Particular de Ategorrieta Kalea, 2 Baxua. 10. lokala 20013 Donostia.
TFNOA .: 943 053 488
WEB: elperiodicouniversitario.com
POSTA-E: asun@elperiodicouniversitario.com
LEGE GORDAILUA: 131-2024
ISSN: 3020-6065
KOORDINATZAILEAK:
Asun Calviño eta Jon Lasa.
LAGUNTZAILEAK:
Jon Lasa, Ana Belén Sánchez, Nissma De Benito eta Irene Urizar.
DISEINUA ETA MAKETAZIOA: Universitario Vasco Navarro S.L. Uni.
ARGAZKIAK:
Irene Urizar , Cristina Domínguez eta Freepik.
PUBLIZITATEA:
Bizkaia/ Gipuzkoa/ Araba/ Nafarroa.
Tfnoa: 629 229 185
Aurkibidea
SMARTwork
Lan egiteko enpresarik onenak 16-17 orrialdeak
SMARTacademy
Trebakuntza digitalak aro modernoan 34-35 orrialdeak
Ozeanoen Munduko Eguna 8-9 orrialdeak
SMARTcity
Ellinikon, hiri adimendun handiena Grezian 30-31 orrialdeak
SMARTpeople
Pertsona adimentsuak 42-43 orrialdeak
Lehen Bioeraikuntza Gela
UPV/EHUn
Euskal Herriko Unibertsitateko Gipuzkoako Ingeniaritza Eskolak eta Altuna y Uria SAk lankidetza-hitzarmen bat sinatu dute lehen Bioeraikuntza Gela abian jartzeko. Xabier Ostolaza eskolako zuzendariak eta Marta Garin enpresa horretako Pertsonen Kudeaketako zuzendariak sinatu dute akordioa.
Bioeraikuntza Gela berriaren helburua da Gradu Amaierako Lanak, Master Amaierako Lanak eta praktikak egitea bultzatzea, eraikuntzaren sektorearen beharrizanetara egokitutako talentua sortzeko eta ikasleen enplegagarritasuna hobetzeko, unibertsitatearen eta enpresaren arteko prestakuntza barne.
Sinatutako hitzarmenaren esparruan, saioak eta jardunaldiak batera antolatzea ere aurreikusten da, bai eta eraikuntzaren
sektoreko gaurkotasuneko gaiei buruzko ikasketa, analisi edo ikerketa-lan akademikoak egitea ere, UPV/EHUko Gipuzkoako Ingeniaritza Eskolako irakasle eta ikasleen parte-hartzearekin.
Xabier Ostolazak honako hau azpimarratu du: ”Gipuzkoako Ingeniaritza Eskolaren eta Altuna y Uriaren arteko harremana gero eta sendoagoa da, eta horrek balio erantsia ematen dio gure Eskolako ikasleek, batez ere eraikuntzaren arloan, jasotzen duten prestakuntzari. Iraunkortasunaren erronka hain da erabakigarria obra zibilean eta bizitegi-obran, hainbat esparrutatik egin behar diogula aurre, betiere lankidetza-izpiritu batetik. Alde horretatik, Unibertsitatea-Bioeraikuntza Enpresa Gelak lankidetza hori indartzen du, eta Eskolak azterlanak eta ikerketak landuko ditu gure irakasleen eta
ikasleen parte-hartzearekin. Horrek Altuna y Uriaren lehiakortasuna hobetzen laguntzen du, eta gaitasun handiko talentua erakartzeko gaitasuna bultzatzen du”.
Gipuzkoako Ingeniaritza
Eskolak bere lehen
Bioeraikuntza Gela sortu du Altuna y Uriarekin
Altuna y Uriako Pertsonen Kudeaketako zuzendari Marta Garinek adierazi duenez, ”Altuna y Urian industria hau eraikuntza arduratsu, berritzaile eta jasangarri baterantz eraldatzeko lanean ari gara. Horretarako, berrikuntza irekiaren aldeko apustua egiten dugu, eta Gipuzkoako Ingeniaritza Eskola bezalako erreferentziazko eragileekin lankidetzan aritzea aukera bat da guretzat talentu belaunaldi berriak prestatzeko iraultza betean dagoen eta digitalizazioaren arloan profesionalen ibilbidea bultzatzeko gaitasuna duen sektore batean. Bioeraikuntza
Gela hau, gure inguruan aitzindaria, Altuna y Uriak prestakuntzarekin eta Gipuzkoako
Ingeniaritza Eskolak eraikuntzaren industriarekin duten konpromisoaren emaitza da, eta elkarrekin lortuko dugu belaunaldi berriei sektoreko profesional onenekin etorkizun iraunkorra eraikitzeko tresnak ematea,
gure inguruneari forma eman dioten obra nagusien eskutik”.
Altuna y Uria
Etorkizunerako mundu hobea, jasangarriagoa eta seguruagoa sortzeko eraikitzen dute, pertsonen bizitza hobetzeko, interakzio sozialeko espazioak zabaltzeko eta komunitateak eratzeko. Teknologia dute giltzarri, gizartearekin eta ingurunearekin konprometitutako eredu baten bidean. Eta trebakuntza handiko talde baten esperientzia jartzen dute eraikitzeko beste modu baten zerbitzura.
4 milioi euro UPV/EHUren
5G/6G azpiegitura
esperimental baterako
Eraldaketa Digitalerako eta Funtzio Publikoko Ministerioak, Telekomunikazioen eta Azpiegitura Digitalen Estatuko Idazkaritzaren bidez, 3.975.356 € eman dizkie UPV/EHUren Bilboko Ingeniaritza Eskolako I2T ikertaldeak (Ikerkuntza eta Ingeniaritza Telematikoa) UNICO I+D 6G Programaren 2022ko eta 2023ko deialdietara aurkeztutako bi proiekturi, SN4E eta SN4E+ (Smart Networks for Everything) ikerketa-azpiegiturak finantzatzeko bi finantzaketa-programaren bidez.
Proiektu anbiziotsu horiek gertuago daude zientzia aplikatutik oinarrizko zientziatik baino, eta 5G eta 6G azpiegitura aurreratuak hedatzea proposatzen dute hainbat ingurunetan aplikatzeko. Eduardo Jacob Bilboko Ingeniaritza Eskolako irakasle eta ikertzailea da I2T ikertaldearen burua. UPV/EHUko hainbat ikertalderen babesa du I2T ikertaldeak, diziplina anitzeko eta diziplinarteko hurbilketa baten bidez, eta arlo ugari lantzen ditu: IKTak, 5G/6G, Fabrikazio Adimenduna,
sareak denbora errealean, prozesuen automatizazioa, komunikazio optikoak, modelatze matematikoa, seinalearen tratamendua eta irrati-komunikazioak, osasun-zientziak eta lege-zientziak.
“5G eta 6G teknologiek ingurune industrialetarako eta zerbitzu aurreratuetarako funtsezkoak diren hainbat aurrerapen dakartzate, hala nola konexio abiadura ultra azkarrak, itxarote denbora baxua eta aldi berean gailu asko konektatzeko gaitasuna; hori dela eta, funtsezko elementuak dira 4.0 Industriarentzat”, esan du Eduardo Jacobek, proiektuaren buruak.
5G teknologia horrek askoz prestazio gehiago ditu gaur egun iragartzen diren smartphone bateragarri batean topa ditzakegunak baino, Jacoben esanetan. Hain zuzen ere, ekipo horiekin, 5G teknologiak askoz ere deskarga ahalmen eta abiadura handiagoak eskaintzen ditu.
“Gainera, teknologia horrek aukera ematen du kostu oso baxuko sentsoreak izateko. Horiek gai dira urtetan zehar informazio zati txikiak bidaltzeko, bateria txiki baten edo eguzki panel baten energia bakarrik erabilita, edo inguruneko energia berreskuratuta. Horrek aukera ematen du basoen gisako eremu handietan edo urrutiko eremuetan sentsoreak hedatzeko eta ingurumen parametroak monitorizatzeko”, gehitu du.
“Era berean, ekipo egokiekin, aukera ematen du kablerik gabeko esteka erredundanteak emateko, ia bat-batekoak, atzerapen oso baxu eta konstantearekin”, esan du. “Horrek aplikazio berriak ahalbidetzen ditu, hala nola ibilgailu autonomoak edo urru-
neko ebakuntza robotikoak, baita zeregin konplexuak ebazteko denbora errealean eta modu autonomoan komunikatzen diren roboten sareak ere; eta, noski, 4.0 Industria”, azaldu du.
Ekipamendu horiek hobetu egingo dute 5G eta 6G-aren arloko ikerkuntza azpiegitura, Smart Networks for Everything (SmartNets4E) izenekoa, eta UPV/EHUren hiru kokaguneetan hedatua: Zamudioko Fabrikazio Aeronautiko Aurreratuko Zentroa, Leioako errektoregoa eta Bilboko Ingeniaritza Eskola.
Eraldaketa Digitalerako
Ministerioak 4.000.000 € eman dizkio UPV/EHUren 5G/6G azpiegitura esperimental bati
“Ikertaldeak Bilbon, Leioako errektoregoan eta Fabrikazio Aeronautiko Aurreratuko Zentroan (FAAZ)) hedatutako laborategiko azpiegituran 5G eta harekin lotutako teknologiak hedatzeko eta ebaluatzeko balioko du 4.000.000 euroko laguntzak, eta 4.0 Industriaren esperimentazioa egingo da laborategi horretan”, azaldu du.
Komunikazio teknologia aurreratu berrien gaineko ikerketa paneuroparra
Azpiegitura hori (SmartNets4E), SLICES-RI ikerketa azpiegitura paneuroparraren parte da (Eskala handiko azpiegitura zientifikoa, informatika eta komunikazio arloko azterlan esperimentaletarako). SLICES-RI azpiegitura European Strategy Forum on Research Infrastructureren (ESFRI) bide orrian sartuta dago 2021eko ekainaz geroztik. Komunikazio teknologien gaineko eskala handiko ikerketa esperimentalei laguntzeko diseinatutako plataforma malgua da SLICES-RI.
Euskal nodoa, Bilboko Ingeniaritza Eskolako I2T ikertaldeak lideratzen duena, Estatu-
ko mota horretako bigarren nodoa da eta, haren tipologiagatik, zuzenean eta banda zabalera handiarekin konekta daiteke eskuragarri dauden sare akademiko guztietara, Europako GÉANT sarera barne. Industriarako sare adimendunen gaitasunak areagotu nahi ditu SLICESek, komunikazio teknologia berrien gaineko ikerketa ahalbidetuz; esaterako, 6G, TSN edo teknologia kuantikoen gaineko ikerketa. Halaber, sektore berrietara hedatu nahi du aplikagarritasuna, hala nola eOsasuna, mugikortasuna edo Smart Cities sektoreetara.
“Sektore akademikoaren, sektore industrialaren eta gizartearen artean ezagutza partekatzeko ikerketa eta esperimentazio ingurune bat hedatzea proposatzen du proiektu honek. Testuinguru horretan, autonomia erkidegoko eragile guztiei 5G/6G arloko ikerketarako baliabideak emango dizkien azpiegitura bat proposatzen da, aldi berean zerbitzu berritzaileak eskainiko dizkiena hainbat bertikali: fabrikazio aurreratua (Zamudioko egungo nodoaren bidez) osasuna, hezkuntza, garraioa eta mugikortasuna (Bilboko Ingeniaritza Eskolako nodoaren bidez) eta campus akademikoa (Leioako nodoaren bidez)”, zehaztu du.
I2T Ikertaldea
• Ikerkuntza ildoak: Aztertu gure ikerkuntza ildoei buruzko atal hau, proiektuei buruzko dokumentazio eta agiriak lortzeko.
• Argitalpenak: Hemen, aldizkarietan argitaratu eta kongresuetan landu dituzteb azken lanei buruzko xehetasun gehiago topa ditzakezu.
• Ikerkuntza proiektuak: Atal honetan, ikerkuntza proiektuen ondorioz aldizkarietan argitaratu eta kongresuetan landu dituzten azken lanei buruzko xehetasun gehiago topa ditzakezu.
• Baliabideak: Bere proiektuei, argitalpenei eta ikerkuntza ildoei buruz idatzitako dokumentu eta baliabide anitz zure eskura aurki ditzakezu.
Ozeanoen Munduko Eguna egin zen UPV/EHUn
Basque Environment Ocean Week astearen barruan ospatu zen Ozeanoen Munduko Eguna. Horretarako, Ezagutzaren Azoka bat egin zuten ‘¡Atención! ¡No me aplastes!’ / Kontuz! ez nazazu zapaldu!’ egitasmoaren emaitzak erakusteko. Zientzia hiritarraren arloko proiektu inklusiboa zen hori, Plentziako Itsas Estazioko (PiE) ikertzaileek garatu zutena. FECYT-MICIUk finantzatu zuen, bigarren urtez.
UPV/EHU, G-9
Unibertsitate Taldeko kide gisa, Science4all proiektuan
barneratu zen Ikertzaileen
Europako Gauaren aurretik
Europako Batzordetik jasotako finantzaketari esker, G-9 Taldeko unibertsitateek G9-SCIENCE4ALL proiektu berria dibulgatzeko jarduerak hasi dituzte. Ekitaldi horiek Ikertzaileen Europako Gaua (irailak 27) baino lehen egingo dira; esaterako, Ozeanoen Munduko Eguna (ekainak 8). Gazteak planetako baliabide hidrikoak eta itsasoko bizitza babesteko beharraz kontzientziatzea da ekintzen helburua. Hala, Horizonte Europa egitasmoak 2030erako ezarritako 5 helburuetako bat beteko litzateke: gure ozeanoak eta gure urak lehengoratzea.
Ozeanoen Munduko Eguna ospatzeko, Euskal Herriko Unibertsitateak ‘Kontuz! ez nazazu zapaldu!’ egitasmoaren emaitzak aurkeztu zituen Ezagutzaren Azokan. Ekainaren 7an, ostiralean, izan zen, Bizkaia Aretoan. Zientzia hiritar inklusiboko proiektu horren bigarren urtea da. 2023/2024ko edizioan 1.000 pertsonak baino gehiagok parte
hartu zuten, eta horietatik ia 400 izango dira amaierako ekitaldian.
Etapa amaierako hitzordu honetan, esperientziak partekatu zituzten parte hartu zuten kolektiboen artean, eta haien lana aitortu eta saritu zuten. Horrez gain, Donostiako Nazioarteko Itsaspeko Zinema Zikloko (CimaSub) bideoak proiektatu zituzten, eta hainbat gonbidatu izan ziren. Plàncton-Divulgació i Serveis Marins enpresak, itsas dibulgazioan aditua denak, “Sexo al mar” hitzaldia eskaini zuen. Eta Università degli Studi di Sassari (Sardinia) unibertsitateko Cecilia Teodora Satta nazioarteko ikertzaileak fitoplanktonari buruz egindako lanak aurkeztu zituen, ekitaldiari amaiera emateko.
