AUTOMATYKA 6/2018

TEMAT NUMERU Cyberbezpieczeństwo CENA 15,00 ZŁ (W TYM 8 % VAT)

ROZMOWA 24

WYDARZENIA 82

Jakub Czapliński, Danfoss Poland

Targi Hannover Messe i CeMAT 2018

PRZEMYSŁ 4.0 91

AUTOMATYKA ISSN 2392-1056

INDEKS 403024

AUTOMATYKAONLINE.PL

6/2018

Moc, niezawodność i właściwy wybór Do it differently

VISION. RIGHT. NOW. 100%

wyboru najlepszego

www.stemmer-imaging.pl | +48 664 921 922 | sales@stemmer-imaging.pl

drives.danfoss.pl

OD REDAKCJI

Szanowni Państwo, Tematem bieşącego numeru, juş po raz drugi w tym roku, jest szeroko rozumiane bezpieczeństwo. Autorzy artykułów omawiają cyberbezpieczeństwo w przemyśle. Rok 2017 był najgorszym rokiem pod względem liczby cybernetycznych ataków na systemy przemysłowe.

W tym czasie zidentyfikowano 322 powaşne luki w systemach automatyki wykorzystywanych w infrastrukturze przemysłowej. Głównym źródłem infekcji jest w tej chwili Internet, a sieci przemysłowe są zdecydowanie słabiej zabezpieczone niş klasyczne sieci komputerowe. O konieczności współpracy działów OT i IT mówią w sondzie zaproszeni eksperci. Wskazują równieş na konieczność metodycznej ochrony całej firmy przed cyberatakami.

Tematyka cyberbezpieczeństwa przewija się w kolejnych artykułach.

Obecnie istnieje szereg norm i wytycznych dotyczących bezpieczeństwa systemów przemysłowych – dokładnie omówiony został standard IEC 62443.

Temat kończy omówienie raportu „Jak chronić sieci przemysłowe przed cyberatakami?� przygotowanego przez firmę CyberX. Dlaczego warto stawiać na rozwiązania ściśle wyspecjalizowane?

Jak wykorzystać moşliwości inteligentnych napędów? Co moşe sprawić, şe zuşywana energia nie będzie bezpowrotnie tracona? Jaka powinna być rola Polski w realizowaniu załoşeń czwartej rewolucji przemysłowej w skali europejskiej i światowej? Na ten temat rozmawiamy z Jakubem Czaplińskim, dyrektorem działu Danfoss Drives w Danfoss Poland.

Kwiecień i maj były miesiącami licznych konferencji oraz spotkań branşowych – krajowych oraz międzynarodowych. Teraz przyszła pora na podzielenie się wraşeniami ze spotkań. Zapraszamy do zapoznania się z relacją z wizyty w zakładzie produkcyjnym igus w Kolonii, połączonej z warsztatami.

Z kolei w Poznaniu zorganizowano konferencję prasową na temat nowej odsłony najwaşniejszych targów obrabiarek do metalu we Włoszech BI-MU 2018, które odbędą się w Mediolanie w dniach 9–13 października 2018 r. w fieramilano Rho. Podczas 31. edycji targów BI-MU wystawcy zaprezentują ofertę obrabiarek do obróbki skrawaniem, do obróbki plastycznej, roboty, technologie automatyzacji, produkcji cyfrowej (digital manufacturing), druk 3D, technologie pomocnicze i wspomagające.

Dla stałych Czytelników działu Prawo i normy mamy artykuł o zawodzie rzecznika patentowego i zasadach jego wykonywania.

Zapraszamy do zapoznania się z działem Przemysł 4.0. Zapoczątkowaliśmy nowy temat, w którym poruszane jest zapotrzebowanie innowacyjnego przemysłu na nowy typ pracowników – tu nazwanych Inşynierami 4.0.

Omówiono pierwszą z kluczowych zaawansowanych technologii – Big Data.

Ze względu na pogodę za oknem – iście afrykańskie temperatury – temat ten został potraktowany w sposób przystępny. Bo przecieş wszyscy, bez wyjątku, zostawiamy ślad w tych obszernych zbiorach danych. A moşna się przed tym bronić. Dla fanów mechatroniki wszystko o bionice – bardzo pojemnej interdyscyplinarnej dziedzinie nauki i techniki, sięgającej korzeniami do dzieł Leonardo da Vinci.

GorÄ…co zapraszam do lektury!

4

AUTOMATYKA

pl.rs-online.com

Kim chciałeś zostać, będąc dzieckiem?

Twoja ambicja zaprowadziła Cię do świata inżynierii, a Twoje pomysły kształtują jego przyszłość. Jednak by robić to, co robisz najlepiej, potrzebujesz czasu na skupienie się na tym, co naprawdę się liczy.

Jesteśmy dystrybutorem produktów dla automatyki, elektroniki i utrzymania ruchu i od 80 lat pomagamy naszym klientom osiągnąć ich cele.

Wspieramy wszystkich pełnych inspiracji. Wspieramy inżynierów jutra.

We’re here

Profesjonalna pomoc techniczna | Wiodący dostawcy | Dostawa do 24h lub do 48h

SPIS TREŚCI REDAKTOR NACZELNA Małgorzata Kaliczyńska tel. (+48) 22 874 01 46 e-mail: mkaliczynska@piap.pl REDAKCJA MERYTORYCZNA Małgorzata Kaliczyńska REDAKCJA TEMATYCZNA Sylwia Batorska WSPÓŁPRACA REDAKCYJNA Marcin Bieńkowski, Jolanta Górska-Szkaradek, Krzysztof Jaroszewski, Marcin Karbowniczek, Agnieszka Staniszewska, Marcin Zawisza, Damian Żabicki SEKRETARZ REDAKCJI Urszula Chojnacka tel. (+48) 22 874 01 85 e-mail: uchojnacka@piap.pl MARKETING I REKLAMA Jolanta Górska-Szkaradek – menedżer tel. (+48) 22 874 01 91 e-mail: jgorska@piap.pl Sylwia Batorska tel. (+48) 22 874 00 60 e-mail: sbatorska@piap.pl PRENUMERATA I KOLPORTAŻ Elżbieta Walczak tel. (+48) 22 874 03 51 e-mail: ewalczak@piap.pl SKŁAD I REDAKCJA TECHNICZNA Ewa Markowska KOREKTA Urszula Chojnacka, Ewa Markowska, Elżbieta Walczak DRUK Zakłady Graficzne „Taurus” Roszkowscy Sp. z o.o.

Nakład: 4000 egzemplarzy REDAKCJA Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa tel. (+48) 22 874 01 46, fax (+48) 22 874 02 20 e-mail: automatyka@piap.pl www.AutomatykaOnline.pl WYDAWCA Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa Szczegółowe warunki prenumeraty wraz z cennikiem dostępne są na stronie automatykaonline.pl/prenumerata.

6

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i modyfikacji nadesłanych materiałów oraz nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i materiałów promocyjnych.

Z BRANŻY

8

PRODUKTY

16

ROZMOWA 24

Specjalizacja i zaufanie budują sukces Rozmowa z Jakubem Czaplińskim, dyrektorem działu Danfoss Drives w Danfoss Poland

TEMAT NUMERU Cyberbezpieczeństwo w przemyśle Cyberbezpieczeństwo przemysłowych sieci Ethernet

30 38

Standard IEC 62443

41

Jak chronić sieci przemysłowe przed cyberatakami?

Raport CyberX, ASTOR 2017

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Pomiary bezkontaktowe Rozwiązania dla automatyki w ofercie Stemmer Imaging

48 54

PRAWO I NORMY Zawód rzecznika patentowego

24

56

SPECJALIZACJA I ZAUFANIE BUDUJĄ SUKCES Dlaczego warto stawiać na rozwiązania ściśle wyspecjalizowane? Jak wykorzystać możliwości inteligentnych napędów?

Co może sprawić, że zużywana energia nie będzie bezpowrotnie tracona? Jaka powinna być rola Polski w realizowaniu założeń czwartej rewolucji przemysłowej w skali europejskiej i światowej?

Rozmawiamy z Jakubem Czaplińskim, dyrektorem działu Danfoss Drives w Danfoss Poland.

AUTOMATYKA

91

30

SPIS TREŚCI

PRZEMYSŁ 4.0

CYBERBEZPIECZEŃSTWO W PRZEMYŚLE Rok 2017 okazał się, jak do tej pory, najgorszym rokiem pod względem liczby cybernetycznych ataków na systemy przemysłowe. Jak podaje raport przygotowany przez zespół specjalistów z firmy Kaspersky Lab – Kaspersky Lab Industrial Control Systems Cyber Emergency Response Team (Kaspersky Lab ICS CERT), w 2017 r. zidentyfikowano 322 poważne luki w systemach automatyki wykorzystywanych w infrastrukturze przemysłowej.

Wdrożeniem innowacyjnych rozwiązań technologicznych zgodnie z koncepcją Przemysłu 4.0 interesuje się coraz większa grupa polskich przedsiębiorstw z obszaru MŚP. Liczą przede wszystkim na obniżenie kosztów produkcji i uzyskanie przewagi konkurencyjnej, jak pokazuje raport „Smart Industry Polska 2018”. Do pracy w nowej rzeczywistości przygotowuje dział Inżynier 4.0. Natomiast omawianie kluczowych technologii rozpoczynamy od dużych zbiorów danych. A na deser wszystko na temat bioniki.

WYDARZENIA Prowadzenie energii w ruchu

69

Wizyta w zakładzie produkcyjnym igus

Cyfrowa epoka obrabiarek

72

31. edycja targów BI-MU

RYNEK Zimmer Group z nagrodą Red Dot Wibroizolator czy stopa?

59 60

Jak dobrać odpowiednie posadowienie maszyny

Chwytak ORG firmy SCHUNK

62

Najwyższe wymagania w indywidualnych zastosowaniach

Cyfrowe innowacje z trybopolimerami firmy igus

64

APLIKACJE Roboty KUKA w fabryce Fanar

66

Wzór modelowej robotyzacji

69

PROWADZENIE ENERGII W RUCHU 6/2018

Przemysł 4.0 tematem wiodącym spotkania Asseco Product Review

75

Cyfrowa produkcja w rękach kobotów

78

Cyfrowa transformacja przemysłu Targi Hannover Messe i CeMAT 2018

82

BIBLIOTEKA

89

PRZEMYSŁ 4.0

91

WSPÓŁPRACA

121

LUDZIE

122

Niemiecka firma igus jest liderem m.in. w produkcji e-prowadników i polimerowych łożysk ślizgowych. Centrala znajduje się w Kolonii, a firma ma oddziały w 35 krajach świata. W kwietniu 2018 r. polski oddział igus zaprosił wiodących klientów oraz przedstawicieli mediów do zakładu produkcyjnego w Kolonii. Podczas pobytu uczestnicy mieli okazję dokładniej poznać historię firmy, pogłębić wiedzę na temat wybranych produktów z jej bogatej oferty, wziąć udział w warsztatach oraz zwiedzić zakład produkcyjny.

7

Z BRANĹťY

KALENDARIUM

ZMIANA NA CZELE FIRMY TURCK

6/2018 19–22.06 Monachium, Niemcy Międzynarodowe Targi Automatyki i Robotyki AUTOMATICA 2018 www.automatica-munich.com

20.06 Katowice Seminarium Elmatic Solution Day www.elmark.com.pl

20–21.06 Warszawa Oprogramowanie klasy SCADA dla paneli i komputerów ASEM www.sabur.com.pl

21.06 Warszawa Manufacturing&Logistic Awards

Pełniący w do tej pory funkcję wiceprezesa wykonawczego ds. finansów Christian Pauli został nowym dyrektorem zarządzającym Turck GmbH&Co. KG. Zmiana jest wynikiem odejścia z firmy 67-letniego Ulricha Turcka, który z początkiem marca 2018 r. przeszedł na emeryturę.

49-letni Christian Pauli studiował ekonomię na Uniwersytecie Ruhr w Bochum. Absolwent ekonomii roz-

począł karierę w 1996 r. jako asystent ds. zarządzania i kontroli w firmie farmaceutycznej. W 2000 r. związał się z firmą Hans Turck GmbH&Co. KG, początkowo jako kontroler ds. jakości, a następnie jako szef księgowości.

W 2005 r. objął stanowisko członka zarządu i był odpowiedzialny za finanse.

Christian Pauli, wraz z Christianem Wolfem i Guido Frohnhausem (dyrektorem zarządzającym Werner Turck GmbH&Co. KG), utworzą zarząd Turck Holding. Guido Frohnhaus będzie odpowiedzialny za produkcję i rozwój, Christian Wolf za sprzedaş oraz marketing, a Christian Pauli za finanse, HR oraz IT.

www.manufacturingawards.eu

22.06 Warszawa DreamReport – zaawansowane narzędzie do agregacji danych i raportowania

SZTUCZNA INTELIGENCJA USPRAWNI MONITORING

www.sabur.com.pl

Firma Neurosoft opracowuje Inteligentny Modularny Neuronowy System Modelowania i Monitoringu Infrastrukturalnych Układów Przestrzennych NeuroSpace, w ramach którego wyposaşone w zaawansowane czujniki drony będą wykorzystane do monitoringu przestrzennego. – Celem projektu NeuroSpace jest budowa autonomicznego pojazdu, który będzie mógł realizować periodyczne misje, polegające na monitoringu lub wykrywaniu incydentów na podstawie analizy obrazu wideo.

Wykonywanie misji autonomicznych umoşliwi wykrywanie róşnego rodzaju incydentów, np. na parkingu wykryjemy nielegalnie zajęte miejsca parkingowe, a w obiektach wojskowych czy cywilnych będziemy monitorować zachodzące zmiany – mówi Bartłomiej Kasiewicz z firmy Neurosoft.

