dem. Rep. Congo Indonesië Kameroen Brunei Comoren Tadzjikistan Kazachstan Jordanië Maleisië Turkije

96 93 91 89 89 88 87 87 86 84 83 81 81 79 79 79 79 78 78 75 75 73 72 71 71 71 70 70 70 70 69 69 69 68 68 68 68 68 68 67 67 66 66 66 66 66 65 65 64 64

TEKST Carina Bergman BEELD Open Doors/Willem Jan de Bruin

Wat kunnen wij doen voor vervolgde christenen?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

Totale score

Ranglijst Christenvervolging

7


: t e w s d o G s n e lg o v n e Lev

e l a m i x a M Doe wat je wilt; leef een vrij leven! Hoe die gedachte in de wereld is gekomen, is mij nog steeds een raadsel. In mijn woonplaats Amsterdam staat vrijheid hoog in het vaandel en dat laten de burgemeester, wethouders, opiniemakers, Parool-columnisten, mijn gemeenteleden (ja ook!) en nagenoeg alle inwoners van de stad voortdurend weten: “Kom niet aan onze vrijheid.” Het gaat dan vaak over eigen keuzes mogen maken en zeggen of geloven wat je wilt. Dat zijn mooie verworvenheden waar soms lang voor gestreden is. Maar al die ‘verworvenheden’ (geld, seks, macht… om er maar een paar te noemen) kunnen maar zo afgoden worden. Omdat ze de plek innemen van de Schepper, degene die ons – met gebruiksaanwijzing – gemaakt heeft. Zo kan vrijheid of rechthebbendheid een afgod worden, omdat je met name leeft voor jezelf.

8

Gebruiksaanwijzing Mensen zijn gemaakt om God lief te hebben boven alles en hun naaste als zichzelf. Dat zinnetje kun je zó vaak gehoord hebben dat het weinig indruk meer maakt. Toch is het Jezus’ samenvatting van een fors deel van de Bijbel. Het is de gebruiksaanwijzing waarmee we als mens ‘maximaal functioneren’. Om dat te zien is het belangrijk om de wet van God niet als een lijst van beperkende regels te beschouwen, maar als uitdaging om op te komen voor het goede. Een eenvoudig voorbeeld maakt duidelijk wat ik bedoel. Als je het zielig vindt dat een goudvis in een vissenkom rondjes zwemt en je besluit hem op een dag ‘vrijheid’ te geven door de kom mét de vis op de grond leeg te gieten, dan zou je cynisch genoeg bij het spartelen van de vis nog even kunnen denken dat het beestje danst van plezier;


DISCIPELSCHAP

vrijheid! JURJEN TEN BRINKE

maar het is vervolgens snel bekeken. De vrijheid van de vis is dat deze zich in het water kan bevinden. Vrijheid is dus niet de áfwezigheid van regels of beperkingen, maar juist het vínden van de mogelijkheden en beperkingen die bij jouw ‘aard’ passen. Voor vissen is dat water.

Hoe vrijheid werkt Zo is het ook met mensen. We zijn gemaakt om God te eren en dat kunnen we doen door zijn leefregels na te volgen. Maar let op: God verzint echt geen geboden omdat Hij nu eenmaal de Meester is en wij de onderdanen. ‘Steel niet’ – dat hoort bij hoe God naar vrijheid kijkt. Stelen betekent immers dat je én God niet eert (namelijk dat Hij voor je zal zorgen) én je naaste niet liefhebt (je neemt iets van hem weg) én je jezelf gevangenzet: je moet oppassen dat je niet betrapt wordt, je kijkt voortdurend over je schouder en je voelt je schuldig. ‘Vergeef elkaar, hoe vaak men je ook onrecht aandoet’ - dat hoort bij de mens zoals God hem bedoelt. Als we niet vergeven, maken we onszelf kapot. Dan raken we gevangen: je wilt de collega of het familielid dat jou pijn heeft gedaan niet meer zien. En vervolgens moet je op allerlei momenten bedenken: Hoe zorg ik ervoor dat ik hem of haar niet tegenkom? Op welke feestjes is

deze persoon? Hoe voorkom ik dat we tegelijk naar het toilet gaan en daar ongemakkelijk voor de spiegel staan? Etc. “Mijn geboden zijn jouw water, goudvis”, zegt God. “Alleen als je in dat water blijft, ben je vrij.”

Psalm 119 Het heeft lang geduurd voordat ik Gods geboden op deze manier ging begrijpen. Het regelmatig lezen van Psalm 119 heeft me geholpen. Talloze keren noemt de schrijver daar dat hij houdt van de wet, dat hij ernaar verlangt om Gods wil te doen. Het is bijna liefdestaal: Hoe verlang ik naar uw regels, doe mij leven in uw gerechtigheid (vers 40). En: Ik verheug me in uw geboden, ik heb ze lief (vers 47). Of wat denk je van vers 45: Laat mij voortgaan op een ruime weg, want steeds zoek ik uw regels. Dat is toch prachtig! De regels van de Heer zorgen ervoor dat je op een ‘ruime weg’ loopt.

Vrijheid is dus niet de áfwezigheid van regels of beperkingen In de zomervakantie loop ik vaak via kleine, steile paadjes naar de top van een berg. Dat is oppassen natuurlijk. De terugtocht gaat vaak via hetzelfde pad, maar niet

9


zelden kom je dan richting het dal ook een grindpad voor auto’s tegen. Dan kun je opeens weer hand in hand met je vrouw of kinderen lopen en in alle rust naar beneden wandelen. ‘Een ruime weg’: ontspanning, vrijheid en niet bij elke stap hoeven denken wat de gevolgen kunnen zijn. Gods geboden houden betekent dat je ‘ontspannen’ door het leven mag gaan.

Passieve zonden Wat zeggen deze verzen uit het Oude Testament over ons leven nu? Ik herinner me dat ik als tiener in een reformatorische kerk heel wat keren op mijn knieën voor het bed lag, op zondagavond, terwijl ik de tien geboden las. Wat ik heel moeilijk vond, was dat ik soms concludeerde dat het eigenlijk best goed ging, want ik deed immers de meeste dingen niet… Vervolgens overviel me de angst of ik Jezus wel nodig had… immers: als je je zonden niet kent!?

De regels van de Heer zorgen ervoor dat je op een ‘ruime weg’ loopt

Ook Paulus pakt die gedachte op, als hij in Efeze 4:28 zegt: Laat wie steelt niet meer stelen, maar eerlijk de kost verdienen door zelf hard te werken, zodat hij iets weg kan geven aan wie het nodig heeft. Dat is nog eens wat anders dan zelf in luxe baden “omdat ik er toch eerlijk voor heb gewerkt”.

Sociale gerechtigheid Op 20 februari is het de ‘dag van sociale gerechtigheid’. Je mag jezelf – zonder wettisch te worden – afvragen hoe je kunt bijdragen aan de bloei van een ander. Zíe je diegene? Durf je mensen bijvoorbeeld persoonlijk te vragen om jou te helpen, zodat je daarmee de ander ‘waardigheid’ geeft; al is het maar omdat je laat zien dat jij hem of haar nodig hebt in jouw leven? Hoe meer je vervuld bent van Gods Geest, hoe ‘automatischer’ je gaat delen van Gods goedheid. Je geeft iemand te eten, je bezoekt hem in de gevangenis, je biedt een slaapplek aan wie het nodig heeft. En op een dag zal Jezus je zeggen: “Kom, gezegende van mijn Vader, beërf het koninkrijk. Want Ik had honger en je gaf Me te eten, Ik was een vreemdeling en je hebt Me geherbergd.” Alles wat je voor die ander deed, dat deed je voor Jezus.•

Later leerde ik dat je, als je zó naar Gods geboden kijkt, de kern van de zonde vooral als iets ‘actiefs’ ziet: dingen doen die je niet mag doen. Dan kom je er misschien nog mee weg dat je redelijk goed leeft. Maar in het Nieuwe Testament werkt het anders. Jezus verandert de geboden van God niet, maar Hij voegt er veel aan toe: Hij maakt passiviteit tot de kern van zonde. Dan gaat het niet alleen om de dingen die je moet laten, maar is de vraag: doe je de dingen die je zou moeten doen? Toen ik dat op me in liet werken, stond ik opeens heel schuldig tegenover God… Om maar eens wat voorbeelden te noemen: Keer je je andere wang toe, als je geslagen wordt? Verwacht je dat wat je uitgeleend hebt nu eens niet terug? Loop je een extra kilometer met iemand mee? Zegen je de ander, in plaats van dat je hem vervloekt? Onder andere de Bergrede laat ons zien dat God gerechtigheid van ons vraagt door ‘volmaakt te zijn’ (Mattheüs 5:48).

10

Jurjen ten Brinke (45) is oprichter en voorganger van de multiculturele kerk Hoop voor Noord in Amsterdam. Daarnaast is hij presentator van diverse tv-programma’s van de Evangelische Omroep.


FRISSE KIJK

FRISSE KIJK Marja Verschoor-Meijers

OP OUDE WAARHEDEN

Sleutels “Dinsdag krijgen we de sleutels,” vertelde mijn nichtje blij. In de familie WhatsAppgroep deed het nieuws dat het jonge stel in een ‘grote-mensen-huis’ ging wonen al snel de ronde. Iedereen was blij én benieuwd natuurlijk! Ik moest eraan denken dat wij, heel lang geleden, de sleutels in handen kregen van de ranch in ZuidCalifornia waar wij jarenlang de winters hebben doorgebracht en veel bezoekers mochten ontvangen. Ook mijn nichtje. Zij was toen vier jaar oud. Sleutels kunnen toegang geven tot een huis. Maar er zijn ook sleutels die een geheim openbaren. Men spreekt bijvoorbeeld over de sleutel tot succes of de sleutel tot verandering. Een sleutel opent een deur, of dat nu letterlijk of figuurlijk is. Degene met de sleutel is de eigenaar of beheerder die toegang heeft en ook toegang geeft, aan bezoekers bijvoorbeeld. Sleutels staan voor macht en autoriteit. In de Bijbel komen we dat ook tegen.

