ΣIΔΗΡΕΣ ΚΥΡΙΕΣ Πολλές είναι οι αυτοκράτειρες που ανέβηκαν στον θρόνο του Βυζαντίου, όμως λίγες είναι αυτές που κέντρισαν το ενδιαφέρον των ιστορικών. Σε αυτή την εργασία θα σας παρουσιάσουμε πέντε από τις πιο περιπετειώδεις, κατά τη γνώμη μας, κυρίες.
Οι αυτοκράτειρες πάντα είχαν σημαντικό ρόλο σε κάθε αυτοκρατορία Ιδιαίτερα στο Βυζάντιο, μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, είχαν συχνά επιρροή στους συζύγους τους και κάποιες κατάφεραν να κυβερνήσουν μόνες τους.
Μαρία (Μάρθα) Αλανή
Μάρθα Αλανή , ή Μαρία Βοτανειάτη Φορέας δύναμης και επιρροής Πριγκίπισσα της Γεωργίας. Σύζυγος δύο βυζαντινών αυτοκρατόρων. Μητέρα συναυτοκράτορα.
Καταγωγή - Με τον Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα Η Μαρία ή Μάρθα της Αλανίας πριγκίπισσα του θρόνου της Γεωργίας, γεννήθηκε στη Γεωργία το 1053. Σε νεαρή ηλικία εγκατέλειψε την πατρίδα της για να γίνει αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. Η αριστοκρατική καταγωγή της, η μόρφωση, η εξυπνάδα, η ευγένεια, αλλά πάνω απ' όλα η ομορφιά της εντυπωσίασε τους Βυζαντινούς. Όταν ήρθε στην Κωνσταντινούπολη παντρεύτηκε σε ηλικία 12 ετών τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ' Δούκα. Όταν έγινε 21 ετών η Μαρία αποκτάει τον διάδοχο του θρόνου ,Κωνσταντίνο Δούκα. Ο γάμος του Μιχαήλ Ζ' Δούκα με την Μαρία της Αλανίας. Επιγραφή: + ΣΤΕΦΩ ΜΙΧΑΗΛ ΣΥΝ ΜΑΡΙΑΜ ΧΕΡΣΙ ΜΟΥ. Βυζαντινό σμάλτο, σήμερα στην Τιφλίδα Γεωργίας.
Με τον Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη Ένα πραξικόπημα το 1078 απομάκρυνε τον Μιχαήλ και ενθρόνισε τον Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη. Ο Μιχαήλ αναγκάστηκε να γίνει μοναχός στη Μονή του Στουδίου και η Μαρία πήγε σε ένα μοναστήρι του Πέτριον με τον γιο της Κωνσταντίνο, χωρίς να γίνει καλόγρια. Η Μαρία δέχτηκε να παντρευτεί τον Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη, μετά τον θάνατο της συζύγου του, ελπίζοντας ότι έτσι θα εξασφάλιζε το δικαίωμα του γιου της στη διαδοχή του θρόνου. Έτσι έγινε ο γάμος της 25χρονης Μαρίας με τον 76χρονο Βοτανειάτη, ο οποίος αμέσως ανακήρυξε τον ανήλικο γιο της συναυτοκράτορα. Ο γάμος αυτός όμως θεωρήθηκε από την εκκλησία μοιχεία καθώς ζούσε ο Μιχαήλ Ζ' Δούκας. Μολυβδόβουλλο της Μαρίας της Αλανίας, περίπου 1170
Αλέξιος Α΄ Κομνηνός και Κωνσταντίνος Δούκας Η Μαρία συνωμοτεί με τον Αλέξιο Κομνηνό (με τον οποίο φημολογείται ότι ήταν εραστές) κατά του Νικηφόρου. Το 1081 ο Αλέξιος Α' Κομνηνός εκθρόνισε τον Νικηφόρο Βοτανειάτη και θαμπωμένος δε από την ομορφιά της Μαρίας , καίτοι παντρεμένος, άρχισε να συζεί με αυτήν ανακηρύσσοντας πάλι και αυτός τον γιό της συναυτοκράτορα και αρραβωνιάζει την κόρη του Άννα Κομνηνή, αργότερα ιστοριογράφο της εποχής, με το γιό της. Όλα τα ανωτέρω και από τις δύο πλευρές γίνανε στα πλαίσια της πολιτικής και κοινωνικής συμμαχίας. Όμως η γέννηση του γιου του Αλέξιου, του μελλοντικό αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄, με την αυτοκράτειρα Ειρήνη Δούκαινα το 1087, τερμάτισε την αναγνώριση του Κωνσταντίνου ως συναυτοκράτορα. Ο αρραβώνας της Άννας με τον Κωνσταντίνο διαλύεται και η Μαρία αναγκάζεται να αποσυρθεί σε μοναστήρι.