Autonomia systemu ma być osiągnięta przez wykorzystanie sieci neuronowej i algorytmów głębokiego uczenia maszynowego. Rola operatora drona zostanie zmarginalizowana dzięki dwóm modułom. Pierwszy z nich umoşliwia autonomiczne poruszanie się platformy nośnej i unikanie

27.06 Warszawa Obsługa, programowanie i uruchamianie robotów Universal Robots www.elmark.com.pl

28.06 Katowice Bezpieczeństwo układów sterowania maszyn wg EN ISO 13849 www.certpartner.pl

7/2018 02.07 Warszawa Szkolenie z zakresu integracji robota Universal Robots z systemem wizyjnym www.elmark.com.pl

17.07 Wrocław Systemy kontroli i sterowania z wykorzystaniem sterowników PLC firmy Phoenix Contact – szkolenie www.phoenixcontact.com

8

kolizji z innymi pojazdami, drugi zaś – autonomiczną realizację pomiarów.

Całość ma zapewnić dronowi zdolność do samoorientacji w nieznanej przestrzeni i otoczeniu oraz precyzyjne, przestrzenne odwzorowanie elementów w obrębie monitorowanego obszaru w czasie rzeczywistym.

Projekt NeuroSpace pochłonie niemal 3 mln zł, z czego 70% to dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. – Spodziewamy się, şe system będzie dostępny juş w tym roku i będziemy mogli przeprowadzić testy demonstrujące, jak to wszystko działa – zapewnia Bartłomiej Kasiewicz.

AUTOMATYKA

Z BRANĹťY

PROGRAM PARTNERSKI PILZ DLA PRODUCENTÓW MASZYN OEM Firma Pilz planuje rozwinięcie współpracy z wybraną grupą firm partnerskich – producentów maszyn OEM. W tym celu został stworzony program partnerski Pilz OEM Safety Partner, dzięki któremu producenci zyskają wsparcie w procesie planowania, projektowania i produkcji maszyn. Elementem programu będą szkolenia przeznaczone dla konstruktorów firm partnerskich. W ramach konsultacji (Dzień Konsultacji Specjalisty ds. Bezpieczeństwa Maszyn) eksperci Pilz będą dzielili się wiedzą i doświadczeniem, doradzając lub weryfikując przyjęte przez kooperantów rozwiązania z zakresu bezpieczeństwa.

Program Pilz OEM Safety Partner ma umoşliwić stworzenie elitarnego klubu producentów maszyn OEM wyznaczających najwyşsze światowe standardy w obszarze bezpieczeństwa maszynowego i sterowania. Więcej informacji na temat programu moşna uzyskać, pisząc na adres mailowy info@pilz.pl.

Pilz naleşy do najbardziej rozpoznawalnych globalnych marek w obszarze bezpieczeństwa maszynowego.

Istniejąca od blisko 70 lat firma specjalizuje się takşe w projektowaniu i wdraşaniu układów bezpieczeństwa oraz świadczy usługi w zakresie oceny stanu bezpieczeństwa maszyn. Pilz jest ponadto aktywnym członkiem komitetów normalizacyjnych.

WYNALAZKI W SIECI Uniwersytet Warszawski uruchomił internetową giełdę wynalazków. W serwisie https://oferta.uw.edu.pl/WYKUP_PATENT_UW, udostępnionym przez Ośrodek Transferu Technologii UW, moşna zapoznać się z wynalazkami i wynikami badań naukowych, które powstały na uczelni w ostatnich latach, a takşe je kupić.

Dotyczą róşnych dziedzin i dyscyplin naukowych, wszystkie są objęte ochroną patentową, a wiele z innowacji to wynalazki specjalistyczne o niszowym charakterze. – Tego typu rozwiązania trudno odnaleźć w gąszczu serwisów internetowych polskich uczelni, ośrodków naukowych i badawczych. Dlatego stworzyliśmy platformę, na której w uniwersalnej formule sklepu internetowego w przejrzysty sposób prezentujemy wszystkie dostępne patenty – wyjaśnia Robert Dwiliński, dyrektor Ośrodka Transferu Technologii UW. Uniwersytecki ośrodek wspiera naukowców w komercjalizacji odkryć, pomagając jednocześnie przedsiębiorcom docierać do zespołów naukowych, które mogą pomóc w rozwoju biznesu. Giełda patentów, powołana na wzór podobnych giełd tworzonych przez duşe zachodnie uniwersytety, ma być jednym z narzędzi realizacji tej misji.

$ % !&!

PARTNERSTWO NA RZECZ IOT

Firma FLIR Systems zdobyła najwaşniejszą nagrodę w świecie designu. Tytuł Red Dot: Best of the Best, przyznawany produktom cechującym się rewolucyjnym designem, został w tym roku przyznany serii kamer termowizyjnych FLIR T500 o wzmocnionej konstrukcji. To juş drugie rozwiązanie firmy, które otrzymało nagrodę w ostatnich dwóch latach. Seria T500 dołączyła w ten sposób do serii FLIR Exx jako profesjonalne narzędzie docenione za doskonałe wzornictwo.

Nagrodzona seria FLIR T500 jest dostępna w sprzedaşy u autoryzowanych partnerów dystrybucji FLIR. Na stronie www.FLIR.eu/ T500series moşna uzyskać więcej informacji oraz zamówić wersję demo.

Z prognoz opublikowanych przez firmę Statista wynika, şe wśród sektorów, które będą dominować w najblişszej przyszłości pod względem wydatków na rozwiązania z zakresu Internetu Rzeczy znajdą się produkcja złoşonych dóbr jednostkowych (Discrete Manufacturing), transport i logistyka oraz usługi uşyteczności publicznej. Podmioty dostarczające wyspecjalizowane rozwiązania IoT dla przemysłu coraz częściej łączą siły z firmami mogącymi zapewnić niezawodną komunikację między róşnymi urządzeniami. Podczas targów Light+Building 2018 początek współpracy w zakresie obsługi inteligentnych systemów oświetlenia ogłosiły TRILUX Group – największy gracz na niemieckim rynku oświetlenia B2B oraz Deutsche Telekom – największy operator telekomunikacyjny w Unii Europejskiej. – Celem partnerstwa jest zapewnienie klientom biznesowym korzystającym z naszych systemów zarządzania oświetleniem nieprzerwanej łączności z instalacją oraz w  jej obrębie mimo znaczącego zwiększenia liczby przesyłanych informacji. Rozwój w tym obszarze jest związany z poszerzeniem zakresu oferowanych działań na styku oświetlenia i cyfryzacji – mówi Arkadiusz Lewenko, dyrektor zarządzający TRILUX Polska.

FLIR " #

'

!

FLIR SYSTEMS Z NAGRODÄ„

6/2018

9

Z BRANŻY

ZŁOTY KOBOT CZEKA NA WŁAŚCICIELA Liczba kobotów firmy Universal Robots obecnych na rynku zbliża się do 25 000. Klient, który dokona zamówienia dopełniającego tę liczbę otrzyma unikalny, złoty model. Co więcej, firma przekaże go zamawiającemu bezpłatnie. – W tym historycznym momencie świętujemy nie tylko sukces Universal Robots, ale także sukces naszych klientów we wprowadzaniu innowacji i zmienianiu przedsiębiorstw przez roboty współpracujące. Złota edycja robota

odzwierciedla nasze nieprzerwane dążenie do zapewnienia wszystkim firmom dostępu do nieograniczonego potencjału robotyki – mówi Jürgen von Hollen, prezes Universal Robots.

Gold Edition – kobot z przegubami zdobionymi złotem – to jedyna w swoim rodzaju modyfikacja klasycznych, szaro-błękitnych robotów UR. Będzie dostępna w przypadku zamówienia modelu UR3, UR5 lub UR10. Koboty Universal Robots są zaprojektowane do pracy ramię w ramię z operatorem. Od momentu wprowadzenia na rynek pierwszego kobota w grudniu 2008 r. roboty Universal Robots są stosowane w różnych sektorach: poczynając od branży spożywczej, a kończąc na badaniach naukowych.

( )

*

REKORD ZGŁOSZEŃ DO ERC Do udziału w czwartej edycji międzynarodowych zawodów łazików marsjańskich European Rover Challenge, której finał odbędzie się w dniach 14–16 września 2018 r. w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach, zarejestrowało się 65 zespołów z 20 krajów. Tradycyjnie w zawodach wezmą udział studenci z najlepszych uczelni technicznych na świecie, m.in. z Niemiec, Wielkiej Brytanii, Indii, Włoch, Kanady, Stanów Zjednoczonych, Norwegii, Meksyku i Polski. Polska reprezentacja będzie wywodzić się z uczelni w Białymstoku, Bydgoszczy, Chełmie, Kielcach, Częstochowie, Gliwicach, Krakowie, Łodzi, Opolu, Rzeszowie, Szczecinie, Toruniu, Warszawie i we Wrocławiu.

Nowością tegorocznej edycji ERC jest formuła PRO, w której swoje możliwości mogą zaprezentować zespo-

ły profesjonalnie zajmujące się robotyką oraz technologiami kosmicznymi. To dodatkowe wzmocnienie roli zawodów jako platformy do prezentacji i oceny możliwości rozwiązań technicznych w zadaniach inspirowanych scenariuszami misji robotycznych NASA i ESA. Organizatorem ERC jest Europejska Fundacja Kosmiczna, a współorganizatorami – Specjalna Strefa Ekonomiczna Starachowice, Powiat Starachowicki, Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach oraz Mars Society Polska.

Zawody zostały objęte patronatem honorowym przez Europejską Agencję Kosmiczną ESA, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Cyfryzacji, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Polską Agencję Kosmiczną.

+*,

OBECNE I PRZYSZŁE WYZWANIA WSPÓŁPRACY CZŁOWIEK-MASZYNA Jakie aspekty twórcy nowoczesnych systemów interakcji człowiek-maszyna muszą wziąć pod uwagę oraz jak będzie można projektować interfejsy człowiek-maszyna w cyfrowej przyszłości? Na te pytania dają odpowiedź dwie nowe białe księgi firmy Eaton. Autorzy księgi zatytułowanej „Interakcja między człowiekiem a maszyną w środowisku produkcyjnym: Projektowanie i opracowywanie systemów sterowania, które rzeczywiście spełniają potrzeby

10

użytkowników” opisują plusy i minusy obecnych systemów operacyjnych, określają wytyczne i zalecenia projektowe dotyczące nowoczesnych rozwiązań zorientowanych na operatora maszyn, a także praktyczne aspekty, które należy uwzględnić podczas realizacji produktu. W księdze „Innowacyjne koncepcje obsługi maszyn nowej generacji” przedstawione zostały podstawowe sposoby obsługi i wizualizacji. Przybliżono również elementy, które muszą brać pod uwagę konstruktorzy maszyn, aby zapewnić ich zgodność z wymaganiami Przemysłu 4.0 i Internetu Rzeczy oraz podjęto próbę odpowiedzi na pytanie o przyszłe potrzeby operatorów maszyn. Obie księgi, podobnie jak wcześniejsze opracowania firmy, są dostępne nieodpłatnie na stronie Eaton.pl/HMI.

+

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

SUPERMARKET PRZYSZŁOŚCI Z INTELIGENTNYM ZARZĄDZANIEM ENERGIĄ Dzięki inicjatywie firm Danfoss A/S oraz SMA Solar Technology AG nowy sklep sieci aktiv&irma w niemieckim Oldenburgu będzie prekursorem inteligentnego zarządzania zasobami energetycznymi supermarketu.

Pilotażowa instalacja umożliwi nie tylko efektywne wykorzystanie zielonej energii, lecz także elastyczne gospodarowanie nią. Dzięki takim placówkom możliwe będzie zwiększenie udziału energii odnawialnej trafiającej do sieci, jak również ładowanie elektrycznych samochodów klientów w czasie dokonywania przez nich zakupów.

Każda instalacja chłodnicza w supermarkecie ma sprężarki, które zostały dobrane z uwzględnieniem najgorętszych i najzimniejszych dni w danym okresie, co wynika z konieczności spełnienia standardów bezpiecznego przechowywania żywności w warunkach zapewniających jej świeżość i przydat-

ność do spożycia. – Niewykorzystany w pewnych okresach nadmiar wydajności sprężarki można obrócić na korzyść właścicieli supermarketu, jak i publicznego systemu energetycznego. Firma Danfoss ma rozwiązania pozwalające zintegrować w tym zakresie placówki handlowe z siecią elektryczną, tak aby supermarkety nie tylko dostarczały zieloną energię, lecz także zmniejszyły ślad węglowy i obniżyły koszty eksploatacyjne. Oznacza to obopólną korzyść dla środowiska i biznesu – podkreśla Jürgen Fischer, prezes Danfoss Cooling.

Nad współpracą z siecią energetyczną czuwać będzie układ zarządzania energią ennexOS marki SMA w połączeniu z rozwiązaniami firmy Danfoss przeznaczonymi dla supermarketów.

- .

STRATEGICZNY SOJUSZ OMRON I TECHMAN

KUKA I SIEMENS URZECZYWISTNIAJĄ CYFROWE FABRYKI

Firmy Omron i Techman podpisały porozumienie o utworzeniu strategicznego sojuszu w obszarze robotów kolaboracyjnych. W ramach współpracy w drugiej połowie 2018 r. Omron wprowadzi do oferty globalnej sieci dystrybucyjnej koboty Techman serii TM, a ramiona robotyczne będą oferowane pod wspólnym logo obu spółek. Rodzinę TM tworzą dwie serie: roboty TM5 o ładowności do 6 kg i TM12/TM14 o ładowności do 14 kg. Wszystkie roboty TM mają sześć stopni swobody i zasięg w zakresie 700–1300 mm, a powtarzalność wynosi ±0,05 mm dla serii TM5 oraz ±0,1 mm dla serii TM12/TM14.

Firma Omron będzie dostarczała nie tylko tradycyjne roboty współpracujące, ale rozpocznie także sprzedaż modeli kompatybilnych z platformami mobilnymi, łatwych do integracji z mobilnymi robotami Omron.

Te ostatnie mogą poruszać się autonomicznie, potrafią unikać przeszkód, a także współpracować z człowiekiem, m.in. przy realizacji zadań związanych z przenoszeniem.