Macht En Ik zal de sleutel van het huis van David op zijn schouder leggen. Als hij opendoet, zal niemand sluiten. Als hij sluit, zal niemand opendoen (Jesaja 22:22). De sleutel op de schouder van Eljakim waarover Jesaja daar spreekt, vertegenwoordigt de macht van de regering die uiteindelijk op de schouder van de Messias zou rusten. Jezus zelf haalde die woorden aan toe Hij de apostel Johannes opdracht gaf brieven te schrijven aan de engelen van de zeven gemeenten. Een wonderlijke opdracht, vind ik persoonlijk. Bijbels gezien zijn engelen degenen die boodschappen aan mensen brengen, niet andersom. Maar goed, dat is misschien nog eens een onderwerp voor een andere column. In Openbaring 3:7 staat: En schrijf aan de engel van de gemeente in Filadelfia: Dit zegt de Heilige, de Waarachtige, Die de sleutel van David heeft, Die opent en

niemand sluit, en Hij sluit en niemand opent. De sleutel van David symboliseert de bevoegdheid van Jezus Christus.

Kennis Een andere sleutel waarover de Bijbel spreekt is de sleutel van kennis. Jezus bestrafte de wet- en schriftgeleerden van zijn tijd als volgt: Wee u, wetgeleerden, want u hebt de sleutel van de kennis weggenomen. Zelf bent u niet binnengegaan en u hebt hen die binnengingen, tegengehouden (Lukas 11:52). Ze hielden de mensen dom, als ik het even vrij mag vertalen, door de kennis voor zichzelf te houden. Het gaf hun aanzien en macht.

Jezus biedt ons allemaal de sleutels aan, maar wat doen we er mee? Dat is iets van alle eeuwen. Maar ik geloof oprecht dat we inmiddels allemaal wel begrijpen dat de uitnodiging en verantwoordelijkheid om de Bijbel te onderzoeken en de rijkdom en geheimenissen van het koninkrijk te ontdekken niet alleen bij de onderwijzer, de Bijbelleraar of de dominee liggen. Jezus biedt ons allemaal de sleutels aan. De vraag is, wat doen we er mee? En Ik zal u de sleutels van het Koninkrijk der hemelen geven; en wat u bindt op de aarde, zal in de hemelen gebonden zijn; en wat u ontbindt op de aarde, zal in de hemelen ontbonden zijn (Mattheüs 16:19). •

11


BOEK

GEWAAGDE GEBEDEN CRAIG GROESCHEL

Voorganger Craig Groeschel vertelt in dit boek hoe zijn gebedsleven saai en voorspelbaar was geworden. Hij hoorde zichzelf dingen bidden als “Heer, wilt U me helpen?” en “Heer, wilt U mij beschermen?”. Het waren geen verkeerde gebeden, maar ook geen gebeden vol geloof en vuur. Hij kreeg een verlangen naar een krachtig gebedsleven met een krachtige uitwerking. Hij wilde gewaagder gaan bidden, en stelde daarbij drie gebeden centraal: doorgrond mij, breek mij, stuur mij. Deze gebeden vormen drie gedeeltes in dit boek. Het deel Doorgrond mij is gebaseerd op Psalm 139 en gaat over de zuiverheid van je hart. Wat moet je opruimen in je hart, waardoor er meer ruimte ontstaat voor God? Een gedeelte over een eerlijke blik naar binnen.

BOEK

DAGBOEK VOOR VADERS - 40 OVERDENKINGEN JOHAN DE SMIT

Donkere periodes in je leven kunnen tot grote veranderingen leiden. Johan de Smit, auteur van dit dagboekje, heeft dit in ieder geval ervaren. Het heeft hem nieuwe inzichten gegeven wie God als Vader is en wat dit voor aardse vaders betekent. In het dagboekje van 40 hoofdstukken wil De Smit de lezer laten ontdekken wie hij als man en als (toekomstig) vader is. Elk hoofdstukje staat voor een dag en een thema. Aan de hand van een Bijbeltekst deelt De Smit voorbeelden en persoonlijke ervaringen uit het leven van alledag. Omdat vaders ook zonen zijn, besteedt de schrijver ook aandacht aan het zoon-zijn. Onderwerpen als wie ben ik, acceptatie, maar ook de wet, en correctie komen aan bod. De hoofdstukjes worden elk afgesloten met een paar vragen. Belangrijk om op te merken is dat de hoofdstukjes niet los van elkaar staan; er wordt nogal eens doorgegaan op voorgaande teksten. Dagboek voor vaders is een persoonlijke zoektocht waarin de schrijver tot de conclusie komt “Vader is een eretitel. Het is niet iets wat je dóet, maar wie je bént!” € 14,95 | Great Life Publishing

12

Het deel Breek mij is niet een gebed dat veel mensen graag bidden. Wie wil er nou graag gebroken worden? Toch beschrijft hij dat moeilijke tijden ons vaak het meeste vormen. God kan zoveel gemakkelijker door kwetsbaarheid heen werken dan door trots en hoogmoed. En in het deel Stuur mij beschrijft hij gehoorzaamheid. Durf je het aan om jezelf naar de plek te laten sturen die God voor je heeft? Grote kans dat Hij je niet naar een zendingsveld in Afrika stuurt, maar naar een plek dichterbij. Misschien wel je werk, je straat of familie. Stop met veilig bidden, schrijft Groeschel. Een prachtig boek dat je uitdaagt om niet alleen je gebed te veranderen, maar te verwachten dat gebeden vol geloof ook je leven en omgeving zullen veranderen. € 18,50 | Gideon


AANBEVOLEN MEDIA

ONUITPUTTELIJKE LIEFDE JANNEKE PLAS-KUIPERS

God heeft ons oneindig lief. Maar het is helemaal niet vanzelfsprekend om die liefde ook op jezelf te betrekken. In dit lees- en werkboek reikt Janneke Plas-Kuipers handvatten aan om te groeien in zelfcompassie. Ze hervertelt het Bijbelverhaal van Jezus en de vrouw bij de put, en gaat in op onderwerpen als opgroeien, emoties, schuld en schaamte, grenzen en talenten. € 22,50 | Triple boeken

BEAR GRYLLS

Kinderen en tieners lezen steeds minder. Dus hoe kun je hen dan toch motiveren om elke dag een stukje te lezen uit de Bijbel en tijd te nemen voor God? Door het boek zodanig vorm te geven dat het leuk wordt om te lezen! Dat is met dit boek goed gelukt. Een groot lettertype, heel veel afbeeldingen en illustraties, korte stukjes en toch een krachtige boodschap en een goede opbouw in de thema’s; het boek prikkelt aan alle kanten. Juist door die speelse vormgeving is het goed geschikt om zelf te lezen, in plaats van voor te lezen. En juist dat zelf lezen kan je kind helpen de gewoonte van stille tijd te ontwikkelen.

IN GESPREK OVER ABORTUS JUSTINA VAN MANEN

Hoe bespreek je het gevoelige onderwerp abortus met mensen die je tegenkomt? Dat is de centrale vraag in dit handboek vol informatie, adviezen, tips en voorbeelden uit de praktijk. Het is geschreven voor mensen die actief zijn in het prolifewerk, maar het is ook een bron van informatie voor hen die zich nog weinig in het onderwerp hebben verdiept. € 24,95 | Gideon

LUTHER DVD

Het boek is geschreven in de ik-vorm en is heel persoonlijk, positief en motiverend. Het voelt bijna alsof een vriend aan het woord is die belangrijke ontdekkingen met je deelt. Belangrijke thema’s die als een rode draad door het boek lopen, zijn God vertrouwen, omgaan met angst en praktisch leven met God. Het boek is geschikt voor kinderen vanaf 10 jaar, maar ook voor tieners. De auteur, Bear Grylls, is bekend van zijn survivalprogramma’s op Netflix en Discovery Channel. Zijn deelname aan de Alphacursus ziet hij als zijn grootste avontuur ooit.

Historische film over het leven van Maarten Luther, die op 31 oktober 1517 de reformatie in vlam zette. De film laat de corruptie zien van de roomse kerk waardoor de reformatie nodig was, hoe die doorgang kon vinden onder de politieke bescherming van de Duitse prinsen, en de bedreigingen die Luther ondervond. Het laat ook zijn persoonlijke geloofsworsteling zien. € 15,00 | 20th Century Fox Home

€ 16,99 | Ark Media

13

TEKST Zweder Bergman, Maartje Dekens, Joyce de Jongh, Regina Frumau, Stef Schagen

BOEK

JOUW REIS MET GOD DAGBOEK VOOR AVONTURIERS


Liefde voor Gods schepp MARJOKE KNOOP

De schepping is aan ons toevertrouwd om zorgvuldig te beheren. Wij gebruiken momenteel echter veel meer dan dat wat beschikbaar is voor iedereen. Als christenen kunnen en mogen we andere keuzes maken. Je kunt bijna geen dag het nieuws lezen zonder dat je iets leest over opwarming van de aarde, bosbranden, overstromingen, vervuiling, verlies van biodiversiteit: de natuur raakt steeds verder uit balans. Je kunt zo overweldigd raken door al het slechte nieuws over het klimaat, dat je moedeloos wordt. Gelukkig zijn er heel wat dingen die je kunt doen. Door je koopgedrag en door wat je doet, heb je impact op de natuur. We delen hier wat tips.

1

14

Geniet van de natuur Dat klinkt misschien een beetje gek als eerste tip. Maar we geloven dat je beter zorgt voor datgene

waar je van geniet. Ontdek hoe prachtig en ingenieus God alles heeft geschapen. Als je door het bos loopt, bekijk de bast van een boom eens van dichtbij. Als je een rode kool doormidden snijdt, zie dan het kunstwerk op je snijplank. Ruik de frisse ochtendlucht als je naar je werk fietst. Kijk naar de sterren in de nacht. Hoor het roodborstje zingen. Tel eens hoeveel verschillende bomen je onderweg naar de supermarkt tegenkomt. Hoe meer je onder de indruk raakt van Gods grootheid in de schepping, hoe meer gemotiveerd je bent om daar goed voor te zorgen. We organiseren bij A Rocha regelmatig natuurwerkochtenden en wandelingen. Verwondering over de natuur staat hierin centraal.


RENTMEESTERSCHAP

ping 2

Geniet van genoeg

Hoe zorg je dan goed voor de natuur? Veel dingen weet je waarschijnlijk wel. Pak vaker de fiets of reis met het OV in plaats van met de auto, wees zuinig met energie, gebruik minder plastic. Maar wist je dat productie, vervoer en afval van onze enorme berg spullen een gigantische impact heeft? We kopen te veel, onze huizen puilen uit en veel spullen verdwijnen zelfs ongebruikt op de vuilnishoop. We worden continu verleid tot het kopen van dingen die we niet nodig hebben. Je moet sterk in je schoenen staan om tegen deze consumptiestroom in te gaan.

