STRUCTUURVISIE hOORN bASISNOTITIE 2010-2025
ondernemende stad aan het blauwe hart
inhoud
Inleiding
4
1.
Hoornse opgaven
8
2.
positionering
24
3.
Hoorn kiest
34
4.
Sleutelen aan de stad
42
5.
Aan de slag
62
6.
De wijkpaspoorten
86
3
inleiding Waarom een structuurvisie* voor Hoorn?
tot herstructurering en inbreiding? Er is een omslag
voorop. De stad moeten kunnen inspelen op (veranderende)
Hoorn heeft sinds de jaren zeventig een forse
nodig in het denken van kwantiteit naar kwaliteit op
maatschappelijke ontwikkelingen. Hoorn zal ‘toekomstvast’
bevolkingsgroei en woningbouwproductie gekend.
het gebied van wonen,werken, recreëren en verkeer.
moeten worden gemaakt. Hoe kan worden ingespeeld op
Telde de stad in 1970 zo’n 18.000 inwoners, anno
Hoorn zal zich meer dan voorheen gaan richten op de
de maatschappelijke vragen en behoeften?
2010 zijn dat er bijna 71.000. In dezelfde periode
kwaliteiten van de leefomgeving. Deze structuurvisie
is de regio West-Friesland** gegroeid van 104.000
geeft antwoord op bovenstaande vragen.
Een structuurvisie in tijden van transitie De wereld heeft niet stilgestaan na 2005. Er is er nieuw
inwoners tot zo’n 200.000 inwoners. Iets meer dan de helft van deze regionale bevolkingsgroei is dus
Van stadsvisie tot structuurvisie
beleid geformuleerd. In 2010 is het coalitieakkoord
terechtgekomen in Hoorn. De forse groei is definitief
De stadsvisie uit 2005 heeft ‘een levendige stad voor
2010-2014 verschenen en er zijn grote maatschappelijke
voorbij. Grote bouwstromen zullen, behalve de wijk
iedereen’ als lange termijn ambitie. Dit impliceert
veranderingen. In 2005 had niemand het nog over
Bangert en Oosterpolder, niet meer kunnen worden
onder andere een evenwichtige bevolkingsopbouw,
demografische krimp of een economische crisis. Nu, in
geaccommodeerd. Hoorn gaat een andere fase in: van
een gevarieerd woningaanbod, een goede
2011, zijn de consequenties van deze maatschappelijke
groeikern naar volwassen stad.
voorzieningenstructuur, de nodige recreatieve
ontwikkelingen goed zichtbaar, ook in de ruimtelijke
Een tijd van herbezinning is aangebroken. Wat voor stad
mogelijkheden en voldoende werkgelegenheid. Een
ordening. Langzaam wordt duidelijk dat dit structurele
moet Hoorn zijn of worden? Wat zijn de kernkwaliteiten
goede opbouw en ruimtelijke structuur van de stad,
ontwikkelingen zijn. De grote economische en
van Hoorn? Welke kwaliteiten worden geconsolideerd
waarbij aandacht is voor alle bevolkingsgroepen, is het
demografische groei is voorbij. Grootschalige groei is niet
c.q. versterkt? Hoe wordt omgegaan met de noodzaak
uitgangspunt. Flexibiliteit en duurzaamheid staan hierbij
langer het vertrekpunt voor stedelijke ontwikkeling.
4 Basisnotitie 2010-2025
deze structuurvisie speelt in op deze transitie.
de structuurvisie is een integraal
de actuele opgaven vragen bijvoorbeeld om
beleidsdocument, omdat het de maatschappelijke
kleinschaligheid, identiteit, wijkgerichtheid, focus op
(sociale en economische) opgaven centraal
de kwaliteit van de bestaande stad en het stimuleren
stelt. de structuurvisie vertaalt de verschillende
van bottom-up initiatieven. de structuurvisie speelt niet
opgaven vertaalt in ruimtelijk beleid. enerzijds
alleen in op de opgaven uit de stadsvisie maar ook op
bevat de structuurvisie een abstracte denkrichting
de veranderende maatschappelijke context.
voor de lange termijn, anderzijds bevat de structuurvisie concrete voorstellen voor de
dit alles vraagt om een structuurvisie die:
periode tot 2025. nieuwe bestemmingsplannen
- een actueel sturingsmechanisme bevat,
worden gebaseerd op deze structuurvisie. de
- geen blauwdruk is, maar wel een
structuurvisie vormt tevens een kader voor de
toekomstperspectief in zich heeft,
nog op te stellen wijkvisies. de structuurvisie
- prioriteiten stelt en dynamiek genereert,
bevat geen harde uitgangspunten voor
- de regionale en lokale potenties in beeld brengt,
deze wijken, maar moet worden gezien als
- geen programma bevat, maar inzicht in de ruimtelijke
richtinggevend denkkader voor de toekomst voor
kwaliteiten, de programmatische kansen en het
de verschillende wijken. de structuurvisie bevat
laadvermogen geeft en
veel ruimte om samen met bewoners en andere
- stimuleert en motiveert in plaats van conditioneert
stakeholders de toekomst van de verschillende
wijken vorm te geven.
en normeert.
5
Het proces Deze structuurvisie is opgesteld in de periode van zomer 2010 t/m het voorjaar 2011. In oktober en november 2010 zijn informatieve themabijeenkomsten met de gemeenteraad en het college van B&W georganiseerd. Daarnaast hebben drie expertmeetings over de thema’s ‘wonen’ en ‘economie’ plaatsgevonden. De input van deze bijeenkomsten is verwerkt in deze structuurvisie.
Deze structuurvisie wordt op…..vrijgegeven voor de inspraak. In de periode ……..ligt de structuurvisie ter inzage. Tijdens de inspraakperiode wordt gebruik gemaakt van de reguliere communicatie-instrumenten en de mogelijkheden die de nieuwe media biedt. Nadien wordt de structuurvisie definitief vastgesteld door de gemeenteraad.
6 Basisnotitie 2010-2025
Leeswijzer Er is bewust gekozen voor een ‘smal’ extern proces.
Deze structuurvisie bevat de volgende onderdelen:
De stadsvisie is destijds tot stand gekomen via een uitvoerig participatietraject. De structuurvisie kan worden gezien als een uitwerking van de stadsvisie, een breed participatietraject lag niet voor de hand.
Hoofdstuk 1. Hoornse opgaven
De acht belangrijkste maatschappelijke opgaven.
De structuurvisie wordt uitgewerkt in een aantal
Hoofdstuk 2. Positionering
wijkvisies. Daarbij ligt een breed participatietraject
weer voor de hand. Het is wenselijk de ‘digitale’ communicatiemiddelen die nu zijn opgezet verder uit
De positionering van Hoorn in de regionale en provinciale context.
Hoofdstuk 3. Hoorn kiest
te bouwen. Sociale media kunnen worden ingezet als
planvormingsinstrument en kunnen tevens worden
Hoofdstuk 4. Sleutelen aan de stad
ingezet ter verhoging van de sociale cohesie /
gemeenschapszin in de wijken.
*Waar in dit document ‘structuurvisie’ staat, wordt bedoeld ‘basisnotitie’. Dit document wordt de komende maanden uitgebouwd tot een structuurvisie die wordt vastgesteld in de gemeenteraad.
**Bestuurlijke regio West-Friesland: samenwerkingsverband tussen de zeven gemeenten Hoorn, Koggenland, Opmeer, Medemblik, Enkhuizen, Stedebroec en Drechterland
De ambitie is om Hoorn gemeenschappelijker en ondernemender te maken.
Aan welke thema’s wordt de komende jaren continu gewerkt?
Hoofdstuk 5. Aan de slag
Wat zijn de concrete projecten?
Hoofdstuk 6. De wijkpaspoorten
De ontwikkeling van de wijken
7
1.
hoornse opgaven
In dit hoofdstuk worden de acht belangrijkste maatschappelijke opgaven beschreven. Deze structuurvisie geeft antwoord op deze acht majeure opgaven.
1. Bouwen en tranfsformeren voor de vergrijzing 2. Vasthouden van jonge gezinnen 3. Ontwikkelen van aantrekkelijke stad in een complete regio 4. Bestaande woningvoorraad aantrekkelijk houden 5. Balans wonen en werken herstellen 6. Economie verbreden 7. Compleet pakket aan voorzieningen bieden 8. Branding en profilering van Hoorn verbeteren
9
Bouwen en transformeren voor de vergrijzing Stabilisatie van inwonertal West-Friesland en Hoorn liggen in een zone van Nederland waar noch forse krimp, noch forse
1.
Problematiek van de groeikern Hoorn Hoewel Hoorn niet in een risicoregio ligt voor krimp is waakzaamheid geboden. De woningmarkt wordt
bevolkingsgroei plaatsvindt. Volgens de cijfers van
ontspannen en vraaggericht. Woonconsumenten
het CBS is er een aantal gemeenten in West-Friesland
hebben weer iets te kiezen en het aanbod wordt
waar een lichte krimp plaatsvindt (maximaal - 5%).
afgestemd op hun woonvoorkeuren. Consumenten
In een aantal gemeenten vindt een groei plaats, die
baseren hun keuzes op woon- en leefkwaliteiten
groter is dan het Nederlandse gemiddelde. Hoorn valt
(bijvoorbeeld de kwaliteit van woningen, woonomgeving,
in deze categorie. De exacte bevolkingsontwikkeling is
voorzieningen en bereikbaarheid van werk), in
uiteraard afhankelijk van een aantal aspecten, zoals de
plaats van de beschikbaarheid van woningen. Bij
woningbouwontwikkeling en kan dus variëren. Duidelijk
overaanbod ontstaan problemen in de wijken die het
is echter dat de sterke groei eruit is. Hoorn gaat uit van
minst aan de vraag voldoen. Uit onderzoek blijkt dat
een stabilisatie van het inwoneraantal op circa 72.000
de groeikernen potentiële probleemgebieden zijn. Dit
inwoners. Groei is geen doel op zich.
heeft te maken met het ontbreken van stedelijkheid en stadsvoorzieningen en de eentonigheid en uniformiteit van de woningen en woonwijken uit de jaren zeventig en tachtig. Het risico is dat jonge huishoudens hier Bron: CBS/PBL, 2009
10 Basisnotitie 2010-2025
wegtrekken (naar de ‘moederstad’ of de nieuwere
uitbreidingswijken) . De wijken zijn meestal nog op orde, maar ze kunnen in een negatieve spiraal terecht komen. In de ‘echte’ groeikernen is dit een wezenlijk probleem. Hoorn verkeert gelukkig in een andere situatie. De wijken zijn gebouwd rond een prachtig historisch centrum met allerlei stedelijke voorzieningen en aantrekkelijke landschappelijke structuren in en rond de stad. Daarnaast ligt Amsterdam, als aantrekkende ‘moederstad’, op redelijke afstand en ontwikkelt Hoorn zich sterk tot een complete stad met een sterke economie en goede voorzieningen. Hoorn is een atypische groeikern, maar er kunnen wel lessen worden getrokken uit het bovenstaande. Bij structureel teveel woningbouw, in Hoorn of elders in West-Friesland, ontstaan waarschijnlijk de problemen in de jaren ‘70 en ‘80 wijken Grote Waal, Risdam en Kersenboogerd.
