Λατινικά α΄ τεύχος

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ Α’ ΤΕΥΧΟΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΑΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΑΡΓΥΡΩ ΠΕ02

ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Η περιπέτεια της Ανδρομέδας ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν κόρη την Ανδρομέδα.

Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Η Κασσιόπη, περήφανη για την ομορφιά της, συγκρίνεται (συγκρίνει τον εαυτό της) με τις Νηρηίδες.

Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, Ο Ποσειδώνας οργισμένος (επειδή οργίστηκε) στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας θαλάσσιο κήτος, quae incolis nocet. το οποίο βλάπτει τους κατοίκους.

Oraculum incolis respondet: Το μαντείο απαντά στους κατοίκους: “regia hostia deo placet!” «στο θεό αρέσει βασιλικό σφάγιο για θυσία!»

Tum Cepheus Andomedam ad scopulum adligat; Τότε ο Κηφέας δένει την Ανδρομέδα σε βράχο· belua ad Andromedam se movet. το κήτος κινείται (κινεί τον εαυτό του) προς την Ανδρομέδα.

Repente Perseus calceis pennatis advolat; Ξαφνικά ο Περσέας καταφθάνει πετώντας με τα φτερωτά υποδήματα· puellam videt βλέπει την κοπέλα et stupet forma puellae. και θαμπώνεται από την ομορφιά της κοπέλας.

Perseus hasta beluam delet Ο Περσέας σκοτώνει με το δόρυ το κήτος et Andromedam liberat.

και ελευθερώνει την Ανδρομέδα.

Cepheus, Cassiope et incolae Aithiopiae valde gaudent. Ο Κηφέας, η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. Cassiope: πρωτόκλιτο ουσιαστικό που προέρχεται από τα ελληνικά. Κλίνεται ως εξής: Nom: Cassiope (a) //Gen: Cassiopae et Cassiopes // Dat: Cassiopae// Acc: Cassiopen //Voc: Cassiope //Abl: Cassiopa.

2. filiam: Σχηματίζει τη δοτική και αφαιρετική πληθυντικού (filiis) σε –abus, όταν είναι ανάγκη να γίνει διάκριση από τις όμοιες αντίστοιχες πτώσεις του αρσενικού δευτερόκλιτου ουσιαστικού filius (filiis et filiabus).

3. deo: Το δευτερόκλιτο αρσενικό κλίνεται ως εξής: Singularis

Pluralis

Nom:

deus

dei /dii /di

Gen:

dei

deorum /deum

Dat:

deo

deis /diis /dis

Acc:

deum

deos

Voc:

deus /dive

dei /dii /di

Abl:

deo

deis /diis /dis

4. Τα επίθετα της δεύτερης κλίσης κλίνονται στο αρσενικό και το ουδέτερο γένος όπως τα αρσενικά και τα ουδέτερα της δεύτερης κλίσης και στο θηλυκό σύμφωνα με τα ουσιαστικά της πρώτης κλίσης. Οι μετοχές του παθητικού παρακειμένου (iratus) κλίνονται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα.

5. Γραμματική, σελίδα 40, παρ.55,1: κλίση της προσωπικής αντωνυμίας α΄, β΄, γ΄ προσώπου //σελίδα 44, παρ. 55,5: κλίση της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod.

6. Οι βασικές καταλήξεις των ρημάτων της ενεργητικής φωνής είναι οι εξής: -o /-m, -s, -t, -mus, -tis, -nt. Τα ρήματα της α’ συζυγίας έχουν χαρακτήρα –a- και τα ρήματα της β΄ συζυγίας έχουν χαρακτήρα –e-.

B. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Αυτοπάθεια: Το υποκείμενο ή γενικά ο όρος της πρότασης στον οποίο αναφέρεται η αυτοπάθεια ενεργεί και παθαίνει ταυτόχρονα. Στα λατινικά δεν υπάρχει αυτοπαθής αντωνυμία. Η προσωπική αντωνυμία γ΄προσώπου, καθώς και η κτητική του γ΄προσώπου χρησιμοποιούνται μόνο για να δηλώσουν αυτοπάθεια. Επίσης και οι προσωπικές και κτητικές αντωνυμίες του α΄και του β΄προσώπου χρησιμοποιούνται και για να δηλωθεί αυτοπάθεια. Άμεση Αυτοπάθεια ή Αντανάκλαση: όταν η αντωνυμία αναφέρεται στο υποκείμενο της πρότασης στην οποία βρίσκεται. Έμμεση Αυτοπάθεια: όταν η αντωνυμία βρίσκεται: α) σε δευτερεύουσα πρόταση και δεν αναφέρεται στο υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης αλλά στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης της δευτερεύουσας πρότασης, β) σε φράση που έχει απαρέμφατο και δεν αναφέρεται στο υποκείμενο του απαρεμφάτου αλλά στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης του απαρεμφάτου και γ) σε φράση που έχει μετοχή και δεν αναφέρεται στο υποκείμενο της μετοχής αλλά στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης της μετοχής.

2. ad oram // ad scopulum: Οι προθέσεις ad // in + αιτιατική δηλώνουν την κίνηση προς τόπο. Η στάση σε τόπο εκφέρεται με την πρόθεση in + αφαιρετική και η απομάκρυνση με τις προθέσεις ex, de, ab + αφαιρετική.

ΜΑΘΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ: Ένας «λάτρης» του Βιργίλιου ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. Ο Σίλιος ο Ιταλικός, ο επικός ποιητής, ήταν ένδοξος άντας.

XVII (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. Τα δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι ωραία.

Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε (κρατούσε τον εαυτό του) στην Καμπανία.

Multos in illis locis agros possidebat. Κατείχε πολλούς αγρούς σε εκείνα τα μέρη.

Silius animum tenerum habebat. Ο Σίλιος είχε ευαίσθητη ψυχή.

Gloriae Vergili studebat Επιδίωκε τη δόξα του Βιργίλιου ingeniumque eius fovebat. και λάτρευε το πνεύμα του.

Eum honorabat Τον τιμούσε ut puer magistrum (honorat). όπως το παιδί (τιμά) το δάσκαλο.

Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, Τον τάφο του, το οποίο βρίσκεται στη Νεάπολη, pro templo habebat. το θεωρούσε σα ναό.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. Silius / Vergili / ingenium: Τα υπερδισύλλαβα ονόματα σε –ius/-ium στη γενική του ενικού πολλές φορές συναιρούν το τελικό –ii σε –i (Silii/Sili, Vergilii/Vergili, ingenii/ingeni.

2. Tα κύρια ονόματα σε –ius, γνήσια Λατινικά, και το προσηγορικό filius, σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε i αντί –ie (Vergili, fili).

3. libri / agros / puer / magistrum: Αρσενικά της β΄κλίσης σε –er. Γραμματική, σελίδες 1415, παρ.17, 18. Ιδιαίτερη προσοχή στο ουσιαστικό vir (άνδρας). Κλίνεται ως εξής: Vir, viri, viro, virum, vir, viro //viri, virorum, viris, viros, viri, viris. Μεγάλη προσοχή να μη συγχέεται με το τριτόκλιτο ουσιαστικό vis (δύναμη) 4. Το ουσιαστικό locus, -i είναι ετερογενές. Σχηματίζει πληθυντικό αριθμό κατά το αρσενικό γένος loci, -orum =χωρία βιβλίων και κατά το ουδέτερο γένος loca, -orum =τόποι, περιοχές.