Hoe meer je onder de indruk raakt van Gods grootheid in de schepping, hoe meer gemotiveerd je bent om er goed voor te zorgen Wat kun je hiertegen doen? Ga voor je naar de kassa gaat - in het echt of online - even na in je hoofd: heb ik het echt nodig? Kan ik de aankoop uitstellen? Kan ik het lenen? Kan ik het huren? Kan ik het tweedehands kopen? Bewustwording is de eerste stap. Als je dan toch iets nieuws moet aanschaffen, kies dan voor de meest

duurzame optie. Denk aan zaken als goede kwaliteit, eerlijk geproduceerd, lokaal geproduceerd, natuurlijke materialen en iets wat gemakkelijk te repareren is als het kapot gaat.

3

Geniet van plantaardig voedsel

De productie van vlees heeft een grote invloed op het klimaat. Voor een kilo vlees is bijvoorbeeld gemiddeld vijf kilo veevoer nodig. Er is genoeg landbouwgrond op de wereld om iedereen te voeden, maar nu wordt een groot deel van de opbrengst van deze landbouwgrond gebruikt als veevoer. Het gaat dus ook over eerlijk delen én over het milieu: vleesproductie zorgt voor veel uitstoot van broeikasgassen en voor verzuring van de bodem en de lucht. Vind je minder vlees eten lastig? Begin klein: neem een kleinere portie, eet een dag in de week geen vlees, kies iets dat je gemakkelijk kunt vervangen, bijvoorbeeld met een vega variant in de lasagne in plaats van gehakt, en eet kip of vis in plaats van rundvlees. En als je vlees koopt, koop dan biologisch vlees in plaats van een kiloknaller, deze dieren hebben een beter leven gehad. Dat is duurder, maar als je minder vlees koopt, houd je geld over voor een betere keus.

15


Je moet sterk in je schoenen staan om tegen deze consumptiestroom in te gaan

4

Weet waarom je het doet

Vergroot je kennis. Lees een boek over het klimaat, kijk een documentaire over de productie van kleding, verdiep je in de productie van je mobiele telefoon. Als je weet wat de impact is van jouw spijkerbroek, is het veel gemakkelijker om een duurzame keuze te maken en wellicht iets meer te betalen (of tweedehands te kopen!). De verwarming een graadje lager zetten en een warme trui aantrekken helpt echt, zoek eens uit hoeveel gas (en geld) je daarmee bespaart. Tip: op vrijdag 2 februari is het Warme Truiendag.

Raak niet ontmoedigd

Zoek anderen op en doe het samen. Doe mee aan 5 een challenge. Organiseer in je kerk een avond over duurzaamheid. Vier de duurzame stappen die je al hebt gezet, elke (kleine) stap is een stap vooruit. En bedenk dat God ook daar is waar geen hoop meer lijkt te zijn: ‘Kom, Jezus, kom. U lijkt ver bij ons vandaan, maar het is juist andersom, Heer, U bent nooit weggegaan.

Want U woont waar niemand meer kan leven. U bent thuis op plaatsen zonder hoop, waar de aarde niets meer heeft te geven, waar de zee de dorpen binnenstroomt. U bent vrienden met de allerarmsten, U zit naast hen in de hete zon. En zijn wij met hen, dan bent U met ons.’ (Liedtekst: Dan bent U met ons / Schrijvers voor gerechtigheid) •

Meer duurzame tips vind je op onze duurzame bucketlist: www.climatestewards.nl/ materialen/duurzame-bucketlist

Marjoke Knoop is werkzaam voor A Rocha, een wereldwijde beweging van christenen die vanuit hun geloof zorgen voor Gods schepping. Meer info: www.arocha.nl

Duurzamer leven voor iedereen

Leestips > Hoe kan ik groener leven? Theanne Boer; > Wat je wél kunt doen / Alfred Slomp; > Groen op hakken / Marjoke Knoop ea.

16


BIJBELSTUDIE

Staat jouw lot vast? genade, communicatie en nog veel meer. Maar nu kunnen we God weer liefhebben en ook onze naasten.

Kees Goedhart

In de Bijbel wordt op verschillende plaatsen gesproken over ‘je lot’: als God een ‘keer wil brengen in het lot van het volk Israël’, maar ook als het gaat over loting. Letterlijk betekent lot dan ook ‘bestemming’. Sommige mensen denken dat je lot onveranderlijk is. Ze zeggen: “Als het lot bestaat, dan bestaat de verantwoordelijkheid niet.” Maar in Deuteronomium 2 vers 19 staat: Dan zal de HEER, uw God, in uw lot een keer brengen: Hij zal zich over u ontfermen en u, na u eerst verstrooid te hebben, weer uit al die landen bijeenbrengen. Hieruit blijkt dat onze keuzes heel belangrijk zijn bij het bepalen van ons lot. Neem dus het risico om te kiezen. Dat schept de mogelijkheid om je lot te veranderen. Er zijn ongetwijfeld zaken die onveranderlijk zijn, zoals de dood. Toch blijft ook dan de keuze waar je de rest van de eeuwigheid zal doorbrengen.

Ingeloot In Jozua 13:6 staat: Wijs het (land) bij voorbaat door het lot aan Israël ten erfdeel toe. Israël was ingeloot (uitverkoren) om het land te bezitten. Gods lot was op hen gevallen. Israël moest echter wel in beweging komen en het land in bezit nemen. Voor de hele wereld geldt: het lot van onze redding is op ons gevallen door Jezus Christus. Ook wij moeten werken aan onze bestemming en alles wat daarbij hoort. Door de zonde waren we alles kwijt: liefde,

Koninklijk priesterschap Door onze redding mogen we koninklijke priesters zijn, zoals we in 1 Petrus 2 vers 5 lezen: Vorm een heilige priesterschap om geestelijke offers te brengen die God, dankzij Jezus Christus, welgevallig zijn. Naar het voorbeeld van de Levieten, over wie we lezen in Jozua 13 vers 33: Maar aan de stam Levi gaf Mozes geen erfdeel: De HERE, de God van Israël, is zelf hun erfdeel, zoals Hij hun beloofd had.

Erfdeel De Heer zelf is je erfdeel. Je deelt in alles wat van Hem is! Jouw lot kan dus nooit geestelijke armoede zijn.

Het lot van onze redding is op ons gevallen door Jezus Christus Het lot van de Levieten was de Heer te dienen en daarna ook de mensen te dienen. Zij haalden zegen weg bij de Heer om anderen te zegenen. In het heiligdom brachten zij de mensen bij God en buiten brachten zij God bij de mensen! Dat was hun lot, hun erfenis, hun bestemming. Het was niet vanzelfsprekend dat ze het kregen. Het moest steeds weer veroverd worden in de tegenwoordigheid van de Heer. Als ze echter deden wat de Heer zei, was Gods zegen groot! Redding en verlossing zijn vanzelfsprekend geworden als je voor Jezus hebt gekozen. Maar er is nog veel land overgebleven om in bezit te nemen door geloof. Bijvoorbeeld de redding van anderen, genezing, verlossing en alles wat God verder heeft beloofd. Neem ook dat beloofde land in bezit. •

17


advertentie

Migration Bible

Geeft inzicht – Verbindt – Bemoedigt ‘De Migration Bible opent onze harten om vreemdelingen en anderen welkom te heten.’ An-Ting Yi

Nu verkrijgbaar bij de (christelijke) boekhandel of via shop.bijbelgenootschap.nl

Adv 185x132mm Migration Bible - Opwekking v2.indd 1

21-12-2023 16:01


PERSOONLIJK

Ruben Flach

In afhankelijkheid ontwikkelen

U zou moeten zeggen: ‘Als de Heer het wil, zijn we dan in leven en zullen we dit of dat doen’ (Jacobus 4:15 NBV) Een van de lastigste dingen voor ons als Nederlanders is om in afhankelijkheid van een ander te leven. Alles in de maatschappij heeft tot doel dat we onafhankelijk, autonoom en zelfstandig kunnen functioneren. Hoewel er op zichzelf niets mis is met deze begrippen die ook veel te maken hebben met volwassenheid, slaan we de plank mis als we denken dat we altijd alles zelf onder controle kunnen hebben. Die drang naar onafhankelijkheid heeft enorme invloed op alles wat we doen, zoals op onze relaties, of het nu ons huwelijk is, onze vriendschappen of onze deelname in geloofsgemeenschappen zoals de kerk. We willen best deelnemen aan dit soort relaties,

omdat we, zoals Jacobus stelt in bovenstaande tekst, niet weten of er wel een morgen zal zijn. Althans een aards morgen. Levenskunst is: leren omgaan met het spanningsveld van een onzekere dag van morgen.

Open handen Het is mooi om de betrokkenheid te ervaren van veel mensen die vragen of ik al weet wat ik ga doen na Opwekking. Geen rare vraag natuurlijk. De stelling dat ik het nog niet weet en ervoor kies om met open handen de toekomst tegemoet te lopen, levert vaak interessante gesprekken op. Ben ik er dan nooit onzeker over? Jawel hoor.

Levenskunst is: leren omgaan met het spanningsveld van een onzekere dag van morgen maar mensen moeten niet denken dat we niet zonder kunnen. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat dit mede de oorzaak is voor het grote aantal gestrande huwelijken en een nog grotere leegloop van kerken: “we kunnen het zelf wel”. Als we echter naar de Bijbel kijken, leren we dat de mens wel degelijk voor relatie en onderlinge afhankelijkheid is geschapen. In de eerste plaats zijn relatie en afhankelijkheid van God, maar ook het deelnemen aan een gemeenschap die zelfs vergeleken wordt met een lichaam. Alles (en iedereen) werkt samen met alles, niemand is onbelangrijk. Maar afhankelijk zijn, niet alles geregeld hebben, afwachten wat er gaat komen, maakt ons vaak onzeker - zeker in deze maatschappij. Terwijl de Bijbel toch zo duidelijk zegt dat we enerzijds moeten plannen voordat we gaan bouwen, maar anderzijds ons geen zorgen moeten maken over de dag van morgen. Vooral

Vorig jaar schreef ik na mijn reis naar Brazilië dat Brazilianen een ‘lamp voor mijn voet’-cultuur hebben, en Nederlanders een ‘licht op mijn pad’. Niet iedereen natuurlijk, maar voor een groot deel klopt dit wel. De Bijbel stelt echter dat Gods Woord in beide perspectieven wil schijnen. Ik ben dan ook blij dat ik verschillende keren heb mogen ervaren dat God spreekt, rechtstreeks uit de Bijbel of door iemand die een woord voor mij (ons) heeft. Ik kan getuigen van Gods trouw en voorziening, ook als ik zelf niet helemaal begreep wat er gebeurde. Om met Jacobus te spreken: ik weet niet hoe het leven er morgen uitziet, maar het gaat zoals de Heer het wil, en dan is het goed.