11
Bron: cBS - Bevolkingsstatistiek
grote groep 45-60 jarigen vergrijst de komende jaren
Vergrijzing gaat in groeikernen twee keer zo snel een andere opgave waar Hoorn als voormalige groeikern
en een forse woningbouwopgave. een groot deel van
vooral de groep jonge senioren (65+) groeit de
voor staat is de vergrijzing. In de jaren zeventig en
de woningbouw is nodig voor de gezinsverdunning /
komende jaren fors. deze groep vraagt niet om
tachtig vestigden veel jonge gezinnen zich in Hoorn. een
vergrijzing. seniorenwoningen / levensloopbestendigde
gelabelde zorgwoningen, maar comfortabele,
groot deel van deze bewoners bereikt de komende jaren
woningen zijn gewenst. daarnaast zal een deel van
levensloopbestendige woningen. dit is een diverse
de seniorenleeftijd. vergrijzing treedt overal in het land
de bestaande voorraad levensloopbestendig moeten
vraag. van patiowoningen in de wijken tot bijvoorbeeld
op, maar voormalige groeikernen vergrijzen ongeveer
worden gemaakt. deze opgave betekent dat er de
stadswoningen dichtbij de stadsvoorzieningen.
twee keer zo snel. dit leidt tot gezinsverdunning in de
komende jaren ge誰nvesteerd moet worden in voor
uiteraard zal er ook ge誰nvesteerd moeten worden in
bestaande woningen (minder inwoners per woning)
senioren geschikte woningen en woonomgevingen.
zorgwoningen.
12 Basisnotitie 2010-2025
vasthouden van jonge huishoudens Reguliere ontgroening In heel Nederland is sprake van ontgroening en ook
2.
Hoorn ontkomt hier niet aan. De natuurlijke ontgroening van Hoorn wordt gelukkig enigszins getemperd door een positief migratiesaldo in de leeftijdscategorie 20 tot 30 jaar. Hoorn kent geen hoog positief migratiesaldo voor jongeren, zoals studentensteden. In de categorie 18-20 jaar is het Hoornse saldo zelfs licht negatief. Hoorn is echter, in tegenstelling tot studentensteden, in staat om de jongeren vast te houden. In Hoorn vestigen zich jonge huishoudens (uit de directe omgeving), vaak blijven deze hier wonen. De ontgroening is dan ook kleiner dan die in de regio.
De vergrijzing zal onherroepelijk leiden tot verkleining van de beroepsbevolking. Het vasthouden, en waar mogelijk aantrekken, van jonge gezinnen is wenselijk om de beroepsbevolking op peil te houden.
Ondanks licht positief migratiesaldo ontgroent Hoorn door natuurlijk verloop; Hoorn vergrijst bovenmatig bron: CBS (bewerking door BVR)
13
Regionale woningmarkt West-Friesland en Hoorn hebben een typische
Daarnaast wil Hoorn de jongeren die wegtrekken,
regionale woningmarkt. Het grootste deel van de
bijvoorbeeld vanwege studie, verleiden om nadien terug
verhuisbewegingen vindt plaats binnen Hoorn en
te keren. Tenslotte denken Hoorn en de regio West-
de direct omliggende gemeenten. Uiteraard zijn er
Friesland een kwalitatieve, bovenregionale potentie te
verhuisbewegingen van en naar buiten de regio, maar
hebben voor bijvoorbeeld jonge gezinnen. Dit onder het
deze zijn beperkt. Een uitschieter is de relatie met
motto ‘als je aantrekkelijk bent voor je eigen bewoners,
Amsterdam. Het zijn waarschijnlijk de jongeren die
ben je dit ook voor anderen’. In het volgende hoofdstuk
naar Amsterdam trekken en vervolgens terugkeren. De
wordt hier op ingegaan.
toekomstige bouwopgave komt dan ook vooral van de lokale (en regionale) bevolking. Dit vormt de basis voor de opgave. Hoorn wil tenminste de huidige jongeren aan zich binden en voorkomen dat zij vertrekken.
14 Basisnotitie 2010-2025
bron: CBS (bewerking door BVR)
ontwikkelen van aantrekkelijke stad in een complete regio
3.
De woonaantrekkelijkheid Zoals gesteld, wordt de woningmarkt ontspannen en
Door maatschappelijke en demografische
Hoorn heeft veel kwaliteiten, maar op een aantal
vraaggericht. De zogenaamde woonaantrekkelijkheid
ontwikkelingen (vergrijzing, ontgroening,
thema’s zijn extra impulsen nodig. Dit heeft
wordt sterk sturend bij de keuze voor een woonplek.
éénpersoonshuishoudens, samenlevingsvormen) is
bijvoorbeeld te maken met het aanbod van
Door een woonaantrekkelijkheid die goed is afgestemd
echter wel meer diversiteit wenselijk: van stedelijk en
(bereikbare) werkgelegenheid en de veiligheid.
op de behoeften van de bewoners kan Hoorn de
compact tot groen en ontspannen.
bewoners aan de stad binden. De overwegende
Hoorn kan veel bieden, maar Hoorn en de regio hebben
woonwens van de inwoners van Hoorn is geen
elkaar nodig. Samen vormen ze een complete regio. De
grootstedelijke. Veel inwoners zijn hier komen wonen
woonaantrekkelijkheid hangt onder andere samen met:
vanwege de rustige, suburbane woonwijken met
- de kwaliteit van de leefomgeving (van woning tot
grondgebonden woningen nabij een aantrekkelijk
stedelijke en landschappelijke kwaliteit),
stadscentrum. Dit blijft de overheersende woonvoorkeur.
- het aanbod (bereikbare) werkgelegenheid en
Een hoogstedelijk Hoorn wordt niet nagestreefd.
- de kwaliteit van de voorzieningen.
15
Een complete regio 2e schil
1e schil
De woningmarkt is regionaal georganiseerd. Ook op
De regio wordt echter steeds zelfvoorzienender: een
andere vlakken (bestuurlijk, cultureel, maatschappelijk)
complete regio met de juiste woningen en woonmilieus,
is West-Friesland een regio met een sterke interne
voldoende werkgelegenheid en een compleet
samenhang. De regio profiteert van de positie ten
voorzieningenpakket. West-Friesland en Hoorn kunnen
opzichte van de krachtige Amsterdamse regio, zonder
deze positie waarmaken vanwege de ‘gepaste’ afstand
er afhankelijk van te zijn. Hoorn wil de pendel, vooral
tot de Amsterdamse regio. Een positie die in potentie
van hoger opgeleiden, naar de Amsterdamse regio
vergelijkbaar is met die van Alkmaar. Hoorn en Alkmaar
beperken door meer werkgelegenheid voor deze
liggen op een ‘tweede schil’. Purmerend bijvoorbeeld
doelgroep in de regio zelf te ontwikkelen. De pendel naar
ligt op de ‘eerste schil’ en ligt sterk in de invloedssfeer
de specialistische economische clusters in Amsterdam
(arbeids- , woningmarkt) van Amsterdam.
(financieel, dienstverlening, creatieve economie) zal altijd bestaan. Hoorn profiteert hiervan.
Ligging van Hoorn in de 2e schil
16 Basisnotitie 2010-2025
bestaande woningvoorraad aantrekkelijk houden Met een sterk regionale en ontspannen woningmarkt wordt het een belangrijke opgave om de jaren zeventig
4.
en tachtig wijken aantrekkelijk te houden. Circa 2/3 van de Hoornse woningvoorraad staat in deze wijken. Deze wijken zijn nu nog doorgaans prima in orde, maar de kwaliteit en positie op de woningmarkt staat onder druk. Bewoners van deze wijken verruilen deze voor nieuwere wijken. De situatie is het meest urgent in Grote Waal. Een belangrijke opgave voor Hoorn is om te zorgen dat deze wijken in de toekomst aantrekkelijk blijven. Een gematigd, goed afgestemde regionale woningprogrammering is een noodzaak.
17
Interne verhuizingen per wijk: Grote Waal, Risdam Noord en Kersenboogerd Noord, huishoudens vertrekken uit de wijk - Hoorn Noord en Risdam Zuid, verhouding in- en uitstroom in balans - Bangert Oosterpolder, trekt inwoners van omliggende wijken
18 Basisnotitie 2010-2025
balans wonen en werken herstellen
5.
Meer werkgelegenheid voor hoger opgeleiden Hoorn streeft naar een groei van het
opleidingsmogelijkheden, de cultuur en de beperkte
werkgelegenheidsaanbod. De werkgelegenheid is de
bereikbaarheid. Overigens heeft Hoorn een beperkt
afgelopen jaren flink gegroeid, maar heeft geen gelijke
positief tot neutraal migratiesaldo in de leeftijdscategorie
tred gehouden met de groei van de bevolking. Hoorn wil
van 18 tot 30 jaar. Uiteraard trekken jongeren weg als
de balans wonen en werken in evenwicht brengen. Meer
ze gaan studeren in een studentenstad. Hoorn kan deze
werkgelegenheid draagt bij aan een complete stad. Dit is
groep niet tegenhouden. Er komen echter ook jonge
vooral een kwalitatieve opgave: meer werkgelegenheid
huishoudens juist in Hoorn wonen (veelal uit de regio).
voor hoger opgeleiden zorgt ervoor dat de (hoger
De opgave is om afgestudeerden te verleiden om terug
opgeleide) jongeren Hoorn minder snel verlaten of eerder
te komen of om te kiezen voor Hoorn. Het vasthouden
terugkeren. Daarnaast kan het groepen van buiten de
van jonge huishoudens is mede gewenst vanwege de
regio trekken. De uitgaande pendel naar de Amsterdamse
sterke vergrijzing. De arbeidsparticipatie neemt af, terwijl
regio verdwijnt hiermee niet. De daar sterke sectoren als
het werk (onder andere in de zorg, onderwijs, welzijn)
financiĂŤle en zakelijke dienstverlening en de informatie- en
wellicht toeneemt.
communicatiebranche blijven trekken. Hoorn kan echter een aantrekkelijk alternatief bieden voor de meer reguliere werkgelegenheid. EnquĂŞteresultaten geven aan dat jongeren West-Friesland verlaten vanwege de beperkte
19
Economie verbreden
6.
Hoornse ondernemersgeest
Kansrijke sectoren
Handel & reparatie, niet-commerciĂŤle dienstverlening
De groei van de werkgelegenheid heeft de afgelopen
(ziekenhuis), industrie & bouw en onderwijs zijn
jaren vooral plaatsgevonden in de sectoren
relatief sterke economische sectoren in Hoorn. Het
bouwnijverheid, horeca, zakelijke dienstverlening en
MKB is van oudsher erg sterk. Veelal zijn dit lokale
zorg. De verwachting is dat de komende jaren deze
bedrijven. Deze lokale gebondenheid is een belangrijke
trend zal voortzetten. Algemeen kan worden gesteld dat
kwaliteit. Het streven is om dit verder te versterken.
de vrijetijdseconomie, de zorg (onder andere vanwege
De ondernemersgeest is altijd een belangrijk kenmerk
vergrijzing) en de zakelijke dienstverlening belangrijke
geweest van West-Friesland. Deze ondernemersgeest
groeimarkten zijn. Duurzaamheid en innovatie bieden
wordt benut en versterkt.
eveneens kansen. Hoorn gaat de ruimte bieden aan een brede economie en speelt in op deze kansrijke sectoren.
20 Basisnotitie 2010-2025
compleet pakket aan voorzieningen Bieden
7.
Hoorn wil als complete stad een goed pakket aan voorzieningen bieden aan haar bewoners en de (regionale) bezoekers van de stad. een groot deel van de voorzieningen is te vinden in de binnenstad. daarnaast wordt op dit moment hard gewerkt aan de ontwikkeling van de poort van Hoorn (retail, kantoren) en de Blauwe Berg (leisure, horeca en sport).
21
branding en profilering van hoorn verbeteren Hoorn heeft veel kwaliteiten: het heeft een prachtige binnenstad met aantrekkelijke havens en is gelegen aan het Markermeer. De woonkwaliteit is groot. Daarnaast is Hoorn omgeven door een fraai landschap met aantrekkelijke (woon)linten. De bewoners en bezoekers van Hoorn zijn bekend met deze kwaliteiten. Voor velen zijn de Hoornse kwaliteiten echter nog onbekend en onbekend maakt onbemind. Hoorn is ‘die onbekende stad ver in Noord-Holland’. Hoorn biedt echter grote woon- en leefkwaliteiten op slechts een half uurtje afstand van Amsterdam (auto, zonder files en trein). Hoorn kan en moet zich beter profileren.
22 Basisnotitie 2010-2025
8.