5. pulchri (pulcher, pulchra, pulchrum) / tenerum (tener, tenera, tenerum): Τα επίθετα τα β΄κλίσης κλίνονται στο αρσενικό γένος όπως τα παραπάνω ουσιαστικά. Τα επίθετα σε –er σχηματίζουν τον υπερθετικό βαθμό σε –rrimus.

6. is, ea, id: Η αντωνυμία είναι δεικτική (σύμφωνα με το αναγνωστικό) και οριστική σύμφωνα με τη Γραμματική, σελίδα 43, παρ. 43. Η αντωνυμία ille, illa, illud είναι δεικτική, Γραμματική, σελίδα 43. Η αντωνυμία suus είναι κτητική, Γραμματική, σελίδα 41.

7. Neapoli: Ουσιαστικό της γ΄κλίσης, σχηματίζει την αιτιατική του ενικού σε –im, κατ’ εξαίρεση.

8. Ο παρατατικός της οριστικής των ρημάτων της α΄ συζυγίας σχηματίζεται με το πρόσφυμα ba, το οποίο παρεμβάλλεται ανάμεσα στο χαρακτήρα a και τις βασικές καταλήξεις. Ο παρατατικός της οριστικής των ρημάτων της β΄ συζυγίας σχηματίζεται με το πρόσφυμα ba, το οποίο παρεμβάλλεται ανάμεσα στο χαρακτήρα e και τις βασικές καταλήξεις. Α’ συζυγία: (a) bam, bas, bat, bamus, batis, bant. Β’ συζυγία: (e) bam, bas, bat, bamus, batis, bant. Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat: Άμεση αυτοπάθεια.

2. ut puer magistrum (honorat): Δευτερεύουσα παραβολική πρόταση. Εννοείται το ρήμα της κύριας πρότασης.

3. Neapoli: Τα ονόματα των πόλεων (ή των μικρών νησιών) δε συνοδεύονται από πρόθεση. Η στάση εκφέρεται με την παλιά τοπική πτώση, η οποία ταυτίζεται με τη γενική για τα α΄κλιτα και β’κλιτα ουσιαστικά ενικού αριθμού και με την αφαιρετική για τα γ’κλιτα και τα α’κλιτα και β’κλιτα πληθυντικού αριθμού. Η κίνηση με απλή αιτιατική και η απομάκρυνση με απλή αφαιρετική.

ΜΑΘΗΜΑ ΕΚΤΟ: Οι νόμοι In ea civitate, Σ’ αυτήν την πολιτεία quam leges continent, την οποία στερεώνουν οι νόμοι, boni viri libenter leges servant. αγαθοί άνδρες πρόθυμα υπηρετούν τους νόμους.

Lex enim est funtamentum libertatis, fons aequitatis. Γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας, η πηγή της δικαιοσύνης.

Mens et animus et consilium et sententia civitatis Ο νους και η ψυχή και η σκέψη και η άποψη της πολιτείας posita est n legibus. βρίσκονται στους νόμους.

Ut corpora nostra sine mente (non stant), Όπως τα σώματά μας χωρίς νου (δεν υπάρχουν) sic civitas sin lege non stat. έτσι και η πολιτεία χωρίς νόμο δεν υπάρχει.

Legum ministri sunt magistratus, Οι αρχές είναι υπηρέτες των νόμων legum interpretes (sunt) iudices, οι δικαστές (είναι) ερμηνευτές των νόμων legum denique omnes servi sumus: όλοι τελικά είμαστε δούλοι των νόμων· sic enim liberi esse possumus. γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. Από τα τριτόκλιτα ουσιαστικά τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν τις ίδιες καταλήξεις σε όλες τις πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού, ενώ τα ουδέτερα έχουν τις ίδιες καταλήξεις με τα αρσενικά και τα θηλυκά στη γενική, τη δοτική και την αφαιρετική του ενικού και πληθυντικού, είναι ακατάληκτα στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού και στις αντίστοιχες πτώσεις του πληθυντικού έχουν κατάληξη –a. Είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε το γένος κάθε τριτόκλιτου ουσιαστικού.

2. Οι καταλήξεις των αρσενικών και θηλυκών ουσιαστικών της τρίτης κλίσης είναι οι εξής: Singularis Pluralis Nom:

-s / -

-es

Gen:

-is

-um

Dat:

-i

-ibus

Acc:

-em

-es

Voc:

-s / -

-es

Abl:

-e

-ibus

3. civitate: civitas/civitatis: σχηματίζει γενική πληθυντικού: civitatum και civitatium.

4. fons (fontis), mens (mentis): σχηματίζουν γενική πληθυντικού σε –ium. Πολλά μονοσύλλαβα συμφωνόληκτα που λήγουν σε –ns, -rs, -bs, σχηματίζουν γενική πληθυντικού σε –ium. Eξαίρεση τα συγγενικά: pater, mater, frater.

5. magistratus: ουσιαστικό τέταρτης κλίσης.

6. possumus: Τα ανώμαλο ρήμα possum, potui,- , posse =μπορώ κλίνεται στην οριστική του ενεστώτα και του παρατατικού ως εξής: Εν. Possum, potes, potest, possumus, potestis, possunt. Παρ. poteram, poteras, poterat, poteramus, poteratis, poterant. Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. in + αφαιρετική: δηλώνει στάση σε τόπο.

2. Ut corpora nostra sine mente (non stant): δευτερεύουσα παραβολική πρόταση. Εννοείται το ρήμα της κύριας πρότασης.

3. sic enim liberi esse possumus: Το τελικό απαρέμφατο στα λατινικά έχει την ίδια σύνταξη με το τελικό απαρέμφατο στα αρχαία ελληνικά. Όταν έχουμε ταυτοπροσωπία βρίσκεται ή εννοείται σε ονομαστική πτώση, ενώ, όταν έχουμε ετεροπροσωπία το υποκείμενο του απαρεμφάτου υπάρχει ή εννοείται σε αιτιατική πτώση.

ΜΑΘΗΜΑ ΕΒΔΟΜΟ: Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Caesar propter fumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ο Καίσαρας εξαιτίας της έλλειψης σταριού εγκαθιστά τις λεγεώνες σε πολλά χειμερινά στρατόπεδα.

Ex quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet Από αυτές διατάζει τέσσερις (λεγεώνες) να ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων et tribus (legionibus) imperat in Belgis remanere. και τρεις (λεγεώνες) διατάζει να παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων.

Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. Διατάζει όλους τους διοικητές των λεγεώνων να φέρουν μέσα στα στρατόπεδα στάρι.

Milites his verbis admonet: Συμβουλεύει με αυτά τα λόγια τους στρατιώτες: “Hostes adventare audio; «Πληροφορούμαι ότι οι εχθροί πλησιάζουν· Speculatores nostri eos propius esse nuntiant. Οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι αυτοί είναι κοντά.