W trakcie targów ITM Mach-Tool, które odbyły się w dniach 5–8 czerwca 2018 r., firmy Siemens i KUKA wspólnie z partnerami zaprezentowały pionierski multikorporacyjny projekt Digital Enterprise – Cyfrowa Fabryka zgodna z koncepcją Industry 4.0. Na specjalnie przygotowanym to tego celu stoisku targowym przedstawiono, w jaki sposób odbiorcy mogą wykorzystać transformację cyfrową, by zwiększyć elastyczność i efektywność produkcji, znacznie skracając przy tym czas potrzebny na opracowanie i wprowadzenie nowych produktów na rynek, a także zabezpieczyć oraz wzmocnić swoją pozycję na rynkach globalnych.

Projekt nagrodzony Złotym Medalem MTP 2018 obejmuje projektowanie z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości, zintegrowane rozwiązania dla automatyzacji i robotyzacji produkcji, strategie wytwarzania (np. ubytkowego, przyrostowego), platformę zarządzania przedsiębiorstwem i rozwiązania chmury przemysłowej. Umożliwia płynne przejście od świata wirtualnego do rzeczywistych zasobów oraz realnej produkcji – od koncepcji produktu, po jego symulację i optymalizację procesów produkcyjnych – a ponadto zawiera m.in. predykcję serwisową i systemy zarządzania cyklem życia produktu (PLM).

Celem sojuszu Omron i Techman jest także wspólna praca nad stworzeniem nowej generacji robotów tego typu, łatwych w integracji z innymi komponentami automatyki Omron.

( &

/#

6/2018

11

Z BRANŻY

AKADEMIA NSK SZKOLI W ZAKRESIE MONTAŻU I DEMONTAŻU ŁOŻYSK Firma NSK udostępniła na stronie www.nskacademy.com samouczek prezentujący narzędzia mechaniczne AIP+ do montażu i demontażu łożysk, które mają kluczowe znaczenie dla optymalnego funkcjonowania i bieżącej ochrony maszyn. Po zarejestrowaniu na platformie szkoleniowej uczestnicy mogą indywidualnie pracować z modułem, na który składa się kurs, materiał wideo i kwestionariusz, a po pomyślnym ukończeniu szkolenia otrzymują certyfikat. W zakresie montażu łożysk szkolenie

wskazuje, jak poprawnie dobrać odpowiednią wielkość pierścieni i tulei udarowych z zestawu montażowego FTN333 NSK. Ich właściwa kombinacja gwarantuje, że siły montażowe nie będą przenoszone na elementy toczne łożysk, co pozwala uniknąć uszkodzeń. Część samouczka wideo stanowią wskazówki, w jaki sposób skutecznie przenosić obciążenia wzdłuż linii środkowej. Demontaż łożysk przy użyciu zestawu ściągaczy BPN62, który nie powoduje uszkodzeń wału czy obudowy, rozpoczyna się od wyboru właściwej śruby odciągowej i ramienia ściągacza. Uwzględniono również takie czynniki, jak dokładne umieszczenie ramienia na bieżni łożyska oraz zagwarantowanie równomiernej siły ściągającej.

NKE WZMACNIA ZESPÓŁ Producent łożysk tocznych, firma NKE Austria GmbH w Steyr, ma nowego dyrektora ds. sprzedaży. Stanowisko to objął urodzony w Hiszpanii Jesús Monforte, który ma dyplom inżyniera oraz MBA. Przed podjęciem pracy w NKE pracował w Hiszpanii dla ABB, a także dla Mann+Hummel w obszarze Azji i Pacyfiku oraz w Niemczech.

– Jesús Monforte łączy wieloletnie doświadczenie w branży samochodowej z fachowością w zakresie klasycznych zastosowań przemysłowych. Dzięki niemu chcemy jeszcze bardziej zbliżyć się do naszych klientów w strategicznych branżach i stać się realną alternatywą dla

klientów globalnych – mówi Thomas Witzler, dyrektor generalny NKE. Nowy dyrektor stawia sobie za cel rozwijanie zespołu sprzedażowego, by skonsolidować markę NKE jako strategicznego partnera najważniejszych OEM. – Do największych wyzwań należy połączenie podejmowanych przez nas działań i zwiększenie wyników sprzedaży na tych obszarach rynku, na których łożyska toczne ze Steyr i innych fabryk naszej grupy mogą być stosowane jak najbardziej wydajnie – podkreśla Jesús Monforte.

+

MISTRZOWSKIE PARTNERSTWO Firmy Siemens i dwunastokrotny mistrz wyścigów NASCAR serii Cup Series, czyli Hendrick Motorsports, przedłużyły partnerstwo techniczne do sezonu wyścigowego 2024. Oprogramowanie NX, Simcenter i Teamcenter firmy Siemens – kompleksowe rozwiązanie cyfrowe do rozwoju produktów – jest wykorzystywane przez Hendrick Motorsports do projektowania silników, a co za tym idzie – do optymalizacji wydajności samochodów wyścigowych. Narzędzia do projektowania

i analizy w NX pozwalają zespołom inżynierów wirtualnie tworzyć i testować części, które pomagają w maksymalizacji mocy i wydajności aut na torze. To zapewnia lepszy czas reakcji, dając przewagę konkurencyjną na torze wyścigowym.

Teamcenter, najczęściej używane rozwiązanie cyfrowe do zarządzania cyklem życia produktu, stanowi platformę digitalizacji pomagającą firmie Hendrick Motorsports w zarządzaniu całym cyklem życia produktów w zakresie działalności wyścigowej. Wiele danych, w tym informacje dotyczące osiągów na torze i karty budowy pojazdów, jest organizowanych i łączonych w sposób zrozumiały dla wszystkich osób z organizacji.

Oprogramowanie Simcenter jest stosowane do kompleksowej optymalizacji wydajności, począwszy od poszczególnych części, a skończywszy na działaniu kompletnego samochodu.

Obejmuje to m.in. ocenę nowych komponentów i systemów, optymalizację projektów, przeprowadzanie analiz awarii oraz wyjaśnianie mechanizmu zaistnienia awarii.

0

12

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

30 LAT FAULHABER PRECIstep

DANFOSS PARTNEREM SEforALL

FAULHABER PRECIstep świętuje w tym roku perłowy jubileusz istnienia. W 1988 r. w La Chaux-de-Fonds – światowej stolicy przemysłu zegarmistrzowskiego w kantonie Neuchâtel w zachodniej Szwajcarii – została założona firma Arnoux Richard SA Porte Echappement (ARSAPE). Celem było przejęcie rynku produkcji napędów zegarowych. Pierwsze silniki krokowe, jedno- i dwufazowe, zaprojektowano dbając o dobre wartości proporcji: wydajności do wielkości, poziomu oraz precyzji.

Wyprzedzało to o krok konwencjonalną technologię napędową. W 2000 r. firma FAULHABER stała się udziałowcem ARSAPE, zaś w 2012 r. ARSAPE zmieniła nazwę na FAULHABER PRECIstep.

Obecnie FAULHABER PRECIstep produkuje dwufazowe silniki krokowe z magnesem stałym o średnicy 6–22 mm, które wpisują się w trend miniaturyzacji.

W powiązaniu z przekładniami bezluzowymi dostarczanymi przez FAULHABER Drive Systems mogą pracować w miejscach trudno dostępnych. Rozwiązania sprawdzają się w różnych zastosowaniach – od optyki i fotoniki, w szczególności w branży medycznej, aż po przemysł kosmiczny.

Firma Danfoss została oficjalnym partnerem organizacji Sustainable Energy for All (SEforALL). W ramach partnerstwa będzie wspierała realizację Celu Zrównoważonego Rozwoju (SDG) nr 7 – „Zrównoważona Energia dla Wszystkich” – w tym działania dotyczące energooszczędności, sieci ciepłowniczych, technologii chłodniczych oraz efektywnych rozwiązań dla budownictwa. Realizacja SDG7 ma m.in. zapewnić do 2030 r. powszechny dostęp do nowoczesnych usług energetycznych, poprawę efektywności i zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Jednocześnie Danfoss kontynuuje ścisłą współpracę z Programem Środowiskowym ONZ oraz SEforALL nad projektem District Energy Services Accelerator. Głównym jej celem jest zachęcanie miast do wdrażania efektywnych energetycznie usług ciepłowniczych i chłodniczych oraz dostosowywania prawa, działań i inwestycji związanych z energooszczędnością tak, aby udało się zrealizować cel zawarty w SDG7 mówiący o podwojeniu wskaźnika stopnia energooszczędności na świecie.

$ 1

- .

R E K L A M A

6/2018

13

Z BRANŻY

ROBOTYCZNY „NOBEL” DLA WSPÓŁZAŁOŻYCIELA UNIVERSAL ROBOTS Esben Østergaard, współzałożyciel i dyrektor ds. technologii firmy Universal Robots, otrzymał najbardziej prestiżowe wyróżnienie w obszarze robotyki – Engelberger Robotics Award przyznawane przez amerykańskie Stowarzyszenie Robotyki Przemysłowej (Robotics Industries Association).

Esben Østergaard jest liderem zespołu, któremu jako pierwszemu udało się wprowadzić na rynek przyjazne użytkownikowi zaawansowane programowanie robota w 3D za pomocą intuicyjnego interfejsu na tablecie. Współzałożyciel firmy opracował również funkcje robota w zakresie siły i kontroli bezpieczeństwa.

– Zaangażowanie Esbena Østergaarda w obszar robotów pracujących ramię w ramię z ludźmi i jednocześnie prostych w obsłudze przyczyniło się do ogromnego zainteresowania

robotami ze strony małych i średnich przedsiębiorstw, które wcześniej nawet nie rozważały robotyzacji – mówi Jeff Burnstein, prezes RIA. Ceremonia wręczenia nagrody Engelbergera odbędzie się 20 czerwca w Hofbräuhaus w Monachium – jako część targów Automatica 2018 i Międzynarodowego Sympozjum Robotyki. Nagroda wzięła swoją nazwę od Josepha F. Engelbergera, znanego na całym świecie jako „ojca robotyki”. Engelberger był założycielem i prezesem Unimation, Inc., pierwszej na świecie firmy produkującej roboty przemysłowe. Od 1977 r. nagroda jest wręczana osobom osiągającym sukcesy w obszarze rozwoju technologii, aplikacji oraz edukacji i liderom przemysłu robotycznego.

( )

*

WYDAJNOŚĆ APLIKACJI NA CELOWNIKU SZEFÓW IT Firma Gartner prognozuje, że rynek związany z monitoringiem wydajności aplikacji i sieci osiągnie w 2020 r. wartość 5,6 mld dolarów. Wzrost napędza przede wszystkim cyfrowa transformacja i związana z nią potrzeba monitorowania doświadczeń użytkowników, w tym przede wszystkim tych korzystających z aplikacji biznesowych. Według ekspertów Gartnera, to właśnie te funkcje są obecnie najważniejszym powodem dla szefów IT, aby inwestować w rozwiązania APM (Application Performance Monitoring). Popularność zdobywa obecnie instalowanie tzw. agentów do monitoringu wydajności bezpośrednio na urządzeniach końcowych użytkowników (komputerach, tabletach, smartfonach). Agenci instalowa-

ni na urządzeniach użytkowników to specjalny program (łączący się z kolektorem danych przez sieć), który może je przechować nawet przez kilka lat. Dane są następnie przetwarzane przy pomocy zaawansowanych programów, z wykorzystaniem mechanizmów sztucznej inteligencji i narzędzi Business Intelligence oraz Big Data.

!

ROZWIĄZANIE POLSKIEJ FIRMY WESPRZE MISJĘ W KOSMOSIE Coraz większym zagrożeniem dla satelitów i załóg pojazdów kosmicznych są kosmiczne śmieci. Europejska Agencja Kosmiczna, która walczy z tym problemem, w ramach inicjatywy „Czysta przestrzeń kosmiczna” organizuje misję e.Deorbit. Jej celem jest usunięcie z orbity nieaktywnego satelity Envisat. Do jego uchwycenia posłuży zaprojektowany przez firmę Sener Polska mechanizm zaciskowy, który wygrał z konkurencyjnym rozwiązaniem. – W projektowaniu mechanizmu zaciskowego dla misji e.Deorbit wyzwanie stanowiły

14

znaczne siły działające na urządzenie podczas manewrów oraz wymóg dużej sztywności połączenia z Envisatem. Nie mniej ważna jest precyzja – mechanizm musi bowiem złapać nieaktywnego satelitę za pierścień, który łączył go niegdyś z rakietą wynoszącą – wyjaśnia Aleksandra Bukała, dyrektor generalna Sener Polska.

Misja e.Deorbit jest dużym wyzwaniem technologicznym, dlatego ESA oraz agencje narodowe prowadzą liczne projekty badawczo-rozwojowe. W latach 2016–2017 prace były realizowane równolegle przez dwa konkurencyjne międzynarodowe konsorcja. Do kolejnego etapu misji ESA wybrała grupę kierowaną przez Airbus, do której należą aż trzy polskie podmioty – Sener Polska, Centrum Badań Kosmicznych PAN oraz GMV Polska.

"

AUTOMATYKA

Z BRANĹťY

POROZUMIENIE NA RZECZ ELEKTROMOBILNOŚCI Spółki Skarbu Państwa – Enea Serwis, Kolejowe Zakłady Šączności, Grupa LOTOS, Poczta Polska i Telewizja Polska podpisały porozumienie o współpracy w zakresie elektromobilności. Spółki będą współdziałać na rzecz zwiększania efektywności swoich flot pojazdów, wprowadzając auta zasilane paliwami alternatywnymi oraz tworząc infrastrukturę dla nich. – Podpisane porozumienie otwiera moşliwość zwiększenia zaangaşowania oraz zacieśnienia współpracy polskich firm w segmencie transportu zeroemisyjnego, co moşe przyczynić się do zaistnienia efektu synergii i pomóc w stworzeniu rozwiązań konkurencyjnych wobec zagranicznych produktów. Niejednokrotnie pokazaliśmy, şe to polska gospodarka i polscy przedsiębiorcy mogą być nie tylko europejskimi, ale nawet światowymi liderami technologicznymi, jak chociaşby w obszarze produkcji i sprzedaşy autobusów elektrycznych czy w produkcji dronów – ocenia Andşelika Moşdşanowska, wiceminister inwestycji i rozwoju.