23
2.
positionering
“aantrekkelijke stad aan het Blauwe Hart”
In dit hoofdstuk is de (toekomstige) positie van Hoorn beschreven. Deze positie is gebaseerd op de strategische, regionale ligging van Hoorn en de kernkwaliteiten van de stad zelf. Hoorn heeft de potentie om uit te groeien tot een aantrekkelijke stad aan het Blauwe Hart van nederland. De provinciale structuurvisie doet nauwelijks uitspraken over de ontwikkeling van West-Friesland en Hoorn. Hoorn wil graag, samen met haar regionale partners, haar positie bepalen uitgaande van de regionale kracht en kwaliteit. De positionering wordt toegelicht aan de hand van vier schaalniveaus. Hoorn is een stad die schaakt op meerdere borden tegelijk, een stad met meerdere ‘gezichten’: cOMPLEtE En VOLWASSEn StAD HOOFDStAD VAn WESt-FrIESLAnD KnOOP In nOOrD-HOLLAnD nOOrD AAntrEKKELIjKE StAD In LuWE cOMPLEtE rEgIO Hoorn legt de prioriteit bij de ontwikkeling tot een complete en volwassen stad. Daarom wordt gestart met de beschrijving van dat ‘gezicht’. Vervolgens wordt verder uitgezoomd tot uiteindelijk de ligging van Hoorn in noord-Holland.
25
26 Basisnotitie 2010-2025
Hoorn: complete en volwassen stad Hoorn wil primair voorzien in de behoeften van
voorraad gezinswoningen. Een deel hiervan zal
de eigen bewoners: een aantrekkelijke stad
moeten worden aangepast of levensloopbestendig
voor de eigen bewoners. Hoorn gaat bouwen
worden gemaakt. De wijken als geheel worden ook
voor alle doelgroepen met een accent op de
diverser, ze verkleuren. Dit wordt geen blauwdruk,
seniorenhuisvesting. Hoorn gaat de komende
iedere wijk verkleurt geleidelijk, uitgaande van
jaren investeren in de bestaande stad, daarnaast
de bestaande structuur en eigenheid. De kleuren
worden ’t Zevenhuis en Bangert-Oosterpolder
vormen de genoemde ‘punten op de horizon’. De
ontwikkeld. De toekomstige behoeften moeten
diversiteit van de Hoornse wijken is nu beperkt:
worden opgevangen via de herstructurering en de
de binnenstad, enkele kleinere stadswijken, twee
inbreiding in de bestaande stad. In de volgende
ingegroeide dorpen en daar omheen grote suburbane
hoofdstukken is aangegeven wat dit betekent voor
woonwijken (1970 -2010) die ongeveer tweederde
wonen, voorzieningen, het groen en het landschap
van de woningvoorraad bevatten. De opgave is
en bijvoorbeeld de infrastructuur. De bevolking wordt
om deze woonwijken geleidelijk te verkleuren en
steeds diverser qua leefstijl, samenlevingsvorm en
diverser te maken. In het bijgevoegde beeld is deze
gezinssamenstelling. Dit heeft gevolgen voor het
verkleuring van de wijken geïllustreerd. In hoofdstuk
woningaanbod in de wijken. Hoorn heeft een grote
5 worden de keuzes toegelicht.
27
Hoorn: hoofdstad van westfriesland Hoorn en West-Friesland hebben elkaar nodig. Ze delen een aantal kenmerken, zoals de sterke ondernemersgeest, de culturele eigenheid en de agrarische achtergrond. Daarnaast vormen ze complementaire delen. Hoorn voorziet in de stedelijke woonmilieus die andere gemeenten niet kunnen bieden. Daarnaast draagt Hoorn bij aan de werkgelegenheidsstructuur van de regio en heeft het vele stedelijke voorzieningen. Een goede kwantitatieve en kwalitatieve afstemming van het regionale woon- en werkprogramma is in ieders belang. De tijd dat iedereen ongemoeid woonwijken kon ontwikkelen zonder dat dit consequenties heeft voor de buurgemeenten is definitief voorbij. Dit vraagt om een sterke regionale visie op de woningbouwprogrammering,
28 Basisnotitie 2010-2025
werkgelegenheidsstructuur en de specialisatie van steden en dorpen. Zonder deze visie ontstaat het risico dat de leefbaarheid en vitaliteit van de kleine kernen overal onder druk komt te staan, de oudere stadswijken verslechteren, wijken niet worden afgebouwd omdat de marktvraag ontbreekt en bedrijventerreinen leeg blijven. Hoorn wil dit samen met de partnergemeenten oppakken. Deze structuurvisie kan worden gezien als de Hoornse inzet voor deze dialoog. Hoorn wil zich profileren en specialiseren als het stedelijke milieu binnen West-Friesland met het uitgangspunt: ‘wat goed is voor Hoorn is goed voor de regio en vice versa.’
29
30 Basisnotitie 2010-2025
Hoorn: knoop in noord-holland noord Hoorn ligt strategisch op het kruispunt van de Westfrisiaweg en de A7. De A7 verbindt de belangrijkste economische ontwikkelingen in Noord-Holland Noord: ‘van zeehavens tot Zuidas’. Hoorn kan profiteren van de ontwikkeling van economische clusters zoals Seed Valley, Agriport en Distriport. De directe en indirecte werkgelegenheid die samenhangt met deze clusters en sectoren kan landen in Hoorn. In Hoorn is ruimte voor zakelijke dienstverlening, onderwijsinstellingen, startende bedrijven, ondersteunende, technische bedrijven en kennisorganisaties en bedrijven die afhankelijk zijn van deze sectoren. Hoorn wil de ‘stedelijke proeftuin’ zijn voor startende, innovatieve bedrijven en praktijkonderwijs dat niet direct gekoppeld is aan agrarische grond. Hoorn is daarnaast een aantrekkelijk (stedelijk) woonmilieu voor de werknemers van deze clusters.
31
hOORN: AANTREkkElIjkE STAd IN lUwE, COmplETE REgIO noord-Holland noord heeft een bijzondere positie. deze ‘regio’ maakt onderdeel uit van een ruime krans van regio’s om de randstad. deze krans loopt via delen van Brabant, gelderland en overijssel naar noordHolland noord. In deze krans liggen sterke economische netwerksteden zoals Zwolle-kampen, arnhem-nijmegen en de eindhovense regio. de kracht van deze regio’s
Hoorn & Markermeer
hangt meestal samen met de strategische positie
Hoorn is één van de historische (zuiderzee)steden aan het Blauwe Hart van
Hoorn wil haar unieke positie aan het Blauwe Hart versterken: dit heeft een lokale
nederland (Ijmeer, Markermeer en Ijsselmeer). De kwaliteit en waardering
en (boven)regionale meerwaarde. Om deze positie waar te kunnen maken is het van
van dit Blauwe Hart wordt breed gedeeld. Van Lelystad, Almere, Amsterdam
belang dat de ontwikkeling van het Ijsselmeer en Markermeer kan bijdragen aan:
tot Hoorn, overal is een ontwikkeling naar het water zichtbaar. Alle
-
een goede bereikbaarheid van Hoorn over het water,
steden zoeken de kustlijn en de kwaliteit van het water op. Een ruimtelijk-
-
natuurontwikkeling en de ecologische versterking van de kustzone,
kwalitatieve versterking van de gehele kustlijn en de stedelijke waterfronten
-
aantrekkelijke stedelijke kustontwikkeling met kansen voor recreatie en
onderscheidende cultuurhistorische landschappen en prachtige recreatie- en
-
waterveiligheid en -kwaliteit.
natuurgebieden. De Deltacommissie heeft eveneens ideeën over de toekomst
Deze vier kwaliteiten dienen, nu en in de toekomst, gegarandeerd te zijn zonder
van het Blauwe Hart . Waterveiligheid en zoetwatervoorziening zijn de leidende
dat ze elkaar tegenwerken. Een verdere versterking van ‘Hoorn, ondernemende
vraagstukken. Het opzetten van het waterpeil van het Ijsselmeer is een van de
stad aan het Blauwe Hart’ is gewenst, waarbij de bovenstaande kwaliteiten in
belangrijkste discussiepunten.
samenhang worden ontwikkeld.
is van bovenregionaal belang. Hier liggen kansen voor unieke woonmilieus,
32 Basisnotitie 2010-2025
toerisme (leisure, strand, voorzieningen en bebouwing) en
aan de achterlandverbindingen tussen de randstad en buitenlandse economische kerngebieden. dit perspectief ontbreekt voor noord-Holland noord. de bovengenoemde economische knoop heeft zeker potentieel, maar dit is onvergelijkbaar met de kracht van de achterlandverbindingen. de kracht van noordHolland noord, en zeker die van west-Friesland en
Noord-Kennemerland, zit in de combinatie van een goede ontsluiting (A7-Westfrisiaweg), de nabijheid van de Amsterdamse regio en de luwte van de regio. De ligging op de eerder genoemde tweede schil is een wenkend perspectief voor dit gebied. Als aantrekkelijke stad in een luwe, maar complete regio kan Hoorn nieuwe inwoners aan zich weten te binden. Huishoudens, al dan niet met kinderen, die in een middelgrote, comfortabele, leefbare stad willen wonen met stedelijke voorzieningen, werkgelegenheid, prachtig water en omliggende landschappen op maximaal tien fietsminuten afstand. Hoorn hoeft, kan en gaat geen rekening (te) houden met duizenden nieuwe huishoudens, inwoners van buiten de regio. Groei is geen doel op zich. Voor velen kan Hoorn echter een wenkend perspectief zijn: de ondernemende, gemeenschappelijke stad aan ’t Blauwe Hart van Nederland.
33
3.
hoorn kiest
Hoorn gaat de komende jaren inzetten op twee kernkwaliteiten: • Gemeenschappelijk Hoorn • Ondernemend Hoorn Ondernemersgeest is een culturele kernkwaliteit van Hoorn. Hoorn wil deze kwaliteit gaan versterken en benutten. Gemeenschappelijkheid is de tweede kernkwaliteit van Hoorn. Niet zozeer het opgelegde ‘maakbaarheidsdenken’ uit de jaren 70, maar een gemeenschappelijkheid waarin individuen samen bouwen aan hun woonomgeving. Deze thema’s worden in dit hoofdstuk uitgebreid toegelicht. Ze vormen een belangrijke motivatie voor keuzes in deze structuurvisie.
35
gemeenschappelijk hoorn De wijkgedachte Hoorn is een stad met een rijke historie: de prachtige VOC-stad aan de Zuiderzee. Hoorn is in de jaren zeventig en tachtig sterk gegroeid. Het was een groeikern met een belangrijke overloopfunctie voor Amsterdam. De jaren zeventig en tachtig wijken zijn vaak opgezet vanuit een ‘gemeenschapsgedachte’, de gedachte was dat de samenleving maakbaar was. De menselijke maat, geïnspireerd op het structuralisme, vormde het uitgangspunt. De buurt en wijk waren het uitgangspunt van de planning van de voorzieningen. Veel voorzieningen zijn te vinden in de buurten en de wijken. Alleen het eerste, oostelijke deel van Grote Waal is gebouwd volgens de modernistische, vroeg-naoorlogse uitgangspunten met veel gestapelde woningbouw, veel groen en brede wegen. De andere wijken, zoals de grote Structuurplan groot Hoorn (1976) Hoorn zou ook aan de westzijde van de A7 uitbreidingswijken krijgen, deze zijn nimmer gerealiseerd
36 Basisnotitie 2010-2025
naoorlogse wijken Risdam en Kersenboogerd, voldoen aan de principes van de kleinschalig structuralisme.