Gainera, ekainaren 10era arte, parte hartu zuten taldeek egindako horma irudien erakusketa ikus zitekeen Bizkaia Aretoan (Etxepare eta Axular gelak). Lan horien bidez, bigarren edizio honetan ikasitakoa eta eskuratutako emaitzak azaltzen zituzten. Dena den, ‘¡Atención! ¡No me aplastes! / Kontuz! ez nazazu zapaldu!’ proiektuak ez du haren amaiera bakarrik ospatuko: egitasmoa zuzentzen duen lantalde zientifikoak aipamen berezia eskuratu du STEAM Euskadi SARIAK sarietan, genero ikuspegia modu berritzailean txertatzen duten egitasmoen kategorian. Mota horretako euskal egitasmoak identifikatzen ditu sari horrek, eta izaera berritzailea dutenak aitortzen ditu; bereziki, haurrei, gazteei eta emakumeei zuzenduta daudenak.
Ekainaren 7ko Ezagutzaren Azoka hau Ingurumenaren eta Ozeanoen Euskal Astea-Basque Environment and Ocean Weeken barruan kokatzen zen: hiritarrei ingurumena-
ren eta ozeanoen gaineko alderdi garrantzitsuak gerturatzen saiatzen zen ekitaldi sorta. Hirugarren edizioa zen, eta Euskadiko hiru lurraldeetan garatu zen ekainean zehar: Araba (ekainak 10-16), Bizkaia (ekainak 17-23 ) eta Gipuzkoa (ekainak 3-9).
Era berean, martxan jarri da ‘Itsaso Bete Zientzia’ lehiaketa ere. Parte hartzen duten gazteek lan literarioak eta artistikoak aurkeztuko dituzte, ozeanoak kontserbatzearen garrantziaz duten ikuspegia partekatzeko. Hala, haien familiei, adinekoei eta irakasleei helaraziko diete mezu hori.
ORE4CITIZENS
Halaber, Europar Batasunak finantzatzen duen eta Ikertzaileen Europako Gauaren barruan kokatzen den beste proiektu baten parte ere bada Euskal Herriko Unibertsitatea: ORE4CITIZENS. Itsasoko energia berriztagarriei buruzko Joint Research Laboratory on Offshore Renewable Energy (JRL-ORE) ikertaldeak gidatzen duen egitasmoa da hori. Tecnaliak lideratzen du proiektua eta, gure unibertsitateaz gain, Euskampusek eta BCAM-Basque Center for Applied Mathematicsek ere parte hartzen dute. Itsasoko energia berriztagarriak sustatzea da planaren helburua, eta Ikertzaileen Europako Gauean ospatuko dute egun handia, Itsasgunean, Portugaleten (Bilboko Ingeniaritza Eskola). Ozeanoetako teknologietan eta ikerketan zentratuko den instalazio multzo berria da.
Proiektuaren baitako lehenengo jarduera “Itsas energia berriztagarrien proiektu bereziak Euskadin” erakusketa izan zen. Ekainaren 7-8-9 egunetan aurkeztu zuten FICOBAn, 2024ko BIOTERRA azokako jardueren baitan. Erakusketak 16 panel zituen, honakoei buruzkoak: ORE4CITIZENS egitasmoa; itsas energia berriztagarriek aldaketa klimatikoa gutxitzeko egiten duten ekarpena; Bizkaiko golkoari eta hango itsas geologiari buruzko informazio interesgarria; eta Euskadin itsas energia berriztagarriaren arloan garatutako proiektu berezien argazkiak.
Lagin hori hazten ari da eta, gainera, ibiltaria da. Euskadiko hainbat udalerritatik igaroko da proiektuak iraungo dituen bi urteetan zehar. Jardueraz betetako agenda baten abiapuntua izango da. Datorren asteetan argitaratuko dute agenda proiektuaren webgunean.
G-9 Unibertsitate Taldea
G-9 Unibertsitate Taldea irabazi asmorik gabeko elkartea da, Estatuko unibertsitate publikoez osatua (horietako bakoitza bere autonomia erkidegoko unibertsitate publiko bakarra da): UPV/EHU, Kantabriako Unibertsitatea, Gaztela-Mantxako Unibertsitatea, Extremadurako Unibertsitatea, Balear Uharteetako Unibertsitatea, Oviedoko Unibertsitatea, Zaragozako Unibertsitatea edo Nafarroako Unibertsitate Publikoa. Errioxako Unibertsitateak bazkide gisa parte hartzen du, eta Murtziako Unibertsitateak laguntzaile gisa. Guztien artean, Espainiako lurraldearen % 40 hartzen dute erakunde horiek; hala, proiektuaren estaldura geografiko zabala nabarmentzen da.
Nola murriztu CO2 isurpenak zementua eta hormigoia
eratzean
Zementua eta hormigoia ekoiztean CO2 isurpenak murriztea helburu duen Europako proiektu bat koordinatzen du Hego Manzanok, UPV/EHUko Fisika Saileko ikertzaileak. Urtean 4 bilioi tona Portland zementu ekoizten direla kalkulatzen da, eta kilogramo bakoitza ekoizteko, gutxi gorabehera, 1 kg CO2 isurtzen da. Zementuaren ekoizpenak ingurumenean duen inpaktua arintzeko teknologietako bat CO2 hori atzematean eta zementu berriak garatzeko lehengai gisa erabiltzean oinarritzen da; zementu berri horiek jasangarriagoak izango lirateke, eta ez horren kutsakorrak.
EBren Horizonte Europa ikerketa eta berrikuntza-programak, Marie Sklodowska-Cu-
rie (MSCA) ekintzen baitan, Contrabass izeneko proiektua (zero-co2 cement through carbonation of calcium silicates and aluminates) finantzatu du, kaltzio karbonatozko zementu berri horien fisika eta kimika-arloko alderdietan sakontzeko. Finantzaketaren zenbatekoa 2.171.340,00 €-koa da, eta UPV/ EHUk 251.971,20 € jasoko ditu.
“Kaltzio karbonatozko zementu berri horien hidratazio prozesuaren oinarriak ulertzea, Portland zementuarekiko aldeak ulertzea eta materialaren propietateak optimizatzeko moduak topatzea da Contrabass proiektuaren helburua”, azaldu du Hegoi Manzano ikertzaileak.
Proiektua gauzatzeko Europako Doktorego Sarea sortu dute, eta UPV/EHUko Zientzia eta Teknologia Fakultateko Fisika Saileko Manzano irakasleak koordinatzen du sarea. Europako 8 herrialdetako 10 unibertsitatek, beste 5 bazkide akademikok (horien artean, CSIC) eta 5 bazkide industrialek osatzen dute partzuergoa. Bazkide industrialen artean daude Europako zementu enpresa nagusiak (HOLCIM, Heidelberg, TITAN) eta eraikuntzarako gehigarrien enpresak (SIKA eta Chryso).
“Parte hartzen duten 10 unibertsitateek finantzaketa jasotzen dute doktoregai bat kontratatzeko eta haren ikerketaren gastuak ordaintzeko. Doktoregai bakoitzak arazo beraren alderdi ezberdin bati buruz egiten du tesia, eta jarduera akademikoak partekatzen dituzte; halaber, trukerako egonaldiak egiten dituzte ikastegi eta enpresetan, haien prestakuntza hobetzeko”, esan du Manzano irakasleak.
Adingabeak mundu birtualetik babestu nahi ditu Gobernuak
Ingurune digitalean adingabeak babesteko legearen aurreproiektua onartu du Espainiako Ministroen Kontseiluak. Besteak beste, 14 urtetik 16ra igo nahi dute sare sozialetan datu pertsonalak tratatzeko baimena emateko adina.
Bestetik, lege-proiektu horrek bideo-joko batzuetan dauden ausazko sari-mekanismoetara sartzea debekatzen die adin txikikoei, eta adina egiaztatzeko sistema ”fidagarriak” erabiltzera behartzen ditu hornitzaileak.
Ingurune digitalean adingabeak babesteko lege organikoaren aurreproiektua ekainaren 4an onartu zuen Espainiako Ministroen Kontseiluak. Helburua adingabeen eskubideak bermatzea da, Félix Bolaños Presidentetzarako eta Memoria Demokratikorako ministroak azaldu zuenez: ”Besteak beste, intimitaterako eta ohorerako eskubideak errespetatzea da asmoa”. Sektore publikoan zenbait betebehar ezarriko dituzte, eta Zigor Kodea moldatuko dute, beste delitu batzuk ere kontuan hartzeko. ”Adingabeen osasuna, ongizatea eta segurtasuna daude jokoan, baita familien lasaitasuna ere”, nabarmendu zuen Félix Bolañosek. Izan ere, gogoratu zuen ingurune digitala ”ezinbesteko esparrua” dela gazteentzat, eta bertan, adibidez, hezkuntzarako informazio ugari jaso dezaketela. Halere, ohartarazi zuen ingurune horrek ”arriskuak” ere badituela: ”Ziberjazarpena da horietako bat; adikzioa ere eragin dezake”. Hortaz, auzia ”modu integralean” landu behar dela zehaztu zuen. ”Babesa hobetzeko lehenengo urratsa izango da hau”. Behin Ministroen Kontseiluak onartuta, bide parlamentarioa hasiko du legeak, eta, onartu bitartean, aldaketak egiteko modua ere izango da.
Hiru multzotan sailkatu dituzte neurriak. Ba-
tetik, sektore publikoari zenbait betebehar jarri nahi dizkiote: ”Sentsibilizazio kanpainak sustatu beharko dituzte, eta ingurune digitaletik kanpoko ekintza osasungarriak antolatu”. Are, neurri jakin batzuk ezarriko dituzte osasungintzan eta hezkuntzan. Bestetik, Zigor Kodea moldatu nahi dute, beste delitu batzuk ere kontuan hartzeko. Eta, azkenik, hainbat baldintza ezarri nahi dizkiete teknologia enpresei.
Espainiako Gobernuak urruntze-agindu birtuala ezarri nahi du adingabeak babesteko
1. Osasungintza eta hezkuntza
”Gero eta ohikoagoak diren adikzioak prebenitzeko”, osasungintzan neurriak ezartzea proposatzen da lege aurreproiektuan. Teknologiaren erabilera desegokiak hautemateko protokolo espezifiko bat sortu nahi dute. Pediatrek abiaraziko dute, adingabeei aldizka egiten dizkieten azterketetan. Era berean, osasun arloko langileei prestakuntza eman nahi diete teknologiak eragin ditzakeen adikzioen inguruan, eta osasun mentalarekin lotutako zentro espezifikoak sortzeko asmoa dute, adikzioen ”patologiei” aurre egiteko.
Osasungintzan ez ezik, hezkuntzan ere ezarri nahi dituzte neurriak. Adin etapa guztietan, alfabetatze digitalarekin lotutako baliabideak eskainiko dizkiete ikasleei, teknologia modu seguruan erabil dezaten eta euren eskubideen berri jakin dezaten. Beste eduki batzuk ere eskainiko dizkiete gazteei: besteak beste, hiritartasun digitalare-
kin, zibersegurtasunarekin eta datuen babesarekin lotutakoak.
2. Urruntze agindu birtuala
Adingabeen eskubideak errespetatzeko eta jarrera jakin batzuk zigortzeko Zigor Kodea moldatu beharko dela ere jasotzen da proposamenean. “Legedia aldatuko dugu, gaur egun jada gertatzen diren baina zigorrik ez duten delitu jokabide batzuk zigortzeko”, esan zuen Bolañosek. Hartara, orain arte jaso gabeko delitu batzuk izendatuko dituzte. Horietako bat izango da urruntze agindu birtuala. Zigortutako erasotzaileei urruntze agindua ezarri ahalko diete Interneten, eta agindu hori urruntze agindu fisikoari gehituko zaio. Indarrean jartzen bada, zigortutakoa ezingo da biktimarekin harremanetan jarri sare sozialen bidez.
3. Beste delitu batzuk
”Ultrafaltsifikazioak” ere zigortu nahi dituzte. Legea onartzen bada, urtebeteko edo bi urteko kartzela zigorra ezarriko diete adimen artifizialaz lagunduta norbanako baten irudia eta ahotsa zabaltzen duten horiei, ”eduki sexualeko egoerak edo larriki iraingarriak direnak simulatuz, pertsona horren baimenik gabe eta haren integritate moralari kalte egiteko asmoz”.
Delitutzat joko dute ”Internet bidezko iruzurra” ere; hots, adina, sexua edo beste ezaugarriren bat faltsutzea, adingabe batekin harremanetan jartzeko eta haren sexu askatasunaren aurkako delituren bat egiteko. Adingabeei pornografia edukia bidaltzea ere zigortuko dute.
4. Gurasoen kontrola
Teknologia enpresei dagokienez, zirriborroaren arabera, fabrikatzaileek gailuei nahitaez ezarri beharko diete gurasoek kontrolatu ahal izateko sistema bat. Sistema hori doakoa eta irisgarria izango da, eta gailua piztu ondoren konfiguratu ahal izango da. Horrela, gurasoek edo tutoreek erabaki ahal izango
dute zein aplikazio, zerbitzu edo eduki mugatu adingabeei. Horrez gain, fabrikatzaileek «arriskuei buruzko informazio etiketak» ezarri beharko dizkiete teknologia gailuei.
5. Adina egiaztatzeko neurriak
Adina egiaztatzeko neurriak jaso dituzte aurreproiektuan. “Gaur egungo sistemak gainditzea da asmoa, ez baitira batere eraginkorrak; galdetu besterik ez dute egiten, eta 18 urte dituztela erantzunez gero, edukia ikus dezakete”, kritikatu du Bolañosek. Eta ziurtatu du sistema berriak ”eraginkorrak eta ezinbestekoak” izango direla.
Behin legea onartuta, 14 urtetik 16ra igoko da sare sozialetan datu pertsonalak tratatzeko baimena emateko adina. Eta bideoak trukatzeko plataformek estekak jarri beharko dituzte ”salaketa kanaletara” eta ”gurasoen kontrolerako sistemara” zuzenean jotzeko. ”Ez dadila ginkana bat izan sarbide horiek webgunean aurkitzea”. Bestalde, influencer-en betebeharrak indartuko dituzte, berma dezaten euren ohiko jardueren parte diren adingabeak babestuta daudela.
Itsasoko haize-erroten kokaguneak egokiak al dira?
Irlanda mendebaldeko kokagune oso energetiko bateko 1920-2010 bitarteko haize- eta olatu-datuak erabili ditu Alain Ulazia ikertzaileak, itsasoaren egoerek zer bilakaera izan duten aztertzeko eta egoera horiek epe luzean turbina eoliko flotagarrietan zer neke mekaniko eragin dezaketen kalkulatzeko eredu bat sortzeko. Metodo matematiko-estatistiko horrek aukera ematen du kokagune bateko meteorologiaren arabera turbinek zer bizitza-denbora izan dezaketen kalkulatzeko.
