1 2005 Времето, вечността и аз

Въпросът: "Какво представлява времето?" е един от основните във философията. Древногръцките философи Аристотел и Платон различават две разновидности на тази категория: време - "χρονοζ" и вечност - "α ιων". Аристотел дефинира времето като "число на движението" или "мяра на движението и покоя", тъй като движението се измерва с време, а времето - с движение (Физика, 221 в). Няколко века след тях Блажени Августин въвежда друга идея за време: той разглежда божествено време или "вечността" (aeternitas) и земното време (tempus). Към ХVII в. представата за "божествено" и "земно" време се заменя с понятията за обективно

(абсолютно) време и неговото субективно възприятие (относително време). Още Аристотел поставя въпроси, които показват обвързаността на човека с времето: "Какво е отношението на времето към душата?.. Ще съществува ли време при отсъствието на душа? Ако на нищо друго не е присъща способността за броене освен на душата и на разума, то без душа не може да съществува време" (Физика, 223 а).

Материали могат да се използват само със съгласието на редакцията. Вашите отзиви и препоръки по съдържанието и оформлението на списанието, както и авторски материали - статии, разкази, стихове, рисунки, снимки, - изпращайте на адрес: Саркис Ованесян П.К. 72 София 1330 e-mail: prozoretz@mail.bg Авторите носят отговорност за своите материали. Мнението на редакцията не винаги съвпада с тяхната позиция. Получените материали не се рецензират и не се връщат. Материалите на стр. 8, 15, 18, 32 и 33 са преведени със съгласието на списанията „Вера и жизнь“, „Тропинка“ и „Менора“. Интернет страница: www.prozoretz.bg

Блажени Августин също мисли, че времето съществува само за душата: "Ясно е едно: бъдеще и минало не съществуват и затова е неправилно да се говори за съществуването на три времена: минало, настояще и бъдеще. По-правилно е да се каже, че съществува настоящето на миналото, обикновеното настояще и настоящето на бъдещето. Тези три времена съществуват в душата ни и никъде другаде: настоящето на миналото е нашата памет; обикновеното настояще е съзерцанието; настоящето на бъдещето е неговото очакване" (Изповеди, ХI, 20). За разлика от човешкото летоброене годините за Бога са едновременни и неподвижни, всяка следваща не измества предишната, защото тя не отминава... Днешният ден на Бога не отстъпва на утрешния и не сменя вчерашния. Днешният Божи ден е вечност. Има ли някъде точка на съприкосновение между Божието и човешкото време? Да и тя е моментът, когато човек докосва вечността, като се съединява с вечния Бог - моментът на новораждането. Бог извършва това със същата сила, с която е възкресил от мъртвите Иисус Христос. Този момент е най-важният в живота на човека - освобождава го от порочното минало, дава му пълноценно настоя-

ще и му гарантира щастливо бъдеще. Самото възприемане на времето от тук нататък е различно - пред теб е вечността, а не някакви 70-80 години. Вярващият възприема различно миналото на човечеството, защото сам е част от Църквата, която живее много повече от самия него, но той е причастен към нейното минало с всичките му вековни ценности, както и към настоящето й. Този момент е гаранция, че когато свърши земното му време, човекът ще премине в друго, което се нарича "вечност". Така единединствен момент от земния живот определя съдбата на хората. Но пътят до него може да бъде дълъг, изпълнен с празни, безсмислено пропилени години, с мъчително търсене на смисъла в живота. Щастлив е който поне в края на дните си успее да се помири с Бога, но много по-щастлив е този, който Му посвети целия си живот, защото го изживява по-дълбоко, навлиза в една духовна сфера, недостъпна за непомирените с Бога. Без съмнение не е толкова важно колко дълго живееш на земята, значение има дали си свършил най-важното - дали си се погрижил да живееш вечно. На тази тема е посветен броят, който държите в ръцете си.

à ñúâðåìåííèòå õîðà å îñîáåíî áëèçêî è ïîíÿòíî ñúáèòèåòî îò êíèãàòà „Äåÿíèÿ íà àïîñòîëèòå“, ñâúðçàíî ñ ïðîïîâåäòà íà àï. Ïàâåë â Àòèíà - öåíòúðà íà êóëòóðàòà, ôèëîñîôèÿòà, èçêóñòâîòî è ëèòåðàòóðàòà. Òîé ïðîïîâÿäâà âÿðà â Õðèñòîñ, ñïàñèë ÷îâå÷åñòâîòî ÷ðåç Ñâîÿòà êðúñòíà ñìúðò è âúçêðåñåíèå.

Àêî íÿêîé äíåñ, ñëåä êàòî ïðèåìå èñòèíàòà íà áëàãîâåñòèåòî, ïîèñêà äà ãîâîðè çà âÿðàòà ñè íà âèñîê ãëàñ, ùå ñå ïî÷óâñòâà êàòî ÷îâåê, äîøúë â Àòèíà ãðàäà, ïúëåí ñ èäîëè, ñ äèâà è ñòðàííà, "íåíàó÷íà" çà äíåøíèòå õîðà è íåíóæíà ïðîïîâåä. Ñúâðåìåííîñòòà ñå îêàçâà äîðè ïîèçòúí÷åíà îò åëèíñêàòà Àòèíà â èçîáðåòÿâàíåòî íà èäîëè. Ñúçäàâàò ñå àáñòðàêòíè èäåéíè èäîëè: âñåâúçìîæíè íàó÷íè è íåíàó÷íè òåîðèè, â êîèòî ñå îïëèòà áåçïîìîùíî äóøàòà íà äíåøíèÿ ÷îâåê.  ïàíòåîíà íà ñúâðåìåííèòå "àòèíÿíè" èìà ïîëèòè÷åñêè, ñîöèàëèñòè÷åñêè, åñòåòè÷åñêè è íàó÷íè èäîëè. È òîâà âå÷å íå å íàèâíîòî, ïðîñòîäóøíî èäîëîïîêëîíñòâî, ñâîéñòâåíî çà äîõðèñòèÿíñêèÿ ñâÿò. Òóê ñå óñåùà ïî-ðåäêèÿò, ñúçíàòåëåí è óïîðèò äóõ íà ñúïðîòèâà è èäîëîïîêëîíñòâî, âúîðúæåí ñúñ ñèëàòà íà çíàíèåòî, àáñòðàêòíàòà ìèñúë, òúíêèòå ÷óâñòâà. Êúñíî ïðåç íîùòà, ïðåäè çàçîðÿâàíåòî ñåíêèòå ñà ïî-ïëúòíè, îòêîëêîòî ïðèâå÷åð.

"Âñè÷êè àòèíÿíè è ÷óæäåíöè, êîèòî æèâååõà òàì, íå ñè ïðåêàðâàõà âðåìåòî ñ íèùî äðóãî îñâåí äà ðàçêàçâàò èëè äà ñëóøàò íåùî ïî-íîâî" (Äåÿí. 17:21). Òàçè ÷åðòà å èçöÿëî çàïàçåíà è ó äíåøíèòå "àòèíÿíè", òîëêîâà æàäíè çà âñÿêàêâè êàêòî åñòåòè÷åñêè, òàêà è óìñòâåíè ðàçâëå÷åíèÿ. Çàòîâà àòèíÿíèòå äîâåæäàò àï. Ïàâåë â Àðåîïàãà è ìó êàçâàò: "Ìîæåì ëè äà çíàåì êàêâî å òîâà íîâî ó÷åíèå, êîåòî òè ïðîïîâÿäâàø? Çàùîòî äîíàñÿø íåùî ñòðàííî äî óøèòå íè; çàòîâà áèõìå èñêàëè äà óçíàåì êàêâî å òî" (ñò. 19-21). Çàäîâîëÿâàò ëþáîïèòñòâîòî ñè, êàòî ñëóøàò àï. Ïàâåë, è êîãàòî ÷óâàò çà âúçêðåñåíèåòî íà ìúðòâèòå, åäíè ñå ïðèñìèâàò, à íÿêîè êàçâàò: "Äðóã ïúò ùå òå ïîñëóøàìå çà òîâà" (Äåÿí. 17:32, ÑÈ). Òàêà àï. Ïàâåë "ñè èçëåçå èçìåæäó òÿõ" (ñò. 33) è ñàìî íÿêîè "ñå ïðèñúåäèíèõà êúì íåãî

è ïîâÿðâàõà" (ñò. 34). Íå òðÿáâà äà î÷àêâàìå äðóã ïðèåì è îò ñúâðåìåííèòå "àòèíÿíè", êîãàòî ñåðèîçíî è èñêðåíî çàãîâîðèì ñ òÿõ çà Õðèñòîâî âúçêðåñåíèå, â êîåòî å öÿëàòà ñèëà, ñúùíîñò è ñúäúðæàíèå íà õðèñòèÿíñòâîòî: "Àêî Õðèñòîñ íå å áèë âúçêðåñåí, òî ïðàçíà å íàøàòà ïðîïîâåä, ïðàçíà å è âàøàòà âÿðà" (I Êîð. 15:14). Íî è â ñúâðåìåííàòà "Àòèíà" ñå íàìèðàò õîðà, âå÷å çàãóáèëè äóøåâíîòî ñè ðàâíîâåñèå è òúðñåùè èçõîä îò ëàáèðèíòà íà ìîäåðíàòà ìèñúë, ìàêàð äà íå ãî ïðèçíàâàò äîðè ïðåä ñàìèòå ñåáå ñè. Çà òÿõ ñå îòíàñÿò äóìèòå îò Ïàâëîâàòà ïðîïîâåä: "Àòèíÿíè, ïî âñè÷êî âèæäàì, ÷å ñòå îñîáåíî íàáîæíè. Çàùîòî, êàòî ìèíàâàõ è ðàçãëåæäàõ ñâåòèíèòå âè, íàìåðèõ è æåðòâåíèê, íà êîéòî áå

íàïèñàíî: "Íåçíàéíîìó Áîãó." Çà Òîãîâà ïðî÷åå, Êîãîòî âèå, áåç äà çíàåòå, ïî÷èòàòå, çà Íåãî àç âè ïðîïîâÿäâàì" (Äåÿí.

17:22-23, ÑÈ). Ñúâðåìåííèòå "àòèíÿíè", áëèçêàòà íà íàñ, ñêúïà, êðúâíî ñâúðçàíà ñúñ ñúðöåòî íè èíòåëèãåíöèÿ íàèñòèíà å "îñîáåíî íàáîæíà". Òÿ ñëóæè íà âÿðàòà, íà ðåëèãèÿòà ñè áåççàâåòíî, äî ìú÷åíè÷åñòâî, äî ãåðîèçúì. Òÿ å ñâÿòà ïî îòíîøåíèå íà âÿðàòà ñè, íî ñå å çàáëóäèëà èìåííî â òàçè âÿðà. Èçãóáèëà å ïúòÿ â ãúñòàòà ãîðà è êàòî íå íàìèðà ïúòå÷êàòà, íå çíàå êúì êàêâî äà ñå ïðèëåïè, íà êàêâî äà îòäàäå îãúíÿ íà äóøàòà ñè, öÿëàòà ñå å ïðåâúðíàëà â áîëêà è ìúêà.  íåñïîêîéíîòî ñè ñúðöå òÿ èçäèãà îëòàðè, íà êîèòî íåïðåêúñíàòî ïðèíàñÿ æåðòâà. Íî ñàìà íå çíàå íà êîãî äà ïîñâåòè æåðòâàòà ñè, íå çíàå èìåòî íà ñâîÿ áîã. Îëòàðúò é ñå îêàçâà ïîñâåòåí íà "íåçíàéíèÿ áîã". Íà áîã, íî íåïîçíàò. Íà íåïîçíàò, íî áîã. Òàêà ñå ñúåäèíÿâà òàçè èñòèíñêè ðåëèãèîçíà

×îâå÷åñòâîòî íèêîãà íå å ñìÿòàëî è äíåñ íå ñìÿòà ñâîÿ æèâîò, ïðîïèò îò çëî è ãðÿõ, îòðîâåí îò íåíàâèñò è ïðåñòúïëåíèÿ, èçâðàòåí îò ñëàáîñò è îãðàíè÷åíîñò, çà íîðìàëíà ó÷àñò íà ÷îâåøêèÿ ðîä. Òî íå âÿðâà â Ñïàñèòåëÿ, íî çàïàçâà ïîòðåáíîñòòà ñè îò ñïàñåíèå è âÿðàòà ñè â ñïàñåíèåòî. Äíåñ õîðàòà ñà óáåäåíè, ÷å àêî íÿìà äà ñå ñïàñè è íå ìîæå äà ñå ñïàñè îòäåëíèÿò ÷îâåê, îòäåëíîòî ïîêîëåíèå, ÷îâå÷åñòâîòî êàòî öÿëî ùå ñå ñïàñè â ëèöåòî íà áúäåùèòå ïîêîëåíèÿ, îëèöåòâîðÿâàùè ñÿêàø öåëòà íà èñòîðèÿòà, èçõîäà îò èñòîðè÷åñêèÿ ëàáèðèíò. Ïúòÿò íà ïðîãðåñà å ñïàñåíèåòî íà ÷îâå÷åñòâîòî. Òàêà ìèñëÿò, ÷óâñòâàò è âÿðâàò ñúâðåìåííèöèòå íè.  èìåòî íà òàçè âÿðà, â èìåòî íà ñïàñåíèåòî íà ÷îâå÷åñòâîòî ñå æåðòâàò æèâîò, ïîêîé, ñâîáîäà. Ñïàñåíèåòî ÷ðåç ïðîãðåñà å ïúòåâîäåí îãúí çà äíåøíèòå õîðà. Ëèøåòå ãè îò òàçè âÿðà, ïîãàñåòå òîçè îãúí è òå ùå îñòàíàò â

ñúùî òîëêîâà ìàëêî ìîæå äà ïîñëóæè çà èäåàë è ãðàæäàíèíúò íà äúðæàâàòà íà áúäåùåòî (Zukunftstaat), àêî çàáðàâè ñàìîäîâîëíî íàøèòå ñòðàäàíèÿ, öåíàòà, ñ êîÿòî å áèë êóïåí òîçè Zukunftstaat â èñòîðèÿòà.  ïðåäñòàâèòå çà äúðæàâàòà íà áúäåùåòî, çà ÷îâå÷åñòâîòî, ñïàñèëî ñå ÷ðåç ïðîãðåñà, íåèçáåæíî ñå íàëàãà äà ñå ðàçäâîÿâàìå ìåæäó äâå âúçìîæíîñòè: "Èëè áúäåùèòå õîðà ñ ïî-÷óâñòâèòåëíà ñúâåñò ùå ñå òåðçàÿò îò ñúçíàíèåòî, ÷å çà òÿõíîòî áëàãîïîëó÷èå å ïëàòåíà òîëêîâà âèñîêà öåíà è ùå ñà õèëÿäà ïúòè ïî-íåùàñòíè îò íàñ, ò.å. ùå

æàæäà ñ îñêúäíîñòòà íà ðåëèãèîçíîòî çíàíèå è âÿðàòà. Ñúåäèíÿâà ñå äî ìîìåíòà, êîãàòî íàé-ïîñëå ñå îòêðèå èìåòî íà íåïîçíàòèÿ. Ïîêëîíåíèåòî íà íåïîçíà-òèÿ áîã äíåñ ñå èçðàçÿâà â ñëóæåíèå íà åäíà ñìúòíà èäåÿ, åäèí äóõîâåí èäîë: èäåÿòà çà ïðîãðåñà, êîéòî å ÷àñòåí ñëó÷àé íà ñâåòîâíèÿ çàêîí çà åâîëþöèÿòà. Áåçêðàéíèÿò, à ñëåäîâàòåëíî è íåïîçíàò, íåèçñëåäâàåì ñ ÷îâåøêè ñðåäñòâà ïðîãðåñ, áåçêðàéíàòà åâîëþöèÿ - òîâà ñà Çåâñ è Îëèìï íà ñúâðåìåííèòå "àòèíÿíè". È çà òàçè èäåÿ, çà òîçè îëòàð íà "íåïîçíàòèÿ áîã" ìîæåì äà êàæåì ñ äóìèòå íà àï. Ïàâåë: "Çà Òîãîâà ïðî÷åå, Êîãîòî âèå, áåç äà çíàåòå, ïî÷èòàòå, çà Íåãî àç âè ïðîïîâÿäâàì." Çàùîòî ó÷åíèåòî çà ïðîãðåñà è ñâåòîâíàòà åâîëþöèè å ñìúòíàòà, íåñúçíàòåëíà ïðîïîâåä çà Õðèñòîâîòî âúçêðåñåíèå. À òÿ âêëþ÷âà â ñåáå ñè èñòèíàòà, êîÿòî ñå ñúäúðæà â ó÷åíèåòî çà åâîëþöèÿòà è ïðîãðåñà, àêî ãè òúëêóâàìå ïðàâèëíî.

íåïðîãëåäåí ìðàê, íåïîíîñèì çà íàéäîáðîäåòåëíèòå, íàé-÷èñòèòå, íàé-âÿðâàùèòå. Íî íàèñòèíà ëè â ïðîãðåñà èìà ñïàñåíèå? Ñïàñÿâà ëè ñå ÷îâå÷åñòâîòî ÷ðåç íåãî îò ìðàêà, ñêúðáèòå, óíèæåíèÿòà, ïàäåíèÿòà? Íà òåçè âúïðîñè îòãîâàðÿìå òðèêðàòíî: íå, íå è íå. ×àñòòà íå ìîæå çàìåíè öÿëîòî - àêî äíåñ áîãàòàøèòå ñå ïîëçâàò îò âñè÷êè ìàòåðèàëíè áëàãà, íå ìîæåì äà êàæåì, ÷å ñúâðåìåííîòî îáùåñòâî áëàãîäåíñòâà. Àêî â êðàÿ íà âðåìåíàòà ïîñëåäíèòå ïîêîëåíèÿ áëàãîäåíñòâàò è ñå îêàæàò ùàñòëèâè íàñëåäíèöè íà öåëèÿ èñòîðè÷åñêè ïðîãðåñ, íÿìà îñíîâàíèå äà ìèñëèì è äà òâúðäèì, ÷å â òÿõíî ëèöå ñå ñïàñÿâà öÿëîòî ÷îâå÷åñòâî, ÷å å ïîáåäåíà âåêîâíàòà òðàãåäèÿ. Ñàìîäîâîëíèÿò áîãàòàø, êîéòî íå ñå ãðèæè çà ðàáîòíèöèòå ñè, íàé-ìàëêî ìîæå äà ñå ñìÿòà çà âúïëúùåíèå íà èäåàëà, íî

ñà íàïúëíî íåïîäõîäÿùè çà ðîëÿòà íà ùàñòëèâöèòå îò áúäåùåòî, åäèí âèä âåíåö íà ñâåòîâíàòà èñòîðèÿ. "Èëè â ïðîòèâåí ñëó÷àé, àêî òå çàáðàâÿò âñè÷êî è ïðèïèøàò çàñëóãèòå íà ñåáå ñè, íà ïðàêòèêà ùå ñå ïîëó÷è îòáëúñêâàùî áåçîáðàçèå - ùå èçëåçå, ÷å çàðàäè åñíàôñêîòî äîâîëñòâî è áëàãîïîëó÷èå íà òåçè ãîñïîäà å áèëà ïëàòåíà îãðîìíà öåíà - áèëà å ïðîëÿòà êðúâòà íà ìú÷åíèöèòå. Ïîðàçåí ñúì êàê èçïîâÿäâàùèòå ðåëèãèÿòà íà ïðîãðåñà íå çàáåëÿçâàò, ÷å èäåàëúò èì å ïðèçðà÷åí. Èäåÿòà çà ïðîãðåñà íå äàâà è íå ìîæå äà äàäå èçõîä îò òðàãè÷íèòå ïðîòèâîðå÷èÿ íà æèâîòà, ÷îâåê íÿìà êàê äà ñå ñïàñè îò òÿõ ÷ðåç ïðîãðåñà. Íî ïðîãðåñúò íå å ñïàñåíèå è çàùîòî íå ïîáåæäàâà ãëàâíèÿ âðàã, îáåçöåíÿ-

ó÷åíèåòî ñè. Õðèñòîâîòî âúçêðåñåíèå å çàâåò è îáåùàíèå çà ñúõðàíåíèå íà âñè÷êè öåííîñòè. È íàé-âå÷å - íà àáñîëþòíàòà öåííîñò íà ÷îâåøêèòå ëè÷íîñòè, êîèòî ñìúðòòà êîñè áåçæàëîñòíî. ×ðåç íåãî ñå âúçñòàíîâÿâà âñè÷êî âå÷íî è ñòîéíîñòíî, ñúòâîðÿâàíî ïðåç ÷îâåøêàòà èñòîðèÿ. Õðèñòîâîòî âúçêðåñåíèå å ñïàñåíèå íà äóõîâíèòå áëàãà, íà èñòèíñêèòå öåííîñòè íà êóëòóðàòà. Òóê å è îòãîâîðúò íà âúïðîñà: êàêúâ å

âàù è îáåçñìèñëÿù æèâîòà - ñìúðòòà, âðàãà, êîéòî ÷ðåç óæàñÿâàù íèõèëèçúì óíèùîæàâà âñè÷êè öåííîñòè. Ïîíÿêîãà õîðàòà ñå îïèòâàò äà íàäâèÿò ñìúðòòà, êàòî ïðèòúïÿâàò òðàãè÷íîòî é îñòðèå, èçìèñëÿò ñðåäñòâà äà ÿ íàïðàâÿò áåçáîëåçíåíà è ñïîêîéíà. Ôàêòúò, ÷å ñìúðòòà ñúùåñòâóâà, îáåçöåíÿâà æèâîòà íå ñàìî çàùîòî ãî ïðåâðúùà â íåùî âðåìåííî è ñëó÷àéíî, à è çàäåòî óíèùîæàâà îíîâà, êîåòî ñâúðçâà ÷îâå÷åñòâîòî, ñëàãà ïå÷àòà íà îòêúñàíîñòòà âúðõó öåëèÿ ìó äóõîâåí æèâîò. Ñìèñúëúò, êîéòî ñå âëàãà â ïîíÿòèåòî "âå÷åí æèâîò", ïðåäïîëàãà íîâ, êà÷åñòâåíî ðàçëè÷åí íà÷èí äà ñå âúçïðèåìà áèòèåòî. È æàæäàòà çà ïúëíî, àáñîëþòíî ïîçíàíèå è ÷óâñòâî, êîÿòî èçïèòâà äóøàòà íè, ìîæå äà áúäå çàäîâîëåíà èìåííî ÷ðåç ñúùíîñòíî ðàç-

ëè÷åí æèâîò îò òîçè, êîéòî ïîçíàâàìå, âå÷íî ñúùåñòâóâàíå, ñïîñîáíî äà ðàçðåøè çàãàäêàòà íà ÷îâåøêèÿ äóõ. Íå ìîæåì äà óòîëèì òàçè æàæäà çà âå÷íîñòòà, íå òðÿáâà äà ÿ çàãëóøàâàìå, çàùîòî òîâà çíà÷è äà èçâúðøèì íàéãîëÿìîòî äóõîâíî ïðåñòúïëåíèå ïðåäàòåëñòâî ñïðÿìî Ñâÿòèÿ Äóõ. Êàêâî íè äàâà ó÷åíèåòî çà âúçêðåñåíèåòî íà Õðèñòîñ è îñíîâàíîòî âúðõó íåãî ïðåäñòîÿùî âñåîáùî âúçêðåñåíèå? Òî ñî÷è åäèíñòâåíèÿ âúçìîæåí èçõîä îò òðàãè÷íèòå ïðîòèâîðå÷èÿ, çà êîèòî ãîâîðèõìå. Õðèñòîñ âúçêðúñâà - â òàéíñòâåíèÿ öåíòúð íà ñâåòà âå÷å ñå å îñúùåñòâèë ðåøèòåëíèÿò ñáëúñúê ìåæäó äîáðî è çëî, æèâîò è ñìúðò. Äîáðîòî è æèâîòúò ñà ïîáåäèëè áåçóñëîâíî. Õðèñòîñ âúçêðúñâà - òàêúâ å íåîñïîðèìèÿò ôàêò, êîéòî õðèñòèÿíñòâîòî âúçâåñòÿâà íà ñâåòà. Âúðõó íåãî ïîëàãà

ñìèñúëúò íà ÷îâåøêàòà èñòîðèÿ ñëåä Õðèñòîñ, çàùî ñìå îñúäåíè äà ñå ìú÷èì â òîâà ìÿñòî íà ñêðúáòà, êîãàòî âå÷íàòà ïðàâäà âå÷å å óäúðæàëà ïîáåäà è å êàçàíî: "Äåðçàéòå: Àç ïîáåäèõ ñâåòà" (Éîàí 16:33). Òâîðåíèåòî ñúñ ñâîÿ öåíòúð - ÷îâå÷åñòâîòî è èñòîðèÿòà ìó - å áîãî÷îâåøêî äåëî - íå ñàìî Áîæèå, à è ÷îâåøêî. ×îâå÷åñòâîòî íå ìîæå íèòî äà ñå ñïàñè, íèòî äà ñå ïðîìåíè ñúñ ñâîè ñèëè, íî íå áèâà è äà áúäå ñïàñåíî íàñèëà, êàòî äåòå. Òî òðÿáâà äà äîñòèãíå âúòðåøíà çðÿëîñò, äà èçìèíå äúëúã èñòîðè÷åñêè ïðîöåñ. È òîçè ïðîöåñ â õðèñòèÿíñêàòà âÿðà ïîëó÷àâà àáñîëþòíà, ìàêàð è ëåæàùà èçâúí íåÿ öåë: ïîäãîòâÿ ñâåòà è ÷îâå÷åñòâîòî çà âñåîáùî ïðåîáðàçóâàíå, çà ñðåùàòà ñ Èäâàùèÿ â ñëàâà è ñèëà. Êàêúâòî è äà áúäå òîçè ïðîöåñ ïî íåïîñðåäñòâåíîòî ñè ñúäúðæàíèå è çåìíè ðåçóëòàòè, òîé â êðàéíàòà ñè öåë å ïðîãðåñ, çàùîòî å ïúòÿò êúì âúðõîâíàòà öåë, êúì íîâèÿ Éåðóñàëèì. Ñëåäîâàòåëíî ó÷àñòèåòî â îñúùåñòâÿâàíåòî íà ïðîãðåñà å íå ñàìî çàäúëæèòåë-

íà çàäà÷à, íî è ïúëíà ñ äúëáîê ñìèñúë. Íèêîé òâîð÷åñêè ïîäâèã, äàð íà Ñâÿòèÿ Äóõ, íå ñå îòõâúðëÿ, íå ñå óíèùîæàâà îò ñìúðòòà, à ñå ñúõðàíÿâà êàòî ìîñò â áúäåùåòî. Ìå÷òàòà çà íîâèÿ Éåðóñàëèì, ïðåä÷óâñòâèåòî çà ñïàñåíèå íà ñâåòà è âñåîáùî âúçêðåñåíèå è ïðåîáðàæåíèå å çàëåãíàëà äúëáîêî â äóøàòà è íà òåçè, êîèòî ñà îòõâúðëèëè âÿðàòà â Ñïàñèòåëÿ. Ñïàñåíèå å ðåàëåí ôàêò è ïðèñúñòâèåòî ìó â æèâîòà íà õîðàòà íå ìîæå äà ñå çà÷åðêíå. Îòòóê ñå ðàæäàò òåîðèèòå çà ïðîãðåñà. Íî êîëêî áëåäè è èçâðàòåíè ñà òåçè èäåàëè, ñëåä êàòî ñà îòêúñíàòè îò ðåëèãèîçíèÿ ñè êîðåí è ñà ïðåâúðíàòè îò èäåàëè çà âñåîáùîòî ñúõðàíÿâàíå è âúçñòàíîâÿâàíå íà âñè÷êè öåííîñòè â ñêó÷íà, áåçöåëíà ìå÷òà çà êðàòêîâðåìåííî çåìíî ùàñòèå íà ïîêúñíèòå ïîêîëåíèÿ, êóïåíî ñ öåíàòà íà êðúâòà è ñòðàäàíèÿòà íà ïðåäèøíèòå! Íî âå÷å ÷óâàìå êàê ïðîòèâ íàñ ñå íàäèãà ãëàâíèÿò ëîãè÷åñêè èäîë íà íàøåòî âðåìå - "íàó÷íîñòòà". Ïðåä íåÿ îòñòúïâàò è êîëåíè÷àò äîðè íàé-ñìåëèòå óìîâå. ×óâàìå ïðåãðàêíàëèÿ ãëàñ íà íåéíèòå îðàêóëè: "Êàê ìîæå ñå ãîâîðè çà âúçêðåñåíèå, çà ÷óäåñà, çà íåùà, êîèòî íàóêàòà îòäàâíà å îòõâúðëèëà è ñìÿòà çà îòæèâåëè ñóåâåðèÿ!" Åäèí îò âîäåùèòå ìèñëîâíè èäîëè å èäåÿòà çà åâîëþöèÿòà, êîÿòî âñúùíîñò å îòãëàñ íà çàáðàâåíîòî Îòêðîâåíèå. Ñïîðåä òîâà ó÷åíèå âñè÷êî ñå ðàçâèâà, ñúçäàâàò ñå íîâè ôîðìè íà æèâîò. Ïî åâîëþöèîíåí ïúò îò ìúðòâàòà ìàòåðèÿ âúçíèêâà ïúðâàòà æèâà êëåòêà, à ÷ðåç ñâúðçâàíå íà òàêèâà êëåòêè ñå îáðàçóâà æèâîòèíñêèÿò ñâÿò. Åâîëþöèÿòà íà æèâîòèíñêèÿ ñâÿò ïúê ðàæäà ëè÷íîñòè êàòî Ïëàòîí è Äàðâèí, Íþòîí è Øåêñïèð. Òàçè òåîðèÿ, êîÿòî îòðè÷à ÷óäîòî, áåç ñàìà äà ñè äàâà ñìåòêà, íè âúâåæäà â ñâåòà íà ÷óäåñàòà, â ñâåòà íà íåïðåêúñâàùîòî ñúòâîðåíèå, íà ïîñòîÿííîòî ïðåîáðàçóâàíå. Òÿ ñàìî óñòàíîâÿâà ðåäà çà âúçíèêâàíåòî íà íîâîòî òâîðåíèå è êàòî îïèñâà óñëîâèÿòà çà òîâà, íè ïðàâè áåç÷óâñòâåíè êúì ôàêòà, ÷å æèâååì â àòìîñôåðà íà íåïðåêúñíàòî ÷óäî. Íèìà íå å ÷óäî âúçíèêâàíåòî íà æèâîòà íà íàøàòà ïëàíåòà, íà âèäîâåòå, íà êóëòóðàòà?