Vim hostium cavere debetis; Πρέπει να φυλάγεστε από τη βία των εχθρών· Hostes enim de collibus advolare solent Γιατί οι εχθροί συνηθίζουν να κατεβαίνουν από τους λόφους et caedem militum perpetrare possunt”. και μπορούν να διαπράξουν σφαγή των στρατιωτών».

Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. castra /castrorum: στον πληθυντικό αριθμό σημαίνει στρατόπεδο, αλλά στον ενικό castrum /castri σημαίνει φρούριο.

2. Hostes: Τα φωνηεντόληκτα αρσενικά και θηλυκά της γ΄κλίσης είναι ισοσύλλαβα και σχηματίζουν τη γενική του πληθυντικού σε –ium. Εξαίρεση το ουσιαστικό sedes /sedis.

Προσέχουμε ιδιαίτερα τα ουσιαστικά: Neapolis και turris γιατί σχηματίζουν αιτιατική ενικού Neapolim και turrim και αφαιρετική ενικού Neapoli και turri. Όσα αρσενικά και θηλυκά σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε –ium σχηματίζουν και την αιτιατική πληθυντικού σε –is.

3. To ανώμαλο ουσιαστικό vis της γ΄κλίσης κλίνεται ως εξής: Singularis

Pluralis

Nom:

vis

vires

Gen:

-

virium

Dat:

-

viribus

Acc:

vim

vires

Voc:

-

vires

Abl:

vi

viribus

4. omnes: (omnis, omnis, omne): ισοσύλλαβο επίθετο της γ΄κλίσης. Τα επίθετα της γ΄κλίσης κλίνονται όπως και τα ουσιαστικά, με τις εξής διαφορές: σχηματίζουν την αφαιρετική ενικού σε -i, τη γενική πληθυντικού σε -ium, και την ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού των ουδετέρων σε –ia.

5. Το αριθμητικό quattuor είναι tria/trium/tribus/tres,tria/tres,tria/tribus.

άκλιτο,

ενώ

το

tribus:

tres,

6. Το απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής των ρημάτων της α΄συζυγίας έχει κατάληξη -are και της β΄συζυγίας ēre. Από το απαρέμφατο του ενεστώτα των ρημάτων σχηματίζεται η υποτακτική του παρατατικού, με την προσθήκη των βασικών καταλήξεων. Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. Ex quibus: Οι αναφορικές αντωνυμίες στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύριες προτάσεις κι ισοδυναμούν με δεικτικές.

2. Το τελικό απαρέμφατο στα λατινικά είναι πάντα σε χρόνο ενεστώτα, εξαρτάται από ρήματα βουλητικά, δυνητικά, κελευστικά, κ.λ.π. Όταν έχουμε ταυτοπροσωπία βρίσκεται ή εννοείται σε ονομαστική πτώση, ενώ, όταν έχουμε ετεροπροσωπία το υποκείμενο του απαρεμφάτου υπάρχει ή εννοείται σε αιτιατική πτώση. Το ειδικό απαρέμφατο εξαρτάται από ρήματα λεκτικά, δοξαστικά, γνωστικά, αισθητικά. Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου μπαίνει πάντοτε σε πτώση αιτιατική, είτε έχουμε ταυτοπροσωπία είτε έχουμε ετεροπροσωπία.

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΓΔΟΟ, ΕΝΑΤΟ, ΔΕΚΑΤΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. Τα τριτόκλιτα φωνηεντόληκτα ουδέτερα σε -e, al,-ar , σχηματίζουν την αφαιρετική ενικού σε -i και την ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού σε ia.

2. Tα επίθετα της τρίτης κλίσης διακρίνονται σε τρικατάληκτα (acer, acris, acre), δικατάληκτα (omnis, omnis, omne), και μονοκατάληκτα (ferox, ferox, ferox). Κλείνονται όπως και τα ουσιαστικά, με τις εξής διαφορές: σχηματίζουν την αφαιρετική ενικού σε -i, τη γενική πληθυντικού σε -ium, και την ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού των ουδετέρων σε –ia. Γραμματική, σελίδες 30 -33.

3. Γραμματική, σελίδα 42, η κλίση της δεικτικής αντωνυμίας hic, haec, hoc. Η δεικτική αντωνυμία ipse, ipsa, ipsum χρησιμοποιείται ως οριστική: Γραμματική, σελίδα 43.

4. Ο Μέλλοντας των ρημάτων της α’ και β’ συζυγίας σχηματίζεται με την προσθήκη του προσφύματος –bi- για τα πρόσωπα του ενικού και το α’ και β’ πληθυντικό και του προσφύματος –bu- για το γ’ πληθυντικό πρόσωπο. Α’συζυγία: (a)bo, -bis, -bit, -bimus, -bitis, -bunt.

B’ συζυγία: (e) bo, -bis, -bit, -bimus, -bitis, -bunt.

5. Τα ρήματα της γ΄συζυγίας έχουν χαρακτήρα σύμφωνο ή u και το απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα έχει κατάληξη ĕre. Σχηματίζουν την οριστική του ενεστώτα ενεργητικής φωνής με την προσθήκη του συνδετικού φωνήεντος –i- για το β’, γ’ ενικό και α’, ‘β πληθυντικό πρόσωπο και με την προσθήκη του συνδετικού φωνήεντος –u- για το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο. Επομένως οι φαινομενικές καταλήξεις διαμορφώνονται ως εξής: -o, -is, -it, -imus, -itis, -unt.

6. Ο Παρατατικός των ρημάτων της γ΄συζυγίας σχηματίζεται με την παρεμβολή του φωνήεντος ē ανάμεσα στο θέμα και το πρόσφυμα –ba- και τις βασικές καταλήξεις: -ebam, -ebas, -ebat, -ebamus, -ebatis, -ebant.

7. Ο Μέλλοντας των ρημάτων της γ΄συζυγίας σχηματίζεται με το ενεστωτικό θέμα, το χαρακτηριστικό φωνήεν –a- για το α΄ενικό πρόσωπο και το –e- για τα άλλα πρόσωπα και τις βασικές καταλήξεις: -am, -es, -et, -emus, -etis, -ent.

8. Τα ρήματα της δ΄συζυγίας έχουν χαρακτήρα –i- και το απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα έχει κατάληξη –ire. Στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο παρεμβάλλεται το φωνήεν –uανάμεσα στο θέμα και τις βασικές καταλήξεις.

9. Ο Παρατατικός των ρημάτων της δ’ συζυγίας σχηματίζεται με με την παρεμβολή του φωνήεντος ē ανάμεσα στο θέμα και το πρόσφυμα –ba- και τις βασικές καταλήξεις: (i)-ebam, -ebas, -ebat, -ebamus, -ebatis, -ebant.

10. Ο Μέλλοντας των ρημάτων της δ΄συζυγίας σχηματίζεται με το ενεστωτικό θέμα, το χαρακτηριστικό φωνήεν –a- για το α΄ενικό πρόσωπο και το –e- για τα άλλα πρόσωπα και τις βασικές καταλήξεις: (i) -am, -es, -et, -emus, -etis, -ent.