Εκτοπισμένη Η Μαρία εισέρχεται σε μοναστήρι, αλλά τελικά ζει στο παλάτι της, στα Μάγγανα και στην ιδιοκτησία της στο κάστρο του Πετριτζού, στη Θράκη. Παρόλο που φορούσε το ράσο της μοναχής συνέχισε την κοινωνική της ζωή συναναστρεφόμενη λόγιους, όπως τον νεοπλατωνιστή Ιωάννη Πετρίτσι, τον Ιωάννη Ιταλό και τον Θεοφύλακτο αρχιεπίσκοπο Αχρίδος. Επίσης συνέχισε και τη φιλανθρωπική της δράση και το ενδιαφέρον της για τη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους. Όπως τεκμηριώνεται από τα έγγραφα της συνόδου Rouis-Ourbnisi το έτος 1103 βρισκόταν ακόμα στη ζωή και από αυτό συνάγεται ότι η Μαρία Βοτανειάτη έζησε πολλά χρόνια μετά την εκτόπισή της.
Την ομορφιά και τα χαρίσματά της περιγράφει με πολλούς επαίνους η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα. «Κι αλήθεια ήταν ψηλόκορμη σαν κυπαρίσσι, με δέρμα άσπρο σαν το χιόνι, πρόσωπο λεπτό κι όσο για τη λάμψη των ματιών της ποιος θα μπορούσε να την περιγράψει; Φρύδια γραμμένα και χρυσόξανθα, βλέμμα χαρωπό. Το χέρι του ζωγράφου πολλές φορές έχει μιμηθεί τα χρώματα των λουλουδιών που φέρνει η κάθε εποχή αλλά η ομορφιά της βασίλισσας, η φεγγοβόλα χάρη της, οι γοητευτικοί και χαριτωμένοι τρόποι της ξεπερνούσαν τα λόγια και τη δύναμη της τέχνης. Ούτε ο Απελλής ούτε ο Φειδίας ούτε άλλος γλύπτης κανείς έπλασε ποτέ τέτοιο άγαλμα. Στη θέα της κεφαλής της Γοργώς πέτρωναν, κατά τον μύθο, οι άνθρωποι, αλλά όποιος έβλεπε εκείνην να βαδίζει ή να εμφανίζεται ξαφνικά, έμενε με το στόμα ανοιχτό και καμάρωνε στο σημείο που τύχαινε να βρεθεί σαν χαμένος, σαν να του είχαν πάρει διαμιάς και νου και ψυχή. Τέτοια αναλογία μεταξύ των μελών και των μερών, του όλου προς τα μέρη και των μερών προς το όλο, κανείς ποτέ δεν είδε σε σώμα ανθρώπου, άγαλμα ήταν έμψυχο και ποθητό για τους ανθρώπους που αγαπούν το ωραίο. Σαν να είχε ενσαρκωθεί στον επίγειο αυτόν κόσμο ο ίδιος ο Ίμερος» Αλεξιάς, Άννα Κομνηνή, Γ,ΙΙ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η μόρφωσή της, η εξυπνάδα, η ευγένεια, αλλά πάνω απ' όλα η ομορφιά της εντυπωσίασε τους Βυζαντινούς. Ήταν μια πολύ δυναμική γυναίκα με αξιοσημείωτη δράση στην πολιτική σκηνή, ικανή να υπερασπιστεί με κάθε τρόπο τα προσωπικά της συμφέροντα διότι: - Ήταν αναβαθμισμένη σημαντικά χάρη στην ασταθή πολιτική κατάσταση του κράτους και της θέσης της, είχε δημιουργήσει μια εναλλακτική πηγή ισχύος από εκείνη του αυτοκράτορα, εξαιτίας του ότι η νομιμοποιητική της ικανότητα βρισκόταν σε υψηλό επίπεδο. - Χρησιμοποιώντας τους ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς, είχε την ικανότητα να κατασκευάζει το δικό της δίκτυο αφοσιωμένων υποστηρικτών. Η ευσεβεστάτη Αυγούστα Ρωμαίων Μαρία η Αλανή. εκ του βυζαντινού χειρογράφου Coislin 79 ,την Εθνικής Βιβλιοθήκης Γαλλίας.