+

ELEKTRYCZNE AUTO-SAMOLOT Niemiecki start-up Lilium planuje zrewolucjonizować ruch uliczny dzięki elektrycznej latającej taksówce.

W przyszłości latające taksówki Lilium mają transportować ludzi pięć razy szybciej niş klasyczny samochód.

Bezemisyjny, cicho pracujący samolot będzie startował i lądował w pionie. Aby zapewnić szybkie powstanie prototypu i spełnienie wymogów w zakresie logistyki i zarządzania, start-up projektu oparto na ekspertyzie i zdolnościach produkcyjnych rozwiązania ERP w chmurze – proALPHA Business Cloud. Udany lot prototypowy przyblişył realizację nowej koncepcji mobilności transportowej. Firma Lilium otrzymała blisko 100 mln dolarów kapitału inwestycyjnego na kolejne etapy jej rozwoju.

&0!2&

- %

#

R E K L A M A

6/2018

15

PRODUKTY

MIERNIK DO POMIARU PARAMETRÓW POWIETRZA Miernik HP32 z serii HygroPalm firmy ROTRONIC w połączeniu z dowolną sondą HC2 / HC2A (HygroClip2) pozwala na pomiar wilgotności względnej i temperatury powietrza oraz umoşliwia obliczenia psychometryczne wybranych parametrów (punkt rosy, punkt zamarzania, temperatura mokrego termometru, wilgotność absolutna i nie tylko).

Wbudowany wyświetlacz LCD wyświetla jednocześnie wyniki z pomiarów czterech parametrów. Zaletą rozwiązania jest moşliwość doboru sondy pomiarowej w zaleşności od wymogów aplikacji (róşne typy sond, róşne zakresy pomiarowe). Do jednego miernika HP32 moşna podłączyć sondę HC2 / HC2A bezpośrednio lub za pomo-

cą odpowiedniego przewodu. Dzięki wbudowanej pamięci miernik pozwala na pomiar oraz rejestrację wybranych parametrów. Dostarczany jest w komplecie z etui ochronnym, przewodem USB do połączenia z komputerem oraz oprogramowaniem HW4 LITE. HP32 Rotronic ma zintegrowany akumulator 3,7 V 1000 mAh, który moşe być ładowany przy uşyciu w/w przewodu USB z portu USB komputera lub ładowarki 5 V (zamawiana oddzielnie). Jest to idealne rozwiązanie do kontroli parametrów powietrza w muzeach, bibliotekach, biurach, laboratoriach, czystych pomieszczeniach, magazynach oraz halach produkcyjnych.

*

AUTOMATION PC 2200 OD B&R Automation PC 2200 to najnowsza generacja kompaktowych przemysłowych komputerów firmy B&R z serii 2000. Komputer cechuje się niewielkimi wymiarami. Wyposaşony jest w procesory Intel Atom z generacji Apollo Lake.

Automation PC 2200 występuje w obudowie komputera stacjonarnego lub panelowego.

Oferowany w wersjach z procesorami dwu- lub czterordzeniowymi, zapewnia w pełni skalowalną moc obliczeniową. Dzięki technologii Hypervisor firmy B&R, system operacyjny czasu rzeczywistego Automation Runtime moşe

działać równocześnie z systemem operacyjnym Windows 10 IoT Enterprise lub Linux. Automation PC 2200 spisuje się jako bramka IoT albo jako w pełni wyposaşony Egde Controller.

Komputer w wykonaniu stacjonarnym moşe być opcjonalnie wyposaşony w interfejs SDL4. Ta technologia transmisji cyfrowej umoşliwia obsługę paneli HMI na odległość do 100 m.

Brak wentylatorów i innych elementów wirujących sprawia, şe wszystkie warianty Automation PC 2200 są całkowicie bezobsługowe. W standardowej konfiguracji przewidziano dwa interfejsy Gigabit Ethernet i dwa porty USB 3.0. Sieci przemysłowe, takie jak POWERLINK i CAN, mogą być konfigurowane indywidualnie. Natomiast do przechowywania danych słuşą kompaktowe karty CFast o pojemności do 256 GB.

3'*

PRZEŠĄCZNIKI TYPU FLYBACK OFF-LINE – SPRAWNOŚĆ ZASILACZY DO 94% Nowe przełączniki CV/CC typu flyback of-fline z rodziny InnoSwitch3 umoşliwiają uzyskanie najlepszej w tej klasie sprawności wynoszącej 94% w szerokim zakresie zmiennych warunków zasilania i obciąşenia. Produkty z tej serii pozwalają takşe na ograniczenie strat energii o kolejne 25% w porównaniu z poprzednią generacją urządzeń, co umoşliwia projektowanie lekkich zasilaczy, niewymagających uşywania radiatorów i zapewniających moc do 65 W. Układy scalone z rodziny InnoSwitch3 dostępne są w trzech seriach zoptymalizowanych do róşnych zastosowań. Seria CE (Current External) umoşliwia precyzyjną regulację stałego napięcia/prądu (CC/CV) z funkcją zewnętrznego wykrywania prądu wyjściowego. Przeznaczona jest do kompaktowych ładowarek i zasilaczy stałonapięciowych, do zastosowań IoT oraz urządzeń uşytkowych. Seria CP (Constant

16

Power) nadaje się do aplikacji związanych z zasilaniem USB Power Delivery (PD) i innych, wymagających szybkiego ładowania. Seria urządzeń EP (Embedded Power) przeznaczona jest do wymagających zastosowań i urządzeń przemysłowych. Zapewnia pełną ochronę linii i obciąşenia oraz doskonałą regulację wielu wyjść. Wyposaşona jest w najmocniejsze w tej rodzinie układy MOSFET obsługujące napięcie do 725 V. Wszystkie urządzenia obsługują technologię izolowanej komunikacji cyfrowej FluxLink, a dodatkowo zapewniają synchroniczne układy prostownicze, przełączanie quasi-rezonansowe i precyzyjne wykrywanie sygnału zwrotnego.

*" , #

AUTOMATYKA

PRODUKTY

PRZEWODY DO E-PROWADNIKÓW NA 7. OSI ROBOTÓW Z myślą o wymagających zastosowaniach w robotyce igus oferuje szeroką gamę produktów do zastosowań ruchomych, obejmujących wieloosiowe systemy zasilania, w tym dla 7. osi robotów ABB oraz KUKA. Unikatowa konstrukcja wiązki przewodów stosowana w e-prowadnikach dla długich przesuwów skutecznie zapobiega efektowi korkociągu oraz innym awariom na liniach produkcyjnych.

Niedawno igus poszerzył swoją gamę przewodów przeznaczonych do stosowania na 7. osi o dwa przewody hybrydowe PUR, które mają być stosowane w robotach Fanuc. Te specjalnie skonstruowane przewody zostały opracowane i przetestowane pod kątem wysoce dynamicznych zastosowań w zakładach produkcyjnych o długich przesuwach.

Innowacyjne przewody hybrydowe PUR CFSPECIAL.792.015 oraz CFSPECIAL.792.016 spełniają elektryczne i techniczne wymagania stawiane przez roboty Fanuc. Prze-

wody te spełniają wymagania w zakresie wysoce dynamicznych zastosowań przy długich i ślizgowych przesuwach w systemach produkcyjnych, zapewniając bezpieczne zasilanie wzdłuż osi, na linii między szafą sterowniczą a samym robotem.

Innowacyjne przewody chainflex, zaprojektowane specjalnie dla robotów Fanuc są ekranowane oraz mają odporny na ścieranie płaszcz zewnętrzny PUR. Są również odporne na uderzenia, nie podtrzymują palenia i nie zawierają halogenu. Ponadto są odporne na działanie oleju oraz chłodziwa, jak również na działanie hydrolizy i drobnoustrojów.

MOBILNY INTERFEJS DO KONFIGURACJI URZĄDZEŃ W TERENIE Softing jako pierwsza firma oferuje dostęp do głównych protokołów wykorzystywanych w automatyce procesowej: HART, Foundation Fieldbus i Profibus PA za pomocą pojedynczego interfejsu. mobiLink komunikuje się przez USB lub Bluetooth i nadaje się do uruchamiania i serwisowania za pomocą przenośnych urządzeń typu host.

Nowy interfejs upraszcza mobilny dostęp do urządzeń pracujących w terenie operatorom instalacji, integratorom systemów, projektantom i innym użytkownikom zaangażowanym w obsługę procesów przemysłowych. W połączeniu z odpowiednim oprogramowaniem, np. Communication

Configurator, nadaje się do konfiguracji, uruchamiania, diagnostyki i monitorowania. Interfejs mobiLink obsługuje aplikacje FDT Frame i główne narzędzia inżynierskie.

Zapewnia dostęp do urządzeń HART i Foundation Fieldbus, takich jak przetworniki i zawory.

Interfejs jest zasilany bateriami, jest wyjątkowo wytrzymały i nadaje się do użytku w obszarachzagrożonych wybuchem. Komunikuje się z przenośnymi urządzeniami host, takimi jak smartfony i tablety przez Bluetooth oraz zawiera interfejs USB do obsługi hosta stacjonarnego.

+ ,/ R E K L A M A

6/2018

17

PRODUKTY

ROZBUDOWANY SYSTEM STEROWANIA I OBSŠUGI I/O X90 Wszystkie produkty z rodziny X90 od B&R przeznaczone są do uşytku w trudnych warunkach pracy maszyn mobilnych.

Firma postanowiła dodatkowo rozszerzyć swój system sterowania i obsługi I/O X90 o moduł słuşący do podłączania rozproszonych czujników i siłowników w urządzeniach mobilnych.

Dzięki nowemu kontrolerowi sieci CAN X90 B&R podłączanie rozproszonych czujników i urządzeń wykonawczych do maszyn mobilnych jest znacznie łatwiejsze. Skalowalny system sterowania i obsługi I/O X90 umoşliwia efektywne

wdraşanie koncepcji automatyzacji w pojazdach budowlanych, rolniczych i miejskich. Zysk z wykorzystania kompleksowego rozwiązania opartego na platformie technologicznej B&R jest nieporównywalny. Kontroler magistrali X90 zawdzięcza swą wszechstronność standardowemu interfejsowi CANopen oraz wielofunkcyjnym kanałom I/O. Wszystkie funkcje są konfigurowane w aplikacji sterującej za pomocą środowiska programistycznego B&R Automation Studio.

Duşa odporność produktów z serii X90, zagwarantowana jest przez obudowę o stopniu ochrony IP69K. Sprawdzają się one w temperaturze od –40 °C do +85 °C (na powierzchni obudowy), są odporne na wibracje, wstrząsy do 50g, sól, promieniowanie UV i olej.

3'*

R200 I R201 – NOWE CZUJNIKI OPTYCZNE Wprowadzając na rynek nowe modele czujników fotoelektrycznych R200 i R201, firma Pepperl+Fuchs umoşliwiła realizację aplikacji o dłuşszym zasięgu pomiaru. Nowe modele są produkowane w większych obudowach, nadających się do specyficznych zastosowań. Obsługa jest intuicyjna i identyczna dla wszystkich serii, a standardowy interfejs IO-Link z najnowszymi profilami Smart Sensor umoşliwia wygodną i niezawodną integrację czujników w systemie.

W czujnikach nowych serii zastosowano niezawodne lasery DuraBeam i technologię precyzyjnego pomiaru odległości MPT (Multi Pixel Technology). Jednakowa funkcjonalność wszystkich serii czujników i jednakowa zasada działania w połączeniu z interfejsem IO-Link ułatwiają parametryzację czuj-

ników podczas uruchamiania oraz przy zmianie trybu pracy i przy zmianie serii.

Czujniki serii R200 i R201 pracują w tych samych trybach, co wcześniejsze czujniki fotoelektryczne: występują w wersjach thru-beam, retrorefleksyjnych z filtrem polaryzacyjnym do wykrywania obiektów przeźroczystych, odbiciowych, z tłumieniem tła i tłumieniem pierwszego planu, do pomiaru grubości bariery z dwoma punktami przełączania oraz do pomiaru odległości.

Czujniki wszystkich serii sÄ…Â identycznie parametryzowane.

Szybką i łatwą regulację ich parametrów zapewnia wieloobrotowy potencjometr i przycisk, działające jak pojedynczy element roboczy oraz trzy diody LED do wizualizacji konfiguracji, statusu i diagnostyki.

!

4$ 1

BEZSMAROWNE KOĹ O ZĘBATE DO E-ROWERĂ“W DziÄ™ki technologii druku 3D, firma igus oferuje rozwiÄ…zanie, jakim jest moĹźliwość wydrukowania zindywidualizowanych elementĂłw napÄ™du, takich jak np. koĹ‚a zÄ™bate wykonane z wysokowydajnych tworzyw sztucznych. Te niestandardowe rozwiÄ…zania sÄ…Â nie tylko bezsmarowne i bezobsĹ‚ugowe, ale jednoczeĹ›nie zapewniajÄ… niĹźszy poziom haĹ‚asu podczas pracy.

Koło zębate otrzymane w technologii druku 3D eksploatowane jest od dwóch miesięcy w dwóch rowerach elektrycznych. Dzięki temu poziom hałasu został wyraźnie zminimalizowany, w stosunku do poprzednio stosowanych metalowych kół zębatych.

