OrthoFyto 101

NR.101

SEPTEMBER / OKTOBER 2013 JAARGANG 18

VA K T I J D S C H R I F T

Lekkende darm Voeding bij hyperpermeabiliteit van de darm Lekke darmen, een Oosterse interventie Lekkende darm syndroom sterk onderkend

3d illustratie van de dikke darm villi

VERMOEID ?

Enkel actieve Q10* biedt je de oplossing Zonder stimulerende middelen ! *Gecombineerd met vitamine C dat bijdraagt tot een normaal energieleverend metabolisme.

Pharma Nord QH Active Q10 – Patented Formula

Voor het behoud van een

Bio-Q10 Gold 100 mg het zeer goed gedocumenteerde ubiquinone-product

GOEDE ENERGIEPRODUCTIE om vermoeidheid te verminderen.

BE_Q10_Ad_Orthofyto_DU_0813_210x297

BioActive Q10 Uniqinol – Ubiquinol • coënzym Q10 van de tweede generatie • de vorm die direct actief is in het lichaam – Vitamine C • voor een goede energieproductie !

• voor mindere vermoeidheid • beschermt tegen oxidatieve stress

vanaf

14,95 EUR Innoverend voor de gezondheid Verkrijgbaar bij uw apotheker.

Speciale promotie-verpakkingen beschikbaar tot uitputting voorraad.

Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel.: 02 720.51.20 – Fax: 02 720.51.60 E-mail: info-be@pharmanord.com

BioActive Q10 is beschikbaar in promotie-verpakkingen van 30 +15 en 90 +30 capsules

3

Voorwoord

Lekkende darm Onze darmen spelen een grote rol in hoe we ons voelen, op mentaal en lichamelijk vlak. Er is een nauwe link tussen de staat van onze darmen en onze hersenen, ons zenuwstelsel, namelijk de sympathicus en parasympathicus, onze hormonenbalans en onze immuniteit. De Chinese geneeskunde zegt al duizenden jaren dat een belangrijk deel van onze afweer in onze darmen huist.

Meer dan ooit kampen mensen met uiteenlopende darmproblemen zoals spastisch colon, inflammatory bowel disease (IBD) en leaky gut ofwel lekkende darm. Bij een lekkende darm is de permeabiliteit van het darmslijmvlies verhoogd door ontstekingen van het darmslijmvlies. Deze ontsteking wordt, veroorzaakt door multipele factoren, waaronder gluten, toxinen, chronische stress en verzuring. Door de verhoogde permeabiliteit komen er pathogenen zoals bacteriën, schimmels en afvalstoffen in de bloedbaan terecht. Dit genereert een grote belasting voor het lichaam specifiek het immuunsysteem en de lever. Het wordt steeds duidelijker dat een lekkende darm vaak de oorzaak is van aandoeningen als stressgevoeligheid, diabetes, obesitas, depressie, chronische ontstekingen, chronische vermoeidheid en bijvoorbeeld fibromyalgie.

In dit nummer bekijken we het ontstaan en de mogelijke oplossingen voor een lekkende darm. In ons hoofdartikel legt Walter Faché uit dat deze darmstoornis niet echt gekend is in de klassieke geneeskunde. Hij geeft een overzicht van de oorzaken en van de ontstekingsremmende diëten en voedingsaanvullingen die er gegeven kunnen worden. De therapie moet volgens hem gericht zijn op het counteren van de stille ontstekingen; de grootste oorzaak van de lekkende darm. De natuurdiëtisten Katinka Huiskamp en Marieke Lebbink leggen de focus op voedings- en leefstijladviezen bij hyperpermeabiliteit van de darm. Dat ook emoties een belangrijke rol spelen, kunnen we lezen in het artikel van Nicolle Janssen. Voor de fytotherapie maakt Jaap Slegt een indeling van de verschillende constituties en beschrijft welke planten er bij lekkende darmen invloed uitoefenen op lichamelijk en mentaal vlak.

Ik wens u namens de hele redactie veel leesplezier!

Pascale Van den Heede

Hoofdredacteur

101

/ september - oktober ‘13

OF

Maak de juiste keuze in uw omega-3 preparaat, kies voor krillolie van topkwaliteit!

De omega-3 vetzuren EPA en DHA dragen bij tot de normale werking van het hart.*

Waarom kiezen voor Neptune Krill Oil

Waarom kiezen voor Neptune Krill Oil? • Compleet natuurlijk en zuiver omega-3 vetzurencomplex • Uitstekende verhouding aan omega-3/ omega-6/omega-9 van 15/1/6 • Het unieke, gepatenteerde en koude extractieproces haalt het allerbeste uit krill en laat alle componenten intact • Betere opname van de omega-3 vetzuren (EPA en DHA) uit krillolie dan uit visolie waardoor een lagere daginname volstaat • Dankzij het hoge gehalte aan astaxanthine zijn de omega-3 vetzuren extra beschermd tegen oxidatie (de olie wordt niet ranzig)

• Levert naast EPA en DHA ook andere interessante stoffen zoals fosfolipiden, choline, astaxanthine, een uiterst actief marine flavonoïde, vitamines A, E & D, zink en kalium • Zware metalen, PCB’s, dioxines en pesticiden liggen ruimschoots onder de strengste internationaal aanvaarde limieten • Wetenschappelijk bewezen kwaliteit • Geen vissmaak of oprispingen • Heel stabiel product

?

• Krillolie van wetenschappelijk bewezen kwaliteit • Uitstekend opneembare omega-3 • Aandacht voor een belangrijke bouwstof van de hersenen en het netvlies: docosahexaeenzuur (DHA) > toevoeging van visolie zorgt voor een hoger gehalte aan DHA > aanvulling met bernagieolie levert een bron van GLA • Kwaliteitsvolle omega-3 vetzuren: > whole food omega-3 uit krillolie > de hoog geconcentreerde DHA-rijke visolie bevat EPA en DHA in de vorm van triglyceriden, de vorm met de beste biobeschikbaarheid bij visolie • Contaminanten (zware metalen, PCB’s, dioxines, furanen) in krillolie en visolie liggen ruimschoots onder strengste internationaal aanvaarde limieten • De bernagieolie is gestandaardiseerd op 20% GLA, gegarandeerd vrij van toxische pyrrolizidine alkaloïden en geproduceerd via koude persing waardoor het ontstaan van transvetzuren wordt uitgesloten • Vitamine D3 of cholecalciferol is de meest doeltreffende vorm van vitamine D, en bio-identiek aan de vitamine D3 die in de huid wordt aangemaakt. *Het gunstige effect wordt verkregen bij een dagelijkse inname van 250 mg EPA & DHA.

Respect voor het ecosysteem Krill vormt de grootste biomassa op deze planeet. Een slordige 500 miljoen ton krill hernieuwt zich jaarlijks. Het CCAMLR of “Commission for the Conservation of Antartic Marine Living Resources”, een officiële internationale organisatie, waakt over de vangstquota. Vandaag wordt minder dan 2% van wat mag gevangen worden ook daadwerkelijk opgevist. De krill vangst die voor de productie van Neptune Krill Oil* dient, verloopt volledig volgens de akkoorden van het CCAMLR. Dankzij een reeks milieuvriendelijke maatregelen blijft krill ook in de toekomst ruimschoots beschikbaar voor zeezoogdieren, vissen, vogels en mensen.

Focused on Science, Driven by Nature

Nutrisan bvba | Egide Walschaertsstraat 22 bus i | 2800 Mechelen | Tel. +32 (0)15 21 51 00 | Fax +32 (0)15 21 51 01 | info@nutrisan.com | www.nutrisan.com

5 Tweemaandelijks magazine OrthoFyto® & OrthoTrends®

Inhoud

101 / september - oktober ‘13

NR.101

2013 / OKTOBER SEPTEMBER G 18 JA A RG A N

VA K T I J D

SCHRIFT

e Lekkendm r a d VOEDING BIJ T MEABIlITEI HyPERPER VAN DE DARM EN, lEKKE DARM EEN OOSTERSE IE INTERVENT DARM lEKKENDE STERK SyNDROOM D ONDERKEN

3d illustratie

Voeding Voeding bij hyperpermeabiliteit van de darm.. ................................................................14 Medisch dossier Intestinale hyperpermeabiliteit, de probiotica mythe. . ....................................... 22 Uit de orthomoleculaire praktijk Lekke darmen, een Oosterse interventie.....................................................27 Fytotherapie Traditionele fytotherapie als ondersteuning bij het lekke darmsyndroom..............................................31

darm villi

Het leaky gut syndroom of lekkende darm wordt ook wel intestinale hyperpermeabiliteit genoemd.

Redactioneel Het kraakt in de voedingsindustrie........ 6 Hoofdartikel Orthomoleculair Lekkende darm syndroom sterk onderkend....................................................... 9

van de dikke

Kanker Rauwe knoflook beschermt mogelijk tegen longkanker........................................ 28 Deficiënties Deficiënties na een gastric bypassoperatie...............................................28 Autisme L-carnitine verbetert gedragssymptomen bij autistische kinderen......................................................... 28 Hartfalen Co-enzym Q10 halveert totale mortaliteit .....................................................29

Bij dit syndroom is het slijmvlies van de darmen meer doorlaatbaar dan normaal door beschadiging als gevolg van een stille ontsteking of low grade inflammation. Door deze openingen kunnen bacteriën, schimmels, parasieten en hun toxinen, onverteerde voedseldeeltjes en afvalstoffen, die gewoonlijk niet in het bloed worden opgenomen, nu wel in de bloedcirculatie terecht komen.

Adverteerders Pharma Nord

BioActive Q10 Uniqinol.......................................................................2

Nutrisan

Neptune Krill Oil................................................................................... 4

Nutrogenics

Vergelijk Omega-3................................................................................ 8

Nutrisan

Synergetische vitamine- en mineralensupplementen............ 20

Erkenning Orthofyto

FIOW

Wimed.................................................................................................... 21

Orthofyto is sinds juni 2007,

Energetica Natura

Nitrogreens. . ........................................................................................ 27

FIOW

Najaarsprogramma 2013 Monografie nr 116 Terug soepel bewegen............................... 30

Ojibwa De Roeck

Ultimate oil blend. . .............................................................................. 37

OrthoFytoMedia

Nieuwe website................................................................................... 39

Research Advisory Board

Energetica Natura

Sculacia................................................................................................... 40

(EURAB)’.

als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Vaktijdschrift, erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European

6

Redactioneel

Wal t e r O.M. Fa ché

Het kraakt in de voedingsindustrie

D

e ontbijtgranen-multinational Kellogg opent een onderzoekslaboratorium aan KU Leuven. Kellogg’s gaat samen met de KU Leuven op zoek naar ‘het nieuwe goud’ van de voedingsindustrie: de tarwekorrel. Prof. Jan Delcour, voedingsspecialist aan de KU Leuven van het laboratorium voor Levensmiddelenchemie en -Biochemie, heeft met de vicepresident Margaret Bath van Kellogg, een pact gesloten om haar negende centrum in de wereld op te richten aan de KU Leuven. Het biotechnologisch laboratorium van Leuven is gespecialiseerd in onderzoek op het gebied van tarwe, rijst en andere granen. Het Amerikaanse bedrijf sponsort al jaren een onderzoeksleerstoel aan de KU Leuven over de effecten van granen op de gezondheid. Interessant om weten is, dat Kellogg één van de vele ‘life sciences bedrijven’ is, die zich vestigde in de regio Leuven en ook direct contact had met het universitair ziekenhuis UZ Leuven.

Gezonde snacks, cornflakes, granenmaaltijden en het ‘broodje gezond’ zijn in de dagelijkse voeding een begrip geworden en een ultiem gemakkelijke hongerstiller. Dit wordt uiteraard aangemoedigd door de reclamecampagnes van de multinational Kellogg onder het motto samen te werken met een dynamische wetenschapscluster, UZ Leuven-VIB-IMEC. Kellogg is gedreven in hun kennisontwikkeling en innoverende ondernemerschap om de burger en ook practici zonde scrupules de tarwekorrel als het ‘nieuwe goud’ of zoals in de kranten staat de ‘Heilige Graal’ voor te stellen.

K

De Kellogg Company vaak verkort tot Kellogg of Kellogg’s, is een Amerikaanse producent van voedingsmiddelen. Het bedrijf is de grootste producent van ontbijtgranen in de Verenigde Staten en is vooral bekend Kellogg’s cornflakes.

Zijn de gezondheidsclaims van ontbijtgranen heilig Ik heb totaal geen probleem met samenwerkingsvormen van gelijk welke aard en zeker ook niet met wetenschappelijk onderzoek. Maar volgens prof. Patrick Mullie van de Vrije Universiteit Brussel leidt dit terecht tot een verkeerde inschatting. De granenobsessie met de toegelaten gezondheidsclaims op verpakking en reclamefolders geven mensen een vals idee, dat zij onbeperkt granen kunnen eten zonder problemen. Bovendien bevatten granen veel calorieën, die de slanke lijn niet ten goede komt. Het etiket gezonde ontbijtgranen is op zijn minst misleidend, want natuurlijke biologische granen van oude rassen die geplet en geweld worden zonder enige toevoeging, bevatten slechts alleen gluten, maar geen gliadine en gluteninen. Deze beide fracties zijn verantwoordelijk voor de glutenintolerantie. Voedingswetenschap is ‘heilig’ geworden en wordt dogmatisch ondersteund door wetenschappelijke autoriteiten in samenwerking met politici

september - oktober ‘13 /

101

en overheid, zodat niemand meer twijfelt over de juistheid van de informatie en de claims. De keerzijde van de medaille wil men niet zien. Nochtans kan de bewust denkende burger zelf ervaren, dat een overmaat aan granen en vooral tarwe een gigantisch voedingsprobleem wordt bij onze huidige populatie.

Glutenvrij eten is in Glutenintolerantie rukt de laatste jaren op en treft zodanig veel mensen, dat veel voedingsbedrijven hun snackvoeding (zoals chips en andere snacks ) in glutenvrije vorm aanbieden om de consumenten terug te winnen. Kellogg zal morgen zeker uitkomen met een glutenvrije ontbijtgranenmaaltijd want zij willen hun verkoopcijfers verdubbelen! Dit technische proces zal waarschijnlijk worden uitgewerkt door het biotechnologisch labo van KU Leuven. Granen zijn volgens prof. Jan Delcour, de voedingsbron van de toekomst in onze groeiende wereldbevolking: droge, gemakkelijke en stabiele voeding en bovenal voedzaam. Met ontbijtgranen en snacks is veel te verdienen! Zoals zovele technologische voedingsmiddelen zullen ook de ‘glutenvrije ontbijtgranen’ bijdragen aan de reeds bestaande massa ‘frankenstein’voeding in onze huidige moderne maatschappij. De smaak van echte granen zullen onze kinderen niet meer kennen zoals zij nu al denken dat granen en melk uit de fabriek en de supermarkt komen.

Wie kent nog de goudgele korenhalmen en de smaakvolle graankorrels? Ongezonde voeding gezond proberen te maken door verrijking en toevoegingen is een contradictie. De natuurlijke biologische oudere granenrassen (o.a. spelt, kamut) en bak- en behandelingsmethodes zijn volledig teloor gegaan. Hoe kun je de verloren kwaliteit met technologie terugwinnen? De techneuten, aanhangers

7

Redactioneel

Wa lter O .M. Fach é

van het Marxisme of hoe moet ik ze noemen? De mensen die denken dat alles chemisch en technisch kan worden nagemaakt en onze gezondheid bovendien nog maximum ten goede kan komen, ze vormen een gevaarlijke groep in onze voedingswereld. De waarheid is dat wij de oorspronkelijke natuurlijke kwaliteit van moeder aarde zoveel mogelijk dienen te behouden en als ons erfgoed te koesteren.

Het vroegere brood, chips, snacks en ontbijtgranen bevatten veel minder gluten en geen toevoegingen en waren tevens smakelijker en vooral gezonder zonder al teveel problemen.

Nu gebruikt men geselecteerde en verrijkte graansoorten met een hogere glutenconcentraties om het brood beter samen te houden en vult men bovendien ontbijtgranen aan met allerlei chemicaliën, conservering-, smaak- en kleurstoffen en extra suiker. Kellogg werd in het verleden al meermaals gewezen op het feit dat hun Frosties-repen suikerbommen zijn en Test-Aankoop bestempelde bepaalde claims als misleidend. Zelfs huidige voedingsmiddelen die nooit gluten bevatten, worden nu valselijk gelabeld als ‘glutenvrij’ om consumenten te trekken. In 2011 spendeerde Amerikanen 2,64 biljoen dollar aan glutenvrije voeding en dranken. Het aantal verpakkingen met het glutenvrij-label steeg tussen 2006 tot 2010 van 1000 tot 2600 geclaimde verpakkingen.

Ontbijtgranen leiden naar stille ontstekingen Eén op de tweehonderd Belgen lijdt, al of niet bewust, aan een vorm van glutenintolerantie. Glutenintolerantie blijft toenemen en wordt de oorzaak van vele ziekten in de toekomst, waarbij men zeer veel opofferingen zal moeten maken om ze tegen te gaan. Glutenovergevoeligheid en glutenallergie neemt in West-Europa explosief toe, en bereikt zelfs volgens glutenonderzoeker Kenneth Fine meer dan 81% van onze bevolking. Dit is een belangrijke nieuwe markt geworden, supermarkten zullen hele rekken hebben vol met glutenvrije producten! Ook de etikettering en verordeningen in de wetgeving nemen alsmaar toe.

Er komt geen einde aan de enorme lijst van de verboden producten zoals pizza, schnitzel, pannenkoeken, roomijs, bier, chips, tandpasta, hosties, voedingssupplementen en zelfs lippenstift en kleurpotloden; een onuitputtelijke reeks glutenbevattende stoffen. Iedereen is in de ban van gluten geraakt! Terecht want glutenintolerantie is een belangrijke epigenetische factor die heel veel ziekten tot een negatieve expressie kan brengen. In dit Orthofyto nummer behandelen wij het leaky gut-syndroom, waarbij glutenintolerantie een duidelijke rol speelt in de beschadiging van de darmmucosa.

Andere ziektebeelden zoals ziekte van Crohn, spastisch colon, colitis ulcerosa, gastro-enteritis, coeliakie, autisme en psoriasis worden in verband gebracht met gluten. Gluten zijn

alomtegenwoordig in ons voedsel en worden een werkelijke ‘voedingsplaag’. Een glutenvrij voedingsmiddel moet minder dan 20 ppm (parts per million) bevatten volgens de Food and Drug Administration (FDA).

In het darmkanaal kan de kleverige glutenreactie leiden tot binding van gluten met de darmwand en vertering- en immuniteitsstoornissen veroorzaken. Gluten vormt eenkleverig gliadinefractie van het opgeslagen eiwit in granen, dat in aanraking met water lijmachtig wordt. Bijkomend probleem is dat de darmcellen beschadigd raken, waardoor opname van belangrijke voedingsstoffen vermindert. Vooral essentiële vetzuren EPA en DHA, vitamine B12 en ijzer kunnen deficiënt worden. Er ontstaat een constant hongergevoel! Het eten van vis is één van de beste remedie als er enige opname is, want herstel van de darmcellen is uiteraard een prioriteit.

Tarwe en haar afgeleide producten zoals ontbijtgranen zijn mede verantwoordelijk voor het ontstaan van stille ontstekingen of ‘low grade inflammation’ bij alle mensen bij alle ziektebeelden. Stille ontstekingen zijn, zoals hun tweelingbroer pro-oxidanten of vrije radicalenvorming in het lichaam, onvermijdelijke aftakelingen. Beide leiden langzaam maar zeker tot vergankelijkheid en sterven! Anderzijds vormen beide mechanismen ook een bescherming van het organisme om door adaptatiemechanismen te overleven. Door oxidaties worden parasieten, toxische stoffen, afbraakstoffen en kankercellen opgeruimd, door ontstekingen van weefsels wordt het lichaam klaargemaakt om beter te kunnen functioneren.

Indien beide mechanismen uit de hand lopen, glijdt het organisme naar ziekzijn en uiteindelijk de dood!