11. Γραμματική σελίδα 62, η κλίση Παρατατικού και Ενεστώτα του ρήματος sum. Παρατατικός: eram, eras, erat, eramus, eratis, erant. Μέλλοντας: ero, eris, erit, erimus, eritis, erunt.

12. Το ρήμα fero, tuli, latum, ferre, στον Ενεστώτα παρουσιάζει τύπους θεματικούς αλλά και αθέματους. Το θεματικό φωνήεν απουσιάζει πριν από καταλήξεις που αρχίζουν από s, t, r. Ενεστώτας: fero, fers, fert, ferimus, fertis, ferunt. Παρατατικός: ferebam, ferebas, ferebat, ferebamus, ferebatis, ferebant. Μέλλοντας: feram, feres, feret, feremus, feretis, ferent.

ΜΑΘΗΜΑ ΕΝΔΕΚΑΤΟ: Η Ρώμη και η Καρχηδόνα ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, Ο Αννίβας, ο αρχηγός των Καρχηδονίων, σε ηλικία 26 χρόνων, omnes gentes Hispaniae bello superavit όλα τα έθνη της Ισπανίας νίκης στον πόλεμο et Saguntum vi expugnavit. και κυρίεψε με τη βία το Σάγουντο.

Postea, Alpes, Αργότερα, τις Άλπεις, quae Italiam ab Gallia seiungunt, οι οποίες χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία cum elephantis transiit. πέρασε με ελέφαντες.

Ubi in Italiam fuit, Όταν ήταν στην Ιταλία apud Tricinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas κοντά στον Τρικίνο (ποταμό), τον Τρεβία (ποταμό), την Τρασουμένη (λίμνη) και τις Κάννες copias Romanorum profligavit κατατρόπωσε τις στρατιωτικές δυνάμεις των Ρωμαίων et delevit. και τις κατέστρεψε.

Populous Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. Ο Ρωμαϊκός λαός πληροφορήθηκε έντρομος τη σφαγή των Καννών.

In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Στο Φαλερνό αγρό ο Αννίβας ξέφυγε (απελευθέρωσε τον εαυτό του) από την ενέδρα του Φάβιου Μάξιμου.

Postquam XIV annos in Italia complevit Αφού συμπλήρωσε δεκατέσσερα χρόνια στην Ιταλία

Carhaginienses eum in Africam revocaverunt. οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική.

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Εκεί ο Αννίβας μάταια επιθύμησε να τελειώσει με συνθήκη τον πόλεμο με τους Ρωμαίους.

Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit, Τελικά έδωσε μάχη με τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα sed Romani victoriam reportaverunt. αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. elephantis: ετερόκλιτο ουσιαστικό, κλίνεται κατά τη β΄κλίση elephantus/ -i και κατά τη γ΄κλίση elephans/-ntis.

2. Ο Παρακείμενος Ενεργητικής φωνής είναι ένας από τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων της λατινικής, γιατί από το θέμα του σχηματίζονται ο ενεργητικός Υπερσυντέλικος και Συντελεσμένος Μέλλοντας. Για την α΄, β’, και δ΄ συζυγία ο χρονικός χαρακτήρας όλων των χρόνων που σχηματίζονται από το θέμα του παρακειμένου είναι το –v- (amav-, delev-, audiv-). Οι ειδικές καταλήξεις της οριστικής παρακειμένου για όλες τις συζυγίες είναι: -i, -isti, -it, -imus, -istis, -erunt/-ere. Οι ρηματικοί τύποι που σχηματίζονται από χρονικό θέμα παρακειμένου με χαρακτήρα v πολλές φορές αποβάλλουν το v , όταν ύστερα από τη συλλαβή ve ή vi ακολουθεί στην κατάληξη r ή s (a+i=a, e+i=i, i+i=i. Συχνά τα δυο ii παραμένουν ασυναίρετα ).

Tων παρακειμένων σε ivi είναι δυνατόν να εκπίπτει τo v και στο α΄και γ’ ενικό της οριστικής, αλλά τότε δε συναιρούνται τα δύο ii.

3. transit: (trans + eo //transeo, transii, transitum, transire). Το ρήμα eo, (ivi) ii, itum, ire είναι ένα από τα ανώμαλα ρήματα των λατινικών. Ενεστώτας: eo, is, it, imus, it is, eunt. Παρατατικός: ibam, ibas, ibat, ibamus, ibatis, ibant. Μέλλοντας: ibo, ibis, ibit, ibimus, ibitis, ibunt. Παρακείμενος: (ivi) ii, isti, iit, iimus, istis, ierunt/iere.

4. Ο Παρακείμενος του ρήματος sum κλείνεται ως εξής: Fui, fuisti, fuit, fuimus, fuistis, fuerunt/fuere.

5. cupivit: Το ρήμα είναι ένα από τα 15 ρήματα της γ’ συζυγίας που λήγουν σε -io. Στα ρήματα αυτά ο χαρακτήρας του ενεστωτικού θέματος –i- αποβάλλεται, όπου ακολουθεί

άλλο i στην κατάληξη ή –er ή e τελικό. Κατά τα άλλα κλείνονται όπως τα υπόλοιπα ρήματα της γ΄ συζυγίας. Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. quae Italiam ab Gallia seiungunt: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση. Προσδιορίζει το Alpes.

2. Ubi in Italiam fuit // Postquam XIV annos in Italia complevit: Δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις. Οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις που εισάγονται με τους συνδέσμους postquam, ubi, ut, simul, δηλώνουν το προτερόχρονο και όταν αναφέρονται στο παρελθόν εκφέρονται κατά κανόνα με οριστική παρακειμένου.

ΜΑΘΗΜΑ ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ: Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου qui bellum adversus Persen regem gerebat. ο οποίος διεξήγαγε πόλεμο ενάντια στον Πέρση, βασιλιά.

Serena nocte subito luna defecerat; Μια ξάστερη νύχτα ξαφνικά η σελήνη είχε χαθεί (είχε πάθει έκλειψη)· ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat εξαιτίας του ξαφνικού παράδοξου και φοβερού θεάματος τρόμος είχε εισχωρήσει στις ψυχές των στρατιωτών et exercitus fiduciam amiserat. και ο στρατός είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του.

Tum Sulpicius Gallus disputavit Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος μίλησε de caeli ratione et de stellarum lunaeque statu ac motibus για τη φύση του ουρανού και για τη θέση και τις κινήσεις των αστέρων και της σελήνης eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit. και με αυτόν τον τρόπο έστειλε τον στρατό με αναπτερωμένο ηθικό στη μάχη.

Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt. Έτσι οι ελευθέριες τέχνες του Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για τη λαμπρή εκείνη νίκη του Παύλου.

Quia ille metum exercitus Romani vicerat, Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του Ρωμαϊκού στρατού imperator adversarios vincere potuit. ο στρατηγός μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. Sulpicius: Γενική ενικού: Sulpicii/Sulpici Aemili //Aemilii: Γενική ενικού του κύριου ονόματος Aemilius.