De dorpen Zwaag en Blokker zijn onderdeel geworden
per se naar de buurtschool. Men doet éénmaal per week
van de Hoorn. In de jaren negentig is Kersenboogerd
boodschappen in een grote supermarkt, de buurtsuper
afgebouwd. In de eenentwintigste eeuw is gestart met de
verdwijnt. Sporten doet men al lang niet meer in de wijk, maar
realisatie van Bangert-Oosterpolder. De nieuwere delen van
in de sportschool of moderne complexen aan de rand van de
Kersenboogerd en Bangert-Oosterpolder zijn individueler
stad. De buurtcafés bestaan nauwelijks meer. Buurthuizen
van opzet. Ze kennen een strakkere opzet met veelal ruime
tenslotte worden minder bezocht. Kortom: de buurt en wijk als
kavels waar men zich kan terugtrekken. Men kan het leven
uitgangspunt voor het activiteitenpatroon lijken achterhaald.
in de buurt centraal stellen, maar dit ook gemakkelijk
Ook het woonerf als plek van samenkomst lijkt niet meer
negeren.
aan de huidige wensen te voldoen. Uitzonderingen uiteraard daargelaten, leven huishoudens toch vooral op de eigen kavel.
Veranderende activiteitenpatronen
Het woonerf is niet langer de plek waar de gemeenschapszin
en leefwijze
tot uiting komt. Het woonerf is verworden tot een parkeererf.
Het activiteitenpatroon van huishoudens is tegenwoordig
De toegenomen mobiliteit, de verregaande globalisering en
nauwelijks meer aan de buurt of wijk gebonden. Men
de vorming van allerlei sociale netwerken liggen ten grondslag
maakt gebruik van (werk)voorzieningen in de hele stad
aan het bovenstaande. De verre vriend lijkt belangrijker
of regio. De kinderen krijgen specifiek basisonderwijs,
geworden dan de goede buur. Voor sociale contacten lijkt
desnoods op forse afstand van de woning en gaan niet
men niet meer aangewezen op de directe woonomgeving.
37
Herwaardering van nabijheid van voorzieningen De bovenstaande ontwikkelingen zorgen voor een
fiets. De compacte structuur van de stad en de goede
vestigingsplaatsfactoren: de aantrekkelijkheid van
interessante tegenbeweging. De open blik en het drukke,
fietsvoorzieningen dragen hier sterk aan bij.
de woonomgeving. Men wil zich identificeren met de
geografisch ruime activiteitenpatroon leiden tot een
Hoorn kan zich hiermee profileren: een aantrekkelijke
woonplek en er trots op zijn: de woonplek als positieve
hernieuwde behoefte aan kleinschaligheid, geborgenheid
stad, voor jong en oud, waar alle voorzieningen op de
keuze. Dit hangt samen met de ruimtelijke kwaliteit en
en buurtgebondenheid. Huishoudens willen de beperkt
fiets (of lopend of met de rollator) veilig en comfortabel
met de ‘buurtgeborgenheid en gemeenschappelijkheid’.
beschikbare tijd op een kwalitatieve wijze invullen door
bereikbaar zijn.
Een buurt waar men de buurtgenoten kent en een gevoel van ‘thuiskomen’ heeft. Wederom betekent dit niet, terug
reistijden te beperken of activiteiten slim te combineren. Het is wenselijk om de activiteiten binnen het ‘daily
Herwaardering voor eigenheid en kwaliteit
in de tijd met een opgelegde gemeenschappelijkheid,
urban system’ in de nabijheid te hebben. Dit betekent
Er vindt tevens een herwaardering voor de eigenheid
maar een bottom-up ontwikkeling. Bewoners krijgen de
niet dat de rigide voorzieningenplanning uit de jaren
en ruimtelijke kwaliteit plaats. Men kiest voor het
ruimte om gezamenlijk te ‘bouwen’ aan hun buurt en het
zeventig wordt geherintroduceerd. Het vraagt om
specifieke. Niet langer een uniforme woning en
buurtgevoel. Deze structuurvisie stimuleert dit en geeft
slimme structuren en netwerken waarbij voorzieningen
woonomgeving, maar een specifieke die aansluit
de richting aan.
goed bereikbaar zijn en in elkaars nabijheid liggen.
bij de sociaal-culturele leefstijl en de woonwensen.
Voor drukke huishoudens met kinderen en senioren is
Een sterkte identiteit, bijvoorbeeld gebaseerd op
het een belangrijke pré als veel voorzieningen binnen
cultuurhistorische kwaliteiten, wordt gewaardeerd.
handbereik zijn. Hoorn is nu al een echte fietsstad.
Nu de woningmarkt ontspannen wordt, worden de
Circa 40% van alle verplaatsingen vindt plaats met de
kwaliteit van woning en woonomgeving sterk bepalende
38 Basisnotitie 2010-2025
Herwaardering van de wijken De comfortabele wijk als een veilige uitvalsbasis, met
mensen in hun wijk (willen) blijven wonen. Hoorn wil
alle basisvoorzieningen op loop- of fietsafstand. Als men
de bewoners hiervoor de ruimte bieden. Hoorn wil
goed kijkt zijn deze kwaliteiten zichtbaar in de wijken.
samen met de bewoners en andere participanten de
Soms moeten ze echter worden afgestoft en soms moet
veranderingen en de verkleuring van de wijk vormgeven.
er flink worden gesleuteld. Ruime en goede woningen,
Dit kan bijvoorbeeld gaan over de transformaties aan
goede fietsroutes, veel buurtvoorzieningen, stedelijke
woningen, vervangende nieuwbouw, inrichting en beheer
kwaliteiten en werkgelegenheid ‘op beperkte afstand’,
van de buitenruimte, aanbod van voorzieningen, het
het is er allemaal. In potentie zijn het aantrekkelijke
buurtgevoel en de mate van gemeenschappelijkheid.
woonwijken zowel voor gezinnen, senioren, als voor
De gewenste ‘verkleuring’ van de wijken is een ‘stip
starters. De wijken zijn echter aan een vernieuwing
op de horizon’. Deze structuurvisie is kaderstellend en
toe. Geen grootschalige transformaties, maar kleine
vooral gericht op het ruimtelijke domein. De gemeente
interventies om de wijken toekomstbestendig te maken.
faciliteert en stimuleert. In de wijkvisies krijgt de
Veel bewoners willen hun wooncarrière in de wijk
herwaardering voor de wijken verder vorm.
afmaken. Hoe ouder mensen worden, hoe honkvaster ze worden. Hoewel wijken als Grote Waal, Risdam Noord en Kersenboogerd relatief slecht scoren qua interne migratiestromen, is het overkoepelende beeld dat veel
39
ondernemend hoorn De sterke Westfriese ondernemersgeest Ondernemingszin zit in de genen van de Westfries. Nagenoeg alle grote bedrijven in Hoorn waren ooit kleine, regionale starters. Deze ondernemerszin wordt een sturende kracht bij de verdere ontwikkeling van Hoorn. Het motto is: “Laat 1000 bloemen bloeien”. Hoorn ondersteunt startende bedrijfjes, met de hoop dat een aantal van deze bedrijven de ‘toppers’ van de toekomst is. Deze structuurvisie biedt hiervoor de ruimte. Het motto start al in het onderwijs: het versterken van de ondernemersgeest en het verbeteren van de relatie tussen ondernemers, onderwijs en overheid. Hier is nog een ‘wereld te winnen’. Het onderwijsveld kan zich, samen met de overheid en ondernemers, richten op kansrijke, sterke Westfriese economieën zoals de agribusiness, de bouw en de zorg. De opleidingen (van VMBO tot ROC) kunnen sterker worden gericht en de leer-praktijkrelaties worden geïntensiveerd. Deze
40 Basisnotitie 2010-2025
structuurvisie focust met name op de ruimtelijk relevante
rustige woonwijken naar diverse leefwijken. Ook grotere
acties. Het versterken van de ondernemersgeest en
bedrijven kunnen een plek krijgen in de wijken, maar
het stimuleren van de economie stopt uiteraard niet bij
veelal zal dit wel in speciale zones en gebouwen zijn.
ruimtelijke voorstellen.
Hoorn wil ruimte bieden aan bedrijfsverzamelgebouwen en woon-werkwoningen. Omgekeerd wordt ook
Een ondernemende stad
voorgesteld om (bedrijfs)woningen toe te staan op
Hoorn streeft naar een brede en duurzame economische
Gildeweg en/of Hoorn 80: het bedrijventerrein met het
structuur: werkgelegenheid in vele sectoren en
mooiste uitzicht van Nederland.
werk voor laag-, midden- en hooggeschoolden. De ondernemende stad is voelbaar in alle vezels van Hoorn.
Uiteraard moet de economische basis in orde zijn. Hoorn
De 1000 bloemen bloeien vaak in de wijken. Het start
zorgt ervoor dat er een voldoende en gedifferentieerd
met het ‘werk aan huis’. Dit is overal mogelijk, voor zover
aanbod van bedrijventerreinen en kantoorlocaties op
dit geen grote hinder oplevert. Kleine klusbedrijven,
voorraad is. Daarnaast gaat Hoorn ruimte bieden aan de
startende ondernemers, de hondentrimsalon, de kleine
economische groeisectoren zoals de vrije tijdseconomie
autorijschool, de websitebouwer en de hoger opgeleide
(horeca, recreatie en toerisme, leisure, wellness,
ZZP-er in de studiekamer. In principe is het allemaal
historisch karakter van binnenstad en kustzone) en de
mogelijk. De woonwijken transformeren geleidelijk van
zorgsector (in de wijken).
41
4.
sleutelen aan de stad
LEEFBArE StAD
gEMEngDE StAD
Om Hoorn gemeenschappelijker en ondernemender te maken zal er constant gewerkt moeten worden aan de stad. Enerzijds gaat het om enkele cruciale projecten in de stad (zie hoofdstuk 6.), anderzijds gaat het om constante aandacht voor de kwaliteit van de stad. De bestaande stad moet ‘op orde’ zijn. Dit zijn geen wereldschokkende, sexy stadsprojecten, maar gaat over de optelsom van kleine interventies die samen de stad ondernemend en gemeenschappelijk maken. Bij alle interventies en ingrepen in de stad dient getoetst te worden of ze bijdragen aan een:
DuurzAME StAD
HIStOrIScHE StAD
43
leefbare stad Kindvriendelijkheid In een leefbare stad is het prettig wonen. De wijken zijn veilig, comfortabel en levensloopbestendig. Hoorn wil aantrekkelijk zijn voor gezinnen. Kindvriendelijkheid is een mooi streven. Dit hangt samen met veilige routes, goede voorzieningen, ruime woningen en aantrekkelijk ingerichte en beheerde openbare ruimten. Een veilige route of ‘kindlint’ tussen de belangrijkste voorzieningen voor de kinderen, zonder obstakels, is essentieel. Een kindvriendelijke wijk is tevens een wijk die vriendelijk is voor senioren.
Veiligheid Veiligheid is een belangrijk thema in Hoorn. Een leefbare stad hoort ook een veilige stad te zijn. Helaas scoort Hoorn niet goed op dit aspect. Hoorn heeft specifiek beleid gericht op de verbetering van de veiligheid. De eerste resultaten zijn bemoedigend. Hoewel geen
44 Basisnotitie 2010-2025
Intensieve laagbouw specifiek ruimtelijk thema, kan de fysieke omgeving wel
Eén van manieren om Hoorn veiliger te maken is het
degelijk bijdragen aan de verbetering van de veiligheid.
streven naar een intensieve laagbouw stad. Liever
Bij alle (her)ontwikkelingen en projecten in de stad is een
een omgeving waar zicht is op de buitenruimte omdat
toets op veiligheid gewenst. Het betreft veiligheid in de
gekozen is voor grondgebonden woningbouw, dan
brede zin van het woord: van objectieve en sociale tot
veel appartementen met een gesloten begane grond.
verkeersveiligheid.
Het zicht en de sociale relatie tussen openbare ruimte
Aandachtspunten zijn bijvoorbeeld:
en de bebouwing neemt enorm toe als iedereen een ‘adres’ en een voordeur heeft op het maaiveld. Met
- voorkomen van onderdoorgangen zonder goed toezicht,
compacte en intensieve laagbouw is het mogelijk om hoge woningdichtheden te halen in de bestaande stad.