Witte en rode quinoa, een glutenvrij graan

101

/ september - oktober ‘13

OF

www.vergelijk-omega-3.nu

9 Wa lter O .M. Fach é

Hoofdartikel Orthomoleculair

Lekkende darm syndroom sterk onderkend

L

ekkende darm wordt het leaky gut syndroom genoemd omdat het klassiek nog niet tot een ziekte wordt erkend. Deze darmstoornis ontstaat wanneer het slijmvlies aan de binnenzijde van het maagdarmstelsel wordt beschadigd als gevolg van een stille ontsteking of low grade inflammation (figuur 1). Het leaky gut syndroom wordt ook wel intestinale hyperpermeabiliteit of intestinale permeabiliteit genoemd. Deze stoornis wordt zelden gediagnosticeerd, niettegenstaande het heel vaak voorkomt en een zeer ernstige aandoening is. Bij dit syndroom is het slijmvlies van de darmen meer doorlaatbaar dan normaal. Er ontstaat een toename van de permeabiliteit van de intestinale mucosa van luminale macromoleculen en antigenen en toxinen geassocieerd met inflammatoire degeneratieve en/of atrofische mucosale beschadiging in de darmvilli. Door deze openingen kunnen bacteriën, schimmels, parasieten en hun toxinen, onverteerde voedseldeeltjes en afvalstoffen, die gewoonlijk niet in het bloed worden opgenomen, nu wel in de bloedcirculatie terecht komen [1]. Er ontstaan heftige immunologische reacties van het immuunsysteem op deze onverteerde voedingsstoffen, waarbij de lever dan ook onder zware druk wordt gesteld!

Figuur 1. Beschadigde intestinale microvilli

Oorzaken van leaky gut syndroom Een eerste goed onderbouwde oorzaak toont aan dat de darmslijmlaag ontstoken raakt door onverteerde voedseldeeltjes, vezelarme voeding, gluten (o.a. uit tarwe), endotoxinen, overwoekering van ongunstige bacteriën, schimmels en gisten [3]. Het spijsverteringskanaal wordt normaal bedekt met een slijmlaag en een sterke, stevige structuur tussen de cellen, desmosomen genoemd, die samen grote moleculen verhinderen doorheen de darmwand in de bloedbaan te geraken. Door een ontstoken slijmlaag en verzwakte desmosomen kunnen vreemde grotere moleculen ontsnappen naar de bloedbaan en in andere delen van het lichaam terecht komen.

Een verhoogde intestinale permeabiliteit voor onverteerde eiwitten, toxinen en bacteriën veroorzaakt een overbelaste lever, die de toxines onvoldoende kan elimineren. Een overweldigende toxinetoevoer in een lekkende darm kan door de lever niet meer worden opgevangen, ze komen terug in de bloedcirculatie en worden opgeslagen in de lichaamsweefsels. Of de toxines komen terug in de darm waar ze de doorlaatbaarheid verder aantasten; de vicieuze cirkel is dan rond.

Deze toxines veroorzaken allergische reacties, pijn en ont-

stekingen in het lichaam. Normaal gesproken zorgt de eerstelijnsimmuniteit in de darm ervoor dat antilichamen deze vreemde stoffen proberen te binden tot immuuncomplexen.

(Zie figuur 2 onderaan artikel) Een eerste belangrijke oorzaak ligt in de blootstelling aan toxines, parasieten, onverteerd voedsel, vreemde eiwitmoleculen en grote moleculen, die door de darmwand kunnen dringen.

Een tweede meestal ongekende oorzaak zijn de stille ontstekingen of low grade inflammation genoemd volgens neurowetenschapper James Joseph van de Turfts University.

Nochtans is al meer dan enkele decennia in orthomoleculaire kringen bekend, dat ontstekingen niet specifiek gelokaliseerd zijn in een bepaald weefsel, maar een universeel onderliggende pathologie is voor alle aandoeningen. Zij zijn niet alleen het gevolg van parasieten, dysbiose, toxines, verzuring, oxidatieve schade door vrije radicalen, stress of andere oorzaken, maar er gebeurt een meer onzichtbare ondermijning in het hele lichaam op alle niveaus.

101

/ september - oktober ‘13

OF

10

Hoofdartikel Orthomoleculair

De symptomen van een stille ontsteking worden nooit samen geïnterpreteerd en te vaak elk afzonderlijk behandeld. Zij worden te weinig als een ontsporing van het hele lichaamsmetabolisme bekeken en niet als een ontspoord syndroom samen diagnostisch behandeld. De volgende symptomen komen grotendeels tegelijkertijd voor bij stille ontstekingen: spijsverteringsproblemen met voedselovergevoeligheid (intolerantie en allergie), regelmatig diarree en/of constipatie, overgewicht, vocht vasthouden/oedemen, vaak moe, snel zweten als je sport en dan niet verder kunnen, pijn, terugkerende infecties en huiduitslag. Deze stille ondermijningen of ontstekingen zijn eigenlijk alarmsignalen van het lichaam. Het immuunsysteem kan overdreven reacties geven in de vorm van auto-immuunreacties [2]. Zie figuur 3. Het afweersysteem maakt dan antistoffen aan tegen lichaamseigen weefsel.

Ontwikkeling lekkende darm

Lekkende darm VOEDSEL INTOLERANTIES STOORNISSEN IMMUUNSYSTEEM AUTO-IMMUUN AANDOENINGEN Figuur 3. Het immuunsysteem kan overdreven reacties geven in de vorm van auto-immuunreacties.

Q

Is leaky gut een afzonderlijke ziekte of eerder een duidelijk signaal dat het lichaam in een ontstekingsmodus verkeert?

september - oktober ‘13 /

101

Wal t e r O.M. Fa ché

Low grade inflammation leidt tot een hele lijst met aandoeningen waarvan een leaky gut, chronische vermoeidheid en gewrichtsklachten de meest voorkomende zijn omdat het lichaam constant in strijd is met zichzelf. Is leaky gut een afzonderlijke ziekte of eerder een duidelijk symptoom dat het lichaam in een ontstekingsmodus verkeert? Vage darmklachten zoals buikpijn, gewichtstoename, spijsverteringsstoornissen, maar ook spier- en gewrichtspijn, hoofdpijn, huiduitslag, depressie en astma worden door alternatieve practici vaak toegewezen aan leaky gut syndroom. Er worden ook links gelegd met andere (darm)ziektes zoals prikkelbare darm syndroom, bacteriële overgroei, maar ook andere ziektes zoals astma, diabetes en auto-immuunaandoeningen.

Stille ontstekingen zijn de oorzaak van alle chronische ziekten.

Niet alleen gewrichtsproblemen maar ook hart- en vaatziekten, reuma, diabetes-type 2, overgewicht, dementie, depressie, autisme, acné, astma, ziekte van Crohn, Multiple Sclerosis, Lupus, .... En ook bij Parkinson en Alzheimer wijzen onderzoeken naar stille ontstekingen als de grootste onderliggende pathologie. Een stille ontsteking woekert in je lichaam, zonder dat je hier symptomatisch iets van merkt. Ze is inherent aan hetleven en iedereen is aldus ontsteking-kandidaat. Zo is leaky gut een aandoening waarbij het hele lichaam is betrokken. Deze vaststelling toont aan dat wij een ontstoken darm moeten bekijken door een holistische bril en alle mogelijke oorzaken bekijken en een kans geven.

Recente explosieve wetenschappelijke belangstelling voor deze stille ontsteking (low grade inflammation). Dit heeft de visie op alle degeneratieve ziektebeelden totaal veranderd!

Ontsteking is trouwens de duivelse tweelingbroer van oxidatieve overbelasting van vrije radicalen. Vrije radicalenpathologie gaat steeds gepaard met ontsteking en omgekeerd! Ontstekingen zijn aldus een diagnostisch signaal van vrije radicalen pathologie! Het is pas vanaf 2005 dat er een explosieve belangstelling kwam voor deze low grade inflammation, die door alle klassieke medische diagnosen werden gemist. De stille ontsteking werd eigenlijk reeds behandeld in de preventieve orthomoleculaire geneeskunde zonder het te weten, met de anti-inflammatoire orthoceuticals. Wij kunnen nu meer gericht de fysiologische en biochemische mechanismen van stille ontstekingen ontrafelen en vooral veel vroeger ingrijpen in het initieel onzichtbaar ontstekingsproces.

11 Wa lter O .M. Fach é

Ontstekingen en oxidatieve stress gaan hand in hand en spelen een cruciale rol bij alle darmaandoeningen.

Stille ontsteking komt steeds vaker tot uiting, met dit verschil dat het onder de waarneembare pijngrens blijft. Het kan gedurende maanden en jaren ongemerkt langzaam maar zeker schade opbouwen aan het darmslijmvlies of andere weefsels zoals gewrichten, zonder dat iets wordt ondernomen om het te stoppen of om te keren. Helaas is deze gluiperige ontsteking lastig te lokaliseren en kan zo’n ontsteking in alle weefsels in je lichaam ontstaan en zijn langzame ongemerkte schade uitoefenen. Bovendien beïnvloedt een stille ontsteking het hele lichaam, zodat je hele lichaam er last van kan hebben. Veel mensen lopen ermee rond en zijn zich onbewust van wat er in hun lichaam gaande is. Ruim 75% van de Amerikaanse bevolking zou erdoor geteisterd worden! Vandaar ook dat stille ontstekingen een breedspectrum aan symptomen kunnen geven en men in de verleiding geraakt om doelgericht het blijkbaar aangedane weefsel te willen aanpakken, hetzij met medicatie of met orthomoleculaire behandelingen. Men maakt dan ook dezelfde fout als in de klassieke geneeskunde, namelijk alleen lokaal de oplossing zoeken in plaats van het hele lichaam aan te pakken [5]!

Voorlopig zijn er nog geen klassieke medicijnen die de stille ontstekingen kunnen opheffen, omdat ze ook bovendien niet worden gediagnosticeerd en een gemiste kans zijn. In de orthomoleculaire geneeskunde bestaan er zeer goede anti-ontstekingsdiëten en ontstekingsremmende voedingsaanvullingen die ook de stille ontstekingen kunnen counteren.

Ontstekingsremmende voeding [5] Vette vis zoals zalm, ansjovis, makreel, haring, sardienen zijn rijke bronnen van omega-3-vetzuren EPA (eicosapentaeenzuur) en DHA (docosahexaeenzuur). Ze remmen de omzetting van gamma-linoleenzuur (GLA) in arachidonzuur en stimuleren de aanmaak van de anti-inflammatoire prostaglandine PG3.

Ook curcuma, de specerij die curry zijn gele kleur geeft, bevat een ontstekingsremmende stof curcumin. Curcumin werkt evengoed als anti-inflammatoire medicijnen, maar dan zonder de bijwerkingen. Het heeft de unieke eigenschap dat het zo-

Hoofdartikel Orthomoleculair

wel LOX-2 (lipo-oxygenase) als COX-2 (cyclo-oxygenase) remt.

Gember is al eeuwen gekend als ontstekingsremmer en voorkomt overmatige vorming van het prostaglandine PG2. Bromelaïne uit ananas functioneert als een enzym dat de vorming van prostaglandine PG2 en tromboxanen TX2 remt. Het doet oedemen in de darm afnemen en wordt gebruikt bij spijsverteringsproblemen, sportblessures, wondgenezing en artritis.

Ontstekingen zijn altijd aanwezig en moeten zeker niet ten gronde worden geëlimineerd omdat een ontsteking een adaptatie is van het organisme om verder onheil te voorkomen.

Ontstekingen werken hand in hand met pro-oxidanten en zijn elkaars tweelingbroer. Dit betekent dat vrije radicalenpathologie steeds gepaard gaat met verhoogde ontstekingsreacties en ook omgekeerd alle ontstekingen een verhoogde vrije radicalendruk ontketent.

Bessen zijn als ‘antioxidantbommen’ juist optimale voeding die bescherming bieden tegen een heleboel ziekten die gepaard gaan met inflammatie zoals leaky gut, hart- en vaatziekten, gewrichtsklachten en zelfs kanker en de ziekte van Alzheimer.

Ze zijn belangrijke leveranciers van de bioflavonoïden, die de vorming van inflammatoire leukotriënen verhinderen. Eet dagelijks een portie blauwe bessen, bosbessen, veenbessen, frambozen, aalbessen en/of aardbeien om zowel de onzichtbare stille als de agressieve pijnlijke ontstekingen tot bedaren te brengen. Vergeten wij daarbij niet dat rauwe voeding, fruit, groenten, kruiden en cepaënen (knoflook, ui, bieslook, prei) rijk zijn aan bioflavonoïden en vooral aan quercetine, krachtige COX-2 en LOX2-remmers zijn die modulerend werken.

Ontstekingbevorderende voeding [5] Vlees, vleesproducten (o.a. ribbetjes, ham, spek, lamsvlees, eend, worst, hamburgers en hotdogs), vette kaas (o.a. cheddar, brie en roomkaas) en zuivelproducten zijn rijk aan verzadigde vetten en arachidonzuur. Arachidonzuur is ontstekingsbevorderend wanneer ze in overmaat gegeten wordt. Plantaardige oliën (o.a. zonnebloem, maïs, pinda, saffloer), margarine, slaolie, dressings, gehydrogeneerde of verharde plantaardige vetten bevatten veel linolzuur in ons lichaam grotendeels omgezet in arachidonzuur. Bovendien bevatten ze vaak transvetten en worden ze snel ranzig. Bij het verhittingsproces door bakken, frituren en microgolfoven ontstaan uit de meervoudig onverzadigde vetten schadelijke stoffen of radiolyten genoemd, die DNA-structuren beschadigen, kankerverwekkend zijn en inflammatie in de hand werken.

Geraffineerde koolhydraten, suikers en een overmaat aan alcohol remmen het enzym delta-6-desaturase en verhinderen de aanmaak van de ontstekingsremmende prostaglandine PG1. Geraffineerde koolhydraten en voedingsmiddelen waar je allergisch of gevoelig voor bent zoals tarwe, gluten, melk, pinda’s, zeevruchten, tomaten, aardappelen moeten worden geëlimineerd omdat zij ontstekingsbevorderend werken.

101

/ september - oktober ‘13

OF

12

Hoofdartikel Orthomoleculair

Wal t e r O.M. Fa ché

Orthomoleculaire aanpak van leaky gut De primaire oorzaak van de stille ontstekingen of verder gevorderde ontsteking moet prioritair worden aangepakt zonder de ontstekingsreactie volledig uit te doven. De zes belangrijkste modulerende natuurlijke ontstekingsremmers zijn omega3-vetzuren (vette vis, walnoten, lijnzaad, algenolie), astaxanthine, pycnogenol, curcuma (geelwortel), boswellia serrata en geconjugeerd linolzuur of CLA. Deze stoffen moduleren de ontsteking zonder ze volledig uit te schakelen, want ontstekingen zijn een natuurlijk en noodzakelijk verdedigingsmechanisme tegen vreemde eiwitstoffen. Het functionele verdedigingsaspect van ontstekingen zijn bij alle degeneratieziekten uiterst belangrijk, maar mogen niet uit de hand lopen! De volgende stoffen dragen bij om zowel de stille als de agressieve ontstekingen niet volledig uit te roeien, maar te helpen verstillen tot een niveau waarop geen beschadigingen kunnen voorkomen aan de weefsels.

Natuurlijke anti-inflammatoire en antioxiderende stoffen, zoals glutamine, N-acetylcysteïne en zink, samen met een lekkende darm dieet, prebiotica en het gebruik van probiotica [6,7,8].

M Modulerende anti-inflammatoire stoffen Teunisbloemolie (GLA) Borage olie (GLA) Gember Vitamine C Luteïne Antioxidanten

Koudgeperste olijfolie Selenium (paranoten) Probiotica Salicylzuur (zilverberkbast) Pure chocolade

Zuurbes (Berberis vulgaris) Berberine is een bestanddeel van verschillende kruiden, o.a.

Berberis vulgaris of zuurbes. Van oudsher werd Berberis vulgaris gebruikt bij gastro-intestinale aandoeningen met een aanbevolen dosis van 1000 tot 1500 mg per dag, verdeeld over twee of drie innames voor de hoofdmaaltijden. Volgens een studie 2010, verbetert berberine de beschadiging van de tight junctions van darmepitheelcellen geïnduceerd door pro-inflammatoire cytokines (in vitro). Berberine kan dus dienen als een therapeutisch middel voor het herstellen van de barrièrefunctie bij intestinale ziekten [9]. Bovendien zien wij in bloedanalyse bij alle ontstekingen siliciumtekorten voorkomen. Het menselijk lichaam bevat 7 gram silicium. Silicium komt vooral voor in beenderen, huid, bloedvaatwanden, milt, pezen, spieren, bijnieren, pancreas, lever, nieren, hart, schildklier en thymus. De belangrijkste voedingsmiddelen waarin silicium voorkomt zijn de volkoren graanproducten (met uitzondering van maïs), champignons en de schil van vruchten.

Doordat de moderne voeding sterk geraffineerd is, bevat onze voeding tegenwoordig te weinig kiezelzuur. Bovendien vermindert de hoeveelheid silicium in het lichaam bij het ouder worden.

september - oktober ‘13 /

101

Broccoli en granaatappel als ontstekingsmodulatoren

Granaatappel (Punica granatum ) moduleert ook de lever- en maagdarmkanaal ontgifting, waardoor een secundaire oorzaak van een lekkende darm wordt uitgeschakeld. Broccoli of een extract in de vorm van indol-3-carbinol en granaatappel flavonoïden kunnen fungeren als ontstekingsmodulatoren.

Bittere vruchten zoals citroen en granaatappel kunnen meerdere keren per dag als een drankje worden gedronken. Het is een effectievere wakkermaker dan koffie!

Gestandaardiseerd rozenbottelpoeder wordt gemaakt van de zaden en fruitschillen van de rozenbottel Rosa canina. Het poeder oefent een remmende invloed uit op de leukocytenfunctie, die celbeschadiging bij leaky gut veroorzaakt. Het gestandaardiseerde rozenbottelpoeder verminderde bij 64,4% van de patiënten in dit onderzoek significant de symptomen van artrose door een verbetering van de darmfunctie. Gestandaardiseerd rozenbottelpoeder kan door opheffing van leaky gut syndroom de beweeglijkheid van de heup verbeteren en pijn verminderen bij patiënten met artrose.

De zaden en fruitschillen van de rozenbottel ondersteunen de darmflora

In de beginfase van de therapie worden vooral (gekookte) groenten en laag glycemische fruitsoorten aangeraden, aangevuld met een aminozurencomplex, waarvoor een goede kwaliteit weipoeder zeer geschikt is. Daarnaast vormen de natuurlijke spijsverteringsenzymen bromelaïne en papaïne een welkome aanvulling op de behandeling omdat zij het probleem van de lekkende darm op diverse fronten op effectieve wijze kunnen ondersteunen.

13

Hoofdartikel Orthomoleculair

Wa lter O .M. Fach é

Ontstaan lekkende darm Gezonde darmwand

Beschadigde darmwand

Inflammatie

Toxinen

Gezonde darmbekleding

Darmmucosa

Leaky Gut

Gist en schimmels

Bloedstroom

Parasieten Schadelijke bacteriën

Figuur 2. Het ontstaan van een lekkende darm

R

Referenties 1. Hollander D. Intestinal permeability, leaky gut and intestinal disorders. Curr Gastroenterol Rep.;1(5):410-6. 1999;

gastro-intestinale auto-immuunziekten. Nat Clin Pract Gastroenterol Hepatol ;2 (9). 2005;

2. Fasano A. Systemic autoimmune disorders in celiac disease.

Curr Opin Gastroenterol; 22(6):674-679. 2006; 3. Spaeth G, Berg RD, Specian RD, Deitch EA. Food Without Fiber promotes bacterial translocation from the gut. Surgery 108 (2) pp 204-47. 1990;

7. Maes M, Leunis JC. Normalisatie van lekkende darm bij chronische vermoeidheidssyndroom (CFS) wordt vergezeld van een klinische verbetering: effecten van leeftijd, ziekteduur en de translocatie van LPS van gram-negatieve bacteriën. Neuro Endocrinol.. Lett 29 (6): 902-10. 2008;

4. Lipski E. Leaky Gut Syndroom. What to do about a health threat that can cause arthritis, allergies and a host of other illnesses”p10 Keats. 1998;

8. Sturniolo GC, Di Leo V, Ferronato A, D’Odorico A, D’INCA. Zinksuppletie verstrakt lekkende darm in de ziekte van Crohn.