Persen: Perses , Persae, Persae, Persen, Perse, Persa.

2. Η τέταρτη κλίση των ουσιαστικών περιλαμβάνει αρσενικά και θηλυκά σε –us και ουδέτερα σε –u.

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Nom. -us

-us

-u

-ua

Gen.

-us

-uum

-us

-uum

Dat.

-ui

-ibus

-u

-ibus

Acc.

-um

-us

-u

-ua

Voc.

-us

-us

-u

-ua

Abl.

-u

-ibus

-u

-ibus

Μερικά ουσιαστικά σε –us σχηματίζουν τη δοτική ενικού σε –u, όπως τα ουδέτερα (senatui/senatu).

3. Το ουσιαστικό domus έχει και μερικούς τύπους σχηματισμένους με τις καταλήξεις της β΄κλίσης.

Singularis

Pluralis

Nom. domus

domus

Gen.

domus

domuum/domorum

Dat.

domui

domibus

Acc.

domum

domus/domos

Voc.

domus

domus

Abl.

domus/domo

domibus

Υπάρχει και τύπος της γενικής domi πάντοτε ως επίρρημα.

4. Ο Υπερσυντέλικος της ενεργητικής φωνής σχηματίζεται με το θέμα του παρακειμένου το πρόσφυμα – era -και τις βασικές καταλήξεις: amav-era-m, amaveras, amaverat, amaveramus, amaveratis, amaverant. delev-era-m, deleveras, deleverat, deleveramus, deleveratis, deleverant.

leg-era-m, legeras, legerat, legeramus, legeratis, legerant. audiv-era-m, audiveras, audiverat, audiveramus, audiveratis, audiverant. Το ίδιο ισχύει και για το βοηθητικό ρήμα και για τα ανώμαλα ρήματα.

Fueram//potueram//tuleram//ieram.

5. Η Οριστική Συντελεσμένου Μέλλοντα σχηματίζεται με το θέμα του παρακειμένου, το πρόσφυμα – eri -και τις βασικές καταλήξεις. amav-ero, amaveris, amaverit, amaverimus, amaveritis, amaverint delev-ero, deleveris, deleverit, deleverimus, deleveritis, deleverint. leg-ero, legeris, legerit, legerimus, legeritis, legerint. audiverim, audiveris, audiverit, audiverimus, audiveritis, audiverint. Το ίδιο ισχύει και για το βοηθητικό ρήμα και για τα ανώμαλα ρήματα.

Fuero//potuero//tulero//iero. Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. ob, propter, per + αιτιατική: δηλώνεται το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο, αυτό, δηλαδή, το οποίο εντοπίζεται σε εξωτερικές καταστάσεις. prae, ex + αφαιρετική: δηλώνεται το εσωτερικό αναγκαστικό αίτιο, αυτό, δηλαδή, το οποίο εντοπίζεται σε ψυχικές συγκινήσεις και συναισθήματα.

2. quia ille metum exercitus Romani vicerat: Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση. Με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quia εισάγονται αιτιολογικές προτάσεις που δηλώνουν πραγματική αιτιολογία και εκφέρονται με οριστική.

3. domi: στο σπίτι, στην πατρίδα (στάση σε τόπο) domum: προς το σπίτι, την πατρίδα (κίνηση προς τόπο) domo: από το σπίτι, την πατρίδα (απομάκρυνση).

ΜΑΘΗΜΑ ΔΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: Ένα φοβερό όνειρο Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, Μετά από τη ναυμαχία στο Άκτιο, ο Κάσσιος από την Πάρμα qui in exercitu M.Antonii fuerat, ο οποίος ήταν στο στρατό του Μάρκου Αντώνιου Athenas confugit. κατέφυγε στην Αθήνα.

Ibi vix animum sollicitum somno dederat, Εκεί, μόλις είχε παραδώσει την ταραγμένη του ψυχή στον ύπνο (είχε αποκοιμηθεί) cum repente apparuit ei species horrenda. όταν ξαφνικά παρουσιάστηκε σ’ αυτόν φρικτό θέαμα.

Existimavit ad se venire hominem Νόμισε ότι ερχόταν σ’ αυτόν άνθρωπος ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigiei mortui. Με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο πρόσωπο, όμοιος με εικόνα νεκρού.

Quem simul aspexit Cassius, Μόλις τον είδε ο Κάσσιος, timorem concepit τον κυρίεψε τρόμος nomenque eius audire cupivit. και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του.

Respondit ille se esse Orcum. Εκείνος απάντησε ότι είναι ο Πλούτωνας.

Tum terror Cassium concussit Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο et e somno eum excitavit. και τον ξύπνησε από τον ύπνο του.

Cassius servos inclamavit Ο Κάσσιος φώναξε μέσα τους υπηρέτες

et de homine eos interrogavit. και τους ρώτησε για τον άνθρωπο.

Illi neminem viderant. Εκείνοι δεν είχαν δει κανέναν.

Cassius iterum se somno dedit Ο Κάσσιος αποκοιμήθηκε για δεύτερη φορά eandemque speciem somniavit. και ονειρεύτηκε το ίδιο θέαμα.

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit. Ύστερα από λίγες μέρες η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την αξιοπιστία του ονείρου.

Nam Octavianus supplicio capitis eum adfecit. Πράγματι ο Οκταβιανός του επέβαλε τη θανατική ποινή. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. Cassius, supplicio: Cassius/Cassii – Cassi, supplicium/supplicii –supplici.

2. Parmensis: αφαιρετική ενικού σε –im.

3. Η πέμπτη κλίση των ουσιαστικών περιέχει μόνο αρσενικά και θηλυκά που λήγουν σε –es.

Singularis

Pluralis

Nom. -es

dies

-es

dies

Gen.

-ei

diei

-erum dierum

Dat.

-ei

diei

-ebus diebus

Acc.

-em

diem

-es

dies

Voc.

-es

dies

-es

dies

Abl.

-e

die

-ebus diebus

Τον πληθυντικό αριθμό σε όλες τις πτώσεις σχηματίζουν τα ουσιαστικά dies, το οποίο είναι και το μόνο αρσενικό και το res. Τα υπόλοιπα σχηματίζουν ονομαστική, αιτιατική και κλητική ή δεν έχουν καθόλου πληθυντικό.

4. neminem: Αόριστη ουσιαστική αντωνυμία, αρσενικού γένους. Κλίνεται ως εξής: Sing. Nemo/nullius/nemini/neminem/-/nullo.

Plur. Nulli/ nullorum/ nullis/ nullos/-/nullis.

5. eandem: Οριστική αντωνυμία, Γραμματική, σελίδα 44.

6. confugit (fugio/fugi/fugitum/fugere), concepit (capio/ cepi/captum/ capere), cupivit (cupio/cupivi/cupitum/ cupere), adfecit (facio/feci/factum/facere). Στα ρήματα αυτά ο χαρακτήρας του ενεστωτικού θέματος –i- αποβάλλεται, όπου ακολουθεί άλλο i στην κατάληξη ή –er ή e τελικό. Κατά τα άλλα κλίνονται όπως τα υπόλοιπα ρήματα της γ΄ συζυγίας. Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. ingentis magnitudinis et facie squalida: Γενική και αφαιρετική της ιδιότητας. Χρησιμοποιούνται παράλληλα. Βρίσκονται σε γενική (μαζί με αριθμητικό) τα ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, διάρκεια, μέτρο, βάρος,κ.λ.π.