Íàøåòî âðåìå ìíîãî îáè÷à äà èçïîëçâà èäåÿòà çà "åñòåñòâåíàòà íåîáõîäèìîñò", íàó÷íî äîêàçóåìà â çàêîíèòå íà ïðèðîäàòà, è äà é ïðîòèâîïîñòàâÿ ðàçáèðàíåòî çà ñâåòà êàòî âúïëúùåíèå íà òâîð÷åñêè èäåè, êàòî íåïðåêúñíàòî ÷óäî. Íî ôèëîñîôèòå ñ ïîäîáíè óáåæäåíèÿ ïðîïóñêàò ñàìî åäèí âèä åñòåñòâåíà íåîáõîäèìîñò, - îò ÷óäî, íîâî òâîðåíèå, íîâ æèâîò. Íàïðèìåð ìàðêñèçìúò òâúðäè, ÷å ïî ñèëàòà íà åñòåñòâåíàòà íåîáõîäèìîñò - ðàçâèòèåòî íà ïðîèçâîäèòåëíèòå ñèëè - íà èçâåñòíî ñòúïàëî îò òîâà ðàçâèòèå ñòàâà ÷óäî: íàñòúïâà îáùåñòâåíî ïðåîáðàæåíèå, ñëåä öàðñòâîòî íà íåîáõîäèìîñòòà èäâà öàðñòâîòî íà ñâîáîäàòà. Âìåñòî çëîáåí, íåùàñòåí, ðàçêúñâàí îò âðàæäà ÷îâåøêè ñâÿò, èçâåäíúæ ñå ñúçäàâà ñâåòëî, ïúëíî ñ õàðìîíèÿ è ðàäîñò öàðñòâî íà ÷îâåêîáîãîâå. Îò ìðúñåí, áåçôîðìåí ïàøêóë èçëèòà ïðåêðàñíà ïåïåðóäà, ãðîçíîòî ÿéöå ñå ïóêà è â íåãî ñå îêàçâà ðàéñêà ïòèöà... È åòî, âúç îñíîâà íà ñúùîòî ïîíÿòèå çà åñòåñòâåíà íåîáõîäèìîñò, ñ êîåòî áîðàâè ñúâðåìåííàòà íàó÷íà ìèñúë â äàðâèíèçìà, ìàðêñèçìà è èçîáùî â åâîëþöèîíèçìà, íèå ïîñòóëèðàìå, óòâúðæäàâàìå íåîáõîäèìîñòòà íà ÷óäîòî - Õðèñòîâîòî âúçêðåñåíèå - à ñëåä íåãî è âñåîáùîòî âúçêðåñåíèå è ïðåîáðàæåíèå êàòî íàé-âèñøå è çàâúðøâàùî çâåíî îò êîñìè÷åñêàòà åâîëþöèÿ. Öåíòúðúò íà âúïðîñà å êúäå äà îòêðèåì ñâåòîâíèÿ äåìèóðã, òâîðÿù òàçè "åñòåñòâåíà íåîáõîäèìîñò"? Äà ãî òúðñèì ëè â ïîëóôàíòàñòè÷íàòà, ïîëóìèòîëîãè÷íà, ñúâúðøåíî ÷óæäà çà íàøèÿ âúòðåøåí îïèò ïðåäñòàâà çà ìúðòâàòà ìàòåðèÿ, èëè äà ãî âèäèì â ñâåòëàòà ñèëà íà ÷îâåøêèÿ è ñâåòîâíèÿ äóõ? Òåçè áàçèñíè ðåëèãèîçíè è ôèëîñîôñêè ïðåäïîñòàâêè íå ìîãàò äà áúäàò äàäåíè îò íàóêàòà. ×îâåøêèÿò äóõ ãè ÷åðïè îò äúëáèíèòå ñè, îò ôèëîñîôñêîòî è ðåëèãèîçíîòî ñè ñúçíàíèå. Çà õðèñòèÿíñòâîòî ñìúðòòà íå å ôèçè÷åñêà, à íðàâñòâåíà íåîáõîäèìîñò - ñëåäñòâèå îò ãðåõà. Ñúïúòñòâàùèòå ÿ ôèçè÷åñêè ïðîöåñè ñà ñàìî âúíøíî îñúùåñòâÿâàíå íà âúòðåøíàòà íåîáõîäèìîñò. È àêî ãðåøíèÿò ÷îâåê ñå îêàçâà ñìúðòåí, òî áåçãðåøíèÿò, ñúâúðøåíî

ñâÿò ×îâåê ïî "åñòåñòâåíàòà íåîáõîäèìîñò" Ãî î÷àêâà áåçñìúðòèå. "Áîã Ãî âúçêðåñè, êàòî Ãî îñâîáîäè îò ñòðàäàíèÿòà íà ñìúðòòà, ïîíåæå íå áåøå âúçìîæíî Òîé äà áúäå äúðæàí îò íåÿ" (Äåÿí. 2: 24). Åäíî îò äâåòå òâúðäåíèÿ å âÿðíî: èëè åâàíãåëñêèÿò Õðèñòîñ å ìèò, èëè èñòîðè÷åñêèÿò Õðèñòîñ ìíîãî ñå ðàçëè÷àâà îò åâàíãåëñêèÿ. Òàêúâ Ïðàâåäíèê íÿìà êàê äà ñòàíå ïëÿ÷êà íà ñìúðòòà è äà ïðèçíàåì îáðàòíîòî, çíà÷è èçîáùî äà ïîòâúðäèì áåçñèëèå íà äóõîâíîòî íà÷àëî â ñâåòà, äà ñå ïîòîïèì â òàêúâ áåçãðàíè÷åí ïèñèìèçúì, ïðè êîéòî æèâîòúò èçãëåæäà èçìèñëåí îò äÿâîëà, à ìå÷òèòå çà ïðîãðåñ ñà äåòèíùèíè. Àêî Õðèñòîñ íå áå âúçêðúñíàë, àêî Êàÿôà ñå áå îêàçàë ïðàâ, à Èðîä è Ïèëàò ìúäðè, ñâåòúò ùåøå äà å åäíà áåçñìèñëèöà, öàðñòâî íà çëîòî, ëúæàòà è ñìúðòòà. Òóê íå ñòàâà äóìà çà ñìúðòòà íà äàäåí ÷îâåê, à çà òîâà, äàëè ñå å ïðåêðàòèë èñòèíñêèÿò æèâîò, æèâîòúò íà ñúâúðøåíèÿ Ïðàâåäíèê. Àêî Íåãîâèÿò æèâîò íå ìîæå äà íàäâèå âðàãà, êàêâà íàäåæäà îñòàâà çà áúäåùåòî? Âúâ âúçêðåñåíèåòî íà Õðèñòîñ ñå ðåøàâà âúïðîñúò çà ñìèñúëà íà æèâîòà è íà èñòîðèÿòà, çà ïðàâäàòà íà ñâåòà.  Íåãî âñè÷êî óìèðà è ñ Íåãî âñè÷êî âúçêðúñâà, èçïúëâà ñå ñúñ ñìèñúë. È äàæå ñúùàòà òåîðèÿ çà åâîëþöèÿ è çà ïðîãðåñà, ñ êîÿòî ñåãà ÷îâå÷åñòâîòî ñå îòêúñâà îò ðåëèãèÿòà, ïîëó÷àâà âèñø ñìèñúë è çíà÷åíèå. "Àêî Õðèñòîñ íå å áèë âúçêðåñåí, òî ïðàçíà å íàøàòà ïðîïîâåä, ïðàçíà å è âàøàòà âÿðà." Õðèñòîñ âúçêðúñíà!

Какво представлява времето?

Àâãóñòèí Áëàæåíè ïðåç V âåê ìíîãî òî÷íî å îòãîâîðèë íà òîçè âúïðîñ: "Êàêâî å âðåìåòî? Êîãàòî ìå ïèòàò, çíàì çà êàêâî ñòàâà äóìà. Íî çàïî÷íà ëè äà îáÿñíÿâàì, íå çíàì êàêâî äà êàæà." Çà ðàçëèêà îò åíåðãèÿòà, êîÿòî ïîä ôîðìàòà íà åëåêòðè÷åñêè çàðÿä ìîæå äà áúäå àêóìóëèðàíà â áàòåðèÿ, âðåìåòî íå ìîæå äà ñå "íàòðóïà". Íå ìîæåì äà ãî èçìåðèì êàòî àáñîëþòíà âåëè÷èíà. Èçìåðâàíåòî íà âðåìåòî å ìåòîä íà àáñòðàõèðàíå, òî å ñâúðçàíî ñ íà÷èíà íà ìèñëåíå. Ìîæåì äà èçìåðèì åäèíñòâåíî ïðîìÿíàòà íà ìàòåðèÿòà, êîÿòî ñå òúëêóâà êàòî âðåìå. Òàêà ôèçè÷åñêèòå

èçìåðâàòåëíè ïðèáîðè, íàïðèìåð ÷àñîâíèêúò, èçìåðâàò ïðîìÿíàòà íà ìàòåðèÿòà ÷ðåç ïðåìåñòâàíå íà ñòðåëêè. Ïðè ñëúí÷åâèÿ ÷àñîâíèê ñÿíêàòà ïîñî÷âà êà÷åñòâîòî íà èçìåíåíèåòî íà ìàòåðèÿòà. Íî âðåìåòî êàòî àáñîëþòíà âåëè÷èíà íå ìîæåì äà èçìåðèì. Ïîíÿêîãà ñå ÷óâñòâàìå ïî-ìëàäè, îòêîëêîòî å âúçðàñòòà íè. Âúïðåêè òîâà åäèí ïîãëåä â îãëåäàëîòî íè óáåæäàâà, ÷å ìàòåðèÿòà ñèëíî ñå å ïðîìåíèëà. Èíôîðìàöèÿ çà âðåìåòî ïîëó÷àâàìå ñàìî âúç îñíîâà íà èçìåðåíè ñ ïðèáîðè âåëè÷èíè. Ôàêòè÷åñêè ïðîìÿíàòà íà âðåìåòî ñòàâà â óìà íè. Íèêîãà íå æèâååì â íàñòîÿùåòî, à âèíàãè ãëåäàìå èëè êúì ìèíàëîòî, èëè êúì áúäåùåòî. Ïî òîçè ïîâîä Áëåç Ïàñêàë êàçâà: "Ïîðîâåòå ñå â

ìèñëèòå ñè è òàì ùå íàìåðèòå èëè ìèíàëîòî, èëè áúäåùåòî. Çà íàñòîÿùåòî ïî÷òè íå ìèñëèì, à àêî ìèñëèì, å ñ íàäåæäàòà, ÷å òî ùå íè ïîäñêàæå êàê ïîðàçóìíî äà ïîäðåäèì áúäåùåòî ñè. Íèêîãà íå ñå ñòðåìèì êúì íàñòîÿùåòî. Ìèíàëîòî è íàñòîÿùåòî ñà ñàìî ñðåäñòâà, à åäèíñòâåíàòà íè öåë å áúäåùåòî. Èçëèçà, ÷å íå æèâååì, à ñàìî ñå íàäÿâàìå äà æèâååì è êàòî ñå óïîâàâàìå íà ùàñòèåòî, íèêîãà è íå ãî äîñòèãàìå." Îò÷èòàíåòî íà âðåìåòî ñ ïîìîùòà íà ÷àñîâíèê å ìíîãî òî÷åí ìîäåë íà âðåìåòî. ×åñòî âúçïðèÿòèåòî çà âðåìåòî çíà÷èòåëíî ñå ðàçëè÷àâà îò äåéñòâèòåëíî èçìåðåíîòî âðåìå. Íÿêîé íàïðèìåð ÷àêà äà âèäè ëþáèìàòà ñè ïðåç îáåäíàòà ïî÷èâêà. Òîé ðàçïîëàãà ñ 30 ìèíóòè. 15òå ìèíóòè íà î÷àêâàíåòî ñå âëà÷àò öÿëà âå÷íîñò. Ñëåäâàùèòå 15, êîãàòî äâàìàòà

ñà çàåäíî, ìèíàâàò ñâåòêàâè÷íî. Ïîðàäè óñåùàíåòî ìó çà âðåìåòî òåçè äâà îòðÿçúêà îò ïî 15 ìèíóòè èçãëåæäàò çà ÷îâåêà ðàçëè÷íè ïî ïðîäúëæèòåëíîñò. Èëè äà âçåìåì äðóã ïðèìåð. Çíàåòå ëè, ÷å êîëêîòî ïî-ñòàð å ÷îâåê, òîëêîâà ïîáúðçî ìèíàâà âðåìåòî çà íåãî? Ïîìèñëåòå êîëêî äúëúã å åäèí ëåòåí äåí çà äåöàòà è êîëêî áúðçî ìèíà âà öÿëà ãîäèíà çà âúçðàñòíèòå! Êîëè÷åñòâîòî èíôîðìàöèÿ çíà÷èòåëíî âëèÿå âúðõó íàøàòà îöåíêà çà âðåìåòî. Êîëêîòî ïîâå÷å ñâåäåíèÿ ñå ñòîâàðâàò âúðõó ÷îâåêà, òîëêîâà ïîáúðçî ìèíàâà âðåìåòî ìó. Îò äðóãà ñòðàíà, ñáëúñúêúò ñ íîâà, âàæíà çà æèâîòà èíôîðìàöèÿ èëè ñ íåî÷àêâàíè ñúáèòèÿ ïðîìåíÿ óñåùàíåòî çà âðåìåòî. Çà âúçðàñòíèòå ïðåæèâÿâàíèÿòà, ñâúðçàíè ñ èíòåëåêòóàëíè îòêðèòèÿ èëè áëàãîïðèÿòíî íåî÷àêâàíî ñúáèòèå, ìîãàò äà èìàò ïîäìëàäÿâàùî èëè äàæå öåëèòåëíî âúçäåéñòâèå.

Ритъмът на времето определя живота ни

Íà êàêâà îñíîâà âúçïðèåìàìå íàøåòî îáêðúæåíèå êàòî âðåìåâè ïðîöåñ, ò.å. âúçïðèåìàìå ëè ãî ñúñ ñåòèâàòà? Ñòàâà âúïðîñ çà äîñòèãàíåòî íà íàñòîÿùåòî, ò.å. íà "êðàòêèÿ ìèã", êîéòî òîëêîâà íè ñå èñêà äà ñïðåì. Òîâà å ìèãúò, ôèçè÷åñêèÿò ìèã, êîéòî ïðîäúëæàâà 1/5 îò ñåêóíäàòà - òàêà íàðå÷åíàòà ñåêóíäà íà âöåïåíåíèåòî (îò óæàñ). Ìîçúêúò íè ðàçäåëÿ âúçïðèÿòèåòî íà íàñòîÿùåòî íà âðåìåâè îòðÿçúöè ñ ïðîäúëæèòåëíîñò 1/5 îò ñåêóíäàòà. Íî ñàìèòå íèå ïðåæèâÿâàìå ñúáèòèÿòà êàòî åäíî öÿëî, êàòî íåùî âçàèìîñâúðçàíî. Òîâà å ìíîãî êðàòêî èçæèâÿâàíå íà íàñòîÿùåòî. Òî îáà÷å èìà ïðåäïàçâàùî âúçäåéñòâèå âúðõó íàøèÿ æèâîò. Àêî òîçè ôèçèîëîãè÷åñêè ìèã ïðîäúëæàâàøå 1000 ïúòè ïî-äúëãî, áèõìå ìîãëè äà âèäèì êàê ðàñòå òðåâàòà. Íåùî êàòî ñíèìêè ñúñ çàáàâåíà êàìåðà. Åäíà ãîäèíà áè áèëà ðàâíà íà 3 ÷àñà è 45 ìèíóòè. Àêî ôèçèîëîãè÷åñêèÿò ìèã áåøå 1000 ïúòè ïî-êúñ, óñåùàíåòî áè áèëî êàòî ïðè áàâíî ïðîæåêòèðàíå íà âèñîêîñêîðîñòíà ôèëìîâà ëåíòà. Áèõìå ìîãëè äà ïðîñëåäèì ñ î÷è ïîëåòà íà êóðøóì è äà ñå ïðåäïàçèì îò íåãî. ×îâåê çà 29 äíè áè ïðåæèâÿë òîëêîâà, êîëêîòî îáèêíîâåíî ïðåæèâÿâà çà 80 ãîäèíè. ßâíî ôèçèîëîãè÷åñêèÿò ìèã èãðàå ðåøàâàùà ðîëÿ â íàøèÿ æèâîò. Íàé-âàæíèÿò âðåìåâè îòðÿçúê îò íàøèÿ æèâîò å äåíîíîùèåòî. Äâàäåñåò è ÷åòèðèòå ÷àñà ñå ðåãóëèðàò îò äåíîíîùíèÿ ðèòúì. Òîçè ðèòúì ñå ïðîÿâÿâà â ðàçëè÷íèòå ôóíêöèè íà îðãàíèçìà êàòî ñúîòâåòñòâàùî èì ïåðèîäè÷íî êîëåáàíèå. Ñïåöèàëíî òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè ñèíóñîèäàòà íà òåìïåðàòóðàòà â äåáåëîòî ÷åðâî. Íèå ñå ïîä÷èíÿâàìå íà òîçè äåíîíîùåí ðèòúì.  ìîçúêà ñå çàäàâà òî÷åí 25-÷àñîâ òàêò, íåçàâèñèìî îò ñìÿíàòà íà òúìíèíàòà è ñâåòëèíàòà. Ðèòúìúò íà òúìíèíàòà è ñâåòëèíàòà ñèíõðîíèçèðà òîçè òàêò ïðèáëèçèòåëíî íà 24 ÷àñà.

Õîðàòà ñà ïîä÷èíåíè è íà ñåäåìäíåâåí ðèòúì. Îùå ïðè äðåâíèòå ñåäåìäíåâíèÿò ðèòúì, ïðèëàãàí â ñîöèàëíèòå ñòðóêòóðè, å ïðèñïîñîáåí êúì áèîëîãè÷íèòå îñîáåíîñòè íà îðãàíèçìà. Òóê íå áèâà, ðàçáèðà ñå, äà çàáðàâÿìå, ÷å Ñúçäàòåëÿò íà æèâîòà íàñòîÿòåëíî ïðåïîðú÷âà õîðàòà è æèâîòíèòå äà ñïàçâàò òîçè ðèòúì.  êíèãàòà „Èçõîä“ å íàïèñàíî: "Øåñò äíè äà âúðøèø ðàáîòàòà ñè; à íà ñåäìèÿ äà ñè ïî÷èâàø, çà äà ñè îòïî÷èíå âîëúò òè è îñåëúò òè è äà ñè îòäúõíå ñèíúò íà ñëóãèíÿòà òè è ÷óæäåíåöúò" (23:12). Íåñúîáðàçÿâàíåòî ñ äåíîíîùíèÿ è ñåäìè÷íèÿ ðèòúì èìà ðàçëè÷íè ïîñëåäñòâèÿ â ñîöèàëíàòà è òðóäîâàòà ñôåðà. Êîãàòî ðàáîòÿò íà íîùíè ñìåíè è èçâúíðåäíî, õîðàòà ìîãàò äà ñå ñáëúñêàò ñúñ ñúùåñòâåíè çäðàâîñëîâíè ïðîáëåìè, êîåòî íà ñâîé ðåä âîäè äî óâåëè÷àâàíå íà ðàçõîäèòå â çäðàâåîïàçâàíåòî. Íàóêàòà, êîÿòî ñå çàíèìàâà ñ òîçè áèîëîãè÷åí ÷àñîâíèê, ñå íàðè÷à õðîíîáèîëîãèÿ. Òÿ å ìíîãî âàæíà çà ìåäèöèíñêèòå íàáëþäåíèÿ è ëå÷åíèåòî íà îïðåäåëåíè áîëåñòè. Íî òðÿáâà äà áúäåì îñîáåíî âíèìàòåëíè ñ ò. íàð. "áèîðèòìèêà". Òîâà å ñèñòåìà íà îïðåäåëÿíå íà "äîáðè" è "ëîøè" äíè. Ïîäîáíè èç÷èñëåíèÿ íè âúçäåéñòâàò êàòî õîðîñêîï. Àêî íè ñå ïðåäñêàæå ëîø äåí, ñìå ìíîãî âíèìàòåëíè. Êàòî ðåçóëòàò îáà÷å ñå ñúêðàùàâà âðåìåòî íà åñòåñòâåíàòà íè ðåàêöèÿ è ñå óâåëè÷àâà ðèñêúò îò íåùàñòåí ñëó÷àé.

Липса на време

È òúé, ìîæåì äà óñåòèì íàñòîÿùåòî ñàìî â åäèí êðàòúê ìèã. Òóê òðÿáâà äà ïîñî÷èì äâà ôàêòîðà, êîèòî âëèÿÿò âúðõó æèâîòà íè. "Âñåêè ÷îâåê óñåùà âðåìåòî ïî ñâîé íà÷èí, òúé êàòî ôèçèîëîãè÷íèÿò ìèã å èíäèâèäóàëåí. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å âñåêè èìà ñïåöèôè÷íî óñåùàíå çà âðåìåòî, â êîåòî å íàïúëíî ñàìîòåí. Íå ìîæåì äà ïðåíåñåì ñâîÿ óñåò çà âðåìåòî âúðõó äðóãèòå. Ñúùîòî å è ïðè âúçïðèÿòèåòî íà öâÿò è ìèðèñ. Çà âêóñîâå íå ñè ñòðóâà äà ñïîðèì. "Ïî ïðèíöèï íèå ïðåöåíÿâàìå äåéñòâèòåëíîñòòà íåâÿðíî. ×àñîâíèêúò èçìåðâà âðåìåòî ìíîãî òî÷íî, íî ïîêàçàíèÿòà ìó íå ñúâïàäàò ñ íàøåòî óñåùàíå çà âðåìå. Òîâà íè âîäè äî ñòðàõ è íåóâåðåíîñò. Òåçè äâà ôàêòîðà îçíà÷àâàò, ÷å íèå ñ íàøåòî Àç ñìå çàêëþ÷åíè â çàòâîð, îò êîéòî íå ìîæåì äà èçëåçåì. Íàïúëíî èíäèâèäóàëíîòî âúçïðèÿòèå çà âðåìåòî è ïîäñúçíàòåëíîòî ðàçáèðàíå çà îãðàíè÷åíîñòòà íà æèâîòà ÷åñòî ñà äâèæåùà ñèëà çà ÷îâåøêèòå ìèñëè è äåéñòâèÿ. Íÿêîé íàïðèìåð êàçâà, ÷å ïî÷òè íèùî íå å óñåòèë îò æèâîòà, è ñìÿòà, ÷å èìà îùå ìíîãî äà íàâàêñâà. Äðóã ñè ìèñëè, ÷å å íàïðàâèë äîñòà, íî íå òîâà, êîåòî áè òðÿáâàëî. Òîé èìà íóæäà äà ïîïðàâè ìíîãî íåùà, íî îñòàâà âñå ïî-ìàëêî âðåìå. Ñåãà ãîëÿìàòà ÷àñò îò äîìàêèíñêàòà ðàáîòà èçïúëíÿâàò ìàøèíè è ìíîçèíà íèêîãà íå ñà èìàëè òîëêîâà ñâîáîäíî âðåìå êàòî äíåñ, íî âñè÷êè ñòðàäàìå îò

ëèïñà íà âðåìå. Çà ëþáîâ è âíèìàíèå êúì áëèæíèÿ âðåìå íå îñòàâà. Âðåìåòî íè äúðæè â ðúöåòå ñè. Ïîñòîÿííî ñìå çàãðèæåíè, ÷å íå íè îñòàâà âðåìå äà èçïúëíèì çàäúëæåíèÿòà ñè. Íàøåòî ÷åñòîëþáèâî æåëàíèå äà ñúçäàäåì íåùî íåïðåõîäíî âñúùîñò å ïðè÷èíà çà íåäîñòèãà íà âðåìå è çà ïðîáëåìèòå íè. Ïðåç XVIII âåê âúâ âèñøèòå êðúãîâå íà îáùåñòâî ñå å ñìÿòàëî çà íåïðèëè÷íî äà íÿìàø âðåìå çà äðóãèÿ ÷îâåê. Çàáúðçàíîñòòà è ñòðåñúò ñà áèëè õàðàêòåðíè çà áåäíÿöèòå. Òå ñà èìàëè íóæäà äà ñå ñóåòÿò, äîêàòî ñå ãðèæàò çà íàñúùíèÿ. Íå ñà ðàçïîëàãàëè ñ âðåìå çà ðàçâëå÷åíèÿ è ðàçãîâîðè. Äíåñ îáà÷å èçðàçúò: "Íÿìàì âðåìå" å ñòàíàë ñèìâîë íà æèâîòà. Òàêà ÷îâåê ïîêàçâà, ÷å å çàåò è óâàæàâàí. Íóæåí å íàâñÿêúäå è çàòîâà íÿìà âðåìå. Êîëêîòî ïî-ãîëÿìî å ÷åñòîëþáèåòî íè, òîëêîâà ïîâå÷å íè ñå ñòðóâà, ÷å ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà íàøèÿ æèâîò ñå ñúêðàùàâà.  ðåçóëòàò íà òîâà â íàñ ðàñòàò ñòðàõúò è íåäîâîëñòâîòî. Ïðåêàëåíàòà íàòîâàðåíîñò íåèçáåæíî âîäè äî îðãàíè÷íè çàáîëÿâàíèÿ. Ãóáèì ñïîñîáíîñòòà èñòèíñêè äà ñå óäèâëÿâàìå íà íåî÷àêâàíîòî, çàùîòî êîëêîòî ïîâå÷å ïëàíèðàìå, òîëêîâà ïî-ðÿäêî ñòàâàò íåî÷àêâàíèòå íåùà. Óãíåòÿâàò íè ñúùî ïðåêîìåðíîòî ïðåäëàãàíå è íåíàñèòíîòî æåëàíèå äà èìàìå âñè÷êî. Äíåñ âñè÷êî å äîñòúïíî. È íèå êóïóâàìå ìíîãî íåùà, áåç äà ñå çàìèñëÿìå âúðõó ñúîòíîøåíèåòî ðàçõîä - ïîëçà. À âñÿêî íåùî èçèñêâà ìíîãî âðåìå - çà íåãîâîòî ïîëçâàíå, ïîääðúæêà, ðåìîíò.