Inflamm. Darm Dis 7 (2): 94-8 R. 2001;

5. Faché W. . Terug soepel bewegen, een orthomoleculaire aanpak. Monografie nr 116. Publi Media FIOW Laarne. 2013;

9. Li N, Gu L, Qu L, et al. Berberine verzwakt pro-inflammatoir cytokine-geïnduceerde tight junction verstoring in een in vitro model van intestinale epitheelcellen. Eur J Pharm Sci 40 (1). 2010.

6. Fasano A, Shea-Donohue T. Mechanismen van de ziekte: de rol van de intestinale barrièrefunctie in de pathogenese van

101

/ september - oktober ‘13

OF

14

Voeding

K at inka H u i skam p e n M ar ie ke Le bbi n k

Voeding bij hyperpermeabiliteit van de darm

B

ij de behandeling van een lekke darm- leaky gut- speelt voeding een belangrijke rol. Een volwaardige voeding, die is afgestemd op de constitutie van de persoon, bevordert het herstel van een lekke darm. Deze voeding dient rijk te zijn aan ontstekingsremmende stoffen zoals omega-3-vetzuren, vitamines en mineralen, al dan niet aangevuld met voedingssupplementen. In dit artikel ligt de focus op voedings- en leefstijladviezen bij hyperpermeabiliteit van de darm.

Nieuwe Voedingsdriehoek Faché

® Stap 1. Gezonde volwaardige voeding Goede hulpmiddelen voor het samenstellen van een gezonde volwaardige De taak van het maagdarmkanaal is het scheiden van voedingsstoffen die het lichaam kan opnevoeding zijn de Voedingsdriehoek Faché en de Voedingspiramide (www. driehoek maakt deel uit van de gezondheidspiramide FIOW men in de bloedbaan en stoffen die het lichaam Deze voedingspiramide.nl). ® moet afvoeren via de feces. Bij dit ingenieuze ® ® systeem spelen onder andere het mucosale De vijftien voedingsgroepen worden in twee Deze driehoek maakt deel uit van de gezondheidspiramide FIOW immuunsysteem, de microbiota, de mucosacelDeze driehoek maakt deel uit van de gezondheidspiramide FIOW afzonderlijke FIOW-monografieën grondig besproken Deze driehoek maakt deel uit van de gezondheidspiramide FIOW len en de ruimte tussen de mucosacellen (tight De vijftien voedingsgroepen worden in twee junctions) een belangrijke rol. Zie ook artikel De vijftien voedingsgroepen worden twee afzonderlijke FIOW-monografieën grondiginbesproken “Intestinale hyperpermeabiliteit, de probioticamyafzonderlijke FIOW-monografieën grondig De vijftien voedingsgroepen worden inbesproken twee één portie is een half kopje afzonderlijke FIOW-monografieën grondig besproken the” op pagina 22.

Verhoogde doorlaatbaarheid

Nieuwe Nieuwe Voedingsdriehoek Voedingsdriehoek Faché Faché Nieuwe Voedingsdriehoek Faché

één portie is een half kopje één portie half kopje is een

één portie half kopje is een 15.

In de praktijk blijkt dat hyperpermeabiliteit van de darm regelmatig voorkomt bij mensen met een darminfectie van virale, bacteriële, parasitaire of fungale aard. Een dysfunctie van de tight junctions speelt ook een rol bij diverse auto-immuunziekten zoals reumatische artritis, Inflammatoire Bowel Diseases (IBD), colitis ulcerosa en morbus Crohn.

Ook zijn er steeds meer aanwijzingen dat functionele stoornissen zoals prikkelbare darmsyndroom (PDS) het gevolg zijn van een gestoorde intestinale barrière functie, met hyperpermeabiliteit van de darm als gevolg.

EHBO bij hyperpermeabiliteit van de darm Bij de behandeling van hyperpermeabiliteit van de darm zijn drie stappen te onderscheiden: Stap 1.

Zorg voor een volwaardige voeding die is afgestemd op de constitutie van de persoon. De voeding dient rijk te zijn aan ontstekingsremmende stoffen, al dan niet aangevuld met voedingssupplementen.

Adviseer voedingsmiddelen die de opbouw van darmmucosa en de groei van goede darmbacteriën bevorderen en de pathogene darmbacteriën afremmen.

Stap 2.

Pak de oorzaak aan indien deze van virale, bacteriële, parasitaire of fungale aard is. Deze stap is medicamenteus en komt niet in dit artikel aan bod. Zie hiervoor ook artikel “Intestinale hyperpermeabiliteit, de probioticamythe” op pagina 22.

Stap 3.

Creëer de juiste omstandigheden die de ontwikkeling van darmmucosa en microbiota bevorderen.

september - oktober ‘13 /

101

5.

1 g uldenroede, 5.

1 b g randnetel

uldenroede, g b randnetel uldenroede, 15.

Frequente kleine porties

Frequente kleine porties Frequente kleine porties

Frequente kleine porties

brandnetel

g uldenroede, 114.

4.

n 4. dduindoorn e uindoorn sdoorn-­ b e sdoorn-­ randnetel e e1n s siroop iroop en duindoorn e sdoorn-­ s uiker, h oning, s oning, h iroop 14. confituur s uiker, confituur s euiker, honing, confituur sdoorn-­ en duindoorn m inder dan é én portie siroop één én pp ortie m inder m inder dan an é s uiker, hdoning, cortie onfituur

13. m inder g edroogde ruchten/groenten

v d an 1é3. én p ortie

g edroogde v 1 3. ruchten/groenten

edroogde adels, g

r ozijnen, ad v brikoos ruchten/groenten 13. vijgen, selder r ozijnen, dadels, vijgen, selder

gedroogde vruchten/groenten m inder dan é én portie abrikoos r ozijnen, dadels, vijgen, selder m inder dan é én portie rozijnen, dadels, vijgen, selder brikoos brikoos 12. a a k rortie auwe melk wark

én pp (inder wei-­kaas), d d an an 1éé2. m inder m én ortie

Tot één portie

Tot één portie

Tot één portie

één portie Tot

y karnemelk, kaas m , belk oter, koghurt, wark (wei-­kaas), rauwe sojapudding en -­yoghurt

kaas , boter, k arnemelk, 1 12. y k oghurt, wark sojapudding e2. n -­yoghurt (wei-­kaas), rauwe melk

1 à 2 porties

k (wei-­kaas), melk wark yoghurt, karnemelk, rkauwe aas , boter,

1 à 2 porties 0. y oghurt, s ojapudding 1 e n -­ yoghurt k aas , b oter, 11. karnemelk, b oekweit,

n -­ yoghurt a ardappel, 11. zoete patat 1 0. m saïs ojapudding 1 à 2 e porties

H H

H

G G

G

F F

F E E

E

D D

D

C C

C

B B

B

A A

A

r ijst(wafels), pasta, brood aardpeer patat boekweit, maïs , spelt, a ardappel, zoete kräckers aardpeer h avermout, r ijst(wafels), rood g erst, p asta, r ogge, 1b0. p orties 11. , s pelt, 1 à 2 h avermout, rogge, räckers 1 gberst, oekweit, mk aïs

aardappel, zoete patat à 2 porties 1 à 2 porties 1 à 2 porties rijst(wafels), pasta, brood , spelt, aardpeer porties 1 g erst, à 2 1 à 2 porties havermout, . 1 à 2 p orties r ogge, k räckers 8 9.

7. b oekweit, maïs aardappel, zoete patat porties p orties gevogelte, 8. wild à 2 p orties e ieren 9. is 2 vette 7p. vasta, 1 à 1 à 2of r ijst(wafels), b rood , spelt, vlees(bouillon) w ild 1 of aardpeer gevogelte, eieren 1 à 2 vette vis of havermout, gerst, rogge, k räckers 8 . of vlees(bouillon)

9 . porties 1 à 2 7. gevogelte, wild

uit deze 3deze eiwitbronnen 1 à 2 of porties eieren porties vette v is Keuzeof Keuze uit 3 e iwitbronnen : 1 à 2 porties vlees(bouillon) 1 à 2 porties 1 à 2 porties 1 à 2 porties 1 à 2 3deze eiwitbronnen 1 à 2 porties

Keuze uit deze Keuze uit 3 e iwitbronnen : 1 à 2 porties 5.

6. porties 4. alfalfa zwammen kiemen, deze K euze u it 3b d roccolischeuten, eze 3 e iwitbronnen 5.

1 à 2 porties olijfolie, l ijnzaadolie 6. p rinssesenboontjes, 4 . eiwitbronnen

Keuze uit : 1 à 2 porties amandelen, kastanjes, braziliaanse maïsolie, zonnebloemolie,

soja, w itte bonen, peulvruchten kiemen, broccolischeuten, alfalfa olijfolie, zwammen gevogelte, w ild l ijnzaadolie eieren minstens prinssesenboontjes, noten vette v. is peulvruchten of amandelen, astanjes, braziliaanse

s oja, w itte b onen, hazelnoten, vlees(bouillon) pk inda’s, 5. pompoenpitten of maïsolie, arachideolie z onnebloemolie, 6.

4 2 p orties minstens noten arachideolie kiemen, broccolischeuten, alfalfa olijfolie, l ijnzaadolie prinssesenboontjes, zwammen 1 à 2 2 à 3 porties 2 porties 2 à 3 porties

p 2 inda’s, porties 2 porties

2 porties hazelnoten, pompoenpitten amandelen, k astanjes, braziliaanse

maïsolie, zonnebloemolie, soja, witte bonen, peulvruchten porties minstens 2 à 3 porties 2 à 3 porties

2 porties noten 2 porties

arachideolie 2 p orties

3 . p inda’s, 2p. ompoenpitten p orties 1. meer 2 hazelnoten, uit deze 1 à 2 porties banaan, m eloen, 3. peer, perzik, ode biet, p ompoen, Keuze Keuze : 1 à 2 porties dan u Cepaënen it 3 d eze eiwitbronnen 3 e porties iwitbronnen e n 2verse . kruiden 2 wortel, 21à. 3rporties meer appel 2 à 3 porties

2 2 porties

m rijpe 2 porties banaan, eloen, peer, perzik, selder, look, regano, rammenas, courgette, a vocado porties Cepaënen egn ember, verse koruiden

wortel, pompoen, rode biet, dan 2 krieken, prijpe ruimen, abrikozen, komijn, ajuin, bieslook, tomaat, rammenas, spinazie, wcitloof, spruitjes, zuurkool

3a. ppel selder, l ook, g ember, o regano, ourgette, a vocado porties peterselie 2.

1. cassis, framboos, sinaasappel meer krieken, pruimen, abrikozen, banaan, m eloen, peer, perzik, aejuin, bieslook, swortel, pinazie, wz itloof, spruitjes, zuurkool n verse kruiden

pompoen, rode biet,

dan 2tomaat,

kiemen, Cepaënen bkomijn, roccolischeuten, alfalfa olijfolie, l ijnzaadolie prinssesenboontjes, wammen cassis, f ramboos, sinaasappel 5 à 7 porties rijpe appel rammenas, 5 à 7 c porties

selder, look, 2 g porties o regano,

2 porties peterselie ember, ourgette, avocado porties amandelen, k astanjes, b raziliaanse

maïsolie, z

soja, witte b onen, p eulvruchten krieken, pruimen, aonnebloemolie, brikozen, 7 porties itloof, tomaat, s pinazie, 5 à5 w 7 pà orties spruitjes, zuurkool

komijn,

a 2 juin, porties b ieslook,

2 porties minstens cassis, framboos, sinaasappel noten arachideolie peterselie

10.

7.

11.

8.

9.

5.

6.

4.

ALLES ONGERAFFINEERD, ORGANISCH, BIOLOGISCH, VERS EN MINIMAAL BEWERKT 2 porties 5 à 7 porties hazelnoten, p inda’s, p ompoenpitten

ALLES ONGERAFFINEERD, ORGANISCH, BIOLOGISCH, VERS EN M INIMAAL BEWERKT 2 à 3 porties

2 à 3 porties

2 porties 2 porties

2 porties

5 à 7 porties

2 porties

2 porties

ALLES ONGERAFFINEERD, ORGANISCH, BIOLOGISCH, VERS EN M INIMAAL BEWERKT

1. meer wortel, pompoen, rode biet, dan 2 rammenas, courgette, avocado porties tomaat, spinazie, witloof, spruitjes, zuurkool

5 à 7 porties

5 à 7 porties

3.

2.

banaan, meloen, peer, perzik, rijpe appel krieken, pruimen, abrikozen, cassis, framboos, sinaasappel

Cepaënen en verse kruiden selder, look, gember, oregano, komijn, ajuin, bieslook, peterselie

2 porties

2 porties

H

G

F

E

D

C

B

A

ALLES ONGERAFFINEERD, ORGANISCH, BIOLOGISCH, VERS EN M INIMAAL BEWERKT

Daarnaast is het zinvol rekening te houden met de constitutie van de cliënt. De drie verschillende soorten constituties zijn beschreven op de website: www.gottswaal.nl. Met de online constitutietest kunnen cliënten zelf hun constitutie bepalen. Het (h)erkennen van en rekening houden met de constitutie, bevordert het herstel van de darmwand.

15

Voeding

Ka tinka Huis kamp en M a r i e ke L e b b i n k

Tien tips De volgende adviezen bevorderen het herstel van een hyperpermeabele darm.

Tip 1. Kies milde dranken Het beste vocht is water, afgewisseld met (kruiden)thee en/of bouillon. Zorg dat de dranken op kamertemperatuur of warmer zijn omdat ijskoude dranken darmklachten kunnen uitlokken.

Sterk verdunde vruchtensappen (bosvruchten, druivensap, aloëvera-drank) of diksap kunnen met mate worden gedronken.

Heetwaterkuur Bij een hyperpermeabele darm kunnen ongewenste stoffen uit de darmen in de bloedbaan terechtkomen. De heetwaterkuur ondersteunt de lever bij het afvoeren van de ongewenste stoffen. Deze kuur werkt als volgt: breng een liter (bron)water in een pan of ketel aan de kook en laat het water twintig minuten zachtjes koken. Schenk het hete water in een thermoskan en drink dit verspreid over de dag op. Het effect van de heetwaterkuur is te versterken door een stukje verse gemberwortel (evt. geraspt) toe te voegen. Als de heetwaterkuur goed bevalt, is zes weken een goede richtlijn. Langer mag ook.

Beperk koffie en alcohol Kijk naar de koffieconsumptie en lichaamsbouw. Stevig gebouwde ‘aarde-types’ verdragen koffie vaak beter dan licht gebouwde ‘lucht-types’. De eerste groep kan koffie beperken tot 1 à 2 koppen per dag, terwijl ‘lucht-types’ beter (tijdelijk) geen koffie kunnen drinken. Ook een alcoholbeperking is aan te raden omdat alcohol hyperpermeabiliteit van de darm bevordert. Geschikte drankjes voor feestelijke gelegenheden zijn bijvoorbeeld alcoholvrije wijn en bier.

Groene thee?

Groene thee is rijk aan polyfenolen. Deze stoffen hebben een krachtige antioxidatieve werking die het herstel van hyperpermeabiliteit van de darm bevorderen, met name het ECCG. Omdat de hoeveelheid polyfenolen per kop thee sterk wisselt, is het lastig een advies te geven over het aantal kopjes. Bovendien is er in de literatuur geen minimale ondergrens te vinden voor een effectieve behandeling met polyfenolen.

Aandachtspunt is dat groene thee, net als zwarte thee, rijk is aan methylxanthines zoals theïne. De ene persoon verdraagt theïne beter dan de ander. Bij mensen met een gevoelige aanleg (lucht-types) kan bij een hoog theïnegebruik het sympatische zenuwstelsel de overhand krijgen, wat een onrustige gevoel in de hand werkt. Het zenuwstelsel is vaak al uit evenwicht bij mensen met een hyperpermeabele darm. Een alternatief is een groene thee supplement (ECCG) zonder methylxanthine.

Groene thee bevat veel polyfenolen

Tip 2. Eet veel groenten en fruit, in alle kleuren!

Groenten en fruit leveren een waaier aan vitamines, mineralen, bioactieve stoffen en andere onmisbare stoffen. Zo is avocado rijk aan L-glutamine dat nodig voor de opbouw van de darmwand. Een aanrader bij een hyperpermeabele darm, maar avocado is ook rijk aan biogene aminen. Mensen met een gevoelige aanleg dienen avocado te beperken. Adviseer ook felgekleurde groenten en fruit vanwege het bètacaroteen (vitamine A) dat de darmwand helpt herstellen. Wortel is zowel rijk aan bètacaroteen als ook aan arabinogalactaan.

Deze essentiële suiker verhoogt de immuniteit en dat is geen overbodige luxe bij een hyperpermeabele darm. Wortelsap is lekker met verse gember. Het toevoegen van een paar druppels (sesam)olie bevordert de opname van het bètacaroteen.

Gember is rijk aan biogene aminen en af te raden bij overgevoeligheid voor deze stoffen. Deze biologisch actieve eiwitten kunnen onder andere invloed hebben op de doorlaatbaarheid van de celwand.

W Wortelsap: goed voor de darmwand Voor 2 glazen: 500 gram wortelen 1-2 cm gemberwortel ½ appel paar druppels (sesam)olie ook nodig: sapcentrifuge Maak de wortelen schoon. Schil de gemberwortel.

Snijd de appel in partjes en verwijder het klokhuis. Pureer de wortelen, gemberwortel en appel in een sapcentrifuge tot sap, meng de olie erdoor.

Salvestrolen Salvestrolen behoren tot de fytoalexinen. Deze afweerstoffen maken de plant aan om zich te beschermen tegen invloeden van buitenaf (insecten, bacteriën, schimmels, virussen). In het menselijk lichaam zijn salvestrolen verdienstelijk door radicalen weg te vangen die onder andere ontstaan als gevolg van een hyperpermeabele darm. Salvestrolen komen rijkelijk voor in biologisch geteelde groenten, fruit en kruiden. Vanwege de bittere smaak worden salvestrolen regelmatig verwijderd door de voedingsmiddelenindustrie zodat producten (olijfolie, vruchtensap) milder – maar ook minder gezond - worden. Ook de bereidingswijze in de keuken speelt een rol: bij het koken van groenten verdwijnt een groot deel van de salvestrolen via het kookwater. Vandaar dat stomen, stoven en andere bereidingswijzen, die het kookvocht sparen, de voorkeur hebben.

Door een bittere groente zoals witlof te mengen met zoete soorten en frisse kruiden is de bittere smaak te verzachten.

Denk aan de combinatie van witlof met bietjes en munt.

101

/ september - oktober ‘13

OF

16

Voeding

K at inka H u i skam p e n M ar ie ke Le bbi n k

Opgeblazen gevoel?

Groenten en/of fruit kunnen een opgeblazen gevoel geven bij mensen met een hyperpermeabele (lekke) darm. Onderstaande vragen kunnen hulp bieden: • Welke groenten geven klachten? De ene groente is lichter verteerbaar dan de ander. Kies bij voorkeur voor de licht verteerbare soorten, zie kader.

K

Licht verteerbare groenten Alfalfa, andijvie, asperge, aubergine (goed gegaard), bietjes, bleekselderij, courgette, Chinese kool, doperwten, knolselder, komkommer, koolrabi, kousenband, maïs, paksoi, pastinaak, pompoen, postelein, raapstelen, rabarber, radijsjes, rettich, sla zoals jonge bladsla, eikenbladsla, veldsla en rucola, savooiekool, spitskool, snijbiet, snijbonen, sperziebonen, spinazie, taugé, tomaat (eventueel pitjes verwijderen), tuinkers, venkel, witlof en wortel.