Wykorzystany materiał to iglidur I3, który sprawdza się zarówno w zastosowaniach prze-

18

mysłowych, jak i wytwarzaniu małych partii. Materiał ten przetwarzany jest w procesie selektywnego spiekania laserowego (SLS) i wyróşnia go wysoka wytrzymałość oraz odporność na zuşycie. Ponadto, wytworzone części nadają się juş do bezpośredniego uşytku. W laboratorium testowym firmy igus, łoşyska ślizgowe wykonane z tego materiału zostały porównane ze standardowymi materiałami przeznaczonymi do selektywnego spiekania laserowego. Części wykonane z tego tworzywa, poddane testom w  ruchu wahliwym, obrotowym i liniowym, wykazały odporność na ścieranie 3-krotnie większą niş te wykonane ze standardowych materiałów. Śródło: igus

AUTOMATYKA

UAM-05 – LASEROWY SKANER BEZPIECZEŃSTWA W ofercie firmy WObit dostępny jest laserowy skaner z funkcją bezpieczeństwa, przeznaczony do monitorowania przestrzeni w pobliżu obszarów z pracującymi maszynami i monitorowania ścieżki poruszających się pojazdów. Charakteryzuje się niezwykle kompaktową konstrukcją o wymiarach 80 mm × 80 mm × 95 mm.

Dzięki metodzie TOF (czasu przelotu światła), wykorzystanej do pomiaru odległości, skaner oblicza czas potrzebny na powrót odbitej wiązki światła w promieniu 270°. Obiekt czy osoba, która naruszy zaprogramowane strefy ostrzegawcze i ochronne uruchomi wyjście zatrzymujące maszynę lub pojazd AGV. W przypadku aplikacji mobilnych można zapisywać do 32 wzorów stref bezpieczeństwa, które można automatycznie przełączać, w zależności od kierunku jazdy oraz prędkości.

Laserowy skaner bezpieczeństwa pozwala użytkownikowi na łatwą konfigurację prostych lub złożonych stref ochronnych i ostrzegawczych, tak aby spełnić wymagania aplikacji. Programy mogą być zapisywane na karcie pamięci microSD i wgrywane bezpośrednio do skanera. Kompaktowy skaner bezpieczeństwa UAM-05 jest sprawdzonym rozwiązaniem maksymalizującym bezpieczeństwo, odpowiednim do wielu dziedzin przemysłu.

Tworzymy bezpieczne miejsca pracy.

PROTECT PSC1 Programowalny, modułowy sterownik bezpieczeństwa

Elastyczne i skalowalne

dostosowywanie aplikacji

Połączenie z systemami magistralowymi

5/

za pomocą zintegrowanego interfejsu

Bezpieczne monitorowanie napędu dla maks. 12 osi

OCHRANIACZ STÓP TENTE

www.schmersal.pl

wości materiału zapewniają doskonałe połączenie elastyczności i stabilności. Zaokrąglony kształt całkowicie chroni stopy przed urazami zapobiegając ich kontaktowi z metalowymi płytami. Ochraniacz można doskonale dopasować do różnych kół samonastawnych TENTE.

+ +

6/2018

R E K L A M A

W sektorze przemysłowym szczególny nacisk kładzie się na bezpieczeństwo pracy. Chcąc zapobiegać przypadkowemu najechaniu urządzenia transportowego na stopę pracownika, stworzyliśmy Ochraniacz Stóp TENTE, montowany bezpośrednio do koła. To nowoczesne rozwiązanie zapewnia najwyższy poziom ochrony, niezależnie od rodzaju powierzchni, na której będzie stosowany. Właści-

PRODUKTY

AIRGRIP – CHWYTAK DO BUTELEK Air Grip to opatentowany, wydajny, bezpieczny i elastyczny chwytak do robotów MOTOMAN. Służy do wyjątkowo szybkiego i bezpiecznego przenoszenia butelek z tworzywa sztucznego i szkła. Całe rozwiązanie zostało zaprojektowane z myślą o jak najlepszej funkcjonalności i minimalnej konserwacji.

Butelki pozostają bezpiecznie w swoich uchwytach, nawet przy dużej prędkości. Uchwyt pneumatyczny jest również wyposażony w „uchwyt bezpieczeństwa”, który uniemożliwia przypadkowe upuszczenie chwytaka.

Dodatkowymi zaletami systemu AirGrip są stabilne i wytrzymałe głowice chwytające, długa żywotność przy minimalnym zużyciu, łatwość czyszczenia oraz zapobieganie zakleszczaniu się kapsli.

Za pomocą Air Grip, przy użyciu tylko dwóch robotów, można obsługiwać do 47 000 butelek na godzinę. Takie rozwiązanie

zapewnia wysoką wydajność przy zminimalizowanych przestojach i niskim zapotrzebowaniu na ciśnienie powietrza. Narzędzie Air Grip zostało opracowane z myślą o elastycznym zastosowaniu w rozlewniach. Ta sama podstawowa koncepcja może być stosowana zarówno w małych, jak i dużych firmach i do różnych celów.

Narzędzie chwytaka pneumatycznego dostarczane jest w podstawowym modelu, w którym gumowe mankiety chwytające są wymieniane podczas noszenia poprzez odblokowanie i wyciągnięcie komory głowicy chwytającej. Mankiety są zaprojektowane w pięciu standardowych wymiarach, obejmujących większość asortymentu butelek.

6&" &5&

STEROWANIE OŚWIETLENIEM – NOWOŚCI OSRAM Do grupy innowacyjnych regulatorów LED firmy OSRAM dołączył model Optotronic OT BLE DIM, umożliwiający sterowanie oświetleniem za pośrednictwem dedykowanej aplikacji Casambi. Do obsługi nie jest wymagane dodatkowe okablowanie, ani jednostka centralna, dlatego Optotronic OT BLE DIM sprawdza się w systemach oświetleniowych obiektów handlowych. Aplikacja Casambi pozwala sterować oświetleniem przez Bluetooth, a jej funkcje upraszczają korzystanie z systemu oświetleniowego. Na przykład zdjęcie oprawy może służyć jako przycisk do jej sterowania ułatwiając zidentyfikowanie aktualnie używanego oświetlenia, umożliwia także kontrolę dostępu dla użytkowników systemów oświetlania oraz przesyłanie

danych do chmury, co ułatwia przechowywanie informacji i aktualizacje systemu.

Z kolei DALI ACU BT oraz DALIeco BT to nowe, kompaktowe jednostki do sterowania oświetleniem przy pomocy aplikacji w telefonie. Systemy te obsługują zarówno standardowe układy DALI jak i nowoczesne rozwiązania Tunable White (DT8).

Dzięki kompaktowym wymiarom mogą być zainstalowane bezpośrednio w oprawie, puszce podtynkowej lub suficie podwieszanym. Pozwalają na podłączenie nawet 32 układów DALI, 4 czujników natężenia oświetlenia i ruchu, a także dodatkowych przycisków dzwonkowych – wszystkie komponenty są połączone przez interfejs DALI. Samo sterowanie jest niezwykle łatwe i intuicyjne – w prosty sposób można ustawić preferowane natężenie oświetlenia, temperaturę barwową i, co więcej, zapisać lub wywołać wybraną scenę świetlną.

/"*&

SAIA PCD SUPERVISOR – SCADA INNA NIŻ WSZYSTKIE Saia PCD Supervisor to skalowalna platforma przeznaczona do monitorowania, sterowania i zarządzania zarówno pojedynczymi instalacjami HVAC, jak i zaawansowanymi systemami automatyki budynkowej i infrastrukturalnej. Platforma, bazująca na technologii Tridium N4, zapewnia kontrolę, raportowanie i wizualizacja za pomocą jednej scentralizowanej platformy oprogramowania. Łatwa obsługa urządzeń Saia PCD pozwala na efektywne zarządzanie systemem, a także wysoki komfort obsługi – dzięki konfigurowalnemu interfejsowi użytkownika, dedykowanym panelom sterowania i funkcji zdalnego dostępu.

Saia PCD Supervisor łączy wizualizację, zarządzanie, monitorowanie i raportowanie w jednej platformie oprogramowa-

20

nia. Dane mogą być łatwo zestawiane i prezentowane na wszystkich przeglądarkach internetowych, tabletach i smartfonach opartych na technologii HTML5. Nie jest wymagana obsługa wtyczek Java.

Integracja LDAP umożliwia przeniesienie istniejących profili użytkowników. Możliwe jest również skonfigurowanie indywidualnych interfejsów użytkownika, co pozwala na bezpieczną i wydajną pracę.

Saia PCD Supervisor wspiera nowoczesne architektury sprzętu i koncepcje systemu, takie jak serwery wirtualne, redundantne bazy danych, interfejsy inżynierskie dla wielu użytkowników i interfejsy IoT.

"&3(*

AUTOMATYKA

PRODUKTY

WYCINARKA LASEROWA 3D TruLaser Tube 7000 TruLaser Tube 7000 wyróżnia się wysoką wydajnością i daje możliwość obróbki długich detali, o dużej średnicy. Technologia RapidCut w maszynie umożliwia superszybką obróbkę rur i profili oraz ich powtarzalną produkcję. Ta elastyczna maszyna klasy high-end pozwala na obróbkę szerokiego spektrum części i otwiera nowe możliwości zastosowania w zakresie laserowego cięcia rur. Maszyna tnie rury i profile oraz umożliwia obróbkę detali do 254 mm średnicy i grubości ścianek do 10 mm w przypadku stali konstrukcyjnej.

TruLaser Tube 7000 wykonuje dalsze etapy procesu, takie jak wykonywanie gwintów. Stacja usuwania detali sortuje gotowe detale na przesuwnych stołach taśmowych, w paletach koszowych lub w pojemnikach. Opcja cięcia ukośnego umożliwia wykonywanie cięć wysokiej jakości o nachyleniu do 45°.

Podczas całego procesu obróbki nowoczesny układ sensoryczny zapewnia ich płynny przebieg.

Laser CO2 Serii TruFlow i wysokiej jakości dane cięcia gwarantują uzyskanie optymalnych wyników przy każdym cięciu.

# .

WYSPY ZAWOROWE STREF BEZPIECZEŃSTWA Firma Emerson wprowadziła możliwość zintegrowania wielu stref bezpieczeństwa na pojedynczej wyspie zaworowej ASCO Numatics serii 503. Umożliwia to utworzenie maksymalnie trzech niezależnych stref bezpieczeństwa elektro-pneumatycznego przy jednoczesnej obecności niezależnych sekcji bez zabezpieczeń na jednej wyspie zaworowej. Alternatywne rozwiązanie pozwala na odizolowanie wyłącznie jednej strefy na każdą wyspę.

Podział na strefy zapewnia bezpieczeństwo funkcjonalne – projektanci mogą spełniać wymogi dyrektywy maszynowej 2006/42/WE oraz normy ISO 13849-1, a jednocześnie ograniczać liczbę elementów i złożoności typowych dla istniejących obwodów bezpieczeństwa.

Dzięki wyspie zaworowej ASCO Numatics ze strefami bezpieczeństwa operator nie musi wyłączać całej maszyny, zwalniając sprężone powietrze redundantnym zaworem bezpieczeństwa/zaworem spustowym.

Zamiast tego możliwe jest skonfigurowanie wyspy zaworowej w taki sposób, aby wyłączanie ciśnienia pilotowego lub zasilania następowało tylko w tej grupie zaworów, która steruje ruchem maszyny w pobliżu operatora.

Wyspa zaworowa ASCO Numatics ze strefami bezpieczeństwa ma certyfikat TÜV Rheinland i jest zgodna z PLd/Kat. 3.

+#

ABAX EQUIPMENT CONTROL O DŁUŻSZYM DZIAŁANIU ABAX Equipment Control. umożliwia śledzenie i kontrolowanie maszyn i sprzętu. Szczegółowa lokalizacja pozycji GPS na mapie, monitorowanie przepracowanych motogodzin (okres użycia sprzętu – również poza czasem pracy), lista powiadomień serwisowych – wszystkie te informacje mogą być widoczne z dowolnego urządzenia podłączonego do Internetu (smartfon, laptop, tablet, komputer PC). Nowy ulepszony ABAX Equipment Control jest dostępny w dwóch różnych wielkościach, każdy z innym zestawem baterii. W porównaniu z poprzednią generacją, wytrzymałość baterii zwiększyła się średnio o 40%. Przy częstotliwości rejestracji pozycji maszyny raz dziennie, żywotność małej baterii sięga 2240 dni, a dużej – 4480 dni.

6/2018

Nowa wersja ma ulepszony GPS z nową anteną i szybszym pozycjonowaniem, który zapewnia 16-krotnie lepszą wydajność w stosunku do poprzedniej generacji.

Dwa różne moduły służą do monitorowania urządzeń niemających wewnętrznego źródła zasilania, jak np. kontenery, sprężarki i urządzenia zmagazynowane.

Aby zainstalować ABAX Equipment Control, wystarczy zamontować go w bezpiecznym miejscu urządzenia, które będzie monitorowane.

Urządzenie ABAX Equipment Control jest wodoodporne (IP67). Stalowa klatka, pozwala chronić urządzenia w ekstremalnych warunkach, zapewniając doskonały sygnał GPS.

&3&7

21

PRODUKTY

ROBOT KARTEZJAĹƒSKI DEMERO KartezjaĹ„ski robot firmy Demero to trĂłjosiowy model przemysĹ‚owy o uniwersalnym zastosowaniu. MĂłzgiem robota jest wydajny komputer przemysĹ‚owy MC6 firmy Stoeber w wersji z 15â€? ekranem dotykowym oraz procesorem klasy Intel Atom.

Kontroluje on osie XYZ w trybie numerycznym CNC wykonując zadany program G-Code. Przestrzeń roboczą stanowi prostopadłościan o wymiarach 805 mm × 615 mm × 145 mm.

Komputer przemysłowy komunikuje się przez szybką sieć EtherCAT z najnowszymi serwonapędami SI6 firmy Stober. Napędy te obsługują enkoder Hiperface DSL oraz technologię jednokablową. Na wyposaşeniu wbudowanym jest osiem wejść cyfrowych oraz sterowanie hamulcem.

Serwonapędy są zasilane przez wspólną szynę DC z kompaktowego zasilacza PS6 o mocy 10 kW i prądzie 25 A. Zastosowane dynamiczne silniki serwo serii EZ firmy Stober charakteryzują się niewielkimi wymiarami oraz wysokim momentem obrotowym.