Âñåêèäíåâíî ïîëó÷àâàìå îãðîìíî êîëè÷åñòâî èíôîðìàöèÿ, íî ïî÷òè íÿìàìå âðåìå äà ïðåðàáîòèì ïîíå îíàçè ÷àñò, êîÿòî ñìå ôèëòðèðàëè êàòî âàæíà è íåîáõîäèìà çà íàñ. Ñúâðåìåííèÿò ÷îâåê å èíôîðìèðàí â íàé-âèñøà ñòåïåí, íî èíôîðìàöèÿòà âñå ïî-ìàëêî å ñâúðçàíà ñúñ ñàìèÿ íåãî. Нашите планове срещ у Божия план за времето

Òðÿáâà äà ðàçáèðàìå èíäèâèäóàëíîòî âúçïðèÿòèå çà âðåìåòî êàòî äàð îò Áîãà - ïî ñúùèÿ íà÷èí êàêòî è æèâîòà. Íóæíî å äà ñå ñìèðèì è äà ïðèåìåì, ÷å íå íèå òðÿáâà äà ïðàâèì âñè÷êèòå ñè ïëàíîâå, à íàøèÿò Ñúçäàòåë âå÷å å ïëàíèðàë íåùî çà íàñ. Ïðîáëåìúò âñúùíîñò å, ÷å ñ åãîèñòè÷íèòå ñè ïëàíîâå ÷åñòî ïðå÷èì íà èçïúëíåíèåòî íà Íåãîâèòå. Êàòî ñëåäâàìå íàìåðåíèÿòà è ïðåäñòàâèòå ñè, áåç äà ïèòàìå íàøèÿ Òâîðåö, èçðàçõîäâàìå ïîäàðåíîòî íè âðåìå êàòî êðàäåö, êîéòî áúðçà äà ïî-õàð÷è îòêðàäíàòèòå ïàðè. Íå å ëè äîáðå íàé-ñåòíå äà ñå äîâåðèì íà Ñúçäàòåëÿ ñè. Íèå óñåùàìå åäíîñòðàí÷èâî äåéñòâèòåëíîñòòà, çàùîòî âúçïðèåìàìå ðàçëè÷íî âðåìåòî â çàâèñèìîñò îò ñèòóàöèÿòà. Çàòîâà å òîëêîâà òðóäíî äîêðàé äà îáìèñëèì ñëîæíèòå ðåàëèè è ñëåä òîâà äà ñå íàìåñèì ñ ïîçèòèâíè äåéñòâèÿ. Ìíîãî áúðçî äîñòèãàìå ïðåäåëà íà âúçìîæíîñòèòå ñè âúâ âçàèìîîòíîøåíèÿòà ñ

áëèçêèòå ñè, â íàøàòà ñðåäà è â ñîöèàëíèòå ñòðóêòóðè èçîáùî, êîãàòî ñå îïèòâàìå äà îñúùåñòâèì ïëàíîâåòå ñè, áåç äà ïèòàìå Ñúçäàòåëÿ. Àïîñòîë Ïàâåë ãî èçðàçÿâà òàêà: "Íèêîé äà íå ñå ëúæå. Àêî íÿêîé ìåæäó âàñ ìèñëè, ÷å å ìúäúð ñïîðåä òîçè âåê, íåêà ñòàíå ãëóïàâ, çà äà áúäå ìúäúð" (1 Êîð. 3:18-20). ×îâåê, êîéòî çàëàãà ñàìî íà ðåàëíîòî, ñå ïîä÷èíÿâà íà áèîëîãè÷íèÿ ðèòúì íà âðåìåòî è ñâåæäà ñåáå ñè äî èçìåðåíèå, íåäîñòîéíî çà ëè÷íîñòòà ìó.  äâîéíàòà íè íåîïðåäåëåíîñò, ò.å. â òîâà, ÷å ñìå àáñîëþòíî ñàìîòíè â óñåùàíèÿòà ñè è ÷å âúçïðèåìàìå íåâÿðíî äåéñòâèòåëíîñòòà, îñîáåíî âðåìåâàòà äåéñòâèòåëíîñò, íÿìà äà íè ïîìîãíàò íèòî ôèëîñîôèÿòà, íèòî êîÿòî è äà áèëî ðåëèãèÿ. Ñàìî Áîã - Ñúçäàòåëÿò - ìîæå äà íè ïîìîãíå. Ñëåäíèòå äóìè îò ðúêîâîäñòâîòî íà òîçè ãåíèàëåí "Èíæåíåð" íè óòåøàâàò: "Èèñóñ èì êàçà: "Èñòèíà, èñòèíà âè êàçâàì - ïðåäè äà ñå å ðîäèë Àâðààì, Àç ñúì" (Éîàí 8:58). "Òè ñè Ìå âúçëþáèë ïðåäè ñúçäàíèåòî íà ñâåòà" (Éîàí 17:24). "È ñåãà, ïðîñëàâè Ìå, Îò÷å, ó Ñåáå Ñè ñúñ ñëàâàòà, êîÿòî èìàõ ó Òåá ïðåäè ñúçäàíèåòî íà ñâåòà" (Éîàí 17:5). Îò òåçè òðè ñòèõà å ÿñíî, ÷å Èèñóñ å íåçàâèñèì îò âðåìåòî. Òîé ãè ïîòâúðæäàâà ñ äåëàòà è çíàìåíèÿòà Ñè. Ñòàâà ×îâåê. Ïîä÷èíÿâà Ñåáå Ñè íà áèîëîãè÷íèÿ ðèòúì, êîéòî ñàìèÿò Òîé å ñúçäàë. Îñòàâÿ ñâîáîäíàòà îò ïðîñòðàíñòâî è âðåìå ñëàâà è ñìàëÿâà Ñåáå Ñè äî ïðîñòðàíñòâåíî-âðåìåâàòà îãðàíè÷åíîñò íà Ñâîåòî òâîðåíèå. Íèå çíàåì çàùî ãî å íàïðàâèë. ×îâåê èñêà äà æèâåå áåç Áîãà, çàùîòî ñìÿòà, ÷å Ñúçäàòåëÿò ãî å îùåòèë â íåãîâàòà ñâîáîäà.  ðåçóëòàò íà òîâà ðåøåíèå - ñðåùó Áîãà è â ïîëçà íà ñâîåòî Àç - íèå ïîïàäàìå â äâîéíàòà íåîïðåäåëåíîñò, çà êîÿòî âå÷å ãîâîðèõìå. Íî íèêîé îò íàñ íå å ñïîñîáåí äà àíóëèðà òîâà ðåøåíèå ñàìîñòîÿòåëíî, ñàìî Ñúçäàòåëÿò ìîæå äà ãî íàïðàâè. Õîðàòà ÷åñòî çàäàâàò âúïðîñà: "Êúäå áåøå Áîã?",

êîãàòî ñå ñëó÷âà íåùî ëîøî. Èëè: "Êàê Áîã ìîæå äà äîïóñíå òîâà?" Ñàìî ïðèíöèïíîòî ðåøåíèå íà ÷îâåêà äà æèâåå áåç Áîãà ïîçâîëÿâà äà âúçíèêâàò ïîäîáíè âúïðîñè. Àêî ñúì ðåøèë äà ñå ñïðàâÿì áåç Áîãà, íå ìîãà äà èçèñêâàì îò Íåãî äà áúäå áëèçî, êîãàòî ñëó÷àéíî ìè ïîòðÿáâà. Àêî ñúì èçáðàë ñàìî ÷îâåøêîòî íèâî, ùå ñå íàëîæè äà òúðïÿ òîâà, êîåòî òî ìè íîñè. Моето време е в Божиите ръце

 ëè÷íàòà ìè íåîïðåäåëåíîñò èìàì øàíñ äà ðàçáåðà, ÷å Èèñóñ Õðèñòîñ ïðîòÿãà êúì ìåí ðúêà è ÷å çàðàäè ìîåòî "íå" íà Áîãà Òîé å ïîíåñúë íàêàçàíèåòî - çà íèçøåòî, íåäîñòîéíî çà ÷îâåêà íèâî. Àêî ïðèçíàåì âèíàòà ñè, àêî ðàçáåðåì è îñúçíàåì áåçñìèñëåíîñòòà íà ñîáñòâåíèòå ñè ñòðåìåæè, òîâà ùå íè îñâîáîäè îò âëàñòòà íà ïëúòòà. Ùå íè îñâîáîäè îò ñàìîòàòà â íàøåòî óñåùàíå çà âðåìå, îò îãðàíè÷åíîòî âúçïðèÿòèå íà ðåàëíîñòòà, îò ïúëíîòî îòñúñòâèå íà îðèåíòèðè. Ùå ñå îáúðíåì êúì Áîãà è òîãàâà ùå âèäèì äåéñòâèòåëíîñòòà â Áîæèÿòà ñâåòëèíà. Òîé ùå íè îïàçè â òàçè óæàñíà ñàìîòà, ùå íè îïàçè îò ïúëíàòà áåçñìèñëåíîñò, îò ñòðàõà ïðåä æèâîòà è ïðåä ñìúðòòà. Òîãàâà ùå ðàçáåðåì äóìèòå íà Èèñóñ: "Àç ñúì ïúòÿò è èñòèíàòà, è æèâîòúò; íèêîé íå èäâà ïðè Îòöà îñâåí ÷ðåç Ìåí" (Éîàí 14:6). Àêî ìîæåì äà êàæåì íà âúçêðúñíàëèÿ Õðèñòîñ, Êîéòî å ñúâñåì áëèçî: " Òâîèòå ðúöå ñà âðåìåíàòà ìè" (Ïñ. 31:15), ùå ìîæåì è äà î÷àêâàìå îò Íåãî íåùî âåëèêî. Íå ñàìî â áúäåùèÿ ñâÿò, íî îùå òóê, íà çåìÿòà. Ñåãà ïîðàäè ôèçèîëîãè÷íèÿ ìèã è èíäèâèäóàëíîòî óñåùàíå çà âðåìåòî ñå ÷óâñòâàìå êàòî â êèëèÿ. Ïðèñúäàòà íè å äîæèâîòåí çàòâîð è íèå íå ìîæåì äà èçëåçåì îò íåãî. Íî â Ïîñëàíèåòî êúì åôåñÿíèòå å íàïèñàíî: "Êàòî ñå âúçêà÷è íà âèñîêî, ïëåíè ïëåí è äàäå äàðîâå íà ÷îâåöèòå" (4:8). Äà, äî êðàÿ íà æèâîòà ñè ñìå çàêëþ÷åíè â òîçè çàòâîð, âèæäàìå ðåøåòêèòå, íî òîé å èçöÿëî â ðúöåòå íà Èèñóñ Õðèñòîñ. Òîâà íè óòåøàâà. Òàêà ìîæåì äà æèâååì ñúâñåì ðàçëè÷íî ñ

íàøàòà îãðàíè÷åíîñò è íåóâåðåíîñò. È ìàêàð ÷å îñòàâàìå â òîçè çàòâîð, Õðèñòîñ íè äàâà äàðîâå è ïîðú÷åíèÿ, áëàãîäàðåíèå íà êîåòî íàøèÿò æèâîò òóê ïðèäîáèâà ñìèñúë è ïúëíîòà. Òîâà ñòàâà îùå ñåãà, â ðåàëíîñòòà íà åäèíñòâîòî îò ïðîñòðàíñòâî è âðåìå. Èñêàì îùå âåäíúæ äà íàïîìíÿ çà ñïîñîáíîñòòà äà ñå óäèâëÿâàìå êàòî äåöà. Êîéòî èñêðåíî èçó÷àâà Áîæèåòî Ñëîâî è òúðñè â íåãî îòãîâîðè íà âúïðîñèòå ñè, íå ïðåñòàâà äà ñå ó÷óäâà íà âñÿêà íîâà, âàæíà çà æèâîòà ìó èíôîðìàöèÿ. È êàòî ðåçóëòàò ïðèäîáèâà ñïîêîéñòâèå è óâåðåíîñò. Òîâà íåî÷àêâàíî îòêðèòèå íà Áîæèÿòà ëþáîâ âñúùíîñò óäúëæàâà âðåìåòî - èçæèâÿâàìå ãî êàòî äúëãèòå ëåòíè äíè íà äåòñòâîòî ñè. Õîðà, ïîä÷èíèëè ñâîÿ æèâîò íà Áîæèåòî âîäèòåëñòâî, âå÷å íå ñà îáñåáåíè îò òîçè òðåñêàâ òåìï, ïðè êîéòî âúçïðèåìàò ñàìî èçîáðàæåíèÿòà. Òå äåéñòâèòåëíî æèâåÿò è èìàò âðåìå çà áëèæíèÿ ñè. Áîã íè ïîìàãà ïðàâèëíî äà ïîäðåæäàìå íàé-âàæíîòî â æèâîòà ñè. Íåãîâîòî Ñëîâî íè ó÷è äà îñòàâÿìå íà çàäåí ïëàí âñè÷êî íåíóæíî, âòîðîñòåïåííî, âñè÷êî, êîåòî ïîãëúùà âðåìåòî íè. Èèñóñ Õðèñòîñ ïîçíàâà çàòâîðà íè è ðàçáèðà íàøèòå òðåâîãè è ïðèòåñíåíèÿ. Àêî ïðèåìåì ðúêàòà íà Áîãà, êîÿòî å ïðîòåãíàòà îò Èèñóñ Õðèñòîñ, ùå ìîæåì íàïúëíî äà Ìó ñå äîâåðèì âúâ âñåêè ìîìåíò îò ñúùåñòâóâàíåòî íè. Ìîæåì ñïîêîéíî äà îñòàâèì öåëèÿ ñè æèâîò â ðúöåòå íà Áîãà.

Òîâà å ÷àñò îò èñòîðè÷åñêè äîêóìåíò, íàïèñàí ïðåäè 2 000 ãîäèíè, ïîòî÷íî ìåæäó 50 è 54 ã. ñë. Õð. â Êîðèíò îò èçâåñòåí àâòîð - àïîñòîë Ïàâåë. Äóìèòå ñå ïîòâúðæäàâàò îò äðóã äîêóìåíò - Äåÿíèÿ íà àïîñòîëèòå 17 è 18 ãëàâà. Íèå ñìå åäíî îò ïîêîëåíèÿòà, íå ñàìî îòõâúðëèëè àâòîðèòåòà íà Áîãà, íî è ïîäëîæèëè íà ñúìíåíèå Íåãîâîòî ñúùåñòâóâàíå.  îñíîâàòà íà ìèðîãëåäà íè ñà ò. íàð. "íàó÷íè äîêàçàòåëñòâà", êîèòî âñúùíîñò ñà ñàìî òåîðèè è õèïîòåçè. Îò äðóãà ñòðàíà, èçïàäàìå â èäîëîïîêëîíñòâî, êàòî îáîæåñòâÿâàìå íàóêàòà.  ïðîäúëæåíèå íà íÿêîëêî âåêà âñåêè ïúò, êîãàòî "ïåðñèéñêè ìåäíè òðúáè" èçâåñòÿò îòêðèòèå íà íÿêàêúâ çàêîí, öÿëàòà âñåëåíà ñå ïîêëàíÿ, îòäàâà ïî÷åñòè è ñëàâà íà íàóêàòà, êàòî çàãúðáâà Çàêîíîäàòåëÿ è Òâîðåöà òî÷íî êàêòî ïî âðåìåòî íà Äàíàèë. Çàîáè÷àõìå èçðàçà "ïðèðîäàòà å ñúçäàëà" è òàêà ïðåíåáðåãâàìå Òâîðåöà íà ìàòåðèÿòà, êîÿòî íàóêàòà èçñëåäâà, Ñúçäàòåëÿ íà çàêîíèòå, êîèòî òÿ îòêðèâà, è ïî÷òè îäóõîòâîðÿâàìå ïðèðîäàòà. Íî íåêà ÷óåì êàêâî ìèñëÿò çà íàóêàòà äíåñ ñàìèòå ó÷åíè, çà äà îòðåçâèì ïðåäñòàâèòå ñè è äà ñå âúðíåì êúì Ïúðâîèçòî÷íèêà íà âñÿêî çíàíèå. Ïðåç 1989 ã. â Ìèíåñîòà íà êîíôåðåíöèÿ çà êðàÿ íà íàóêàòà áèîëîãúò Ã. Ñòåíò, àâòîð íà êíèãàòà "Êðàÿò íà ïðîãðåñà", êàçâà â ñâîÿ äîêëàä, ÷å ñïîðåä íåãî íàóêàòà, òåõíîëîãèÿòà, êàêòî è èçêóñòâîòî èìàò íà÷àëî è êðàé â ðàçâèòèåòî ñè. Êîëêîòî ïî-áúðç å ïðîãðåñúò, òîëêîâà ïî-áëèçî å íåãîâèÿò êðàé.

Îùå ïðåç 1969 ã. Ñòåíò ïðåäðè÷à, ÷å ñëåäâàùèòå ïîêîëåíèÿ ùå çàãóáÿò èíòåðåñ êúì íàóêàòà. Ùå ãî ñìåíè ëàìòåæúò çà óäîâîëñòâèÿ (íàðêîòèöè, êîìïþòúðíè èãðè). Çà îòäåëíè õîðà, ïî äóìèòå íà òîçè ó÷åí, óäîâîëñòâèå ìîæå äà áúäå è òúðñåíåòî íà èñòèíàòà, ò.å. íàóêàòà, íî íàé-âåðîÿòíî òîâà ùå áúäå íå åêñïåðèìåíòàëíà, à "èðîíè÷íà", ò.å. ñïåêóëàòèâíà íàóêà. Ó÷åíèòå, ïîñâåòèëè ñå íà íåÿ, ñå äåëÿò íà äâà òèïà:

ïúðâèòå âÿðâàò, ÷å îòêðèâàò îáåêòèâíàòà èñòèíà; âòîðèòå ðàçáèðàò, ÷å ñà ïî-áëèçî äî èçêóñòâîòî, îòêîëêîòî äî íàóêàòà. Õèìèÿòà è ôèçèêàòà ñà ìèíàëè ìàêñèìóìà â èíòåíçèâíîñòòà íà ðàçâèòèåòî ñè îêîëî ñðåäàòà íà ÕÕ â. ïîäîáíî íà ãåîãðàôèÿòà è îïèñàòåëíàòà áèîëîãèÿ. Òîâà ñå ïîòâúðæäàâà îò íèâîòî íà ðàçðàáîòêèòå, óäîñòîåíè ñ Íîáåëîâà íàãðàäà.

Êàòî õîðà, êîèòî íå îòðè÷àò íàóêàòà è íå ÿ îòõâúðëÿò, à èçïîëçâàò íåéíèòå ïîñòèæåíèÿ, áåç îáà÷å äà é ñå ïîêëàíÿò, ùå ñå îáúðíåì êúì íåéíèòå ïðèíöèïè è ìåòîäè, çà äà èçñëåäâàìå âúïðîñà çà ãðàáâàíåòî íà Öúðêâàòà. Ïðåäè äà çàïî÷íåì, ùå ñå îáîñíîâåì çàùî ïðåòåíäèðàìå, ÷å èçñëåäâàíåòî íè å íàó÷íî.

Êàòî ðàçñúæäàâà âúðõó êðèòåðèÿ çà íàó÷íîñò, Óìáåðòî Åêî ñòèãà äî èçâîäà, ÷å èçñëåäâàíåòî òðÿáâà: „... Äà ñå îòíàñÿ çà îáåêò, êîéòî å ïîçíàâàåì è äåôèíèðàí òàêà, ÷å äà áúäå ïîçíàâàåì è çà äðóãèòå... äà äåôèíèðàìå îáåêòà, îçíà÷àâà äà äåôèíèðàìå óñëîâèÿòà, ïðè êîèòî ìîæåì äà ãîâîðèì çà íåãî, áàçèðàéêè ñå âúðõó ïðàâèëà, êîèòî íèå ùå ñè îïðåäåëèì èëè êîèòî íÿêîé ïðåäè íàñ å ñúñòàâèë... Èçñëåäâàíåòî òðÿáâà äà êàæå òîâà, êîåòî îùå íå å êàçàíî îòíîñíî íåãîâèÿ îáåêò, èëè äà ïîãëåäíå îò äðóã úãúë òîâà, êîåòî âå÷å å êàçàíî...

òðÿáâà äà áúäå ïîëåçíî çà äðóãèòå... äà ïîñî÷è îñíîâíèòå ìàòåðèàëè çà ïðîâåðêà íà òåçàòà, êîÿòî çàùèòàâà, êàêòî è äà îñèãóðè ìàòåðèàëèòå, çà äà ìîãàò è äðóãèòå äà ïðîäúëæàò èçñëåäâàíåòî.“1 Òðÿáâà äà îòáåëåæèì, ÷å îñíîâåí èçâîð íà âñè÷êè ïîñî÷åíè è ðàçâèòè â òîçè òåêñò èäåè å Ñâåùåíîòî Ïèñàíèå. Ïèñàíîòî Áîæèå Ñëîâî ñå ðàçãëåæäà êàòî òåêñòóàëíà îñíîâà íà ðàçêðèòèÿ îáåêò íà âÿðàòà (Áàðò)2. Êúì ïðèíöèïà sola Scriptura (ñàìî Ïèñàíèåòî) ñå äîáàâÿ îùå åäèí, çàäúëæèòåëåí çà âñÿêî áîãîñëîâñêî èçñëåäâàíå è îïðåäåëåí îò Áàðò êàòî fides quarens intellectum (âÿðà â òúðñåíå íà ðàçóìà). Öåëòà íà òîâà èçñëåäâàíå íå e äà íàïðàâèì åêçåãåòè÷åí àíàëèç, íèòî äà ïîòúðñèì åòèìîëîãèÿòà íà äóìàòà "ãðàáâàíå", à äà äàäåì õåðìåíåâòè÷íî òúëêóâàíå áåç àëåãîðèè è îáðàçè, çàùîòî òåçè òåêñòîâå òðÿáâà äà ñå ðàçáèðàò áóêâàëíî. Ïî òàçè ïðè÷èíà ùå ðàçãëåæäàìå ãðàáâàíåòî êàòî ÿâëåíèå, êàòî ôàêò, êîéòî èçèñêâà íå ñàìî ëîãèêà è íàó÷åí ïîäõîä, íî è âÿðà â Ñúçäàòåëÿ íà òàçè èäåÿ, ò.å. ïúëíî äîâåðÿâàíå íà Áîæèÿ àâòîðèòåò. Òàçè âÿðà íå å ìèðîãëåä, òÿ ïðîìåíÿ ìèðîãëåäà ÷ðåç ïîçíàíèåòî íà èñòèíàòà, ðàçáèðàíà êàòî äóõîâíà ðåàëíîñò, à íå êàòî ôèëîñîôñêà êàòåãîðèÿ, êàòî ðåçóëòàò îò ïîñëóøàíèåòî íà ÷îâåøêèÿ ðàçóì è ïî Áîæèå îòêðîâåíèå. Ùå ñå îïèòàìå äà îïðåäåëèì êàêâî âñúùíîñò å ãðàáâàíå. Çà öåëòà ùå èçïîëçâàìå òåêñòà: " Åòî, åäíà òàéíà âè êàçâàì: íå âñè÷êè ùå ïî÷èíåì, íî âñè÷êè ùå ñå èçìåíèì, â åäèí ìèã, äîêàòî òðåïíå îêî, ïðè ïîñëåäíàòà òðúáà; çàùîòî òÿ ùå çàòðúáè è ìúðòâèòå ùå âúçêðúñíàò íåòëåííè, è íèå ùå ñå èçìåíèì. Çàùîòî òîâà, òëåííîòî, òðÿáâà äà ñå îáëå÷å â íåòëåíèå, è òîâà, ñìúðòíîòî, äà ñå îáëå÷å â áåçñìúðòèå" (I Êîð.