Euskal Herriko Unibertsitateko EOLO ikerketa-taldeak egindako ikerketa batean, metodo matematiko-estatistiko bat garatu dute, aukera ematen duena jakiteko ea “kokagune jakin batean parke eoliko flotagarriak jartzea komeni den; adibidez, tokia oso energetikoa izan arren haize-turbinek jasango duten neke mekanikoa edo muturreko itsas egoeren muturrekoen probabilitatea oso handia bada”, azaldu du Alain Ulazia Gipuzkoako Ingeniaritza Eskolako (Eibar) irakasleak.
Ikertzaileak dionez, itsasoko energia eolikoaren sorkuntzan galdera ohikoena izan ohi da ea “klima-baldintzen arabera zer aldaketa (igoerarik edo jaitsierarik) gertatuko ote den energia-produkzioan”, alegia, begiratu ohi da zenbat energia ekoitz daitekeen klimatologiaren arabera. Ulaziak gidatutako ikerketan, ordea, beste urrats bat egin dute, eta itsasoko haize-erroten neke mekanikoari erreparatu diote, hau da, bakarka materiala hausteko gai ez diren talka eta tentsio errepikakorren ondorioz hausten amaitzeari: “Itsasoko baldintzek (haizeak eta olatuek) eragina izan dezakete turbina flotagarrien bizitza-denboraren jaitsieran. Izan ere, baliteke energia-ekoizpen industrialean baino eragin handiagoa izatea turbinen atal batzuen iraupenean, eta 20 urte estandar irautetik 15 urte irautera pasatzea. Horrek eragin erabakigarria izan dezake proiektu baten kostuetan eta inbertsioan”.
Kokagune bateko itsas egoerak
EOLO ikerketa-taldeak urteak daramatza meteorologia, klima eta ingurumenaren inguruan lanean. “Ikerketa ugari egin dugu klima-aldaketa eta energia berriztagarrien sorkuntzaren luzera begirako loturaren inguruan. Zenbait hamarkadatako aldaketak kontuan hartuta, azterketa historikoak eta etorkizunerako proiekzioak egiten ditugu”, azaldu du Ulaziak.
Ikerketa honetan, Irlandako oso toki energetiko bat hautatu dute: Irlanda mendebaldeko Galway badian 1920 eta 2010 bitartean jasotako haize- eta olatu-datuak hartuta, hamarkada horietako denbora luzeko aldaketa historikoak zehaztu dituzte eredu meteorologiko aurreratuak erabiliz, Irlan-
dako Maynooth Unibertsitateko Centre for Ocean Energy Research-eko kideekin lankidetzan. Datu historiko horiek erabili dituzte itsas egoeren bilakaera determinatzeko eta horiek aerosorgailuetan epe luzera eragingo duten nekea errepresentatuko duen eredu bat sortzeko. Eredu hori etorkizuneko proiekzioak egiteko erabili ahal izango da.
Turbina eoliko flotagarrien dantzaren simulazioa
Simulazioak erabiliz, ikertzaileek kalkulatu dute Galway badian probabilitate handiena duten zortzi itsas egoeretan erreferentziazko turbina flotagarri batzuek zenbat energia ekoitziko luketen eta, bestalde, ikusi dute turbinen elementu batzuetan zer neke mekaniko eragingo luketen. “Olatuen eta haizearen eraginez turbinak egiten duen dantza segundotan ematen duen simulatzaile bat hartu dugu, eta metodo matematiko-estatistiko bat garatu dugu denbora-eskala luzeko itsas egoeren aldaketak inplementatzeko, eta haren bidez makinak jasango lukeen nekearen eboluzioa determinatzeko, aldaketa historiko horiek kontuan hartuta”, dio EOLO taldeko ikertzaileak.
Itsasoko aerosorgailu flotagarrien epe luzeko neke mekanikoa analizatzeko metodo berri bat aurkeztu du UPV/EHUko EOLO taldeak
Metodoa Irlandako kokagune hartan aplikatu duten arren, “metodo hau unibertsala da. Analisia munduko edozein tokitan egin dezakegu”, adierazi du. Itsasoko energia eolikoa oso aproposa da, “ez baita turbulentoa, mendietakoa bezala. Baina itsasoan askoz ere inbertsio handiagoak egin behar dira. Hori da itsasoko energia eolikoa ezartzeko arazo nagusia”, dio Ulaziak. Klima-aldaketak muturreko gertakariak ari da eragiten, gero eta
gehiago, eta inbertsoreek kontuz begiratzen diote halako proiektuen arriskuari: “Nahiz eta kokagune bat oso energetikoa izan, merezi al du parke eolikoa han jartzea, baldin eta uneren batean kalteak jasan baditzake gertakari klimatologiko baten ondorioz, edo turbinaren elementuek neke-arazo larriak izango badituzte?”, dio. Euskal Herriko Unibertsitateko EOLO ikerketa-taldeak landu duen metodoak argia emango eman dio auzi horri.
Informazio osagarria
Alain Ulazia UPV/EHUko Gipuzkoako Ingeniaritza Eskolako (Eibar) irakaslea da; Energia Berriztagarrien Ingeniaritzako Graduan eta EnergiaBerriztagarriakItsasInguruneanErasmus Mundus Masterrean (REM PLUS) ematen ditu eskolak. Ulaziak gidatutako ikerketa honetan, Gipuzkoako Energia Berriztagarrien Ingeniaritzan (Eibar) graduatutako bi ikasle doktoregaik hartu dute parte. Ikerketan lankide izan duten Centre for Ocean Energy Research zentro irlandarrarekin harremana estua du eskolarekin.
EOLO
EOLO disziplina-anitzeko ikerketa-taldea da, eta UPV/EHU-ko Fisika, Energia-Ingeniaritza eta Matematika Sailen barruan dago. Talde honen ikerketa-eremuak meteorologia, klima eta ingurumena dira. Une honetan ikerketa-lerro nagusiak klima-aldaketak baliabide hidrikoen eskuragarritasunean eta haize eta olatuen energia berriztagarrietako baliabideetan duen eragina da.
Alain Ulazia
Alain Ulaziak Ingeneritza Fisikoan, Energia Berriztagarrietan (haizea eta olatuak) eta fluidoen mekanikaren eraikuntza teorikoan ikertzen du. Bere proiektuak olatu energiaren joera historikoekin erlazionatuak daude, baita offshore baliabidearen estimazioaz ere mesoeskala ereduak erabiltzen, energia eolikoaren etorkizuneko joerekin eszenario klimatiko ezberdinetan eta anemometroen datuen analisiarekin turbina eolikoetan akatsak identifikatzeko.
Nolakoak dira ‘Lan egiteko enpresarik onenak’?
Lan-merkatua gero eta lehiakorragoa da. Izan ere, sektore batzuetan (esaterako, digitalean), enpresak talentua erakartzeko arazo batekin topo egiten hasi dira, profesionalen eskaera gehiago baitaude pertsona kualifikatuak baino. Testuinguru horretan, erakundeek autokritika egiten dute: lan-kontratua lana soldatarekin trukatzea baino zerbait gehiago dela ulertu behar da. Horrela sortu zen Great Place To Work ekimena, erakundeei lan egiteko enpresarik onenak bilakatzen laguntzen diena.
Great Place to Work plataformaren arabera, lan egiteko enpresa onenak gizartea hobetzen laguntzen dutenak dira
Zer dira lan egiteko enpresarik onenak?
Great Place to Work plataformaren arabera, lan egiteko enpresa onenak gizartea hobetzen laguntzen dutenak dira. Emaitzak zainduz, horiek lortzeko aukera ematen dieten pertsonez eta langileak euren estrategiaren erdigunean jartzen dituzten enpresei buruz ari gara.
Jendeak bere bizitzaren zati handi bat lanean ematen duela kontuan hartuta, Lan egiteko Enpresa Onenek denbora hori aprobetxatu nahi dute gizartean eragin positiboa uzteko kontziliazioa, elkarlana edo pertenentzia harrotasuna bezalako alderdien bitartez. Enpresa-estrategia da, erakundearen kultura bere lehiakorta-
sun-abantaila handietako bat bihurtzen duena, 2030 Agendarekin eta garapen iraunkorreko helburuekin bat eginez, lan duinaren eta hazkunde ekonomikoaren bitartez.
Lan egiteko Enpresa Onenek bete behar dituzten irizpideak
Enpresa bat ebaluatzerakoan, Great Place to Work-ek hainbat faktore aztertzen ditu, langileek enpresan duten esperientziaren kalitateari buruzko behin betiko ondorioak lortzen laguntzen dutenak:
• Sinesgarritasuna. Bi norabideko komunikazio-mailaren, lidergo-gaitasunaren eta osotasunaren arabera ebaluatua.
• Errespetua. Pertsonaren laguntza, entzute eta parte-hartze eta zaintza profesionalaren mailari egiten dio erreferentzia.
• Inpartzialtasuna. Ekitatearen, faboritismorik ezaren eta bidezko tratuaren arabera neurtu daiteke.
• Harrotasuna. Banakako lanaren pertzepzioan, taldeko lorpenetan eta kidetasun sentimenduaren arabera ebaluatzen da.
• Laguntasuna. Langile bakoitzaren harreman estuen, erakundearen abegikortasunaren eta lankidetza-mailaren arabera neurtuta.
Azterketa osatzeko, galdera zehatzak egiten dira, zuzendaritza-taldearengan konfiantzari buruzko ondorioak ateratzeko, eta jendeak bere lana egiteko modu berriak eta hobeak sustatu ditzaketen maiztasunari buruz, eta galdera irekiak sakonago ulertzeko indarguneak, langileek hautematen dituzten hobekuntza-arloak eta horiei aurre egiteko dituzten proposamenak.
Nola bihurtu enpresa hobe bat lan egiteko
Lan egiteko Enpresa Onenaren aitorpenak langileen gogobetetasuna eta ongizatea lehentasunezko leku batean jartzen ditu; beraz, hori lortzeko galdetegi bat egiten zaie langileei, zeinean % 65eko balorazioa lortu behar den 4 edo 5eko puntuazioarekin (kontuan izanda galdera bakoitza 1etik 5era puntua daitekeela). Great Place to Work-ek bere gain hartzen du langileek enpresa lanerako leku ontzat hartzen ez badute, ez dutela halakotzat aitortu behar.
Helburu hauek lortzeko Giza Baliabideetako sailek eta erakunde osoak 4 ildo oso zehatzetan lan egin beharko dute:
• Lan ongizatea. Segurtasuna, autonomia eta lan-giro ona bezalako faktoreak bermatzen ditu.
• Erantzukizunkidea. Jendeak bere buruaren onena emateko aukera ematen dio erakundean bere ibilbide profesionalean.
• Aniztasuna eta inklusioa. Ezinbesteko betekizuna da edozein pertsonarentzat, erakundean duen rola, generoa, sexu-joera, etnia edo erlijioa, etab.
• Lidergoa. Beharrezkoa da negozio iraunkorrak eraikitzea lidergo kontzientearen bidez, hazkunde ekonomikoa, gizarte ongizatea eta ingurumena babesteko orekatzeko.
Giza Baliabideen sailaren erronkak
Horrek guztiak esan nahi du Giza Baliabideen sailak, enpresa Lan egiteko Enpresa Onena bezala aitortzen den unetik, aldaketari eusteko erronka bere gain hartzen duela, bere langileen ilusioa, erantzunkidetasuna eta konpromisoa mantenduz. Horrek esan nahi du hiru elementutan esku hartzea: prozesuak, jokabideak eta komunikazioa. Alderdi horietako bakoitza mekanismo ezberdinen bidez lantzen da, enpresarengan konfiantzazko kultura bat
sortzea bilatzen duena, berrikuntza eta erantzunkidetasunaren alde.
Lan egiteko enpresa hobea izatearen onurak
Lan egiteko enpresa hobea izateak hainbat onura dakartza:
• Lan-giroaren hobekuntza.
• Sailen arteko lankidetza areagotzea.
• Enpresa-kultura sendotzen laguntzen du eta langileekin harremanetan jartzen laguntzen du.
• Erakundearen barruko komunikazioa hobetzea.
• Giza potentziala maximizatzea.
• Langileen motibazioan eta ongizatean eragin positiboa du.
• Produktibitatea handitu eta errentagarritasun handiagoa sortu.
• Talentua erakarri.
• Fakturazioa murriztea.
• Erakundeari balioa ematen dio eta markaren irudia hobetzen du.
• Enpresaren erresilientzia areagotzen du.
• Hornitzaile eta bezeroekiko harremana eta haien gogobetetasuna hobetzen ditu.
Autoebaluazioa enpresaren eta langileen arteko kohesio-estrategia gisa
Oro har, enpresa baten errendimendua jakin dezakegu bere finantza-emaitzetan oinarrituta, baina informazio horrekin errealitatean lortzen ari garen datua orokorra da, eta ez da nahikoa. Erakunde baten funtzionamendu egokirako gauza aproposa da langile bakoitzak nola egiten duen jakitea, zein oztopo aurkitzen dituen, zeintzuk diren bere motibazioak... Oso informazio subjektiboa da, baina benetan garrantzitsua, enpresa baten pultsua hartzeko aukera ematen digulako, doikun-
tzak egin ahal izateko eta errendimendua, ona ez ezik, bikaina ere izan dadin.
Langileak autoebaluazioa egiten duenean
Lanbide-errendimenduaren autoebaluazioa langileak bere lana aztertzen eta ebaluatzen duen prozesua da.
Introspekzio ariketa gidatua da: Pertsonen edo Giza Baliabideen saila da ebaluatu beharreko alderdiak proposatzen dituena, langile bakoitzaren ahulguneak eta indarguneak ezagutzeko, baina baita haien motibazio-maila, lan-giroa neurtzeko eta arazo posibleak detektatzeko helburuarekin.
Autoebaluazioak arazoak beren jatorrian jorratzeko aukera ematen du
Autoebaluazioa esku-hartze goiztiarreko metodotzat har liteke, arazoak beren jatorrian jorratzeko aukera ematen duena. Normalean, laneko desmotibazioa edo estresa bezalako egoeren ondorioak identifikatzen dira dagoeneko oso errotuta daudenean edo konpontzen zailak diren arazoak sortu dituztenean (talentuaren ihesa, emaitza ekonomiko txarrak, lan giro txarra...). Autoebaluazioari esker, oso neurketa zehatzak eta etengabeak egin daitezke (enpresa bakoitzak bere beharren arabera erabakitzen du maiztasuna), horietatik ondorioak atera eta esku hartzeko.
Bestalde, autoebaluazioak analisi eta autokritika ariketa oso onuragarria ahalbi-
detzen die langileei. Hobetzeko eremuak egon edo langileak bere burua gutxiesten badu, autoebaluazioak ikuspegi objektiboago bat lortzen lagun dezake, indarguneak sendotuko dituena eta hobekuntza behar duten arloak lantzen dituena (kasu askotan Giza Baliabideen zuzendaritza-sailaren laguntzarekin).