Posuwy liniowe realizowane są przez napędy liniowe firmy Bahr. W osi X zastosowano podwójny napęd LSZ60. W osi Y podwójny napęd liniowy LLZ60 dla zapewnienia wysokiej sztywności całego układu przy wysokiej wydajności i prędkości liniowej.

W osi Z zastosowano napęd ELSZ40. Wszystkie wózki napędów liniowych wyposaşone są w prowadnice liniowe (szynowe i rolkowe) dla zapewnienia wysokiej liniowości ruchów.

Robot osiąga prędkość liniową w granicach 1 m/s, przy obciąşeniu osi Z masą 3 kg. Dokładność jest na poziomie ¹0,1 mm. Wskaźnik laserowy pokazuje precyzję układu poprzez odwzorowanie kształtu detalu.

- #

MIKRON MILL P 800 U Mikron MILL P 800 U to wytrzymałe, stabilne i dokładne centrum obróbkowe o konstrukcji gantry. Pięcioosiowa frezarka jest przeznaczona do zastosowań wymagających obróbki z wysoką wydajnością. Aby zapewnić najwyşszą dokładność oraz jakość wykończenia powierzchni podczas obróbki symultanicznej, obrabiarka została wyposaşona w stół uchylno-obrotowy z bezpośrednimi silnikami momentowymi chłodzonymi wodą. Aby uzyskać jeszcze większą sztywność podczas obróbki zgrubnej, osie te moşna zablokować. Frezarka ma ergonomiczną konstrukcję: duşe drzwi i ich niewielka odległość od stołu roboczego ułatwiają dostęp do obrabianego przedmiotu. Dzięki wyjątkowej koncepcji i modułowej budowie, obrabiarka gwarantuje precyzję obróbki, zarówno

w przypadku pojedynczego przedmiotu, jak i podczas szybkiej, wydajnej produkcji seryjnej.

W wersji Mikron MILL P 800 U D obrabiarka osiąga przyspieszenie 1,7g. Dzięki najwyşszej jakości powierzchni Ra do 0,2 ¾m i niezwykłej precyzji sięgającej 0,002 mm to rozwiązanie sprawdza się w  produkcji prototypów, części, form i matryc w małych i duşych partiach.

Wyjątkowy system automatyzacji zapewnia zintegrowanie kompaktowego centrum obróbkowego w narzędziowni.

Na obrabiarce Mikron MILL P 800 U ST moşna wykonywać zarówno frezowanie jak i toczenie, uzyskując wysoką wydajność skrawania i precyzję podczas obróbki przedmiotów okrągłych i podzespołów przepływowych.

8$ 1 "

APLIKATOR I DRUKARKA DO IDENTYFIKACJI PRZEWODÓW WRAPTOR A6500 FIRMY BRADY Wraptor A6500 to narzędzie do kontroli kosztów produkcji i zwiększania jakości identyfikacji przez automatyczny druk i aplikację etykiet. Urządzenie identyfikuje przewody w 5 sekund, eliminując potrzebę wcześniejszego druku etykiet i konieczność ich ręcznej aplikacji. Technologia pozwala na druk kodów kreskowych, logotypów i schematów w rozdzielczości 300 dpi, a takşe na szczelne owinięcie etykiety wokół przewodu z minimalną liczbą pęcherzy powietrza i marszczeń.

Bez dodatkowej regulacji Wraptor A6500 moĹźe identyfiko22

wać przewody o średnicy od 1,52 mm do 15,24 mm, a takşe aplikować etykiety o szerokości do 50,8 mm i długości od 19,05 mm do 76,20 mm. Kolorowy ekran dotykowy oraz nowoczesny interfejs uşytkownika dodatkowo ułatwiają obsługę, a porty USB oraz łączność Ethernet sprawiają, şe urządzenie Wraptor łatwo wdroşyć do pracy w róşnorodnych środowiskach produkcyjnych. W połączeniu z aplikacjami Brady Workstation do prostego projektowania etykiet, kodów kreskowych i seryjnej produkcji Wraptor staje się praktycznym narzędziem do zwiększania wydajności produkcji, które dodatkowo moşna zintegrować z urządzeniami Schleuniger do docinania i formatowania.

3*&-6

AUTOMATYKA

PRODUKTY

EPLAN COGINEER ADVANCED – AUTOMATYZACJA W CHMURZE

ĹšWIATĹ O DLA IT

Firma EPLAN zaprezentowała EPLAN Cogineer Advanced, który będzie oferowany w oparciu o model „Software as a Service� (SaaS). EPLAN Cogineer Advanced oferuje rozszerzoną funkcjonalność w zakresie interfejsów i instancji przez oddzielne licencjonowanie dwóch obszarów funkcjonalnych – Designer i Project Builder. Modele utworzone w obszarze Designer mogą być teraz edytowane tylko w tym programie przez grupę uşytkowników, którzy uzyskali do nich dostęp za pośrednictwem nowej funkcji Rights Management.

Stanowi to kluczowy aspekt w odniesieniu do bezpieczeństwa danych. Kolejną interesującą funkcją jest nowy model biznesowy. Wersja 2.8 moşe być wykorzystana jako usługa oparta na chmurze obliczeniowej.

EPLAN Cogineer Advanced zawiera interfejs importowania oparty na formacie XML. Za jego pomocą moşna importować pełne konfiguracje, w tym wszystkie zestawy wartości.

Nową funkcją jest równieş moşliwość włączania typowych elementów. Podczas procesu konfiguracji uşytkownicy mogą dynamicznie wybierać, które częściowe funkcje lub obwody chcą wykorzystać w charakterystyce strukturalnej projektu.

Kolejną nowością jest Formula Assistant, zapewniający obsługę logicznych warunków i formuł, przez co cała znajomość relacji dla funkcji lub grupy funkcyjnej moşe być wprowadzana jeszcze łatwiej i przede wszystkim bez błędów.

W zaleşności od typu zmiennych konfiguracyjnych oferowane będą tylko dozwolone operandy dla danego typu.

Nowa lampa LED IT firmy Rittal jest przygotowana specjalnie do zastosowań w szafach serwerowych i sieciowych, tj. w rackach IT. Dzięki wydajności świetlnej 600 lumenów spełnia standardowe wymagania stawiane szafom IT, takim jak produkowane przez Rittal TS IT i TE 8000. Optymalne oświetlenie szafy zapewnia optyka z przezroczystego tworzywa sztucznego ze zintegrowanymi soczewkami Fresnela.

Skupiają one światło tak, aby oświetlona była cała szafa, takşe w dolnej części. Światło trafia dokładnie tam, gdzie jest potrzebne, nie rozpraszając się na zewnątrz.

Lampę systemową IT moşna optymalnie zamontować w szafie IT w taki sposób, şe nie zajmuje şadnych jednostek wysokości na płaszczyźnie 19�. Daje się zainstalować zarówno w pionie, jak i poziomie. Dołączone mocowanie na magnesy jest odpowiednie w przypadku ramy szafy bez otworów systemowych.

W ten sposób lampy montuje się łatwo, szybko i jednocześnie oszczędzając przestrzeń. Dwa róşne kable przyłączeniowe plug&play umoşliwiają instalację bez konieczności angaşowania elektryka.

Wariant UE kabla przyłączeniowego ma płaską wtyczkę typu euro. Dodatkowo dostępny jest uniwersalny kabel przyłączeniowy z wtyczką IEC C18. Kabel ten jest kompatybilny ze wszystkimi popularnymi PDUs (Power Distribution Units) i znajduje zastosowanie w centrach danych na całym świecie. Lampa przystosowana jest do szerokiego zakresu napięć (100–240 V AC, 50/60 Hz).

+!0&

*

MAPP TECHNOLOGY DO ZARZĄDZANIA DANYMI UŝYTKOWNIKÓW Maszyny produkcyjne generują ogromne ilości informacji, które następnie muszą być wizualizowane, archiwizowane lub przekazywane do systemów wyşszego rzędu. Dzięki dodaniu do funkcji mapp interfejsu baz danych, moşliwe jest przesyłanie informacji bezpośrednio z poziomu maszyny – ze sterownika do baz danych w chmurze, gdzie moşna je przetwarzać lub archiwizować. Powszechnie uşywane funkcje baz danych, takie jak procedury przechowywania, umoşliwiają generowanie kluczowych wskaźników wydajności w zaleş-

ności od potrzeb. Otrzymywane w ten sposób dane są kluczowe w procesie optymalizacji produkcji. Mapp Database moşe być podłączony do dowolnego komponentu mapp, który zapisuje lub odczytuje dane. Zamiast generowania pojedynczych plików dla list alarmów, wartości procesowych i zdarzeń audytowych, wszystkie informacje wysyłane są automatycznie przez mapp Links do bazy danych, gdzie moşna łatwo zarządzać duşymi wolumenami danych.

3'* - %

#

6/2018

23

ROZMOWA

Specjalizacja i zaufanie budują sukces

-

=

> ? ?

% @ B =

# D ?

1 E @ , # D = D D

E

@ B

=

!

D

%

% # %

% %

? %@ * # #

B # , # #

- .

- )

- . !

G

24

AUTOMATYKA

ROZMOWA

Fot. U. Chojnacka (AUTOMATYKA)

Kieruje Pan działalnością firmy Danfoss w Polsce w obszarze napędów.

Coraz więcej rozwiązań tego typu to urządzenia zaawansowane, które często określa się również mianem inteligentnych. W czym tkwi ich inteligencja?

Obecnie rośnie nacisk na zwiększanie możliwości obliczeniowych i rozwój technologii mikroprocesorowej. Napędy przejmują coraz więcej zadań związanych z zarządzaniem. Kiedyś falownik był prostym układem elektroniki mocy. Dziś można o nim mówić jako o minikomputerze, którego możliwości są porównywalne z możliwościami sterowników PLC – w prostych maszynach może przejąć całość logiki i sterowania.

Najlepszym przykładem są urządzenia instalowane na suwnicach – w falowniku „zaszywamy” algorytmy, dzięki którym dwa napędy – podnoszący i przesuwający – poruszają się synchronicznie, by wytłumić ewentualne wahania. Inny przykład to systemy pompowe, w których mamy do czynienia ze sterowaniem wieloma pompami, z rozruchami, przełączaniem itp.

Najczęściej występujące w tych systemach działania są dziś programowane w falownikach, dzięki czemu odbiorca może skoncentrować się na procesach, a nie na tym, jak sparametryzować urządzenie.

Na czym budujecie przewagę konkurencyjną w tym sektorze?

W Polsce działa wielu kompetentnych integratorów, z którymi ściśle współpracujemy – to oficjalni partnerzy Danfoss Drives. Wspólnie przygotowujemy rozwiązania dla klientów finalnych – urządzenia uniwersalne i inteligentne, które można łatwo integrować. W tym widzimy naszą przewagę. Współpracujemy także z producentami silników, tworząc pakiety rozwiązań do pomp i testując falowniki z silnikiem w zakresie energooszczędności, wydajności czy parametrów, tak by dopasować rozwiązanie do potrzeb odbiorcy.

Wyróżnia nas również serwis, który świadczą pracownicy Danfoss oraz rozlokowani w różnych częściach Polski partnerzy. Jako integratorzy potrafią ocenić nie tylko działanie urządzenia, ale także jego otoczenia i stwierdzić, 6/2018

czy problemy generuje napęd czy np. podłączony do niego komponent.

Stawiamy na oferowanie przetwornic częstotliwości łatwych w implementacji i precyzyjnych. Większość dużych producentów dźwigów w Polsce i na świecie, w tym dźwigów portowych oraz wind, stosuje nasze napędy. To, że producenci używają ich od lat najlepiej świadczy o tym, że jest to bardzo dobry produkt, podobnie jak fakt, że zajmujemy drugą pozycję na świecie pod względem wielkości sprzedaży produktów z segmentu Drives.

Naszą filozofią jest oferowanie produktów dopasowanych do oczekiwań klienta. Nie idziemy w kierunku integracji wertykalnej jak wielu dostawców, którzy zapewniają niezawodne działanie systemu, pod warunkiem, że wszystkie komponenty – sterownik, falownik, silnik, zabezpieczenia itp. – pochodzą od jednego producenta. My robimy to inaczej, wspieramy klienta na każdym kroku i to on decyduje o wyborze sprzętu do swojej aplikacji. Jednocześnie stawiamy na uniwersalność sprzętu. Każdy producent maszyny szuka silnika jak najlepiej dostosowanego do potrzeb, dlatego oferujemy falowniki, które można łatwo podłączyć do różnego typu silników.

Uniwersalność jest dużą zaletą, ale dziś wielu klientów oczekuje produktów „szytych na miarę”. Czy firma działa również w ten sposób?

Jesteśmy pod tym względem bardzo elastyczni, zwłaszcza jeśli chodzi o przetwornice dużej mocy, zarówno z serii Vacon, jak i VLT. Mamy bardzo szeroki wachlarz możliwości personalizacji przetwornicy, bez konieczności ponoszenia przez klienta dużych kosztów. Staramy się budować je modułowo i z tych modułów elastycznie tworzyć różne konfiguracje.

Jak dobieracie integratorów?

Naszych partnerów można podzielić na dwie grupy: serwisową i handlową, chociaż niektórzy z nich prowadzą oba rodzaje działalności jednocześnie.

Mamy formalny proces analizy kompetencji, który szczególnie w odniesieniu do grupy serwisowej oznacza duże wymagania i konieczność odbywania

regularnych szkoleń. Partnerzy muszą mieć nie tylko wykwalifikowanych serwisantów, ale także magazyn części zamiennych. W przypadku partnerstwa handlowego także przyglądamy się umiejętnościom technicznym i badamy możliwości integracyjne. Współpraca opiera się na zaufaniu i kompetencjach, w które inwestujemy wspólnie – nasz partner regularnie wysyła pracowników na szkolenia, z których część prowadzą przedstawiciele naszej firmy.