Αυτοκράτειρα Θεοδώρα
Καταγωγή Γεννήθηκε το 500 μ.Χ. κατά πάσα πιθανότητα στην Κύπρο, και σε μικρή ηλικία ήρθε με τους δικούς της στην Κωνσταντινούπολη. Ο πατέρας της ήταν ο Ακάκιος, ένας φτωχός άνθρωπος, με επάγγελμα να φυλάει και να τρέφει τις αρκούδες στο αμφιθέατρο. Η μητέρα της, δεν χαρακτηριζόταν από αυστηρότητα των ηθών, αφού στο Βυζάντιο οι γυναίκες του θεάτρου θεωρούνταν ως ξετσίπωτες και ανήθικες.
Η ζωή της πριν τη βασιλεία Η Θεοδώρα αναγκάστηκε από πολύ μικρή να εμφανιστεί στη σκηνή του θεάτρου ως ηθοποιός, γεγονός που καταδίκαζαν η Εκκλησία και η κοινωνία. Ήταν πανέμορφη, έξυπνη, γοητευτική και τολμηρή. Προσέλκυσε πολλά βλέμματα αφού ήταν περισσότερο γυμνή παρά ντυμένη πάνω στη σκηνή, Γι αυτό και έγινε ανάρπαστη στον ανδρικό πληθυσμό. Και κάπου στα δεκαεφτά χρόνια της, έμεινε έγκυος. Επειδή όμως το θεώρησε βάρος, όταν γέννησε, άφησε το παιδί στον πατέρα του και έφυγε.
Ασχολίες Μια άλλη ενασχόλησή της, σε εκείνες τις εποχές που πίστευαν στα μάγεια και τις δεισιδαιμονίες, ήταν η Παρασκευή ερωτικών φίλτρων με τη βοήθεια των Φιλενάδων της , που θα εξασφάλιζαν Αιώνια και διαβολική εξουσία στους θαυμαστές τους. Προτομή Βυζαντινής αυτοκράτειρας, της Θεοδώρας. 6ου αιώνα. Μουσείο Αρχαίας Τέχνης στο Castello Sforzesco στο Μιλάνο, Ιταλία.
Γεγονότα Αργότερα, ερωτεύτηκε τον αξιωματούχο Εκήβολο, με τον οποίο η σχέση τους κράτησε πολύ λίγο. Έμεινε ολομόναχη και για να ζήσει εξάσκησε το επάγγελμα της ιερόδουλης στην Αντιόχεια και στην Αλεξάνδρεια. Περνώντας τα χρόνια, πιο ώριμη πια και αηδιασμένη απ’ τη ζωή που είχε κάνει, αποφάσισε να αφοσιωθεί σε μια ζωή αποτραβηγμένη και αγνή.