• Hoeveel rauwkost eet je? Rauwkost heeft een gezond imago maar is topsport voor de darmen. Als de darmen de rauwkost niet goed aankunnen, is de onverteerbare groente een voedingsbodem voor ongewenste microbiotica. De gassen die deze bacteriën vormen, geven een opgeblazen gevoel. Vandaar het advies: beperk rauwkost en kies voor (beet)gare groenten.

Een pluk kiemgroenten (tuinkers, broccoli kiemen) gaat vaak wel goed. Mooi meegenomen: kiemgroenten zijn rijk aan antioxidanten, vitamines en mineralen. Tip: eet een kleine portie rauwkost en/of kiemgroenten als voorafje. Dit geeft minder klachten dan rauwkost bij de warme maaltijd.

• Hoeveel fruit eet je?

Fruit kan buikklachten geven zoals een opgeblazen gevoel, winderigheid en brijige ontlasting. Vaak is er sprake van een fructose-malabsorptie. Dit kan diverse oorzaken hebben. Als het probleem in de darm zit, is het vaak een gevolg van een zinktekort. Fructose zit niet alleen in fruit, maar ook in suiker uit de suikerpot en andere zoete producten (honing, oerzoet, jam, koek, snoep en gebak).

Tips 1. Adviseer fruit vóór de maaltijd of tussen de maaltijden door.

2. Beperk fruit en vruchtensap tijdelijk tot 1 à 2 portie(s) per dag. Kies fructose-arme fruitsoorten zoals bessen, bramen, frambozen en aardbeien. Hele vruchten en gepureerd fruit (smoothies) gaan vaak beter dan vruchtensap. Verder worden peren- en bosbessensap meestal beter verdragen dan sinaasappelsap (sterk prikkelend en kan buikklachten geven bij dagelijks gebruik). Door het vruchtensap te verdunnen met (heet) water wordt het sap lichter verteerbaar.

3. Eet fruit en drink smoothies of vruchtensap altijd langzaam en meng fruit met het speeksel in de mond.

4. Kijk naar de lichaamsbouw. Voor licht gebouwde types kan fruit te verkoelend zijn, zeker op koude winterse dagen.

Het bijhouden van een eetdagboek is een handig hulpmiddel om te achterhalen welke voedingsmiddelen klachten veroorzaken.

september - oktober ‘13 /

101

Tip 3. Beperk zuivel en kies voor licht verteerbare soorten De ene zuivel is zwaarder verteerbaar dan de andere. Over het algemeen zijn zure melkproducten (karnemelk, yoghurt, kwark) lichter verteerbaar dan gewone koemelk. Geiten- en schapenzuivel (melk, karnemelk, yoghurt) bevatten een licht verteerbaar caseïne en worden hierdoor vaak beter verdragen dan koemelkproducten.

Verse kaas Bij mensen met een lekke darm gaat de voorkeur uit naar ricotta en cottage cheese. Deze verse kaassoorten zijn rijk aan L-glutamine en dit ondersteunt de opbouw van darmmucosa.

Hoewel L-glutamine geen essentieel aminozuur is, hebben mensen met een lekke darm een verhoogde behoefte. Een tekort aan L-glutamine gaat ten koste van de weerstand.

Lactose-intolerantie Een (tijdelijke) lactose-intolerantie komt vaak voor bij mensen met hyperpermeabele darm. Adviseer lactosevrije producten of kies voor supplementen die de lactose in melk(producten) helpen te verteren (druppels, tabletten). Zo kun je eenvoudig een lactosevrije (geiten)melk maken. Ook het laten uitlekken van (geiten) yoghurt tot hangop helpt de hoeveelheid lactose te verlagen.

Tip 4. Beperk tarwe en (vaak) ook de gluten Meestal bestaan het ontbijt en de lunch uit tarweproducten (brood, beschuit, ontbijtgranen) en vaak is de warme maaltijd ook rijk aan tarwe (pasta, couscous, brood). Dit eenzijdige tarwegebruik werkt darmklachten in de hand. De meeste mensen eten ook meer graanproducten dan goed voor ze is.

Bij het adviseren van graanproducten kun je onderscheid maken in: 1. Mensen die dagelijks meerdere tarweproducten gebruiken en 2. Mensen die al tarwebeperkt eten.

1. Wie tarwe redelijk verdraagt, kan volstaan met de volgende adviezen: • Beperk de hoeveelheid granen en varieer met verschillende graansoorten. Bijvoorbeeld: adviseer havermout als ontbijt, lunch met een salade van gekookte groente en 1-2 snee speltbrood of glutenvrij brood en kies regelmatig voor knäckebröd op basis van rogge. Hoe meer afwisseling, hoe beter!

• Wees voorzichtig met grove broodsoorten waarin pitten en zaden zijn verwerkt. Deze zijn prikkelend voor de darmen.

• Kies voor granen met een hoog gehalte aan oplosbare vezels zoals haver(mout).

2. Mensen die al tarwebeperkt eten.

Voor deze groep is een beperking van graanproducten en ook een (tijdelijke) eliminatie van gluten zinvol omdat gluten prikkelend werken op (gevoelige) darmen. Gluten is een eiwit dat voorkomt in de granen tarwe, rogge, gerst, spelt, kamut en de meeste haver.

17

Voeding

Ka tinka Huis kamp en M a r i e ke L e b b i n k

Helaas zijn glutenvrije graanproducten vaak sterk bewerkt en vezelarm. Wie deze producten geregeld gebruikt, krijgt vaak onvoldoende vezels binnen. Adviseer de vezelrijke soorten (zilvervliesrijst, quinoa, gierst, boekweit, teff), aangevuld met fruit en royale porties groenten. Ook vezelproducten kunnen uitkomst bieden zoals psylliumvezels, kokosvezels, gebroken lijnzaad of geweekt chiazaad. Let ook op de jodiuminname: een gluten- en tarwebeperkte voeding is vaak jodiumarm.

Tip 5. Beperk aardappelen en frieten Het eten van aardappelen heeft zowel voor- als nadelen. Zo zijn de knollen rijk aan vezels, vitamines en mineralen en ze zijn, net als groente, basisch. Het nadeel is dat de aardappel behoort tot de nachtschadefamilie. Er zijn aanwijzingen dat deze plantenfamilie ontstekingsprocessen in het lichaam kan bevorderen. Als de ontstekingsprocessen de boventoon voeren, is het zinvol aardappelen sterk te beperken, afhankelijk van de hoeveelheid die mensen gewend zijn. Verder kunnen mensen een opgeblazen gevoel krijgen na een maaltijd van aardappelen, vlees en saus. Voor deze mensen geldt: halveer de portie aardappelen en kijk hoe dit voelt. Compenseer dit met een extra schep beetgare groente.

Frieten Gebakken en gefrituurde aardappelen zijn relatief zwaar verteerbaar. Het bakken maakt de aardappelen niet alleen vetter, ook de structuur verandert van zacht in knapperig. Zó lekker en daarom eten mensen snel teveel. Vandaar het advies: eet tijdelijk geen gebakken aardappelen en frieten.

Glycemische index Aardappelen hebben een hoge glycemische index (GI) en mensen met een lekke darm hebben vaak al hypoglycemische klachten. Een goed alternatief is bataat: bataat heeft een lagere GI dan aardappel en is geen familie van de nachtschade.

Vlees: goede bron van zink Vlees is een onmisbare bron van essentiële eiwitten, vitamines en mineralen zoals zink. Met name rundvlees is rijk aan ijzer en zink. Mensen met lekke darm hebben vaak een zinktekort of een onvolledige zinkopname. Kies kwalitatief goed vlees zoals biologisch vlees. Varkensvlees is rijk aan biogene aminen en wordt daarom niet aanbevolen. Vanwege de ontstekingbevorderende eigenschappen is het advies om maximaal één keer per week rood vlees te eten.

Vlees is zwaar verteerbaar en (te) grote porties kunnen rottingsprocessen in de hand werken. Daarom is het raadzaam de eiwitten te verdelen over de dag, bijvoorbeeld twee keer 60 gram in plaats van één portie à 120 gram. Bereidingswijzen die de verteerbaarheid verhogen zijn bijvoorbeeld stoven, pocheren, stomen en bereiden in een braadzak.

Veganistisch In de praktijk blijkt dat de klachten van een lekke darm moeilijk te genezen zijn met een veganistische voeding. De reden is dat deze voeding arm is aan essentiële aminozuren zoals L-carnitine en taurine. Taurine is een belangrijke zwaveldonor en onontbeerlijk voor de lever. Verder levert een veganistische voeding vaak een tekort aan vitamine B12, vitamine D en het mineraal zink. Bovendien is een veganistische voeding rijk aan granen en dus fytinezuur. Dit bindt zich aan onmisbare mineralen zoals calcium, ijzer en zink. Daardoor kunnen de darmen deze mineralen slecht opnemen. Het is vaak lastig om deze vicieuze cirkel te doorbreken.

Advies: motiveer mensen regelmatig een dierlijk product op het menu te zetten in de vorm van vis, ei en/of zuivel.

Als dit niet haalbaar is, kan een aminozuursupplement uitkomst bieden.

A

Tip 7. Olie, vet en noten In Nederland en België consumeren we gemiddeld teveel verzadigd vet (uit volvette kaas, vet vlees, koek) en te weinig onmisbare omega-3-vetzuren (vette vis). Deze disbalans in vetzuren werkt ontstekingen in de hand.

Afbeelding: bataat

Tip 6. Kies goede eiwitbronnen Voor de opbouw van de darmwand zijn voldoende eiwitten onmisbaar. Hierbij is kwaliteit belangrijker dan kwantiteit. Goede eiwitbronnen zijn vis, mager vlees, gevogelte en ei.

Vette vis Vette vis (o.a. zalm, makreel, sardines, haring) is een onmisbare bron van omega-3-vetzuren. Vanwege de biogene aminen is het belangrijk dat de vis supervers is: binnen 36 uur na de vangst op het bord. Of kies voor diepvriesvis.

Tips • Besmeer het brood met roomboter, reformmargarine of reformhalvarine (reformmargarine is margarine met ongeharde, niet omgeësterde plantaardige oliën).

• Gebruik dagelijks een koudgeperste olie, bijvoorbeeld 1 tot 2 eetlepel(s) olijfolie of lijnzaadolie.

• Eet minimaal één keer per week vette vis zoals zalm, makreel, sardines of haring en één keer magere vis.

• Eet dagelijks een handje noten of zaden en kauw ze goed!

• Beperk volvette kaas, worst, chips, koek en melkchocola.

101

/ september - oktober ‘13

OF

18

Voeding

K at inka H u i skam p e n M ar ie ke Le bbi n k

Tip 8. Zoetigheid Kies voor natuurlijk zoet, maar gebruik dit met mate. De verhouding tussen de (oplosbare) vezels en suikers is namelijk belangrijk voor een stabiele bloedglucosespiegel en het evenwicht tussen goede en slechte darmbacteriën. Voorbeelden van vezelrijk snoep zijn gedroogde zuidvruchten zoals vijgen, dadels en rozijnen. Andere natuurlijke zoetmiddelen zijn graanmoutstropen en ahornsiroop. Deze zijn fructosearm terwijl honing en oerzoet een relatief hoog fructosegehalte hebben, zie ook alinea ‘opgeblazen gevoel’.

Geraffineerde suikers zijn dé voedselbron voor pathogene darmbacteriën en dienen zoveel mogelijk beperkt te worden.

Gelukkig zijn er alternatieve tussendoortjes die positief voor je darm zijn, mits je het met mate eet. Zo is er goed nieuws voor chocoladefans: snoep af en toe een stukje pure chocolade (70% cacao) voor de onmisbare antioxidanten. Ook stukjes verse kokos zijn een aanrader als tussendoortje vanwege de antipathogene werking (laurinezuur).

Tip 9. Kruiden Verse tuinkruiden, zoals oregano, tijm, dille, peterselie, bieslook en munt zijn een rijke bron van antioxidanten. Deze kruiden kunnen rijkelijk worden gestrooid. Specerijen zijn ook rijk aan antioxidanten, maar de ervaring leert dat mensen met een allergische constitutie en mensen met een prikkelbare darm, specerijen goed moeten afwisselen. Een richtlijn is het rouleren van kruiden en specerijen over vier dagen: wie vandaag kaneel gebruikt, neemt dit pas weer over vier dagen.

Curcuma is een sterke ontstekingsremmer en deze specerij kan dagelijks worden gebruikt (als mensen dit verdragen).

STAP 2: Pak, indien mogelijk de oorzaak aan. Aandachtspunt: zorg dat er geen sprake is van ondergewicht als de behandeling start.

STAP 3. Darmmucosa Creëer de juiste omstandigheden die de ontwikkeling van darmmucosa en microbiota bevorderen. Dit zijn: 1. Stressreductie Behalve voeding, spelen ook emotionele aspecten en leefstijl een rol, zoals bewegen en eetgewoonten. Zie ook aanvullende adviezen punt 2.

2. Volwaardige voeding. Kwaliteit is belangrijker dan kwantiteit. Een lichte calorierestrictie is prima, maar bij een lekke darm is het niet wenselijk om af te vallen vanwege de belasting voor de lever.

3. Voldoende goede vezels. Vezels zijn essentiële voedingsstoffen voor de darmwandcel. Er zijn verschillende vezelfamilies. Voor meer informatie zie: www.natuurdietisten.nl/ 4. Supplementen. Deze kunnen ingezet worden op de volgende gebieden: a) Het ondersteunen van de spijsvertering: betaïne HCL bij een tekort aan maagzuur en/of specifieke enzymen die de eiwit-, vet- en/of koolhydraatvertering ondersteunen. b) Het tegengaan van ontstekingen met omega-3-vetzuren en curcuma. Mensen met een allergische aanleg hebben meer baat bij bioflavanoïden zoals OPC. c) Het voeden van het darmslijmvlies met L-glutamine en/ of wei-eiwit. L- glutamine is een belangrijke energiebron voor de darm. Wei-eiwit is rijk aan glutaminezuur, diverse vitamines, mineralen en lactoferrine dat mogelijk pathogene bacteriën en gisten remt. Wei is ongeschikt voor mensen met een koemelkovergevoeligheid. d) Verhogen mucosale integriteit met behulp van vitamines en mineralen die veelal deficiënt zijn: zink, selenium, vitamine A en D. Uiteraard horen ook de andere vitamines en mineralen op orde te zijn. e) Ondersteunen van het immuunsysteem: stofwisselingsproducten van (aerobe) bacteriën (E.coli en/of enterococcen). Deze bevorderen de aanmaak van de eigen aerobe flora, welke een positieve invloed hebben op de training van het immuunsysteem. f) Opbouw van de darmflora en ondersteunen van de spijsverteringprocessen met probiotica.

Auteursgegevens Tip 10. Verdeling over de dag Verdeel het voedsel goed over de dag, bijvoorbeeld drie hoofdmaaltijden en drie tussendoortjes. Gezonde tussendoortjes zijn een handje noten (goed kauwen!), fruit of geweekt gedroogd fruit, schaaltje cottage cheese met aardbeien en munt, een aspergerolletje met kipfilet, toast met avocadospread en olijven.

september - oktober ‘13 /

101

Marieke Lebbink en Katinka Huiskamp zijn beiden werkzaam als diëtist. Marieke heeft zich als orthomoleculair en natuurdiëtist gespecialiseerd in voedselovergevoeligheden en darmproblematiek. Katinka werkt voor verschillende tijdschriften en is auteur van het Happy Weight programma. Daarnaast begeleidt ze mensen met overgewicht en/of buikklachten. Recentelijk hebben ze samen het boek ‘Darmehbo’ geschreven.

Zie ook www.darmehbo.nl.

A

19

Voeding

Ka tinka Huis kamp en M a r i e ke L e b b i n k

Aanvullende adviezen bij een hyperpermeabele darm 1.Check het vezelgebruik Bij een hyperpermeabele darm is het belangrijk om te kijken naar het vezelgebruik. Onoplosbare vezels zoals in volkoren graanproducten zijn prikkelend voor de darmen en kunnen de opbouw van darmmucosa belemmeren. Het is dus raadzaam om wat minder onoplosbare en meer oplosbare vezels te adviseren. Producten die voor een groot deel uit oplosbare vezels bestaan zijn: • Groente, vooral andijvie, asperges, witlof en artisjok • Fruit, vooral bananen • Kokosnoot • Chiazaad en psylliumvezels

Producten die veel onoplosbare vezels leveren: asperges, witlof, bananen, kokos en psylliumvezels

Inuline Inuline is een voorbeeld van een oplosbare vezel en zit in asperges, artisjok, cichorei, aardperen en is ook als preparaat verkrijgbaar. Inuline dient als voedingsbodem voor anaerobe bacteriën zoals de bacteroïden, die op hun beurt weer de bifidobacteriën laten floreren. Inuline geeft vaak gasvorming en moet langzaam opgebouwd worden. Mensen met een prikkelbare darm verdragen inuline vaak minder goed.

2.Kijk naar de eetgewoonten Hoe mensen eten en hoe ze het voedsel bereiden, is minstens zo belangrijk als wat zij consumeren.

T

Tips • Neem de tijd om te eten, eet met kleine hapjes en kauw het voedsel tot moes.

• Moe na het eten? Dit kan erop wijzen dat iemand te snel of de verkeerde voeding heeft gegeten. Ook een trekgevoel na de maaltijd kan het gevolg zijn van te snel eten.

• Een goed samengestelde maaltijd geeft een lekker fit gevoel met warme handen en voeten.

3. Check voedselovergevoeligheden Voedselovergevoeligheid is in te delen in: • allergische voedselovergevoeligheid (voedselallergie) en • niet-allergische voedselovergevoeligheid.

Bij allergische voedselovergevoeligheid is het immuunsysteem betrokken. Daarbij is onderscheid te maken tussen IgEgemedieerd en niet IgE-gemedieerd. Een IgE-gemedieerde

voedselallergie is aan te tonen door een combinatie van twee testen: de huidpriktest en een bloedonderzoek. Beide testen zijn noodzakelijk. Bij een aangetoonde voedselallergie is het van belang ieder spoortje van de allergenen achterwege te laten. De ervaring leert dat mensen met een sterk verhoogd IgE, vaak ook gevoelig zijn voor biogene aminen en histamine vrijmakers. Bij een niet IgE-gemedieerde voedselallergie kan bijvoorbeeld sprake zijn van coeliakie of bepaalde ontstekingen. Een veel gebruikt onderzoek in de complementaire geneeskunde is de IgG4-bepaling. Feitelijk valt ook dit binnen de niet IgE-gemedieerde voedselallergie. In vele landen wordt dit in de reguliere geneeskunde helaas niet erkend.

Niet-allergische voedselovergevoeligheid Een niet-allergische voedselovergevoeligheid kan worden veroorzaakt door een tekort aan maagzuur, onvoldoende kwaliteit van spijsverteringsenzymen of een gevoeligheid voor biogene aminen en histaminevrijmakers. Dit komt relatief vaak voor bij mensen met een hyperpermeabele darm.

Het is dus belangrijk om voor het advies ook deze knelpunten in kaart te brengen.

Alle stoffen die in onze voeding zitten, kunnen een voedselovergevoeligheid uitlokken. De volgende vijf stoffen veroorzaken relatief vaak klachten: 1. Koemelk (melksuiker en koemelkeiwit) 2. Tarwe 3. Gluten 4. Biologische aminen 5. Fructose

L

Literatuurlijst • Abels R, Waal Malefijt, de M. Ortholinea “darmtherapeut” map, 2009 • Barett JS. Extending Our Knowledge of Fermentable, Short-Chain Carbohydrates for Managing Gastrointestinal symptoms. published online 24 April 2013 Nutr Clin Pract • Brown SR, etal.Effect of coffee on distal colon function.