19


[ Opwekking Actueel ]

TWEEDE SERIE OPWEKKINGSLIEDEREN GERELEASED

AANMELDING VOOR 54STE PINKSTERCONFERENTIE VAN START! Het is bijna zover: vanaf 1 februari gaat de aanmelding voor de Pinksterconferentie van start! Deze 54ste editie vindt van vrijdag 17 mei t/m maandag 20 mei plaats op het evenemententerrein van WalibiHolland. Kom ook - alleen of samen met je gezin, vrienden of gemeenteleden naar de polder en vier het pinksterfeest mee. Het thema ‘Dichterbij’ loopt als rode draad door de programma’s voor alle leeftijdsgroepen: kinderen, tieners, jongeren, volwassenen en in de Bijzondere Mensen Tent - voor mensen met een verstandelijke beperking of ontwikkelingsstoornis. Je beleeft de Pinksterconferentie op z’n best als je komt kamperen, maar natuurlijk ben je ook van harte welkom als daggast voor een of meer dagen als je thuis of buiten het terrein overnacht. Net als voorgaande jaren is het voor zowel kampeerders als daggasten noodzakelijk om zich van tevoren aan te melden. Op onze site www.ikganaaropwekking.nl hebben we alle informatie over de conferentie op een rijtje gezet en kun je je direct aanmelden. Je vindt er ook een uitgebreid vacatureoverzicht van alle taken waarvoor we vrijwilligers zoeken. We zijn dankbaar voor ons vaste team van trouwe medewerkers die het hele jaar door achter de schermen bezig zijn met allerlei voorbereidingen, maar rondom de conferentie hebben we heel veel extra mensen nodig op allerlei gebieden. Vind je het leuk om de handen uit de mouwen te steken om de conferentie mogelijk te maken? Kijk dan snel op de site voor een leuke taak (zowel parttime als fulltime mogelijk) en geef je op! Scan de QR-code voor meer informatie en opgave.

20

Onlangs is de tweede serie Opwekkingsliederen van cd 48 gereleased; opnieuw vier prachtige nummers om te zingen in je kerk of gemeente, op kring of in je eigen persoonlijke tijd met God. Liederen om God te aanbidden (Wij aanbidden U, Jezus), biddend mee te zingen (Dagelijks gebed) en je te laten raken en in actie te komen (Hij leeft en Zend mij). De liederen zijn direct beschikbaar via digitale luisterplatforms als YouTube en Spotify, in de Opwekkingsliederen app, in OPS pro en in de webwinkel van Opwekking.

Scan de QR-code en luister naar de liederen.


OPWEKKING ACTUEEL

Opwekking in Concert naar Groningen

Elke keer dat we een Opwekking in Concert in samenwerking met een gemeente organiseren, is het een feestje! Geweldig om de enthousiaste reacties te zien van de bezoekers, de gastgemeenten en de Opwekkingband. Op 16 maart komen we naar Groningen voor een avond vol aanbidding, ontmoeting en de opname van de laatste serie Opwekkings-liederen van het seizoen. Er zijn al veel aanmeldingen, maar er is nog plek voor snelle beslissers. Tickets zijn hier te bestellen.

JOUW LIED EEN OPWEKKINGSLIED? Heb jij een suggestie voor een lied dat je heeft geraakt? Of heb je zelf een lied geschreven dat in de Opwekkingsbundel past? Dan horen we graag van je! Je kunt het hele jaar suggesties insturen. Om je inzending goed te kunnen verwerken, hebben we o.a. een mp3 van het lied nodig (of een demo als het een lied van jezelf is) en de tekst in een los document. Scan de QR-code voor meer informatie over hoe je een lied kan inzenden.

AFSCHEID BESTUURSLID STEPHEN HAVERKAMP In december hebben we afscheid genomen van Stephen Haverkamp als voorzitter van ons bestuur. Op pagina 23 lees je hier meer over. We zijn bijzonder dankbaar voor de betrokken en bevlogen manier waarop Stephen zich als bestuurslid - eerst als penningmeester en na het vertrek van Jan van der Linden als voorzitter - heeft ingezet. We wensen hem en zijn vrouw Inge van harte Gods zegen toe. Met het vertrek van Stephen zal Henk Stoorvogel de voorzittersrol voorlopig op zich nemen.

WELKOM BIJ DE GLS IN BELGIË Naast het organiseren van twee keer een GLS in Nederland ondersteunen we als Opwekking ook dit jaar de Global Leadership Summit in België. Rondom het thema ‘Lead where you are’ krijgen deelnemers in een inspirerend en afwisselend programma visie en praktische handvatten aangereikt over o.a. persoonlijk leiderschap en het leiden van anderen, van sprekers als Craig Groeschel, Dr. Henry Cloud, Liz Bohannon en Megan Marshman. Daarnaast wordt uitgebreid tijd genomen om over de sessies door te praten en is er veel ruimte om elkaar te ontmoeten en te netwerken. Deze Belgische editie van de GLS vindt plaats op zaterdag 24 februari in Anderlecht en wordt georganiseerd in samenwerking met o.a. de VVP, Evangelische Alliantie Vlaanderen, en de PJB. De sessies zijn in het Engels, en worden ondertiteld in het Nederlands en Portugees. Scan de QR-code voor meer informatie.

21


advertentie

Ondersteun het werk van het Corrie ten Boomhuis en word donateur GA NAAR ] www.corrietenboom.com/nl/doneren

Rondleidingen na reservering via

www.corrietenboom.com

Barteljorisstraat 19, 2011 RA Haarlem E-mail: info@corrietenboom.com


BESTUUR

AFSCHEID VOORZITTER STEPHEN HAVERKAMP 'Het is tijd om te worden afgelost, mijn 'bijdrage' is klaar' Na 14 jaar als bestuurslid – waarvan 11 jaar als penningmeester en 3 jaar als voorzitter – heeft Stephen Haverkamp (52) begin januari afscheid genomen van Opwekking. “Als ik de film van 14 jaar Opwekking terugspoel, dan begint het voor mij met verwondering. Ik had tien jaar lang de Pinksterconferentie met mijn gezin bezocht als ‘gewone’ bezoeker en meegewerkt als vrijwilliger. Van dichtbij heb ik gezien hoe al die vrijwilligers en teams samenwerken, hoe levensveranderend de werking van de Heilige Geest op de verschillende terreinen is, dat maakt Opwekking echt uniek. Gaaf! Toen ik in 2010 in het bestuur kwam, was Kees Goedhart voorzitter en Joop Gankema directeur. In die tijd heb ik Opwekking van binnenuit leren kennen. Wat een bijzondere organisatie en wat gebeurt er veel achter de schermen. Het geloofsavontuur dat je samen beleeft en natuurlijk het wonder als jaarlijks de kosten van de conferentie weer gedekt worden door giften. Met de komst van Ruben Flach en het afscheid van Joop en Kees vormden we met Jan van der Linden als nieuwe voorzitter het dagelijks bestuur van Opwekking. De groei van de activiteiten, de toenemende eisen en verplichtingen vroegen veel aandacht, naast de vraag hoe we de boodschap van Opwekking passend bij de tijd van nu invulling konden geven.

VOORZITTER In 2020, toen ik 10 jaar penningmeester was en naar mijn gevoel toe was aan de afronding daarvan, belde Jan van der Linden mij met het nieuws dat hij zou stoppen als voorzitter en dat hij mij wilde voordragen als zijn opvolger. De ingezette veranderingen in de organisatie verder vormgeven zag ik hierin als een

opdracht die nog niet klaar was. Met Ruben en Carlino Bus zijn we hier als bestuur mee aan de slag gegaan. Toen kwamen we in de zogeheten intelligente lockdown en stonden we voor de uitdaging hoe we onder die omstandigheden de Pinksterconferentie moesten organiseren; kon die doorgaan, en op welke manier? Twee digitale conferenties volgden, met een ongekend bereik, zelfs internationaal. Het was alle hens aan dek: het vroeg flexibiliteit en creativiteit van onze medewerkers, vrijwilligers en samenwerkingspartners. We hebben de klus ook echt met elkaar geklaard.

AFSCHEID Begin 2022 is het verder vormgeven van de beoogde verandering bij Opwekking tot een afronding gekomen. Voor mij was het duidelijk dat ‘mijn bijdrage’ klaar was. Ik geloof dat als God spreekt, Hij ook hierin vooropgaat en nieuwe mensen roept. Inmiddels is het bestuur verder versterkt met de komst van Rien en Jirska. Vanuit de zittende bestuursleden zal Henk Stoorvogel voorlopig de voorzittersrol in het bestuur op zich nemen. Die is bij hem in goede handen. Inge en ik gaan Opwekking zeker missen: alle mooie contacten, al die verschillende teams, het samen toeleven naar de conferentie, samen afstemmen op Gods leiding daarin, zien hoe Gods Geest mensenharten aanraakt, ja, bijzonder! We zijn dankbaar voor het in ons gestelde vertrouwen en wat we als gezin hebben mogen ontvangen en leren. Voor mij stopt nu de functie, maar we blijven samen dienen in het koninkrijk.” •

23


WIM GRANDIA

OVER EEN VROUW, EEN DRAAK EN EEN KIND...

en wat dit met Israël te maken heeft... Stel je eens voor dat je in een theater zit en kijkt naar een toneelstuk met als titel ‘De wereld’. Als je goed kijkt, zie je een kleine groep spelers die met elkaar een bijzonder volk vormen, dat het wel héél zwaar heeft. En als je nog beter kijkt, zie je zelfs jezélf als een van de spelers. Nou weet je vast wel dat er in een theater drie zones zijn: de zaal voor het publiek, een podium voor de spelers en een deel achter het podium, dat alleen toegankelijk is voor mensen die daarvoor geautoriseerd zijn. Het gedeelte op het podium is zichtbaar en noemen we onstage. Het gedeelte achter het podium is voor het publiek onzichtbaar en noemen we backstage.

24

In de Bijbel wordt ook gesproken over een zichtbare en een onzichtbare wereld. De zichtbare wereld is dat wat we onstage met onze zintuigen kunnen waarnemen en waar we deel van uitmaken. Maar er is backstage ook een onzichtbare wereld, door Paulus omschreven als de hemelse gewesten. En zoals in het theater vanuit backstage wordt beïnvloed wat er onstage gebeurt,


ISRAËL

zo is het ook in het geestelijke. Johannes krijgt in Openbaring 12 een bijzonder visioen over wat er achter de schermen van het wereldtoneel plaatsvindt en welke bijzondere rol het volk Israël daarin speelt. Dit visioen helpt ons om iets te begrijpen van wat er ook in onze tijd allemaal in en rond Israël speelt en waarom het antisemitisme er altijd is geweest en in onze tijd weer zo heftig toeneemt.