- zicht op routes, wegen en fietsroutes,
Intensieve laagbouw sluit goed aan bij de Hoornse
- voorkanten aan openbare ruimten, geen blinde
woonwens. Ook presenioren ambiëren vaak compacte
muren,
grondgebonden woningen. Uiteraard is er ook behoefte
- herstellen van verval, vernieling en vervuiling,
aan appartementen. Deze dienen marktconform te zijn,
- voorkomen van slecht of onbeheerd groen.
bijvoorbeeld met goede balkons. Het is een misvatting om te denken dat alle senioren in een appartement willen wonen. Een groot deel van de Hoornse bevolking woont al decennia in grondgebonden woningen, deze woonwens verandert niet sterk, ondanks de vergrijzing.
45
“niet zo...”
“een kindvriendelijke woonstad is een stad waar kinderen en jongeren...”
“...maar zo!”
“...prettig, verantwoord, veilig en dynamisch kunnen opgroeien” 47
gemengde stad Het ondernemende zit in alle vezels van Hoorn. Dit betekent nogal wat voor de wijken. Hoorn is ontwikkeld vanuit een strikte functiescheiding: wonen, werken, recreatie en voorzieningen zijn gescheiden. Hoorn neemt afscheid van dit uitgangspunt en biedt ruimte voor functiemenging. In een flink aantal wijken wordt ruimte geboden aan ‘werken aan huis’ en aan werkgelegenheid in speciale zones en gebieden. Een aantal woonwijken worden levendige stadwijken met een variëteit aan functies. Op bedrijventerrein Hoorn 80 wordt ruimte geboden aan (bedrijfs)woningen. In wijkvisies, inbreidingsplannen en bestemmingsplannen kan worden bijgedragen aan de ‘gemengde stad’ door bijvoorbeeld:
48 Basisnotitie 2010-2025
- regel- of vergunningvrije zones, - aanpassing van bestemmingsplannen, - ruimte voor bedrijfsverzamelgebouwen en woonwerkwoningen, - ruimte voor zorgeconomie in de wijken, - minimale begane grond verdiepingshoogte; de bebouwing bevat daarmee flexibiliteit voor functieveranderingen, soms gebeurt dit pas op de lange termijn, - opzetten pilot in de eerste herstructureringswijk (Grote Waal).
De gemeente wil vooral stimulerend in plaats van conditionerend werken in de wijken. Ruimte wordt geboden aan het particuliere initiatief. Ruimte voor de ‘ondernemende stad’ wordt uiteraard ook geboden op het niveau van de stadsprojecten. Deze komen in het volgende hoofdstuk aan de orde.
49
“Van parkeer erf...”
50 Basisnotitie 2010-2025
“...tot woon-werk erf”
51
duurzame stad Duurzaamheid staat vaak synoniem aan fysieke duurzaamheid: hoe kunnen de stad en de woonwijken duurzamer worden ingericht zodat bijvoorbeeld het energiegebruik vermindert en de CO2 uitstoot wordt beperkt. Deze structuurvisie biedt voorstellen om de stad fysiek te verduurzamen. Daarnaast gaat deze structuurvisie ook in op de economische duurzaamheid (zie ondernemende stad / gemengde stad) en de sociale duurzaamheid.
52 Basisnotitie 2010-2025
Fysieke verduurzaming en fietsstad Hoorn In aansluiting op de klimaatvisie is het streven: Hoorn
Daarnaast is constante aandacht nodig voor de
klimaatneutraal in 2040. De fysieke verduurzaming hangt
onderliggende structuur. De groei van de interne mobiliteit
samen met allerlei kleine interventies en maatregelen in (de
zal grotendeels opgevangen moeten worden door het
herontwikkeling van) de stad. Iedere ontwikkeling draagt
langzaam verkeer. De auto-infrastructuur wordt al intensief
bij de verduurzaming via bijvoorbeeld:
benut en nieuwe infrastructuur is niet reĂŤel. Dynamisch verkeersmanagement of andere maatregelen kunnen hooguit
- materiaalgebruik en –hergebruik;
zorgen voor capaciteitsuitbreiding. Ook het openbaar vervoer
- energiereductie en collectieve energievoorzieningen;
heeft zijn beperkingen. Het fietsgebruik is nu al erg hoog in
- verduurzaming mobiliteit;
Hoorn (circa 40% van alle verplaatsingen). De compacte
- opzetten ecologische kringlopen: water, reststoffen en
structuur, de (uitbreiding van) goede fietsvoorzieningen, de
energie.
voorgestelde functiemenging, het streven naar een leefbare, kindvriendelijke stad en alle inbreidingen, maken dat Hoorn
In de wijkvisies wordt dit verder uitgewerkt. Een belangrijk
zich kan gaan profileren als een echte fietsstad. In deze
aandachtspunt is de mobiliteit. In het volgende hoofdstuk
gemeenschappelijke, ondernemende stad is de fiets hĂŠt
worden voorstellen gedaan op het niveau van interventies
voorkeursvervoermiddel. Dit vraagt om constante aandacht
op stadsniveau.
bij alle stadsontwikkelingen.
53
Sociale duurzaamheid De wijk staat centraal, bewoners hechten aan de buurt en ze moeten hun wooncarrière in de wijk kunnen doorlopen. De gemeenschappelijkheid is een groot goed. In hoofdstuk drie is deze uitgebreid beschreven. Hoorn wil de sociale cohesie in de wijken via een bottom-up benadering versterken. De bewoners en andere stakeholders werken samen aan de wijk(samenhang). Ze krijgen een breder instrumentarium om de wijken te ontwikkelen en te laten groeien. Indien voorstellen aansluiten bij het gewenste wijkprofiel (de stip op de horizon) is de gemeente faciliterend en stimulerend. Voorbeelden van ontwikkelingen in de wijken zijn:
54 Basisnotitie 2010-2025
- andere vormen of collectief beheer van het buurtgroen, - inrichting van de openbare ruimte, afgestemd op de wensen van de bewoners, - meer ruimte voor woninguitbreiding (opbouw, aanbouw), - meer ruimte voor tweede woningen op kavels, woningsplitsing of samenvoeging, - ruimte voor collectieve ontwikkelingen in de wijken.
De op te stellen wijkvisies spelen een cruciale rol in het streven naar gemeenschappelijkheid en sociale duurzaamheid. Een participatieproces waarin alle stakeholders vertegenwoordigd zijn is essentieel. Sociale media (op buurtniveau) kunnen een verbindend medium zijn in deze wijkaanpak.
In tegenstelling tot in de andere wijken is er in Grote Waal en Kersenboogerd weinig menging van woningtypes en voorzieningen
55
“Saaie, ongedefinieerde binnentuin voor hangjongeren...� 56 Basisnotitie 2010-2025
“...wordt collectieve moestuin voor de buurt” 57
historische stad Hoorn is een historische stad. Op de plekken waar de historie zichtbaar en beleefbaar zijn, zijn de kwaliteiten van de stad het grootst. Vooral in de binnenstad, aan de kust en in de oude linten zorgen deze elementen voor een aantrekkelijke omgeving. Op plekken waar de oude structuur is genegeerd, lijkt de woonomgeving anoniemer en identiteitslozer. De opgave is om bij iedere interventie de onderliggende lagen te betrekken bij de planvorming. Enerzijds zijn dat de cultuurhistorische, landschappelijke lagen, anderzijds zijn dit de ‘lagen van de nieuwe historie’: de sociale en stedenbouwkundige structuren van de naoorlogse woonwijken.
58 Basisnotitie 2010-2025
samengevat dient ieder initiatief in de stad getoetst te worden of het bijdraagt aan de top 10 van Hoorn:
ad
or)vriendelijke st
1.
een kind- (en seni
2.
een veilige stad
3.
te een stad met ruim
4.
een stad m
5.
een stad met func
6.
te een stad die ruim
7.
een duurzame st
8.
een stad waa
voor (intensieve)
laagbouw ingtypen
ktconforme won
enging van mar et ruimte voor m tiemenging
emerschap
biedt aan ondern
ad
it is
orkeursmodalite
r (fiets) de vo r langzaam verkee
heid en cohesie
9.
ciale duurzaam een stad waar so
10.
ec een stad die resp
t heeft voor haar
leidend zijn
historie
59
60 Basisnotitie 2010-2025
61
5.
aan de slag In dit hoofdstuk worden de belangrijkste stedelijke structuren en concrete projecten beschreven . Samen met de voorstellen uit het vorige hoofdstuk, dragen ze bij aan de ontwikkeling van de ondernemende, gemeenschappelijke stad. Er worden zeven structuren beschreven. 1. Gekleurde wijken 2.
Brede economie
3.
Versterking binnenstad
4. Terug naar de kust 5.
Selectieve bereikbaarheid
6. Groen-blauwe onderlegger 7.
Megalint
63
1. GEKLEURDE WIJKEN
64 Basisnotitie 2010-2025
Centrum historisch
diverse, kleinschalige, gemengde wijk met een belangrijke betekenis voor de stad (Binnenstad)
Centrum nieuw
diverse, gemengde wijken met een stedelijk programma (Poort van Hoorn, Nieuwe Steen West)
Stadswijk
levendige wijken met een aantrekkelijke functiemix, de woonfunctie overheerst, maar verspreid ook voorzieningen (Hoorn Noord, Venenlaankwartier, Grote Waal Oost)
Levendige woonwijk
woonwijken met veel diversiteit aan types met veel voorzieningen geconcentreerd op enkele plekken (Risdam Zuid, Kersenboogerd Noord)
Rustige woonwijk
woonwijken met basisvoorzieningen, ingericht op een rustige woonwens, ideaal voor gezinnen (Bangert en Oosterpolder, Grote Waal West, Risdam Noord, Nieuwe Steen Oost, Kersenboogerd Zuid Oost)
Dorpse wijk
gegroeid vanuit een dorp, een kleinschalige afwisseling en menging van woningtypes en functies (Zwaag, Blokker)
65
maar deze leiden niet tot omvangrijke sloop‐ en nieuwbouwopgaven. Uiteindelijk leidt te verwachten. vitaliseren tot een geleidelijke verkleuring van een wijk. - Vitaliseren: wijken ondergaan een geleidelijke transformatie. Veranderingen zijn gewenst, maar deze leiden niet tot omvangrijke sloop‐ en nieuwbouwopgaven. Uiteindelijk leidt Naam Naam Motto Motto Overwegingen en doelgroep Strategie Overwegingen & Doelgroep Strategie vitaliseren tot een geleidelijke verkleuring van een wijk.