15:51-53). È òàêà, ãðàáâàíåòî å ñâðúõåñòåñòâåíî ÿâëåíèå, ñúïðîâîäåíî ñ ìèãíîâåíà ïðîìÿíà íà ÷îâåøêîòî òÿëî îò ñúñòîÿíèå íà òëåííîñò â íåòëåíèå, îò âðåìåííî òÿëî âúâ âå÷íî, ñ äðóãè ñïîñîáíîñòè è ôóíêöèè, íåîáõîäèìè çà æèâîò â

äðóãî èçìåðåíèå, ïîñëåäâàíî îò ñâðúõåñòåñòâåíî ïðåíàñÿíå íà õîðà îò çåìÿòà íà íåáåòî. Ãðàáâàíåòî íà õîðà âå÷å å áèëî îñúùåñòâÿâàíî â ìèíàëîòî è ùå ñå îñúùåñòâè â áúäåùåòî îò åäíà è ñúùà ñâðúõåñòåñòâåíà ëè÷íîñò - Áîãà. Îùå åäèí òåêñò ãîâîðè çà ãðàáâàíåòî áåç îáðàçè è àëåãîðèè, áåç õóäîæåñòâåíè ôèãóðè, áóêâàëíî: "À çà îíçè äåí è ÷àñ íèêîé íå çíàå, íèòî íåáåñíèòå àíãåëè, íèòî Ñèíúò, à ñàìî Îòåö. È êàêòî ñòàíà â Íîåâèòå äíè, òàêà ùå áúäå ïðèøåñòâèåòî íà ×îâåøêèÿ Ñèí... Òîãàâà äâàìà ùå áúäàò íà íèâàòà; åäèíèÿò ùå áúäå âçåò, à äðóãèÿò ùå áúäå îñòàâåí. Äâå æåíè ùå ìåëÿò íà ìåëíèöàòà; åäíàòà ùå áúäå âçåòà, à äðóãàòà ùå áúäå îñòàâåíà. Çàòîâà áäåòå, çàùîòî íå çíàåòå â êîé äåí ùå äîéäå âàøèÿò Ãîñïîä" (Ìàò. 24:36). Íÿêîé îò ïðåäñòàâèòåëèòå íà åêñïåðèìåíòàëíàòà íàóêà ìîæå äà ñå îòíåñå êúì òîçè òåêñò ñ èçâåñòíà äîçà ñêåïòèöèçúì. Ïîääðúæíèöèòå íà ñïåêóëàòèâíàòà íàóêà, êúì êîÿòî ìîæåì äà îòíåñåì è óôîëîãèÿòà, ùå äàäàò ñâîèòå îáÿñíåíèÿ. Êàòî íîâà íàóêà, êîÿòî èçó÷àâà íåèäåíòèôèöèðàíè ëåòÿùè îáåêòè, óôîëîãèÿòà ñå îïèòâà äà íàìåðè ñâîåòî ìÿñòî è ïðåäëàãà èçâîäè çà ÍËÎ, êîèòî âñúùíîñò íå ñà íèùî äðóãî îñâåí ïðîÿâà íà óìåíèÿòà íà íå÷èñòèòå ñèëè äà ëúæàò õîðàòà ÷ðåç ïðèâèäíè ÷óäåñà, çíàìåíèÿ, èçöåëåíèÿ, âèäåíèÿ. Òóê òåçè ñèëè èìàò íàòðóïàí îïèò â ïðîäúëæåíèå íà âåêîâå è ëåñíî ñå ïðèñïîñîáÿâàò êúì èçèñêâàíèÿòà íà âðåìåòî è êúì íèâîòî íà ÷îâåøêîòî ðàçâèòèå. Çà ñúæàëåíèå äíåøíîòî èçïàäíàëî â êîìà õðèñòèÿíñòâî ïîðàäè áåçñèëèåòî ñè å ãîòîâî äà ïðåîòñòúïè íà óôîëîçèòå òúëêóâàíåòî çà ãðàáâàíåòî íà Öúðêâàòà. Íåêà äà îòáåëåæèì ñ êàêâî ðàçïîëàãàìå, çà äà îáîñíîâåì òâúðäåíèåòî ñè êàòî íàó÷íî. Çíàåì, ÷å íàóêàòà å: 1. Ñèñòåìà îò çíàíèÿ çà çàêîíîìåðíîñòèòå â ðàçâèòèåòî íà ïðèðîäàòà, îáùåñòâîòî, ìèñëåíåòî è çà ñúùíîñòòà íà ÿâëåíèÿòà.

2. Ñúâêóïíîñò îò çàêîíîìåðíîñòè, èçâëå÷åíè îò ÷îâåøêèÿ îïèò.

àíãåëèòå, òåçè íåáåñíè ñúçäàíèÿ - íå ñàìî ïîòâúðæäàâàò âúçíåñåíèåòî íà Õðèñòîñ, íî è ïðåäñêàçâàò Íåãîâîòî çàâðúùàíå. Опит

Íèå ðàçïîëàãàìå ñúñ: 1. Ñèñòåìà îò çíàíèÿ çà çàêîíîìåðíîñòèòå ïðè äåéñòâèåòî íà ñèëàòà, ÷ðåç êîÿòî ñå èçâúðøâà ãðàáâàíåòî, è çà Áîãà êàòî èçòî÷íèê íà òàçè ñèëà è Ñúçäàòåë íà èäåÿòà çà ãðàáâàíåòî.

2. Îïèòà íà áèáëåéñêèòå ëè÷íîñòè, íà Öúðêâàòà ïðåç âåêîâå è â íàñòîÿùåòî.

3. Èñòîðè÷åñêè äîêóìåíòè, êîèòî ñâèäåòåëñòâàò çà ãðàáâàíå â ìèíàëîòî. Исторически документи Ãðàáâàíåòî íà Öúðêâàòà å ÿâëåíèå, êîåòî ñå î÷àêâà â áúäåùåòî, íî äàííè çà íåãî ñúùåñòâóâàò îò íÿêîëêî âåêà. Èçâåñòíè ñà íè èñòîðè÷åñêè ôàêòè îò ðàçëè÷íè ïåðèîäè, çàïèñàíè â Ñâåùåíîòî Ïèñàíèå. Ïúðâèÿò äîêóìåíò å îò 1500 ã. ïð. Õð.: "È Åíîõ õîäè ïî Áîãà è íå ñå íàìèðàøå âå÷å, çàùîòî Áîã ãî âçå" (Áèò. 5:24). Âòîðèÿò äîêóìåíò ãëàñè: "È äîêàòî òå îùå õîäåõà è ðàçãîâàðÿõà, åòî, ïîÿâè ñå îãíåíà êîëåñíèöà è îãíåíè êîíå, êîèòî ãè ðàçäåëèõà åäèí îò äðóã; è Èëèÿ âúçëåçå ñ âèõðóøêà íà íåáåòî" (IV Öàð. 2: 11). Îò òîçè ñòèõ ðàçáèðàìå, ïúðâî, êàêâà å ïîäãîòîâêàòà - Åëèñåé ïîëó÷àâà ñâèäåòåëñòâî, ÷å íåãîâèÿò ó÷èòåë Èëèÿ ùå áúäå ãðàáíàò. Âòîðî, äàâà íè ñå èíôîðìàöèÿòà, ÷å

Áîã èçâåñòÿâà çà áúäåùîòî ãðàáâàíå íå ñàìî Åëèñåé è Èëèÿ, íî è ìíîçèíàòà ïðîðîöè. Òðåòî, ñòàâà ÿñíî, ÷å èìà ñâèäåòåëè - ñúáèòèåòî ñå ñëó÷âà â ïðèñúñòâèå íå ñàìî íà Åëèñåé, íî è íà ïåòäåñåòòå ïðîðîöè. ×åòâúðòî, ñúáèòèåòî å ïîäëîæåíî íà àíàëèç è ïðîâåðêà: „Òîãàâà ìó êàçàõà: „Åòî ñåãà ìåæäó ñëóãèòå òè èìà ïåòäåñåò ñèëíè ìúæå; íåêà îòèäàò, ìîëèì äà ïîòúðñÿò ãîñïîäàðÿ òè, äà íå áè äà ãî å âäèãíàë Ãîñïîäíèÿò Äóõ è äà ãî å õâúðëèë íà íÿêîé õúëì èëè â íÿêîÿ äîëèíà.“ À Åëèñåé îòãîâîðè: „Íå îòèâàéòå“ (IV Öàð. 2:16). Òðåòèÿò äîêóìåíò îò I â. ñë. Õð. å òåêñòúò çà âúçíåñåíèåòî (ãðàáâàíåòî) íà Õðèñòîñ: "È êàòî ãè áëàãîñëàâÿøå, îòäåëè ñå îò òÿõ, è ñå âúçíåñå íà íåáåòî" (Ëóêà 24:51).  òîçè ñòèõ ñå ïîòâúðæäàâà íàëè÷èåòî íà ñâèäåòåëè - ïîâå÷å îò ïåòäåñåò ìúæå è æåíè. ×åòâúðòèÿò äîêóìåíò ãëàñè: „...Òå Ãî ãëåäàõà, Òîé ñå âúçíåñå è îáëàê Ãî ïîäõâàíà è ñêðè îò ïîãëåäà èì. È êàòî ñå âçèðàõà êúì íåáåòî, êîãàòî ñå âúçíàñÿøå, åòî, äâàìà ìúæå â áåëè äðåõè çàñòàíàõà äî òÿõ è êàçàõà: „Ãàëèëåÿíè, çàùî ñòîèòå è ãëåäàòå êúì íåáåòî? Òîÿ Èèñóñ, Êîéòî ñå âúçíåñå îò âàñ íà íåáåòî, ùå äîéäå òàêà, êàêòî Ãî âèäÿõòå äà îòèâà íà íåáåòî“ ( Äåÿí. 1:9-11). È òóê èìàìå ñâèäåòåëè (îñâåí ó÷åíèöèòå) -

Èçâåñòåí íè å îïèòúò íà áèáëåéñêèòå ëè÷íîñòè: - Åíîõ, ïðåäè äà áúäå ãðàáíàò, ïîëó÷àâà ñâèäåòåëñòâî îò Áîãà, ÷å å óãîäåí íà Íåãî.

- Âúòðåøíèÿò îïèò íà Åëèñåé - îòêðîâåíèåòî îò Áîãà, ÷å Èëèÿ å ãðàáíàò, ìó äàâà ïîâå÷å óáåäåíîñò, îòêîëêîòî íîñè îïèòúò íà ïðîðî÷åñêèòå ó÷åíèöè, êîèòî òðúãâàò äà òúðñÿò Èëèÿ.

-  æèâîòà íà Åëèñåé ñå ïðîÿâÿâàò çíàìåíèÿ è ÷óäåñà, ñëåä êàòî "äâîåí äÿë" îò äóõà íà Èëèÿ ñå ñïóñêà âúðõó íåãî. Òå ñà ïî-ñèëíè äîêàçàòåëñòâà îò âåùåñòâåíîòî, ñ êîåòî ðàçïîëàãà - ïàäíàëèÿ îò ó÷èòåëÿ ìó êîæóõ. Ïðè ïúðâèòå õðèñòèÿíè îáåùàíàòà îò Õðèñòîñ ñèëà íà Ñâÿòèÿ Äóõ äåéñòâèòåëíî ñòàâà ðåàëíîñò çà ó÷åíèöèòå â äåíÿ íà Ïåòäåñÿòíèöà, êîãàòî òå ñå ïðåâðúùàò â èñòèíñêè àïîñòîëè: ïðîìåíÿò ñå íå ñàìî äóõîâíî, íî è ïñèõè÷åñêè. Îò áîÿçëèâè, óïëàøåíè è ïîòèñíàòè ñòàâàò ñìåëè è äðúçíîâåííè ìúæå íà âÿðàòà. Ïðàòåíè âúâ âðàæäåáíèÿ ñâÿò êàòî "îâöå ñðåä âúëöè", óñïÿâàò äà ðàçïðîñòðàíÿò Õðèñòîâîòî ó÷åíèå. Ñàìî áëàãîäàðåíèå íà ñâðúõåñòåñòâåíàòà íàìåñà õðèñòèÿíñòâîòî âúïðåêè ñòðàøíàòà ñúïðîòèâà íà äåìîíè÷íèÿ ñâÿò, íå ñàìî îöåëÿâà, íî è ñå ðàçïðîñòðàíÿâà ïî÷òè íàâñÿêúäå. Òîâà å íàé-ñèëíèÿò äîâîä - îïèòúò â ñâåòîâåí ìàùàá - ïîáåäàòà íàä çëîòî ñúñ ñèëàòà íà äîáðîòî. Îïèòúò â íàñòîÿùåòî ñúùî å íåäâóñìèñëåí: - Êàòî ïðèåìàò æèâèÿ è âúçêðúñíàë Õðèñòîñ, âñåëèë ñå ïîñðåäñòâîì Ñâÿòèÿ Äóõ âúâ âñåêè, êîéòî ïîâÿðâà â Íåãî è Ãî ïîòúðñè ñ öÿëîòî ñè ñúðöå, ìèëèîíè õîðà ïî öÿëîòî çåìíî êúëáî îò äíèòå íà àïîñòîëèòå äî äíåñ ñå ðàæäàò ÷ðåç ñúùàòà Áîæèÿ ñèëà.

- Âñåêè åäèí îò ðîäåíèòå îò Áîãà

ïîëó÷àâà âúòðåøíî ñâèäåòåëñòâî, ïîäîáíî íà Åíîõ - îòêðîâåíèå îò Áîãà, ÷å å Áîæèå äåòå: "Òàêà ñàìèÿò Äóõ ñâèäåòåëñòâà çàåäíî ñ íàø ÿ äóõ, ÷å ñìå Áîæèè ÷åäà" (Ðèìë. 8:16).

- ×ðåç ñúùàòà ñèëà, ñ êîÿòî â ïðîäúëæåíèå íà âåêîâå èçâúðøâà òåçè âúòðåøíè, íåâèäèìè çà ÷îâåøêèòå î÷è ïðîìåíè, Áîã êàòî Ñúçäàòåë íà åñòåñòâåíèòå çàêîíè ùå îñúùåñòâè è ãðàáâàíåòî íà Öúðêâàòà. Òîé ùå ïðèëîæè ñúùàòà ñèëà è çà ôèçè÷åñêàòà ïðîìÿíà, çà äà èçäèãíå íàñ ïðè Ñåáå Ñè.

-  æèâîòà íà Öúðêâàòà ïðåç âåêîâåòå ñà çàñâèäåòåëñòâàíè ÷óäåñà è çíàìåíèÿ, èçâúðøåíè îò Ñâÿòèÿ Äóõ ÷ðåç íîâîðîäåíè è ñâÿòè õîðà. Âñè÷êî òîâà ñòàâà ÷ðåç ñèëàòà ïîñðåäñòâîì êîÿòî Áîã âúçêðåñÿâà Õðèñòîñ îò ìúðòâèòå. Àïîñòîë Ïåòúð ïèøå: "Áëàãîñëîâåí äà áúäå Áîã è Îòåö íà íàøèÿ Ãîñïîä Èèñóñ Õðèñòîñ, Êîéòî ñïîðåä ãîëÿìàòà Ñè ìèëîñò íè âúçðîäè çà æèâà íàäåæäà, ÷ðåç âúçêðåñåíèåòî íà Èèñóñ Õðèñòîñ îò ìúðòâèòå" (I Ïåò.

1:3). Åòî çàùî èìàìå îñíîâàíèå äà âÿðâàìå, ÷å è ñàìèòå íèå ùå áúäåì ãðàáíàòè - â òîâà íè óâåðÿâà íåâåäíúæ ñàìèÿò Áîã. Òîé ãîâîðè â ìèíàëîòî çà ãðàáâàíåòî íà Åíîõ è ãî èçâúðøâà. Òîé ãîâîðè çà ãðàáâàíåòî íà ïðîðîê Èëèÿ è ãî èçâúðøâà. Òîé ãîâîðè çà Õðèñòîâîòî âúçíåñåíèå è Ãî îñúùåñòâÿâà. Òîé ãîâîðè çà íàøåòî íîâîðàæäàíå è ãî èçâúðøâà. Òîé ãîâîðè çà íàøåòî ãðàáâàíå è ùå ãî èçâúðøè. Âñè÷êè èñòîðè÷åñêè ñúáèòèÿ, ñâúðçàíè ñ ãðàáâàíåòî, ñà íåîñïîðèìè. Íàøåòî íîâîðàæäàíå å íåîñïîðèìî, ñëåäîâàòåëíî è ïðåäñòîÿùîòî ñúáèòèå ñâðúõåñòåñòâåíîòî íè ãðàáâàíå, ñâúðçàíî ñúñ ñúùàòà áîæåñòâåíà èäåÿ - ùå ñå èçïúëíè.

Система от знания Àïîñòîë Ïàâåë ïèøå: "Àêî íÿêîé ìèñëè, ÷å çíàå íåùî, òîé îùå íå å ïîçíàë, êàêòî òðÿáâà äà ïîçíàâà. Íî àêî íÿêîé îáè÷à Áîãà, òîé å ïîçíàò îò Íåãî" (I Êîð. 8:2-3). À â åäèí îò ðóñêèòå ïðåâîäè ÷åòåì: " Êîéòî îáè÷à Áîãà, äàäåíî ìó å çíàíèå îò Íåãî." Òîâà çíàíèå ïðèäîáèâàìå ÷ðåç îòêðîâåíèå îò Áîãà çà èñòèíàòà îòíîñíî íàøåòî ìèíàëî, íàñòîÿùå è áúäåùå. Çíàíèåòî èäâà íå ñàìî îò èñòîðè÷åñêèòå äîêóìåíòè, êàòî èíôîðìàöèÿ, à è ÷ðåç âúòðåøåí îïèò - îáùåíèå ñ Áîãà. Ïðîìÿíàòà íà íàøàòà ïðèðîäà âúòðåøíàòà íè ñúùíîñò, êîÿòî å îñåçàåìà ïðè íîâîðîäåíèÿ õðèñòèÿíèí - å äîêàçàòåëñòâî çà Áîæèåòî äåéñòâèå â íàñ è íè äàâà âÿðà êàòî åäíà îò äàðáèòå íà Ñâÿòèÿ Äóõ. À òàçè âÿðà èçãðàæäà óâåðåíîñò â èñòèíèòå íà Ñâåùåíîòî Ïèñàíèå. Åòî çàùî âúçïðèåìàìå êàòî íåîñïîðèì ôàêò ãðàáâàíåòî íà Åíîõ, Èëèÿ è Õðèñòîñ. Çà òàêîâà çíàíèå ïèøå àïîñòîë Éîàí: "Çíàåì, ÷å íèå ñìå îò Áîãà... Çíàåì ñúùî, ÷å Áîæèÿò Ñèí å äîøúë è íè å äàë ðàçóì äà ïîçíàåì èñòèííèÿ Áîã" (Éîàí 5:19). Ùå ñå îïèòàìå äà äàäåì äåôèíèöèÿ íà áîæåñòâåíîòî çíàíèå - òî å îíîâà, êîåòî ïðîèçëèçà îò Áîãà êàòî àáñîëþòíà èñòèíà, ïðîñâåùàâàùà ÷îâåøêèÿ ðàçóì. ×ðåç âÿðà ñå óòâúðæäàâà ñúðöåòî íà ÷îâåêà, äàâà ìó ñå òâúðäà óáåäåíîñò, âäúõíîâÿâà ñå âîëÿòà ìó çà öåëåíàñî÷åíî äåéñòâèå ñ ïúëíî ó÷àñòèå íà ðúçñúäúêà.  áèòêàòà ñè ñ ãíîñòèöèçìà àïîñòîë Éîàí ïèøå òðè Ïîñëàíèÿ, êúäåòî ïðîÓìáåðòî Åêî, Êàê ñå ïèøå äèïëîìíà ðàáîòà, 45-49 ñòð.

2 Grentz, J. S. and Olson, R., op. cit., 67.

1

òèâîïîñòàâÿ ÷èñòîòî, èäâàùî îò Áîãà çíàíèå, íà åçè÷åñêîòî, êîåòî ñå ïîëó÷àâà îò äåìîíè. Èìåííî òîâà ÷èñòî çíàíèå íè äàâà óáåäåíîñò çà ìèíàëîòî, ãîâîðè çà íàñòîÿùåòî è íè íîñè òâúðäà íàäåæäà çà áúäåùåòî. Òî íÿìà íèùî îáùî ñ âíóøåíèåòî, òúé êàòî âñÿêà ñòúïêà ïî ïúòÿ êúì íåãî å îñìèñëåíà è ñå ïîäëàãà íà ùàòåëíà ïðîâåðêà. Ùå ñè ïîçâîëèì ÷ðåç åçèêà íà ïñèõîëîãèÿòà äà ïîä÷åðòàåì ñèëàòà è âëèÿíèåòî íà çíàíèåòî, êîåòî èäâà îò Áîãà. Òî ñå ðàçïðîñòðàíÿâà ÷ðåç òðè ñôåðè: 1. Êîãíèòèâíà - ïðèåìàíå íà èíôîðìàöèÿ è íåéíîòî îñìèñëÿíå: "Òîãàâà èì îòâîðè óìà, çà äà ðàçáåðàò Ïèñàíèÿòà" (Ëóêà 24:45).

2. Åìîöèîíàëíà - ñâúðçàíà ñ ìåæäóëè÷íîñòíèòå îòíîøåíèÿ è öåííîñòíàòà ñèñòåìà: "Äà âúçëþáèø Ãîñïîäà, òâîÿ Áîã, ñ öÿëîòî ñè ñúðöå, ñ öÿëàòà ñè äóøà è ñ âñè÷êèÿ ñè óì... Äà âúçëþáèø áëèæíèÿ ñè, êàêòî ñåáå ñè" (Ìàò. 22:37-39).

3. Ïñèõîìîòîðíà, ò.å. âúâ âðúçêà ñ íàâèöèòå è óìåíèÿòà: "Ìîéñåé êàçà îùå: "Âåñåëåèë, Åëèàâ è âñåêè, êîéòî óìåå, â ÷èåòî ñúðöå Ãîñïîä å âëîæèë ìúäðîñò è óìåíèå, çà äà çíàå äà âúðøè êàêâàòî è äà áèëî ðàáîòà, çà ñëóæáàòà íà ñâåòèëèùåòî, íåêà ðàáîòÿò, êàêòî Ãîñïîä å çàïîâÿäàë" (Èçõ. 36:1). Ïèñàíîòî Áîæèå Ñëîâî å ñèñòåìà îò çíàíèÿ è íà òÿõ òðÿáâà äà ñå äîâåðèì ïîâå÷å, îòêîëêîòî íà âñè÷êè äðóãè ÷îâåøêè çíàíèÿ, êîèòî òúðïÿò ïðîìåíè ñ âðåìåòî. Ñàìî Áîæèåòî Ñëîâî å âå÷íî. Çà íåãî Õðèñòîñ êàçâà: " Íåáåòî è çåìÿòà ùå ïðåìèíàò, íî Ìîèòå äóìè íÿìà äà ïðåìèíàò" (Ìàò. 24:35). „Îíçè, Êîéòî ñâèäåòåëñòâà çà òîâà, êàçâà: „Íàèñòèíà èäâàì ñêîðî. Àìèí! Åëà, Ãîñïîäè Èèñóñå!“ (Îòêð. 22: 20).

íîçèíà è äíåñ, êîãàòî ÷óâàò çà ðàæäàíå îò Áîãà, ïîâòàðÿò âúïðîñà íà Íèêîäèì: "Êàê ìîæå äà ñòàíå òîâà?" (Éîàí 3:9). Ðàæäàíåòî îò Áîãà å îñíîâàíèå çà Áîæèå äåéñòâèå â íàñ, ïî÷âà çà îñèíîâÿâàíåòî íè îò Áîãà, çà êîåòî ñìå èçáðàíè ïðåäè ñúçäàâàíåòî íà ñâåòà. Òî å òÿñíàòà âðàòà, âîäåùà êúì Áîæèåòî öàðñòâî. Òîâà âòîðî ðàæäàíå å âåëèêîòî èçæèâÿâàíå íà Áîæèÿòà áëàãîäàò. Òàêà ÷îâåê ñå îñâîáîæäàâà îò ìèíàëîòî è ïðåä íåãî ñå îòâàðÿ áîæåñòâåíîòî áúäåùå. Ðàæäàíåòî îò Áîãà íè íîñè îïðîùàâàíå íà ãðåõîâåòå, ñïàñåíèå îò ðîáóâàíåòî íà ñòðàñòèòå, âúòðåøåí ìèð, ñúçíàòåëíî îáùåíèå ñ Áîãà - ñ Áîã Îòåö, Ñèí è Ñâÿòèÿ Äóõ. Âòîðîòî ðàæäàíå å ïðåäè âñè÷êî âúòðåøíî ïðåæèâÿâàíèå, ÷ðåç êîåòî ÷îâåê çàïî÷âà äà îáùóâà ñ Áîãà ñúçíàòåëíî âúç îñíîâà íà îñúùåñòâåíîòî îò Íåãî ñïàñåíèå.

Ñòàâà äóìà íå çà çíàíèå - äà ïîçíàâàø è äà ïðèåìàø êàòî ïðàâäà Áîæèèòå èñòèíè, - à çà îáíîâÿâàíå íà æèâîòà. Òî å ñðàâíèìî ñàìî ñ ôèçè÷åñêîòî ðàæäàíå. Ìîæå äà ïðèçíàâàìå âñè÷êî, êîåòî Áîã å íàïðàâèë çà ñïàñåíèåòî íà ÷îâåêà, ìîæå äà ñå âúçõèùàâàìå îò ñâèäåòåëñòâîòî íà Ñâåùåíîòî Ïèñàíèå çà íîâèÿ æèâîò, äà ñìå ñúãëàñíè ñ íåîáõîäèìîñòòà îò íîâîðîæäåíèå è âñå ïàê äà îñòàíåì áåç âå÷íèÿ æèâîò. Âñÿêî íà÷àëî â Áîæèåòî òâîðåíèå å îáâèòî â òàéíà. Ïðèðîäàòà å ñíàáäèëà òàçè òàéíà ñ ïîêðèâàëî, êîåòî íèêîé íå ìîæå äà ïðåìàõíå. Òàêà ñà ñêðèòè è íà÷àëàòà íà áîæåñòâåíèÿ æèâîò â ÷îâåêà. Íî òîçè, êîéòî ñå å ðîäèë îò ãîðå, çíàå, ÷å å ïîëó÷èë íîâ æèâîò. Òîé ñêúñâà ñúñ ñòàðîòî ñè ãðåøíî ñúùåñòâóâàíå è íàìèðà ðàäîñò â îáùåíèåòî ñ Áîãà è ñ Íåãîâèòå äåöà. Òàêúâ ÷îâåê ìîæå äà ñâèäåòåëñòâà ñ äóìèòå íà ñëåïîðîäåíèÿ: "Åäíî çíàÿ, ÷å áÿõ ñëÿï, à ñåãà âèæäàì" (Éîàí 9:25). Ìàêàð ÷å íå ìîæåì äà îáÿñíèì òâîð÷åñêîòî äåëî â íàñ, ÷ðåç êîåòî ñìå ñòàíàëè íîâî òâîðåíèå, íèå çíàåì: "Ñòàðîòî ïðåìèíà, åòî, âñè÷êî ñòàíà íîâî" (II Êîð. 5:17). Ïðåäè ìíîãî ãîäèíè Áîæèÿò ñëóãà ä-ð Áåäåêåð ïîïèòàë åäèí âúçðàñòåí âÿðâàù: "Êàæè ìè, îòêúäå çíàåø, ÷å ñè íî-

âîðîäåí?" Âúçðàñòíèÿò áðàò ñå ñìóòèë - íå çíàåë êàêâî äà îòãîâîðè. Òúé êàòî ïðîäúëæàâàë äà ìúë÷è, ä-ð Áåäåêåð ñå îáúðíàë êúì äðóã âÿðâàù ñúñ ñúùèÿ âúïðîñ. Íî è òîé ìúë÷àë, íå çíàåë îòãîâîðà. Òîãàâà ä-ð Áåäåêåð êàçàë: "Å, áðàòå, êàæè: "Ùîì æèâåÿ, çíà÷è ñúì ðîäåí." Êúäåòî èìà æèâîò, èìàëî å è ðîæäåíèå. Êîéòî âäèøâà íåáåñíàòà àòìîñôåðà, èìà è íóæíèòå çà òîâà îðãàíè.  îáùåíèå ñ Õðèñòîñ ñå ÷óâñòâà äîáðå ñàìî òîçè, êîéòî å íàìåðèë â Íåãî ñâîÿ Ñïàñèòåë. Ðàæäàíåòî îò ãîðå íå å ÷îâåøêî, à Áîæèå äåëî. Ñàìî êîãàòî â ïî÷âàòà ïîïàäíå ñåìå, òÿ ìîæå äà ïðîèçâåäå íîâ æèâîò. Ëîçàòà íÿìà äà èçðàñíå, àêî íå ïîñàäèø ñòðúê÷å. Òî÷íî òàêà ñòàâà è ñ íîâèÿ äóõîâåí æèâîò. Äóøåâíèÿò ÷îâåê, òàêúâ, êàêúâòî å ïî ïðèðîäà, íèêîãà íÿìà äà ïîðîäè îò ñàìî ñåáå ñè áîæåñòâåíèÿ æèâîò. Âñè÷êèòå ìó óñèëèÿ ñà îáðå÷åíè íà ïðîâàë. Íÿìà ñìèñúë äà ïîñòàâÿø ïðåä ÷îâåêà èçèñêâàíèÿ, êîèòî íå ìîæå äà èçïúëíè. Íîâ æèâîò ìîæå äà èìà ñàìî òîçè, êîéòî ãî å ïîëó÷èë ÷ðåç ðàæäàíå îò Áîãà.