EEN VROUW Het visioen begint met de vermelding dat er een groot teken aan de hemel verschijnt. Dat geeft aan dat wat er nu volgt een diepere betekenis heeft. Johannes ziet een vrouw, bekleed met de zon, en de maan was onder haar voeten en op haar hoofd een kroon van twaalf sterren. De omschrijving van de vrouw lijkt direct te verwijzen naar de tweede droom van Jozef (Genesis 37:9), waarmee duidelijk wordt dat deze vrouw staat voor Israël. Door het hele Oude Testament wordt Israël vergeleken met een vrouw en zelfs de vrouw van God genoemd. In Jesaja 54:6 (BGT) verklaart God zijn trouw aan Israël: Want jij bent mijn grote liefde. En dat is tot op de dag van vandaag niet veranderd. In Zacharia 2:12 (NBV21) worden alle vijanden van Israël gewaarschuwd: Wie aan mijn volk komt, komt aan mijn oogappel!

Waarom is het juist dit volk dat steeds wordt aangevallen en in de beklaagdenbank gezet? Johannes ziet dat de vrouw zwanger is en het uitschreeuwt in barensnood. Wat een treffende omschrijving! Als er door de hele geschiedenis heen één volk is dat weet wat het is om het uit te moeten schreeuwen van pijn, dan is het Israël wel. Denk alleen al aan de laffe en dramatische aanslag van de zwarte sabbat van 7 oktober. De beelden staan op ons netvlies gegrift. Na alles wat het volk al heeft meegemaakt – inclusief de vreselijke holocaust – schreeuwt het opnieuw uit van pijn. Waarom is het juist dit volk dat steeds wordt aangevallen en in de beklaagdenbank gezet? Het antwoord hierop komt als Johannes

ons vertelt over de geboorte van een Kind, dat een regelrechte bedreiging is voor de volgende hoofdpersoon van het visioen.

EEN DRAAK Johannes ziet een grote vuurrode draak met zeven koppen, tien hoorns en zeven diademen. Iets verderop wordt uitgelegd dat deze draak staat voor de oude slang, die duivel en satan genoemd wordt, die de hele wereld misleidt. De vuurrode kleur van de draak staat voor bloed en vernietiging. De zeven koppen wijzen op intelligentie, de tien hoorns op zijn indrukwekkende kracht en de zeven diademen op zijn autoriteit. Mocht je nu onder de indruk raken, vergeet dan niet wat Johannes schrijft: Hij die in ons is, is groter (machtiger) dan hij die in de wereld is (1 Johannes 4:4). Heb je je weleens afgevraagd waarom er zoveel misgaat op de toneelvloer van deze wereld? Waarom er zoveel haat, zoveel geweld en zoveel misbruik is? Waarom er zoveel huwelijken kapotgaan? Waarom er zoveel kerken scheuren? Waarom er zoveel hongersnoden en oorlogen zijn? En… waarom Israël steeds weer opnieuw in het nauw wordt gebracht? Dat heeft alles te maken met deze draak die dat wat de Schepper zo mooi heeft gemaakt kapot wil maken. Hij is de grote misleider, en de spelers van de toneelvloer – dat zijn wij – laten zich ook maar al te gemakkelijk misleiden. Met alle gevolgen van dien.

HET KIND Johannes ziet hoe de draak voor de vrouw staat, om haar Kind te verslinden, zodra zij Het gebaard zou hebben. En zij baarde een Zoon, een mannelijk

25


Kind, dat alle heidenvolken zal hoeden met een ijzeren staf. Het heeft geen nadere uitleg nodig dat het Kind hier staat voor de Here Jezus.

draak weet dat wanneer de Zoon terugkomt en zijn wereldwijde heerschappij aanvangt het voor hem als vorst van deze wereld definitief is afgelopen.

Wat Johannes hier backstage ziet gebeuren, wordt ook door de evangelist Mattheüs beschreven, maar dan dat wat onstage zichtbaar wordt. Je kunt het lezen in Mattheüs 2:16 over de kindermoord in Bethlehem. Het was Herodes die daarvoor de opdracht gaf, maar hij was eigenlijk niets anders dan een marionet in de handen van de draak, die door Jezus zelf regelmatig de vorst van deze wereld wordt genoemd.

Kijk wat er de afgelopen tweeduizend jaar is gebeurd en waar we nu in onze tijd steeds weer opnieuw mee te maken hebben. Denk aan de poging om in 70 na Christus met de verwoesting van Jeruzalem en de tempel het volk zo te verstrooien, dat het zou

De kindermoord in Bethlehem was bepaald niet de eerste en enige poging van de draak om het Kind uit de weg te ruimen. Eerst was het zijn doel om de vrouw als aanstaande moeder van het Kind om te brengen. Denk aan de poging van de Farao om het volk Israël uit te roeien door alle pasgeboren Hebreeuwse jongetjes als voer voor de krokodillen in de Nijl te gooien. Of denk aan wat er gebeurde tijdens de ballingschap in Babel, waar een zekere Haman het bijna voor elkaar had om in één klap het hele Joodse volk om te brengen.

ANTISEMITISME Maar ook na de komst van de Here Jezus en zijn terugkeer naar de hemel is dit doorgegaan. Was de draak eerst gericht op het vernietigen van de vrouw om te voorkomen dat het Kind geboren zou worden, nu is de draak gericht op de vernietiging van de vrouw om te voorkomen dat alle profetieën over de wederkomst van de Zoon en het daarmee gepaard gaande (geestelijke) herstel van Israël vervuld gaan worden. Want de

We zien hoe alles toewerkt naar de laatste scène van ‘het toneelstuk’ ophouden te bestaan. Het is de draak niet gelukt. Denk aan de vele pogroms alle eeuwen door. Ondanks het steeds oplaaiende geweld en antisemitisme is de vrouw nog steeds springlevend. Zelfs de vreselijke holocaust met zes miljoen vermoorde Joden heeft de vrouw overleefd.

DE LAATSTE SCÈNE En ook nu zal het de draak niet lukken om de vrouw te vernietigen, want God heeft nog zoveel plannen met zijn grote liefde. We zien hoe alles toewerkt naar de laatste scène van ‘het toneelstuk’. Met aan de ene kant een definitief herstel van Israël en aan de andere kant een definitief einde voor de draak, die dan voor eeuwig zal branden in de poel van zwavel en vuur. Mag ik je vragen om bij alles wat er met en rond Israël gebeurt en bij alles wat je via de media te horen krijgt, steeds te bedenken dat wat er onstage gebeurt te maken heeft met de draak die backstage maar op één ding uit is: de vernietiging van de vrouw Israël. Maar het is slechts een kwestie van tijd dat hij aan het kortste eind zal trekken en God zijn grote liefde, zijn oogappel zal herstellen. •

Wim Grandia (62) is spreker en schrijver, en parttime voorganger van de Koningskerk in Haarlem.

26


GETUIGEN

ELKE MAAND DEELT EEN CHRISTEN HOE HIJ OF ZIJ IN HET DAGELIJKS LEVEN GETUIGT VAN JEZUS CHRISTUS.

Aat (78) deelt zijn geloof met wie God op zijn pad brengt: van de diëtiste tot de mensen voor wie hij belastingaangifte doet.

“In 1980 ben ik zelf krachtdadig tot geloof gekomen. Na verloop van tijd kwamen we in een baptistengemeente die in eerste instantie vrij klein was. Ik had het gevoel dat ik alles moest kunnen: preken, bidden, enzovoort. Tot God door een bijzonder visioen tot mij sprak: ‘Je hoeft niet alles te kunnen en over mij te vertellen voor grote zalen. Je moet gewoon getuigen in je eigen contacten. Ik zal je de woorden en gelegenheden geven.’ Op dat moment viel er een grote last van mij af. Nu bid ik elke morgen: ‘Heer, U weet het, ik ben beschikbaar. U weet wat er vandaag gebeurt. Ik weet dat U de woorden en gelegenheden geeft.’ En dat doet Hij. Een paar voorbeelden daarvan:

slechte gezondheidssituatie raakten we in gesprek over het geloof. Ze vroeg me van alles over de Bijbel; ik ben geen Bijbelleraar maar steeds als ik antwoord gaf op haar vragen zei ze: ‘Oh, zit dat zo. Dat is toch wel mooi.’ Met mijn diëtiste kwam ik ook in gesprek over het geloof. Ze woont naast een zware kerk, en ze zei: ‘Er is er geen een die lacht.’ Ik vroeg haar: ‘Geloof je dat er na dit leven iets komt?’ Daar was ze wat twijfelachtig over waarop ik haar een film aanraadde op YouTube: A glimpse of eternity. We maakten een afspraak: ik zou afvallen en zij zou de film kijken. Ze vond de film erg mooi en bij de daaropvolgende afspraak hebben we 25 minuten gesproken over de film en over het geloof, en maar 5 minuten over mijn dieet. Nu heb ik het boekje Hij deed dit speciaal voor jou van Max Lucado, wat ik altijd bij me heb, aan haar gegeven. Volgende keer gaan we het daarover hebben, ik ben benieuwd.

‘Ik bid elke morgen: Heer U weet het, ik ben beschikbaar’

Al jaren doe ik de belastingaangiftes namens een ouderenbond voor een veertigtal ouderen hier in de buurt. Bij iedereen vraag ik tijdens het invullen: ‘U bent nu 84/88/90, weet u waar u straks naartoe gaat?’ Mensen schrikken wel van die vraag maar daarna raken we in altijd gesprek en bij sommigen mag ik ook bidden. De Heer geeft mij de woorden, en daardoor voel ik helemaal geen stress.

Ik heb zwaar corona gehad en lag daarvoor in het ziekenhuis. Op een gegeven moment moest ik naar een ziekenhuis aan de andere kant van het land omdat het ziekenhuis hier volliep. Tijdens de lange rit in de ambulance vroeg ik aan de verpleegkundige: ‘Bent u gelovig?’ ‘Nee,’ zei ze. ‘Wat erg,’ zei ik, en ondanks mijn

Zo bid ik elke dag voor gelegenheden om te getuigen. Ik heb gesprekken met allerlei mensen en ook met de buren in mijn eigen flat. Mijn buurvrouw kapt het gesprek altijd af, zo jammer. Ik zou haar graag meenemen naar een Alphacursus. Voor de mensen die ik gesproken heb, blijf ik bidden. Ik mag zaaien en verder zal de Heer het doen, daar vertrouw ik op. Ik dank Hem elke dag dat ik dit mag doen.” •

27


De minste zijn HENK DIK

Als je wilt worden als Jezus dan betekent dat ook dat je bereid bent om de minste te zijn. In de evangeliën lezen we op verschillende plekken wat Jezus daarover zegt.