Het wijkprofiel In bijgevoegde tabel is aangegeven wat de voorgestelde wijkprofielen zijn. Alle wijken hebben een ‘motto’. Daarnaast zijn de overwegingen opgenomen die hebben geleid
Naam
Binnenstad
Historisch centrum Motto
Divers, gemengd en stedelijk. Een wijk voor alle Overwegingen en doelgroep doelgroepen
Consolideren Strategie
Binnenstad Nieuwe Steen West
Historisch centrum Werkpark
Divers, gemengd en stedelijk. Een wijk voor alle Nieuw centrumgebied met overwegend een doelgroepen werkfunctie
Consolideren Vitaliseren
Poort van Hoorn Nieuwe Steen West Veenenlaanwartier
Werkpark Stadse straten
Vitaliseren Consolideren
Veenenlaanwartier
Stadse straten
Hoorn noord
Levendige stadswijk
Hoorn noord
Levendige stadswijk
Grote Waal Oost
Stedelijk wonen
Grote Waal Oost Grote Waal Oost
aan 't water Stedelijk wonen Stedelijk wonen
Nieuw centrumgebied met overwegend een Oude stadswijk die nu al een stadse menging werkfunctie heeft. De ligging nabij het centrum rechtvaardigt de stedelijke sfeer. Een wijk voor een brede Oude stadswijk die nu al een stadse menging doelgroep met accent op de starters en senioren. heeft. De ligging nabij het centrum rechtvaardigt de stedelijke sfeer. Een wijk voor een brede Oude, karakteristieke stadswijk met stedelijke doelgroep met accent op de starters en senioren. kwaliteit. De kwaliteit en diversiteit van de linten wordt doorgezet in de hele wijk. Een wijk voor Oude, karakteristieke stadswijk met stedelijke een brede doelgroep met accent op de starters kwaliteit. De kwaliteit en diversiteit van de linten en senioren. wordt doorgezet in de hele wijk. Een wijk voor een brede doelgroep met accent op de starters De ligging nabij het centrum, de kust en de goede en senioren. ontsluitingsmogelijkheden maakt de transformatie tot stadswijk mogelijk. De wijk is De ligging nabij het centrum, de kust en de goede De ligging nabij het centrum, de kust en de goede dringend toe aan vernieuwing. Veel mensen ontsluitingsmogelijkheden maakt de ontsluitingsmogelijkheden maakt de trekken weg in deze wijk. Deze transformatie transformatie tot stadswijk mogelijk. De wijk is transformatie tot stadswijk mogelijk. De wijk is heeft prioriteit. De gunstige ligging maakt de wijk dringend toe aan vernieuwing. Veel mensen dringend toe aan vernieuwing. Veel mensen erg interessant voor jonge, stadsgerichte trekken weg in deze wijk. Deze transformatie trekken weg in deze wijk. Deze transformatie gezinnen. Woon‐werkcombinaties zijn kansrijk. heeft prioriteit. De gunstige ligging maakt de wijk heeft prioriteit. De gunstige ligging maakt de wijk erg interessant voor jonge, stadsgerichte erg interessant voor jonge, stadsgerichte Dit deel van Kersenboogerd is het meest compact gezinnen. Woon‐werkcombinaties zijn kansrijk. gezinnen. Woon‐werkcombinaties zijn kansrijk. en stedelijk. De centrale ligging nabij voorzieningen en de aanwezigheid van het Dit deel van Kersenboogerd is het meest compact Dit deel van Kersenboogerd is het meest compact station maken deze wijk aantrekkelijk voor alle en stedelijk. De centrale ligging nabij en stedelijk. De centrale ligging nabij doelgroepen. Intensieve laagbouw (in plaats van voorzieningen en de aanwezigheid van het voorzieningen en de aanwezigheid van het de verouderde appartementen) kan bijdragen station maken deze wijk aantrekkelijk voor alle station maken deze wijk aantrekkelijk voor alle aan de kwaliteitsverbetering van de wijk. doelgroepen. Intensieve laagbouw (in plaats van doelgroepen. Intensieve laagbouw (in plaats van de verouderde appartementen) kan bijdragen de verouderde appartementen) kan bijdragen Risdam Zuid heeft een gunstige ligging (centrum, aan de kwaliteitsverbetering van de wijk. aan de kwaliteitsverbetering van de wijk. Poort van Hoorn, Huesmolen, Nieuwe Steen, Blauwe Berg, A7, station). Het maakt de wijk Risdam Zuid heeft een gunstige ligging (centrum, Risdam Zuid heeft een gunstige ligging (centrum, ideaal voor alle doelgroepen. De wijk profiteert Poort van Hoorn, Huesmolen, Nieuwe Steen, Poort van Hoorn, Huesmolen, Nieuwe Steen, van de gunstige ligging: een compacte, complete Blauwe Berg, A7, station). Het maakt de wijk Blauwe Berg, A7, station). Het maakt de wijk woonwijk waar intensieve laagbouw mogelijk is. ideaal voor alle doelgroepen. De wijk profiteert van de gunstige ligging: een compacte, complete van de gunstige ligging: een compacte, complete woonwijk waar intensieve laagbouw mogelijk is. woonwijk waar intensieve laagbouw mogelijk is.
tot het gekozen wijkprofiel.
In de tabel is tevens de ‘strategie’ per wijk aangegeven. De strategie beschrijft de beheer- of herontwikkelingsstrategie per wijk:
aan 't water aan 't water
- Consolideren : in bepaalde wijken is beheer het devies, hier zijn geen grote ontwikkelingen te verwachten.
Kersenboogerd Noord Vernieuwd en divers
- Vitaliseren: wijken ondergaan een geleidelijke transformatie. Veranderingen zijn gewenst, maar deze leiden niet tot omvangrijke sloop- en nieuwbouwopgaven.
Kersenboogerd Noord Vernieuwd en divers Vernieuwd en divers Kersenboogerd Noord
Uiteindelijk leidt vitaliseren tot een geleidelijke verkleuring van een wijk. - Transformeren: Een wijk ondergaat een forse ingreep, er zijn aanleidingen tot ingrijpende interventies (op woningcomplexniveau). - Ontwikkelen van een nieuwe wijk.
66 Basisnotitie 2010-2025
Risdam Zuid
Dynamisch wonen
Risdam Zuid Risdam Zuid
Dynamisch wonen Dynamisch wonen
Consolideren Consolideren Consolideren
Transformeren Transformeren Transformeren
Vitaliseren Vitaliseren Vitaliseren
Vitaliseren Vitaliseren Vitaliseren
Naam
Motto
Overwegingen & Doelgroep
Strategie Consolideren Consolideren
Grote Waal West Grote Waal West
Wonen nabij de Wonen nabij de natuur natuur
De huidige rustige en groene sfeer wordt De huidige rustige en groene sfeer wordt gecontinueerd. De wijk is ideaal voor gezinnen en gecontinueerd. De wijk is ideaal voor gezinnen en huishoudens die rustig, maar goed ontsloten huishoudens die rustig, maar goed ontsloten willen wonen. willen wonen.
Risdam Noord Risdam Noord
Wonen in de luwte Wonen in de luwte
De ligging nabij het landschap, bij het De ligging nabij het landschap, bij het sportcomplex en dicht bij de ontsluitingswegen sportcomplex en dicht bij de ontsluitingswegen maakt dat deze wijk ideaal ligt voor maakt dat deze wijk ideaal ligt voor (forens)gezinnen. Dit vraagt wel een forse (forens)gezinnen. Dit vraagt wel een forse vitalisering, waarbij verdunning van de vitalisering, waarbij verdunning van de woningvoorraad (minder woningen) gewenst is. woningvoorraad (minder woningen) gewenst is. Het is nu een vrij stenige wijk. Het is nu een vrij stenige wijk.
Vitaliseren Vitaliseren
Marktgerichte woningbouw in de bestaande stad Deze structuurvisie bevat geen concreet woningbouwprogramma. De lokale, regionale
Kersenboogerd ZO Kersenboogerd ZO (deel Zuid) (deel Zuid)
Wonen in de luwte Wonen in de luwte
De huidige rustige, groene sfeer wordt De huidige rustige, groene sfeer wordt gecontinueerd. gecontinueerd.
Consolideren Consolideren
Nieuwe Steen Oost Nieuwe Steen Oost
Centraal en rustig Centraal en rustig
De huidige rustige, groene sfeer wordt De huidige rustige, groene sfeer wordt gecontinueerd. gecontinueerd.
Consolideren Consolideren
Bangert_Oosterpolder Nieuw wonen Bangert_Oosterpolder Nieuw wonen
Nieuwe woonwijk Nieuwe woonwijk
Ontwikkelen Ontwikkelen
Zwaag Zwaag
Het dorp Het dorp
Een dorps milieu met een fijnmazige afwisseling Een dorps milieu met een fijnmazige afwisseling en functiemenging. In een dorp is ruimte voor en functiemenging. In een dorp is ruimte voor alle doelgroepen. alle doelgroepen.
Consolideren Consolideren
Blokker Blokker
Het dorp Het dorp
Een dorps milieu met een fijnmazige afwisseling Een dorps milieu met een fijnmazige afwisseling en functiemenging. In een dorp is ruimte voor en functiemenging. In een dorp is ruimte voor alle doelgroepen. alle doelgroepen.
Consolideren Consolideren
Marktgerichte woningbouw in de bestaande stad Marktgerichte woningbouw in de bestaande stad
en provinciale woonvisies vormen de basis. Een goede regionale afstemming is cruciaal voor de vitaliteit van de regio. Het is van groot belang voor dat de woningbouw op peil blijft. Hiertoe dienen voldoende locaties beschikbaar te zijn. De huidige locaties bevatten waarschijnlijk voldoende capaciteit om de kwantitatieve en kwalitatieve vraag tot 2025 te kunnen accommoderen. In Bangert-Oosterpolder is nog ruimte om suburbaan te kunnen bouwen. Volgens de huidige planning kan hier tot circa 2020 worden gebouwd. Er is daarnaast een fors aantal inbreidingsmogelijkheden. De belangrijkste zijn de Blauwe Berg, de stationsomgeving, Poort van Hoorn, Pelmolenpad en Holenweg. Ook in de binnenstad is een aantal kleinere locaties te vinden. Daarnaast zijn er allerlei ontwikkelingen in de wijken. Deze transformatieopgaven zullen waarschijnlijk niet leiden tot netto toevoegingen aan de woningvoorraad. Dit zijn vooral kwalitatieve ingrepen. Hoorn zal de komende jaren marktgericht moeten gaan
bouwen. De woningvoorraad dient afgestemd te zijn op de marktvraag (woningtype en Deze structuurvisie bevat geen concreet woningbouwprogramma. De lokale, regionale en provinciale Deze structuurvisie bevat geen concreet woningbouwprogramma. De lokale, regionale en provinciale woonmilieu). Voldoende aandacht voor seniorenhuisvesting, betaalbare woningbouw woonvisies vormen de basis. Een goede regionale afstemming is cruciaal voor de vitaliteit van de woonvisies vormen de basis. Een goede regionale afstemming is cruciaal voor de vitaliteit van de en een doelgroepgerichte productie zijn essentieel.Ontwikkelaars hebben jaren regio. Het is van groot belang voor dat de woningbouw op peil blijft. Hiertoe dienen voldoende regio. Het is van groot belang voor dat de woningbouw op peil blijft. Hiertoe dienen voldoende locaties beschikbaar te zijn. De huidige locaties bevatten waarschijnlijk voldoende capaciteit om de locaties beschikbaar te zijn. De huidige locaties bevatten waarschijnlijk voldoende capaciteit om de aanbodgericht kunnen bouwen, die tijd is voorbij. In de huidige kopersmarkt is het kwantitatieve en kwalitatieve vraag tot 2025 te kunnen accommoderen. In Bangert‐Oosterpolder is kwantitatieve en kwalitatieve vraag tot 2025 te kunnen accommoderen. In Bangert‐Oosterpolder is essentieel dat vraag en aanbod goed op elkaar aansluiten. Dit vraagt bijvoorbeeld om nog ruimte om suburbaan te kunnen bouwen. Volgens de huidige planning kan hier tot circa 2020 nog ruimte om suburbaan te kunnen bouwen. Volgens de huidige planning kan hier tot circa 2020 meer diversiteit aan woningen en woonmilieus; van stedelijk tot dorps. worden gebouwd. Er is daarnaast een fors aantal inbreidingsmogelijkheden. De belangrijkste zijn de worden gebouwd. Er is daarnaast een fors aantal inbreidingsmogelijkheden. De belangrijkste zijn de Blauwe Berg, de stationsomgeving en de Poort van Hoorn. Ook in de binnenstad is een aantal Blauwe Berg, de stationsomgeving en de Poort van Hoorn. Ook in de binnenstad is een aantal kleinere locaties te vinden. Daarnaast zijn er allerlei ontwikkelingen in de wijken. Deze kleinere locaties te vinden. Daarnaast zijn er allerlei ontwikkelingen in de wijken. Deze
67
Voorzieningen op maat Alle wijken krijgen een maatschappelijke voorzieningenstructuur die aansluit bij het wijkprofiel en de behoeften. In de kern is het maatschappelijke (welzijn, onderwijs, zorg en sport) netwerk per wijk vergelijkbaar. De wijze waarop het wordt geïmplementeerd en wordt uitgebouwd in de wijken varieert. De brede school vormt de basis voor iedere wijk. Een brede school hoeft geen fysieke eenheid te zijn, maar kan bestaan uit een netwerk van verschillende elementen. Eén of meerdere basisscholen, een binnensportaccommodatie, een buitensportveldje en een kinderopvang vormen de basis. In alle wijken dient dit netwerk voor langzaam verkeer (inclusief kinderen,‘kindlint’) goed, zonder barrières (wegen > 50km/uur) en veilig bereikbaar te zijn. Grote sportcomplexen hoeven niet per se in een wijk te liggen, vaak zijn dit wijkoverstijgende voorzieningen.