Ιουστινιανός Το 522 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη όπου γνώρισε τον Ιουστινιανό, ο οποίος την ερωτεύτηκε. Είχαν βγει φήμες πως αυτό έγινε υπό την επίδραση ερωτικών φίλτρων που του έδωσε η Θεοδώρα. Παρόλα αυτά παντρεύτηκαν, αφού πρώτα ο Ιουστινιανός έπεισε τον θείο του Ιουστίνο να καταργήσει τον νόμο που απαγόρευε τον γάμο ανάμεσα σε ανώτερους αξιωματούχους και ταπεινής καταγωγής γυναίκες. Έκαναν μία κόρη και ο πολυτελής γάμος τους σκανδάλισε την καλή κοινωνία της πρωτεύουσας, αλλά κανένας δεν τόλμησε να πει τίποτα.
Χαρακτήρας Η Θεοδώρα ήταν πολύ ισχυρογνώμων και υπερασπιζόταν τις απόψεις της με κάθε τρόπο. Κάποια στιγμή είχε βγει η φήμη πώς ο γιος που είχε αποκτήσει κάποτε, αφού έμαθε απ’ τον πατέρα του ποια ήταν η μητέρα του, ήρθε στην Κωνσταντινούπολη για να τη συναντήσει. Η Θεοδώρα τον δέχτηκε κρυφά και τον παρέδωσε σ’ έναν έμπιστό της ακόλουθο. Κανείς δεν έμαθε τι απέγινε ο νέος. Η Θεοδώρα ήταν τόσο μυστηριώδης, που αν ήθελε μια πράξη της να μείνει κρυφή, κανένας στον κόσμο δεν κατάφερνε να μάθει το μυστικό της.
Θάνατος Η Θεοδώρα πέθανε στις 28 Ιουνίου 548, σε ηλικία 48 ετών, από καρκίνο του μαστού .Όμως, τουλάχιστον όσο έζησε, κυβέρνησε ως αφέντισσα παρ’ όλα τα ελαττώματά της και σφράγισε βαθιά την εποχή του Ιουστινιανού. Πραγματικά, μόλις πέθανε ξεκίνησε και η παρακμή της αυτοκρατορίας...
Αυτοκράτειρα Μαρτίνα
Βίος Η Μαρτίνα ήταν θυγατέρα του Μαρτίνου και της Μαρίας. Η Μαρία είχε έναν αδελφό τον Ηράκλειο ο οποίος ήταν και αυτοκράτορας. Ο Ηράκλειος ερωτεύθηκε την ανιψιά του (Μαρτίνα) και ήθελε να την κάνει γυναίκα του. Έτσι όταν πέθανε η πρώτη του γυναίκα η Ευδοκία, παντρευτήκανε. Ο Πατριάρχης Σέργιος προσπάθησε μάταια να εμποδίσει αυτόν τον αιμομικτικό γάμο και τελικά αναγκάστηκε να στέψει την Μαρτίνα αυτοκράτειρα. Εκτός από τον πατριάρχη ,έντονες ήταν και οι αντιδράσεις του λαού στον ιππόδρομο και γι αυτό η Μαρτίνα υπήρξε μία από τις πιο μισητές αυτοκρατόρισσες. •Ακόμα και ο ίδιος ο αδερφός του αυτοκράτορα αντέδρασε στον αμαρτωλό αυτό γάμο. Έλεγε χαρακτηριστικά, όταν ο Ηράκλειος πήρε τη Μαρτίνα μαζί του στις εκστρατείες: «Θέλει να έχει την αμαρτία του διαρκώς μπροστά στα μάτια του».
Ηράκλειος Η Μαρτίνα και ο Ηράκλειος έκαναν εννέα παιδιά. Όμως τα δύο πρώτα γεννήθηκαν με σωματικές μεταλλάξεις, και τέσσερα από τα υπόλοιπα πέθαναν. Πολλοί απέδωσαν την αιτία αυτών των δυσάρεστων γεγονότων στο ότι τιμωρήθηκαν για τον παράνομο δεσμό τους.