×îâåêúò ïðè áèîëîãè÷åñêîòî ñè ðàæäàíå èìà ñàìî îðãàíè, íåîáõîäèìè çà ôèçè÷åñêèÿ æèâîò, íå è çà âå÷íèÿ. Êîéòî ñå ñòàðàå äà ñëóæè íà Áîãà, áåç äà ñå å ðîäèë îò Íåãî, å â ñúñòîÿíèåòî, îïèñàíî îò àïîñòîë Ïàâåë: "Íå âúðøà äîáðîòî, êîåòî æåëàÿ, à çëîòî, êîåòî íå æåëàÿ, íåãî âúðøà" (Ðèìë. 7:19). Àïîñòîëúò ñòàâà íîâî òâîðåíèå, ñëåä êàòî Áîã áëàãîâîëÿâà äà ìó îòêðèå Ñèíà Ñè. Âúïðåêè ÷å å áèë íåïîðî÷åí ñïîðåä Çàêîíà è å ïðåâúçõîæäàë âðúñòíèöèòå ñè ïî ðåâíîñò â ñëóæåíèåòî íà Áîãà, òîâà íå ìó å îñèãóðèëî íîâ æèâîò. Íîâèÿò æèâîò íå ñå ðàæäà â ÷îâåêà ÷ðåç ñïàçâàíå íà Çàêîíà èëè ÷ðåç èçïúëíåíèå íà ðåëèãèîçíè îáðåäè. Áîã îòêðèâà íà àïîñòîë Ïàâåë íîâèÿ æèâîò, çà êîéòî òîé ïî-êúñíî êàçâà: "Íå àç æèâåÿ, à Õðèñòîñ æèâåå â ìåí" (Ãàë. 2:20). È òàêà, ìíîçèíà òúðñÿò ñâÿò æèâîò, ñâîáîäà îò ãðåõîâíèòå îêîâè, òúðñÿò ñèëàòà íà Ñâÿòèÿ Äóõ è ïëîäîâåòå Ìó ÷ðåç ñàìîóñúâúðøåíñòâàíå. Íî êîãàòî îòãîâàðÿ íà Íèêîäèì, Õðèñòîñ ÿñíî êàçâà, ÷å áåç äà ñå ðîäè îò ãîðå, íèêîé íå ìîæå äà âèäè íåáåñíîòî öàðñòâî, à èìåííî: ïðàâåäíîñò, ìèð è ðàäîñò â Ñâÿòèÿ Äóõ. Îñâåùåíèåòî íà õàðàêòåðà è ÷óâñòâàòà íå å ïðîäóêò íà äóøåâíèÿ ÷îâåê. Ðîäåíîòî îò ïëúòòà å ïëúò, à íîâèÿò æèâîò å æèâîò îò Ñâÿòèÿ Äóõ. Äóõîâíèÿò ÷îâåê ñå ðàçëè÷àâà îò äóøåâíèÿ íå ïî ðàçâèòèåòî, à ïî ñàìîòî ñè ðàæäàíå. Ðîäåíèÿò îò Áîãà îáùóâà ñ Íåãî è íîñè îáðàçà Ìó. Êîãàòî îñúçíàåø òàçè èñòèíà, íå ñå óïîâàâàø íà ñòàðèÿ ÷îâåê, êîéòî íå ñå ïîääàâà íà îñâåùåíèå. ×îâåê íå ðàç÷èòà äà ïîïðàâè ñòàðàòà ñè ïðèðîäà, à êàòî ðàçáèðà íåéíàòà ñëàáîñò, é îòðåæäà ïîäîáàâàùîòî ìÿñòî - íà êðúñòà: "Êàòî çíàåì òîâà, ÷å íàøåòî ñòàðî åñòåñòâî áåøå ðàçïúíàòî ñ Íåãî, çà äà ñå óíèùîæè òÿëîòî íà ãðåõà, çà äà íå ðîáóâàìå âå÷å íà ãðåõà" (Ðèìë. 6:6). Âúïðåêè ÷å ïîçíàâàìå òàçè èñòèíà, ñ íàñ ÷åñòî ñå ïîâòàðÿ ñëó÷èëîòî ñå íà Àâðààì, êîãàòî ìó ñå ðàæäà Èñìàèë. Òîãàâà òîé âñå îùå âÿðâà, ÷å Èñìàèë ùå å íóæåí çà Áîæèèòå ïëàíîâå è ùå âëåçå â èñòîðèÿòà êàòî íîñèòåë íà Áîæèèòå îáåùàíèÿ. Íî Áîã êàçâà íà Àâðààì, ÷å íå Èñìàèë, à Èñààê òðÿáâà äà ñòàíå íàñëåäíèê. Ñúùîòî å âàëèäíî è çà ñòàðèÿ ÷îâåê ó íàñ. Êúäåòî èìà íîâî åñòåñòâî, ñòàðîòî íÿìà ïðàâî íà ñúùåñòâóâàíå. Âúç îñíîâà íà òîâà àïîñòîë Ïàâåë ñâèäåòåëñòâà: "Ñúðàçïíàõ ñå ñ Õðèñòîñ è ñåãà âå÷å íå àç æèâåÿ, à Õðèñòîñ æèâåå â ìåí; à æèâîòúò, êîéòî ñåãà æèâåÿ â òÿëîòî, æèâåÿ ãî ñ âÿðàòà, êîÿòî å â Áîæèÿ Ñèí, Êîéòî ìå âúçëþáè è ïðåäàäå Ñåáå Ñè çà ìåí" (Ãàë. 2:20). Àïîñòîëúò å áèë ðàçïúíàò çà ñâåòà è ñâåòúò çà íåãî. Ïðàâî íà æèâîò ó Ïàâåë å èìàë ñàìî âòîðèÿò Àäàì - Õðèñòîñ. È çà íàñ â Õðèñòîñ å èçòî÷íèêúò íà áëàãîñëîâåíèå è ãàðàíöèÿòà çà íîâ æèâîò. Ðîæäåíèåòî îò ãîðå å äîáðîâîëíî îòðè÷àíå îò ñòàðèÿ æèâîò è ïîñâåùåíèå íà íîâèÿ. Àêî íà ÷îâåêà âñå îùå íå å äîòåãíàë ñòàðèÿò æèâîò, àêî âúíøíîòî ñëóãóâàíå íà ðåëèãèîçíèòå îáðåäè ãî çàäîâîëÿâà, àêî ÷óâñòâîòî çà âèíà è ñðèâ íà ñîáñòâåíèòå ñèëè íå ñà ñòàíàëè íåïîíîñèìî áðåìå, íîâèÿò æèâîò â Õðèñòîñ ìó å ÷óæä. Ïîäîáåí ÷îâåê íå ãî òúðñè, à è òîé íå ìó ñå íàòðàïâà. Íî íà òîçè, êîéòî òúðñè ïðàâåäíîñòòà, íà êîãîòî

ñúêðîâåíàòà æàæäà ïî Áîãà íå å çàäîâîëåíà îò îáðåäíàòà ðåëèãèÿ, ùå ñå îòêðèå íîâèÿò æèâîò â öÿëàòà ìó ïúëíîòà è ñèëà. Áîæèåòî öàðñòâî ñå îòêðèâà íå íà ïðåñèòåíèÿ, ãîðäèÿ, óáåäåíèÿ â ïðàâåäíîñòòà ñè ÷îâåê, à íà îòðóäåíèÿ, îáðåìåíåíèÿ, íèùèÿ ïî äóõ. Íÿìà è íå ìîæå äà èìà ðàæäàíå îò Áîãà áåç äúëáîêî ñúçíàíèå çà âèíà, áåç äúëáîêî ïîêàÿíèå, áåç ïðîìÿíà â íà÷èíà íà ìèñëåíå, áåç äîáðîâîëíî îòðè÷àíå îò ãðåõà è ïîðîöèòå, áåç îïðîùàâàíå íà ãðåõîâåòå, áåç ñúçíàòåëíî ïîñâåùåíèå íà Áîãà. Ðîæäåíèåòî îò ãîðå å íåïîâòîðèìî ÿâëåíèå. Îáðàçúò íà Èèñóñ Õðèñòîñ ñå îòðàçÿâà â ó÷åíèöèòå, íî òå íå ïðèëè÷àò åäèí íà äðóã. Êîëêîòî è äà ñà ñõîäíè ÷åðòèòå èì, âñÿêà îò òÿõ å îðèãèíàëíî òâîðåíèå íà íîâèÿ æèâîò. Àïîñòîë Ïàâåë ïðèëè÷à òâúðäå ìàëêî íà àïîñòîë Ïåòúð. Ðàçëè÷íè ñà ïúòèùàòà íà òúìíè÷àðÿ è ïðîäàâà÷êàòà íà ïëàòîâå Ëèäèÿ. Ìàðòèí Ëóòåð òúðñè Ñïàñèòåëÿ äîñòà ðàçëè÷íî îò Áëàæåíè Àâãóñòèí. Êîëêîòî ïî-äîáðå ðàçáèðàìå, ÷å âñÿêà ïîñâåòåíà íà Áîãà ëè÷íîñò å íåïîâòîðèìà, òîëêîâà ïî-ÿñíî ìîæåì äà ïîñî÷èì ïúòÿ êúì æèâîòà íà îò÷àÿíèòå è òúðñåùè äóøè. Èèñóñ Õðèñòîñ å ïúòÿò, èñòèíàòà è æèâîòúò. Íèêîé íå ìîæå äà äîéäå ïðè Áîãà ïî äðóã ïúò îñâåí ÷ðåç Íåãî.

Äåéñòâèåòî íà Õðèñòîñ å ðåøàâàù ôàêòîð çà ñïàñÿâàíåòî íà ãðåøíèêà. Òðÿáâà äà áúäåì ìíîãî âíèìàòåëíè è äà íå ñå îïèòâàìå äà ôîðìèðàìå òîçè íîâ æèâîò ó äðóãèÿ ñïîðåä íîðìàòà, â êîÿòî ñàìèòå íèå ñìå âúçïèòàíè. Òîâà áè áèëî íàñèëèå íàä íîâèÿ æèâîò, ðîäåí îò Áîãà â äóøàòà íà íàøèÿ áëèæåí. Äíåñ èìà ìíîãî õîðà, êîèòî âìåñòî äà õâàíàò ðúêàòà íà ñëåïèÿ è äà ãî çàâåäàò ïðè âåëèêèÿ Ïðîðîê îò Íàçàðåò, ñå ñòàðàÿò äà ãî óñïîêîÿò, êîãàòî òîé â íóæäàòà ñè âèêà êúì Áîãà. "È ìíîçèíà ãî ìúìðåõà, çà äà ìëúêíå" (Ìàðê 10:48), êîãàòî ñëåïåöúò èñêà ïîìîù îò ìèíàâàùèÿ Õðèñòîñ. Çà íåãî íå å âàæíî ïî êàêúâ íà÷èí ùå ñå äîáëèæè äî Õðèñòîñ, æåëàíèåòî ìó å ñàìî åäíî - äà Ãî ñðåùíå. Çàòîâà ïðàâè âñè÷êî âúçìîæíî, êàòî âèêà âñå ïî-ñèëíî: "Èèñóñå, ñèíå Äàâèäîâ, ñìèëè ñå íàä ìåí!" È Èèñóñ ãî èçöåëÿâà, îòâàðÿ î÷èòå ìó. Íåêà äà âèêàìå êúì Áîãà, äîêàòî íå íè îòâîðè î÷èòå, äîêàòî äóøàòà íè íå íàìåðè èçöåëåíèå è ïîêîé â Íåãî. Íåêà íàøåòî ñúùåñòâóâàíå ñâèäåòåëñòâà çà âåëèêîòî Áîæèå äåëî, êîåòî íè å èçâåëî îò ñìúðò êúì æèâîò.

Èçâåñòíèÿò áëàãîâåñòèòåë è èçñëåäîâàòåë íà Àôðèêà Äåéâèä Ëèâèíãñòúí å ðîäåí â Áëàíòàéúð, áëèçî äî ïðèñòàíèùíèÿ ãðàä Ãëàçãîó â Øîòëàíäèÿ. Ïîâå÷å îò òðèäåñåò ãîäèíè îò æèâîòà ñè òîé ïîñâåùàâà íà ìèñèîíåðñêà äåéíîñò â ×åðíèÿ êîíòèíåò, êàêòî íàðè÷àò Àôðèêà. Ïî îáðàçîâàíèå Ëèâèíãñòúí å ëåêàð. Ëîíäîíñêîòî ìèñèîíåðñêî äðóæåñòâî èñêà äà ãî ïðàòè â Êèòàé êàòî ëåêàð ìèñèîíåð. Íî òúé êàòî â Êèòàé èçáóõâà îïèóìíàòà âîéíà, ïðåç 1840 ã. ãî ïðàùàò â Þæíà Àôðèêà, êúäåòî òðÿáâà äà ðàáîòè çàåäíî ñ Ðîáúðò Ìîôàò. Ñêîðî òîé îñúçíàâà, ÷å çà äà ñòèãíå áëàãîâåñòèåòî äî ìíîãîáðîéíèòå ïëåìåíà âúâ âúòðåøíîñòòà íà Àôðèêà, ñà íåîáõîäèìè îãðîìíè óñèëèÿ. Âîäåí îò íåïðåîäîëèìî æåëàíèå äà îòêðèâà íîâè çåìè è äà áëàãîâåñòâà, Ëèâèíãñòúí ïðåäïðèåìà ðåäèöà ïúòóâàíèÿ èç íåïðîó÷åíèÿ êîíòèíåíò, êàòî ñúçäàâà íîâè ìèñèîíåðñêè ñòàíöèè. Òîé îòêðèâà è èçñëåäâà åçåðàòà Íãàìè, Íÿñî, Òàíãàíèêà, ðåêèòå Ëóàëàáà è Çàìáåçè, âîäîïàäà Âèêòîðèÿ. Ïðåêîñÿâà íàäëúæ è íàøèð ìàòåðèêà - îò Àòëàíòè÷åñêèÿ äî Èíäèéñêèÿ îêåàí. Äåéâèä Ëèâèíãñòúí îñòàâà â èñòîðèÿòà êàòî ïîêîðèòåë íà Àôðèêà. Èçâåñòíî å èçêàçâàíåòî ìó: "Èëè ùå îòâîðÿ ïúò êúì âúòðåøíàòà Àôðèêà, èëè ùå çàãèíà." Íî â ïèñìîòî äî áàùà ñè òîé èçëàãà ïî-ÿñíî öåëòà íà ñâîÿ æèâîò: "Àç ñúì ìèñèîíåð ïî ñúðöå è äóøà. Áîã èìà åäèíñòâåí Ñèí, Êîéòî å áèë ìèñèîíåð è ëåêàð. Èñêàì äà áúäà ïîäðàæàòåë íà Èèñóñ è ñå íàäÿâàì äà ïðåêàðàì æèâîòà ñè â òîâà ñëóæåíèå, äîêàòî óìðà." Áëàãîäàðåíèå íà Ëèâèíãñòúí Àôðèêà ñå îòâàðÿ êàêòî çà áëàãîâåñòèåòî, òàêà è çà êóëòóðíî ðàçâèòèå. Òîé óìèðà íà 1 ìàé 1873 ã. ïî âðåìå íà ìîëèòâà. ×åðíîêîæèòå ìó ñëóãè ãî íàìèðàò ìúðòúâ ïðåä îòâîðåíàòà Áèáëèÿ. Òîâà ñå ñëó÷âà â ìàëêî ñåëöå â Çàìáèÿ. Íåãîâîòî ñúðöå å ïîãðåáàíî â Àôðèêà, à òÿëîòî ìó å çàðîâåíî â Óåñòìèíñòúðñêîòî àáàòñòâî â Àíãëèÿ. Ëþáèìèÿò ìó áèáëåéñêè ñòèõ å: "Àç ñúì ñ âàñ ïðåç âñè÷êè äíè äî ñâúðøåêà íà ñâåòà" (Ìàò. 28:20, ÑÈ). Âúðõó òîâà Õðèñòîâî îáåùàíèå Äåéâèä Ëèâèíãñòúí èçãðàæäà öåëèÿ ñè æèâîò. Òîé ÷åñòî å çàîáèêîëåí îò çëè, âðàæäåáíî íàñòðîåíè àáîðèãåíè. Ñìúðòòà íåâåäíúæ ñå âçèðà â î÷èòå ìó. Íî òîé å èçïúëíåí ñúñ ñìèðåíèå, ñúñòðàäàíèå, ìèëîñúðäèå, ÷èñò â ïîìèñëèòå ñè, ìèðîëþáèâ, ìîëè ñå çà âñè÷êè, êàòî îñòàâà âåðåí â ñëóæåíèåòî, êîåòî å èçáðàë. Íåãîâèÿò êîëåãà Ã. Ñòåíëè ïèøå: "Öåëèÿò æèâîò íà Äåéâèä Ëèâèíãñòúí å ñëåäâàíå íà Õðèñòîâàòà ïðîïîâåä íà ïëàíèíàòà. È âñåêè äåí, ïðåêàðàí ñ íåãî, çà ìåí å áèë åäèí âèä ïðîïîâåä." Íåâåäíúæ, êîãàòî çà ïîðåäåí ïúò

ñâúðøåêà íà ñâåòà." Âúðõó òîâà îáåùàíèå ñúì ïîëîæèë öÿëîòî ñè óïîâàíèå è òî íèêîãà íå å èçëúãàëî íàäåæäèòå ìè."

å èçëúãàí èëè îãðàáåí, áîëåí èëè ïðåñëåäâàí îò àáîðèãåíèòå, ãî ñïîõîæäà ìèñúëòà äà îñòàâè âñè÷êî è äà çàìèíå çà ðîäèíàòà ñè. Íî òîé ñå ìîëè íà Áîãà: "Íå ìå îñòàâÿé, íå ìå ïîñðàìâàé."  åäèí îò äíåâíèöèòå ìó å çàïèñàíî: "14 ÿíóàðè, 1856 ã., âå÷åðòà. Ìíîãî ñå ïðèòåñíÿâàì, êîãàòî çàïî÷âàì äà ìèñëÿ, ÷å âñè÷êèòå ìè ïëàíîâå, ñâúðçàíè ñ áëàãîïîëó÷èåòî íà òàçè îáøèðíà, ãúñòîíàñåëåíà îáëàñò, óòðå ùå áúäàò îñóåòåíè îò àáîðèãåíèòå. Íî ïàê ïðî÷åòîõ äóìèòå íà Õðèñòîñ: "Äàäå Ìè ñå âñÿêà âëàñò íà íåáåòî è íà çåìÿòà. È òàêà, èäåòå è ñúçäàâàéòå ó÷åíèöè èçìåæäó âñè÷êè íàðîäè... È åòî, Àç ñúì ñ âàñ ïðåç âñè÷êè äíè äî ñâúðøåêà íà ñâåòà." Òîâà ñà äóìè íà ×îâåê íà ÷åñòòà, ñúñ ñòðîãî è ñâÿòî ðàçáèðàíå çà íåÿ! Íÿìà äà èçáÿãàì îòòóê, êàêòî ñè áÿõ íàìèñëèë… Ñëàâà íà Áîãà, âå÷å ñå ÷óâñòâàì ïî-ñïîêîåí." Øåñòíàéñåò ãîäèíè ñëåä çàìèíàâàíåòî Ëèâèíãñòúí ñå âðúùà çà ïúðâè ïúò â ðîäèíàòà ñè... Íàâñÿêúäå ãî ïîñðåùàò ñ ïî÷èò. Òóê, â Àíãëèÿ òîé èçäàâà êíèãàòà ñè "Ïúòåøåñòâèÿ è èçñëåäâàíèÿ íà ìèñèîíåðà â Þæíà Àôðèêà". Óíèâåðñèòåòúò â Ãëàçãîó ìó äàâà çâàíèåòî ïî÷åòåí äîêòîð ïî ïðàâî. Êîãàòî ñå èçïðàâÿ ïðåä ñòóäåíòèòå - ñúñ ñëåäè îò áîðáè, ñòðàäàíèÿ è áîëåñòè ïî ëèöåòî ñè, - â çàëàòà íàñòúïâà áëàãîãîâåéíà òèøèíà. Ëèâèíãñòúí å ñëàá, ÿâíî å ïðåêàðàë òðîïè÷åñêà òðåñêà. Ëÿâàòà ìó ðúêà, îñàêàòåíà îò ëúâ, âèñè áåçæèçíåíî.  çàëàòà ñòàâà îùå ïî-òèõî, êîãàòî òîé ïîòâúðæäàâà ðåøåíèåòî ñè äà ñå âúðíå â Àôðèêà. "Âðúùàì ñå áåç îïàñåíèÿ, â áîäðî íàñòðîåíèå. È àêî ìå ïèòàòå êàêâî ìå å ïîääúðæàëî ïðåç âñè÷êèòå òåçè ãîäèíè è ìè å ïîìàãàëî â ÷óæáèíà, ñðåä õîðà, ÷èéòî åçèê íå ðàçáèðàì è ÷èåòî îòíîøåíèå êúì ìåí ïî÷òè âèíàãè å áèëî âðàæäåáíî, ùå âè îòãîâîðÿ. Òîâà ñà äóìèòå: "Àç ñúì ñ âàñ ïðåç âñè÷êè äíè äî

Ïðåç öÿëîòî âðåìå, äîêàòî Ëèâèíãñòúí å âêúùè, ñåìåéñòâîòî ìó ñå ñúáèðà íà ñóòðåøíèòå áîãîñëóæåíèÿ, êîèòî òîé âîäè. Ïðåç ïîñëåäíàòà íîåìâðèéñêà ñóòðèí, â äåíÿ íà çàìèíàâàíåòî ñè, òîé ðàçñúæäàâà âúðõó Ïñàëì 121: "Ãîñïîä òè å ïàçà÷; Ãîñïîä å òâîé ïîêðîâ îòäÿñíî òè. Ñëúíöåòî íÿìà äà òå ïîâðåäè äåíåì, íèòî ëóíàòà íîùåì. Ãîñïîä ùå òå ïàçè îò âñÿêî çëî; ùå ïàçè äóøàòà òè. Ãîñïîä ùå ïàçè èçëèçàíåòî òè è âëèçàíåòî òè îòñåãà è äî âåêà." Òåçè ñòèõîâå íàé-òî÷íî îòðàçÿâàò íàñòðîåíèåòî è íàäåæäàòà ìó. Àêî íÿêîé èìà îñîáåíà íóæäà îò ïðèÿòåë, òîâà ñúñ ñèãóðíîñò å Ëèâèíãñòúí. Ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè îò æèâîòà ñè òîé å ìíîãî ñàìîòåí, ñ íåãî ñà ñàìî ÷åðíîêîæèòå ìó ñëóãè. Âúïðåêè òîâà Ëèâèíãñòúí íå ñïèðà äà ïúòóâà, äà èçñëåäâà è äà áëàãîâåñòâà.  êîëêîòî è îòäàëå÷åí ðàéîí äà ñå íàìèðà, âèíàãè íà õîðèçîíòà ñå èçäèãà äèì îò îãíèùàòà íà õèëÿäè íåïðîó÷åíè ñåëèùà íà àáîðèãåíè. Òå ìó ðàçêàçâàò çà âåëè÷åñòâåíèòå âîäîïàäè, îãðîìíèòå åçåðà è ãîëåìèòå ðåêè â öåíòúðà íà ìàòåðèêà... Ëèâèíãñòúí îáèêàëÿ áëàòà è òðåñàâèùà, ïðåêîñÿâà ñòåïè, êúäåòî ñå èçäèãà òðåâà êàòî ñòåíà, ãîðè, â êîèòî å òúìíî êàòî â íîù, ïóñòèíè, ïðåç êîèòî íèêîé íå å ìèíàâàë. Äîðè â êðàÿ íà æèâîòà ñè, êîãàòî âå÷å å çàïðèëè÷àë íà ñÿíêà è âúðõó ëèöåòî ìó ëåæè ïå÷àòúò íà ñìúðòòà, Ëèâèíãñòúí ìîëè ÷åðíîêîæèòå ñè ñëóãè äà ãî íîñÿò è ïðîäúëæàâà. Íèòî âåäíúæ íå ñå ÷óâñòâà îñòàâåí îò Áîãà. Çà òîâà ñâèäå-