Autoebaluazio motak
Enpresa bakoitzak ebaluatu nahi dituen parametroak definitu behar ditu, hala ere, arau orokor gisa honako alderdi hauek hartuko dira kontuan:
• Zure postuan esperientzia.
• Banakako errendimendua.
• Denbora kudeaketa.
• Konpetentziak, jarrera eta portaera.
• Trebetasunak (sormena, malgutasuna, arazoak ebaztea...).
• Hobekuntza arloak.
• Lorpenak.
• Maila bereko nagusiekin, menpekoekin eta lankideekin harremana.
• Motibazio eta konpromiso maila.
Galdera hauek guztiak (eta xehetasun handiagoak ateratzea ahalbidetzen duten beste batzuk) hainbat autoebaluazio motatan bildu daitezke:
• Errendimendua. Autoebaluazioaren ardatza norberaren errendimendua da; horretarako, errendimendua baloratuko da ezarritako helburuekin eta langileak betetzen duen lanpostuarekin lotutako erantzukizunekin.
• Indarguneak eta ahuleziak identifikatzea. Kasu honetan, autoebaluazioa saiatzen da langileari bere indarguneak eta ahuleziak identifikatzen, bere lana betetzeko beharrezkoak diren gaitasun eta trebetasunekiko. Ariketa honek lorpenak eta erronkak zein hobetu beharreko arloak identifikatzea ahalbidetzen du.
• Helburu profesionalak. Helburu profesionalak identifikatzea motibazioarekin eta
errendimenduarekin oso lotuta dago. Ibilbide profesionalean zehar, helburuak aldatu egin daitezke, lausotu egin daitezke... autoebaluazio mota honi esker, langileak bere helburuak ezarri eta hazi nahi dituen arloak identifikatu ditzake.
• Autohausnarketa eta autoezagutza. Autoebaluazio-eredu hau oso baliotsua da, langileek beren lan-estiloa eta baita lan-testuinguruaren barruan dituzten harremanak ere ebaluatzeko aukera ematen baitu. Helburua erakundean eragin positiboa duten alderdiak hobetzea eta langilearen errendimenduan, garapenean edo lan-giroan eta erakundearen funtzionamendu onerako kaltegarriak izan daitezkeen alderdiak hobetzea baino ez da.
Autoebaluazioari esker, Giza Baliabideen departamentuak erakundearen errendimendu indibiduala eta globala kuantifikatu eta benetako beharretara zuzendutako lan-plan espezifikoak ezar ditzake. Plan horiek ondorengo jarraipen eta ebaluazioekin batera joan beharko dira, eraginkortasuna egiaztatzeko.
Noiz egin autoebaluazioa?
Autoebaluazioak benetan erabilgarriak izan daitezen une egokian egin behar dira eta beti aldizkakotasunaren menpe.
Egokiena da autoebaluazioa enpresaren ohiko prozesuekin lotzea, urte amaierakoa adibidez. Ahal den neurrian, egoera atipikoetatik (kanpaina bat abian jartzea, enpresaren urteurrena, esaterako) edo lan-gailurrak dauden datetatik (udako edo Gabonetako oporrak baino lehen) urruntzea komeni da emaitzak aldatzea.
Era berean, komeni da autoebaluazio hauek aldian-aldian errepikatzea, horrela emaitza konparagarriak eta, beraz, neurgarriak lortuko baitira. Maiztasuna enpresak ondorengo analisiei eta esku-hartzeei aurre egiteko duen gaitasunaren araberakoa izango da, baina autoebaluazioak urtean behin egin behar dira gutxienez. Oinarri honetatik urtean bi egiten
dituzten enpresak daude, hiruhilabetero, hilero... edota bi astean behin ere.
Autoebaluazioa enpresaren bilakaeran aldea eragin dezakeen prozesua da, baina, batez ere, giza kapitala hobetzen duen tresna da. Pertsonek lehentasunezko zeregina betetzen duten enpresetan, oinarrizko elementu bihurtzen da.
- CrowdStrike. Zibersegurtasuna / IT Zerbitzuak / SAAS / IT.
- Grünenthal. Industria farmazeutikoa.
- Insight. Aholkularitza.
- Cerdá. Lizentziadun produktuen moda eta osagarriak.
- Rastreator.com. Teknologia.
- Cleardent Klinikak. Odontologia.
- OW Ocean Winds. Energia berriztagarriak.
- AIMPLAS. Teknologia Zentroak.
- Mobilize Financial Services. Finantza.
- Galderma Laborategiak S.A. Industria farmazeutikoa.
Lideratu eraldatzeko
Agintea ez da nahikoa... beharrezkoa da erakundeek beren helburuak lortzeko bidean aurrera egiteko aginduak ematea, baina kide guztien borondatea eta ahalegina gehituz, osotasuna zatien batura baino askoz gehiago dela sinetsita. Lanerako tresna egokiak, motibazio mordoa, ezbeharren aurrean ulertzea, esfortzuaren aitorpena eta arrakasta partekatua dira lider eraldatzaile batek eman diezazkigun elementu batzuk.
Lidergo eraldatzailearen definizioa
Lehen nagusiak zeuden, gero liderrak... eta orain lidergo eraldatzailea behar dugu, erakunde baten arduradunek zuzentzen duten giza taldearen garapenean positiboki eragiteko izan behar duten gaitasun
gisa laburbil daitekeena. Era berean, langile bakoitzaren indarguneak, trebetasunak eta gaitasunak identifikatzean oinarritzen da horiek guztiz lotzeko, eta etengabeko hobekuntza sortzen du, erakundeari bere helburuak lortzeko aukera ematen diona.
Lider eraldatzailearen funtsezko ezaugarriak
Guztiok ez gara egokiak eginkizun honetarako. Prestakuntza eta berezko eta eskuratutako gaitasunak ezinbestekoak dira. Hori lortzeko, gidatzen duen pertsonak oso ezaugarri bereziak eta zehatzak izan behar ditu. Horietako batzuk hauek dira:
• Zuzentzen dituzun taldeetan positiboki eragiteko gaitasuna, erakundeak eskatzen dituen bideak sustatzeko.
• Irakasteko edo besteek zure lidergotik ikasteko trebetasunak eta ekintzarako motibatu.
• Segurtasuna erabakiak hartzerakoan, baina inor ez dela hutsezina jakitun izanik.
• Pazientzia taldeari lekua emateko eta jendea behar den erritmoan sartzeko.
• Epe luzeko etorkizuna bistaratzea eta epe motzekoa baztertzea, aldaketa handiek denbora behar baitute emaitzak emateko.
• Taldekideekiko enpatia eta zeregin baten inguruan izan ditzaketen muga espezifikoak ulertzea.
• Taldearekiko gardentasuna proiektuaren informazioari dagokionez. Horrek jendeari zer egiten ari den eta zergatik ulertzen laguntzen du.
• Espazio eta ingurune motibagarriak sortzeko gaitasuna.
• Karisma profesionalki eta gertutasuna pertsonalki.
• Taldeko pertsonenganako konfiantza delegatzen jakitea erakutsi.
• Entzute aktiboaren bidez komunikazio transbertsal eta arina sustatu. Iritzi guztiak dira garrantzitsuak.
• Taldearen etengabeko prestakuntza sustatzea eta ezagutza hobetzeko tresnak proposatzea.
Erronkak ezarri eta taldea indartu
Taldearen motibazioa lider eraldatzailearen zeregin nagusietako bat da. Konfiantza hori sortzeko zure oinarria helburu eskuragarriak baina erronkak ezartzea da, eta, horretarako, ezinbestekoa da taldearen ahalduntzea:
• Inspirazioa eta motibazioa. Langileek erreferentzia eta laguntza dute beren garapen profesionalean.
• Autonomia. Langileari zereginak modu autonomoan egiteko askatasuna emateak errendimendua areagotzen du. Taldean fidatu.
Lidergo mota desberdinak
egon dira denboran zehar, eta horietako batzuk oraindik neurri handiagoan edo txikiagoan praktikatzen dira
• Konpromisoa. Giza taldeen ongizateak erakundearen helburuekiko inplikazioa eta konpromisoa hobetzen ditu.
• Pertenentzia sentimendua. Taldeko parte garrantzitsu bat sentitzeak morala igotzen du eta gaitasun profesionalak berresten ditu eta konpainiaren balioekin bat egiten du.
• Produktibitatea. Aurreko etekinen batura da. Inspirazioa, konpromisoa, pertenentzia eta jarduteko askatasunaren marjina talde baten parte gisa profesionalen produktibitatea nabarmen hobetzeko faktoreak dira.
Beste lidergo estilo batzuk
Lidergo mota desberdinak egon dira denboran zehar, eta horietako batzuk oraindik neurri handiagoan edo txikiagoan praktikatzen dira. Horiek guztiak, errealitatean, momentu bakoitzeko eskakizunetara lidergo egokitzapenak izaten dira. Lidergo mota ezagunenak, eraldatzaileaz gain, hauek dira:
• Demokratikoa. Partekatu informazioa, erakutsi gardentasuna eta egon talde osoarekin aukerak eztabaidatzeko eta iritziak entzuteko. Hortik demokratiko terminoa.
• Liberala. Utzi taldeari erabateko askatasuna erabakiak hartzeko. Lidergo mota honek liderra eta taldearen artean konfiantza osoa badago soilik funtzionatzen du.
• Autokratikoa. Eredu historikoa da mendeetan zehar. Liderrak botere eta erabakitzeko ahalmen guztiak ditu, taldeei kontsultatu gabe edo prozesuei buruzko informazioa transmititu gabe. Ondo funtzionatu zuen beste garai batzuetan eta langile bakoitzaren funtzioak ezin hobeto definituta zeuden erakundeetan.
• Karismatikoa. Badago batzuek “txinparta” deitzen dutena eta eragiteko ahalmenagatik beste pertsonak erakartzeko gai direnak. Lidergorako erabil daitekeen gaitasun naturala da, nahiz eta arriskua izan taldeek liderra ”mitifikatzea” norbait hutsezin gisa.
• Transakzionalak. Beharbada enpresa askotan lidergo mota ohikoena da. Ez da lidergo autokratikoa, baina ez da demokratikoa edo eraldatzailea ere. Besterik gabe, enpresak behar bezala informatzen ditu langileak norabide bakarreko komunikazio-prozesu batean, eta euren lana ahalik eta ondoen gauzatzera mugatzen dira, azken emaitzak espero direnen gainetik badaude sarituta.
Lidergo eraldatzailearen eragina erakundeetan
Lidergo eraldatzailearen alderdi garrantzitsuenetako bat giza taldeei eta, beraz,
erakundearen funtzionamendu egokiari zer ekarpen egin diezaiokeen da.
Lehen faktorea da langileen errendimendua handitzen dela eta erakundeak haiengandik onena jasotzen duela. Enpresaren zereginak eta helburuak konplexuagoak eta zailagoak izan daitezke, baina hori ez da arazorik izango, giza taldeak etengabeko hobekuntza dinamika batean murgilduta baitaude erronka berrietarako. Aldaketa etenetarako edo ustekabekoetarako ere hobeto prestatuta daude, lider eraldatzaileak malgutasuna eta moldagarritasuna bultzatu baititu egoera harrigarrien aurrean.
Era berean, langileek presiopean lan egitea ondo onartzen eta kudeatzen dute, eta horrek erakundeari gatazka profesionalak eta langileen autoestimua galtzea ekiditen du, maila psikologiko eta emozionalean dituzten erreakzioak hobetzeaz gain. Tentsio
handiarekin egin den zeregin korapilatsu bat arrakastaz gainditzea da taldearen indarra berresteko modurik onena.
Antolakuntzaren kultura eta langileen konpromisoa
Erakundeak funtziona dezan ondo osatu behar diren bi termino dira: enpresa bakoitzak duen antolakuntza-kulturaren arabera, tresna batzuk edo beste batzuk erabili beharko dira langileen konpromiso soziala sortzeko (Social Employee Engagement).
Aditu batzuen ustez, antolakuntza-kultura giza taldeen arteko harmonia eta logika produktiboa den testuingurua da, enpresak dituen balioak eta ezarritako helburuak, ahaztu gabe ekuazio honek ere kontuan hartzen duela lan-ingurunearen kalitatea, garrantzitsua dena.
Talde-konpromiso optimoa lortzeko erakunde-kulturatik tresna egokiak aukeratzerakoan, kontuan hartu behar da hiru konpromiso mota daudela: afektiboa (langilearen atxikimendu emozionala dago); jarraikortasuna (langileak bereziki baloratzen du enpresarekiko denbora eta dedikazioa), eta normatiboa (langileak leialtasunez eta esker onez erantzuten dio enpresatik jasotako tratu eta onurei).
Bestalde, lankidetza-kultura deritzona lider eraldatzaileak giza taldeen kudeaketaren bitartez enpresaren helburuak lortzeko aplika dezakeen beste ikuspegi bat da. Lankidetza-kultura prozesu sortzaile eta berritzaileetan taldeen parte-hartze informalean oinarritzen da, eta horrek erakundearekin lotura sendoak sortzen ditu, erantzukizun pertsonala areagotzeaz gain edo langileak irtenbideen epizentroan jartzeaz gain, eta aldaketa aukera gisa onartzeko, ez arazo bezala.
Berrikuntza eta sormena
Sormena oso balio garrantzitsua da giza taldeetan. Ideia berriak sortzeko, berritzeko eta erronka edo arazo bati irtenbideak
emateko modua berriro bideratzeko gaitasuna da. Ikuspegi transbertsala izan behar du, erakunde osoa eta bere erabaki-maila guztiak barne hartzen dituena.
Lidergo eraldatzailea tresna ezin hobea da sormenean oinarritutako berrikuntza hori gertatzeko espazioak ahalbidetzeko, oso eredu ez-hierarkikoa baita, non ideia guztiak entzun eta baloratzen diren. Horregatik, garrantzitsua da langileek beren denboraren zati bat sormen-zereginetara dedikatzea, irudimena landu beharreko trebetasuna baita. Esaterako, Google bezalako enpresetan dagoeneko 80/20 ikuspegia aplikatzen da: langileek lan-denboraren % 80 beren ohiko zereginetara dedikatzen dute eta % 20 beren sailak garatzen ari den edozein proiektu berrira.
Garrantzitsua da, halaber, taldeak, ahal den neurrian, jatorri, adin, gaitasun eta ibilbide profesional ezberdineko langileez osatuta egotea. Aniztasuna sormenaren oinarrietako bat da, eta zenbat eta heterogeneoagoa izan taldea, orduan eta litekeena da ideia berriak sortzea eta partekatzea.