68 Basisnotitie 2010-2025
Een gymzaal of kleine sporthal die ook buiten schooltijden kan worden gebruikt (voor volwassenen /
voorzieningen stadswijk
senioren) en een sportveld volstaan vaak. Wellicht kan
- In de stadswijken is een kleine concentratie van
dit worden gekoppeld aan een commerciële sportschool.
voorzieningen de basis voor de brede school /
Het brede schoolnetwerk zal doorgaans worden
woonzorgzone. Het netwerk zal zich uitspreiden over
aangevuld met voorzieningen zoals medische zorg
de hele wijk. Concentratie van voorzieningen in een
en een wijkcentrum. In dat geval is sprake van een
centrumzone is geen doel.
woonzorgzone. Deze woonzorgzone dient ook goed
- In de levendige woonwijken zijn de meeste
bereikbaar te zijn voor senioren (maximaal 10 minuten
voorzieningen geclusterd in een centrumzone (de
rollatortijd) vanuit hun seniorenwoning.
wijkcentra Huesmolen en Kersenboogerd). Verspreid
Samen vormen de brede school en de woonzorgzone de
in de wijken zijn nog voorzieningen aanwezig die ook
centrumzone van een wijk. De wijze waarop dit netwerk
onderdeel uitmaken van het netwerk.
aanwezig is in de wijk is afhankelijk van het wijkprofiel
voorzieningen levendige woonwijk
- In de rustige woonwijken is het voorzieningenniveau
en de bestaande voorzieningen. Dit is slechts een
beperkter en zal het grotendeels zijn geconcentreerd
‘denkmodel’.
in de centrumzone.
voorzieningen rustige woonwijk
- De dorpen kennen eveneens een centrumzone. In de oude linten zijn de overige voorzieningen te vinden.
voorzieningen dorpen
69
2. brede economie
70 Basisnotitie 2010-2025
economie stadswijk
economie levendige woonwijk
economie dorpen
De wijkeconomie De kansen voor de wijkeconomie zijn gekoppeld aan de
Concentratie van de detailhandel vindt plaats in
wijkprofielen. Werk aan huis wordt overal toegestaan,
winkelcentra Grote Beer, Kersenboogerd, Huesmolen,
mits niet hinderlijk. Iets grootschaligere activiteiten
Korenbloem, het nieuwe centrum van Bangert-
(milieucategorie I / II) zoals R&D, horeca, detailhandel,
Oosterpolder en de twee dorpskernen.
zorg en welzijn, wellness, kleine kantoren en
3. Ontwikkeling van bedrijventerreinen ’t Zevenhuis en Distriport. 4. De Tuin van Hoorn: een (proef)tuin voor startende bedrijven, gekoppeld aan de agribusiness (ondernemers-onderwijs), ter
dienstverlening en lichte bedrijvigheid zijn ook mogelijk
De stedelijke economie
vitalisering van het bestaand bedrijventerrein
maar op specifieke plekken en zones. Deze variëren per
Op allerlei fronten wordt gewerkt aan de versterking
De Oude Veiling en / of de locatie van het
wijkprofiel. De wijze waarop dit wordt vertaald naar de
van de brede, stedelijke economie. De belangrijkste
oostelijk gelegen kassencomplex.
wijken is uiteraard maatwerk.
projecten zijn: 1. De economische versterking van de binnenstad:
- In de stadswijken zijn de oude linten of nieuwe structuurdragers de aangewezen plek. - In de levendige woonwijken is dit soort type bedrijvigheid in de centrumzone mogelijk. - In de rustige woonwijken is deze bedrijvigheid in principe niet toegestaan. - In de dorpen zijn de centrumzone en de oude linten de logische zones.
constante aandacht voor vrije tijdseconomie, dienstverlening en detailhandel. 2. De ‘economische as’. Als verbindend onderdeel van de wijkeconomie wordt de economische as ontwikkeld. Deze verbindt de Korenbloem, de
5. Ruimte voor zorgeconomie op diverse locatie (in de wijken). 6. Kantoorontwikkeling op de locaties: Binnenstad, Stationsgebied, Dampten, Maelsonstraat en Nieuwe Steen. 7. Hoorn 80 en/of Gildeweg: kansen voor de introductie van wonen op het bedrijventerrein.
Huesmolen, Nieuwe Steen en de binnenstad. Langs deze as zijn allerlei economische ontwikkelingen mogelijk die de omliggende wijkeconomieën versterken.
71
3. versterking binnenstad
72 Basisnotitie 2010-2025
De binnenstad verdient constante aandacht, al
1. Aanpassen van de infrastructuur conform
jaren wordt er gewerkt aan de versterking en de
bestaand beleid (aanpassing en afsluiting Keern,
kwaliteitsverbetering van de binnenstad. Het gebied
ongelijkvloerse spoorwegkruising en verbeterde
is het paradepaartje van Hoorn. Economisch is de
ontsluiting van het centrum).
binnenstad van levensbelang, voor de branding en
2. Poort van Hoorn conform de bestaande
profilering is deze eveneens onmisbaar. Dit belang
structuurvisie. Deze visie sluit naadloos aan bij deze
is onomstreden. De bestaande projecten dienen de
gemeentelijke structuurvisie.
komende jaren uitgevoerd te worden:
3. Versterking binnenstad (conform bestaand beleid en overige projecten) waaronder realisatie van het Oostereiland (reeds in uitvoering) 4. Na realisatie van deze projecten dient gefocust te worden op de westzijde van de binnenstad: • het verbeteren ruimtelijke relatie met schouwburg Het Park. • de ontwikkeling van een boulevard op de Westerdijk.
73
4. TERUG NAAR dE KUST
74 Basisnotitie 2010-2025
Samen met de binnenstad, is de kustzone de
Grote Waal is dit cruciaal. In een wijkvisie voor Grote
kwaliteitsdrager van Hoorn. Het waterfront van de
Waal dienen dit leidende principes te zijn.
binnenstad is, en wordt, ontwikkeld. Het belang hiervan
2. Het Julianapark is een prachtige groene plek aan
is evident. De kwaliteit van de oostelijke en westelijke
het water. De potenties van dit park zijn echter
flank blijven echter achter.
veel groter dan het huidige gebruik laat zien. De plek kan uitgroeien tot het stadspark en stedelijk
1. De Grote Waal ligt aan de kust, direct achter de
recreatiegebied van Hoorn. De oeverzone kan beter
Westerdijk. De kwaliteit van het Markermeer is
worden ontwikkeld. Ander gebruik en toegevoegd
nergens voelbaar. De oeverzone, van schouwburg
programma (bijzondere hoogwaardige woonbebouwing
Het Park tot aan natuurgebied De Hulk wordt
of horeca) kan bijdragen aan de kwaliteitsverbetering
geleidelijk herontwikkeld. Strandvorming,
en openbaarheid van de locatie. Het sportcomplex
dijkverzwaring en natuurontwikkeling gaan hier
voegt weinig toe aan de beleving van het park en
samen. De transformatie van Grote Waal en deze
maakt ook geen gebruik van de specifieke kwaliteiten
oeverontwikkeling kunnen op elkaar worden
van deze plek. Andere gebruiksfuncties voor deze plek
afgestemd. Er liggen kansen om Grote Waal ‘aan
zijn goed voorstelbaar.
het water te leggen’. Dit kan leiden tot interessante
3. De Schelphoek wordt ontwikkeld voor de
programma’s (vrije tijdseconomie) op en aan de dijk.
waterrecreatie. Dit is een belangrijke versterking van
Daarnaast kan de transformatie van Grote Waal
de kustzone. Op lange termijn kan ook het buitendijkse
er toe leiden dat de wijk en het water verbonden
deel ten oosten van dit gebied, nu nog bedrijfsterrein,
worden. Voor de toekomstige woonkwaliteit van
worden ontwikkeld als woon-/waterrecreatiegebied.
75
5. SELECTIEVE BEREIKBAARHEID ?
76 Basisnotitie 2010-2025
De interne bereikbaarheid is al jaren een belangrijk
De snelheid op de Provincialeweg wordt teruggebracht
vraagstuk in Hoorn. Zoals al gesteld wordt de
tot 70km/uur. Deze ingreep en de opwaardering van
fietsstructuur versterkt ter verbetering van de interne
de Westfrisiaweg dragen bij aan bovengenoemde
bereikbaarheid. De Fietsnota geldt als basis voor de
verkeersafwikkeling. Bekeken zal worden of deze ingrepen
belangrijkste ingrepen. Ook het beleid uit het Masterplan
bijdragen aan een betere doorstroming, het voorkomen van
Hoofdinfrastructuur is uitgangspunt voor deze
congestie, een betere oversteekbaarheid en minder (milieu)
structuurvisie. Waar nodig zijn accenten geplaatst.
hinder. Indien nodig kan nadien onderzocht worden wat
De Provincialeweg speelt een belangrijke rol in de
de effecten zijn van aanvullende maatregelen. Daarbij kan
verkeersdiscussies. Deze doorsnijdt het stedelijke gebied
gedacht worden aan een verlaging van de snelheid op de
van Hoorn. De oversteekbaarheid laat te wensen over, er
Provincialeweg tot 50 km/uur, eventueel in het deel tussen
is (milieu)overlast en in de spits vindt op diverse plaatsen
de Ommekeern en de Oostergouw. Wellicht kunnen hiermee
congestie plaats. De Provincialeweg is van cruciaal
dure, ongelijkvloerse kruisingen voor het fietsverkeer,
belang voor de ontsluiting van de binnenstad en van
zoals voorgesteld in de Fietsnota, worden voorkomen. Een
Hoorn 80. ‘Nu gaat een groot deel van het verkeer van
andere optie is het creëren van ‘doorwaadbare plaatsen’ ter
en naar Hoorn via de Provincialeweg naar de A7 (of vice
hoogte van Zwaagmergouw, Blokmergouw, Oostergouw en
versa). Het voorstel is om het verkeer te verleiden om
Westerblokker. Door de toevoerroutes vanuit het noorden
van de opgewaardeerde Westfrisiaweg (N302) gebruik te
naar de Provincialeweg te beperken (door het instellen van
maken en de noordelijke ontsluitingswegen van Hoorn te
een lagere snelheid of het beperken van de capaciteit) kan
gebruiken. De Provincialeweg is hoofdzakelijk bedoeld
het verkeer worden verleid om de noordelijke route via de
voor de ontsluiting van de zuidelijke wijken van Hoorn.
Westfrisiaweg te nemen.
77
6. groen-blauwE ONDERLEGGER
78 Basisnotitie 2010-2025
De groen-blauwe onderlegger is de drager van de
Het (recreatieve) blauwe netwerk kan worden versterkt
ruimtelijk-landschappelijke structuur. Deze verbindt de
door de introductie van enkele nieuwe vaarverbindingen.
onderdelen van de stad en verbindt stad en ommeland.
Het groene, fietsroutenetwerk in en buiten de stad kan
De linten vormen de belangrijkste dragers. Deze worden
worden versterkt door de aanleg van een fietsroute langs
gekoesterd, er is gericht beleid geformuleerd over de
de oude spoorlijn. Deze heeft een toegevoegde waarde
beeldkwaliteit van de linten (Beeldkwaliteitsplan linten
voor de interne fietsverbindingen en de recreatieve
en Zicht op de linten) en de verkeersfunctie (Masterplan
structuren tussen binnenstad en landschap.