Hij ging zitten en riep de twaalf bij zich. Hij zei tegen hen: ’Wie de belangrijkste wil zijn, moet de minste van allemaal zijn en ieders dienaar’ (Markus 9:35 NBV21). Drie jaar lang heeft Jezus met zijn discipelen opgetrokken en bijna dagelijks hebben ze kunnen luisteren naar zijn onderwijs over praktisch elk onderwerp dat met navolging te maken had. Ze hebben ook gezien hoe Hij het in praktijk bracht. Hij gaf de menigte te eten, Hij genas de zieken, Hij had medelijden met hen die als ‘schapen zonder herder’ ronddwaalden, Hij had aandacht voor de kinderen, maar ook voor melaatsen, een verdrietige weduwe; eigenlijk voor alles en iedereen. Maar bij de discipelen ging het helemaal niet over wat zij gezien en gehoord hadden; ze hadden gewoon ruzie met elkaar.

Ereplaatsen Een volgend moment: Jezus is met zijn discipelen op weg naar Jeruzalem. Hij had de discipelen verteld dat Hij moest lijden en sterven, maar dat dit alles te maken had met het verlossingsplan van God.

28

Ik kan me voorstellen dat deze reis geen makkelijke tocht was en - hoewel Jezus het allemaal al geprobeerd had duidelijk uit te leggen – was er onderweg toch heel wat te bespreken met elkaar. Vlak voor ze aankomen in Jeruzalem neemt Jezus de twaalf apart om hun nogmaals te vertellen over zijn lijden, de kruisiging en opstanding uit de dood. Dat moet toch een diep en indrukwekkend


VERDIEPING

moment zijn geweest, maar de volgende verzen in dit gedeelte zijn eigenlijk niet te begrijpen: de moeder van Johannes en Jacobus vraagt om ereplaatsen voor haar zoons. Het is niet duidelijk of dit haar eigen initiatief was - een moeder wil toch het beste voor haar kinderen - of dat Jacobus en Johannes het haar gevraagd hebben. Op een liefdevolle manier maakt Jezus duidelijk dat het zo helemaal niet werkt en dat ze eigenlijk geen besef hebben van wat ze vragen. Als de andere discipelen het horen, is er weer ruzie en moet Jezus opnieuw orde op zaken stellen en zegt Hij: ‘Jullie weten dat heersers hun volken onderdrukken en dat leiders hun macht misbruiken. Zo mag het bij jullie niet gaan. Wie van jullie de belangrijkste wil zijn, moet dienaar van de anderen zijn, en wie van jullie de eerste wil zijn, moet slaaf van de anderen zijn – zoals de Mensenzoon niet gekomen is om gediend te worden, maar om te dienen en zijn leven te geven als losgeld voor velen’ (Mattheüs 20: 20-28 NBV21).

Nog niet begrepen Inmiddels is Jezus met de discipelen in Jeruzalem aangekomen en vieren zij met elkaar de Pesachmaaltijd. In Lukas 22 lezen we dat Jezus er hevig naar verlangd heeft om dit Pesachmaal met hen te eten voor de tijd van Zijn lijden aanbreekt. Een ontroerende gebeurtenis, de herdenking van de bevrijding van het Joodse volk uit de slavernij en tegelijkertijd de instelling van de viering van het avondmaal. Jezus vertelt hun ook dat Hij door één van de aanwezigen verraden zal worden. Begrijpelijk dat dit een heftig moment geweest moest zijn, maar ze krijgen weer onenigheid over de vraag ‘wie de belangrijkste was’. Eerlijk gezegd zou ik het zat geweest zijn om opnieuw naar die discussie te moeten luisteren, maar toch gaat Jezus het nog een keer uitleggen: ‘Vorsten oefenen heerschappij uit over de aan hen onderworpen volken en wie macht heeft laat zich weldoener noemen. Laat het bij jullie niet zo zijn! De belangrijkste van jullie moet de minste worden en de leider de dienaar. Want wie is de belangrijkste: degene die aanligt om te eten of degene die bedient? Is het niet degene die aanligt? Maar ik ben in jullie midden als iemand die dient’ (Lukas 22:14-28 NBV21).

Ik wens te zijn als Jezus, zo need’rig en zo goed; Zijn woorden waren vriend’lijk, Zijn stem was altijd zoet. Helaas! ‘k Ben niet als Jezus, dat ziet een elk aan mij; och, Heiland wil mij helpen en maak mij zoals Gij. Op verschillende plaatsen in de Bijbel worden we aangemoedigd om de minste te willen zijn. Een van de mooiste voorbeelden uit het dagelijks leven was een broeder uit onze gemeente: Adriaan* had een staffunctie in een groot rooms-katholiek ziekenhuis. Adriaan leerde Jezus kennen en samen met zijn vrouw en een aantal van zijn kinderen werd hij deel van een evangelische gemeente. Binnen de leiding van dit ziekenhuis viel deze stap niet goed en eigenlijk werd hij min of meer ‘in de ban’ gedaan. Voor uitjes of etentjes van de staf werd hij niet meer uitgenodigd en toen de eindejaarsbonus werd uitgedeeld, kreeg hij niets. Adriaan bleef tot aan zijn pensioen zijn werk vol ijver, vol passie uitvoeren… daar was niets op aan te merken. Door de minste te willen zijn, was hij in woord en daad een getuige van wat Jezus in zijn leven heeft gedaan. Filippenzen 2:3-5 zou zomaar zijn levensmotto geweest kunnen zijn en ik wil dat ook!

Zijn als Jezus

Handel niet uit geldingsdrang of eigenwaan, maar acht in alle nederigheid de ander belangrijker dan uzelf. Heb niet alleen uw eigen belangen voor ogen, maar ook die van een ander. Laat onder u de gezindheid heersen die Christus Jezus had. •

Zo wil ik ook zijn. Wat een geduld! Maar helaas ben ik niet als Jezus .. en lied 52 in de bundel van Johannes de Heer vertelt het probleem op een muzikale wijze.

* Adriaan is om privacyredenen een fictieve naam; zijn verhaal is waargebeurd.

29


advertentie

Nieuw te boeken! comfortabele vakantiewoning

6 en 8 persoons

BOEK JOUW LEUKSTE

Vakantie

Christelijk vakantiepark op de Veluwe

Naast het bos in Voorthuizen Verwarmd zwembad Bomvol animatieprogramma Indoor en outdoor speeltuin Nieuw zwembad!

Nieuw hoofdgebouw! Camping - Glamping - Vakantiewoningen

Comfortabele 6 en 8 pers. vakantiewoningen


TUSSENJAARBEURS

AGENDA 2 EN 3 FEBRUARI

Vrij Zijn Weekend – Zelhem

Over het thema ‘Let Your Kingdom Come!’ spreken Wilkin van de Kamp, David de Vos, Willem J. Ouweneel, Jan Pool, Bart Hesseling en Colin Mitchell (Israël). ) Meer info: www.vrijzijn.nl Op woensdagavond 7 februari vindt in Zwolle voor de tweede keer de christelijke tussenjaarbeurs plaats. Diverse christelijke organisaties geven informatie aan jongeren over de verschillende christelijke tussenjaren die er zijn te volgen in Nederland. ) Meer informatie op www.ikzoekeentussenjaar.nl

2-4 FEBRUARI

Wittenberg-weekend – Zeist

Themaweekend voor jonge stellen met trouwplannen. Hoe bereid je je op je huwelijk voor? En hoe is eigenlijk de periode na het trouwen? Die eerste jaren samen? Hoe deel je geloof met elkaar? ) Meer info: www.dewittenberg.nl

13 FEBRUARI

Open dag discipelschapstraining - Heerde Voor wie interesse heeft om een discipelschapstraining te volgen, houdt Youth With A Mission (YWAM) Heidebeek een open dag. Maak kennis met de school en de lessen. ) Meer info: www.ywamheidebeek.org

14-17 FEBRUARI

Conference computing & mission – Mosbach (Duitsland)

BIDDEN VOOR MOSLIMS

Frontiers nodigt christenen uit om tijdens de islamitische ramadan – 11 maart tot 9 april – te bidden voor moslims. “In deze periode zijn zij serieus op zoek naar God, naar waarheid. Daarom bidden we dat zij tijdens deze periode de liefde, genade en vergeving van Jezus leren kennen,” aldus de organisatie. Frontiers geeft hiervoor een gebedsgids uit en er komt een 30 Dagen Gebed leesplan op YouVersion beschikbaar.

ICCM-Europe organiseert een conferentie voor iedereen met een hart voor online zending en ICT. Op het programma staan workshops, ontmoeting en samenwerking. ) Meer info: www.iccm-europe.org

17 FEBRUARI

Filmvertoning ‘Sound of Freedom’ – Leek

Het filmhuis Westerkwartier vertoont de film Sound of Freedom, gebaseerd op waargebeurde reddingsoperaties van Operation Underground Railroad. ) Meer info: www.filmhuiswesterkwartier.nl

31


RUBEN FLACH

In een serie gebaseerd op het boek Contagious Faith van Mark Mittelberg verdiepen we ons de komende maanden in vijf stijlen van evangelisatie, waarin hij ons op helpt om te ontdekken welke stijl het beste bij ons past.

STIJL 3 – VERHALEN DELEN (STORYTELLING) Wat wij gezien en gehoord hebben, verkondigen we ook aan u, opdat ook u met ons verbonden bent. En verbonden zijn met ons is verbonden zijn met de Vader en met zijn Zoon Jezus Christus (1 Johannes 1:3). Verhalen vertellen, of storytelling zoals het ook wel genoemd wordt, is een breed ingeburgerd begrip, ook in het bedrijfsleven. Organisaties en bedrijven gebruiken deze methode om hun geschiedenis te vertellen en zo te bouwen aan de cultuur die ze gezamenlijk uit willen dragen.

'Door storytelling worden mensen zo geraakt dat ze hun eigen verhaal met God gaan beleven'

In de oudheid was deze ‘stijl’ al heel bekend. Ook de Bijbel, zeker het Oude Testament, is voor het grootste deel tot stand gekomen door storytelling. Er waren geen boeken of computers, dus was het nauwkeurig doorvertellen van de verhalen over Gods daden van levensbelang. Van generatie op generatie werd verteld wat Gods geboden

32

waren, wat Hij had gedaan en ook hoe de mensen hiermee omgingen. Behalve het belang van het nauwkeurig doorvertellen was er nog een essentieel element in het vertellen van de verhalen en dat was het feit dat God niet veranderd was en nog steeds voor zijn volk zorgde. De verhalen uit het verleden werden bevestigd door de persoonlijke ervaring en beleving.