Nola garatu lidergo eraldaketarako gaitasunak
Lidergo eraldatzailea garatzeko hainbat jokabide gako daude:
• Zeharkakotasuna. Taldearen kanpoko eta barneko harreman pertsonalak landu behar dira langileei eta haien gaitasunei buruzko informaziorik handiena lortzeko, eta hausnarketarako eta zuzentzeko tartea izateko.
• Ahalduntzea. Oso beharrezkoa den trebetasuna da, lider eraldatzaileari aukera ematen diolako taldeei maniobra egiteko tartea, erabakietan autonomoak izan daitezen.
• Exijentzia. Taldeen konfiantza eta independentzia marjina bikaintasunaren kultura eta helburuak betetzeko gehieneko eskakizunak ditu lagun.
• Engaiamendua. Gaitasun konplexuenetako bat da, baina lehen aipaturiko besteen betetzetik sortzen da. Talde-konpromisoa lortzea lider eraldatzaile baten zeregin zailenetako bat da.
Autokontzientzia eta adimen emozionala
Daniel Goleman psikologoa izan zen 1995ean lehen aldiz erabili zuena adimen emozionalaren kontzeptua, zeinak bost elementutan oinarrituta zehazten baitu gure ikasteko ahalmena: autokontzientzia; autoerregulazioa; motibazioa; enpatia, eta harreman-trebetasunak.
Trebetasun horiek guztiak, edo gutxienez batzuk, ezinbestekoak dira giza taldeetan lidergo rola garatzeko, baina bost guztiak
ia derrigorrezkoak dira lidergo eraldatzailearen kasuan.
Inspiraziorako komunikazio gaitasunak
2002an hiru adituk egindako ikerketa batek, beren zuzendarien langileen ebaluazioetan oinarritutakoak, mugarrietako bat markatu zuen enpresa-lidergoaren azterketan, lider onaren lanaren eta langileen errendimenduaren arteko harremana berretsi baitzuen langileen konpromisoa, salmenten igoera, bezeroen gogobetetasuna hobetzea, etab., aztertuz.
Mendearen hasieran egindako ikerketa honetan lidergo eraldatzailea arrakastaz garatzeko gaitasunak detektatu ziren. Eta, zalantzarik gabe, komunikazioa oso presente zegoen. Izan ere, komunikatzeko gaitasuna gainontzeko gaitasunak zabaltzea ahalbidetzen duen trebetasuna da. Komunikazioak irekia eta eraginkorra izan behar du, baina batez ere zeharkakoa “goitik behera” eta “behetik gora”.
Tutoretza eta sortzen ari diren liderrak
Tutoretza erakundeko pertsona batek bere ezagutza eta esperientzia partekatzen duen prozesu bat da, beste pertsona bat gidatzeko edo irakasteko. Lidergoaren eraldaketan etengabe erabiltzen den prozesua da, bai ezagutza eskaintzen duenak bai jasotzen duenak, enpresaz gain, oso onura positiboak lortzen baititu:
• Pertsonarentzat onurak:
- Garapen profesionalean funtsezko gaiei buruzko ikaskuntza pertsonala jasotzea esan nahi du.
- Ezagutza partekatzen dutenekin lotura berriak (profesionalak eta pertsonalak) sortzea.
- Sare profesional berriak garatzeko eta interesgarriak diren kontaktuetarako sarbidea ahalbidetzen du.
• Onurak enpresarentzat:
- Eraiki talentu berriak erakundearen kulturan oinarrituta.
- Sortzen ari diren talentuarekiko konpromisoa indartzen du.
- Lidergoaren plangintza eta belaunaldi aldaketa hobetzen ditu.
Aniztasuna sormenaren oinarrietako bat da, eta zenbat eta heterogeneoagoa izan taldea, orduan eta litekeena da ideia berriak sortzea eta partekatzea
Lider eraldatzaileen adibideak
Lidergo mota honek negozio-ingurunea gainditzen du, Steve Job-ek, Appleren sortzaileak, ordezkatzen duen adibide onetatik haratago. Giza eskubideek eta era guztietako gizarte mugimenduek lider eraldatzaile handiak izan dituzte, Martin Luther King edo Nelson Mandela kasu.
Gainera, lidergo eraldatzailea testuinguru eta jarduera-sektore mota guztietan gerta daiteke, publiko zein pribatuetan, irabazi asmorik gabeko sektorean, GKEetan edo politika arloan.
Lidergo eraldatzailearen etorkizuna
Eredu arrakastatsua eta gero eta hedatuagoa den arren, lidergo eraldatzailea ez da beti posible arrazoi ezberdinengatik. Bi hauek dira nagusiak:
• Ez da beti erakunde batentzako lidergo estilorik onena egiten duen jardueragatik, egituragatik edo negozio motagatik.
• Ez da metodorik onena erakundeak aldaketa gutxiko ingurune batean jarduten duenean, edo aldaketak helburuak betetzeko beharrezkoak ez direnean.
Arkitektura bioklimatikoa, zer da?
Munduan zehar askotariko ingurune klimatikoak oso anitzak daude: basamortuak, klima hotzak, polarrak, tropikalak... Bakoitzak ingurunera egokitutako flora eta fauna jakin bat du, baina, bitxia bada ere, horietan guztietan bizi diren gizakiek ezaugarri biologiko berak dituzte. Gure aliatu onena edozein ingurunetan finkatu ahal izateko arkitektura izan da. Ingurunetik isolatzen gaituzten eta beren ezaugarriei etekinik handiena ateratzeko aukera ematen diguten material eta egituren erabilera ezinbestekoa izan da, eta premisa horren ildotik sortzen da arkitektura bioklimatikoaren kontzeptua.
Arkitektura bioklimatikoaz ari garenean, baldintza klimatikoetan oinarritutako eraikinen diseinuaz ari gara
Zer da arkitektura bioklimatikoa?
Arkitektura bioklimatikoa ez da joera berria, hain zuzen ere, Andaluziako etxe zuriak, Marokoko kale estuak barrurantz zuzendutako eraikinak, arbelezko teiladun teilatuak elur eremuetan edo zona tropikaletan ia hormarik ez dituzten etxeak egotea justifikatzen dituen arkitektura.
Arkitektura bioklimatikoaz ari garenean, beraz, baldintza klimatikoetan oinarritutako eraikinen diseinuaz ari gara. Horrek esan nahi du elementuetatik (eguzkia, euria, haizea...) aprobetxatzea eta babestea, barruko erosotasun handiena lortzeko, ingurunearekiko integrazio estetikoa zainduz. Azkenik, ezinbesteko faktorea da arkitektura bioklimatikoak eraginkorra izatearen helburua duela: energia-kontsumo minimoa eta ingurumen-inpaktu txikiena izatea.
Arkitektura bioklimatikoaren oinarriak
Gizakiaren erosotasun sentsazioan esku hartzen duten elementuak tenperatura, hezetasuna, eguzki-erradiazioa, haizea eta aireztapena edo airearen mugimendua dira, eta hori etxebizitza batean zein kanpoan aplikatzen da.
Arkitektura diseinuaren bidez elementu horiek barne-erosotasun bihurtzeko ahalmena izugarria duen diziplina da. Hori lortzeko, arkitektura bioklimatikoaren adarra honako hauetan oinarritzen da:
• Orientazioa. Eraikin baten eraginkortasuna eta barne erosotasuna ezinbestean zehaztuko dituen oinarrizko erabakia da. Eguzki-energia kudeatzeko aukera ematen du, hau da, eguzkiaren bero-energia leku hotzetan erabiltzea eta beroetan isolatzea, nahiz eta elementu mugikorren bidez sasoiko egokitzapenak ere egin ahal izango diren.
• Isolamendu termikoa. Helburua hotzetik edo berotik isolatzea den, beharrezkoa da hormak, teilatuak, ateak eta leihoak ahalik eta tenperatura-trukerik baxuena bermatzea. Isolamendu horrek soinu-isolamendua ere izango du. Arkitektura bioklimatikoaren alorreko aurrerapen tekniko eta teknologikoek gaur egun metagailu termikoko hormak eta zoruak erabiltzea ahalbidetzen dute (eguzki-erradiazioaren beroa jaso eta gorde eta gero etxearen beharren arabera askatzen dutenak), edo lorategi estaliak (eguzki-erradiaziotik, zaratatik babestu eta iragazgaiztea hobetu, airea arazteko bitartean).
• Inertzia termikoa. Etxeak tenperatura egonkor eta erosoa mantentzeko duen gaitasunaz ari gara. Hormek funtsezko eginkizuna dute alderdi honetan.
• Aireztapena. Aireztapen gurutzatua funtsezko elementua da eraikuntza mota ho-
netan. Izan ere, Free Cooling delakoa leku epeletan erabiltzen da gauez etxeko tenperatura murrizteko, gero egun osoan zehar mantendu behar dena.
• Estalkiak. Arkitektura bioklimatikoak elementu estrategiko bat aurkitzen du teilatuetan, izan ere, erabileraren arabera, isolamendu gehigarria eman diezaiokete eraikinari. Ohikoenak lorategiko teilatuak dira, baina putzuen estalkiak ere maiz erabiltzen dira, antzeko funtzioa betetzen dutenak, baina ur urmaela edo ur poltsak erabiltzen dituzte.
Arkitektura bioklimatikoa eta ingurumena
Europar Batasunean bakarrik, energia-kontsumo osoaren % 40 eta berotegi-efektuko gasen emisioen % 36 eraikinetatik datoz.
Energiaren ikuspuntutik % 75 eraginkorra ez den higiezinen stockarekin eta EBk eraikinen energia-eraginkortasuna hobetzea helburu duten zuzentarau espezifikoak ezartzearekin, berotegi-efektuko gasen emisioen % 55 murrizteko helburua lortzeko, etxebizitza bioklimatikoek beharrezko alternatiba eskaintzen dutela agerikoa dirudi.
Gero eta pertsona gehiagok erabakitzen dute etxeak zein apartamentuak eraikitzea edo birmoldatzea, arkitektura bioklimatikoaren jarraibideei jarraituz, haien eraginkortasuna areagotzeko. Are gehiago, hirigintzaren esparrura iristen diren ekimenak aurki ditzakegu, hala nola, 2025erako Danimarkan arkitektura eta hiri garapen iraunkorreko eredu batekin eraikiko den zurezko hiria.
Helburua eraikin ekoeragingarriak lortzea baino ez da, karbono eta ur aztarna txikiagoa dutenak ere (eraikuntza mota honen barruan uraren erabilera optimizatzen da).
Horretarako, lehentasunezko helburuak ezartzen dira, hala nola, barneko erosotasuna lortzeko baliabide naturalak erabiltzea, bertako materialak erabiltzea (garraioaren inpaktu energetikoa alde batera uzten du-
tenak eta baldintza klimatikoen aurrean erresistentzia ezin hobea bermatzen dutenak), eraikuntza-material guztiak birziklatzea, energia berriztagarrien erabilera (kutsadura saihesteko eta autosufizientzia lortzeko), eta aldi berean berrikuntzaren aldeko apustua egiten du, bai materialetan bai teknologietan.
Free-cooling: zer da? Nola aurrezten duzu? Zertarako balio du?
Free-cooling espazio bat hozteko kanpoko airea erabiltzen duen sistema da. Bere erabilera oso erabilgarria da aire girotuan, ekipoen kostua murrizteko eta erabilera gutxitzeko aukera ematen baitu. Horrek aukera interesgarria bihurtzen du energia-eraginkortasunari dagokionez.
Free cooling sistemek airea kanpotik ateratzen dute, iragazten dute eta aklimataziorako erabiltzen dute. Horrela, itzulerako airearen birzirkulazioa saihesten da, are gehiago barruko airearen kalitatea hobetzea lortuz.
Ellinikon: Europako hiri adimendun handiena Grezian
Atenasko hegoaldeko kostaldean, Ellinikon smart city proiektua forma hartzen hasi da, eta etxeak, hotelak, kirol-portua eta askoz gehiago izango ditu, antzinako nazioarteko aireportuak okupatutako lurretan. Eremuak 2026. urtearen amaieran lehen bizilagunak izatea du helburu, baina 2037ra arte ez da guztiz amaituko, berdegune eta zabalgune handiez, energia iturri berriztagarriez eta 15 minutuko hiriaren kontzeptuaz gozatzeko.
Hamarkada bateko atzerapenen ondoren, Lamda higiezinen sustatzailea La Marina Dorrearen lehen solairuak altxatzen ari da (proiektu futurista horren elementu enblematikoena, Txina edo Arabiar Emirerri Batuetako beste latitudeetan ohikoagoa dena), lehen etxebizitzez eta kirol-portuaz gain. Ingurune osoa Atenas hegoaldean dago, autoz 20 minutu ingurura, eta 2.500 hektarea baino gehiago hartzen ditu.
Bere sustatzaileen kalkuluen arabera, Greziako BPGari ehuneko 2,5 puntu gehituko dizkio, 80.000 lanpostu berri sortuko ditu eta 2037an amaitutakoan 10.000 milioi euro baino gehiagoko diru-sarrerak sortuko ditu. Gainera, urtean milioi bat turista erakartzea espero da Mandarin Oriental hotel baten eta kasino-estazio integratuaren artean aukeratzeko gai direnak ostatu hartzeko.
Bizitegi-proiektutik 243 etxebizitza salgai daude jada Atenas Txikian, Ellinikon auzo berrian, eta horietatik 140 erreserbatuta daude, oraindik ezer eraiki ez den arren. Lamdak dagoeneko jakinarazi du salmenten sarrerak 641 milioi eurokoak izan direla joan den martxora arte. Erosle gehienak greziar herritarrak izan direla gaineratu dute eta datozen 13 urteetan hiri berriak 10.000 etxebizitza ingurutan 20.000 pertsona inguru izatea espero dute. Itsasora begira dauden luxuzko egoitzak 15.000 euro/m2-ra arte saltzen dira. Hiri adimendun honen plangintzak ’15 minutuko hiria’ helburua lortu nahi du, non bizilagunak ordu laurden baino gutxiagoan ikastetxe, parke, bulego, denda eta baita hondartzara ere sartu ahal izateko. Hondakin, ura eta energia zerbitzuak software adimendunarekin guztiz kontrolatuko dira. 2014an, Lamdak erabat abandonatuta zegoen Ellinikon Nazioarteko Aireportuko lurrak, baita erabili gabeko beste lur batzuk ere, Greziako Gobernuari erosi zizkion 915 milioi euroren truke. Hala ere, Greziako krisi ekonomiko sakonak, baimenak lortzeko prozesuaren atzerapenak, koronavirus pandemiaren etorrerak edo Ukrainako gerraren ondorioek denborak luzatu dituzte. Konpainia ez zen kopuru positiboetara itzuli 2023ra arte.