2. qui in exercitu M.Antonii fuerat: αναφορική προσδιοριστική πρόταση, προσδιορίζει το Cassius.

3. cum repente apparuit ei species horrenda: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον σύνδεσμο cum (αντίστροφος) και εκφέρεται με παρακείμενο. Μαζί με το επίρρημα repente δηλώνει αιφνίδιο γεγονός. Παρατηρούμε ότι στην κύρια πρόταση υπάρχει το μόριο vix.

4. Quem simul aspexit Cassius: Η πρόταση είναι δευτερεύουσα χρονική. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο simul και δηλώνει πραγματικό γεγονός.

5. Respondit ille se esse Orcum: Έχουμε άμεση αυτοπάθεια. Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου δηλώνεται σε αιτιατική πτώση, αν και έχουμε ταυτοπροσωπία.

6. supplicio capitis eum adfecit: afficio + αιτιατική προσώπου (eum) + αφαιρετική πράγματος (supplicio). Το capitis είναι γενική της ποινής.

ΜΑΘΗΜΑ ΔΕΚΑΤΟ ΠΕΜΠΤΟ: Τα ήθη των Γερμανών ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris cosistit. Όλη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι στην εξάσκηση στα στρατιωτικά.

Germani non student agriculturae; Οι Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργία· lacte, caseo et carne nutriuntur. τρέφονται με γάλα, τυρί και κρέας.

Locis frigidissimis pelles solum habent Σε πολύ παγωμένες περιοχές έχουν μόνο δέρματα et in flaminibus lavantur. και πλένονται στα ποτάμια.

Cum civitas bellum gerit, Κάθε φορά που η πολιτεία διεξάγει πόλεμο magistratus creantur cum vitae necisque potestate. εκλέγονται αρχές με εξουσία ζωής και θανάτου.

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt Στις ιππομαχίες συχνά κατεβαίνουν από τα άλογα ac pedibus proeliantur: και μάχονται πεζοί: ephippiorum usus res turpis et iners habetur. η χρήση σέλας θεωρείται πράγμα αισχρό και μαλθακό.

Vinum a mercatoribus ad se importari non sinunt, Δεν επιτρέπουν να εισάγεται σ’ αυτούς κρασί από τους εμπόρους, quod ea re, γιατί από αυτό, ut arbitrantur, όπως νομίζουν, remollescunt homines

οι άνθρωποι γίνονται μαλθακοί atque effeminantur. και εκθηλύνονται. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. lacte: lax, lactis: ουδέτερο, μόνο στον ενικό.

Carne: Κλίνεται ως εξής: Sing. Caro, carnis carni, carnem, caro, carne.

Plur. Carnes, cranium, carnibus, carnes, carnes, carnibus.

2. frigidissimis: επίθετο υπερθετικού βαθμού.

3. saepe: συγκριτικός βαθμός: saepius, υπερθετικός: saepissime.

4. Οι βασικές καταλήξεις των μονολεκτικών εγκλίσεων και χρόνων της παθητικής φωνής είναι οι εξής: -or, -ris/-re, -tur, -mur, -mini, -ntur. Το απαρέμφατο Ενεστώτα α’, β’, δ’ συζυγίας έχει κατάληξη –ri. Η Οριστική του Ενεστώτα Παθητικής φωνής σχηματίζεται με το θέμα του Ενεστώτα και τις βασικές καταλήξεις: Α’ συζυγία: amor, ama-ris/-re, ama-tur, ama-mur, ama-mini, ama-ntur. Β’ συζυγία: dele-or, dele-ris/-re, dele-tur, dele-mur, dele-mini, dele-ntur. Δ’ συζυγία: audi-or, audi-ris/-re, audi-tur, audi-mur, audi-mini, audi-u-ntur. Απαρέμφατα: Α’ συζυγία: ama-ri, Β’ συζυγία: dele-ri, Δ’ συζυγία: audi-ri. Οι αρχικοί χρόνοι της Παθητικής Φωνής είναι: ο Ενεστώτας, ο περιφραστικός Παρακείμενος και το απαρέμφατο Ενεστώτα.

5. Αποθετικά ρήματα: Έχουν ενεργητική σημασία αλλά βρίσκονται και κλίνονται μόνο στην παθητική φωνή, ανάλογα με τη συζυγία στην οποία ανήκουν. Διαθέτουν όμως τις εγκλίσεις και τους τύπους της ενεργητικής φωνής που δεν υπάρχουν στην παθητική φωνή. Συγκεκριμένα διαθέτουν: μετοχή Ενεστώτα και Μέλλοντα, απαρέμφατο και Υποτακτική Μέλλοντα, σουπίνο και γερούνδιο. Ημιαποθετικά ρήματα: Σχηματίζουν άλλους χρόνους σύμφωνα με την Ενεργητική και άλλους σύμφωνα με την Παθητική Φωνή. Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. Στα λατινικά κατηγορηματικός προσδιορισμός είναι: α) Τα υπερθετικά επιθέτων και άλλα επίθετα που αναφέρονται σε μέρος του προσδιοριζόμενου ουσιαστικού.

β) Κάθε επίθετο που εκφράζει παροδική ιδιότητα. γ) Το ουσιαστικό ή επίθετο που χρησιμοποιείται αντί μετοχής στη νόθο αφαιρετική απόλυτη. δ) Το γερουνδιακό που εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν δίνω, παραδίδω, δέχομαι, φροντίζω και φανερώνουν σκοπό. ε) Οι λέξεις solus, totus, unus, universus είναι πάντοτε κατηγορηματικοί προσδιορισμοί. στ) Τα επίθετα medius, summus, primus, novissimus, extremus είναι πάντοτε κατηγορηματικοί προδιορισμοί. ζ) Η αντωνυμία ipse, ipsa, ipsum η) Οι λέξεις omnis, idem δεν είναι κατηγορηματικοί προσδιορισμοί.

2. Το ποιητικό αίτιο στα λατινικά δηλώνεται ab/a + αφαιρετική, όταν είναι έμψυχο, περιληπτικό όνομα ή προσωποποιημένη έννοια και με απλή αφαιρετική, όταν είναι άψυχο. Ενεργητική σύνταξη: υποκείμενο + μεταβατικό ρήμα + άμεσο αντικείμενο (+ έμμεσο αντικείμενο). Για να μετατρέψουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική: το άμεσο αντικείμενο του μεταβατικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του ρήματος παθητικής φωνής. Το υποκείμενο γίνεται ποιητικό αίτιο. Το έμμεσο αντικείμενο, αν υπάρχει, παραμένει ως αντικείμενο του παθητικού ρήματος. Προσέχουμε ιδιαίτερα τις μετατροπές στις πτώσεις των ονοματικών τύπων.