òåëñòâàò çàïèñêèòå â äíåâíèêà ìó: "Àêî Òîé å ñ ìåí, âñè÷êî ìîãà äà ïîñòèãíà."  ïðîãðàìàòà ñè íàáåëÿçâà òðè îñíîâíè öåëè: - äà áëàãîâåñòâà íà àôðèêàíñêèòå ïëåìåíà; - äà èçñëåäâà íåèçâåñòíèòå îáëàñòè íà Àôðèêà; - äà ðàáîòè çà ïðåìàõâàíå íà òúðãîâèÿòà ñ ðîáè íà êîíòèíåíòà. Òîâà å ãðàíäèîçíà ïðîãðàìà, êîÿòî íå å ïî ñèëèòå è íà õèëÿäè. Íî Ëèâèíãñòúí òâúðäè: "Àêî Áîã íàèñòèíà å ñ ìåí äîêðàÿ, ñ Íåãî ìîãà äà äîñòèãíà òîâà, íà êîåòî íå ñà ñïîñîáíè ìèëèîíè áåç Íåãî." Ìíîãî ìúæå íà âÿðàòà ñè ïîñòàâÿò ñàìî åäíà îò òåçè öåëè. À Ëèâèíãñòúí ñå çàåìà ñ òðè óäèâèòåëíè çàäà÷è: áëàãîâåñòèå, èçñëåäâàíå è îñâîáîæäàâàíå! Êàê ñå îñúùåñòâÿâà âñè÷êî òîâà? Îïðàâäàâà ëè ñå íåãîâàòà âÿðà, îñíîâàíà âúðõó îáè÷àíîòî ñëîâî íà Ãîñïîäà: "Àç ñúì ñ âàñ ïðåç âñè÷êè äíè äî ñâúðøåêà íà ñâåòà?" Íå ñå ëè ÷óâñòâà âñå ïàê ñàìîòåí â òîçè ãîëÿì è ÷óæä êîíòèíåíò? Êîãàòî â äúëáîêà òúãà ñòîè äî ãðîáà íà æåíà ñè, å ïðåãúðáåí îò ñêðúá. Æåíà ìó íå å ìîæåëà äà ãî ïðèäðóæàâà ïîñòîÿííî. Äúëãè ãîäèíè å áèëà áëèçî äî íåãî ïî âðåìå íà òðóäíèòå ìó ïúòóâàíèÿ

èç Àôðèêà. Íî êîãàòî ñå ðàæäàò äåöàòà, òÿ îñòàâà ñ òÿõ â Àíãëèÿ. Äîðè äî äàëå÷íà Àôðèêà îáà÷å ñòèãàò êîìåíòàðè, ÷å Ëèâèíãñòîí íå îáðúùà âíèìàíèå íà ñåìåéñòâîòî ñè è âñå ïîâå÷å íàâëèçà â öåíòúðà íà êîíòèíåíòà, âåðîÿòíî çàùîòî èñêà äà æèâåå äàëå÷ îò æåíà ñè. Êîãàòî ÷óâà òîâà, òîé ìîëè ñúïðóãàòà ñè äà äîéäå ïðè íåãî. Òÿ èäâà, íî ñêîðî ñå ðàçáîëÿâà è óìèðà. Òîãàâà òîçè ÷îâåê, áèë òîëêîâà ÷åñòî î÷è â î÷è ñúñ ñìúðòòà, ïàäà äóõîì. Ïëà÷å êàòî äåòå. Ïîãðåáâà æåíà ñè ïîä ãîëÿì áàîáàá. È ïðèçíàâà, ÷å çà ïúðâè ïúò ìó ñå èñêà äà óìðå.  íà÷àëîòî å ìîëèë Áîãà: "Íå ìå îñòàâÿé, íå ìå ïîñðàìÿâàé". Ñåãà, èçïúëíåí ñúñ ñêðúá, âúçêëèêâà: "Àç ñúì èçîñòàâåí!" Íàðóøåíî ëè å "ñëîâîòî íà ÷åñòòà?" Êàòî ÷å ëè äà. È åäèíàéñåò ãîäèíè ïî-êúñíî ñúùî èçãëåæäà èçîñòàâåí. Òîé å ñàì â öåíòúðà

íà ×åðíèÿ êîíòèíåíò - îòäàëå÷åíà ìåñòíîñò, áëèçî äî ñåëî ×èòàìáî. Ïðîäúëæàâà èçñëåäâàíèÿòà ñè. Áîëåí, îáåçñèëåí, êðàêàòà ìó ñà ïîêðèòè ñ ÿçâè... Ñ íåãî ñà òðèìà íîñà÷è, ñúùî èçíåìîùåëè. Òå ðàçïúâàò ïàëàòêàòà è íà ñìåíè äåæóðÿò äî áîëíèÿ. Íà ñóòðèíòà ïîðåäíèÿò äåæóðåí çàñïèâà. Êîãàòî ñå ñúáóæäà, âèæäà Ëèâèíãñòúí, êîëåíè÷èë ïðåä îòâîðåíàòà Áèáëèÿ. Ñëåä ìàëêî ðàçáèðà, ÷å å ìúðòúâ. Óìðÿë å â ñàìîòà. Äî íåãî íÿìà íèòî åäèí ïðèÿòåë, êîéòî äà ãî ïîäêðåïè â ïîñëåäíèÿ ìó ÷àñ. Íàðóøåíî ëè å "ñëîâîòî íà ÷åñòòà"? Òàêà èçãëåæäà. Íî ñàìî èçãëåæäà. Âñåêè, êîéòî ÷åòå âíèìàòåëíî äíåâíèêà íà Ëèâèíãñòúí, ðàçáèðà, ÷å îáåùàíèåòî: "Àç ñúì ñ âàñ ïðåç âñè÷êè äíè äî ñâúðøåêà

îçè ðåëåôåí êàìúê (âæ. èçîáðàæåíèåòî íà 21 ñòð.) îò VIII â. ïð. Õð. å íàìåðåí â Êîðñàáàä è ñå ñìÿòà, ÷å íà íåãî å èçîáðàçåí Ãèëãàìåø. Òîé å íàé-èçâåñòíèÿò îò äðåâíèòå ìåñîïîòàìñêè ãåðîè è å öàð íà Óðóê â Þæíà Ìåñîïîòàìèÿ. Íåãîâàòà èñòîðèÿ å ïîçíàòà îò Ãèëãàìåøêèÿ ïîåòè÷åñêè åïîñ, íî íÿìà èñòîðè÷åñêè äîêàçàòåëñòâà çà äåëàòà ìó. Ãèëãàìåø å îïèñàí êàòî ïîëóáîã, ïîëó÷îâåê, âåëèê ñòðîèòåë, âîèí è ãîëÿì ìúäðåö. Âúïðåêè ÷å íå å ñïîìåíàò â Áèáëèÿòà, ñïîðåä àâòîðà íà òîçè òåêñò Ãèëãàìåø ìîæå äà ñå îòúæäåñòâè ñ Íèìðîä: "Õóñ ðîäè è Íèìðîä. Òîé ïðúâ ñòàíà ñèëåí íà çåìÿòà. Òîé áåøå ãîëÿì ëîâåö ïðåä Ãîñïîäà; çàòîâà ñå êàçâà: êàòî Íèìðîä, ãîëÿì ëîâåö ïðåä Ãîñïîäà. Ïúðâî òîé öàðóâà íàä Âàâèëîí, Åðåõ, Àêàä è Õàëíå, â Ñåíààðñêàòà çåìÿ. Îò òàçè çåìÿ èçëåçå è îòèäå â Àñèðèÿ, è ñúãðàäè Íèíåâèÿ, Ðîîâîò-Èð, Õàëàõ è

íà ñâåòà" íèêîãà íå å áèëî íàðóøåíî. Ñúçíàíèåòî çà îáåùàíîòî ïðèñúñòâèå íà Èèñóñ å åäèíñòâåíàòà óòåõà íà ìèñèîíåðà, êîãàòî ñòîè äî ëåãëîòî íà óìèðàùàòà ñè ñúïðóãà. Îáåùàíîòî Áîæèå ïðèñúñòâèå ìó äàâà ìúæåñòâî äà íîñè áðåìåòî ñè äîêðàÿ, äî ñàìàòà ñìúðò. Ïðåç ïîñëåäíèòå ìèíóòè íà æèâîòà ñè Ëèâèíãñòúí îáùóâà ñúñ ñâîÿ Ãîñïîä. Åòî êàêâî å çàïèñàë â êðàÿ íà ñâîÿ äíåâíèê: "Òîé, Áîã, ùå èçïúëíè äóìàòà Ñè, ïúëíà ñ èñòèíà è ìèëîñò.  òîâà íÿìà ñúìíåíèå." È êîëåíè÷èë ïðè ïîñëåäíèÿ ñè äúõ, Ëèâèíãñòúí å ñâèäåòåëñòâî çà òîâà, ÷å Ãîñïîä å ñïàçèë Ñâîåòî ñâÿòî îáåùàíèå.

Ðåñåí ìåæäó Íèíåâèÿ è Õàëàõ (êîéòî å ãîëåìèÿò ãðàä)" (Áèò.

10:8-10). Ìíîçèíà ìèñëÿò, ÷å òîâà å ïîëîæèòåëíî ñâèäåòåëñòâî çà Íèìðîä. Íî å òî÷íî îáðàòíîòî! Ïðåäè âñè÷êî íåêà ñå âúðíåì ìàëêî íàçàä â èñòîðèÿòà. Културните връзки в древния Близък изток Êîãàòî â Áèòèå 10 ãë. ñå äàâàò ðîäîñëîâèÿòà ñëåä ïîòîïà, ñå êàçâà, ÷å ñèíîâåòå íà Õàì ñà: Õóñ, Ìèöðàèì, Ôóò è Õàíààí. Îò Ìèöðàèì ïðîèçëèçàò åãèïòÿíèòå. ßñíî å êîè ñà õàíà-

àíöèòå. Íèêîé íå å ñèãóðåí êúäå ñå å çàñåëèë Ôóò, íî çà Õóñ ñå çíàå - â Ñåíààðñêàòà çåìÿ, çà êîÿòî ïîâå÷åòî ó÷åíè ñìÿòàò, ÷å å Øóìåð. Òàì ñëåä ïîòîïà ñå ðàçâèâà ïúðâàòà öèâèëèçàöèÿ. Ñèíîâåòå íà Ñèì - ñåìèòèòå ñúùî ñå ñìåñâàò â íÿêàêâà ñòåïåí ñ øóìåðèòå. Îñâåí áèáëåéñêèÿ ðàçêàç çà ñúòâîðåíèåòî è ïîòîïà ñúùåñòâóâàò ïîäîáíè èñòîðèè â áëèçêèòå êóëòóðè, êîèòî ñà íè èçâåñòíè îò íàìåðåíèòå ïðè ðàçêîïêè ãëèíåíè ïëî÷êè. Òàì ñå ïðåäàâà åäíà ìàëêî ïî-ðàçëè÷íà âåðñèÿ. Ïúðâîòî öàðñòâî ñëåä ïîòîïà ñïîðåä íåáèáëåéñêàòà âåðñèÿ å Êèø è òîâà èìå ñå ñïîìåíàâà ÷åñòî. Ïîñî÷âà ñå, ÷å åäèí îò ïúðâèòå øóìåðñêè öàðå ñëåä ïîòîïà êàçâà: "Òîãàâà öàðñòâîòî ñëåçå îò íåáåòî â Êèø." Ïðåäïîëàãà ñå, ÷å øóìåðñêèÿò Êèø, ïúðâèÿò ñëåä ïîòîïà ãðàä â Ìåñîïîòàìèÿ, å íàçîâàí â ÷åñò íà ïîçíàòèÿ íè îò Áèáëèÿòà Õóñ. Åâðåéñêîòî èìå Õóñ ìíîãî ïî-êúñíî ñå ïðåíàñÿ â äíåøíà Åòèîïèÿ - ñëåä êàòî çàïî÷âà ìèãðàöèÿòà îò Ìåñîïîòàìèÿ. Øóìåðèòå ìíîãî ðàíî ðàçâèâàò ñâîÿòà ðåëèãèîçíîïîëèòè÷åñêà äúðæàâà, êîÿòî íàòîâàðâà ãðàæäàíèòå ñ èçâúíðåäíî ìíîãî çàäúëæåíèÿ (èçêëþ÷åíèå ñà óïðàâëÿâàùèòå, êîèòî ñàìè ïðåäñòàâëÿâàò çàêîíà). Òàçè ñèñòåìà îêàçâà âëèÿíèå âúðõó äðåâíèÿ Áëèçúê èçòîê â ïðîäúëæåíèå íà ïîâå÷å îò 3000 ãîäèíè. Äðóãè êóëòóðè ñúùî ñëåäâàò øóìåðñêàòà ñèñòåìà, ñòàíàëà îñíîâà çà ãðúöêîòî è ðèìñêîòî óïðàâëåíèå Àêàä, Âàâèëîí, Àñèðèÿ è Ïåðñèÿ. Øóìåðèòå âîäÿò íà÷àëîòî ñè îò Õóñ è èãðàÿò âàæíà ðîëÿ â ÷îâåøêàòà èñòîðèÿ è â Áèáëèÿòà. Бил ли е Нимрод благочестив или е вършел злодеяния? Êàêâî îçíà÷àâà èìåòî Íèìðîä? Äóìàòà ïðîèçëèçà îò åâðåéñêèÿ ãëàãîë (ìàðàä) è ñìèñúëúò é

å ÷îâåê, êîéòî ñå áóíòóâà. Êàòî ñå ïðèáàâè „í“ ïðåä „ì“, ñå ïîëó÷àâà èíôèíèòèâíàòà êîíñòðóêöèÿ íèìðîä è âå÷å îçíà÷àâà áóíòóâàùèÿò ñå. Òàêà Íèìðîä ìîæå èçîáùî äà íå å ñîáñòâåíî èìå. Òî ïîâå÷å ïðèëè÷à íà ïîäèãðàâàòåëíî íàçâàíèå çà ÷îâåê èëè ñèñòåìà, êîèòî îëèöåòâîðÿâàò ïðèìåð çà áóíò ñðåùó Ñúçäàòåëÿ, åäèíñòâåíèÿ èñòèíåí Áîã. Áóíòúò çàïî÷âà ñêîðî ñëåä ïîòîïà, êîãàòî öèâèëèçàöèèòå ñå âúçñòàíîâÿâàò. Òîãàâà òîçè ÷îâåê ñå

ïðî÷óâà. Îò Áèòèå 10:8-11 íàó÷àâàìå, ÷å Íèìðîä îñíîâàâà öàðñòâî. Ñëåäîâàòåëíî áèõìå î÷àêâàëè äà îòêðèåì è â ëèòåðàòóðàòà íà äðåâíèÿ Áëèçúê èçòîê îáðàçà íà òàêúâ ÷îâåê-ïðèìåð, êîãîòî õîðàòà áèõà ïîñëåäâàëè. È íàèñòèíà ãî èìà. Îñâåí øóìåðèòå çà íåãî ïèøàò âàâèëîíöèòå, àñèðèéöèòå è õåòåéöèòå. Ãëèíåíè ïëî÷êè ñ òîâà èìå ñà îòêðèòè äîðè â Ïàëåñòèíà. Òîé íåñúìíåííî å áèë íàé-èçâåñòíèÿò ãåðîé â äðåâíèÿ Áëèçúê èçòîê. Èìåòî ìó å Ãèëãàìåø. Епосът за Гилгамеш Ïúðâèòå ãëèíåíè ïëî÷è, êîèòî ñïîìåíàâàò çà íåãî, ñà íàìåðåíè ñðåä ðóèíèòå îò õðàìîâàòà áèáëèîòåêà íà áîã Íàáó (áèáëåéñêèÿ Íåâî) è â äâîðöîâàòà áèáëèîòåêà íà Àñóðáàíèïàë â Íèíåâèÿ. Ïîêúñíî ñà íàìåðåíè îùå ìíîãî ïîäîáíè ïëî÷êè

ùå îòìúñòè íà Áîãà, çàäåòî å óíèùîæèë íåãîâèòå ïðåäöè!" Òîâà ñâèäåòåëñòâî ñå ïîòâúðæäàâà íàïúëíî îò åïîñà íà Ãèëãàìåø. Òàì ñå êàçâà, ÷å Ãèëãàìåø óñòàíîâÿâà òèðàíèÿ, ïðîòèâîïîñòàâÿ ñå íà ßõâå è ïðàâè âñè÷êî âúçìîæíî, çà äà îòêëîíè õîðàòà îò Íåãî. Äâàìà èçâåñòíè áèáëåéñêè êîìåíòàòîðè ïèøàò: „Íèìðîä å ìîãúù ëîâåö, íî â îðèãèíàëíèòå åâðåéñêè ðúêîïèñè ñìèñúëúò å "êàòî ñå ïðîòèâîïîñòàâÿ íà

ïðè äðóãè ðàçêîïêè. Àâòîðúò íà íàé-äîáðèÿ êîìåíòàð âúðõó åïîñà çà Ãèëãàìåø êàçâà, ÷å òîé âåðîÿòíî å íàïèñàí îêîëî 2000 ã. ïð. Õð. Íî ìàòåðèàëúò, êîéòî ïëî÷êèòå ñúäúðæàò, áåç ñúìíåíèå å ìíîãî ïî-ñòàð. Òîâà ñå âèæäà îò ïðîñòèÿ ôàêò, ÷å åïîñúò ñå ñúñòîè îò íÿêîëêî íåçàâèñèìè åïèçîäà, êîèòî, ðàçáèðà ñå, íÿìà êàê äà ñà ñå ïîÿâèëè, êîãàòî å áèëà íàïèñàíà ïîåìàòà, à òðÿáâà äà ñà ñå ðàçêàçâàëè äúëãî ïðåäè äà áúäàò ñúáðàíè çàåäíî è äà ôîðìèðàò öÿëîñòíèÿ åïîñ.1 Íî íàäìåííîñòòà, æåñòîêîñòòà è ïîêâàðàòà íà Ãèëãàìåø êàðàò æèòåëèòå íà íåãîâîòî öàðñòâî Óðóê äà ñå îïëàêâàò íà âåëèêèÿ áîã Àíó, êîéòî íàðåæäà íà áîãèíÿòà Àðóðó äà ñúçäàäå äèâ áèê, äâîéíî ïî-ãîëÿì îò Ãèëãàìåø, çà äà ãî ïðåäèçâèêà è äà îòâëå÷å âíèìàíèåòî ìó îò äúùåðèòå íà âîéíèöèòå è ñúïðóãèòå íà áëàãîðîäíèòå ìúæå, êîèòî, êàêòî ñòàâà ÿñíî, òîé íå îñòàâÿ íà ìèðà.2  åïîñà çà Ãèëãàìåø èìà íÿêîëêî ðàçäåëà, êîèòî ïðîòèâîðå÷àò íà áëàãîïðèëè÷èåòî. Àëåêñàíäúð Õàéäåë, ïúðâèÿò ïðåâîäà÷ íà åïîñà, ãè å ïðåâåë íà ëàòèíñêè. Ñïèçúð ãè ïðåäàâà áóêâàëíî íà àíãëèéñêè.3 Ãèëãàìåø å ïîðî÷åí è ïîêâàðåí ìúæ. Íî â ìèòà ñå êàçâà, ÷å å "2/3 áîã è 1/3 ÷îâåê". Гилгамеш е Нимрод Êàê Ãèëãàìåø ñå ñâúðçâà ñ Íèìðîä? Éîñèô Ôëàâèé (â "Þäåéñêè äðåâíîñòè", êí. 1, ãë. 4, ÷. 2) êàçâà çà Íèìðîä: "Òîé ãè ïîðàçè ñ íà÷èíà, ïî êîéòî ñå ïðîòèâîïîñòàâÿøå íà Áîãà è Ãî ïðåçèðàøå. Âíóê å íà Õàì, ñèí íà Íîé - ñìåë ìúæ ñ ãîëÿìà ñèëà. Òîé óáåæäàâàøå õîðàòà äà íå îáâúðçâàò Áîãà ñúñ ñâîåòî ùàñòèå, à äà âÿðâàò, ÷å òî ñå äúëæè íà ñîáñòâåíàòà èì ñìåëîñò. Ïîñòåïåííî ïðåâúðíà óïðàâëåíèåòî â òèðàíèÿ, çàùîòî íå âèæäàøå äðóã íà÷èí äà îòêëîíè õîðàòà îò ñòðàõà èì ïðåä Áîãà è äà ãè íàêàðà äà îñúçíàÿò, ÷å íåèçìåííî çàâèñÿò îò ñîáñòâåíàòà ñè ñèëà. Òîé êàçâàøå, ÷å ùå îòìúñòè íà Áîãà, àêî îòíîâî ðåøè äà ïîòîïè ñâåòà âúâ âîäà - çà òàçè öåë ùÿë äà ïîñòðîè òîëêîâà âèñîêà êóëà, ÷å âîäèòå äà íå ÿ äîñòèãíàò! È

ßõâå", à íå ïðåä ßõâå, íå ñïîðåä âîëÿòà è çàìèñúëà Ìó. Èìåòî Íèìðîä (ìàðàä) ñàìî ïî ñåáå ñè îçíà÷àâà "íèå ùå âúñòàíåì" è ãîâîðè çà âîéíñòâåíà ñúïðîòèâà ñðåùó Áîãà... Íèìðîä êàòî ìîãúù ëîâåö îñíîâàâà ñèëíî öàðñòâî. Óñòàíîâÿâàíåòî íà òîâà öàðñòâî ñå ïðåäàâà ñ ãëàãîë, êîéòî èçðàçÿâà ñëåäñòâèå èëè ðåçóëòàò îò Íèìðîäîâàòà ñèëà â ëîâà. Ïî òîçè íà÷èí ëîâóâàíåòî å òÿñíî ñâúðçàíî ñ óñòàíîâÿâàíåòî íà öàðñòâîòî. Ñëåäîâàòåëíî àêî èçðàçúò "ãîëÿì ëîâåö" ãîâîðè çà ëîâ â áóêâàëåí ñìèñúë, òðÿáâà äà ïðèáàâèì è ïðåíîñíîòî çíà÷åíèå "ëîâåö íà õîðà" (âïðèì÷âàíå íà õîðà ÷ðåç ñèëà). Ëîâåöúò Íèìðîä ñòàâà òèðàíèí, ñèëåí ëîâåö íà õîðà.4 Èçðàçúò "â ëèöåòî íà ßõâå" ìîæå äà îçíà÷àâà "â ñúïðîòèâà ñðåùó ßõâå", êàêòî ãî ðàçáèðàò Éîñèô Ôëàâèé è Òàðãóìèòå. Ñëåä ïîòîïà èìà èçâåñòíî îòäàëå÷àâàíå îò ßõâå. Ñàìî îñåì äóøè èçëèçàò îò Íîåâèÿ êîâ÷åã. Òå è âïîñëåäñòâèå òåõíèòå äåöà ñå ïîêëàíÿò íà ßõâå. Íî ïî íÿêàêâà ïðè÷èíà åäíà âëèÿòåëíà ëè÷íîñò çàïî÷âà äà Ìó ñå ïðîòèâîïîñòàâÿ, êàòî ïðèâëè÷à è äðóãè íà ñâîÿ ñòðàíà. Êàêòî âèäÿõìå, òîâà íàéâåðîÿòíî å Íèìðîä. Êàèí ïîñòúïâà òàêà ïðåäè ïîòîïà, êàòî îñíîâàâà íîâ ãðàä è ðåëèãèîçíà ñèñòåìà. Íà àíãëèéñêè (êàêòî è íà áúëãàðñêè, á. ïð.) ïðåâîäúò íà Áèòèå 10:8-10 íå èçðàçÿâà òî÷íî ìèñúëòà â åâðåéñêèÿ îðèãèíàë. Àâòîðúò íà òîçè ïàñàæ îò Ïèñàíèåòî íå å ïî÷åë Ãèëãàìåø, êàòî ãî íàçîâå ïî èìå, íî ãî å íàðåêúë ñ ïîäèãðàâàòåëíî ïðîçâèùå è å èçðàçèë èñòèíñêàòà ìó ñúùíîñò íà áóíòîâíèê. Ñëåäîâàòåëíî ìîæåì äà ïðåâåäåì Áèòèå 10:8-10 òàêà: Õóñ ðîäè è Íèìðîä. Òîé ïðúâ ñòàíà òèðàíèí íà çåìÿòà. Áåøå òèðàíè÷åí ëîâåö ñðåùó Ãîñïîäà; çàòîâà ñå êàçâà: "Êàòî Íèìðîä, òèðàíè÷íèÿ ïðîòèâíèê íà ßõâå." Ãèëãàìåø íàëàãà âëàñòòà ñè ÷ðåç ñâîÿòà ñèëà.  Áèòèå 10 ãë. Íèìðîä å ïðåäñòàâåí êàòî íåãîâî èçîáðàæåíèå. Ïîòîìöèòå íà áèáëåéñêèÿ Íèìðîä çàïî÷âàò äà ñòðîÿò Âàâèëîíñêàòà êóëà, êúäåòî Áîã ñìåñâà åçèöèòå.