Od wielu lat współpracujemy z tymi samymi integratorami – rotacja jest niewielka. Stawiamy na wspólny rozwój, dlatego nasi partnerzy najczęściej sprzedają tylko produkty Danfoss, ewentualnie jesteśmy jednym z dwóch dostawców, najczęściej wiodącym. Jeśli przeszliśmy razem przez trudy kolejnych wdrożeń, integratorzy nabierają zaufania i nie musimy ich przekonywać do promowania naszych rozwiązań.

Korzyści są więc obopólne, bo to zaufanie klienta końcowego decyduje o sukcesie.

Gdzie są opracowywane produkty Danfoss?

Nasze zespoły konstrukcyjne są rozrzucone po całym świecie. Największe pracują w Finlandii, Danii i Stanach Zjednoczonych, przy czym w USA tworzone są obecnie przede wszystkim przetwornice średniego napięcia w nowej koncepcji – chłodzone wodą. Mamy też produkcję w Chinach i we Włoszech.

W Polsce nie zajmujemy się opracowywaniem ani produkcją przetwornic, natomiast jesteśmy bardzo mocno zaangażowani w tworzenie specyfikacji wymagań dotyczących sposobu, w jaki powstają oraz oczekiwań odbiorców. W naszym kraju przeprowadzane są również testy. W tej chwili przygotowujemy się do testowania przetwornic średniego napięcia w górnictwie. Polscy inżynierowie często tworzą nowe algorytmy sterowania dla klientów lub adaptują standardowe do ich potrzeb.

Obecnie skupiamy się m.in. na użyciu przetwornic do włączania źródeł energii alternatywnej, czy przemysłowych magazynów energii. Nasze falowniki, zwłaszcza te większe, są dobrze przystosowane do zasilania prądem DC z alternatywnego źródła energii.

25

ROZMOWA Ostatnio wspólnie z partnerem przygotowaliśmy dla klienta z sektora wodociągów system awaryjnego backupu zasilania falownikiem z lokalnego magazynu energii dla przepompowni.

Problemem tego odbiorcy były występujące w stacji przepompowni przerwy w dopływie energii. Trwały one zaledwie kilka sekund – tyle, ile potrzeba do przełączenia z jednej linii średniego napięcia na drugą – jednak ta przerwa była zbyt długa w przypadku pomp dużej mocy, które w efekcie wyłączały się i po chwili włączały ponownie.

W wyniku skoku ciśnienia, po wznowieniu przez nie pracy, powstawał efekt tzw. młota wodnego, który powoduje, że drobinki rdzy obecne w rurach uwalniają się i zanieczyszczają wodę.

Za dystrybucję zanieczyszczonej wody wodociągi muszą płacić kary, dlatego odbiorca zdecydował się zainwestować w aplikację, dzięki której pompa w momencie zaniku napięcia z sieci pracowała z falownikiem zasilanym z baterii, co wyeliminowało problem zaników zasilania. Inwestycja zwróciła się w pół roku.

Jak ocenia Pan świadomość odbiorców w zakresie możliwości, jakie dają zaawansowane napędy oraz konsekwencji, jakie może nieść ze sobą oszczędzanie na tego typu sprzęcie?

Przyznaję, że budowanie świadomości jest wyzwaniem. W niektórych sektorach przemysłu finansiści zaczynają dominować nad inżynierami automatykami, a firmy szukają oszczędności.

Trzeba znaleźć równowagę między kosztem i dostępnością systemów automatyki a ryzykiem, które się ponosi.

Prewencyjny serwis, niezawodny, pracujący przez wiele lat bezawaryjnie sprzęt oraz coś, co określiłbym jako logikę systemu, która sprawia, że jest on odporny na możliwe do przewidzenia awarie – to kluczowe aspekty, które powinny być brane pod uwagę przez odbiorców.

Polski rynek jest dość młody. Wielu inwestorów zagranicznych i polskich podmiotów wchodzi w nowe obszary działania i niekiedy zauważamy brak możliwości zdobycia doświadczenia i obserwacji, jak działają różne linie technologiczne i jakie elementy się sprawdziły. Część inwestorów, podejmując decyzje o doborze komponentów, zwraca bardzo dużą uwagę na pierwotny koszt zakupu sprzętu, a mniejszą na to, jak będzie zachowywał się w długofalowej perspektywie.

Można zauważyć, że im mniej skomplikowany system ma zostać opracowany, tym większe znaczenie dla odbiorcy finalnego ma cena. Trudno rozmawia się wtedy o takich kwestiach, jak niezawodność, efektywność

NASZĄ FILOZOFIĄ JEST OFEROWANIE PRODUKTÓW DOPASOWANYCH DO OCZEKIWAŃ KLIENTA. NIE IDZIEMY W KIERUNKU INTEGRACJI WERTYKALNEJ JAK WIELU DOSTAWCÓW, KTÓRZY ZAPEWNIAJĄ NIEZAWODNE DZIAŁANIE SYSTEMU, POD WARUNKIEM, ŻE WSZYSTKIE KOMPONENTY – STEROWNIK, FALOWNIK, SILNIK, ZABEZPIECZENIA ITP. – POCHODZĄ OD JEDNEGO PRODUCENTA. MY ROBIMY TO INACZEJ, WSPIERAMY KLIENTA NA KAŻDYM KROKU I TO ON DECYDUJE O WYBORZE SPRZĘTU DO SWOJEJ APLIKACJI. 26

energetyczna, serwis itp. Niekoniecznie jest to rynek dla nas. Naszą filozofią jest projektowanie niezawodnych i efektywnych energetycznie rozwiązań, do czego przywiązujemy bardzo dużą wagę. W przypadku dóbr inwestycyjnych, które powinny służyć przez wiele lat, świadomy wybór rozwiązań i partnerów może decydować niekiedy nawet o być albo nie być firmy czy fabryki.

Abstrahując od podejścia do kosztów, rośnie presja na wydajność i dostępność systemów automatyki. Z tego względu kładziemy nacisk na diagnostykę oraz serwis prewencyjny. Inwestycja w przegląd instalacji zwraca się już w chwili pierwszej awarii – edukujemy klientów w tym zakresie. Równie istotne jest zapewnienie w elementach krytycznych backupu lub systemu redundantnego. Zdecydowana większość oferowanych przez nas napędów umożliwia przełączenie silnika na bezpośrednie zasilanie, dzięki czemu w razie awarii falownika można dokonać naprawy bez wyłączania silnika. Ponadto nasze urządzenia są opracowane na bazie przetestowanych gotowych modułów, więc w przypadku konieczności naprawy wystarczy usunąć jeden i zainstalować inny skracając czas potrzebny na naprawę.

W jakich branżach rozwiązania napędowe Danfoss mają dziś najmocniejszą pozycję?

Wśród kluczowych odbiorców jest branża wodna, energetyka i sektor górniczy, w tym nie tylko klasyczne kopalnie węglowe, ale również odkrywkowe. Ponadto wiele rozwiązań, zarówno przejętej przez nas kilka lat temu firmy Vacon, jak i Danfoss, od wielu lat jest stosowanych w przemyśle stoczniowym i morskim. Oczywiście dziś produkcja statków w Polsce nie odbywa się już na taką skalę, jak kiedyś, ale rośnie np. produkcja jachtów, a ponadto na rynku działa wielu podwykonawców oferujących wciągarki, windy kotwiczne czy inne podzespoły montowane później w statkach na całym świecie. Im również dostarczamy nasze komponenty.

Zawsze byliśmy też bardzo silnie obecni – zarówno w skali krajowej, jak i globalnej – w branży spożywczej, AUTOMATYKA

ROZMOWA zwłaszcza w przetwórstwie żywności, gdzie zachodzi potrzeba chłodzenia, w produkcji nabiału czy napojów.

Wiele linii technologicznych używanych w tym sektorze przemysłu to linie, które funkcjonują już od jakiegoś czasu – zarówno polskie, jak i kupowane za granicą.

$ G - .

W tej ostatniej branży we współpracy z Danfoss powstał niedawno w Niemczech bardzo nowatorski projekt nowego typu supermarketu. Czy może Pan przybliżyć nam jego szczegóły?

To projekt Smart Store, nad którym Danfoss pracuje jednocząc niejako trzy z naszych czterech linii biznesowych – chłodnictwo, ogrzewnictwo i część napędową. Ideą było stworzenie supermarketu, który będzie nie tylko pobierał energię, ale będzie mógł ją również produkować.

W każdym ze sklepów działają chłodziarki, których zadaniem jest przesunięcie ciepła z półek i oddanie go z tyłu. Gdyby to oddane ciepło zostało inteligentnie wykorzystane – np. do ogrzewania pomieszczeń czy parkingu zimą, co wyeliminowałoby przy okazji konieczność odśnieżania – zyskalibyśmy ogromną oszczędność energii w porównaniu z klasycznym marketem, w którym ustawia się chłodziarki, a jednocześnie uruchamia klimatyzatory, by schłodzić to, co chłodziarka nagrzewa.

Smart Store to projekt podchodzący kompleksowo do energii i mający na celu optymalizację jej zużycia.

Pomagają w tym nasze komponenty chłodnicze i grzewcze oraz przetwornice, które w tym przypadku znajdują zastosowanie przede wszystkim w sprężarkach, pompach i wentylacji.

Gdybyśmy w taki inteligentny sposób unowocześnili wszystkie działające w Europie sklepy spożywcze, moglibyśmy zamknąć osiem elektrowni węglowych. Dodatkowym wsparciem w tym zakresie byłoby zainstalowanie na ich dachach paneli słonecznych.

Czy obserwuje Pan zmiany w oczekiwaniach odbiorców?

Granice produkcji, wydajności, efektywności są dziś przesuwane – każda 6/2018

JAKUB CZAPLIŃSKI Absolwent Politechniki Wrocławskiej na kierunku Elektronika. Po ukończeniu studiów w 1993 r. podjął pracę w firmie Schneider Electric, z którą był związany do 2010 r. piastując różne stanowiska – począwszy od Product Managera po wiceprezesa. Był odpowiedzialny przede wszystkim za obszar automatyki przemysłowej, pracując m.in. we Francji i Austrii, a także zajmując się rynkami azjatyckimi. Przez ponad dwa lata odpowiadał za sprzedaż w firmie Festo. W 2014 r. objął funkcję dyrektora zarządzającego polskiego oddziału fińskiej firmy Vacon, przejętej później przez Danfoss. W Danfoss początkowo koncentrował się na rozwijaniu współpracy z partnerami, następnie z OEM-ami w Europie Centralnej, a pod koniec 2017 r. został szefem segmentu Danfoss Drives.

Prywatnie najchętniej spędza czas z rodziną, m.in. podróżując i poznając nowe kultury. Jest pasjonatem sportu, przede wszystkim sportów zimowych i jazdy na rowerze. Lubi też dobrą książkę.

kolejna generacja urządzeń ma być szybsza, sprawniejsza i bardziej niezawodna. Odbiorcy finalni przykładają dziś bardzo dużą wagę do elastyczności stosowanych systemów automatyki. Na rynek – jest to widoczne szczególnie w przemyśle spożywczym – wciąż wchodzą nowe produkty, o nowym składzie, w nowych rodzajach i formatach opakowań. Z tego względu dla klientów coraz większe znaczenie ma to, czy pracę maszyny można elastycznie modyfikować, dostosowując jej działanie do nowych serii produkcyjnych. To oznacza, że elastyczne i łatwe w programowaniu muszą być także elementy wykorzystywane na liniach produkcyjnych.

Z prognoz wynika, że światowy rynek napędów VSD, czyli o zmiennej prędkości obrotowej, będzie do 2020 r. rósł corocznie o blisko 10%, a jego wartość sięgnie ponad 25 mld dolarów. Czy na naszym rynku obserwujecie Państwo podobny trend wzrostowy w tym sektorze?

Zdecydowanie tak. Światowe trendy często nie przekładają się na nasz rynek bezpośrednio, ale w tym przypadku obserwujemy, że wspomniana branża rozwija się nawet szybciej niż branża automatyki w ujęciu generalnym. Wynika to z tego, że energia jest coraz droższa, a świadomość konieczności jej oszczędzania coraz większa. Warto pamiętać, że silnik sterowany może być nawet do 30%

bardziej efektywny od zasilanych bezpośrednio.

Zmiany rynkowe najłatwiej przedstawić na przykładzie pomp. Kiedyś dużą barierą była cena przetwornicy, nierzadko wyższa od ceny silnika. Początkowo dominowało więc stwierdzenie, że nie ma sensu ponoszenie takich kosztów w przypadku, gdy chodzi o prostą pompę, która ma tłoczyć ze stałym ciśnieniem, a silnik przez większość czasu pracuje ze stałą prędkością. Potem zaczęto promować i stosować systemy kaskadowe, w których jedna przetwornica uruchamia po kolei kilka pomp, które następnie zostają przełączone na pracę z pełną prędkością, a nadwyżkę zapotrzebowania reguluje ostatnia z nich. Obecnie dominują rozwiązania, w których każda pompa jest osobno sterowana.

To nie tylko znacznie wydłuża czas ich życia, ale pozwala uzyskać wymierną oszczędność energii i poprawia wydajność systemu. Świadomość tego, ile możemy zaoszczędzić płynnie regulując przepływ w przypadku pomp czy prędkość obrotową w przypadku silników, jest coraz większa.

Czy rosnąca świadomość w odniesieniu do efektywności energetycznej znajduje odzwierciedlenie w wynikach Danfoss?

Jak najbardziej. Sprzedajemy coraz więcej przetwornic z odzyskiwaniem energii. Cena takiego urządzenia jest prawie dwukrotnie wyższa niż kla27

ROZMOWA sycznej przetwornicy. Zainwestowanie w taki wariant jest jednak opłacalne w wielu przypadkach. Przykładowo duży dźwig portowy musi zużyć bardzo dużo energii do podniesienia wypełnionego kontenera. W trakcie opuszczania, zamiast tracić olbrzymie ilości ciepła, które trafiają do atmosfery, mógłby ją dzięki wspomnianej przetwornicy w dużym stopniu odzyskać i zwrócić do sieci. Coraz więcej klientów decyduje się na rozwiązania, które to umożliwiają – po pierwsze ze względu na odzyskiwanie energii, a po drugie z powodu problemów z oddawaniem ciepła. Rozpoczęliśmy współpracę z producentem kombajnów górniczych, który do regulacji prędkości silnika używał dotąd tradycyjnych falowników. W czasie podnoszenia wiertła w kombajnie zużywano wiele energii. Duży silnik, który musi ją rozproszyć generuje ogromne ilości ciepła. Jego oddawanie nastręczało dużo problemów, zwłaszcza że mowa o pracy w miejscach, gdzie jest gorąco oraz o elektronice, której nadmierne ciepło może szkodzić. Przetwornica z odzyskiwaniem energii rozwiązała ten problem.