3. Cum civitas bellum gerit: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον cum, τον επαναληπτικό, γιατί δηλώνει μια πράξη που επαναλαμβάνεται και εκφέρεται με οριστική.

4. Με τα ρήματα iubeo, veto, prohibeo, sino κλπ, έχουμε: α) Σύνταξη με ενεργητικό απαρέμφατο, οπότε δηλώνεται και το υποκείμενό του, σε αιτιατική β) Σύνταξη με παθητικό απαρέμφατο, κυρίως σε στρατιωτικές διαταγές, απαγορεύσεις (ξέρουμε ότι απευθύνονται σε στρατιώτες και δεν ενδιαφέρει ποιο συγκεκριμένο πρόσωπο θα εκτελέσει τη διαταγή, αρκεί αυτή να εκτελεστεί).

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΕΚΑΤΟ ΕΚΤΟ, ΔΕΚΑΤΟ ΕΒΔΟΜΟ, ΔΕΚΑΤΟ ΟΓΔΟΟ, ΔΕΚΑΤΟ ΕΝΑΤΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. Η Οριστική Παθητικού Ενεστώτα της γ’ συζυγίας σχηματίζεται με το ενεστωτικό θέμα, τα συνδετικά φωνήεντα και τις βασικές καταλήξεις της παθητικής φωνής. Το απαρέμφατο Ενεστώτα έχει κατάληξη –i.

Lego-r, leg-e-ris/-re, leg-i-tur, leg-i-mur, leg-i-mini, leg-u-ntur. Απαρέμφατο: leg-i. Όμοια κλίνονται και τα αποθετικά ρήματα της γ’ συζυγίας. Τα ρήματα της κατηγορίας του capio κλίνονται ως εξής: Capi-or, cape-ris/-re, capi-tur, capi-mur, capi-mini, capi-u-ntur.

2. Η Οριστική του Παθητικού Παρατατικού σχηματίζεται με το ενεστωτικό θέμα, το πρόσφυμα ba και τις βασικές καταλήξεις παθητικής φωνής. Στην γ’ και δ’ συζυγία παρεμβάλλεται το - e - ανάμεσα στο θέμα και το πρόσφυμα ba. Α’ συζυγία: ama-bar, ama-ba-ris/-re, ama-ba-tur, ama-ba-mur, ama-ba-mini, ama-ba-ntur. Β’ συζυγία: dele-bar, dele-ba-ris/-re, dele-ba-tur, dele-ba-mur, dele-ba-mini, dele-ba-ntur. Γ’ συζυγία: leg-e-bar, leg-e-ba-ris/ -re, leg-e-ba-tur, leg-e-ba-mur, leg-e-ba-mini, leg-e,-bantur. Δ’ συζυγία: audi-e-bar, audi-e-ba-ris/-re, audi-e-ba-tur, audi-e-ba-mur, audi-e-ba-mini, audi-e-ba-ntur.

3. Η Οριστική Παθητικού Μέλλοντα σχηματίζεται με την αντικατάσταση των ενεργητικών με τις παθητικές καταλήξεις στο θέμα της οριστικής ενεργητικού Μέλλοντα και στις τέσσερις συζυγίες. Εξαίρεση αποτελεί το β’ ενικό πρόσωπο στην α’ και β’ συζυγία. Α’ συζυγία: amabor, amaberis/re, amabitur, amabimur, amabimini, amabuntur. Β’ συζυγία: delebor, deleberis/re, delebitur, delebimur, delebimini delebuntur. Γ’ συζυγία: legar, legeris/re, legetur, legemur, legemini, legentur. Δ’ συζυγία: audiar, audieris/re, audietur, audiemur, audiemini, audientur.

4. Η Οριστική Παθητικού Παρακειμένου σχηματίζεται περιφραστικά και στις τέσσερις συζυγίες, ως εξής: μετοχή παθητικού παρακειμένου + sum. Η μετοχή παθητικού παρακειμένου σχηματίζεται με το σουπίνο, αφού αντικαταστήσουμε το um με τις καταλήξεις –us, -a, -um και κλίνεται σαν δευτερόκλιτο επίθετο. Α’ συζυγία: amatus,-a, -um sum, es, est /amati, -ae, -a sumus, estis, sunt. Β’ συζυγία: deletus, -a, -um sum, es, est /delete, -ae, -a sumus, estis, sunt.

Γ’ συζυγία: lectus, -a, -um sum, es, est / lecti, -ae, -a sumus, estis, sunt. Δ’ συζυγία: auditus, -a, um sum, es, est /auditi, -ae, -a sumus, estis, sunt.

5. Η Οριστική Παθητικού Υπερσυντελίκου σχηματίζεται περιφραστικά και στις τέσσερις συζυγίες, ως εξής: μετοχή παθητικού παρακειμένου + eram. Α’ συζυγία: amatus,-a, -um eram, eras, erat/amati, -ae, -a eramus, eratis, erant Β’ συζυγία: deletus, -a, -um eram, eras, erat /delete, -ae, -a eramus, eratis, erant. Γ’ συζυγία: lectus, -a, -um eram, eras, erat / lecti, -ae, -a eramus, eratis, erant Δ’ συζυγία: auditus, -a, um eram, eras, erat /auditi, -ae, -a eramus, eratis, erant.

6. Η Οριστική Συντελεσμένου Μέλλοντα σχηματίζεται περιφραστικά και στις τέσσερις συζυγίες, ως εξής: μετοχή παθητικού παρακειμένου + ero. Α’ συζυγία: amatus,-a, -um ero, eris, erit/amati, -ae, -a erimus, eritis, erunt Β’ συζυγία: deletus, -a, -um ero, eris, erit /delete, -ae, -a erimus, eritis, erunt. Γ’ συζυγία: lectus, -a, -um ero, eris, erit / lecti, -ae, -a erimus, eritis, erunt Δ’ συζυγία: auditus, -a, um ero, eris, erit /auditi, -ae, -a erimus, eritis, erunt.

7. Το ρήμα fero κλείνεται στην Οριστική Ενεστώτα Παθητικής φωνής ως εξής: feror, ferris/re, fertur, fertur, ferimur, ferimini, feruntur. Στους υπόλοιπους χρόνους ακολουθεί το σχηματισμό των ομαλών ρημάτων παθητικής φωνής.

8. Το απαρέμφατο του Παρακειμένου Ενεργητικής και Παθητικής φωνής είναι πάντοτε ειδικό. Σχηματίζεται ως εξής: Ενεργητική φωνή: θέμα Παρακειμένου + isse (amavisse, delevisse, legisse, audivisse) Παθητική φωνή: Αιτιατική της μετοχής παθητικού παρακειμένου + esse (amatum, -am, um esse, deletum, -am, -um esse, lectum, -am, -um esse, auditum, -am, -um esse.