Gut, 1990, 31 450 - 453 • Catsberg CME, Kempen-van Dommelen GJM. Levensmiddelenleer, Uitgeverij Intro, 1997 ISBN 9055741442 • Ford AC, Talley NJ. Mucosal inflammation as a potential etiological factor in irritable bowel syndrome: a systematic review. J Gastroenterol. 2011 Feb • Musarella P. AOV syllabus, laaggradige ontstekingen, signaleren en behandelen, juni 2013 - Natuurdietisten.nl • R IVM, nevo-online 2011/3.0 • Verhelst dr. G. Groot handboek geneeskrachtige planten, 2010, Uitgeverij BVBA Mannavita ISBN 978-90-807784-6-7 • Waal – Malefijt, de M. Ik heb er mijn buik vol van, Uitgeverij Ankh-Hermes 2011 ISBN 978-90-6378-948-0.

101

/ september - oktober ‘13

OF

20

Voeding

K at inka H u i skam p e n M ar ie ke Le bbi n k

Dagmenu zonder gluten en lactose Na het opstaan Glas (lauw of warm) water, al of niet aangevuld met een (lactosevrije) probiotica-product

Tussendoor 1 tot 2 glazen groene thee, kruidenthee of heetwaterkuur Fruit of fruitsmoothie

Ontbijt Pap van een melkvervanger (amandelmelk, rijstemelk) en glutenvrije graanvlokken, hele granen of volkoren rijstmeel Of: Kom naturel sojayoghurt met instant rijstmeel Erbij: 1-2 glazen kruidenthee zoals citroenmelisse, kamille, venkel, verveine

Trek? 2 rijstwafels met (witte) amandelpasta of bosbessenjam (zonder toegevoegde suikers).

Tussendoor 1-2 glazen groene thee, kruidenthee of heetwaterkuur Trek? Glutenvrij knäckebröd of rijstwafels dun besmeerd met kokosolie of lactosevrije (reform)margarine en kipfilet of een ander licht verteerbaar beleg Lunch Kom kippensoep, groentesoep of andere licht verteerbare soep 1-2 snee glutenvrij brood, dun besmeerd met lactosevrije (reform)margarine en bestrooid met verse tuinkruiden Erbij: glas kruidenthee

rgy

syne

Avondmaaltijd 75 gram mager vlees, kip, vis, ei of tofu, bereid in bouillon, (olijf)olie of kokosolie 200 gram licht verteerbare groenten (gekookt, gestoomd of gestoofd) 1 opscheplepel zilvervliesrijst, Basmatirijst, quinoa of gierst Of kies voor voedselsplitsing. Dit betekent: geen rijst of vervanging. Compenseer dit met meer groente tijdens de avondmaaltijd en een extra portie granen in de loop van de dag, zoals 2 snee knäckebröd of glutenvrije pap.

In de loop van de avond 2 glazen (kruiden)thee Kom sojayoghurt met warme frambozen en theelepel geraspte kokos Trek? 2 rijstwafels met (witte) amandelpasta of bosbessenjam (zonder toegevoegde suikers).

Synergetische vitamine- en mineralensupplementen

• Organische vitaminen en mineralen • Aanvulling van 100% biologische scheuten • Synergetische cofactoren, enzymen en fytonutriënten • Maximale opneembaarheid dankzij synergetische werking • Extra bessenmix met antioxidatieve eigenschappen voor meer stabiliteit Nutrisan bvba | Egide Walschaertsstraat 22 bus i | 2800 Mechelen | Tel. +32 (0)15 21 51 00 | Fax +32 (0)15 21 51 01 | info@nutrisan.com | www.nutrisan.com

synergy_advA5.indd 1

Focused on Science, Driven by Nature

29/07/13 12:11

22

Medisch dossier

Y vonne van S t ig t en R a l f A be l s

Intestinale hyperpermeabiliteit, de probiotica mythe

E

lke CAM-therapeut ziet dagelijks cliënten met darmgerelateerde aandoeningen. We kennen allemaal de symptomen van een niet goed functionerend darmstelsel: opgeblazen gevoel, gasvorming, diarree of obstipatie, slechte vertering, aambeien, diverticulitis, darmontstekingen, slijm bij de ontlasting, poliepvorming en soms zelfs darmkanker. De gevolgen van een disfunctionerende darm vinden we terug in wel bijna 70% van alle ziektebeelden. Voor onze cliënten is het nog steeds onbegrijpelijk dat zaken als acné, hoofdpijn, spierklachten, reumatoïde arthritis, psoriasis en zelfs depressie in beginsel ontstaan vanuit een verstoorde spijsvertering. De behandeling van de darmklachten bestaat bij de gemiddelde therapeut uit het veranderen van de voeding, het afdoden van pathogenen en het herkoloniseren van de darm met probiotica. Het lijkt eenvoudig, maar dat is het allerminst. De bekende aanpak zal bij een aantal cliënten het gewenste resultaat geven, helaas zal het bij een grote groep mensen alleen een tijdelijk effect genereren. Met name het langdurig inzetten van probiotica zonder een precieze diagnose is bij een grote groep cliënten volkomen nutteloos. Het effect van probiotica blijkt nogal overgewaardeerd. In dit artikel belichten we een aantal oorzaken en gevolgen van de intestinale hyperpermeabiliteit. Hiermee krijgt u praktische handvatten om patiënten met recidiverende klachten te kunnen behandelen.

De darm De functie van ons darmstelsel beperkt zich niet tot alleen het opnemen van voedsel. In de darmen vinden nog vele andere processen plaats. Als voorbeeld daarvan kunnen we noemen het produceren van diverse hormonen en neurotransmitters, zoals ook het vervullen van de voornaamste immunologische taken. Tussen de cellen van de darmwand in de dunne en de dikke darm bevinden zich tight junctions. Tight junctions zijn smalle poriën die met name de passage van water en electrolyten reguleren. De opname van voedingsstoffen vindt plaats via het transcellulaire transport door de cellen van de darmwand heen. Via deze cellen komen dan de waardevolle

Figuur 1. Schematische weergave van het functioneren van een gezonde darm.

Verteerd voedsel verlaat met alle toxinen het lichaam. De voedingsstoffen worden door de enterocyten doorgelaten en door het bloed en de lymfe naar de lever vervoerd [1] .

september - oktober ‘13 /

101

nutriënten in het bloed. Het bloed transporteert deze nutriënten naar de lever. Transport van moleculen via de tight junctions noemen we de paracellulaire passage. Langs deze weg behoren geen voedingsstoffen of partikels van virussen en bacteriën getransporteerd te worden.

23

Medisch dossier

Y vo n ne van Stigt en R a l f A b e l s

IV

Bacteria Dendritische cellen Lymfocyt

III

M cell

I

I L-23 = Interleukine-23 MLN = Mesenteriale lymfeklieren PP = Platen van Peyer

II

I = M-cellen

?

II = Darmlumen III = Translocatie bacterie

PP

IL-23

IV = Translocatie bacterie en herkenning door dendritische cel

MLN Figuur 2. Dendritische cellen kunnen ’voelen’ of een bacterie op de darmwand pathogeen is of niet. Ter hoogte van de platen van Peyer bevinden zich de M-cellen die bacteriën uit het darmlumen kunnen opnemen en aanbieden aan het lymfoïde weefsel. Elders in de darm zijn het de dendritische cellen die met hun uitlopers bacteriën kunnen waarnemen die zich in het darmlumen bevinden. De dendritische cellen bezitten receptoren, de zogenaamde patroon-herkenningsreceptoren, waarmee pathogene bacteriën kunnen worden herkend en waardoor een reactie van het immuunsysteem op gang wordt gebracht. [2]

Wat is hyperpermeabiliteit van de darm?

Ontstaan van hyperpermeabiliteit van de darm

De tight junctions-kanalen zelf zijn te nauw voor de passage van bacteriën. Bij ontstekingsreacties in de darm raakt de darmwand ‘beschadigd’. Daardoor kunnen de kanaaltjes naast allerlei ongewenste toxines en viruspartikels, wel bacteriën doorlaten. We spreken dan van een verhoogde darmpermeabiliteit ofwel ‘leaky gut’. Indien het paracellulaire transport van moleculen door de tight junctions vergroot is, wordt tegelijkertijd het transcellulaire transport van waardevolle voedingsstoffen bemoeilijkt. De opname van diverse vitaminen kan hierdoor in gevaar komen.

De factoren waardoor de hyperpermeabiliteit van de darm kan ontstaan zijn: 1. Stress 2. Gluten 3. Zinktekort 4. Virulentie van residente darmflora 5. Alcoholgebruik 6. Geneesmiddelengebruik zoals NSAID’s en antibiotica 7. Antinutriënten uit voeding zoals lectinen en saponinen 8. Toxische belasting van glyfosaat 1. Stress Chronische stress zorgt voor een beschadiging van het darmepitheel. Door de langdurige blootstelling aan grote hoeveelheden cortisol en adrenaline wordt in eerste instantie de immunologische functie van de darm onderdrukt. Daarna ontstaat er een fase waarbij er een verminderde cortisolproductie plaatsvindt. In deze fase krijgen ontstekingen in de darm een kans, waardoor de permeabiliteit van de darm vergroot wordt.

Figuur 3. Schematische weergave van een verhoogde intestinale permeabiliteit waarbij de tight junctions beschadigd zijn. Daardoor kunnen toxinen en andere ongewenste substanties het lichaam binnenkomen. [3]

2. Gluten Vanuit diverse onderzoeken blijkt dat in geval van glutenovergevoeligheid de darmwand beschadigd wordt door het eten van gluten, met als gevolg een hyperpermeabiliteit van de darm. Bij de gemiddelde mens worden de graaneiwit-

101

/ september - oktober ‘13

OF

24

Medisch dossier

ten (gluten) door middel van spijsverteringsenzymen (DPPIV) hoog in het spijsverteringskanaal afgebroken in gliadine en glutenine. Gliadine is een glycoproteïne die zonuline activeert. Zonuline is in de enterocyten aanwezig en wordt normaal gesproken geactiveerd door lichaamsvreemde bacteriën zoals bijvoorbeeld Salmonella en sommige stammen van E. coli. In geval van een bacteriële infectie creëert zonuline zo een hyperpermeabele darm met als doel voldoende water in de darm te laten stromen en zo diarree te veroorzaken. Zonuline reageert op gliadine net als op bacteriële infecties, vanwege moleculaire mimicri van gliadine en darmpathogenen. De zonuline-pathway is ook aanwezig in de bloedhersenbarrière, het longweefsel en andere slijmvliezen [4].

Y vonne van S t ig t en R a l f A be l s

g. Huidklachten, met als typisch beeld jeukende met helder vocht gevulde blaasjes tussen de vingers, vermeerderde eeltvorming met kloven op handen en voeten h. Chronische appendicitis.

Deze symptomen zijn weinig specifiek. Wees voorzichtig met het adviseren van een glutenvrij dieet zonder heldere diagnose. De cliënt is met een diagnose eerder geneigd zijn dieetaanpassingen serieus te nemen. Een eliminatiedieet kan uiteindelijk wel uitsluitsel bieden. Eet zestig dagen glutenvrij en observeer of de klachten verminderen. Indien mensen weerstand hebben om gluten uit hun dieet te schrappen, betekent dit mogelijk een glutenovergevoeligheid. Veel mensen met glutenovergevoeligheid zijn namelijk juist verzot op granen.

Dit gedrag valt mogelijk te verklaren vanuit de exorfinentheorie: onverteerde gluteneiwitten in de darm zetten aan tot rottingsprocessen en de productie van morfineachtige stoffen. Deze morfineachtige stoffen hechten zich aan de opiatenreceptoren in de hersenen.

3. Zinktekort Stress verhoogt de zinkbehoefte. Door een chronische stresssituatie verlaagt de zinkstatus van het lichaam, een zinkdeficiëntie komt dan vaak voor. Zink heeft een belangrijke functie in de darm, met name in het bewaken van de integriteit van het darmslijmvlies. Een zinktekort uit zich in witte vlekjes op de nagels, slijmvliesproblemen en een verandering van de smaak. Uit de praktijk blijkt dat mensen die geen vis willen eten, weer graag vis gaan eten na zinksuppletie.

Figuur 4. Het mechanisme van door gliadine geïnduceerde vrijzetting van zonuline en de verhoogde intestinale permeabiliteit. In de darm worden de gluten door het enzym dipeptidylpeptidase IV (DPPIV) afgebroken in gliadinefragmenten. Deze fragmenten activeren de CXCR3-receptor, welke zonuline vrijzet. De twee verschillende onderdelen van zonuline haken aan op de receptoren PAR2 en EGFr. Hierdoor worden de tight junctions geopend en vinden de gliadinen een doorgang door de barrière. De gliadinen worden door de dentritische cellen en macrofagen opgenomen om onschadelijk te worden gemaakt. [4]

Klinische symptomen glutenovergevoeligheid Een echte coeliakie is al moeilijk te diagnosticeren, een milde glutenovergevoeligheid is nog veel lastiger. Er zijn een aantal klinische symptomen die mogelijk in verband staan met een glutenovergevoeligheid: a. Darmklachten zoals gasvorming, opgeblazen buik, buikpijn, constipatie, diarree of prikkelbare darmsyndroom b. Hoofdpijn of migraine c. Auto-immuunziektebeelden zoals Hashimoto, reumatoïde artritis, colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn, psoriasis, Lupus erythematosus of multiple sclerosis d. Emotionele instabiliteit, stemmingswisselingen e. Neurologische klachten zoals duizeligheid, evenwichtsstoornissen, neuropathieën, tintelende vingers, spierpijn of spierzwakte f. Uitputting, mist in het hoofd, vermoeidheid na het eten van gluten

september - oktober ‘13 /

101

4. Productie van virulente factoren Productie van virulente factoren door de residente flora. In onze lichaamseigen darmflora zijn diverse bacteriestammen in staat om ons lichaam aan te vallen. Deze bacteriën doen dat wanneer zij regelmatig aangevallen zijn door met name antibiotica. Deze ‘aangetaste’ darmflora vormt een voor ons immuunsysteem ondoordringbare biofilm en is in staat om enzymen (virulente factoren) te produceren waarmee ons eigen immuunsysteem verhinderd wordt. Virulente factoren kunnen worden aangetoond door middel van ontlastingonderzoek. Mogelijke virulente factoren zijn: a) Haemolysine is een afscheidingsproduct van onder andere de groep A-Streptococcen, Staphylococcus aureus, Vibrio species, Escherichia coli, Salmonella enterica, Shigella flexneri en Klebsiella species. Haemolysine breekt rode bloedcellen af. Er is dan sprake van hemolyse. Er ontstaat daardoor bloedarmoede en een verlaagde afweer. De zuurstofvoorziening van met name de perifere weefsels vermindert. Ook kunnen door hemolyse verschillende stadia van functieverlies in de perifere weefsels optreden. b) Urease is een afscheidingsproduct van onder andere de Helicobacter pylori en Proteus species, vooral Proteus mirabilis. Urease breekt ureum af. Het gevolg hiervan is dat ammoniak en bicarbonaat vrijkomen. Hierdoor wordt het zuur in de omgeving van pathogene bacteriën geneutrali-

25

Medisch dossier

Y vo n ne van Stigt en R a l f A b e l s

seerd waardoor bacteriën hun schadelijke invloed kunnen blijven uitoefenen. Door de ammoniakproductie wordt bovendien de lever belast. Door de ammoniakproductie in het maagdarmepitheel worden darmcellen beschadigd en ontstaan er ontstekingen.

Als de ureasewaarde verhoogd is in de ontlasting, is het belangrijk om de lever extra te ondersteunen. In het bijzonder de fase-2-ontgifting staat bij ureaseproducerende darmbacteriën onder druk. Patiënten met een hoge urease in de ontlasting hebben vaak klachten als huidaandoeningen, chronische vermoeidheid en stressgevoeligheid. c) Gelatinase is een afscheidingsproduct van onder andere Pseudomonas aeruginosa. Gelatinase breekt de eiwitstructuren af. Hierdoor kunnen diverse weefsels, zoals kraakbeen, botweefsel, bindweefsel, tight junctions en spieren worden aangetast. Micro-organismen kunnen zich daardoor sneller verplaatsen. Omdat ook de tight junctions in het darmepitheel worden aangetast is er een verhoogde kans op hyperpermeabiliteit van de darm.

Als gelatinase in de ontlasting wordt gevonden dan kunnen voedingsantigenen en toxines sneller ‘lekken’ door de darm. Houd er rekening mee dat deze patiënten proinflammatoir zijn, zelfs als er geen andere ontstekingsparameters zijn! Klachten die deze cliënten vaak tonen zijn voedingsintoleranties, infectiegevoeligheid, moeheid en depressiviteit. d) Katalase is een afscheidingsproduct van onder andere Aspergillus fumigatus. Het stelt bacteriën in staat het antibacteriële waterstofperoxide ongedaan te maken. Hierdoor kunnen pathogene bacteriën hun schadelijke invloed blijven uitoefenen. e) Coagulase is een afscheidingsproduct van onder andere Staphylococcus aureus en Baccillus cereus. Coagulase inactiveert de door de mens geproduceerde eiwitten, zoals sIgA, IgA en lysozym. Het gevolg hiervan is dat het lichaam geen lysozym en immunoglobulines kan gebruiken als beschermingsmechanisme tegen schadelijke micro-organismen.

Als coagulase verhoogd wordt gevonden in de ontlasting dan is dit een therapeutische uitdaging: de tweedelijns afweer kan haar werk niet meer doen! Dit geldt ook als de fecestest voldoende sIgA laat zien. In de therapie zal regulering van de slijmvliesimmuniteit nauwelijks effect hebben. Probiotica die alleen op stofwisselingsresten van Escherichia coli berusten, hebben weinig tot geen effect. De klachten die deze cliënten tonen zijn alle klachten die behoren bij slijmvliesdeficiëntie zoals infectiegevoeligheid, huidaandoeningen, chronische vermoeidheid, intoleranties, depressieve stemmingen en recidiverende infecties van alle binnen het mucosa-immuunsysteem verbonden slijmvlies (slijmvlies van longen en luchtwegen, melkklieren, vaginale slijmvlies en darmslijmvlies; common mucosal immune system). Deze klachten komen ook bij een redelijk normale residente en transiënte darmflora voor [5,6,7,8,9,10].

5. Alcoholgebruik Alcoholgebruik werkt negatief op de darmpermeabiliteit, met name de tight junctions worden hierdoor beschadigd [11].

6. Het gebruik van NSAID’s Het is algemeen bekend dat maag- en darmklachten een bijwerking kunnen zijn van het gebruik van NSAID’s en antibiotica. Uit voorzorg worden vaak maagwandbeschermende geneesmiddelen voorgeschreven bij chronisch gebruik van NSAID’s.

7. Het gebruik van antibiotica Het gebruik van antibiotica doodt darmbacteriën die voor ons lichaam zeer nuttige functies hebben. Een belangrijke taak die uitgevoerd wordt door de darmflora is het afbreken van de galzouten zodat deze bijtende stoffen in de dikke darm het darmepitheel niet kunnen beschadigen. Wanneer er onvoldoende afbraak van galzouten plaatsvindt wordt het darmepitheel van het colon beschadigd, wat resulteert in een hyperpermeabiliteit van de darm. Antibioticagebruik kan ook leiden tot een overgroei van pathogenen zoals candida. Deze pathogenen veroorzaken inflammatie van het darmweefsel met een verhoogde permeabiliteit an de darm als gevolg.

8. Antinutriënten in de voeding In voeding zijn antinutriënten aanwezig zoals lectinen, saponinen, alfa-amylase inhibitors en alkylresorcinolen. Deze antinutriënten zijn te vinden in met name granen, peulvruchten en planten die behoren tot de nachtschadefamilie. [12,13].

9. Toxische belasting van glyfosaat Glyfosaat is de werkzame stof van het ‘biologisch afbreekbare’ onkruidbestrijdingsmiddel Roundup. Glyfosfaat remt bij mensen het CYP-systeem van de lever. Hiermee belemmert glyfosaat de detoxificatie van xenobiotica. Glyfosaat grijpt bij de plant in op shikiminezuur, een belangrijk biochemisch intermediair in planten en micro-organismen. Heel lang is aangenomen dat glyfosfaat voor mensen onschadelijk is, omdat bij mensen shikiminezuur onbekend is. Nu blijkt dat shikiminezuur wel een belangrijke functie heeft voor onze intestinale flora. Naast een toxisch effect op de intestinale flora heeft glyfosaat nog vele andere schadelijke effecten op ons lichaam, welke buiten het onderwerp van dit artikel vallen. [14].