Гилгамеш се противопоставя на Яхве! Èìåòî ßõâå ñå ñðåùà ðÿäêî èçâúí Áèáëèÿòà â ëèòåðàòóðàòà íà äðåâíèÿ Áëèçúê èçòîê. Çàòîâà íå ìîæåì äà î÷àêâàìå, ÷å ùå ãî îòêðèåì â Ãèëãàìåøêèÿ åïîñ. Íî çàùî Áîãúò íà þäåèòå òðÿáâà äà ñå ñïîìåíàâà ðÿäêî? Åâðåéñêàòà Áèáëèÿ å èçïúëíåíà ñ èìåíàòà íà äðóãè áîãîâå. Îò äðóãà ñòðàíà, íàðîäèòå ñúñ ñèãóðíîñò ñà çíàåëè çà Íåãî, âúïðåêè ÷å íå ñà Ìó ñå ïîêëàíÿëè. Ùîì å òàêà, êàê áè ìîãëî Íåãîâîòî èìå äà ñå ïîÿâÿâà â òÿõíàòà ëèòåðàòóðà, àêî èçîáùî ñå ñïîìåíàâà?  êóëòóðàòà, êîÿòî ñå áóíòóâà ñðåùó ãîñïîäñòâîòî íà ßõâå, èìåòî Ìó íàé-âåðîÿòíî áè ñå ñïîìåíàâàëî â èðîíè÷íà ôîðìà. Ïî ñúùèÿ íà÷èí áèáëåéñêèòå ïèñàòåëè èðîíèçèðàò áóíòîâíèöèòå ñðåùó Ãîñïîäà. Съпоставка на Библията и епоса за Гилгамеш  òîçè åïîñ ñå îïèñâà ïúðâîòî äâèæåíèå ïîä íàñëîâ "Áîã å ìúðòúâ". Ãåðîÿò å ïîêâàðåí, ðàçâðàòåí ÷îâåê, íî ñúùåâðåìåííî å ïðåäñòàâåí êàòî íàé-âåëèêèÿ, íàé-ñèëíèÿ ãåðîé, æèâÿë íÿêîãà. È òàêà, çà äà íå ïðè÷èíè íèêîãà âå÷å áåäñòâèÿ òîçè, êîéòî å èçïðàòèë ïîòîïà, Ãèëãàìåø ðåøàâà äà ãî óáèå. Òîé âçåìà ñúñ ñåáå ñè Åíêèäó, êîéòî å ïîëó÷îâåê,

ïîëóæèâîòíî. Çàåäíî òðúãâàò íà äàëå÷íî ïúòåøåñòâèå êúì ïëàíèíàòà Êåäàð, çà äà îòêðèÿò è óíèùîæàò ÷óäîâèùåòî, èçïðàòèëî ïîòîïà. Ãèëãàìåø ãî íàìèðà è íàêðàÿ óñïÿâà äà îòðåæå ãëàâàòà ìó, à èìåòî íà ÷óäîâèùåòî å Õóâàâà (â àñèðèéñêàòà âåðñèÿ - Õóìáàáà). Èìà ëè âðúçêà ìåæäó åïîñà çà Ãèëãàìåø è Áèòèå 10 ãë.? Îáúðíåòå âíèìàíèå êàêâî êàçâà Ãèëãàìåø íà Åíêèäó, êîéòî ãî ïðèäðóæàâà â íåãîâîòî ïúòåøåñòâèå: "Àêî ïàäíà, ùå ñå ïðî÷óÿ è õîðàòà ùå êàçâàò: "Ãèëãàìåø ïàäíà â áèòêàòà ñ óæàñíèÿ Õóâàâà" (Ïëî÷êà III, ðåäîâå 147150). Íî ñëåäâàùèòå ïåò ðåäà ëèïñâàò âúâ âñè÷êè ïëî÷êè, íàìåðåíè äîñåãà. Ìîæåì ëè äà ïðåäïîëîæèì êàêâî å áèëî íàïèñàíî òàì? Íåêà îïèòàìå... Íèå ñìÿòàìå, ÷å â òåçè ïåò ðåäà ñå å êàçâàëî: "Îáà÷å, àêî ñïå÷åëÿ ùå êàçâàò: "Ãèëãàìåø, ìîãúùèÿò ïîáåäèòåë íà Õóâàâà!" Õàéäåë, êàòî âçåìà ïðåäâèä íàïèñàíîòî âúðõó ïåòàòà

ïëî÷êà, çàêëþ÷àâà: "Îòòóê ñòàâà ÿñíî, ÷å Ãèëãàìåø è Åíêèäó îòðÿçâàò ãëàâàòà íà Õóìáàáà (èëè Õóâàâà) è ïîõîäúò èì èìà óñïåøåí êðàé" (ñ. 47). Ïîðàäè ïàðàëåëèòå ìåæäó Ãèëãàìåø è Íèìðîä ìíîãî ó÷åíè ñà ñúãëàñíè, ÷å Ãèëãàìåø å Íèìðîä. Ãèëãàìåø ïîáåæäàâà Õóâàâà, óáèâà ãî è âçåìà ãëàâàòà ìó. Òîçè, êîãîòî Ãèëãàìåøêèÿò åïîñ íàðè÷à Õóâàâà, â Áèáëèÿòà å ßõâå. Ñåãà ãåðîÿò ìîæå äà ñå çàâúðíå â Óðóê è äðóãèòå ãðàäîâå è äà êàæå íà õîðàòà äà íå ñå áîÿò ïîâå÷å îò ßõâå, çàùîòî å ìúðòúâ. "Óáèõ ãî â Ëèâàíñêèòå ïëàíèíè. È òàêà, æèâåéòå, êàêòî íàìåðèòå çà äîáðå, àç ùå áúäà âàø öàð è ùå ñå ãðèæà çà âàñ." Èìà è äðóãè ïàðàëåëè ìåæäó Áèáëèÿòà è åïîñà çà Ãèëãàìåø: ïðîèçíîøåíèåòî íà èìåòî ßõâå å ïîäîáíî íà Õóâàâà. Ãèëãàìåø ïîñòúïâà òî÷íî êàêòî "Áîæèèòå ñèíîâå" â Áèòèå 6 ãë. Òå âçåìàò íàñèëà ÷óæäèòå æåíè. Áèáëèÿòà íàðè÷à Íèìðîä òèðàíèí, Ãèëãàìåø ñúùî å òèðàíèí.  Áèáëèÿòà ñå îïèñâà ïîòîï, â åïîñà ñúùî.  Ïèñàíèåòî ñå ãîâîðè çà Õóñ, â åïîñà - çà Êèø.  Áèáëèÿòà ñòàâà äóìà çà Åðåõ, à ãðàäúò íà Ãèëãàìåø å Óðóê. Èñòîðè÷åñêè Ãèëãàìåø å îò ïúðâàòà äèíàñòèÿ íà Óðóê. Ôàêòúò, ÷å Ãèëãàìåøêèÿò åïîñ ñúäúðæà ðàçêàç çà íàâîäíåíèå, ïîêàçâà òÿñíà âðúçêà ñúñ ñúáèòèÿòà âåäíàãà ñëåä ïîòîïà. Ïî äóìèòå íà Ñ. Êðàìúð: "Ïðåäè íÿêîëêî ãîäèíè èñòîðè÷åñêàòà ðåàëíîñò íà ïîòîïà áè ìîãëà äà ñå ïîäëàãà íà ñúìíåíèå. Ñåãà ñìå ñèãóðíè, ÷å âðåìåòî íà Ãèëãàìåø ñúîòâåòñòâà íà ðàííèÿ ïåðèîä îò ìåñîïîòàìñêàòà èñòîðèÿ."5 Íî êîëêî ãîëÿì å êîíòðàñòúò ìåæäó Ïñàëì 2 è åïîñà çà Ãèëãàìåø: "Çàùî ñå ðàçîðÿâàò íàðîäèòå è ïëåìåíàòà íàìèñëÿò ñóåòà? Îïúë÷âàò ñå çåìíèòå öàðå è óïðàâíèöèòå ñå íàãîâàðÿò çàåäíî ïðîòèâ Ãîñïîäà è ïðîòèâ Íåãîâèÿ Ïîìàçàíèê, êàòî êàçâàò: "Íåêà ðàçêúñàìå âðúçêèòå èì è íåêà îòõâúðëèì îò ñåáå ñè âúæåòàòà èì." Òîçè, Êîéòî ñåäè íà íåáåñàòà, ùå ñå ñìåå; Ãîñïîä ùå ñå ïîðóãàå íàä òÿõ... È òàêà, ñåãà ñå âðàçóìåòå, î, öàðå; íàó÷åòå ñå, çåìíè ñúäèè... Ñëóãóâàéòå íà Ãîñïîäà ñúñ ñòðàõ è ñå ðàäâàéòå ñ òðåïåò" (Ïñ. 2: 14; 10-11).

Heidel, A.The Gilgamesh Epic and Old Testament Parallels. Chicago, University Press, 1963.

2 Roux, G. Ancient Irag. 3. ed. Harmondsworth, Middlesex. UK. Penguin, 1992.

3 Âèæ Pritchard, J.Ancient Near Eastern Texts and the Old Testament. 3. ed. Princeton, University Press, 1969.

4 Keil, C., P. Delitzsch. Commentary on the Old Testament. Vol.1. Grand Rapids,Eerdmans, 1975.

5 Kramer, S. ed. History Begins at Sumer. Garden City NY, Doubleday, 1959.

1

‡Í‚Ó Â ‚ÂÏÂÚÓ ‚˙‚ ÙËÁË͇ڇ? Ïîíÿòèåòî çà âðåìå â ïðèðîäîçíàíèåòî ñå å ïðîìåíÿëî ïðåç âåêîâåòå. Ïúðâèòå êîíöåïöèè äúëæèì íà äðåâíîãðúöêèòå ôèëîñîôè: çà Ïëàòîí òî å "äâèæåù ñå îáðàç íà âå÷íîñòòà", ò.å. íÿìà ñâîÿ ñóáñòàíöèÿ, à çà Àðèñòîòåë å ïî-ñêîðî ñèñòåìà îò îòíîøåíèÿ íà ïîñëåäîâàòåëíîñò è ïðîäúëæèòåëíîñò, êîÿòî ïîçâîëÿâà ñðàâíåíèÿ êàòî "ïîðàíî" è "ïî-êúñíî".  çîðàòà íà ìîäåðíàòà íàóêà Íþòîí íàëàãà ïðåäñòàâàòà çà àáñîëþòíîòî, ëèíåéíî âðåìå, êîåòî

òå÷å ðàâíîìåðíî, áåç äà ñå âëèÿå îò íèùî âúíøíî. Íî òîâà å ëîãè÷åñêè ïàðàäîêñ, çàùîòî ñàìàòà "ðàâíîìåðíîñò" âêëþ÷âà ïîíÿòèÿòà çà âðåìå è ïðîöåñ âúâ âðåìåòî!  òåîðèÿòà íà îòíîñèòåëíîñòòà âðåìåòî è ïðîñòðàíñòâîòî âå÷å ñå îáâúðçâàò è ñå îïðåäåëÿò îò ðàçïðåäåëåíèåòî íà ìàòåðèÿòà: ïðîñòðàíñòâîòî ìîæå äà ñå çàêðèâÿâà, âðåìåòî äà ñå çàáàâÿ. Òàêà â ñúâðåìåííàòà ôèçèêà âðåìåòî çàåäíî ñ ïðîñòðàíñòâîòî ñà ÷àñò îò ôóíäàìåíòàëíàòà ñòðóêòóðà íà ìàòåðèàëíèÿ ñâÿò. «‡˘Ó Á‡ ‚ÂÏÂÚÓ Ò ͇Á‚‡, ˜Â  ÌÂÓ·‡ÚËÏÓ, Á‡ ‡ÁÎË͇ ÓÚ ‰Û„ËÚ ÙËÁ˘ÂÒÍË ‚Â΢ËÌË? Íåîáðàòèìîñòòà íà âðåìåòî å âñåêèäíåâåí, åìïèðè÷åí ôàêò, êîéòî íå ìîæå äà áúäå îòðå÷åí. Òîé ïîñòàâÿ åäèí îò íàé-òðóäíèòå ôèëîñîôñêè ïðîáëåìè âúâ ôèçèêàòà: "Çàùî âðåìåòî å íåîáðàòèìî?" Çàñåãà íàé-ëîãè÷íèÿò îïèò äà ñå îáÿñíè òàçè "ñòðåëà íà âðåìåòî" å íà àâñòðèéñêèÿ ôèçèê îò ÕIÕ â. Ëóäâèã Áîëöìàí. Òîé èçòúêâà, ÷å âñè÷êè âúçìîæíè ñúñòîÿíèÿ â íÿêîé ñëåäâàù ìîìåíò ñà íåèçìåðèìî ìíîãî â ñðàâíåíèå ñ åäèíñòâåíîòî, êîíêðåòíî ñúñòîÿíèå â íàñòîÿùèÿ ìîìåíò. Çàòîâà îáðàòíèÿò ïðåõîä îò òÿõ ÒÎ×ÍÎ êúì íåãî å ñ íèùîæíà âåðîÿòíîñò. Êàêòî âèæäàòå, òîâà îáÿñíåíèå å ÷èñòî âåðîÿòíîñòíî è íå çàñÿãà âúïðîñà äàëè ñúùåñòâóâà íÿêàêúâ âèñø çàêîí, ñïîðåä êîéòî âðåìåòî å íåîáðàòèìî.

¿ ‚˙ÁÏÓÊÌÓ ÎË Â Ô˙ÚÛ‚‡Ì ‚˙‚ ‚ÂÏÂÚÓ? Îò ãëåäíà òî÷êà íà òîêó-ùî êàçàíîòî åäâà ëè. Ïîÿâàòà íà ÷îâåê â äðóãî âðåìå äîðè ñàìî çà ìèã áè ïðîìåíèëî ñúñòîÿíèåòî íà ñèñòåìàòà (Çåìÿòà, âñåëåíàòà) è ïðåäïîñòàâÿ äðóã êàíàë íà ïðè÷èííî-ñëåäñòâåíèòå âðúçêè îñâåí òîçè íà "íîðìàëíîòî" âðåìå. Òàêèâà èãðè ñà ðàçèãðàâàíè âúâ âñåâúçìîæíè âàðèàíòè âúâ ôàíòàñòèêàòà. Ïðåäñòàâåòå ñè, ÷å íÿêîé âàø çàêëåò âðàã ñå âðúùà íàçàä âúâ âðåìåòî è óáèâà âàøèÿ ïðàäÿäî. Òîãàâà öåëèÿò âè ðîä òðÿáâà äà èç÷åçíå "àâòîìàòè÷íî", à ñ íåãî è îãðîìíà ñèñòåìà îò ïðè÷èííî-ñëåäñòâåíè âðúçêè. Îñâåí òîâà, àêî âðåìåòî å îðãàíè÷íî ñâúðçàíî ñ ìàòåðèÿòà, òî âå÷å íå ìîæå äà ñå ìèñëè êàòî òóíåë, ðàçïîëîæåí ïàðàëåëíî íà ñâåòà. "Íàâëèçàíåòî" â íåãî áè ïðîìåíèëî öÿëàòà ñòðóêòóðà íà áèòèåòî. “Ó„‡‚‡ ͇͂‡  ‚˙Á‡ÒÚÚ‡ ̇ «ÂÏˇÚ‡? Îòãîâîðúò ñå òúðñè ñ ìåòîäè îò îáëàñòòà íà ãåîôèçèêàòà, êîèòî èçñëåäâàò êîëè÷åñòâàòà íà ðàçëè÷íè ðàäèîàêòèâíè âåùåñòâà ñ èçâåñòåí ïåðèîä íà ïîëóðàçïàä. Çà ïî-êðàòêè èñòîðè÷åñêè ïåðèîäè ïîäõîäúò å îòíîñèòåëíî òî÷åí, íî íå è çà åðè, êîèòî ñà ìíîãî îòäàëå÷åíè îò íàñ. Çàòîâà è ðåçóëòàòèòå ñà îñïîðâàíè - òå ñî÷àò âúçðàñò îò îêîëî 4,5 ìëðä. ãîäèíè. Äàòèðîâêàòà íà âñåëåíàòà è çâåçäèòå ñå îïðåäåëÿ ðàçëè÷íî - ÷åðåç ïðèëàãàíå íà èçâåñòíèòå íè ôèçè÷íè çàêîíè. Ñúâðåìåííàòà îöåíêà, êàêòî âå÷å ñïîìåíàõ, å îêîëî 13 ìëðä. ãîäèíè.

‡Í‚Ó Ô‰ÒÚ‡‚Ρ‚‡Ú ˜ÂÌËÚ ‰ÛÔÍË? ×åðíèòå äóïêè ñà ñâðúõêîìïàêòíè êîñìè÷åñêè îáåêòè, ñâèòè ïîä ñâîÿ ãðàâèòàöèîíåí ðàäèóñ (âåëè÷èíà, îïðåäåëåí à îò òÿõíàòà ìàñà). Íàïðèìåð, àêî íÿêàê óñïååì äà ñâèåì Çåìÿòà â îðåõîâà ÷åðóïêà ñ ðàäèóñ îêîëî 1 ñì, òÿ ñúùî áè ñå ïðåâúðíàëà â ÷åðíà äóïêà. Ïðè çâåçäèòå êîëàïñ îò òàêúâ ìàùàá å âúçìîæåí ïî åñòåñòâåí ðåä - ïðè äîñòàòú÷íà ìàñà è íà ïî-êúñåí åòàï îò òÿõíàòà åâîëþöèÿ. ×åðíàòà äóïêà íå ìîæå äà áúäå íàïóñíàòà îò íèêàêâè ÷àñòèöè, äîðè íå èçëú÷âà ïðÿêî ñâåòëèíà è çàòîâà ñå íàðè÷à "÷åðíà". Âñå ïàê ÷åðíè äóïêè ìîãàò äà áúäàò îòêðèòè ïî ìîùíîòî ðåíòãåíîâî èçëú÷âàíå íà ïàäàùî âúðõó òÿõ âåùåñòâî. ‡Í Ò ÓÚÌ‡ÒˇÚ Í˙Ï Ô‰ÔÓÎÓÊÂÌËÂÚÓ, ˜Â ‚ ˜ÂÌËÚ ‰ÛÔÍË ÌˇÏ‡ ‚ÂÏÂ? Êàêòî âå÷å ñïîìåíàõ, â òåîðèÿòà íà îòíîñèòåëíîñòòà (êîÿòî ïðåäñêàçâà ÷åðíèòå äóïêè) âðåìåòî âå÷å å îòíîñèòåëíà âåëè÷èíà è íåãîâèÿò õîä çàâèñè îò ðàçïðåäåëåíèåòî íà ìàòåðèÿòà. Çàòîâà òî òå÷å ïî ðàçëè÷åí íà÷èí çà íàáëþäàòåë,êîéòî å ìíîãî îòäàëå÷åí îò ÷åðíàòà äóïêà, â ñðàâíåíèå ñ íàáëþäàòåë, êîéòî ïàäà êúì íåÿ. Àêî ñè ïðåäñòàâèì, ÷å íàáëþäàâàìå êîñìè÷åñêà ñîíäà, ïàäàùà êúì ÷åðíàòà äóïêà, òÿ âñå ïîâå÷å ùå çàáàâÿ õîä ñ äîáëèæàâàíåòî äî íåÿ - íèå ïðîñòî íèêîãà íÿìà äà âè-

äèì ìîìåíòà íà "êàöàíåòî" é. Îáðàçíî êàçàíî, çà äàëå÷íèÿ íàáëþäàòåë âðåìåòî â íåïîñðåäñòâåíà áëèçîñò äî ÷åðíàòà äóïêà ñÿêàø ñïèðà. Çà êîñìîíàâò, êîéòî ñå íàìèðà íà ñîíäàòà îáà÷å, âðåìåòî òå÷å íîðìàëíî è òîé ùå ïàäíå â ÷åðíàòà äóïêà çà êðàåí ïåðèîä: çà íÿêîëêî ÷àñà, äà ðå÷åì. Çâó÷è ïàðàäîêñàëíî, íî òîâà å ñëåäñòâèå îò öÿëîñòíî ïðîìåíåíàòà ôèëîñîôèÿ íà ïðîñòðàíñòâîòî è âðåìåòî êàòî ôèçè÷åñêè âåëè÷èíè. «‡˘Ó Á‡ ¡Ó„ Ò ͇Á‚‡, ˜Â  ÓÚ‚˙‰ ‚ÂÏÂÚÓ? Òîçè âúïðîñ å ïî-ñêîðî ôèëîñîôñêè è áîãîñëîâñêè, îòêîëêîòî íàó÷åí, çàùîòî å ñâúðçàí íå ñàìî ñ ïðåäñòàâèòå íè çà âðåìåòî, íî è çà Áîãà. Ñïîðåä ïàíòåèñòè÷íèòå ñõâàùàíèÿ íàïðèìåð Áîã èëè áîæåñòâåíîòî íå ñà ïðèíöèïíî ðàçëè÷íè îò ñâåòà â íåãîâàòà öÿëîñò - Áîã å èìàíåíòåí ñïðÿìî òâîðåíèåòî, Òîé å âúâ è ñðåä íåãî, òúæäåñòâåí å ñ íåãî. Òàêúâ áîã íå å îòâúä âðåìåòî. Çà õðèñòèÿíñòâîòî îáà÷å (êîåòî èçïîâÿäâàì è àç) Áîã å âñåìîãúù è ñóâåðåíåí Òâîðåö, íàïúëíî íåçàâèñèì è ðàçëè÷åí îò Ñâîåòî òâîðåíèå. È äîêîëêîòî âðåìåòî å åäíà îò õàðàêòåðèñòèêèòå íà ñúòâîðåíèÿ ñâÿò (ìàêàð è ôóíäàìåíòàëíà), Òîé å íàä èëè îòâúä âðåìåòî. Òîâà òâúðäåíèå ìîæå äà ïîðîäè ìèñúëòà çà îò÷óæäåíîñò íà Áîãà îò íàñ, çà "áîãîîñòàâåíîñòòà" íà ÷îâåêà. Íî â öåíòúðà íà õðèñòèÿíñòâîòî å åäíà óíèêàëíà, áëàãà âåñò: Áîã ñàì ñå å îáâúðçàë ñ íàñ - âúâ âðåìåòî, - êàòî ñå å âúïëúòèë â ëèöåòî íà Ñâîÿ Ñèí Èèñóñ Õðèñòîñ. Õðèñòèÿíñêèÿò Áîã å åäíîâðåìåííî îòâúä (â ñìèñúë íà ñóâåðåííîñò) è âúâ âðåìåòî (â ñìèñúë íà ëþáåùà îáâúðçàíîñò ñ âÿðâàùèÿ ÷îâåê). Òîé åäíîâðåìåííî ãîñïîäñòâà íàä ñâåòà â Ñâîÿòà âå÷íîñò è äåéñòâà ñðåä è ÷ðåç íåãî çà èçêóïëåíèåòî ìó îò ñèëèòå íà çëîòî.

å å ëåñíî äà èçãóáèø èëþçèèòå ñè îñîáåíî êîãàòî íå ðàçïîëàãàø ñ äðóãè ïàòåðèöè. Íå å ëåñíî äà ïðèçíàåø ïðåä ñåáå ñè è ïðåä õîðàòà, ÷å êà÷åñòâàòà íà òâîÿòà ëè÷íîñò íå ñà òâîÿ ñîáñòâåíîñò, à ñà âçåòè íàçàåì. Çàùîòî íåñúçíàòåëíî ñè ñå íàãàæäàë, ïðåäàâàéêè ñúùíîñòòà ñè, çà äà íå áúäåø îòõâúðëåí, çà äà íå òå îáâèíÿò â ðàçëè÷íîñò. Ìîÿòà êðèçà íà çðåëîñòòà äîñòèãíà âðúõíàòà ñè òî÷êà ïðåäè øåñò ãîäèíè è ïîíåæå áåøå äîñòà ïîçàêúñíÿëà (ïðèåìà ñå, ÷å òîâà ñòàâà ïðåç ïóáåðòåòà), äîâåäå äî êðàéíî áîëåçíåíî ðàç÷èñòâàíå íà íåðåäíè ïîñòúïêè, ïîãðåøíè ðåøåíèÿ, àôèøèðàíè ÷óâñòâà, ôàëøèâè îòíîøåíèÿ. Ïîñëåäâà îãðîìíàòà ðàçðóøèòåëíîñò íà ãðàäåíîòî áåç Ãîñïîäà. Çàïî÷íàõ äà îòñòðàíÿâàì ïúðâî "âúíøíîòî çëî" â æèâîòà ñè - òîâà ñòàíà ñðàâíèòåëíî ëåñíî, çàùîòî òî íå ìè òðÿáâàøå. Ïîñëå ïðåìàõíàõ è "âúíøíîòî äîáðî", îò êîåòî èìàõ ïîëçà è áåç êîåòî ìè áåøå ñòðàøíî òðóäíî, íî òî ñè îñòàâàøå íåèçãðàäåíî îòâúòðå, íåóñâîåíî îò ëè÷íîñòòà ìè. Òîâà ìè îòíå öåëè òðè ãîäèíè. Ïîñëå ðàçãðàæäàõ òåçè åìîöèîíàëíè âåðèãè â ìèñëåíåòî ñè, ÷ðåç êîèòî ñå áÿõ çàùèòàâàëà îò õîðàòà: íàâèöè, ñâúðçàíè ñ æåñòîêî ñàìîïîäöåíÿâàíå; äðóãè, êîìïåíñèðàùè ïúðâèòå, ÷ðåç êîèòî ñå ñàìîèçòúêâàõ; äîñàäíà è äðåáíàâà ðàçñúäú÷íîñò; àíàëèçèðàíå íà èçëèøíè ïîäðîáíîñòè â äóìè è æåñòîâå; áåçîò-

ãîâîðíî ïðåõâúðëÿíå íà âèíà âúðõó äðóãèòå, à ñëåä òîâà ïîíàñÿíå íà îòãîâîðíîñò çà ÷óæäè ãðåøêè è ò.í. Ñáëúñêàõ ñå ñ áåçáðîé êðàéíîñòè âúòðå â ñåáå ñè, äîðè è ñ âçàèìíîèçêëþ÷âàùè ñå ðåàêöèè êúì åäíî è ñúùî íåùî, çà äà îñúçíàÿ íàêðàÿ, ÷å ñúì íàïúëíî îáúðêàíà è áåçïîìîùíà, è òî íå ñàìî â òîçè ìîìåíò, à ïî ïðèíöèï îùå îò äåòñòâîòî ñè. Çàïî÷íàõ æàäíî äà ïîãëúùàì âñÿêàêâà ïñèõîëîãè÷åñêà ëèòåðàòóðà. Ïîñòåïåííî ðàçáðàõ, ÷å îòäàâíà ñúì îñòàâèëà çàä ãúðáà ñè ñâîÿòà ñïîíòàííîñò, ÷å ñúì ñå âïóñíàëà äà òðóïàì èíòåëåêò, çàèìñòâàí îò âèäíè ñâåòñêè àâòîðèòåòè, ÷å åìîöèîíàëíàòà ìè ñèëà å åäíà "çàìðúçíàëà ðåêà". Íèùî îò òîâà, êîåòî ïðàâè æåíàòà æåíñòâåíà, ò.å. òúðïåíèå, ïîñòîÿíñòâî, îòâîðåíîñò êúì íóæäèòå, òîïëîòà, íå ïðèñúñòâàøå â ìîÿ èçêðèâåí õàðàêòåð. Áÿõ èìïóëñèâíà, íåïîñòîÿííà, áðîíèðàíà, ñòóäåíà êúì äðóãèòå (îò ñòðàõ, íî è îò ãîðäîñò), êðèòè÷íà, ìíèòåëíà è êàòî öÿëî - â

íåïðåêúñíàòà âúòðåøíà íàäïðåâàðà, à ñëåäîâàòåëíî è íåïðåñòàííî íàïðåæåíèå, äúëáîêà è òðàéíà òðåâîæíîñò. Ìèñëèòå, ÷óâñòâàòà è âîëÿòà ìè íèêîãà íå áÿõà â õàðìîíèÿ - íèòî â ðàáîòàòà, íèòî â ëþáîâòà. Ñúâñåì åñòåñòâåíî è çäðàâåòî ìè íå áåøå äîáðî îïèòâàõ ñå äà çàïúëíÿ âñÿêà åìîöèîíàëíà íóæäà ñ óäîâîëñòâèåòî îò õðàíàòà. È ïðîáëåìèòå ìè ñå íàñëàãâàõà åäèí âúðõó äðóã òî÷íî êàêòî ïëàñòîâåòå íà ïàð÷å òîðòà. Äèåòèòå â ñâîåòî ðàçíîîáðàçèå è êðàòêîòðàåí åôåêò ñàìî ïîäñèëèõà ÷óâñòâîòî ìè çà áåçâîëèå è âðàæäåáíîñòòà ìè êúì ñåáå ñè è êúì áëèçêèòå. È êîãàòî ïðàçíîòàòà â ñúðöåòî ìè ñòàíà áåçãðàíè÷íà, Áîã ñå íàìåñè â æèâîòà ìè. Ïî-êúñíî ðàçáðàõ, ÷å å ñòàíàëî òî÷íî êîãàòî è êàêòî òðÿáâà, çàùîòî âå÷å áÿõ îòâúðíàëà î÷è îò ñåáå ñè è Ãî òúðñåõ è çàùîòî ñàìî Òîé å áåçãðàíè÷åí â Ëþáîâòà ñè, â Ñïðàâåäëèâîñòòà ñè, â Ìúäðîñòòà ñè...