9. O Υπερθετικός βαθμός των επιθέτων σχηματίζεται με την προσθήκη των καταλήξεων από τη γενική πτώση ενικού του θετικού βαθμού –issimus, -issima, -issimum στη ρίζα του επιθέτου. Βρίσκουμε τη ρίζα των δευτερόκλιτων επιθέτων αφαιρώντας την κατάληξη –i από τη γενική πτώση ενικού του θετικού βαθμού και τη ρίζα των τριτόκλιτων αφαιρώντας την κατάληξη –is από τη γενική πτώση ενικού του θετικού βαθμού. Όσα επίθετα λήγουν σε –er είτε δευτερόκλιτα είτε τριτόκλιτα σχηματίζουν τον υπερθετικό βαθμό με την προσθήκη της κατάληξης –rimus στην ονομαστική ενικού αρσενικού γένους. Τα επίθετα facilis, similis, humilis, gracilis σχηματίζουν τον υπερθετικό βαθμό με την προσθήκη της κατάληξης –limus στο θέμα τους. Γραμματική, σελίδες 34 – 35.

Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. Το απαρέμφατο Παρακειμένου είναι πάντοτε ειδικό και το υποκείμενό του βρίσκεται σε αιτιατική και δηλώνεται είτε έχουμε ταυτοπροσωπία είτε ετεροπροσωπία. Με τους παθητικούς τύπους των λεκτικών και δοξαστικών ρημάτων το υποκείμενο του ρήματος είναι το ίδιο με το υποκείμενο του απαρεμφάτου και βρίσκεται σε πτώση ονομαστική. Στην περίπτωση αυτή το ρήμα είναι προσωπικό.

ΜΑΘΗΜΑ ΕΙΚΟΣΤΟ: Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Claudius quinquangesimo anno aetatis suae Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του imperium cepit mirabile quodam casu. κατέλαβε την εξουσία εξαιτίας ενός παράδοξου και απροσδόκητου γεγονότος.

Exclusus ab insidiatoribus Caligulae, recesserat in diaetam, Αφού κλείστηκε έξω από τους δολοφόνους του Καλιγούλα, κατέφυγε σε θερινή κατοικία cui nomen est Ermaeum. που ονομάζεται Ερμαίο.

Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum Λίγο αργότερα επειδή τρομοκρατήθηκε από τη φήμη της σφαγής σύρθηκε σε κοντινό λιακωτό et inter vela praetenta foribus se abdidit. και κρύφτηκε (έκρυψε τον εαυτό του) ανάμεσα στις κουρτίνες που κρέμονταν από τις πόρτες.

Discurrens miles pedes eius animadvertit; Ένας στρατιώτης καθώς έτρεχε εδώ και εκεί είδε τα πόδια του· eum latentem adgnovit; τον αναγνώρισε που κρυβόταν· extractum imperatorem eum salutavit. Αφού τον τράβηξε έξω, τον προσαγόρευσε αυτοκράτορα.

Hinc ad commilitones suos eum adduxit. Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του.

Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, Από αυτούς μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο θλιμμένος και έντρομος dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur. ενώ το πλήθος που τον συναντούσε τον θρηνούσε, σα να επρόκειτο να πεθάνει.

Postero die Claudius imperator factus est.

Την επόμενη μέρα ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας. Α. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ 1. aetatis: γενική πληθυντικού: aetatum/aetatium.

2. proximum: (prope), propior, -or, -us, proximus, -a, -um.

Postero: posterus, -a, -um, posterior, -or, -us, postremus/postumus, -a, -um.

3. quodam: αόριστη επιθετική αντωνυμία: quidam, quaedam, quoddam. Η αντίστοιχη ουσιαστική: quidam, quaedam, quiddam.

Singularis Nom. quidam

quaedam

Gen.

cuiusdam

Dat.

cuidam

Acc.

quendam

quandam

Voc. Abl.

quoddam (quiddam)

quoddam (quiddam)

quodam

quadam

quodam

Pluralis Nom. quidam

quaedam

quaedam

Gen.

quarundam

quorundam

quorundam

Dat. Acc.

quibusdam quosdam

quasdam

Voc.

-

Abl.

quibusdam

quaedam

4. Στην Ενεργητική φωνή σχηματίζεται στα λατινικά μετοχή Ενεστώτα και Μέλλοντα. Στην Παθητική φωνή σχηματίζεται μετοχή Παρακειμένου. Α. Μετοχή Ενεργητικού Ενεστώτα: Α’ συζυγία και Β΄συζυγία: Ενεστωτικό θέμα + -ns: amans /delens Γ’ συζυγία και Δ’ συζυγία: Ενεστωτικό θέμα + -e- + -ns: legens /audiens. Κλίνεται όπως τα τριτόκλιτα επίθετα, με τη διαφορά ότι στην αφαιρετική του ενικού έχει κατάληξη –e, όπως τα ουσιαστικά. Έχει κατάληξη –i μόνο όταν είναι επιθετική. Β. Μετοχή Ενεργητικού Μέλλοντα:

Σχηματίζεται από το θέμα του σουπίνου σε –turus (-surus). Κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα. Μετοχή Ενεργητικού Ενεστώτα και Μέλλοντα σχηματίζουν και τα αποθετικά ρήματα.

5. moriturum: Το αποθετικό ρήμα morior, mortuus sum, mori σχηματίζει μετοχή Ενεργητικού Μέλλοντα: moriturus, -a, -um.

6. Η μετοχή Μέλλοντα (στην αιτιατική) + esse σχηματίζει το απαρέμφατο του Μέλλοντα Ενεργητικής φωνής. Στην Παθητική φωνή έχουμε απαρέμφατο Μέλλοντα: σουπίνο + iri, απαρέμφατο Παρακειμένου: μετοχή Παρακειμένου (στην αιτιατική) + esse και μετοχή Συντελεσμένου Μέλλοντα: μετοχή Παρακειμένου (στην αιτιατική) + fore. Το ρήμα sum έχει μετοχή Ενεστώτα –sens και Μετοχή Μέλλοντα futurus, -a, -um. Το απαρέμφατο του Μέλλοντα είναι futurum esse ή fore.

7. Το ρήμα fio, factus sum, fieri θεωρείται το παθητικό του ρήματος facio. Γραμματική, σελίδα 90 – 91. Β. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 1. Η μετοχή του Ενεστώτα δηλώνει πράξη σύγχρονη με την πράξη του ρήματος, η μετοχή του Μέλλοντα πράξη μεταγενέστερη από την πράξη του ρήματος και η μετοχή του Παρακειμένου πράξη προγενέστερη από την πράξη του ρήματος. Πολύ συνηθισμένη είναι η επιρρηματική μετοχή, ενώ η κατηγορηματική μετοχή είναι σπάνια στα λατινικά.

2. Η μετοχή του Μέλλοντα και το sum σχηματίζουν την Ενεργητική Περιφραστική συζυγία, η οποία εκφράζει επικείμενη πράξη, πρόθεση, αναπόφευκτη εξέλιξη (πρόκειται να…)

3. se abdidit: άμεση αυτοπάθεια.

4. dum obvia turba eum miseratur: Η χρονική πρόταση που εισάγεται με το σύνδεσμο dum δηλώνει μια συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη (=η κύρια πρόταση) και εκφέρεται πάντα με οριστική Ενεστώτα όποιος κι αν είναι ο χρόνος του ρήματος της κύριας πρότασης.