Diagnostische testen De klassieke test die in ziekenhuizen wordt gebruikt om een hyperpermeabiliteit van de darm vast te stellen is de lactulose/mannitoltest. Hierbij drinkt de cliënt een oplossing met het monosaccharide mannitol en het disaccharide lactulose.

Kleine wateroplosbare moleculen, zoals mannitol, worden relatief gemakkelijk opgenomen via de cellen van de darmmucosa (transcellulair). Grotere wateroplosbare moleculen, zoals lactulose, worden slechts matig opgenomen. Zij worden normaliter alleen opgenomen via de tight junctions. Hoe meer lactulose er in de urine wordt aangetroffen, hoe groter de darmpermeabiliteit zal zijn. Deze test zal bij een ernstige darmpermeabiliteit lactulose in de urine meten, echter bij een iets mildere vorm van hyperpermeabiliteit is deze test regelmatig vals negatief.

101

/ september - oktober ‘13

OF

26

Medisch dossier

Buiten een goede anamnese is ook ontlastingonderzoek op virulente factoren van de residente flora, een goede indicatie voor de aanwezigheid van hyperpermeabiliteit. De virulente factoren geven een uitstekend inzicht in de activiteit van de intestinale microbiota. Door dit voorafgaand aan de therapie te onderzoeken, kan een doeltreffende therapie worden opgesteld en wordt de kans op therapiemissers verkleind. Dit ontlastingonderzoek is relatief voordelig.

Het moge duidelijk zijn dat bij een verhoogde darmpermeabiliteit er automatisch een leverbelasting ontstaat. De deur van de darm staat immers wijd open en allerlei voor de lever belastende stoffen hebben vrij toegang tot de bloedbaan.

Y vonne van S t ig t en R a l f A be l s

Melaleuca en olijfblad

• Het afdoden van de pathogenen en de betreffende residente flora vergt een lange periode (4-6 maanden). Diverse natuurlijke middelen kunnen worden ingezet zoals melaleuca, zwarte komijn, olijfblad, pepermuntolie, zwarte walnoot en, knoflook. Eventueel kan tevens bioresonantie en/of homeopathie worden ingezet.

B

Gevolgen van hyperpermeabiliteit

Belangrijk!

Een hyperpermeabiliteit van de darm kun je een beschadigde darm noemen. Deze beschadigingen zorgen ervoor dat de passage van voedingsstoffen bemoeilijkt wordt, terwijl er tevens vocht de darm in lekt. Op een beschadigd darmepitheel kan de residente flora zich niet goed hechten waardoor er ruimte ontstaat voor pathogenen (dysbiose). De immunologische afweer wordt daardoor verminderd. Dat heeft als gevolg dat de hoeveelheid sIgA vermindert waardoor allergische reacties kunnen ontstaan. Door de hyperpermeabiliteit is het mogelijk dat de residente flora passeert door de tight junctions en zo in contact komt met dendrieten en macrofagen. Deze residente flora kan dan als verdediging tegen ons immuunsysteem een biofilm vormen. In tweede instantie kunnen de bacteriën virulente factoren produceren om te kunnen overleven in een vijandige omgeving. Deze virulente factoren beschadigen op hun beurt weer het darmepitheel.

Hiermee is de vicieuze cirkel compleet en wordt de hyperpermeabiliteit in stand gehouden.

Als virulente factoren aanwezig zijn in de ontlasting dan is het van belang en gericht proteasenpreparaat (eiwitsplitsende enzymen) te gebruiken om de biofilm van de bacteriën te verwijderen. Alleen dan zullen de bacteriën ook werkelijk gedood kunnen worden. Dit proteasenpreparaat moet buiten de maaltijd gebruikt worden. Bij de maaltijd wordt dan het dodende middel toegediend.

Tevens kan de therapie ondersteund worden door cistus incantus. Door middel van cistus incantus wordt de therapietijd van 4-6 maanden met 1-2 maanden verkort. Dit betekent minder belasting voor de cliënt, qua inname en kosten en zo een hogere compliance.

• Vermijd gedurende de heel therapie voedingsmiddelen die de hyperpermeabiliteit veroorzaken, zoals granen en graanproducten, koemelkproducten, peulvruchten en planten die behoren tot de nachtschadefamilie.

• Denk eventueel aan suppletie met l-glutamine, N-Acetyl Cysteïne en curcumine.

• Ondersteun het immuunsysteem met een sIgA-stimulerend preparaat met daarin reeds afgedode Escherichia coli-bacteriën en enterococcen.

• Start na enkele maanden voorzichtig met probiotica.

• Gebruik zoveel mogelijk biologische voeding om xenobiotica te vermijden.

Behandeling van de hyperpermeabiliteit De klassieke standaardbehandeling van een hyperpermeabiliteit van de darm bestaat uit het bestrijden van pathogenen, suppletie met het aminozuur l-glutamine, N-Actyl Cysteïne, pre- en probiotica en het vermijden van voedingsmiddelen die de hyperpermeabiliteit veroorzaken. Daarnaast kan curcumine goede diensten bewijzen in het herstel van de tight junctions.

Jammer genoeg schiet deze aanpak ernstig tekort indien er sprake is van de productie van virulente factoren door de residente flora. Met een gespecialiseerd fecesonderzoek (RP Vitamino) is aan te tonen of er sprake is van virulentie. Een individuele benadering zal daardoor mogelijk zijn. In het kort volgen hierbij een aantal therapeutische adviezen: • Allereerst is ontstekingremming en ondersteuning van de ontgiftende organen nodig om rust te creëren voor een volgende darm-therapeutische interventie. De ontgiftende organen zijn door de verhoogde aanvoer van toxines sterk belast en de ontstekingsprocessen (denk ook aan de laaggradige ontstekingen) belemmeren de opname en juiste verwerking van voedingsstoffen.

C

Conclusie De therapie met betrekking tot een hyperpermeable darm vraagt meer facetten dan tot nu toe werd aangenomen. Het toedienen van slijmvliesdonatoren, probiotica en darm-immuunsysteem metabolische probiotica op basis van E.coli-stammen is helaas niet altijd de oplossing.

Door middel van fecesonderzoek kan inzicht verkregen worden met name op het gebied van virulente factoren.

Hierdoor kan de therapie afgestemd worden op de cliënt zodat deze effectiever is.

Referenties zie: www.orthofytomedia.com

september - oktober ‘13 /

101

Vitaliteit en Kracht

NitroGreens

速

100% biologisch mengsel van sappen, extracten en concentraten -

-

Grassappen van gerst, tarwe, haver, kamut en alfalfa, kiemen van biologische bloemkool, broccoli en boerenkool, acerola kers, pepermuntblad, biologische sappen van wortelen en rode biet, steviablad extract.

Hoge ORAC-waarde*: 3250 per maatlepel

energeticanatura.com

121303

* ORAC-waarde: Oxygen Radical Absorbance Capacity

Dit is een

product

28

Kanker - Deficiënties - Autisme

Rauwe knoflook beschermt mogelijk tegen longkanker

I

n deze Chinese studie werd onderzocht of er een verband was tussen het eten van rauwe knoflook en longkanker. Via vragenlijsten werd tussen 2003 en 2010 informatie verzameld van 1424 patiënten met longkanker en van 4543 gezonde controlepersonen.

Mensen die minstens twee maal per week rauwe knoflook aten resultaten bleken 44 % minder kans te hebben op het ontstaan van longkanker. Zelfs bij mensen die rookten werd het risico op longkanker door het eten van rauwe knoflook met 30 % verlaagd. Hetzelfde gold voor het risico op longkanker door het inademen van dampen die ontstaan bij het bakken bij hoge temperaturen. De onderzoekers concluderen dat deze resultaten suggereren dat knoflook in potentie chemopreventieve eigenschappen heeft voor longkanker en pleiten voor meer onderzoek.

Studie Jin ZY, Wu M, Han RQ, et al. Raw garlic consumption as a protective

S

factor for lung cancer, a population-based case-control study in a chinese population. Cancer Prev Res 2013;6(7);711-8. PMID: 23658367

Redactioneel

R

Behalve bescherming tegen longkanker laten meerdere onderzoeken eveneens een beschermend effect zien van knoflook (rauw of gekookt) tegen maagkanker en tegen colorectaalkanker. Het is op dit moment nog niet duidelijk in welke vorm knoflook de beste bescherming biedt en hoe vaak het geconsumeerd zou moeten worden om effectief te zijn.

MN 69 Kruidige geheimen, adviezen en recepten MN 102 Kanker is een overlevingsmechanisme (Deel I) MN 110 Een nieuwe doorbraak in preventie en behandeling van kanker (Deel II)

M

Bestellen: www.fache-instituut.be/webshop of secretariaat@viow.be

Deficiënties na een gastric bypassoperatie

B

ij een gastric bypassoperatie wordt een groot deel van de maag en de twaalfvingerige darm buiten werking gesteld, waardoor sneller verzadiging optreedt. De operatie wordt uitgevoerd bij mensen met een ernstige vorm van overgewicht (BMI > 40), bij wie andere methoden om af te vallen niet hebben geholpen

met specifieke vitaminen en mineralen noodzakelijk om een gebrek te corrigeren.

Een nadeel van deze operatie is dat onder andere door een verminderde inname van voedsel en de gewijzigde absorptie en spijsvertering een gebrek aan diverse micronutriënten kan ontstaan. Klinisch relevante deficiënties die het vaakst optreden na een gastric bypassoperatie zijn een gebrek aan vitamine B1, vitamine B12, vitamine D, ijzer en koper. Deze deficiënties kunnen vaak niet worden gecorrigeerd via het voedingspatroon of door inname van een multivitamine. In veel gevallen is suppletie

Bloedarmoede, vermoeidheid en neuropathie komen vaak voorna een gastric bypassoperatie en kunnen het gevolg zijn van een gebrek aan meerdere vitaminen en mineralen. Een langdurig gebrek aan vitamine D kan tot osteoporose leiden.

Studie Saltzman E, Karl JP. Nutrient Deficiencies After Gastric Bypass Surgery. Annu

S

Rev Nutr. 2013; Jul 17;33:183-203. doi: 10.1146/annurev-nutr-071812-161225

Redactioneel

MN 93 De vetoplosbare vitaminen ADEK

R

M

Bestellen: www.fache-instituut.be/webshop of secretariaat@viow.be

L-carnitine verbetert gedragssymptomen bij autistische kinderen

D

ertig autistische kinderen in de leeftijd van 29 tot 103 maanden werden willekeurig in twee groepen ingedeeld. In de ene groep kregen zestien kinderen zes maanden lang dagelijks 100 mg/kg lichaamsgewicht vloeibare L-carnitine. De veertien kinderen in de andere groep kregen een placebo. Na drie en na zes maanden werd de concentratie carnitine in het bloed bepaald en werd onderzocht of er veranderingen optraden in de scores van de “Childhood Autism Rating Scale” (CARS). Deze test is ontwikkeld om autisme op te sporen en de ernst ervan te bepalen. De onderzoeker die de CARS-test afnam, wist niet of een kind L-carnitine of een placebo had gekregen.

Bij de kinderen die carnitine hadden gekregen waren na zes maanden de CARS-scores significant verbeterd en nam de carnitineconcentratie in het bloed significant toe. Meer onderzoek is nodig. Om te bepalen welke kinderen zouden kunnen profiteren van suppletie met L-carnitine, om de ideale

september - oktober ‘13 /

101

dosering te bepalen en het mechanisme te ontrafelen. In dit onderzoek werd L-carnitine in een dosering van 100 mg/kg lichaamsgewicht per dag goed verdragen.

Studie

Fahmy SF, El-hamamsy MH, Zaki OK, et al. L-Carnitine supplementation improves the behavioral symptoms in autistic children. Res Autism Spectr Disord 2013; 7(1):159–166

Redactioneel

S

R

Bij autistische kinderen zijn afwijkingen in het functioneren van de mitochondriën aangetroffen. L-carnitine verbetert de mitochondriale functie en zou daarom effectief kunnen zijn bij de behandeling van autisme. Er zijn meer onderzoeksresultaten die wijzen op een gunstig effect van suppletie met L-carnitine bij autisme MN 101 Autisme, de puzzelstukjes op hun plaats Bestellen: www.fache-instituut.be/webshop of secretariaat@viow.be

M

29

Hartfalen

Co-enzym Q10 halveert totale mortaliteit

C

o-enzym Q10 halveert de totale mortaliteit volgens de resultaten van een gerandomiseerd dubbelblind multicenteronderzoek dat werd voorgesteld op het Heart Failure 2013 congres. Het is het eerste geneesmiddel dat de sterfte aan hartfalen verlaagt in meer dan tien jaar. Volgens de hoofdauteur, professor Svend Aage Mortensen zou het daarom moeten worden toegevoegd aan de standaardbehandelingen.

Co-enzym Q10 (CoQ10) komt van nature voor in het lichaam en is onontbeerlijk om te blijven leven. CoQ10 werkt als elektronendrager in de mitochondriën, de stuwende kracht van de cellen, om energie te produceren en is bovendien een krachtige antioxidant. Het is de enige antioxidant die mensen in het lichaam synthetiseren. Het niveau van CoQ10 in het hart is verlaagd bij patiënten met hartfalen. Het gebrek eraan wordt sterker naarmate het hartfalen ernstiger wordt. Veel patiënten met hartfalen worden behandeld door middel van statines, omdat ze de synthese van cholesterol blokkeren.

Deze geneesmiddelen belemmeren echter ook de synthese van CoQ10, wat leidt tot een lager niveau van deze substantie in het lichaam. Uit dubbelblinde gecontroleerde onderzoeken is gebleken dat CoQ10 de symptomen, de functionele capaciteit en de levenskwaliteit verbetert van patiënten met hartfalen, en dit zonder bijwerkingen. Maar tot op heden waren er geen onderzoeken waarin de gevolgen op het gebied van overlevingskansen statistisch konden worden bewezen.

De Q-SYMBIO studie [2] randomiseerde 420 patiënten met ernstig hartfalen (klasse III of IV van de New York Heart Association (NYHA)) tussen CoQ10 en een placebo en volgde hen gedurende twee jaar op. Het primaire eindpunt was de tijd tot de eerste belangrijke cardiovasculaire gebeurtenis (MACE: major adverse cardiovascular events), waaronder ongeplande ziekenhuisopname door de verergering van hartfalen, cardiovasculaire dood, dringende harttransplantatie en mechanische ondersteuning aan het hart- en vaatstelsel. De deelnemende centra lagen in Denemarken, Zweden, Oostenrijk, Slowakije, Polen, Hongarije, India, Maleisië en Australië.

CoQ10 halveerde het risico op MACE, met 29 (14%) patiënten in de CoQ10-groep die het primaire eindpunt bereikten ten opzichte van 55 (25%) patiënten in de placebogroep (hazard ratio=2; p=0,003). CoQ10 halveerde ook het risico op overlijden door alle oorzaken, wat gebeurde bij 18 (9%) patiënten in de CoQ10-groep ten opzichte van 36 (17%) patiënten in de placebogroep (hazard ratio=2,1; p=0,01). De met CoQ10 behandelde patiënten hadden een aanzienlijk lagere cardiovasculaire mortaliteit (p=0,02) en werden minder vaak in het ziekenhuis opgenomen voor hartfalen (p=0,05).

Er waren ook minder bijwerkingen in de CoQ10-groep dan in de placebogroep (p=0,073).

CoQ10 is de eerste medicatie die de overlevingskansen verhoogt bij chronisch hartfalen sinds de ACE-remmers en bèta-blokkers

Q

“CoQ10 is de eerste medicatie die de overlevingskansen verhoogt bij chronisch hartfalen sinds de ACE-remmers en bèta-blokkers en zou moeten worden toegevoegd aan de standaardbehandeling van hartfalen”, aldus professor Mortensen.

Hij ging verder: “Andere medicaties voor hartfalen blokkeren eerder celprocessen dan ze bevorderen. Bovendien kunnen ze bijwerkingen hebben. Suppletie met CoQ10, wat een natuurlijke en veilige substantie is, corrigeert het tekort in het lichaam en blokkeert de vicieuze metabolische cirkel bij chronisch hartfalen.”

Andere medicaties voor hartfalen blokkeren eerder celprocessen dan ze bevorderen.

Q

CoQ10 is te vinden in voedsel, onder andere in rood vlees, planten en vis, maar niet in voldoende mate om hartfalen te beïnvloeden. CoQ10 gaat ook over de toonbank als voedingssupplement, maar professor Mortensen verduidelijkt: “voedingssupplementen kunnen het effect van andere medicaties aantasten, waaronder anticoagulantia en patiënten zouden het beste hun arts raadplegen vooraleer ze in te nemen.”

Patiënten met een ischemische hartziekte die statines gebruiken zouden ook van CoQ10-suppletie kunnen profiteren.

“We hebben geen gecontroleerde onderzoeken waarin wordt aangetoond dat een behandeling met statines plus CoQ10 de mortaliteit sterker verlaagt dan met statines alleen. Statines verminderen echter het gehalte aan CoQ10 en CoQ10 in de bloedsomloop voorkomt de oxidatie van LDL op een efficiënte manier. Ik vind dus dat ischemische patiënten een statinebehandeling zouden moeten aanvullen met CoQ10”, aldus professor Mortensen.

Ischemische patiënten zouden naast statines CoQ10 moeten gebruiken

Q

S

Referentie European Society of Cardiology; Heart Failure Congress in Lissabon, 24 mei 2013

MN 87 Breedspectrumwerking van ubiquinol (Coënzym Q10) bij chronische ziekten

M

Bestellen: www.fache-instituut.be/webshop of secretariaat@viow.be

101

/ september - oktober ‘13

FIOW NAJAARSPROGRAMMA 2013 SEMINARIES & BIJSCHOLINGSDAGEN Voor elk jaar van de opleiding Orthomoleculaire Nutritionele Geneeskunde bestaat er een mondeling seminarie of bijscholingsdag. Dit seminarie kan ook door niet-cursisten gevolgd worden.

VRIJDAG 25 OKTOBER 2013 – 40STE SEMINARIE (4DE JAAR)

NEUROMUSCULAIRE MANIPULATIES VAN DE NEUROTRANSMITTERS Regulatie van neurotransmitters kan met natuurlijke middelen, voeding en lifestyle gebeuren. Emotioneel en geestelijk welzijn van een populatie is grondwettelijk een basisbetrachting van elke overheid en tevens de wens van elk individu. Maar de sleutel tot welzijn en een goed gevoel wordt nooit duidelijk gegeven of te vaak ingevuld met antidepressiva. Van welke factoren hangt “zich goed in zijn vel voelen” af? Welke prioriteitsfactoren dienen zich aan tijdens onze levensloop en welke kunnen wij orthomoleculair manipuleren?

VRIJDAG 22 NOVEMBER 2013 – 41STE SEMINARIE (5DE JAAR)

HYPOGLYCEMIE, EEN MISKENDE METABOLE STOORNIS Er zijn geen specifieke symptomen van hypoglycemie gekend, waardoor en grote variëteit van symptomen en de aard van hypoglycemie de diagnose bemoeilijken. Daardoor wordt deze metabole stoornis niet erkend in de klassieke geneeskunde, niettegenstaande heel wat artsen en therapeuten deze stoornis onderkennen en gunstig behandelen. Indien deze stoornis onvoldoende wordt behandeld of helemaal aan haar lot wordt overgelaten, leidt deze tot gedragsveranderingen, angsten, vermoeidheid, inflammatiereacties, agressie, woede, … Langzaam maar zeker evolueert deze biochemische afwijking tot insulineresistentie, diabetes type-2 en ontwikkelt zich later tot het syndroom-X. Heel wat ziektebeelden worden bovendien ongunstig beïnvloed door een hypoglycemie toestand!