Geraakt Een van de mooiste voorbeelden is wanneer de Samaritaanse vrouw die Jezus ontmoet had bij de waterbron (Johannes 4), teruggaat naar haar dorp om te vertellen over haar ontmoeting. Een vrouw die eerst verstoten was vanwege haar levenskeuzes getuigt op zo’n manier dat velen tot geloof komen (vers 39). Daarna gaan de dorpelingen op zoek naar Jezus en nog veel meer komen er tot geloof. Hun woorden zijn duidelijk: Wij geloven nu niet meer om wat jij gezegd hebt, maar we hebben hem zelf gehoord en we weten dat hij werkelijk de redder van de wereld is (vers 42). Het doel van storytelling is dat mensen geraakt worden door jouw persoonlijke verhaal, op zo’n manier dat ze hun eigen verhaal met God gaan beleven.


EVANGELISATIE

] Drie stappen om verhalen vertellen te gebruiken en te ontwikkelen:

1 Gebruik vragen om de spirituele overtuigingen van je vriend(in) naar boven te halen. Verhalen vertellen heeft als focus ons eigen verhaal. Maar om echte connectie te maken moeten we ook echte interesse hebben in het verhaal van de ander. 2 Vertel je verhaal op een natuurlijke manier, in een natuurlijke volgorde. Je moet er dus wel over nagedacht hebben. Wat heb je ontdekt? Welke beslissing heb je toen genomen? En welk verschil heeft dat gemaakt in jouw leven? En dan gaat het natuurlijk vooral om je leven met God. 3 Relateer jouw verhaal aan de situatie van je vriend(in). Het relateren van ons verhaal aan de levenssituatie en de zorgen van de persoon met wie we in gesprek zijn, zorgt ervoor dat het niet alleen om ons gaat.

) Stem af op je toehoorder. Houd het doel voor ogen waarom je je verhaal vertelt: om ze door jouw ervaring te helpen begrijpen hoe God in hun leven zou kunnen werken. ) Spreek Nederlands! Probeer geen indruk te maken

Het is dus goed om tijd te nemen om ons eigen verhaal te overdenken en te reflecteren op ontwikkelingen in ons leven. Vanuit ons eigen verhaal ook zicht houden op het verhaal van de ander zorgt voor verbinding. Lees Handelingen 26 eens door en schrijf voor jezelf op wat je leert van hoe Paulus zijn verhaal vertelt en tegelijk connectie maakt met koning Agrippa. Paulus laat zien dat hij weet wie Agrippa is: ‘omdat u zo goed op de hoogte bent’ (vers 3) en ‘de koning weet waarover het gaat’ (vers 26) en ‘ik ben ervan overtuigd dat u dat doet’ (vers 27).

door allerlei moeilijke theologische termen te gebruiken en vermijd helemaal allerlei religieuze clichés en christelijk jargon.

Voorwaarden

Een mooie manier om hiermee te oefenen is om met een groep vrienden, gelovigen, gewoon te oefenen door aan elkaar je verhaal te vertellen. Stel ze eens de vraag: wie is Jezus persoonlijk voor je? Je zult versteld staan. •

Mittelberg geeft ook een aantal belangrijke voorwaarden voor verhalen vertellen: ) Omarm je eigen verhaal. Onderschat de waarde van je getuigenis niet omdat het niet dramatisch of spannend genoeg lijkt. ) Wees eerlijk. Wees eerlijk en realistisch over de details van je levensverhaal, ook over de ups en downs, toen en nu.

Verhalen vertellen, vooral over onze persoonlijke beleving met Jezus, is misschien wel een van de mooiste manieren om geloof te delen. Heel belangrijk is het feit dat het om jouw persoonlijke verhaal gaat. Mensen mogen wellicht anders denken over geloof en over God, maar jouw persoonlijke ervaring, daar valt niets tegenin te brengen.

Mocht je de eerste artikelen hebben gemist dan kun je deze ook digitaal teruglezen (als Vriend van Opwekking).

Stichting Agape heeft een cursus ontwikkeld die je kan helpen je hierin verder te ontwikkelen. Scan de QR-code en ontdek meer hierover.

33


Wie gaf de rollercoaster snelheid?

t d u h c s e m s ï Athe op eigen grond Stef Schagen

Onlangs haalde Ayaan Hirsi Ali het nieuws omdat zij christen is geworden. “Atheïsme heeft geen antwoord op simpele levensvragen” stelde zij. Alle godsdiensten proberen antwoord te geven op levensvragen. Daarbij gaan ze er bij voorbaat vanuit dat er een God is die het leven betekenis geeft of dat goden bij ons betrokken zijn. Welk geloofssysteem heeft gelijk? De test is: welke komt met de meeste plausibele antwoorden?

géén God is? “God is het product van ons brein waar sommigen een woord voor hebben bedacht. Wie zegt dat Hij er is?”, stelde de Franse filosoof Jacques Derrida.

Neem het Hindoeïsme bijvoorbeeld, is die godsdienst consistent? De 49 miljoen goden spreken elkaar allemaal tegen, jagen iedereen angst aan, hebben willekeurige verwachtingen en voeren oorlog over wie de grootste is. Al mediterend hef je je eigen bestaan op: je verdwijnt uiteindelijk in het niks van het grote al. Waarom was je hier dan überhaupt?

Is dat waar? Hoe weet je dat zeker? Op basis waarvan? Heeft Derrida als enige een helikopterview van de werkelijkheid dat hij zulke allesomvattende uitspraken kan doen? Aangenomen dat hij rationeel is, wat alle atheïsten claimen te zijn, moet hij dat ontkennen. Maar voor zulke waarheidsclaims moet je alwetend zijn. En niemand is alwetend. Derrida is gewoon een gevangene van zijn eigen eindige verstand.

Dat is, behalve deprimerend, inconsistent. Doe mij maar het verhaal van de Bijbel dat predikt dat God je al in gedachten had voor alles begon en je bestemde voor zijn koninkrijk.

Eigenlijk heeft niemand ooit overtuigend kunnen aantonen dat er géén God is. Dat maakt zijn bestaan aannemelijk. Je kunt atheïsme zelfs verslaan op eigen grond.

Atheïsme

Om atheïsme met absolute zekerheid voor waar aan te nemen, moet je totale, objectieve waarheid

Is atheïsme een beter antwoord, het geloof dat er

34


APOLOGETIEK

hebben. Maar niemand heeft die. Dus kan niemand er allesbeslissende uitspraken over doen. Om waarheid te kunnen definiëren als waar en al het andere als onwaar, is een objectief verstand nodig. Maar een atheïst erkent niet dat dat er is omdat volgens hem alles bij toeval is ontstaan, zonder rationeel verstand dat alles bedacht. Zonder definities kan hij theïsme niet als onwaar bestempelen. Waarom zou je überhaupt rationeel zijn in een toevallig universum? Daar is geen noodzaak toe. Als er geen God

De atheïst bewijst niet dat God er niet is, hij trekt alleen het geloof van de theïst in twijfel is, dan hoeft de atheïst toch niet tot het uiterste gaan om dat te bewijzen? Dat is het punt: de atheïst bewijst niet dat God er niet is, hij trekt alleen het geloof van de theïst in twijfel. Hij gaat er prat op dat hij rationeel is. Maar hoe kwam hij aan zijn verstand? Daar was een intelligente God voor nodig. Is een toevallig universum rationeel?

Argumenten In dit debat zijn er diverse argumenten voor Gods bestaan: > Kosmologisch argument “Here we go. On this rollercoasterlife we know. With those crazy highs and real deep lows. I really don’t know why,” zingt Danny Vera. Maar wie heeft de rollercoaster bedacht, gemaakt en snelheid gegeven? Je gaat me toch niet vertellen dat er eerst niks was en toen was er een razende rollercoaster? Alles is veroorzaakt. Niks kwam hier uit zichzelf. Eindeloos teruggaan in oorzaken kan niet. Er moet een oorzaak zijn die alles heeft veroorzaakt. Dat is God, de nietveroorzaakte oorzaak, redeneert de theïst. “Waar komt God dan vandaan? Of God heeft zichzelf veroorzaakt?”, redeneerde de filosoof Sartre. “Maar dat is onmogelijk. Niemand veroorzaakt zijn eigen bestaan. Dus Hij bestaat niet”. Is dat waar? Niet per se.

“Afhankelijke schepsels hebben een oorzaak nodig”, redeneerde de filosoof Thomas Aquinas. “Maar God is niet afhankelijk. Hij is oneindig. Hij is er” (zie ook Exodus 3:14). > Teleologisch argument Wie heeft de rollercoaster reden gegeven om er te zijn? Alles heeft een doel (telos). Je moet er toch niet aan denken dat je zonder reden in een rollercoaster zit? Hoe komt een atheïst aan betekenis in een toevallig universum? Er moet Iemand zijn die alles telos gaf: God legde de eeuwigheid in ons hart (Prediker 3:11). Je bent bestemd voor zijn koninkrijk. > Ontologisch argument God is noodzakelijk. Zonder Hem was de rollercoaster er nooit gekomen. Daarop zegt de atheïst dat het niet nodig is om het bestaan te verklaren. Maar dat is tegenstrijdig omdat het zelf al een nodige verklaring over het bestaan is. De atheïst geeft geen antwoord op de vraag waarom alles er is als het helemaal niet nodig is dat

alles er is. Alles is er. Je kunt bovendien niet in dezelfde adem claimen dat je het bestaan niet kunt verklaren en Gods bestaan ontkennen. > Moreel argument Atheïsten geloven in moraliteit, maar waarop is die gebaseerd als alles er toevallig is gekomen? Morele voorschriften vragen om Iemand die ze voorschrijft. Waarom zou iemand goed moeten zijn tenzij er Iemand is die bepaalt wat goed is en mensen verantwoordelijk houdt? Je kunt wel stellen dat haat, racisme, genocide en verkrachting fout zijn maar hoe kunnen deze dingen fout zijn zonder ultieme standaard? God schreef dat besef van goed en kwaad in ons toen Hij ons schiep naar zijn beeld (Romeinen 2:15, Genesis 1:26). > Esthetisch argument Ook atheïsten genieten van schoonheid tijdens de rollercoasterrit. Maar waarop is hun genot gebaseerd in een toevallig universum? Iemand ontwierp schoonheid. God?