Infrastructuur). De lintenstructuur kan op een aantal
De ontwikkeling hiervan kan worden gekoppeld aan
plaatsen worden versterkt, zowel in de stad, als op de
ontwikkelingen in de directe omgeving.
overgang naar het landschap. De historische vaarten en sloten zijn eveneens belangrijke kwaliteitsdragers van Hoorn. Soms zijn ze dragend en goed zichtbaar, soms zijn ze erg verborgen en is de structuur onderbroken. De inzet is om de groene en blauwe structuurdragers te herstellen als zich hier kansen voor voordoen, bijvoorbeeld als meekoppelend effect.
79
7. megalint
80 Basisnotitie 2010-2025
De laatste laag beschrijft het zogenaamde ‘Megalint’
1. Holenweg: woon(werk)bebouwing in parkachtige
Het Megalint is de structuur die wordt gevormd door
omgeving. Dit park verbindt de stadswijken met de
de Provincialeweg, Zwaagmergouw, Blokmergouw,
dijk en Schelphoek.
Oostergouw en IJsselweg. Ze vormen de basis van de
2. Blauwe Berg realisatie conform bestaand beleid.
interne ontsluitingsstructuur. Deze wegen hebben, of
Maakt onderdeel uit van de groene, westelijke
krijgen, een parkachtige, groene inrichting (parkways)
groenzone tussen de A7 en Hoorn.
. Daarnaast vormen ze een directe ontsluiting van grootschalige ontwikkelingen zoals de Blauwe Berg, de Poort van Hoorn, de Nieuwe Steen, de Tuin van Hoorn (Oude Veiling) en Holenweg. Deze bepalen dus mede het beeld van Hoorn. Het Megalint wordt een overkoepelende groene structuur die de wijken en projecten verbindt. De belangrijkste projecten aan dit Megalint (voor zover nog niet beschreven):
81
integratie kaart De integratiekaart is de optelsom van de zeven lagen.
stadsprojecten. Naast de constante zorg, de
Deze kaart is geen traditionele structuurvisiekaart waarin
kleinschalige interventies en aandacht voor de wijken
alle ontwikkelingsgebieden zijn aangegeven en voor alle
zoals deze zijn beschreven in hoofdstuk 5 (leefbare
programmatische behoeften locaties zijn gevonden. De
stad, gemengde stad, duurzame stad en historische,
kaart bevat een illustratie van de strategische spelregels
landschappelijke stad) zijn er twintig majeure projecten
die horen bij de zeven lagen. De kleuren en illustraties uit
gedefinieerd. In het onderstaande overzicht zijn deze
de integratiekaart horen bij de zeven lagen en bevatten
gerangschikt naar prioriteit. Tevens is aangegeven wat
integrale ideeĂŤn en richtingen voor de onderdelen van
de rol van de gemeente is bij de realisatie van deze
de stad Hoorn. Ze vormen geen blauwdruk, maar een
projecten.
inspiratiebron voor de toekomst. De integratiekaart bevat daarnaast de twintig
82 Basisnotitie 2010-2025
83
projecten kaart Projecten die continue aandacht behoeven of al in
Projecten met een hoge prioriteit (voor 2025):
Projecten met een gemiddelde prioriteit (voor 2025):
uitvoering / voorbereiding zijn:
De ontwikkeling is van grote betekenis voor de stad. De
De ontwikkeling is van betekenis voor de stad, maar is
1. (Economische) versterking van de binnenstad
gemeente heeft doorgaans een actieve rol.
niet cruciaal. De gemeente heeft vaak een stimulerende
2. Verbetering infrastructuur in en rond de binnenstad
12. Grote Waal transformeren, westelijke kust- en
en faciliterende rol.
3. Ontwikkelen Poort van Hoorn
strandzone ontwikkelen
17. Holenweg ontwikkelen
4. Versterking fietsstructuur
13. Westzijde binnenstad versterken (Westerdijk)
18. De Tuin van Hoorn ontwikkelen
5. Ontwikkeling Blauwe Berg
14. Provinciale weg (en andere wegen van Megalint) als
19. Fietsroute langs oude spoorlijn
6. Ontwikkeling ’t Zevenhuis en Distriport (niet op kaart)
parkway (onderzoek downgrading en doorwaadbare
7. Afronding Bangert-Oosterpolder
plaatsen)
20. Economische as ontwikkelen
8. Ruimte voor (zorg)economie in de wijken (niet op kaart)
15. Julianapark teruggeven aan stad
Projecten met een lage prioriteit:
9. Diverse kantoorlocaties ontwikkelen (niet op kaart)
16. Begraafplaats
De ontwikkeling is van betekenis voor de stad, maar
10. Aanvullen schakels in groen-blauwe netwerk,
zeker niet cruciaal. De gemeente heeft passieve rol.
waaronder de vaarroutes (meekoppelen met andere
21. Schelphoek verder ontwikkelen in oostelijke richting
ontwikkelingen); (niet op kaart)
22. Hoorn 80: ruimte bieden aan (bedrijfs)woningen
11. Schelphoek
84 Basisnotitie 2010-2025
6.
7.
19.
18. 20. 4.
5.
16.
14. 3.
17.
2. 12.
1.
13.
21. 15.
11.
22.
85
6.
wijkpaspoorten De wijkprofielen uit het vorige hoofdstuk zijn uitgewerkt tot wijkpaspoorten. Deze leggen de wijkidentiteit bloot en geven richting aan de toekomstige ontwikkeling. Ze kunnen worden uitgewerkt in visies voor de afzonderlijke wijken. Ze vormen nadrukkelijk geen blauwdruk voor de ontwikkeling van de wijk, maar schetsen een globale richting.
87
In dit hoofdstuk is vooral aandacht besteed aan de
In dit hoofdstuk staan daarom de volgende wijken
In dit hoofdstuk wordt voor de vijf wijken kort ingegaan
wijken die een transformatie of vitalisering ondergaan.
centraal:
op de thema’s:
Dit zijn de wijken die de komende jaren zullen gaan
- Nieuwe Steen West
- De belangrijkste ruimtelijke interventies in de wijk
veranderen. De wijken waar consolideren het devies is,
- Grote Waal Oost
- De bestaande economische structuur
kennen geen grote veranderingen. Op die wijken wordt
- Risdam Zuid
- De bestaande voorzieningenstructuur
slechts summier ingegaan (Grote Waal West, Hoorn
- Kersenboogerd Noord
- Een schematische weergave van de toekomstige
Noord, Venenlaankwartier en Kersenboogerd Zuidoost).
- Risdam Noord
Grote ontwikkelingen vinden natuurlijk wel plaats in de
- Een schematische weergave van de toekomstige
stadsdelen Poort van Hoorn, ’t Zevenhuis , Bangert
Dit zijn de jaren zeventig en tachtig wijken waar de
en Oosterpolder. Voor deze gebieden zijn separate
komende jaren de meeste aandacht naar uit zal gaan.
(structuur)visies aanwezig.
Grote Waal Oost, de belangrijkste transformatiewijk, zal stedelijker en compacter worden. Risdam Zuid en Kersenboogerd Noord worden diverser en afwisselender en Risdam Noord wordt rustiger en luwer. In de wijkvisies kunnen alle ideeën en voorstellen uit deze
88 Basisnotitie 2010-2025
economische structuur
structuurvisie worden uitgewerkt.
voorzieningenstructuur
89
nieuwe steen west Wijkprofiel: centrumgebied Motto: werkpark Strategie: Vitaliseren Toekomstige kwaliteiten: - Centraal stedelijk gebied - Meer functiemenging en diversiteit - Van werkgebied naar werkpark (met ook ruimte voor andere functies)
90 Basisnotitie 2010-2025
De belangrijkste ruimtelijke interventies in de wijk
91
nieuwe steen west economie
92 Basisnotitie 2010-2025
Bestaande economische structuur
nieuwe steen west voorzieningen
Bestaande voorzieningenstructuur
93
GROTE WAAL OOST Wijkprofiel: stadswijk Motto: Stedelijk wonen aan ’t water Strategie: Transformeren, hoge prioriteit Toekomstige kwaliteiten: - Transformatie tot stadswijk - Aantrekkelijke wijk voor jonge gezinnen, stadsgericht, forenzen - Pilot voor wonen - werken - Diversiteit en levendig - Goede ontsluiting: spoor en auto - Relatie met dijk en water versterken - Ruimte voor vrije tijdseconomie en stadsstrand - Relatie met binnenstad verbeteren - Ruimte voor intensieve laagbouw
94 Basisnotitie 2010-2025
De belangrijkste ruimtelijke interventies in de wijk
95
GROTE WAAL OOST economie
96 Basisnotitie 2010-2025
Bestaande economische structuur
Schematische weergave van de toekomstige economische structuur
GROTE WAAL OOST voorzieningen
Bestaande voorzieningenstructuur
Schematische weergave van de toekomstige voorzieningenstructuur
97
risdam zuid Wijkprofiel: levendige woonwijk Motto: Wonen in de luwte Strategie: Vitaliseren Toekomstige kwaliteiten: - Vitaliseren tot rustige woonwijk - Gunstige ligging nabij snelweg en sport - Landschap benutten in profilering - Verdunnen en verluwen: wijk is nu erg stenig - Beter integreren en zichtbaar maken van linten en Risdammerhout - Ruimte voor intensieve laagbouw (i.p.v. appartementen) - Aantrekkelijke wijk voor gezinnen: kindvriendelijkheid
98 Basisnotitie 2010-2025
99
risdam zuid economie
100 Basisnotitie 2010-2025
risdam zuid voorzieningen
101
kersenboogerd noord Wijkprofiel: levendige woonwijk Motto: vernieuwd en divers Strategie: Vitaliseren Toekomstige kwaliteiten: - Vitaliseren tot levendige woonwijk - Focus op verbetering centrumgebied Kersenboogerd - Ruimte voor intensieve laagbouw (i.p.v. appartementen) - Aantrekkelijke wijk voor alle doelgroepen - Diversiteit en levendig - Goede ontsluiting: spoor en auto
102 Basisnotitie 2010-2025
103
kersenboogerd n economie
104 Basisnotitie 2010-2025
kersenboogerd n voorzieningen
105
risdam noord Wijkprofiel: rustige woonwijk Motto: Dynamisch wonen Strategie: Vitaliseren Toekomstige kwaliteiten: - Vitaliseren tot levendige woonwijk - Focus op verbetering centrumgebied Huesmolen - Benutten gunstige ligging tussen economische kerngebieden - Beter integreren en zichtbaar maken van linten en Risdammerhout - Ruimte voor intensieve laagbouw (i.p.v. appartementen) - Aantrekkelijke wijk voor alle doelgroepen - Diversiteit en levendig - Goede ontsluiting: spoor en auto
106 Basisnotitie 2010-2025
107
risdam noord economie
n.v.t.
108 Basisnotitie 2010-2025
risdam noord voorzieningen
109
Grote waal west & kersenboogerd Zuidoost Wijkprofiel: rustige woonwijken Motto: Wonen nabij de natuur / wonen in de luwte Strategie: Consolideren Toekomstige kwaliteiten: - Behoud van de huidige kwaliteiten
110 Basisnotitie 2010-2025
zwaag & blokker
venenlaankwartier & hoorn noord
Wijkprofiel: dorpse wijken
Wijkprofiel: stadswijken
Motto: Het dorp
Motto: Stadse straten / levendige stadswijk
Strategie: Consolideren
Strategie: Consolideren
Toekomstige kwaliteiten:
Toekomstige kwaliteiten:
- Behoud van de huidige kwaliteiten
- Behoud van huidige kwaliteiten
111
112 Basisnotitie 2010-2025
colofon
Deze rapportage is in opdracht van de gemeente Hoorn opgesteld door BVR adviseurs.
Samenstelling, tekst, afbeeldingen en vormgeving van de rapportage
BVR adviseurs ruimtelijke ontwikkeling, Rotterdam
Hilde Blank Ad de Bont Marnix de Vos Petra Maas
Mits de bron wordt vermeld, mag alles uit deze rapportage worden overgenomen. Aan de inhoud van deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend. Eventuele rechthebbende op gebruikt beeldmateriaal dienen contact op te nemen met de uitgever.
Š BVR adviseurs ruimtelijke ontwikkeling, maart 2011
113