Χαρακτήρας Η Μαρτίνα ήταν μια πολύ δυναμική γυναίκα. Ήθελε να έχει το πάνω χέρι και την εξουσία όλη δική της. Σκοπός της ήταν να ενθρονίσει τους γιους της. Σύμφωνα με τους κανονισμούς διαδοχής του θρόνου ,μετά τον Ηράκλειο, τον θρόνο έπρεπε να τον πάρει ο πρωτότοκος γιος του Κωνσταντίνος ο οποίος ήταν από τον πρώτο γάμο του Ηράκλειου. Όμως όταν ο Ηράκλειος ήταν σε βαθιά γηρατειά ,η Μαρτίνα τον πίεσε να ανακηρύξει τον γιο της Ηρακλεωνά ισότιμο συν-αυτοκράτορα με τον Κωνσταντίνο.
Θάνατος Τρεις μήνες αργότερα πέθανε από ασθένεια ο Κωνσταντίνος. Ο λαός και κυρίως ο γιος του Κωνσταντίνου ΙΙΙ, ο Κώνστας ΙΙ, κατηγόρησαν τη Μαρτίνα και τον Ηρακλεωνά ότι τον δηλητηρίασαν σκόπιμα. Έτσι τους ακρωτηρίασαν, τους εξόρισαν και ανακήρυξαν τον Κώνστα τον ΙΙ, αυτοκράτορα. Έτσι άδοξα πέθανε μία ισχυρή γυναίκα του μεσαίωνα.
Ζωή η Πορφυρογέννητη
Χαρακτήρας Η Ζωή ήταν η δεύτερη κόρη του Κωνσταντίνου Η΄ και πήρε τον τίτλο "Πορφυρογέννητη", διότι είχε γεννηθεί στο πορφυρό δωμάτιο, όπου γεννιούνταν μόνο τα παιδιά των Αυτοκρατόρων. Πέρασε τα πρώτα πενήντα χρόνια της ζωής της στον γυναικωνίτη, έως ότου πέθανε ο πατέρας της. Ήταν μία από τις πιο φλογερές παρουσίες του Βυζαντίου. Ιδιαίτερη αγάπη είχε για τα αρώματα. Ο χαρακτήρας της περιγράφεται ως ταραχώδης και ερωτικός, γι αυτό άλλωστε έκανε και πολλούς γάμους. Η Ζωή είχε πολύ χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και ευφυΐα και αρνούνταν να ασχοληθεί με τις κρατικές υποθέσεις.
Με τον Ρωμανό Β’ Στα πενήντα της, τής προτάθηκε για σύζυγός ο Ρωμανός, παρά το γεγονός ότι ήταν ήδη παντρεμένος, τον οποίο τελικά η Ζωή παντρεύτηκε και τον έκανε αυτοκράτορα. Η σχέση τους δεν ήταν ιδιαίτερα καλή, και αφού στην πορεία κατάλαβαν ότι η Ζωή δεν μπορούσε να κυοφορήσει διάδοχο, η σχέση τους ψυχράθηκε εντελώς. Ζωή, μωσαϊκό Αγία Σοφία
Με τον Μιχαήλ Η Ζωή είχε εξωτική ομορφιά παρά τη μεγάλη της ηλικία, όπως φημολογείται από διάφορους ερωμένους της. Από αυτούς ξεχώρισε ο Μιχαήλ, τον οποίο λίγες ώρες μετά τον θάνατο του συζύγου της Ρωμανού, τον έστεψε αυτοκράτορα..Ο Μιχαήλ της φέρθηκε με μεγάλη απρέπεια, περιόρισε την εξουσία της και την είχε εσώκλειστη στο δωμάτιό της. Λέγεται πως λίγο πριν τον θάνατό του κλείστηκε σε μοναστήρι όπου αρνιόταν να αντικρίσει τη Ζωή...