God is de reden Als er geen oorzaak is voor ons bestaan, dan is er ook geen reden voor ons bestaan. Dan is alles zinloos. Maar de reden is er wel degelijk: God wilde dat alles er zou zijn.

Als je niet zeker weet dat er géén God is, wil je misschien dan toch je knieën voor Hem buigen? •

35


Veranderen doe je samen Met je jawoord spreek je een levenslange commitment uit naar elkaar. Daarna staat je ontwikkeling als mens niet stil, door allerlei ervaringen en nieuwe dingen die je leert. Hoe houd je je huwelijk door de jaren heen goed? Lotte Baan

Van ieder seizoen nieuwe modetrends tot veranderingen in de politiek: de wereld verandert constant. Misschien kijkt jouw dochter wel eens met verbazing naar jouw kledingkeuze met de woorden: “Dat kan écht niet meer”, terwijl jij dacht een hele trendy outfit uit de kast te hebben getrokken. Zelf verander je ook. Door gebeurtenissen in je leven ga je anders naar dingen kijken. Dat kunnen grote gebeurtenissen zijn, zoals bijvoorbeeld ziekte, een nieuwe baan of het krijgen van een kind. Maar ook een boek dat je leest of een gesprek dat je met iemand hebt, kunnen jouw kijk op de wereld veranderen. Soms wordt het zelfs verwacht of aangemoedigd dat je verandert: je hebt vast wel eens een cursus voor je werk gevolgd.

Levenslang Als je getrouwd bent, kan verandering best ingewikkeld zijn. Hoe kun je een levenslange commitment aan elkaar geven als je allebei

36

continu verandert? Op de dag dat je “ja” zei tegen elkaar, zei je “ja” tegen die persoon van dat moment. Tegelijkertijd zei je ook “ja” op de vraag of je je partner lief wil hebben en trouw wil blijven “tot de dood jullie scheidt”. De sleutel tot succes is om verandering als kans voor jullie relatie te zien. Het is een manier om steeds dichter naar elkaar te komen in plaats van uit elkaar te groeien. Door de ontwikkelingen die jullie als individuen én samen als koppel meemaken, leer je steeds weer iets nieuws over elkaar. Maar hoe doe je dat?

Aanvullend Allereerst is het belangrijk om verbonden met elkaar te blijven. Blijf met elkaar in gesprek over dingen die er echt toe doen, niet alleen over wat er vanavond op het menu staat of wie er morgen de auto mee kan nemen. Stel je partner regelmatig de vraag: “Heb je onlangs nog iets nieuws geleerd of ontdekt?” of deel zelf iets waarin jij bent veranderd. Op die manier kun je samen groeien en van elkaar leren.


RELATIES

Verschillen kunnen ontzettend leuk, aantrekkelijk en mooi zijn. Je vult elkaar immers aan! Tegelijkertijd is het soms een bron van frustratie en vergt het heel wat geduld om met verschillen om te gaan. Daarom is het goed om over jullie verschillen te praten op het moment dat je die verschillen (nog) leuk vindt. De kunst is om elkaar, inclusief die soms irritante verschillen, te accepteren. Dat betekent niet dat je het opeens makkelijk of leuk vindt dat je partner dingen niet op jouw manier ziet of beleeft. Maar het betekent wel dat je elkaar de ruimte geeft om anders te zijn. Het grappige is dat wanneer je elkaar accepteert, je onbewust een tendens ontwikkelt waarin je steeds meer de positieve eigenschappen van de ander gaat zien en benadrukken. Wanneer jij jouw partner accepteert zoals hij/zij is, wordt je partner er in jouw ogen dus een leuker mens van!

Team Als je een gesprek hebt over een verandering waarin jullie elkaar lastiger kunnen vinden, is het belangrijk om écht naar elkaar te luisteren, zonder daarbij te oordelen of te adviseren. Merk je dat dit soort gesprekken vaak tot conflicten leiden? Onthoud dan dat jullie een team zijn! Visualiseer het onderwerp niet als iets wat tussen jullie in staat, waarbij jullie allebei vanuit een andere kant naar het probleem kijken. Zet het probleem juist tegenover jullie, waar jullie samen een oplossing voor proberen te vinden. Tegelijkertijd hoef je niet alleen maar diepgaande gesprekken te voeren. Het is juist ook heel belangrijk om gewoon plezier te hebben met elkaar. Plan leuke dates met z’n tweeën of maak grapjes met elkaar. Speel een spelletje en stuur leuke berichtjes naar elkaar als jullie niet samen zijn. Plezier in jullie relatie zorgt ook voor verbinding tussen jullie en maakt dat er ruimte is voor verschillen. Een Marriage Course is ook leuk om samen te doen!

Driehoek Als laatste, maar misschien wel het belangrijkste, is het goed om naar God toe te blijven groeien. Zie jullie relatie als een driehoek waarin God bovenaan staat en jullie

allebei aan een zijkant. Hoe dichter je bij God komt, hoe dichter je ook bij elkaar komt. God heeft het huwelijk gemaakt en wil dat jullie ervan genieten. Zo kun je ondanks (of misschien wel dankzij) alle veranderingen toch een levenslange commitment aangaan met je partner. Het vereist wel wat inzet, begrip en liefde van beide kanten. Door in verbinding te blijven, bewust te blijven van verschillen en naar God te blijven bewegen, zorg je ervoor dat je naar elkaar toe blijft groeien.

Marriage Course De Marriage Course is een serie van 7 leuke en romantische date nights mét inhoud. Tijdens deze avondjes uit krijg je meer inzicht in jezelf, je partner en jullie relatie. Iedere bijeenkomst begint met een heerlijk diner voor twee. Vervolgens wordt het thema van de avond ingeleid. Tussendoor gaan jullie aan de hand van inspirerende vragen, invullijsten en quizjes in gesprek over het thema. Je ontdekt hoe je partner over bepaalde dingen denkt, wordt eraan herinnerd waarin jullie elkaar aanvullen en komt erachter hoe je elkaar je liefde kunt laten merken. Wil je een Marriage Course volgen, of organiseren voor stellen in jouw omgeving? Kijk dan op marriagecourse.nl. Eerst ervaren wat de Marriage Course is? Kom dan tijdens de Pinksterconferentie naar de Marriage Course Experience!

N Zondag 11 februari is het de Internationale dag van het huwelijk. Een mooi moment om huwelijken in het zonnetje te zetten.

Lotte Baan is werkzaam bij Alpha Nederland als communicatieadviseur voor de (Pre)Marriage Course.

37


advertentie

“Dankzij uw hulp redden wij het deze winter” Ondersteunt u deze winter kwetsbare gezinnen en ouderen in Oost-Europa? Kies uit pakketten met basisvoorzieningen zoals medicijnen, brandhout, of voedsel en kleding.

Kies waarmee u wilt helpen ...

... met een pakket vol hartverwarmende impact!

PAKKET 1

medicijnen

€15

PAKKET 2

brandhout

€30

PAKKET 3

voedsel & kleding

€50

Doneer eenvoudig via de QR-code. Of maak uw gift over op NL84 INGB 0000 0088 87 o.v.v. ‘Winterhulp’ t.n.v. Hulp Oost-Europa

Voor online verhalen volg ons op en

hulpoosteuropa.nl/project/winterhulp


UITGEVOGELD

Wij hebben een Koning Henk Stoorvogel

Aan het begin van 2023 hadden we niet kunnen bedenken hoe het jaar zou verlopen. Opnieuw was er een jaar van oorlog, dreiging en angst. Hoe zal 2024 zijn?

Er zijn grote onrechtvaardige koningen die hun macht misbruiken om land te veroveren, minderheden uit te moorden of mensen te vertrappen. Maar ook zijn er talloze kleine onrechtvaardige ‘koningen’; mannen die vrouwen van trappen schoppen, mensenhandelaren die vluchtelingen kartonnen zwemvesten aanmeten, krijgsheren die zo wreed vechten dat kindergezichtjes vol gruis en bloed alleen nog maar schoon gehuild kunnen worden. Ja, wij zijn getuigen van schrijnend onrecht. En bijna zouden we denken dat de macht van deze grote en kleine koningen de ultieme realiteit is. Tot we kennismaken met Koning Jezus. De opsteller van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, Guido de Brès, liet in 1567 vanuit zijn dodencel deze twee woorden na: Habemus Regem. Latijns voor: ‘Wij hebben een Koning’. Hij doelde daarmee op de grote Koning: Jezus. Hij is Koning in het groot. Er is geen engel die zijn vleugels spreidt zonder zijn toestemming, er zou geen ster aan de hemel blijven staan als Hij dat niet wilde. Maar zijn grootheid blijkt misschien nog wel het meest in het klein. In de evangeliën lezen we hoe Jezus veel mensen genas, al wist Hij dat velen van hen Hem nooit zouden bedanken. Hij voedde mensen met brood tot verzadiging toe, al wist Hij dat sommigen van hen enkele maanden later zouden schreeuwen om zijn bloed. Ja, wij hebben een Koning. Jezus is de Koning, vol goedheid en rechtvaardigheid.

Aanraking In de evangeliën zie ik Hem terwijl Hij kinderen in het centrum van alle aandacht plaatst en ons oproept om te geloven als een kind. Ik zie Hem, terwijl Hij melaatsen, de onaanraakbaren, aanraakt. Zijn woord geneest hun geschonden huid, zijn aanraking heelt hun verwonde hart.

Jezus is de Koning, vol goedheid en rechtvaardigheid Ja, er is onnoemelijk veel leed waarmee wij op aarde geconfronteerd worden. Maar wij hebben een Koning. Zijn naam is Jezus. Hij is bij machte om te komen op plekken waar wij zelf niet eens bij kunnen. Hij streelt de wonden van onze ziel. Hij is groot in kleinheid, en tegelijk groot in grootheid. Het wereldgebeuren hoeft mij geen angst aan te jagen, want in Jezus is er altijd hoop. Hij heeft niet alleen de wil om de mensheid te redden, maar ook de macht om dat te realiseren. Al volgen wij zijn bedoelingen niet altijd, toch klinken de woorden van Psalm 2 ook nu: Ik heb mijn Koning gezalfd, over Sion, mijn heilige berg. Wij hebben een Koning. Zijn naam is Jezus. Hij houdt deze wankele wereld in zijn krachtige handen. Hij heeft het eerste en het laatste woord. En zo aan het begin van een nieuw jaar is dat wat mij hoop geeft, en overtuiging om vol goede moed het goede te zoeken. •

39


DICHTERBIJ Pinksterconferentie 2024 advertentie

B i d d i nghuiz en 17 - 20 m ei

WWW.IKGANAAROPWEKKING.NL


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.