Gaur egungo eskulan kualifikaturik eza eta eraikuntza kostuak igotzen diren arren, proiektuaren lehen etxebizitzak eraikitzen hasi dira jada. Haren kalkuluen arabera, urte amaierarako aurreneko 15 bizitokien eraikuntza martxan izatea eta etxe orratzak 100 metroko altuerara heltzea espero da. Eta 2025. urtearen amaierarako, kiroldegia futbol zelaiak, tenis pistak eta igerilekuekin irekitzea espero dute. Bere helburu nagusia 2026ko Gabonetan lehen bizilagunek euren etxebizitzak irekitzea da.
Ellinikon
Mundu mailako helmuga berria. Atenas Rivierako hiri ”adimentsu” eta ”berde” berri bat Europako hiri birsorkuntza proiekturik handiena da. Egeo itsaso urdin amaigabeari eta ilunabar harrigarriei begira, Ellinikon urte osorako helmuga ezin hobea da.
15 minutuko hiri paradigmatikoak bizimodu garaikide berri bat eskaintzen du guztiontzat. Egoitza adimendunek, merkataritza-eskaintzarik onenak, goi-mailako gastronomia eta entretenimendu aukerak The Ellinikon interes globalaren erdigunean kokatzen dute.
Ellinikonek, XXI. mendeko Greziaren mugarri berriak, ezagutzera gonbidatzen dute esperientzia zirraragarrien bidaia baten bidez.
Ikuspegia
Punta-puntako Smart City bat. Ellinikon etxearen, lanaren eta entretenimenduaren etorkizunean aitzindari izango den hurrengo belaunaldiko auzo adimenduna izango da; teknologia erabili jasangarritasuna emateko eta biharko jendeari zerbitzatzeko.
Ongizatea eguneroko bizitzan balio erantsi gisa bilatu
• Hiritarrengan oinarritutako irtenbideak, teknologiak bultzatuta baino.
• Hobetu bizilagunen eta turisten esperientzia ondo pentsatutako eta teknologian oinarritutako produktuekin.
• Teknologiak intrusiboa izan beharrean balioa gehitzen duela ziurtatzea.
Etorkizuneko ekonomiarako prestatu
• Datu irekien eta berrikuntzaren bidez balioa sortzea.
• Zerbitzu eta aplikazio digitalen ekosistema eskaintzea pertsonen esperientzia hobetzeko.
• Babestu pribatutasuna eta datuak zibersegurtasun estandar handienekin.
Greziako BPGari ehuneko 2,5 puntu gehituko dizkio, 80.000 lanpostu berri sortuko ditu eta 2037an amaitutakoan, 10.000 milioi euro baino gehiagoko diru-sarrerak sortuko ditu
Ezustekorako planifikatu
• Etorkizunerako prestatu, sortzen ari diren teknologia eta joeren plangintza eginez.
• Baliabideen kontsumoa optimizatuko duen eta aldaketaren plangintza bultzatuko duen biki digitala.
• Erabili IoT eta AI teknologiak tokiko habitata kontrolatzeko eta babesteko.
Irtenbideak
Teknologia aurreratuenak integratuz, gauzen Interneta, adimen artifizialaren analitika, abiadura ultra-handia zuntz optikoko sarea eta 5G osoa barne, Smart Ellinikon-ek bere bizilagunei eta langileei digitalki lagundutako eguneroko bizimodua eta bisitarientzat gogoangarria den esperientzia bat eskaintzea du helburu.
Erabiltzailean zentratutako teknologiak (ongizatea, segurtasuna eta pribatutasuna bilatzen dutenak) eta etorkizuneko ekonomiarako prestutasun digitala ematen dutenak.
Águilasko herritar eta saltokiek app berri bat dute
Águilasko udalerriak ekitaldi bikoitz batean egin zuen, lehenik komunikabideekin eta ondoren herritarrekin, ’Águilas Handy’ bere Hiriko App-aren aurkezpena; aplikazio teknologiko berroa, udalerriko bizitza eta merkataritza- eta zerbitzu-ehuna hobetzera datorrena, enpresen arteko elkarteak areagotu, haien salmentak handitu eta ekonomia zirkularra sustatu nahi baitu.
Hedabideentzako aurkezpen ofiziala egin zuten joan den maiatzaren 27an, Infanta Doña Elena Auditorioan eta Kongresu Jau-
regian, eta Merkataritza, Enpresa Berrikuntza eta Industria eta Artisautzako zuzendari nagusi Rafael Gómezek, Águilasko alkate María del Carmen Morenok; Merkataritzako zinegotzi Cristóbal Casadok eta Águilasko Merkatarien eta Industriagileen Elkarteko presidente Dariem Caparrósek parte hartu zuten.
Ondoren, 20:30ean, herritarrentzako festa eta aurkezpena egin zen leku berean, proiektuaren tutoretza izan duen 2VM enpresako zuzendari nagusi José Hernándezek gidatuta. Bertaratutakoek musika emanaldiez eta haurrentzako jarduerez gozatu ahal izan zuten, La Chirigota de Águilas eta Imagine Teatroren eskutik, hurrenez hurren, beste ekitaldi batzuen artean.
Berritzaileena da ’Águilas Handy’-k merkatariei beren negozioak sustatzeko aukera emango diela geoposizionamendu sistemaren bidez, erabiltzaileei euren kokagunetik gertu dauden negozioak eskainiz. Hasiera batean, ACIAk biltzen dituen 175 establezimendu baino gehiago egongo dira aplikazioan, nahiz eta helburua kopuru hori handitzea den. Era berean, Águilas-eko herritarren % 30, hau da, 10.000 baino gehiago, eskaerarekin bat egitea espero du elkarteak.
Horrela, erabiltzaileek afiliatutako negozio eta zerbitzuen zerrenda kontsultatu, haiekin harremanetan jarri, nola iritsi jakin ahal izango dute, euren agenda eta eguneroko eskaintzak ezagutzeaz gain. Laburbilduz, aplikazioak Águilas udalerria ’smartcity’ bilakatzen du, herriari buruzko informazio guztia eskaintzen duelako, agendatik hasi eta direktoriora, farmaziak, tokiko enpresen zerbitzu eta eskaintzak, besteak beste.
Proiektu berritzaile hau, Murtziako Eskualdeko Merkataritza, Enpresa Berrikuntza eta Industria eta Artisautza Sustapeneko Zuzendaritza Nagusiaren eta Águilas-eko Udalaren Europako funtsak dituena, Águilas-eko Merkatarien eta Industriagileen Elkarteak (ACIA) sustatzen du, 2 Veces Marketing Agentziak (2VM) eta ACIAk berak osatutako diziplina anitzeko taldea. Dagoeneko lantzen ari diren helburu nagusien artean, honakoak aurkitzen dira: urteko hainbat kanpaina egitea, enpresen salmentak areagotzea, batez besteko txartela handitzea eta hiriko enpresa-ehunaren arteko elkarteak areagotzea.
’Águilas Handy’-rekin, erabiltzaileek afiliatutako negozio eta zerbitzuen zerrenda kontsultatu, haiekin harremanetan jarri eta nola iritsi jakin ahal izango dute
1993tik Águilas-en merkataritza-ehunaren zatirik handiena bildu duen ACIAk, beste urrats bat ematen du bere bazkideen balio erantsiaren aldeko apustua egiten jarraitzeko helburuan, lankidetzaren, berrikuntzaren, bikaintasunaren eta teknologia berrien aplikazioaren aldeko apustua eginez, hori lortzeko tresna nagusi gisa.
Tokiko dendei bultzada bat
’Águilas Handy’-rekin, ACIAk kostaldeko udalerriko tokiko merkataritzari bultzada bat eman nahi dio: dinamizazio handiagoa, lortutako datuen informazio eta jarraipenari esker kanpaina eraginkorragoak eta, zalantzarik gabe, tokiko merkataritzan erosketak bultzatuko dituen leialtasun-plan bat.
Horrez gain, ’Águilas Handy’ kontsumo arduratsuagoa sustatzera dator, herritarrak beren hiri-ingurunearekin konektatuz, establezimenduen zein herritarren eten digitala murriztuz eta hiriaren barruan parte hartzea bultzatuz.
Baliabide horiek aplikazioaren bidez optimizatzeko modua kanpaina eraginkorragoak, KPIak, zerbitzu eta informazioa herritarren kudeaketa eta merkataritza ehunaren digitalizazioaren diseinuarekin eta exekuzioarekin egingo da, azalera handiekin lehiatu ahal izateko. ’Águilas Handy’ 2 Veces Marketing (2VM) agentziaren tutoretza izango da, tokiko merkataritza bultzatzen aditua, azken urteotan 100 kanpaina baino gehiagorekin.
Águilas
Águilas Espainiako Murtziako eskualdeko udalerri bat da. Mediterraneo itsasoko kostaldean dago, Mazarróngo golkoan Costa Cálida barnean, Alto Guadalentín eskualdean, Murtziako Eskualdeko hego-mendebalde muturrean kokatua. 36.862 biztanle ditu (INE 2023).
Águilas bere hondartzak eta inauteriak direla eta, 2015ean Nazioarteko Interes Turistikoko Jai izendatu zuten.
Acla-Aqila toponimoaren lehen erreferentzia geografikoa al-Bakrik eskaintzen digu XI. mendean, Lurqako (Lorca) portuari erreferentzia eginez. XII.mendean, Al-Idrisik Akila-Aqilako defentsako gaztelu bat aipatzen du Lurqako (Lorca) portu gisa. XIII.mendean, Gaztelako lehen toponimoa ageri da Alfonso Cardenal Belluga Águilas Portu gisako pribilegio batean.
Geografia
Águilas Lorcatik 35 km-ra, Murtziatik 105 km-ra eta Cartagenatik 75 km-ra dago. Bere udalerriak 251,77 km2-ko azalera du. 28 kmko kostalde mediterraneoa du Murtziako Eskualdeko muturreko hego-mendebaldean.
Hirigunearen jatorria tonbolo zahar batean sortu zen, harkaitzaren oinean kokatuta dagoena, eta haren goiko aldean San Juan de las Águilas gaztelua dago, bere alboetan bi badia dituela, Poniente badia eta Levante badia, babestuago bezala. Bere beste muturrean Aguilica tontorrak mugatzen du, horregatik dago Águilaseko portua.
Gaitasun digitalak aro modernoan: gida sakona
Informazioaren teknologiek, gaitasun digitalak eta komunikazioak azken hamarkadetan izan duten garapen izugarriak XXI. mendeko ”Ezagutzaren gizartea” deitzen dena ekarri du.
Internetek etengabeko ikaskuntza posible egin du, eta horrek iraultza kulturala eta hesi sozialen haustura suposatzen du. Izan ere, informazioaren demokratizazioari esker, gizarteak, kontsumitzeaz gain, edukiak sortu eta iritzia eman dezake, eta pertsonak subjektu aktibo bihurtzen dira.
Testuinguru horretan, gizarteak informaziorako eta ezagutzarako sarbidea berdintzeko zereginean prestatzeko beharra sortzen da, adina edo baliabide ekonomikoak oztopo izan ez daitezen tresna digitaletatik etekin handiena ateratzeko orduan. Gaitasun digitalak izango dira hori lortzeko aukera emango diguten trebetasunak.
Zer dira gaitasun digitalak?
Konpetentzia digitalei buruz hitz egiten dugunean informazioaren eta komunikazioaren teknologiei ahalik eta etekin handiena ateratzeko aukera ematen digun ezagutza eta trebetasun multzoa aipatzen dugu. 2006an sortutako terminoaz ari gara, Europako Parlamentuak eta Europar Batasuneko Kontseiluak gaitasun digitala oinarrizko zortzi gaitasunetako bat bezala proposatu zutenean (bizitza osoko ikaskuntzarako funtsezko gaitasunei buruzko gomendioen barruan), honela definituz: “Gaitasun digitalak informazioaren gizartearen teknologiak (IGT) seguru eta kritikoan erabiltzea dakar lanerako, aisialdirako eta komunikaziorako. Oinarrizko IKT
gaitasunetan oinarritzen da: ordenagailuen erabilera informazioa lortzeko, ebalua-tzeko, gordetzeko, ekoizteko, aurkeztu eta trukatzeko, eta Interneten bidez lankidetza-sareetan komunikatzeko eta parte hartzeko”.
Helburua da gaitasun digitalak izateak IGT gure eguneroko bizitzan txertatzeko aukera ematea, hainbat arlotan, hala nola lana, aisialdia, izapideak egitea, komunikazioa..., horrela informazioa edo ikaskuntza eskuratzeaz gain gai dira informazioa gordetzeko, trukatzeko, ekoizteko, ebaluatzeko, aurkezteko, berreskuratzeko eta, azken finean, rol aktiboa har dezakegu.
Gaitasun digitalek informazioaren eta komunikazioaren teknologiei ahalik eta etekin handiena ateratzeko aukera ematen digute
Hori lortzeko, beharrezkoa izango da ezagutza eta trebetasunak garatzea hainbat arlotan: informazioa eta datuen bilaketa eta kudeaketa, komunikazioa eta lankidetza, eduki digitalak sortzea, segurtasuna eta arazoen ebazpena.
Gaitasun digitalen garrantzia
Gaitasun digitalak jarduera eta prozesu ugariren denbora eta kostua murrizteko, eguneroko bizitzan erabiltzen ditugun gailu elektronikoei etekinik handiena ateratzeko eta berrikuntza bizkortzeko aukera emango digu.
Gure eguneroko bizitzan, gaitasun digitalak eraginkortasun handiagoan eta denbora-inbertsio txikiagoan bihurtzen dira. Zereginak antolatzen, gertaerak gogoratzen, izapideak egiten laguntzen diguten tresnak erabil ditzakegu (medikuaren hitzordua, isunak ordaintzea, errenta aitorpena...). Baina eguneroko jarduerek, esate baterako, parkimetroa ordaintzea, transferentzia bat egitea edo zinemarako sarrera bat erostea, gaitasun digital batzuk ere behar dituzte. Aisialdian ere, non streaming plataformak erabiltzen ditugun edo bideo-jokoetan jolasten, gaitasun digitalak edukitzea ezinbestekoa dela ikusiko dugu.
Lantokian, gaitasun digitalak produktibitatea esan nahi du, eta horregatik gero eta enpresa gehiagok bilatzen dute trebetasun digitala kontratazioan, eta haien langileak trebatzen dituzte horiek hobetzeko, dela tresna zehatzak erabiltzeko, dela urrutiko lana egiteko.
Hezkuntza-esparruan trebetasun digitalaren hazia ereiten da, horregatik funtsezko papera betetzen du. Hezkuntza-maila guztietan erabat integratuta, teknologiarekiko aliantzak urrutiko hezkuntza-programak nola irauli dituen hitz egiten ari gara, baina kasu askotan baliabideetarako sarbidea, irakasle-ikasle harremanak eta lan-metodologiak ere.
Gaitasun digitalen funtsezko elementuak
Europar Batasunak, European Digital Competence Framework (DigComp) barruan, 21 gaitasun digital ezartzen ditu, 5 kategoriatan bilduta:
• Informazioa eta datuen alfabetatzea. Helburua da teknologia berrien erabiltzaileak Interneten arakatu, erabilgarria den informazioa aurkitu, iragazi (albiste faltsuak identifikatu) eta gordetzea.
