Βυζαντινές Αυτοκρατόρισσες Μαρία (Μάρθα) Αλανή
Μαριντίνα Θεοφιλοπούλου
Οι αυτοκράτειρες πάντα είχαν σημαντικό ρόλο σε κάθε αυτοκρατορία Ιδιαίτερα στο Βυζάντιο, μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, είχαν συχνά επιρροή στους συζύγους τους και κάποιες κατάφεραν να κυβερνήσουν μόνες τους.
Μάρθα Αλανή Μαρία Βοτανειάτη Φορέας δύναμης και Σύζυγος δύο βυζαντινών επιρροής
αυτοκρατόρων. Μητέρα συναυτοκράτορα.
Καταγωγή - Με το Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα Η Μαρία ή Μάρθα της Αλανίας πριγκίπισσα του θρόνου της Γεωργίας, γεννήθηκε στην Γεωργία το 1053. Σε νεαρή ηλικία εγκατέλειψε την πατρίδα της για να γίνει αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. Η αριστοκρατική καταγωγή της, η μόρφωση, η εξυπνάδα, η ευγένεια, αλλά πάνω απ' όλα η ομορφιά της εντυπωσίασε τους Βυζαντινούς. Όταν ήρθε στην Κωνσταντινούπολη παντρεύτηκε σε ηλικία 12 ετών τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ' Δούκα. Όταν έγινε 21 ετών η Μαρία αποκτάει τον διάδοχο του θρόνου τον Κωνσταντίνο Δούκα. Ο γάμος του Μιχαήλ Ζ' Δούκα με την Μαρία της Αλανίας. Επιγραφή: + ΣΤΕΦΩ ΜΙΧΑΗΛ ΣΥΝ ΜΑΡΙΑΜ ΧΕΡΣΙ ΜΟΥ. Βυζαντινό σμάλτο, σήμερα στην Τιφλίδα Γεωργίας.
Με το Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη Ένα πραξικόπημα το 1078 απομάκρυνε τον Μιχαήλ και ενθρόνισε τον Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη. Ο Μιχαήλ αναγκάστηκε να γίνει μοναχός στη Μονή του Στουδίου και η Μαρία πήγε σε ένα μοναστήρι του Πέτριον με τον γιο της Κωνσταντίνο, χωρίς να γίνει καλόγρια. Η Μαρία δέχτηκε να παντρευτεί τον Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη, μετά τον θάνατο της συζύγου του, ελπίζοντας ότι έτσι θα εξασφάλιζε το δικαίωμα του γιου της στην διαδοχή του θρόνου. Έτσι έγινε ο γάμος της 25χρονης Μαρίας με τον 76χρονο Βοτανειάτη, ο οποίος αμέσως ανακήρυξε τον ανήλικο γιο της συναυτοκράτορα. Ο γάμος αυτός όμως θεωρήθηκε από την εκκλησία μοιχεία καθώς ζούσε ο Μιχαήλ Ζ' Δούκας. Μολυβδόβουλλο της Μαρίας της Αλανίας, περίπου 1170
Αλέξιος Α΄ Κομνηνός και Κωνσταντίνος Δούκας Η Μαρία συνωμοτεί με τον Αλέξιο Κομνηνό (με τον οποίο φημολογείται ότι ήταν εραστές) κατά του Νικηφόρου. Το 1081 ο Αλέξιος Α' Κομνηνός εκθρόνισε τον Νικηφόρο Βοτανειάτη, ύστερα από ένα αιματηρό πραξικόπημα, και θαμπωμένος δε από την ομορφιά της Μαρίας καίτοι παντρεμένος άρχισε να συζεί με αυτήν ανακηρύσσοντας πάλι και αυτός τον γιό της συναυτοκράτορα και αρραβωνιάζει την κόρη του Άννα Κομνηνή, αργότερα ιστοριογράφο της εποχής, με το γιό της. Όλα τα ανωτέρω και από τις δύο πλευρές γίνανε στα πλαίσια της πολιτικής και κοινωνικής συμμαχίας. Όμως η γέννηση του γιου του Αλέξιου, του μελλοντικό αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄, με την αυτοκράτειρα Ειρήνη Δούκαινα το 1087, τερμάτισε την αναγνώριση του Κωνσταντίνου ως συναυτοκράτορα. Ο αρραβώνας της Άννας με τον Κωνσταντίνο διαλύεται και η Μαρία αναγκάζεται να αποσυρθεί σε μοναστήρι.
Εκτοπισμένη Η Μαρία εισέρχεται σε μοναστήρι, αλλά τελικά ζει στο παλάτι της, στα Μάγγανα και στην ιδιοκτησία της στο κάστρο του Πετριτζού, στη Θράκη. Παρόλο που φορούσε το ράσο της μοναχής συνέχισε την κοινωνική της ζωή συναναστρεφόμενη λόγιους, όπως τον νεοπλατωνιστή Ιωάννη Πετρίτσι, τον Ιωάννη Ιταλό και τον Θεοφύλακτο αρχιεπίσκοπο Αχρίδος. Επίσης συνέχισε και τη φιλανθρωπική της δράση και το ενδιαφέρον της για τη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους. Όπως τεκμηριώνεται από τα έγγραφα της συνόδου Rouis-Ourbnisi το έτος 1103 βρισκόταν ακόμα στη ζωή και από αυτό συνάγεται ότι η Μαρία Βοτανειάτη έζησε πολλά χρόνια μετά την εκτόπισή της.