Μιχαήλ Ε’ και Κ. Μονομάχος Αφού πέθανε ο Ρωμανός, η Ζωή έστεψε αυτοκράτορα τον ανιψιό του τον Μιχαήλ Ε’ ο οποίος καταχράστηκε την εξουσία και διέταξε τη Ζωή να κλειστεί σε μοναστήρι, όμως η επανάσταση του λαού ανέτρεψε τα σχέδιά του και τον καθαίρεσε από την εξουσία. Για λίγο χρονικό διάστημα η εξουσία μοιράστηκε ανάμεσα στη μετριοπαθή Θεοδώρα και στη Ζωή, όμως ένας νέος γάμος της Ζωής στα εξήντα τέσσερα έτη της με τον Κωνσταντίνο Μονομάχο, παλιό ευνοούμενό της, της έδωσε ξανά την εξουσία, μέχρι το τέλος της ζωής της, οκτώ χρόνια αργότερα.
Αυτοκράτειρα Ειρήνη (η Αθηναία)
Γενικά Η Ειρήνη η Αθηναία ήταν σύζυγος του Λέοντος Δ΄ Ίσαυρου κι το όνομά της είναι συνδεδεμένο με την 7η Οικουμενική Σύνοδο και την αναστήλωση των Εικόνων. Καταγόταν από την πλούσια οικογένεια των Σαρανταπήχων της Αθήνας και διακρινόταν για το υψηλό μορφωτικό της επίπεδο και τη μοναδική της ομορφιά.
Ως αυτοκράτειρα Μετά τον θάνατο του Λέοντα , η Ειρήνη ανέλαβε την κηδεμονία του δεκάχρονου υιού της Κωνσταντίνου ΣΤ΄, διοικώντας ολόκληρη την αυτοκρατορία μόνη της. Στόχος της ήταν η αποκατάσταση των εικόνων και η αντιμετώπιση των Σλάβων, πράγμα που κατάφερε μόνο αφού χρησιμοποίησε δόλια και αθέμιτα μέσα. Η Ειρήνη ήταν πανούργα και προκειμένου να μην στεφθεί αυτοκράτορας ο γιος της, γιατί έτσι κινδύνευε να χάσει την εξουσία, έφθασε στο σημείο να τον τυφλώσει, όταν εκείνος στράφηκε εναντίον της!
Θάνατος Αφού ο Νικηφόρος Λογοθέτης την καθαίρεσε από τον θρόνο, πέθανε μετά από ένα χρόνο στην εξορία, στο νησί της Λέσβου . Παρά τις σημαντικές υπηρεσίες που προσέφερε στην Εκκλησία, δηλαδή την αναστήλωση των εικόνων, λόγω ακριβώς της κατακριτέας συμπεριφοράς της, δεν θεωρήθηκε ποτέ Αγία, όπως λανθασμένα πιστεύεται. Η Ειρήνη η Αθηναία απεικονιζόμενη με φωτοστέφανο, αν και ποτέ δεν Αγιοκατατάχθηκε από την Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία.
Για την εργασία εργάστηκαν: Μαριντίνα Θεοφιλοπούλου : Μαρία Αλανή Νότα Τουρνά : Θεοδώρα, Μαρτίνα Σία Τσιριγώτη : Ζωή η Πορφυρογέννητη Μαρία Σταυροπούλου : Ειρήνη η Αθηναία
Βιβλιογραφία https://www.sansimera.gr/biographies/177 https://www.zougla.gr/page.ashx?pid=80&aid=225498&cid=122 https://www.pronews.gr/istoria/501807_oi-dynamikes-gynaikes-toy-vyzantioy-prosopikotites-poyxehorizoyn-kai-synarpazoynhttp://lyk-peiranavr.att.sch.gr/Lessons/01HUMANITIES/History/StudentWorks/19_Daras_Porfirogenniti.pdf https://www.mixanitouxronou.gr/theodora-porni-pou-egine-aftokratira/ https://el.wikipedia.org/wiki/Μαρία_Αλανή https://www.xronos.gr/arthra/martha_alani_maria_votaneiati https://www.academia.edu/28340621/Μαρία_η_Αλανή_Μία_μοναχική_βασίλισσα_ή_μία_βασιλική_μ οναχή_ http://istorialogotexnia.blogspot.com/2017/08/v-behaviorurldefaultvmlo.html http://anodosautokratorias.blogspot.com/2016/11/blog-post_65.html?m=1