VRIJDAG 06 DECEMBER 2013 – 42STE SEMINARIE – LIFE EXTENSION

ALLERGIEËN VOORKOMEN EN EPIGENETISCH BEHANDELEN Er wordt een essentieel onderscheid gemaakt tussen enerzijds een voedselallergie en anderzijds een overgevoeligheidsreactie, die kan ontstaan t.o.v. één of meerdere voedingsstoffen. Bekende dossiers zoals gluten- en melkallergie worden vanuit deze nieuwe visie toegelicht. Bij het orthomoleculair behandelen van allergenen wordt dus niet alleen beroep gedaan op natuurlijke orthoceuticals zoals enzymen, probiotica… maar worden ook manieren om de epigenetische schakelaars te regelen uitvoerig besproken.

Faché Instituut

09 369 06 42 - opleiding@viow.be - www.fache-instituut.be

31

Uit de orthomoleculaire praktijk

Nic o ll e van Laere-Jan s s e n

Lekke darmen, een oosterse interventie

U

iteenlopende klachten zijn terug te brengen tot pathologie van met name de dunne darm. Dieetmaatregelen en supplementen zijn in deze specifieke pathologie zeker bijdragend. Een andere probleeminterventie komt uit het verre oosten. Chinese geneeswijzen kunnen uitkomst bieden, met name daar waar emoties een rol spelen in de neerwaartse spiraal van hyperpermeabele of lekke darmen, ook wel leaky gut genaamd.

De dunne darm is lange tijd gezien als simpelweg een plek voor spijsvertering en resorptie van voedingsstoffen, elektrolyten en water. Koolhydraten worden afgebroken tot monosacchariden, eiwitten tot aminozuren en vetten tot vetzuren en glycerol. Gaandeweg is duidelijk geworden dat we de dunne darm tekort doen bij het toekennen van ‘slechts’ deze basale functies. Zo bevat dit deel van het spijsverteringsstelsel een uitgebreid neuro-endocrien netwerk en speelt het een grote rol in onze afweer gezien de aanwezigheid van vele lymfatische follikels. Darmen staan dus enerzijds voor absorptie maar anderzijds zijn ze ook een barrière voor antigenen en pathogenen die het lichaam willen binnendringen.

DARM villi

kleine vene kleine arterie

vene lymfevat

darmcrypt arterie

De ruimte tussen de epitheelcellen en de lamina propria wordt gesealed door complexe eiwitstructuren: de tight junctions (TJ’s). Deze regelen de permeabiliteit van de darm. TJ’s zijn geen statische grenzen maar zeer dynamische structuren die continu gereguleerd worden door nutriënten en commensale bacteriën [2].

Hyperpermeabel villus

epitheelcel

De dunne darm is opgebouwd uit verschillende lagen. Van buiten naar binnen zijn dit de tunica serosa, de tunica muscularis, de tela submucosa en de tunica mucosa. Laatste bestaat uit drie laminae of weefsellagen: de lamina muscularis mucosa (slijmvliesmusculatuur), de lamina propria (slijmvliesbindweefsel) en de lamina epithelialis (slijmvliesepitheel). Het slijmvliesoppervlakte wordt sterk vergroot door plooien en microvilli (vlokken). De plooien ontstaan door het opplooien van de mucosa en de submucosa. Microvilli zijn vingervormige uitstulpingen van de laminae epithelialis en propria van het slijmvlies [1].

De tight junctions laten in een gezonde situatie kleine moleculen door. Door verschillende redenen echter kan de darmbarrière hyperpermeabel worden voor grotere moleculen zoals toxinen, microben, onverteerd voedsel, medicatie en afvalstoffen. Deze lichaamsvreemde stoffen kunnen zo de bloedbaan en dus het systeem binnen ‘lekken’. Het lichaam reageert vervolgens met een (systemische) immuunreactie waardoor andere ziektes kunnen ontstaan. Leaky gut wordt met een toenemend aantal aandoeningen en condities geassocieerd waaronder Inflammatory Bowel Disease (IBD), coeliakie, diabetes type I, cardiovasculaire aandoeningen, allergieën, astma, artritis, bepaalde kinderziekten, huidaandoeningen als atopisch eczeem en psoriasis en zelfs autisme.

Ook algemene maagdarmklachten kunnen te maken hebben met lekke darmen. Oorzaken zoekt men onder andere in het gebruik van antibiotica en NSAID’s, gluten, candida en slechte eetgewoontes (o.a. suiker, geraffineerde producten, roken, koffie en gist). Veroudering is daarnaast ook een component van belang in het ontstaan van een hyperpermeabele darmbarrière [2].

101

/ september - oktober ‘13

OF

32

Uit de orthomoleculaire praktijk

N ic ol l e van L ae re - Ja n s s e n

Psyche Tamelijk onderbelicht is de psychische component bij lekke darmen. In onderzoek naar goede therapie voor leaky gut hebben in vitro en in vivo onderzoek aangetoond dat het toedienen van commensale bacteriën en probiotica een goede invloed hebben op de integriteit van de intestinale permeabiliteit. Ook is aangetoond dat een disfunctionele darmbarrière ontstaan door psychologische stress goed reageert op probiotica. Met andere woorden: psychologische stress is van invloed op de doorlaatbaarheid van de epitheelcellen [2].

Er was al aangetoond dat bij ernstige fysieke stress, bijvoorbeeld door traumata, brandwonden of grote chirurgie, een gastro-intestinale dysfunctie optreedt: de darmmembraan wordt meer permeabel. Nooit was dit aangetoond voor psychologische stress. In verder onderzoek naar de rol van de psyche in deze materie hebben experimenten op dieren laten zien dat door verschillende soorten fysieke maar ook psychische stress de opname van potentieel schadelijke stoffen door de darm toeneemt. In dit proces spelen mucosale mestcellen een belangrijke rol. Die zijn mogelijk geactiveerd door corticotropine/relasing hormonen en/of acetylcholine. De ontstane hyperpermeabiliteit van de darmbarrière is ernstiger bij lange termijn stress dan bij acute stress. En wanneer iemand al een onderliggende immuundysfunctie heeft, kan onder invloed van stress een ziekte weer opflakkeren zoals bijvoorbeeld in patiënten met IBD [3].

Onderschat probleem Wanneer we voortborduren op de psychologische contributies in deze materie, komen we als vanzelf uit bij de rol van emoties. Peter Paulissen, natuurgeneeskundige en beoefenaar van Chinese geneeswijzen, ziet in zijn praktijk in Maaseik (België) veel patiënten met problematiek van leaky gut.

Paulissen: “Ik zie het als het meest onderschatte probleem van dit moment. Mensen benoemen darmklachten vaak niet in hun klachtpresentatie. Het wordt als vanzelfsprekend aangenomen en dus niet het vermelden waard geacht. Maar bij goed doorvragen tijdens de anamnese komt het vaak aan het licht. Vrij algemene klachten kunnen al te maken hebben met leaky gut.” Hierbij maakt Paulissen gebruik van de Es Teck diagnostische bodyscan. Deze scan toont zeer vaak problemen aan met de darmen en het immuunsysteem. Dat deze twee issues vaak samen voorkomen, is geen toeval volgens de Belgische acupuncturist daar volgens hem alle immuunstoornissen in de darmen starten.

Huilende darmen De beoefenaar van de Chinese geneeskunst noemt leaky gut ook wel huilende darmen. Hiermee refereert hij aan de hyperpermeabiliteit van de darm maar ook aan de in zijn ogen belangrijkste en meest miskende oorzaak van het probleem: de emoties. De Chinezen dichten emoties een grote rol toe in elke onevenwichtigheid van energie of qi. Zij spreken hierbij

september - oktober ‘13 /

101

n Meridia

en bij a

cupuntu

ur

niet van ziekte maar van onbalans in het systeem. De Oosterse filosofie op gezondheid en ziekte beziet lichaam, geest en emoties als een geïntegreerd geheel. In deze optiek worden emoties niet zoals in de westerse geneeskunde als een secundair of bijkomend effect gezien maar als primair oorzakelijke ziektefactor [4].

“In het geval van leaky gut spelen verdriet, angst, melancholie maar ook vreugde – het klopt niet wanneer iemand altijd alles weg lacht - een rol in het ontstaansmechanisme. Ook hebben factoren als perfectionisme en overcompensatie een aandeel in het proces. De organen vibreren die emoties vervolgens en worden ziek”, aldus Paulissen. Hij behandelt patiënten met leaky gut allereerst middels dieptemassages zodat diepe emotionele ladingen aangeraakt worden. Zo komt ook de vaak aanwezige werkelijke en fundamentele vermoeidheid boven water. Verder begeleidt hij de mensen middels acupunctuur. “Punten die ik gebruik liggen allereerst op de levermeridiaan. De (Chinese) lever staat garant voor het verwerkingsaspect van emoties. Verder prik ik vaak een punt op de dikke darm meridiaan om de hitte uit het systeem te krijgen”, aldus de acupuncturist.

Bedekt met sneeuw Het allerbelangrijkste volgens Paulissen is het aanpakken van het primaire probleem van de ontspoorde emoties. Dat is als het ware een laag sneeuw die het fysieke probleem bedekt. En als de sneeuw eenmaal weg is, dan is het probleem vaak ook voor een groot deel opgelost. Voor deze aanpak zijn een aantal vereisten, namelijk dat er goede psychologische begeleiding is en de bereidwilligheid van de patiënt eerlijk naar zichzelf te kijken. Een middel wat hij graag inzet, is het enneagram. Paulissen: “Zo laat ik mensen kennis maken met hun persoonlijkheid en het daarbij behorende bewuste en onbewuste gedrag.” Hierbij benadrukt hij dat dit een grote deskundigheid van de behandelaar vergt. Daarbij is niet elke patiënt in staat en bereid ècht in de spiegel te kijken. “Emoties zijn de meest miskende oorzaak in leaky gut. Mensen hebben het inzicht niet. Ze verkeren in een dualiteit, zijn afgesneden van zichzelf. Ze moeten daarom uit hun slaap worden gehaald. Als je ziet wat er aan de hand is, dan pas kan je radicaal loslaten”, aldus Peter Paulissen.

Auteursgegevens Nicolle van Laere-Janssen Master Physician Assistant en medisch journalist Referenties zie: www.orthofytomedia.com

A

33 Jaa p Slegt

Fytotherapie

Traditionele fytotherapie als ondersteuning bij het lekke darmsyndroom

F

ytotherapie (plantengeneeskunde) is zo oud als de mens op aarde is en kent verschillende stromingen. In vroeger tijden was men geheel aangewezen op planten als geneesmiddel bij een klacht of ziekte. De kennis kwam voornamelijk vanuit de overlevering: empirische kennis. In de tijd van de Griekse geneeskunde (Hippocrates) ontwikkelde zich de natuurgeneeskunde, het denken vanuit het begrip homeostase (streven naar evenwicht) en de humoraal pathologie (elementenleer) Hier werd de plantengeneeskunde gebruikt om een balans te herstellen en de lichaamseigen geneeskracht te stimuleren. Sinds het begin van de vorige eeuw, na het ontdekken en benoemen van de inhoudsstoffen, is men zich meer en meer gaan toeleggen op de ontwikkeling van medicamenten die rechtstreeks de klacht of symptoom elimineren. De natuurlijke werkzame stoffen konden ‘chemisch’ nagemaakt worden, de farmacologie nam een grote vlucht en de plant als geneesmiddel kwam meer en meer op de achtergrond te staan. In deze tijd is er veel farmacologisch onderzoek naar nog niet ontdekte medicinale planten uit ondermeer de regenwouden. Tegelijkertijd is er weer meer belangstelling voor de traditionele fytotherapie vanuit het natuurgeneeskundige denken. Hier staat niet uitsluitend de aandoening centraal, met daarvoor een plant die de klacht pareert. Vanuit de traditionele geneeskunde wordt er tevens gekeken naar het ‘traject’ dat tot de klacht(en) heeft geleid. Men gaat hierbij uit van een zogenoemde brede diagnosestelling en een therapie die gericht is op het herstel van een balans in het lichaam waardoor het de ziekte zelf overwint.

Voor de therapeut is het belangrijk de zwakten en factoren die tot de onbalans hebben geleid in kaart te brengen om tot een therapieadvies te komen. Handvatten hiervoor zijn onder andere anamnese, ziektegeschiedenis, tong-, gelaats-, en oogdiagnostiek. Medebepalend voor de uiteindelijke keus zijn tevens de conditie, fase van ziek zijn en het mentaal/ emotionele beeld.

Chronische ontstekingsprocessen die de mucosa van de dunne darm aantasten. Hierdoor wordt de doorlaatbaarheid van de darmwand negatief beïnvloedt en ontstaat de zogenoemde lekke darm. Het ontstaan van dit syndroom kent verschillende oorzaken.

Oorzaken die tot onbalans in de darmen kunnen leiden: • Overgroei van schimmels, gisten, bacteriën • Parasitaire belasting • Voedingspatroon • Aantasting darmflora • Eiwit- of koolhydraatdyspepsie • Constitutionele zwakte • Zwakke aanmaak maag- en darmsap • Zwakke aanmaak gal (lever), enzymen (pancreas) • Lactose-intolerantie, coeliakie • Ontstekingen, zweervorming in de darmen • Medicatie, operaties, bestraling • Stressfactoren Verschillende plantengroepen Plantengroepen die ingezet kunnen worden bij het lekke darmsyndroom: • Amara’s: bitterstofplanten die specifiek de aanmaak van maag- en darmsap activeren en de werking van lever (gal)

en pancreas (enzymen) stimuleren. Deze bitterstofplanten verhogen de opname van vitale stoffen en stimuleren de uitscheiding. Voorbeelden zijn: Angelica archangelica, Achillae millefolium, Artemisia absinthium en Taraxacum officinalis • Hepatica: leverondersteundende planten zoals Silybum marianus, Taraxacum officinalis, Cynara scolymus • Carminativa, spasmolytica: planten die ondermeer etherische olie bevatten waardoor zij de maagspieren ontspannen, de peristaltiek vergroten, gasvorming tegengaan en ontstekingswerende eigenschappen hebben. Voorbeelden zijn: Chamomilla recutica, Angelica archangelica, Carum carvi, Mentha piperita.

• Regenerantia: planten die het herstelvermogen van weefsels bevorderen op basis van hun inhoudsstoffen. Voorbeelden zijn: Calendula officinalis, Sanicula officinalis, Matricaria chamomilla, Silybum marianus • Mucilaginosa: hiermee worden de slijmstofhoudende planten bedoeld. In de spijsvertering hebben zij een beschermende werking op de slijmvliezen van maag en darmen.

Daarnaast bevorderen zij de passage van de voedselbrei in de darm. Voorbeelden zijn: Linum utitatissimum, Althea officinalis, Plantago afra

101

/ september - oktober ‘13

OF

34

Fytotherapie

Cave: Linum utitatissimum (lijnzaad) en Plantago afra (vlozaad of psyllium) zijn eenvoudig en algemeen in te zetten bij het lekke darmsyndroom. Zij bevatten zeer veel slijmstoffen dat de slijmvliezen van de spijsvertering beschermt, zorgt voor een zachte ontlasting en de darmperistaltiek activeert.

Beiden kunnen eenvoudig in voeding of geweekt in water gebruikt worden om het genezingsproces te ondersteunen.

Eenvoudig en doeltreffend Matricaria Chamomilla (echte kamille) is de ‘moeder van de darmen’ en universeel toepasbaar. Echte kamille werd door de oude Egyptenaren bloem van de zonnegod Ra genoemd en al gebruikt bij koorts en ontstekingen. Later, door de grondlegger van de geneeskunde (Hippocrates), werd kamille gebruikt als geneeskrachtig kruid met vele toepassingen. Door de hele geschiedenis heen was het één van de meest belangrijke geneesmiddelen bij alle spijsverteringsklachten, krampen, ontstekingen en klachten van de vrouw. Dodoneus (1517-1585) benoemt de plant als warm en droog van aard, wat betekent dat de plant zeer goed werkt bij klachten van kou en vocht (maag/darmklachten met pijn of kramp met een waterige of brijachtige ontlasting). In de vorige eeuw (1987) werd Kamille in Duitsland nog uitgeroepen tot geneeskrachtige plant van het jaar. In onze tijd lijkt de belangrijkheid wat vergeten en weggedrukt door het gebruik van reguliere medicatie.

Toch kan deze plant een uitstekende helende invloed hebben bij het lekke darmsyndroom.

Gebruikte plantendelen: flos of flores (bloem), vol in de bloei geplukt of na het drogen geoogst.

Belangrijkste inhoudsstoffen: etherische olie, bitterstoffen, flavonglycosiden, slijmstoffen, looistoffen, cumarinen.

Eigenschappen & werking: vooral de etherische olie (werkzame stof o.a. chamazuleen) is verantwoordelijk voor de ontstekingsremmende werking. De andere componenten van kamille verzachten, ontspannen (flavonoïden) en beschermen (slijmstof) Om de beschermende werking van de slijmstoffen te behouden is het raadzaam om kamille als medicinale thee (infusem) te gebruiken.

Dosering: twee theelepels kruid op één kop kokend water.

Afgedekt 5-10 minuten laten trekken en sloksgewijs opdrinken ruim vóór de maaltijd. Gebruik deze kamillethee drie maal per dag.

september - oktober ‘13 /

101

Ja a p Sl e g t

Kamille (als infusem) kan goed in combinatie met onderstaande therapiekeuzes worden ingezet.

Twee voorbeelden van behandeling met fytotherapie: 1. Het lekke darmsyndroom bij een ‘neurogene’ constitutie met sterke dyspepsieklachten door een zwakke vet- en eiwitvertering met gasvorming en een zeer wisselende ontlasting.

2. Het lekke darmsyndroom bij een ‘lymfatische’ constitutie met aanleg voor slijmvliesaandoeningen

C

Constituties De constitutie geeft zwakten in orgaanstelsels aan, informatie over een toxinenbelasting, indicaties over vatbaarheid en de reactie van lichaam en psyché daarop. Iemand met een lymfatische constitutie zal anders in het leven staan dan de persoon met een neurogene constitutie.

Om tot een effectieve therapie te komen is het belangrijk om altijd de constitutie mee te nemen bij de keuze van fytotherapie. De constituties die in dit artikel gebruikt worden, zijn volgens de indeling van J. Deck (oogdiagnostiek) De zwakten en aangegeven aanleg voor klachten zijn hier beknopt weergegeven.

• Lymfatisch: verhoogde gevoeligheid van lymfesysteem, slijmvliesaandoeningen (ontsteking), huidklachten, schildklier- en lymfklierafwijkingen. Mentaal/emotioneel: aanleg voor onzekerheid, kwetsbaarheid en angst.

• Neurogeen: aanleg voor spanning, verkramping, uitputting door stress, overbelasting van het zenuwstelsel. Mentaal/emotioneel: aanleg voor detailgerichtheid, doordraaiende gedachten, krampachtigheid.

• Biliair/hematogeen: in de ontwikkeling van klachten speelt hier het lever- galsysteem, pancreas en klierfuncties van de darmen mede een rol. Bij spijsverteringsstoornissen zal de lever- en galfunctie een grotere rol spelen dan bij de lymfatische constitutie. Mentaal/ emotioneel: aanleg voor het moeizaam verwerken van indrukken, depressie.

1. De neurogene constitutie Bij de neurogene constitutie zal het zenuwstelsel altijd een rol spelen in de ontwikkeling van klachten. Er is veel aanleg voor spanning, krampachtigheid en stressontwikkeling. Vaak is sprake van detailgerichtheid, de lat hoog leggen, waardoor overbelasting ontstaat. De neurogene cliënt moet aan iets voldoen van zichzelf, gunt zich vaak geen rust, waardoor het gevaar voor uitputting van de basisenergie op de loer ligt.

De dyspepsieklachten kunnen zowel onder invloed van een zwakke aanmaak van spijsverteringssappen als de psyche

35

Fytotherapie

Jaa p Slegt Angeli

Meliss

e offic

ca arc

hange

lica

inalis

Melisse officinalis (citroenmelisse) Citroenmelisse past bij de mens met spanningen in het emotionele gebied en heeft een positieve invloed op zowel het hersengebied als de spijsvertering. Al sinds de oudheid (Galenos, Dodoens) wist men dat Melisse de melancholie en zwaarmoedigheid verdrijft en de spijsvertering stimuleert.