• Komunikazioa eta lankidetza. Erabiltzaileak teknologia berriak erabiltzeko gai izan behar du komunikatzeko, hau da, baliabideak partekatu ditzake Interneten bidez, beste pertsona batzuekin konektatu eta
kolaboratu ahal izango du tresna digitalak erabiliz, eta komunitate eta sareetan elkarreragin dezake. Horrek guztiak jokabide-arau batzuk errespetatzea eskatzen du (helburua ziberbullying-a, identitate faltsuak... bezalako mehatxuak saihestea da).
• Eduki digitalak sortzea eta editatzea. Erabiltzaileak eduki digitalak sortzeko gai izan behar du (dela testuak, irudiak, bideoak...), baita dauden baliabideak erabili ere berriak sortzeko, horiek aldatuz edo konbinatuz. Arlo honetako beste faktore garrantzitsu bat argitalpen-egutegia da. Honek guztiak egile-eskubideak eta lizentziak hartu behar ditu kontuan.
• Segurtasuna. Interneten esku hartzeak segurtasunez egin ahal izatea eskatzen du, hau da, datu pertsonalen, gailuen, ingurumenaren... mehatxuak zein babes eta segurtasun neurriak ezagutu behar dira.
• Arazoen ebazpena. Erabiltzaileak jakin behar du baliabide digitalak bere beharren arabera identifikatzen eta arazo kontzeptual eta teknikoak konpontzen. Horrez gain, teknologiaren erabilera sortzailea egiteko eta trebetasunak eguneratzeko gai izan behar duzu.
Zer da Smart Learning?
Smart Learning-ek ”hezkuntza adimendun” gisa itzultzen den termino anglosaxoiari egiten dio erreferentzia. Kontzeptu hori hezkuntza-ingurune berriekin lotuta dago, non ikasleak egungo teknologia erabiltzen duen. Programa informatikoak ez ezik, klasean aplikatuta beste elementu bat bihurtzen diren zenbait pantaila ere erabiltzen ditu.
Irakaskuntza-prozesu horren ondorioz, Smart Learning Methodology (SLM) kontzeptua sortu da, hau da, teknologia berrien erabilerari esker ikasleei maila akademiko gorenera iristen lagundu nahi dien metodologia.
Smart Learning ikasketa aplikatuko zentroak
Smart Learning-ek esan nahi du ikasleek teleprestakuntzako teknologien erabilera arduratsua ikasten dutela, ahalik eta etekinik handiena ateratzeko eta prestakuntza-ibilbidea hobetu ahal izateko. Gailu horiek eskaintzen dituzten abantailak eta Interneteko konexioa (datu-iturri bikaina) ikusita,
ikasleek beren itxaropen akademikoak hobe ditzakete.
Irakaskuntzan teknologia berriak txertatzeak onura handiak ematen dizkio ikasleari, irakaskuntza zabaltzeko datu-baseetara konexio handiagoa ahalbidetzen baitu, baliabidez aberatsa den hezkuntza (Internetek multimedia hizkuntzan hitz egiten du) eta, irakasleei, jarraipen handiagoa errazten die.
Smart Learning-a ez da nahastu behar ikaskuntza prozesuan teknologia berrien erabilera soilarekin (adibidez, Interneten data garrantzitsu bat bilatzeko), ikaslea bera eta gailu horiei zer erabilera ematen dien arreta ere jartzen du. Hau da, aldi berean, ikasleek beren autonomia garatzen dute, baliabide horiek noiz erabili behar dituzten jakin dezaten.
Smart Learning-en ezaugarri nagusiak
Smart Learning teknologia berriak erabiltzen dituen ikaskuntza baino askoz gehiago da, ikasleen aukerak hobetzeko. Kontzeptu honen esanahia ulertzen laguntzen duten hainbat ezaugarri daude:
Ikasleen autonomia sustatzen du: Smart Learning-ek ez du teknologia berriek ikaslearen alde dena egitea, baizik eta gailu hauek helburu akademikoak lortzeko beste tresna gisa aurkeztea.
Ikaskuntza testuinguruan jarri: Irakaskuntza tradizionalak eduki teorikoetan zentratzen da eta, ondoren, ingurune praktikoan aplikatzea. Baina prestakuntza-ibilbidean teknologia berriak sartzeak ikasleek ikasitakoa ingurune birtualean testuinguruan jar dezakete.
Multimedia lengoaia garatu: Internetek multimedia hizkuntzan hitz egiten du, beraz, ikasleei ateak irekitzeak baliabide ugariko hizkuntza hau hitz egiten ikasteko aukera ematen du.
Arrazoitzeko gaitasuna areagotzen du: ikasleek tresnak dituzte aurretik, baina ba al dakite noiz erabili? Ba al dakizu non begiratu? Ikasleek beharren bat sortzen den momentuan zein baliabide behar dituzten ezagutu behar dute.
Hezkuntza ludikoagoa: Teknologia berrien aukerei esker, ikaskuntza hori beste eredu tradizionalak baino ludikoagoa izatea ahalbidetzen du. Adibide ona ikasle batek sar dezakeen gamifikatutako edukia da.
Nola eraldatu hezkuntza-inguruneak Smart Learning-ekin?
Smart Learning hezkuntza zentroak eraldatzen ari da jada. Arbel adimendunetatik ikasleek eskura ditzaketen ordenagailuetara. Ikaskuntza-ingurune hauek guztiek aipatutako gailuak barne hartzen dituzte, baina hori ez da nabarituko dugun aldaketa guztia.
Hezkuntza-inguruneak ere eraldatu egiten dira, maila praktikoan ikasitakoa praktikan jartzeko testuinguru birtual bat eskaini ahal izateko, ingurune interaktibo bat eskainiz, zeinaren bidez ikasleek aztertzen dituzten kontzeptuak hobeto ulertzeko. Esperientzia osoa, laburbilduz.
Bestalde, hezkuntza zentrotik haratago teknologia berrietan ere pentsatu behar dugu. Hau da, ikasleek etxean dituztenak tutoretza lanak aprobetxatu eta hobetzeko, arratsaldez tutore/irakasle eta ikasleen arteko bilerak ahalbidetuz. Ingurune fisikotik haratago esperientzia zabaltzeko tresnak.
Ikaskuntzaren etorkizuna Smart Learning izango al da?
Jakina, Smart Learning-ak etorkizunean ikas-sistema aldatuko duela pentsatzea akats bat da. Batez ere, eraldaketa hori gaur egun jada ikus daitekeelako, hezkuntza-zentro askotan, non teknologia berriek dagoeneko zeregin oso garrantzitsua duten prestakuntza-ibilbideetan.
Ikusteko dagoena da Smart Learning-ak hartuko duen norabidea. Eta askotan teknologia berrien erabilera ez da informazio bilaketatik harago hedatzen, edo ikus-entzunezko edukiak klase osorako bistaratzeaz harago. Gainera, gaur egun, ikaskuntza-ingurune birtualak (VLE) garatzen jarraitzen dute, klasean ikasitakoaren testuinguru handiagoa ahalbidetuz.
Noski, joera honek ikasgelak eraldatzen jarraituko du teknologiek euren errendimendua hobetu eta areagotu ahala. Ikusteko dago erronka nola hartzen den klaseetan eta beharrezkoak diren nozioak transmititu daitezkeen ikasleek gailu horien espero den erabilera egin dezaten.
Smart Learning-ek
esan nahi du ikasleek teleprestakuntzako teknologien erabilera arduratsua ikasten dutela
eLearning-aren jatorria eta bilakaera
eLearning-a urrutiko ikaskuntzaren aldaera gisa ulertzen badugu, antzinako garaietara itzuli behar dugu, non irakasleek letrak erabiltzen zituzten urrun bizi ziren ikasleekin harremana mantentzeko euren ezagutza transmititzeko. Asko dira historian zehar zentzu horretan aurkitzen ditugun adibideak, hala nola, Korrespondentzia Fonografikoa Elkarteak, gerora erakunde horretako irakasleei zuzendutako ariketak eman zizkieten ikasleei. Hala ere, Interneten sorrerak multimedia kanal berri hau prestakuntza helburuetarako erabiltzea suposatu zuen. Modu honetan, 80ko hamarkadan lehenengo campus birtualak agertu ziren eta ibilbide osoa % 100 birtuala garatu zuten 90 ikastetxetan. Hain zuzen, 1996 inguruan sortu zen eLearning terminoa euskarri informatikoak erabiltzen dituen irakaskuntzaz hitz egiteko.
Zer da gig economy
Bateratuta, lan-bizitza osoa osatzen duten zati txikiak. Hau izan daiteke gig-ekonomia edo plataforma-ekonomia deritzona definitzen duen ikuspegietako bat, nahiz eta errealitatean hobeto ulertuko den enpresa batek plataforma digitalen bidez autonomo bati zuzendutako lanpostu zehatzak direla esaten badugu.
Hazten ari den eredua da, lan-munduak bizi duen eraldaketa eta produktuak, zerbitzuak edo proiektuak garatzeko orduan malgutasun eta moldagarritasun handiagoaren beharra islatzen dituena.
Ingelesezko ”gig” terminoa musikaren mundutik dator eta emanaldi laburrei egiten die erreferentzia. Hainbat urtetan dituen joera bada ere, batez ere 2008ko finantza-krisiaz geroztik, 2020an eta 2021ean Covid pandemiarekin bizkortu egin zen, enpresa asko telelana eta kolaboratzaile-sare zabalago bat erabiltzen hasi zirenean.
Bizkorren garatzen ari den gig economy plataforma TaskRabbit izan zen, etxeko lanetan eta mudantzetan espezializatua, nahiz eta agian ezagunenak Uber, garraio pertsonaleko zerbitzua, etxeen alokairuko Airbnb, lineako Amazon banatzailea eta Glovo bezalako bidalketa enpresak izan.
Bestalde, badaude marka bakarra ez diren plataformak, lanbide ezberdinen eskaintza eta eskaria batzen dutenak baizik. Fiverr-en kasua da, munduko autonomoen plataformarik handiena, ia 50 milioi transakzio dituena, hala nola testu edo bideo edizio, arte grafikoak, musika, web programazioa eta sarean egin eta eman daitekeen edozein jarduera.
Gig Economy eta urrutiko lanaren normaltasun berria
Gig ekonomian besteen gainetik nabarmentzen diren hiru ezaugarri badira, lekualdaketa, malgutasuna eta sareko komunikazioa dira. Izan ere, plataforma-ekonomiak arrakasta handiena duen lan-jarduera nagusiak sormenarekin eta teknologia berriekin lotuta daude.
Ordenagailu ona, smartphone ona eta planetako edozein lekutatik lan egiteko aukera dago, adibidez, eduki digitalak, proiektuen planifikazioa, Interneteko garapenak edo teknologia berriekin eta digitalizazioarekin lotutako beste edozein jarduera egiten badituzu.
Aitzitik, aipatutako sektoreetako gig ekonomiak, hala nola banaketa, garraioa edo etxeko zereginak, urrutitik lan egiteko aukera gehiago murrizten du, nahiz eta kasu hauetan teknologia berriak ere funtsezkoak diren, zerbitzu horietako askok enpresa-freelance harremana oinarritzen baitute bere plataforma digitaletan soilik.
Lanpostuak mugikorreko mezu bidez iristen dira autonomoarengana: datuak, entrega datak, ezaugarriak... Horretarako, kasu askotan, autonomoa da enpresaren plataforman izena eman behar duena, hor eskaintza eta eskaria elkartzen diren kolaboratzaileen artean lana banatzeko.
Kontzertu ekonomian aurrera egiteko trebetasunak eta estrategiak
Gig economy ingurunean lan egiteak denboraren antolaketarekin, baliabideen erabilera zehatzarekin eta, kasu askotan, freelance-ak eskaintzen duen lanaren espezializazioarekin lotutako hainbat gaitasun eskatzen ditu.
Gainera, lan tradizional baten aldean abantaila ugari daude:
• Malgutasuna. Zure eguna hobekien egokitzen zaizun moduan antola dezakezu eta proiektu bakoitzean inbertitutako denbora modu malguagoan erabaki dezakezu. Garrantzitsuena sareko komunikazio onak izatea da. Gainera, lan egiteko ordenagailua eta Interneteko konexioa baino ez dira behar.
• Produktibitatea. Freelance da esleitu zaion lana aukeratu, diagnostikatu eta ebaluatzen duena. Horrela proiektu bakoitzean erabiltzen diren produktibitatea eta baliabideak kontrolatzen ditu.
• Adiskidetzea. Langile autonomo gisa, autonomoak erraztasun handiagoa du lana eta bizitza pertsonala uztartu ahal izateko.
• Diru-sarrera osagarriak. Aukera interesgarri bat lanpostu finko bat izatea eta hirugarrenen zereginekin bateragarri egitea da, dagoen denboraren arabera.
• Lanerako motibazioa. Zure lanaren arduradun nagusia eta bakarra izatea norberaren erronka da, uneoro zure lan-bizitzan zein norabide hartu nahi duzun erabakitzeko aukera ematen dizuna.
Marketing pertsonala eta bezeroen garapena
Kontzertu ekonomian lan egiten baduzu freelance gisa, pertsona bakoitzak bere marka pertsonala du. ”Zure burua baloratu” eta sinesgarritasun handiko profil profesional bat sortzen duten emaitza onak pilatu behar dituzu. Modu honetan soilik marketin estrategia pertsonala garatu eta eskaerak eta bezeroak handitu ditzakezu.
Horretarako, kontu batzuk argi izan behar ditugu:
• Aurkitu nitxoa. Ezinbestekoa da zure nitxo pertsonala sortzea, zure bertute eta trebetasun onenak zein diren jakinda. Lanaren ardatza eta zuzendu nahi den sektorea aurkitzea ezinbestekoa da bezero-oinarri ona lortzen hasteko.
• Sare sozialak. Gig ekonomiaren funtsezko tresna dira eta kolaboratzaile espezializatuak
zerbitzuak eta gaitasun jakin batzuk dituzten profesionalak eskatzen dituzten enpresekin konektatzeko ezinbesteko bidea. Bezeroak erakartzeko iturri zuzena eta erraza dira.
• Ordutegia. Ordutegi malguak lankidetza-sistema honen leihoetako bat dira, baina pertsona bakoitzaren mugez oso kontziente izan behar duzu eta saihestu egin ditzakezun baino eskaera gehiago onartzea. Beste abantaila bat lana eta bizitza profesionala uztartzeko gaitasuna da.
• Egin zenbakiak ondo. Langile autonomo batek bezero bakoitzaren gaitasunen edo esleipen motaren araberako aurrekontuak proposatzen ditu (batzuetan alderantzizkoa da), baina oso ondo kuantifikatu behar ditu bere kostuak, hala nola beharrezko materialak, gastu orokorrak, zergak ordaintzea eta lan egindako ordu bakoitzeko prezioa.