Ìíîãî íåæíî, íî è ñúâñåì êàòåãîðè÷íî Áîã ìå ïðèâëå÷å êúì Ñåáå Ñè, êàòî ïîäãîòâÿøå ïîñòåïåííî öÿëîòî ìè ñúùåñòâî çà ïðåäñòîÿùîòî íîâîðîæäåíèå. Ñ íîâèòå ñè äóõîâíè î÷è âèäÿõ êàê Òîé ìå å ïàçèë ïðåç ãîäèíèòå íà ìîåòî íåâåðèå, êîãàòî â íåâåæåñòâîòî ñè ñúì Ãî ïðåíåáðåãâàëà - äîïèòâàõ ñå äî àñòðîëîçè è ãàäàòåëêè, çàìåíÿõ Ãî ñ ðàçëè÷íè ôèëîñîôñêè è îêóëòíè ó÷åíèÿ, ñ áåçïî÷âåíè òåîðèè çà ñàìîóñúâúðøåíñòâàíå. Íî èñêðåíî Ìó áëàãîäàðÿ, ÷å è òîãàâà Òîé ïðèñúñòâàøå äúëáîêî íÿêúäå â äóøàòà ìè, ìàêàð è ñàìî êàòî íåÿñåí ñòîí, çà äà ìè ïîêàæå, ÷å àáñîëþòíàòà Èñòèíà íå å â ìúäðîñòòà íà ñâåòà, â êîéòî âñè÷êî å îòíîñèòåëíî. Äúëãî âðåìå ñëåä êàòî ÷óõ áëàãàòà âåñò çà âúçêðúñíàëèÿ

Èèñóñ Õðèñòîñ â ñúðöåòî ñè. Òîé ìå óáåæäàâàøå äà íå îòñòúïâàì öåíòðàëíîòî ìÿñòî â æèâîòà ñè, äà ïðèåìà Èèñóñ, íî "Àç" äà ðúêîâîäÿ íåùàòà. Êîãàòî áÿõ ãîòîâà äà ñëóøàì Áîãà, Òîé ìè èçïðàòè õîðà, êîèòî íå ñàìî ñà Ãî òúðñèëè, íî è ñà Ãî íàìåðèëè, çà äà æèâåÿò ñåãà è çàâèíàãè! Ïî Íåãîâèòå ïðàâèëà. ×ðåç ëè÷íèòå èì ñâèäåòåëñòâà è êíèãèòå, êîèòî ìè äàâàõà, ïðèäîáèâàõ ïîñòåïåííî ÿñíîòà, ïðèíöèïíîñò, ïîñëåäîâàòåëíîñò, ïîñòîÿíñòâî è óâåðåíîñò. Çàïî÷íàõ äà õîäÿ íà öúðêâà è ñ ðàäîñò îòêðèõ, ÷å ïîêëîíåíèåòî íà âÿðâàùèòå òàì íå å ñàìî ôîðìàëíîñò, à èñòèíñêà âúòðåøíà ïîòðåáíîñò.

Ñïàñèòåë, àç íå ñå ðàçêàéâàõ çà ìíîãîáðîéíèòå ñè ãðåõîâå. Òúðñåõ ñè âñÿêàêâè "ëîãè÷íè" îïðàâäàíèÿ.  ñúðöåòî ìè öàðåøå èäîëîïîêëîíñòâî îò ðàçëè÷íî åñòåñòâî, à òâîð÷åñêèòå çàëîæáè, ñ êîèòî Òîé ìå å íàäàðèë, çà äà ïðîñëàâÿì èìåòî Ìó, áÿõà çàõâúðëåíè è èçðîäåíè â ðîïòàåíå è ìúðçåë. Íî Áîã ïðåîáðàçè âñè÷êî è èçïúëíè Ñâîÿ áîæåñòâåí ïëàí çà ìîåòî ëè÷íî ñïàñåíèå. Ïîíåæå îñúçíàâàõ êàêâî å ñòàíàëî íà Ãîëãîòñêèÿ êðúñò ñàìî ñ ðàçóìà ñè, à ñúðöåòî ìè ÷àêàøå, çàêîðàâÿëî, áåç äà ÷óâñòâà ñòðóÿùàòà Ëþáîâ îò çàìåñòíè÷åñêàòà æåðòâà íà Áîæèÿ Ñèí, Áîã ìå ïîâåäå â åäèíñòâåíî ïðàâèëíàòà ïîñîêà âñåêèäíåâíî äà ðàçñúæäàâàì âúðõó Ëè÷íîñòòà íà Ñïàñèòåëÿ. Òàêà Òîé ìå ñïàñè îò äÿâîëñêèòå ñòðåëè, íàñî÷åíè ïðàâî êúì íåçðÿëàòà ìè åìîöèîíàëíîñò ñ êîìïëåêñà çà íåïúëíîöåííîñò è ñàìîòíîñòòà. Ðàçáèðà ñå, ïðîòèâíèêúò íà äóøàòà ìè - Ñàòàíà - íå îñòàíà áåçó÷àñòåí êàêòî ïðåäè, òàêà è ñëåä êàòî ïðèåõ

Ïîñëå ïîëó÷èõ áåçöåíåí ïîäàðúê Áèáëèÿ - êîòâàòà, êîÿòî îêîí÷àòåëíî óðàâíîâåñè ïðåäñòàâàòà ìè çà ñìèñúëà íà æèâîòà, ëþøêàíà äîñåãà îò íåâåðèå êúì ñóåâåðèå è îáðàòíî. Ñëåä êàòî çàïî÷íàõ äà èçó÷àâàì Áîæèåòî Ñëîâî, âñè÷êî ñå ïðîìåíè, âñè÷êî íàìåðè ñâîåòî ìÿñòî è ñòúïè íà òâúðäà îñíîâà. Ðåäóâàõà ñå ñâðúõåñòåñòâåíè ñúâïàäåíèÿ ìåæäó âúïðîñèòå, êîèòî ìå èíòåðåñóâàõà, è òåìèòå íà ïðîïîâåäèòå â öúðêâàòà. Íåâåäíúæ "óæèëâàíà" â ñúðöåòî, ñå ñìèðÿâàõ âñå ïîâå÷å è ïîâå÷å, à êîãàòî èçëÿõ äóøàòà ñè ïðåä Ãîñïîäà è èñêðåíî ñå ïîêàÿõ çà ãðåõîâåòå ñè, ïëàêàõ íåèñòîâî öÿëà íîù. Íà äðóãèÿ äåí, íåðåàëíî ñïîêîéíà, îïðîñòåíà, èçìèòà îò ãðåõà, ðàçáðàõ, ÷å íàèñòèíà Áîæèÿò ìèð íå ìîæå äà áúäå ñõâàíàò ñ îãðàíè÷åíîòî ÷îâåøêî ðàçáèðàíå, íî ìîæå äà áúäå ïî÷óâñòâàí êàòî ïðåäâêóñâàíå íà íåáåñíîòî áëàæåíñòâî, êîåòî å íà ðàçïîëîæåíèå ñàìî íà õîðàòà, ïðèåëè Õðèñòîñ çà ëè÷åí Ñïàñèòåë.

È ñåãà óïðàâëåíèåòî íà æèâîòà ìè å â ëþáåùèòå Èèñóñîâè ðúöå. Òîé ìè äàäå ëèïñâàùèòå òúðïåíèå è ñèëà, çà äà ïðîìåíÿ íàâèöèòå ñè. Âñè÷êè ñóåòíè è íåäîñòîéíè æåëàíèÿ íà òÿëîòî, êîèòî ïðåäè ðúêîâîäåõà ïîâåäåíèåòî ìè, îòñòúïèõà ïðåä ðåøèìîñòòà äà ðàáîòÿ çà áëàãîâåñòèåòî - åäèíñòâåíàòà ïðîôåñèÿ, â êîÿòî íèêîé íå ñå ïåíñèîíèðà. Ñåãà íå ñå íàäïðåâàðâàì ñ âðåìåòî, íå ñå ñòðàõóâàì îò ñìúðòòà - âå÷íîñòòà ìè ïðèíàäëåæè çàðàäè Áîæèÿòà ìèëîñò è áëàãîäàò, à íå çàðàäè äåëàòà ìè. Ñðàâíÿâàì ñå åäèíñòâåíî ñ Õðèñòîñ êàòî ïðèìåð çà ñìèðåíî è ïîêîðíî ñëóæåíèå - ïúðâî íà Áîãà, à ïîñëå íà áëèæíèÿ, êàêòî íà ñåáå ñè.

Винаги когато заявя открито, че вярвам в живия и единствен Бог - Господ Иисус Христос - такъв, какъвто е представен в Библията, следва една и съща реакция. Независимо дали събеседникът ми ще се усмихне любезно снизходително, скептично или открито иронично, в погледа му се чете един и същ въпрос: "Ти луда ли си?"

Сега този поглед ме забавлява, но някога не беше така. Първата година след като повярвах една от най-актуалните новини между различните ми приятели беше, че съм се побъркала. Някои от тях дори смятаха, че ми помагат, като ме "вразумяват" чрез подигравките си, за да се опомня и да се върна към стария "нормален" начин на живот. Това беше време на болка: от една страна, причинена от удари по изключителната ми гордост, а от друга, от загубата на приятелства (или поне тогава така си мислех). Приятелите ми не желаеха да ме приемат различна, промене-

на. Аз обаче бях открила нещо, което душата ми отдавна търсеше и не искаше да загуби. Не бях склонна да правя компромиси с убежденията си. Преживявах трудно време трябваше да отстоявам вярата си. Чудех се дали наистина се побърквам. Мислех си - лудост ли е днес да вярвам в Господ Иисус Христос? Нужно ли е да се чувствам неудобно в присъствието на тези, които не споделят моите убеждения? Да прикривам вярата си?

Питах се дали християнството днес е за невежи и интелектуално ограничени хора? Вярващите в Христос "калъпи" с промит мозък ли са? Наистина ли умните и образованите хора търсят и откриват рационални причини и закони в заобикалящия ги свят, а ограничените и непросветените си обясняват всичко, което не разбират, със съществуването и действието на Бога? Въпросите не спираха. Дали нашите баби и прабаби са вярвали в Бога, защото са били глупави, с

промит мозък, а ние днес, понеже сме образовани и с изключителни технически познания, отричаме съществуването Му? Дали не сме приели на юнашко доверие каквото са ни казали учители, родители, приятели и т.н. Тяхното мнение не се ли е оказало ограничителна рамка за собственото ни мислене? Всъщност ни не ли е превърнало обществото в роботи, които автоматично отхвърлят съществуването на Бога?

Ако е вярна Дарвиновата теория и човекът е произлязъл от маймуна, какъв е смисълът на неговото съществуване? Ако се раждаме само за да създадем живот и да умрем, с какво се различаваме от животните? С ум?! Та това е още по-трагично, защото за разлика от тях ние можем да осъзнаем абсурдността на живота си (Екл. 3:18-22). Раждаш се по случайност, умираш по неволя. Бориш се неистово, за да оцелееш в този свят.

В Битие 1:26-27 обаче четем друго - човек е създаден от Бога. От този пасаж разбираме защо хората са такива - за разлика от животните имат нужда да получават и дават любов, а причината е, че са създадени по подобие на самия Бог, Който е любов. Човек има съвест и чувство за справедливост (които нито едно животно не притежава), защото Бог е абсолютно безгрешен и справед-

лив. Човек има разум и изпитва потребност да търси знание и истина, защото е създаден от Бог, Който е съвършената мъдрост и истина. За разлика от животните човек чувства нужда да се покланя на Бога, защото е бил създаден да има близки взаимоотношения с Него. Всичко това не е следствие на еволюцията, а на факта, че е бил създаден като венец на цялото творение. Само в човека Бог е избрал да вложи Своя образ и затова му е дал право да управлява над всичко друго в природата. Кое е по-унизително, нелепо и налудничаво: да си се родил по случайност, произходът ти да се корени в някаква маймуна, или да си създаден по Божия образ с цел да имаш близки взаимоотношения със Създателя си? Интересно как някой може да твърди, че да вярваш в Бог, Когото не си видял с очите си и не си пипнал, е наивност до глупост, а да се доверяваш на такива съшити с бели конци теории, се смята за образованост? Действително ли вярата в Бога е в противоречие с интелекта? Всъщност научните постижения не опровергават съществуването на Бога. Напротив, ако хората откриват закони в природата и човешкото устройство, несъмнено Някой много по-висш от тях ги е заложил да действат прецизно и тъкмо Той е повдигнал завесата,

далеч преди изобщо да започнат да ги осъзнават и изследват. Ако да вярваш в Господ Иисус Христос е лудост, как е възможно да има толкова много "психично болни" по света и защо са на свобода? Защо се стремят да съхраняват, засилват и опазват добродетели, а не просто да удовлетворяват собствените си нужди, както обикновено реагират тежко болните? Ако няма Бог, кой чува молитвите ни и им отговаря? Всеки, който реално е имал близки взаимоотношения с Бога, непременно е изпитвал това свръхестествено преживяване. Откъде идва тази сила и ако това не е Господ Иисус Христос, кой е заинтересован да се обвърже с изпълнението на молби, отправени към Него? Теорията за позитивното мислене и силната воля тук просто не издържа. Ако тази философия беше вярна, всички народи, които изповядват хиндуизма, щяха да са в цветущо здраве, да се къпят в богатства и да се радват на живот поне до 150 години. А

силната воля е пълна утопия. Има я само по филми и реклами. Дори когато върши невероятни неща, все пак те са до време. Защо когато чета Библията, вярвам в нейните истини и се опитвам да живея според Божиите критерии, това се смята за лудост, а ако някой ходи на йога, медитира, изучава обстойно чакрите и хороскопа си, това е нещо нормално и модерно? Едва ли осъзнават, че става дума за други религии, които далеч не водят до действителния Бог. Ако истинността и реалността на моя Бог такъв, какъвто е описан в Библията, се потвърждават от природата, от човешката същност и анатомия, от историята и археологията, не е ли много понормално да се покланям на Него? Всъщност дали моят мозък е промит, защото не искам да приема някакви заблуди, или мозъците на тези, които сляпо следват модните тенденции, се промиват всекидневно от филми, телевизия, музика и преса, докато бълват нова "информация" и философии за успешен живот?

Не е ли много по-откачено да си плюеш в пазвата, да чукаш на дърво, да се въртиш три пъти и т.н., отколкото да помолиш Бога в молитва да те закриля? Как всички тези действия ще те предпазят? Не е ли с промит мозък по-скоро този, който веднага след като се запознаете, те пита коя зодия си? Не е ли лудост, да разделяш хората на телци, овни и деви и така да заличаваш неповторимостта им? Да носиш едни или други камъни, да се обличаш в точно определени цветове, защото ти носели здраве, успех и те предпазвали от лоши енергии? Това ли е по-наивно или да се довериш на Бога, Който е в състояние да те закриля от всяко зло, да опази здравето ти, да ти помогне да успяваш в начинанията си, защото управлява с любов и сила Своето творение? Имам лоша новина за хората, които си мислят, че всички тези практики са нещо ново и модерно. Днес човек не се занимава с целия този окултизъм, защото е достигнал до свръхниво на познание или е от третата "специална" раса, която използва по-голяма част от мозъка си и на която извънземните говорят. Корените на подобни занимания са в дълбоката древност. Библията разказва за народи, които всекидневно са го вършели и поради това беззаконие пред Бога са били унищожени. Дали пък не е лудост да се захванеш с всички тези практики, без изобщо да знаеш откъде идват и накъде ще те отведат?

Вярата в Бога била за слабаци и неудачници. Питам се обаче дали се изисква слабост, или сила, за да застанеш срещу течението? Лесно и безпроблемно е да бъдеш част от многото, това ти осигурява подкрепа и безметежност. Характер и смелост са нужни, за да изразяваш и отстояваш убежденията и принципите си, когато си сам. Защото признак на сила или слабост е по всякакъв начин да прикриваш грешките и слабостите си, като се правиш на велик, жертваш всеки и всичко само и само да се измъкнеш невредим и другите да не разберат що за човек си? Май е доста по-трудно открито да признаеш вината си и да поискаш прошка, да се изправиш срещу собствените си слабости и да се бориш с тях, дори когато тази битка ти причинява болка, отколкото да обвиняваш друг за недостатъците си или да принудиш хората около теб да ги приемат. Християните не се впускат в луда надпревара за нещата, които невярващите преследват, стремят се да не използват техните средства, за да постигат целите си. Дали го правят, защото са глупави, недалновидни или неспособни комплексари? Според мен причината е, че са открили истината за стойностните и безстойностните неща в живота (а за това се изисква мъдрост). Знаят в какво си струва да вложат силите и уменията си и в какво не. Умеят да открият кое от нещата, които вършат, ще е в тяхна полза и кое не (а за това е нужна далновид-

ност). Лука 9:25 казва: "Понеже каква полза за човек, ако спечели целия свят, а изгуби или ощети себе си?" Независимо дали човек приема Бога, съществуването на ада, рая или вечния живот след физическата смърт, неговата вяра или неверието му не променят тяхната реалност. Ако придобиеш цялата слава, власт, пари и успех в този свят, но след това във вечността си завинаги отделен от своя Създател и краят ти е погибел, едва ли можеш да се смяташ за щастливец. Лудост ли е да се покорявам на Бога днес? Сигурно е лудост, ако човек не познава и не разбира кой е Бог и какво е направил за него. Но ако Бог е такъв, какъвто Го представя Библията, и се разкрива чрез цялото творение, ако е създал човека, за да има близки взаимоотношения с Него, и има план да възстанови разрушената връзка помежду им, и търси път към сърцето на всеки, ако, отделени от Него, хората са обречени никога да не познаят истинската радост, смисъл и спокойствие, тогава пред величието на огромната Божия милост, грижа, вярност и посветеност да се бунтуваш срещу Бога и установения от Него ред е, меко казано, глупост и абсолютна безотговорност към самия себе си. Да не се съобразяваш със законите Му е самоубийствена лудост, защото на Божия ред е подчинено цялото творение и никой не може да оцелее извън него.

Да, първата година след като повярвах, беше изпълнена с много подобни дилеми и борби, но както по-късно разбрах, беше много благословена. Повечето от приятелите ми се извиниха за отношението си. Показаха ми, че ме приемат такава, каквато искам да бъда. "Загубих" само неколцина - явно с тях едва ли всъщност сме били истински приятели. Помня думите на един от най-близките ми, който най-много ми се присмиваше и разпространяваше слухове за мен. Той ми се извини последен: "Зная, че постъпи правилно и че това, което правиш е добро, но се уплаших. Страхувам се, че не мога да стана като теб, затова през цялото време ти се подигравах." Тогава научих много важен урок никой не може да отрече това, което е добро. Не винаги подигравките на някого означават, че грешиш. Споровете, които невярващите водят с вярващите, всъщност са техни лични борби и търсене на истината в този живот, а не просто унизително отхвърляне на личността и убежденията ти. Няма защо да се срамуваме или страхуваме от вярата си в Христос. Напротив, когато отстояваме принципите си, Бог сам издига авторитета ни пред другите - за Своя прослава.

ънувах, че разговарям с Бога.

- И така, искаш да говориш с Мен? - пита ме Той.

- Ако имаш време - отговарям.

- Моето време е вечност. Какво искаш да Ме питаш?

- Какво най-много Те учудва в хората? - задавам Му въпрос. Бог отвръща: - Че толкова бързо им дотяга детството. Бързат да пораснат, а после много искат пак да станат

деца. За да спечелят пари, погубват здравето си, след това ги харчат, за да го оправят. Взират се със страх в бъдещето и забравят за настоящето, така не живеят нито сега, нито после. Живеят, като че ли никога няма да умрат, а умират, сякаш никога не са живели. Бог взима ръката ми и ние мълчим. Тогава аз питам: - На какво искаш да научиш Твоите деца?

- Искам да разберат, че не е възможно да накараш някого да те обича. Можеш само да му го позволиш. Че не е добре за човека да сравнява себе си с другите.

Че богат е не онзи, който има много, а този, който е доволен от малкото. Че трябват само няколко секунди, за да нараниш човека, но са необходими много години, за да излекуваш раните. Че прошката трябва да се потвърждава със самия живот. Че има хора, които обичат дълбоко и искрено, но не умеят да го изразят. Че двама души могат да гледат едно и също нещо и да го виждат по различен начин. Че понякога не е достатъчно да ти бъде простено, но трябва и ти самият да простиш на себе си. И че Аз съм тук... Винаги!

рез пасхалните дни на 30 г. от началото на нашата ера двама от учениците на Христос (единият се казвал Клеопа) вървели от Йерусалим към Емаус - малко градче, разположено на около 12 км от столицата. Преди няколко дни бил убит техният учител и те обсъждали станалото. Изневиделица се появил Пътник, присъединил се към тях и в отговор на въпрсите им започнал да обяснява Писанието - всичко, което било казано там за живота и възкресението на Иисус Христос. Привечер пристигнали в Емаус. Учениците поканили Пътника да нощува там. Той се съгласил. Когато разчупвали хляба, им се открил, и те разбрали, че е Иисус Христос. Но изведнъж станал невидим за тях. Това събитие е описано в Евангелията и на него са посветени много разкази и картини. Археолозите десетки години търсят древния Емаус - град, който е споменат 18 пъти в съчиненията на еврейския историк от I в. сл. Хр. Йосиф Флавий. Названието

идва от еврейската дума "хамат", която се превежда "горещ извор". Историците все още спорят къде се намира този град, в който според преданието е живял Клеопа. Нека си представим, че се намираме в Израел, в светите земи. Движим се от Йерусалим към Тел Авив. Свиваме на пътя към Ашкелон и Рамала. В полите на юдейските планини лежат руини

на езическия цар Антиох Епифан претърпели съкрушителна загуба от Рим. Но градът става известен на целия свят с това, че тук възкръсналият Христос разчупва хляба със своите ученици. Понякога мисля, че Господ съзнателно е скрил къде са се намирали някои села, градове, планини, където са станали важни библейски събития. Не се знае мястото, където е погребан Мойсей. Не е известно къде точно

на древен град. Това са развалините на Емаус - Никополис. По времето на Христос Емаус е бил малко селце. Дълго преди Неговото раждане, по времето на Макавеите, тук се е водела жестока националноосвободителна война. Войските

се намира планината Синай. Мисля, че Господ иска ние да насочим вниманието си не към планините и градовете, където Той е извършил нещо, а към Него самия и към това, което е вършил.

Водоравно: 1.Адония 7.Павел 8.Па 9.Орар 10.Пер 11.Лопата 13.Ог 15.Натан 16.Гет 18.Фа 19.Енасор 21.Месала 22.Исав 25.Керемида

29.Ан 30.Риган 31.Ав 33.Ла 34.Ахимелех 37.Дина 38.Во 39.Орт 40.Евер 42.Ни 43.Емине 44.Имунитет 46.Камаз 47.Аполинер (Гийом) 50.Мари 51.Ира 52.Лидия

Отвесно: 1.Апологетика 2.Дар 3.Овал 4.Нерон 5.Ил 6.Мараната 8.Пета 10.Патара 12.Пафос 14.Ген 17.Тамар 20.Север 22.Лида 24.Сенахирим 26.Миле (Жан-Франсоа) 27.Игал 28.Анахорет 32.Винт 34.Адонирам 35.Ма 36.Евен-Езер 40.Емими 41.Витания 43.Еналид 45.Укори 48.Пал 49.Рай

1.Произведение на Филип Янси (Изд. "Нов човек" 2004) 18.Място между реките Ефрат и Велих, където живели еиновете на Еден (4 Царе 19:12) 19.Първоначалното име на Авраам 20.Родното място на Самуил (1 Царе 19:12) 21.Задържане под стража 22.Южен плод (мн. ч.) 25.Брат на Авраам и баща на Лот (Битие 11 гл.) 27.Син на Йонатан, инвалид от дете, за когото Давид поема грижата 29.Тревисто растение от сем. сложноцветни с оранжеви цветове, билка 31.Разказ от Елин Пелин 32.Преизподня, шеол 33.Потомък на Вениамин (1 Лет. 8:23-38) 34.Наше научно-техническо списание 35.Месец от еврейския календар 36.Коринтянин, кръстен от ап. Павел, наречен в Римл. 16:23 "гостоприемник на църквата" 38.Мярка за повърхнина 39.Потомък на Левий, син на Ахаз (1 Лет. 9:42) 41.Служител на Соломон, който отговаря за данъците в царството (3 Царе 4:6) 44.Дълги земни насипи, които се образуват от топене на ледници 46.Произведение на Софокъл 48.Левит, един от надзирателите в Божия дом след завръщането от Вавилон (Ездра 3:9) 50.Внук на Исав, от когото произлиза народ, враждебен на Израел, унищожен по времето на Мойсей (Изход 17 гл.) 51.Ханаански цар, победен от Юда и Симеон (Съдии 1 гл.) 52.Корейска мярка за дължина

1.Свещеник, син на Аарон (Изход 28:1) 2.Долина, прекосена от Израел по пътя към Ханаан (Числа 21:12) 3.Мохамедански свещеник, специалист по Корана 4.Град във вениаминовите предели, който остава в историята на Израел като място за събиране във важни моменти (1 Царе 7 гл.)

5.Дума, която определя идеала на познанието и е олицетворена от Господ Иисус (Йоан 14:6) 6.Марка български телефонни апарати 7.Висока планина в Израел, откъдето извира р. Йордан 8.Град във Франция 9.Един от тримата младежи, приятели на Данаил, които Бог избавя от огнената пещ (Дан. 1:7) 10.Съвременен християнски писател и благовестител, създал "Campus Crusade for Christ" (р. 1921 г.) 11.Холандски художник (1582-1642) 12.Потомък на Юда, от когото произлиза Давид и е в родословието на Христос (Лука 3:33) 13.Скала, носеща името на мадиамски княз, разгромен от Гедеон (Съдии 7:25) 14.Дума, която означава потвърждение 15.Нечестивият съветник на цар Асуир, който прави заговор срещу юдеите (Естир) 16.Пустиня в Азия 17.Столицата на Виетнам 23.Първенец 24.Планината, от която Мойсей вижда ханаанската земя, преди да умре (Втзк. 32:49) 26.Казашки предводител 28.Водач на Израел по времето на Девора 30.Нос на Черно море 36.Седмият син на патриарха Яков 37.Левит, който се опитва да задържи Ковчега на Завета, докато го превозват, и умира (2 Царе 6:3) 39.Група птици в полет (мн. ч.) 40.Хълм, възвишение 41.Древен арменски град 42.Наниз 43.Водно животно 44.Мярка за ел. съпротивление 45.Марка руски самолети 47.Бивша световна организация 49.Китайски духов музикален инструмент Речник: Анахарет, Аполинер, Еналид, Мари, Миле, Орар, Орт, Пал. По Библията на ББД

Разискрен ден над малкий град раздига белите завеси. Камбани празнични звънят, и сякаш ангели вестят: Христос възкресе! И всеки цвят, и всеки клон чело на слънцето поднесе. Поле и лес, и небосклон се сляха във молитвен стон: Христос възкресе! Кънти съзвучен благослов и дух пробуден се унесе. За правда жаден и любов във светлий ни живота зов, Христос възкресе!