Paracelsus noemde het een ‘levenselixer’.

Gebruikte plantendelen: folium (blad) en herba (bovengrondse kruid).

staan. Veel voorkomend is het ‘weg-eten’ van emoties met zoetigheid en snacks. Dyspepsieklachten vanwege een slechte eiwit- en vetvertering heeft een connectie met de functie van lever en pancreas en belast vooral de lever extra door meer stofwisselingstoxinen. Bij de neurogene constitutie met het lekke darmsyndroom zijn Angelica archangelica (grote engelwortel) en Melisse officinalis (citroenmelisse) voorkeursplanten om de dyspepsieklachten te verminderen en de constitutie in balans te brengen. Deze vullen elkaars werking aan. Silybum marianus (mariadistel) versterkt, beschermt en herstelt de leverfunctie.

Angelica archangelica Angelica brengt rust en evenwicht in spijsvertering en psyche. Engelwortel werd in de geschiedenis gezien als een magische plant. Het zou bescherming geven tegen de duivel en boze geesten en helende kracht hebben van een engel. Vooral de reinigende werking van de darmen werd geroemd. Als wij dit ruim interpreteren zou de plant in staat zijn alles uit de spijsvertering (het kwade) te verdrijven wat er niet in thuis hoort en rust brengen (bevrijd gevoel). Wetenschappelijk onderzoek heeft inmiddels aangetoond dat Angelica uitermate geschikt is bij chronische maag- en darmklachten met dyspepsie verschijnselen.

Gebruikte plantendelen: radix(wortel), geoogst en gedroogd van de twee jaar oude plant.

Belangrijke inhoudsstoffen: vooral amara aromatica (bitterstoffen + etherische olie) met onder andere limoneen, umbelliferon en angelicine, flavonen en looistof. Het ‘fellandreen’ is verantwoordelijk voor de sedatieve eigenschappen.

Eigenschappen & werking: de bitterstoffen stimuleren de secretie van maagsap, gal (lever) en enzymen (pancreas).

Hierdoor wordt de vet- en eiwitvertering versterkt, gasvorming verminderd en de darmslijmvliezen ontzien. Tegelijkertijd zorgt de etherische olie voor een ontstekingsremmende invloed (bisabolol en xanthotoxine) en spasmolytische werking (angelicine) in de darmen.

Mentaal/emotioneel: Angelica archangelica past bij de ‘neurogene’ mens met spijsverteringsklachten. Het is een tonicum voor het zenuwstelsel en brengt rust in zowel de hersenen (druk in het denken) als in de darmen. Het past bij diegenen die gevoelsmatig in de kou zijn blijven staan en moeite hebben bij het verteren van indrukken (zowel fysiek als psychisch).

Belangrijke inhoudsstoffen: etherische olie, bitterstoffen, looistof.

Eigenschappen & werking: melisse is een fyto-tranquillizer werkzaam op het ‘limbische’ systeem (emotiegebied in de hersenen). Door de etherische olie (o.a. citronellol, linanol, limoneem, citral) versterkt melisse de parasympaticus. Dit maakt het zeer geschikt voor de ‘emotionele verwerkingsprocessen’ die de spijsvertering belasten. Het ondersteunt de werking van Angelica archangelica (1+1 = 3 effect).

Silybum marianus (mariadistel) Mariadistel (of Carduus marianus) wordt sinds de 16e eeuw als belangrijke leverplant gebruikt. Vooral bij stagnatie van de lever en de milt (Dodoens) en bij geelzucht. Dit was puur op basis van empirische kennis; men had geen kennis van de inhoudsstoffen. Sinds 1970 is mariadistel één van de meest wetenschappelijk onderzochte planten en heeft men de leverbeschermende eigenschappen aangetoond. Vooral het silymarine staat op dit moment zeer in de wetenschappelijke belangstelling.

Gebruikte plantendelen: fructus (vrucht of zaad).

Belangrijke inhoudsstoffen: de belangrijkste zijn lavanolignanen (de verzamelnaam voor het silymarine dat een scala aan componenten bevat), eiwitten, sterolen, vette olie, slijmstoffen en looistoffen.

Werking &eigenschappen: Silybum marianus helpt de lever bij het ontgiften, voorkomt leverschade en stimuleert de nieuwvorming van levercellen (parenchymweefsel). Het heeft een milde invloed op de vetvertering en dyspepsieklachten. Bij het lekke darmsyndroom komen veel schadelijke stofwisselingstoxinen in het systeem waardoor de lever extra belast kan worden.

Cave: bij minder leverbelasting kan men in plaats van Silybum marianus kiezen voor Artemisia absinthium (sterk) of Artemisia vulgaris (mild) om het accent op de darmfunctie te versterken.

Mariadistel

101

/ september - oktober ‘13

OF

36

Fytotherapie

2. De lymfatische constitutie De lymfatische constitutie heeft aanleg voor klachten van slijmvliezen, lymfeklieren, afweersysteem en huid. In de ziektegeschiedenis (kindertijd) zijn veelvuldig klachten van KNO-gebied, opgezette klieren, allergieën, bronchitis en/of huidklachten terug te zien. In latere fase is er meer aanleg voor belaste slijmvliezen van maag en darmen, voedselgevoeligheid of intolerantie. Chronisch belaste slijmvliezen van de dunne darm kunnen tot een verzwakking van het immuunsysteem leiden (plaques van Peyer). De lymfaticus reageert sterk op ontstekingen. Mentaal/emotioneel is er aanleg voor onzekerheid en angst (ben ik wel goed genoeg) en daardoor een zekere mate van gebrek aan zelfvertrouwen. Bij de lymfatische constitutie met het lekke darmsyndroom zijn Calendula officinalis (goudsbloem) en Sanicula officinalis (heelkruid) voorkeursplanten om de slijmvliezen van de darm te herstellen en de constitutie in balans te brengen.

Achillae millefolium (duizendblad) activeert de maag en darmsecretie, versterkt de bloedcirculatie en ondersteunt beide andere planten.

Calendula officinalis

Ja a p Sl e g t

Calendula officinalis (goudsbloem) Calendula werd voor onze jaartelling al medicinaal gebruikt.

In het oude Egypte schreef men er vermeende verjongende eigenschappen aan toe. In Griekenland zag met het als symbool voor dankbaarheid en liefdevolle herinneringen. Vanaf de Middeleeuwen gebruikte men Calendula officinalis zowel in- als uitwendig. Echt verjongend voor ons mensen is de plant natuurlijk niet, maar wellicht doelde men op de regenererende eigenschappen van de plant (zonder kennis van de inhoudsstoffen). Deze kennis is pas opgedaan rond het begin van de vorige eeuw. Voor de fytotherapeut van nu is het een geliefde plant om mee te werken.

Inhoudsstoffen: ondermeer flavonglycosiden, bitterstoffen, etherische olie, slijmstoffen, looistoffen, carotenoïden, xanthofyllen en immuunstimulerende polysacchariden.

Werking & eigenschappen: Calendula is uitermate geschikt bij chronische ontsteking van de slijmvliezen van maag en darmen (gastro enteritis). De looistoffen zorgen voor verdichting van het zachte weefsel waardoor bacterievorming minder kans krijgt. De etherische olie heeft een antiseptische, ontkrampende werking. De slijmstoffen beschermen de slijmvliezen en de xanthofyl glycosiden stimuleren de fagocytose en nieuwvorming van het weefsel. Daarnaast activeren de bitterstoffen de sapsecretie en mild de galaanmaak door de lever. Calendula is een ‘lymfagogum’: het activeert de doorstroming van lymfevocht en het voert daardoor ontstekingsresten via de lymfe en het bloed goed af.

Combineren met: Sanicula officinalis (heelkruid). Heelkruid heeft een gelijke werking als Calendula officinalis. Heelkruid bevat onder andere ‘allantoïne’ dat verantwoordelijk is voor de regenererende eigenschappen.

Achillae millefolium (duizendblad). Duizendblad is een amara aromaticum dat een ‘tonicum’ voor de darmslijmvliezen genoemd kan worden. De Duitse naam is schafgarbe, dat gezond maken of helen betekent. Het is een bitterstofplant met etherische olie (o.a. azuleen) en heeft een breed werkingsgebied. Duizendblad activeert de spijsvertering, is antiseptisch, spasmolytisch en verbetert de bloedcirculatie. Het werkt uitstekend bij specifieke maag- en darmklachten met dyspepsie, diarree of gastritis/enteritis.

Sanicula officinalis

Deze combinatie van drie kruiden past in het bijzonder bij de lymfatische en flegmatische mens met aanleg voor kouwelijkheid. Het heeft verwarmende eigenschappen, versterkt de slijmvliesconditie, pakt slijmvliesontstekingen aan en activeert het klierenstelsel, de sapsecretie en de leverfunctie.

september - oktober ‘13 /

101

37

Fytotherapie

Jaa p Slegt

C

Literatuur

Achillae millefolium

• Verhelst dr. G. Groot Handboek Geneeskrachtige planten.

ISBN 9080778427 • Dodoens Cruydeboek 1554. Jubileumuitgave De Driehoek • Hellemond J.v. Fytotherapeutisch compendium. Uitgeverij Bohn, Scheltema en Holkema. ISBN903130905-2 Korthuis J. Oog in oog. Uitgeverij Homeovisie. ISBN 907166901-7 • Beuming W. Irisdiagnostiek in de praktijk. Uitgave in eigen beheer.

• Weiss RF. Lehrbuch der Phytotherapie.. Fintelmann. ISBN 3-7773-1380-7 • Uyldert M. Lexicon de Geneeskruiden. Uitgeverij De Driehoek 2e druk.

• De Groene Apotheek. ISBN 90-447-0987-9.

A

Auteursgegevens Jaap Slegt is natuurgeneeskundig therapeut met als specialisatie fytotherapie. Hij was van 1992-2009 docent aan de Academie voor Natuurgeneeskunde Hilversum/Utrecht. Nu geeft hij naast zijn praktijk seminars aan de Hogeschool Natuurgeneeskunde en Klassieke Homeopathie te Arnhem (Nl). (www.irisfyto.nl)

UDO’S CHOICE®

ULTIMATE OIL BLEND

UDO’S CHOICE ULTIMATE OIL BLEND BEVAT OMEGA-3 EN OMEGA-6 DIE BIJDRAGEN TOT DE INSTANDHOUDING VAN NORMALE CHOLESTEROLGEHALTEN IN HET BLOED. DIT GELDT BIJ EEN DAGELIJKSE INNAME VAN MINIMAAL 2 G OMEGA-3, OF 10 G OMEGA-6.

Al jaren een bewuste keuze voor gans de familie Wat maakt Udo’s Choice Ultimate Oil Blend® zo uniek?

Udo’s Choice Ultimate Oil Blend is een combinatie van verse en ongeraffineerde biologische oliën zoals: lijnzaad-, zonnebloem- en sesamolie. Ze zijn zodanig bereid tot de speciale verhouding van de omega-3, omega-6 en omega-9 vetzuren werd verkregen. De olie werd mechanisch geperst bij een lage temperatuur in een ultramoderne, licht- en zuurstofvrije omgeving. Deze methode werd speciaal door Udo Erasmus ontworpen om de stabiliteit en de voedingswaarde van het product te maximaliseren. Bovendien bevat Udo’s Choice Ultimate Oil blend ook ‘secundaire’ ingrediënten zoals: teunisbloemolie, olie uit havervlokken en rijstkorrels, lecithine en triglyceriden met middellange ketens en vitamine E. Vitamine E draagt bij tot de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress. In tegenstelling tot vele andere oliën is Ultimate Oil Blend verpakt in ecologisch, niet-reactief, amberkleurig glas met een versheidsdatum. En ten slotte smaakt het heerlijk!

Een uniek oliemengsel met veel waardevolle eigenschappen.

VERKRIJGBAAR IN DE BETERE NATUURVOEDINGSWINKEL OF APOTHEEK

OJ-adv 186 x 130def_2013.indd 1

correct en ecologisch verpakt in niet-reactief, amberkleurig glas en eromheen een lichtwerende kartonnen doos

voor meer info over Ultimate Oil Blend®

OjIbwa | De roeck your health, our mission

+32 (0)52 48 43 00 www.gezondevetten.be

15/01/13 09:36

38

Colofon

Tweemaandelijks magazine OrthoFyto® & OrthoTrends®

101 / september - oktober ‘13

NR.101

2013 / OKTOBER SEPTEMBER G 18 JA A RG A N

VA K T I J D

Uitgever OrthoFytoMedia Nieuwdorp 57 - 9190 Stekene Tel: +32 (0)3 808 41 43 info@orthofytomedia.org Orthofyto is hét vaktijdschrift in België voor artsen, therapeuten en andere (para)medische professionals werkzaam of geïnteresseerd in preventieve gezondheidszorg en integratieve geneeskunde.

Orthofyto heeft als doel u op de hoogte te houden van de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van integratieve holistische gezondheidszorg, specifiek gericht op orthomoleculaire voeding & geneeskunde en fytotherapie.

Hoofdredacteur Pascale Van den Heede, apotheker pascale@orthofytomedia.org Eindredacteur Walter O.M. Faché, biochemicus Redactieraad Walter O.M. Faché, biochemicus HEOS Annemieke Meijler, natuurdiëtist Ereleden Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe Apr. Hubert Goossens Dr. Med. Frans Fermon Dr. Med. Mark Bottu Auteurs van dit nummer Katinka Huiskamp (diëtist ) Marieke Lebbink (natuurdiëtist) Yvonne van Stigt (MSc) Ralf Abels (Drs.) Nicolle van Laere-Janssen (medisch journalist) Jaap Slegt (natuurgeneeskundig therapeut) Lay-out en druk Françoise Biesbroeck, Het Letterhuis Beerveldestraat 19 - 9160 Lokeren

SCHRIFT

e Lekkendm r a d

Uitgave van OrthoFytoMedia 18e jaargang, nr 101 Verschijnt 6 x per jaar

VOEDING BIJ T MEABIlITEI HyPERPER VAN DE DARM EN, lEKKE DARM EEN OOSTERSE IE INTERVENT DARM lEKKENDE STERK SyNDROOM D ONDERKEN

3d illustratie

van de dikke

darm villi

Abonnementen/prijzen Secretariaat OrthoFytoMedia Tel: +32 (0)3 808 41 43 info@orthofytomedia.org België en Nederland €64 voor 6 nummers Overige landen op aanvraag Losse nummers: €11.5 (excl. portkosten) Mail naar info@orthofytomedia.org met vermelding van naam, adres, telefoon, email Jaarabonnement van januari tot december Abonnementen worden automatisch verlengd voor een volledig jaar, tenzij schriftelijk wordt opgezegd ten laatste eind oktober van het lopende jaar.

Advertentie aanvraag Pascale Van den Heede: pascale@orthofytomedia.org

Inzenden artikel?

Wilt u schrijven voor het tijdschrift Orthofyto; u bent van harte welkom.

Neem bij voorkeur vooraf contact op met onze hoofdredacteur Pascale Van den Heede. Na inzending van uw artikel beoordeelt de redactie binnen twee weken of uw artikel in aanmerking komt voor plaatsing. Redactionele bewerking van de artikelen gebeurt in overleg met de auteur.

NR.102 Volgende editie:

Depressie De Pressie, Depri of echt Depressief?

In het tijdsbestek waarin wij allemaal leven is pressie met overmatige prikkels en prestatiedwang een fenomeen waar we allemaal mee geconfronteerd worden. Niets is meer zeker. Al met al dragen we meer verantwoordelijkheden, ervaren meer stress, gebruiken meer koffie, meer sigaretten, meer alcohol, veel adrenaline en veel overuren…..De balans tussen draagkracht en draaglast dreigt vervolgens verstoord te raken. Waar en wanneer kan somatische therapie en/of psychotherapie helpen?

Aromatherapie en depressie In veel landen, wordt het ziekteverzuim 35-45% in verband met psychische problemen. Psychische stoornissen veroorzaken enorme schade aan individuen, hun gezinnen en de maatschappij zelf.

Daarom is het van een groot belang om een vroege diagnose en een tijdige behandeling van depressieve toestanden te herkennen. Een van de relatief nieuwe technieken voor het identificeren en behandelen van neuro psychische stoornissen, o.a. depressie, is de aromatherapie (AT) en hydrolatentherapie (HT) In Europa is in 2006 een wet aangenomen die bepaalt dat aan voedingswaren geen medische claims mogen hangen, behalve als deze wetenschappelijk bewezen zijn. Deze wet wordt ook wel de claimsverordening genoemd. Productnamen of verwijzing naar producten is niet toegestaan. De verantwoordelijkheid of de advertentietekst aan de eisen van de claimsverordening voldoet, ligt bij de adverteerder. OrthoFytoMedia vzw, is niet verantwoordelijk voor de geplaatste advertenties.

Disclaimer De informatie uit deze uitgave is uitsluitend bedoeld voor lezers die zich uit het oogpunt van hun beroep met gezondheid en voeding bezig houden. Deze publicatie is niet bedoeld voor leken en consumenten.

Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen zij op geen enkele wijze instaan voor de volledigheid van of eventuele fouten in de tekst van deze publicatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele verantwoordelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen, gebaseerd op de inhoud van deze publicatie.

Copyright Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur. Ook de overname van artikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming.

Othofyto Media geeft twee tijdschriften uit:

Orthofyto en LeefNu

Website OrthoFyto Media online Maak kennis met onze website www.orthofytomedia.com! Op de site treft u alle informatie betreffende de tijdschriften Orthofyto en LeefNu. Ter gelegenheid van de honderdste editie van Orthofyto is dit magazine tot het einde van dit jaar volledig digitaal te lezen. Om de andere edities te kunnen lezen, heeft u een abonnement nodig. Vanaf 2014 zal op deze website ook het volledige archief van Orthofyto en LeefNu geplaatst worden. Op de website treft u alle voorwaarden.

18 e jaargang N R . 101

SEPTEMBER / OKTOBER 2013 JAARGANG 18N R . 100

VA K T I J D S C H R I F T JULI / AUGUSTUS 2013 JAARGANG 18

Integrale geneeskunde

VOEDING BIJ HyPERPERMEABIlITEIT VAN DE DARM lEKKE DARMEN,

INTeGRALe kANkeRTheRApIe

EEN OOSTERSE INTERVENTIE

VoedING ALS bASIS VooR IedeRe TheRApIe

lEKKENDE DARM SyNDROOM STERK ONDERKEND

Ge誰NTeGReeRde behANdeLING VAN depReSSIe

Orthofyto is het enige vaktijdschrift in Belgi谷 voor artsen, therapeuten en andere (para)medische professionals werkzaam of ge誰nteresseerd in preventieve gezondheidszorg en integratieve geneeskunde.

Orthofyto heeft als doel deze professionals op de hoogte te houden van de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van integratieve holistische gezondheidszorg, specifiek gericht op orthomoleculaire voeding & geneeskunde en fytotherapie.

10 J a a Rga n g

uw leef- en eetwij(s)zer

augustus / september 2013

Leef Nu LeefNu

70

24 1989-2013

|

速

Voedsel om te ontstressen

Zwangerschap slimmer door goed eten

opVoeden in deze tijd

oVerbeVissing

beteugel uw stress

69

|

|

LeefNu is het tijdschrift voor de consument die op een bewuste en gezonde manier wil leven. LeefNu vertaalt wetenschappelijke inzichten in praktische artikelen. De artikelen zijn voornamelijk gericht op een gezonde leefstijl & voeding en het gebruik van voedingssupplementen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan onderwerpen zoals beweging, opvoeding en het milieu.

Vrij bewegen

Sculacia

®

Scutellaria baicalensis extract en Acacia catechu extract

121 21303 303

- Voor het behoud van soepele gewrichten - Bij continue belasting van handen, polsen, schouders, nek…

energeticanatura.com

Dit is een

product