• Ospea lantzea. Zeregin bat hartzen duzunean % 100ean zentratu behar duzu ahalik eta ondoen egitera.
• Erakutsi balioa. Kontzertu ekonomian lan egiten duen langile batentzako aurkezpen gutunik onena burututako proiektuak erakustea da.
Pertsona adimentsuak bereizten dituzten 5 ezaugarri
Adimena, Espainiako Errege Akademiaren Hiztegiaren arabera, problemak ulertzeko edo ebazteko gaitasuna da. Hala ere, hainbat gaitasun kognitibo, emozional eta sozial biltzen dituen kontzeptu konplexua da.
Dialogues in Clinical Neuroscience aldizkarian 2010ean argitaratutako artikulu batean hainbat unibertsitatetako ikertzaile talde batek adierazi zuenez, bere izaera orokorra dela eta, “adimenak funtzio kognitiboak integratzen ditu, hala nola pertzepzioa, arreta, memoria, hizkuntza edo plangintza”.
Duela gutxi, 2023an, ikertzaileek Molecular Pshychiatry aldizkarian argitaratu zuten
genetika eta garuneko irudiak uztartzen dituzten ikerketa berriek giza adimenaren desberdintasunak aztertzea ahalbidetzen dutela.
Dena den, egia da pertsona adimentsuak normalean erronkei aurre egiteko, arazoak konpontzeko eta besteekin modu eraginkorrean erlazionatzeko duten gaitasuna eta trebetasuna islatzen duten zenbait ezaugarri erakusten dituztela.
Baina zer ulertzen du adimen artifizialak berak adimen kontzeptuari buruz, hain zuzen ere giza adimenak egiten dituen eragiketak (ikaskuntza edo arrazonamendu logikoa, esaterako) exekutatzeko ardura duena?
ChatGPT-ri, OpenAI enpresak garatutako AI-ari, pertsona adimendunen ezaugarriei buruz galdetu zaio.
”Pertsona adimendunek normalean beren gaitasun intelektuala eta munduari aurre egiteko duten modua islatzen duten ezaugarri bereizgarri batzuk erakusten dituzte”, dio AIk. Ondoren, ”pertsona adimentsuen bost ezaugarri komun” azpimarratzen ditu:
1. Kuriositate aseezina
ChatGPT-ren ustez, ”kuriositatea adimenaren eragilea da”. Pertsona adimentsuak ”ezagutzarako egarri etengabea eta inguruko mundua esploratzeko borondatea” duela adierazi du. Gainera, pertsona horiek gauzak nola funtzionatzen duten ulertzea, galderak egiten eta esperientzia berrietara irekita daudela gaineratu du. ”Jakin-min horrek etengabe ikastera eta arlo ezberdinetako aurrerapenekin eguneratuta egotera eramaten ditu”, dio.
Jakin-mina hainbat modutan adieraz daiteke, galderak eginez eta erantzunen bila
leku, ideia edo trebetasun berriak arakatu arte. Oinarrizko faktorea da ikaskuntza eta garapen pertsonalaren prozesuan, gure horizonteak zabaltzera eta ezezagunari aurre egitera bultzatzen gaituelako.
Estresaren tolerantzia laugarren dimentsioa da, ikertzaileen arabera, eta berritasunarekin lotutako antsietate sentimendua onartzeko eta are aprobetxatzeko joerari egiten dio erreferentzia.
2. Problemak ebazteko gaitasuna
Pertsona adimendunen oinarrizko ezaugarria arazoak eraginkortasunez aurre egiteko eta konpontzeko gaitasuna da. AIren hitzetan, ”pentsamendu kritikoa eta analitikoa erabiltzen dute arazo konplexuak osagai sinpleagoetan banatzeko, irtenbide potentzialak identifikatzeko eta aukera bakoitzaren ondorioak ebaluatzeko”. Gainera, gaineratu du: ”Haien ikuspegi sistematikoak aukera ematen die erronkei sormenez aurre egiteko eta irtenbide berritzaileak aurkitzeko”.
Hain zuzen, trebetasun hau AIk eskuratu duen horietako bat da. Aurkikuntza berrien harira, tresna indartsu hau jada gai da ”bideo jokoetara jolasteko, labirintoak konpontzeko eta baita robot simulazio bat ibiltzeko ere”, beste funtzio batzuen artean.
3. Egokigarritasuna
Adimenak egoera eta ingurune ezberdinetara egokitzeko gaitasuna barne hartzen du. ”Pertsona adimentsuak malguak dira eta aldaketetara azkar moldatzen dira. Erronka berriei konfiantzaz eta eraginkortasunez aurre egiteko gai dira, hainbat testuingurutan ikasteko eta garatzeko dituzten gaitasunak aprobetxatuz”, dio ChatGPT-k. ”Egokigarritasunak ingurune dinamikoetan hazten eta sortzen ari diren erronkei modu eraginkorrean erantzuteko aukera ematen die”, gaineratu du.
Azken urteotan, diziplina honetan egindako aurrerapenek erakutsi dute, errefortzu-ikaskuntzan eta ikaskuntza sakonean oinarrituta, adimen artifizialak kontrolatzen dituen robo-
tak ere gai direla beren ingurunearekin elkarreragiten duten errendimendua hobetzeko.
Hauek dira, ChatGPTren arabera, pertsona adimentsuenen gakoak, eta horrek agerian uzten ditu adimen bikainenak definitzen dituzten ezaugarri harrigarriak
4. Pentsamendu kritikoa
Pentsamendu kritikoa pertsona adimendunen oinarrizko gaitasun bat da, adimen artifizialaren arabera. ”Gai dira informazioa objektiboki aztertzeko, hipotesiak zalantzan jartzeko eta frogak zorrotz ebaluatzeko. Arrazoinamendu logikoa eta hausnarketa zorrotza erabiltzen dituzte ondorio jakinak lortzeko eta erabakiak hartzeko”, azpimarratzen du OpenAI AI. ”Gaitasun horri esker, arazo konplexuak konpontzeko eta egoera anbiguoak argitasun eta ikuskerarekin jorratzeko aukera ematen du”, adierazi du.
AIek beren espezializazio-eremuan zeregin zehatzak egiteko eta arazoak konpontzeko gai badira ere, pentsamendu kritikorako gaitasuna da oraindik ere beren puntu ahuletako bat, eta nahiko mugatua gizakiarenarekin alderatuta.
5. Enpatia eta trebatasaun sozialak
“Adimen emozionala adimenaren dimentsio garrantzitsu bat da. Pertsona adimendunak beren emozioez eta besteen emozioez jabetzen dira. Pertsonen arteko harreman sendoak ezartzeko eta taldean modu eraginkorrean lan egiteko aukera ematen duten trebetasun sozialak garatu dituzte”, dio ChatGPT-k.
Izan ere, topiko batzuen aurka, pertsona hauek besteekiko enpatia erakusten dute eta argi eta limurtasunez komunikatzeko gai dira, eta horrek lotura garrantzitsuak eraikitzen eta ingurunean modu positiboan eragiten laguntzen die.
RIS3 estrategiaren barruan, Elikadura Osasungarria abagunetzat hartzen da Euskadin, eta ZTBP 2030ean honela deskribatzen da: “Elikadura Osasungarria, kalitatezko elikagaiak garatzera bideratua ikerkuntzaren eta berrikuntzaren bidez zahartze osasungarria lortzeko, eta, aldi berean, nekazaritzako elikagaien industriak euskal ekonomian duen pisua indartzen duena”. Beste jarduera batzuen artean, ZTBP 2030ean aitortzen da osasunaren eta elikaduraren ikerketen arteko erlazioak ere bultzatu beharko direla, gero eta osasungarriagoak diren elikagaien garapenera bideratuta.
Bestalde, ZTBP 2030en esparruan zeharkako trakzio-ekimenak identifikatu dira gizarte-erronken eta RIS3 estrategiaren arteko elkarrekintza integratzeko edo areagotzeko helburuarekin, eta hori espezializazio-esparruen arteko lankidetza handiagoaren bidez lortu beharko da.
Elikadura Osasungarriaren espezializazio esparruak zeregin garrantzitsua izan beharko du “Zahartze Osasungarria” trakzio-ekimenean, eta, era berean, “Ekonomia Zirkularra” ekimenean eginkizun bat ere izango du, txikiagoa ziurrenik; ekimen horretan, elikadurak, zentzu zabalagoan, zeregin garrantzitsua ere izan beharko du.
Euskadi 2020ko Gastronomia eta Elikadura Plan Estrategikoa (GEPE)
Elikaduraren balio-kate osoari dagokion sektorea Euskadiko BPGd-aren % 10,6 da, eta ia 100.000 pertsonari ematen die enplegu zuzena. Euskadiko ekonomiaren bosgarren sektorea da, nahiz eta Espainian elikaduraren sektorea lehen sektore ekonomikoa izan. Alde horren arrazoia da Estatuan lehen sektore garrantzitsu bat dagoela elikagaien industriaren garapenera bultzatzen duena; Euskadin, berriz, lur-eremu handirik ez dagoenez, lehen sektorea ez da hain garrantzitsua, eta, horren ondorioz, beste eskualde batzuetako lehen sektorearen mende dago, ardoaren eta arrantzaren arloetan izan ezik.
Elikaduraren balio-kate osoari dagokion sektorea Euskadiko BPGd-aren % 10,6 da, eta ia 100.000 pertsonari ematen die enplegu zuzena.
Adierazle ekonomiko nagusiek erakusten dute Euskadiko Elikaduraren eta Edarien Industriak Estatuko eta Europako Elikadura-
ren eta Edarien Industriaren batez bestekoa baino produktibitate handiagoa duela, baita itxurazko produktibitate gisa ratio desberdinetan posizio nabarmenagoa ere.
Bestalde, aurreko datuei gehitu behar zaie badirela balio-kate horretarako lan egiten duten beste enpresa batzuk, hala nola makineria eta gailuen enpresak, logistika, ontziak eta enbalajeak, industria kimikoa edo bioteknologikoa, ingeniaritzak, kontrol laborategiak agente dinamizatzaileak (klusterrak, elkarteak, administrazioak eta agente zientifiko-teknologikoak (zentro teknologikoak, unibertsitateak), bai nekazaritzako elikagaien sektorean espezializatuta daudenak, edo euren negozioko jarduera batzuk sektore horretan izanda.
Gastronomia eta Elikadura Plan Estrategikoaren (GEPE) barruan, besteak beste, Euskadiren nazioarteko posizionamendua finkatu nahi da, gastro-elikaduraren erreferentzia eta nortasunaren eta bizi-kalitatearen erreferente bihurtzeko. Horretarako, Planaren barruan ezarritako helburuen artean, biztanleriaren bizikalitatea hobetzea aipatzen da, elikaduraren, osasunaren eta bizi-ohituren diziplina anitzeko ikuspegi baten bidez.
Elikaduraren Balio Katearen erronka, GEPEn jasotakoaren arabera, elikagai seguruak eta osasungarriak, eta aldi berean, kalitate gastronomiko handikoak ekoiztea da. Ildo horretan, Elikadurako pilotatze-batzordeak lehentasunezko 6 ikerketa-lerro identifikatu zituen, eta horiek GEPEn jaso ziren:
• Elikadura Osasungarria – dieta pertsonalizatua.
• Elikagaiak ekoizteko sistema berriak.
• Garapen gastronomiko berriak bereziki zaurgarriak diren herritarrentzat: haurrak eta seniorrak.
• Elikadura segurua eta kalitatezkoa: hautemateko eta kontserbatzeko teknologia berriak.
• IKTak txert atzea ekoizpen-, logistika eta merkaturatze-prozesuetan.
• Kontsumitzeko joera berrietara egokitutako erabilgarritasun-prestazio berriak dituzten elikagaiak.
Lehentasunezko 6 ildo horietatik, lehenengoa guztiz bat dator Elikadura Osasungarriari buruzko White Paper honen esparruarekin; aldiz, lehentasunezko gainerako ikerketa-ildoen azpilerro batzuk erlazionatuta egon daitezke.
Elikaduraren balio-kate osoari dagokion sektorea
Euskadiko BPGd-aren
% 10,6 da, eta ia 100.000 pertsonari ematen die enplegu zuzena
Euskadin Elikadura Osasungarria izateko ekimenak
Hainbat ikuspuntu kontuan hartuta, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak gidatutako “Euskadin Elikadura Osasungarria izateko ekimenak” dokumentuaren barruan honako hau ezarri da: Elikadura Osasungarria, “oro har) pertsonen bizitzarako beharrezkoak diren mantenugai guztiak ematen dituzten elikagai eskuragarriak eransten dituena da) era askotan, modu orekatuan eta pertsona bakoitzaren premia espezifikoetara egokituta konbinatzen dituena) elaborazio- eta kontsumo-ohitura batzuk —beren bizimoduarekin eta ohiturekin bat datozenak— biltzen dituena.
Testuingurua
Nekazaritzako, Arrantzako eta Elikagai Politikako Sailburuordetzak Euskadi 2030 ZTBP egiteko aurkeztutako dokumentazioan jasotzen denez, euskal elikagaien balio-katearen erronkak honela taldeka daitezke:
• Ingurumen-jasangarritasuna. Prozesu efizienteagoak garatuz, ura eta energia gutxiago kontsumituz, iturri berriztagarrietako energiak hartuz, berotegi-efektuko gasen emisioak murriztuz, ekosistemen biodibertsitate naturala zainduz, elika-
gaien xahuketa murriztuz eta ekonomia zirkularra sustatuz.
• Jasangarritasun ekonomikoa. Nekazariei eta arrantzaleei modu egokian ordaintzen dieten enpresa efizienteagoak, enpresa-garapenerako etorkizuneko gaitasunak sortzeko baliabide nahikoak dituztenak.
• Jasangarritasun soziala. Elikadura Osasungarria, pertsonen osasuna elikadura nutritiboaren bidez zaintzen duena, obesitatea eta beste gaixotasun kroniko batzuk murrizten dituena, animalien ongizatea hobetzen duena, kateko langileen artean lanestandar seguru eta bidezkoenak errespetatzen eta sustatzen dituena, eta, azkenik, elikadurahornidura bermatzen duena.
Hirugarren erronka, jasangarritasun soziala, zehazki Elikadura Osasungarriari dagokion oinarria da, eta erronka horretan oinarrituko da White Paper hau.
Bestalde, Eusko Jaurlaritzako Nekazaritzako, Arrantzako eta Elikagai Politikako Sailburuordetzak egindako dokumentuan jasotzen denez, euskal elikagaien sektoreak espezializazio handiagoa behar du balioa sortzeko, lehen ekoizpenetik hasi eta elikagai osasungarrien kontsumora arte, pertsonak — elikagaien kontsumitzaileak— balio-kate osoaren erdigunean edukiz.