Περιστατικά από τη ζωή της… • Η Μαρία είχε έλθει ως όμηρος στην Κωνσταντινούπολη, καλοκαίρι του 1056. Τότε τη συνόδευσαν η γιαγιά της, βασίλισσα Μαριάμ, και άλλοι Γεωργιανοί ευγενείς, ενώ μετά τον θάνατο της αυτοκράτειρας Θεοδώρας επέστρεψε στην πατρίδα της. Η Μαρία επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ 1066 και 1071 μετά από πρόσκληση του Κωνσταντίνου Ι΄ Δούκα, για να παντρευτεί τον Μιχαήλ Δούκα. • Για την πτώση του δεύτερου συζύγου της από τον θρόνο, Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτη, συμμάχησε με τους Κομνηνούς με τους οποίους είχε προηγουμένως με πρωτοβουλία του καίσαρα Ιωάννη συνδεθεί με δεσμούς συγγένειας, καθώς ο αδελφός του Αλεξίου Α’ Κομνηνού, Ισαάκιος, είχε νυμφευθεί την εξαδέλφη της Ειρήνη, και στη συνέχεια προέβη στην υιοθεσία του Αλεξίου. • Η πρωτότοκη κόρη του Αλέξιου Κομνηνού, πριγκίπισσα Άννα Κομνηνή θα ανατραφεί στο σπίτι της Μαρίας, ως μνηστή του γιού της. Η Άννα, η πρώτη γυναίκα ιστορικός, αγαπούσε πολύ τη Μαρία, μοιράστηκε όλα τα μυστικά της με την πρώην αυτοκράτειρα και στο έργο της Αλεξιάδα την περιέγραψε με πολλούς επαίνους.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η αυτοκράτειρα Μαρία Αλανή ήταν γυναίκα μορφωμένη, έξυπνη, με δυναμικό χαρακτήρα, έντονη προσωπικότητα και με αξιοσημείωτη δράση στην πολιτική σκηνή, ικανή να υπερασπιστεί με κάθε τρόπο τα προσωπικά της συμφέροντα διότι: - Αναβαθμισμένη σημαντικά χάρη στην ασταθή πολιτική κατάσταση του κράτους και της θέσης της, είχε δημιουργήσει μια εναλλακτική πηγή ισχύος από εκείνη του αυτοκράτορα, εξαιτίας του ότι η νομιμοποιητική της ικανότητα βρισκόταν σε υψηλό επίπεδο. - Χρησιμοποίησε τους ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς, είχε την ικανότητα να κατασκευάζει το δικό της δίκτυο αφοσιωμένων υποστηρικτών. Η ευσεβεστάτη Αυγούστα Ρωμαίων Μαρία η Αλανή. εκ του βυζαντινού χειρογράφου Coislin 79, της Εθνικής Βιβλιοθήκης Γαλλίας.
Την ομορφιά και τα χαρίσματά της τα περιγράφει με πολλούς επαίνους η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα Αλεξιάς, Άννα Κομνηνή, Γ,ΙΙ «Κι αλήθεια ήταν ψηλόκορμη σαν κυπαρίσσι, με δέρμα άσπρο σαν το χιόνι, πρόσωπο λεπτό κι όσο για τη λάμψη των ματιών της ποιος θα μπορούσε να την περιγράψει; Φρύδια γραμμένα και χρυσόξανθα, βλέμμα χαρωπό. Το χέρι του ζωγράφου πολλές φορές έχει μιμηθεί τα χρώματα των λουλουδιών που φέρνει η κάθε εποχή αλλά η ομορφιά της βασίλισσας, η φεγγοβόλα χάρη της, οι γοητευτικοί και χαριτωμένοι τρόποι της ξεπερνούσαν τα λόγια και τη δύναμη της τέχνης. Ούτε ο Απελλής ούτε ο Φειδίας ούτε άλλος γλύπτης κανείς έπλασε ποτέ τέτοιο άγαλμα. Στη θέα της κεφαλής της Γοργώς πέτρωναν, κατά τον μύθο, οι άνθρωποι, αλλά όποιος έβλεπε εκείνην να βαδίζει ή να εμφανίζεται ξαφνικά, έμενε με το στόμα ανοιχτό και καμάρωνε στο σημείο που τύχαινε να βρεθεί σαν χαμένος, σαν να του είχαν πάρει διαμιάς και νου και ψυχή. Τέτοια αναλογία μεταξύ των μελών και των μερών, του όλου προς τα μέρη και των μερών προς το όλο, κανείς ποτέ δεν είδε σε σώμα ανθρώπου, άγαλμα ήταν έμψυχο και ποθητό για τους ανθρώπους που αγαπούν το ωραίο. Σαν να είχε ενσαρκωθεί στον επίγειο αυτόν κόσμο ο ίδιος ο Ίμερος»
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ https://el.wikipedia.org/wiki/Μαρία_Αλανή https://www.xronos.gr/arthra/martha_alani_maria_votaneiati https://www.academia.edu/28340621/Μαρία_η_Αλανή_Μία_μοναχική_βασίλισσα_ή_ μία_βασιλική_μοναχή_ http://istorialogotexnia.blogspot.com/2017/08/v-behaviorurldefaultvmlo.html http://anodosautokratorias.blogspot.com/2016/11/blog-post_65.html?m=1
Μαριντίνα Θεοφιλοπούλου