Efektywność energetyczna to dziś bardzo istotna kwestia nie tylko w odniesieniu do firm z sektora przemysłu, ale również konsumentów. Jaką rolę dla siebie widzicie w odniesieniu do tej drugiej grupy?

Nasza firma lobbuje – nie tylko w naszym kraju – na rzecz zmniejszenia smogu. W Polsce powstał projekt, który zakładał dofinansowanie wymiany źródeł energii, by eliminować piece węglowe, w których spalany jest węgiel najgorszej jakości oraz różnego typu odpady, w tym plastikowe. Postulowano wymianę pieców węglowych na gazowe lub elektryczne. My od początku uważaliśmy, że z tej możliwości skorzysta tylko grupa osób lepiej uposażonych.

Największym problemem stojącym na drodze do zmiany sytuacji jest bowiem ubóstwo energetyczne i koszty paliwa. Osób mniej zasobnych nie będzie na nie stać. Dlatego promowaliśmy koncepcję kompleksowej modernizacji – przekonywaliśmy, 28

PREWENCYJNY SERWIS, NIEZAWODNY, PRACUJĄCY PRZEZ WIELE LAT BEZAWARYJNIE SPRZĘT ORAZ COŚ, CO OKREŚLIŁBYM JAKO LOGIKĘ SYSTEMU, KTÓRA SPRAWIA, ŻE JEST ON ODPORNY NA MOŻLIWE DO PRZEWIDZENIA AWARIE – TO KLUCZOWE ASPEKTY, KTÓRE POWINNY BYĆ BRANE POD UWAGĘ PRZEZ ODBIORCÓW. że powinna zostać dofinansowana modernizacja systemów grzewczych – nie tylko pieców czy grzejników – która obejmowałaby również ocieplenie budynków i regulację. Wystarczy wspomnieć, że głowica termostatyczna umożliwia zaoszczędzenie do 30% ciepła. Dopiero kompleksowa zmiana podejścia może sprawić, że rachunki za droższe paliwo będą finalnie porównywalne kosztowo z dotychczasowymi, ponieważ system będzie zużywał go mniej i nie będzie ono marnowane.

Podejmujemy też inne inicjatywy sprzyjające nowoczesnemu i efektywnemu kosztowo zarządzaniu energią.

Na początku kwietnia 2018 r. zorganizowaliśmy konferencję Engineering Tomorrow talks, w której duży nacisk położono na inteligentne budynki.

W tym obszarze planujemy coraz mocniej zaznaczać swoją obecność.

Mamy bardzo dobre systemy rozprowadzania ciepła i zimna w budynkach, z inteligentnie łączonymi – np. przez Internet – sterownikami zaworów, a także falownikami. Aktywnie działamy także na rzecz rozwoju systemów magazynowania energii elektrycznej.

Niedawno zostało sfinalizowane połączenie Danfoss z firmą Sondex.

Jaki cel mu przyświecał?

Przede wszystkim efekt synergii.

Sondex jest specjalistą w zakresie wymienników ciepła najwyższej klasy do wymagających zastosowań. Danfoss oferuje wymienniki wykonane w innych technologiach i o innym przeznaczeniu. Obecnie możemy za-

oferować klientom szeroki wachlarz tego rodzaju produktów, zarówno dla ogrzewnictwa, jak i chłodnictwa.

Dzięki połączeniu z firmą Sondex, która ma w Polsce fabryki, zwiększyliśmy też moce produkcyjne.

W niektórych krajach producenci i dostawcy samodzielnie, bez odgórnej inicjatywy ze strony władz, tworzą platformy Przemysłu 4.0. Czy widzi Pan możliwość stworzenia podobnej płaszczyzny do współpracy w Polsce?

Jesteśmy obecni w tego typu platformie na rynku niemieckim, działając w niej w zakresie rozwiązań napędowych. Jednak odnosząc się do filozofii czwartej rewolucji przemysłowej, zauważam pewne bariery związane nie z rynkiem działania, ale z dziedziną. Idea Przemysłu 4.0 to idea otwartości wymiany informacji, gdzie funkcjonujące urządzenia inteligentne, czerpiąc z dużej ilości informacji, niejako same podejmują decyzje.

Ta koncepcja budzi wielkie zainteresowanie, dopóki mowa o zbieraniu informacji. Jednak w odniesieniu do sterowania wciąż widzimy dużą ostrożność – przede wszystkim z obawy o to, czy przekazanie urządzeniom zbyt dużej inteligencji i samodzielności nie spowoduje, że system będzie bardziej podatny na błędy.

Producenci tacy jak Danfoss, dostarczają komponenty przygotowane zgodnie z wymaganiami Przemysłu 4.0. Tu pojawia się pytanie o to, jaka powinna być w skali światowej czy europejskiej rola Polski we wdrażaniu w życie założeń tej rewolucji?

AUTOMATYKA

ROZMOWA Czy powinniśmy postawić na bezpośrednią produkcję u nas inteligentnych komponentów, czy na wsparcie integratorów, którzy będą tworzyć i wdrażać w Polsce gotowe systemy, m.in. w oparciu o komponenty wyprodukowane na świecie?

Nie budzi moich obaw fakt, że nie ma dużych polskich producentów sterowników przemysłowych czy systemów SCADA, którzy mogliby równać się z globalnymi koncernami.

Jestem bowiem przekonany, że wiodącą rolę będzie odgrywała wiedza z zakresu oprogramowania i integracji. W tym obszarze Polska może też pochwalić się wieloma firmami, które z wykorzystaniem komponentów automatyki czołowych producentów potrafią stworzyć inteligentne i zaawansowane systemy. I w tym właśnie widzę największe możliwości działania naszego kraju w ramach czwartej rewolucji przemysłowej.

Twórzmy przewagę konkurencyjną i wartość dodaną w sferze aplikacji.

A jakie są Pana obserwacje odnośnie stosowania przy realizacji założeń Przemysłu 4.0 urządzeń tego typu, jak oferowane przez Danfoss?

Dość powszechnie przyjęło się już zbieranie danych z czujników, na bazie których coraz częściej zarządza się systemem sterowania i wspiera decyzje produkcyjne, nierzadko korzystając przy tym z chmury. Jeśli chodzi o naszą domenę, rozbudowujemy możliwości komunikacyjne i inteligencję przetwornic, jednak są to elementy wykonawcze i odbiorcy wciąż obawiają się uzależniania ich działania od chmur i wymieniania przez nie danych tą drogą. Dominują zamknięte sieci i komunikacja w ramach fabryk, które rzadko tworzą własne chmury.

Większe możliwości wykorzystania w realizacji założeń Przemysłu 4.0 widzimy w falownikach, które już dziś mogą dostarczać użytkownikowi m.in. informacji o chwilowym zużyciu energii czy przeciążeniach. W tej chwili nasze falowniki mają takie

funkcjonalności, jakie jeszcze kilka lat temu miały PLC. Niektóre z nich pozwalają na ingerencję w bardzo zaawansowane parametry czy wręcz w algorytm sterowania mocą silnika, dzięki czemu możliwa jest optymalizacja i łatwa adaptacja w specyficznych zastosowaniach.

Obecnie pracujemy też nad algorytmami, które umożliwią prewencyjne powiadamianie użytkownika, że silnik nie pracuje tak jak powinien, co umożliwi zapobieganie uszkodzeniom i awariom. Chcemy bowiem, by przetwornica pełniła rolę inteligentnej stacji diagnostycznej dla silnika, która pozwala przewidzieć problemy mogące wystąpić w przyszłości. To w odniesieniu do Przemysłu 4.0 współgra z ideą inteligencji rozproszonej, jednak to wciąż wczesny etap rozwoju. * #

Urszula Chojnacka Jolanta Górska-Szkaradek AUTOMATYKA

KLUCZEM

DO SUKCESU

PRENUMERUJ Wydawca: Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al.6/2018 Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa, e-mail: automatyka@piap.pl

CZYTAJ

WSPÓŁPRACUJ

www.AutomatykaOnline.pl/Automatyka 29

TEMAT NUMERU

Cyberbezpieczeństwo

w przemyśle * HJNP

E %

%

% # #

E #

1

# # G B %

%

S #

0 V

0 W

,

" # ,

+# * #

X 0 W," ,+* Z

HJNP G S [HH

D

# 1 # 1

. # %G

N

ajwiększa liczba słabych punktów zidentyfikowana została w sektorze energetycznym (178), systemach sterujących procesami produkcyjnymi w róşnych przedsiębiorstwach (164), w systemach zaopatrzenie w wodę (97) i w transporcie (74). Ponad połowa tych luk (194) zidentyfikowana została jako luki odpowiadające wysokiemu lub krytycznemu poziomowi ryzyka.

Powyşsze dane umieszczone w raporcie, pochodzą z komputerów i systemów chronionych przez produkty firmy Kaspersky Lab, które zespół Kaspersky Lab ICS CERT kategoryzuje jako elementy infrastruktury przemysłowej. W grupie tej znalazły się m.in. komputery z systemem Windows, które pełnią jedną lub kilka ponişszych funkcji [1]: • nadzorcze serwery sterowania i pozyskiwania danych (SCADA), • serwery przechowywania danych, • bramy danych,

0 S 1

# 1 # # %

HJNP

\

0

30

• komputery stacjonarne inşynierów i operatorów, • komputery mobilne inşynierów i operatorów, • interfejs człowiek-maszyna (HMI).

W grupie tej znajdują się równieş komputery pracowników oraz komputery administratorów sieci kontroli przemysłowej i systemów automatyki, w tym twórców oprogramowania, którzy rozwijają aplikacje dla systemów automatyki przemysłowej.

Ataki na infrastrukturę przemysłową Obserwowana w 2017 r., zwiększona liczba ataków na infrastrukturę przemysłową związana jest z tym, şe sieci przemysłowe w coraz większym stopniu przypominają sieci korporacyjne. W efekcie, krajobraz zagroşeń systemów automatyki przemysłowej upodabnia się do krajobrazu zagroşeń dla systemów korporacyjnych.

Z raportu firmy Kasperski Lab wynika, şe w pierwszej połowie 2017 r. w systemach automatyki przemysłowej wykryto około 18 000 róşnych modyfikacji szkodliwego oprogramowania naleşącego do ponad 2500 róşnych rodzin.

Obecnie najbardziej naraşone na cyberataki są przemysłowe systemy sterowania, nazywane teş systemami ICS (Industrial Control Systems), i przede wszystkim wchodzące w ich skład systemy SCADA (Supervisory Control And Data Acquisition), DCS (Distributed Control System) oraz róşnego typu wykorzystywane przez te systemy elementy wykonawcze.

Tutaj przede wszystkim wymienia się, ze względu na ich specyfikę, sterowniki programowalne PLC, komputery przemysłowe, systemy sterowania maszyn, w tym panele sterownicze HMI (Human Machine Interface).

AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU

W przypadku komputerów, które tworzą infrastrukturę przemysłową, głównym źródłem infekcji jest w tej chwili Internet. Przyczyniają się do tego takie elementy, jak interfejsy dostępu między sieciami korporacyjnymi a przemysłowymi, co prawda mocno ograniczonego, ale jednak istniejącego, do Internetu z sieci przemysłowych oraz połączenia komputerów w sieciach przemysłowych z Internetem za pośrednictwem sieci operatorów telefonii komórkowej za pośrednictwem modemów USB, przemysłowych ruterów Wi-Fi ze wsparciem transmisji danych 3G/LTE. Jak zauwaşa Kaspersky Lab, osoby atakujące często wykorzystują niewielkie programy ładujące napisane w języku JavaScript, Visual Basic Script lub Powershell, a takşe w językach skryptów systemów CAD i MES, które są uruchamiane przy pomocy odpowiednich parametrów z wiersza poleceń i mogą być uruchamiane przez sterowniki PLC lub systemy sterujące maszynami.

Kto przeprowadza ataki Według danych amerykańskiej agencji rządowej ICS-CERT, cyberataki na przemysłowe systemy automatyki mają przede wszystkim spowodować szkody majątkowe i ograniczyć lub uniemoşliwić produkcję. Działania te zwiane są zarówno z tzw. haktywizmem, jak i grupami hakerów działającymi

na rzecz jakiegoś państwa. Haktywiści związani są przede wszystkim ideologicznie (nie są zwykle ich członkami) z organizacjami społeczno-ekologicznymi i organizują ataki np. na firmy powodujące zanieczyszczenie środowiska, dostarczające broń w rejon konfliktów czy na agencje rządowe. Ataki te mają na celu wymuszenie działań, związanych z rezygnacją z jakiejś nie-

Biuro Bezpieczeństwa Informacji (BSI). Atak miał miejsce jesienią 2014 r., a jego celem był jeden z niemieckich zakładów hutniczych. Atak, który ostatecznie spowodował fizyczne zniszczenie wielkiego pieca, rozpoczął się od klasycznego spear-phishingu, czyli ukierunkowanego, nadanego tylko do konkretnych osób w firmie maila z załącznikiem zawierającym złośliwe,

 OBSERWOWANA W 2017 ROKU, ZWIĘKSZONA LICZBA ATAKĂ“W NA INFRASTRUKTURĘ PRZEMYSĹ OWÄ„ ZWIÄ„ZANA JEST Z TYM, ĹťE SIECI PRZEMYSĹ OWE W CORAZ WIĘKSZYM STOPNIU PRZYPOMINAJÄ„ SIECI KORPORACYJNE. korzystnej dla Ĺ›rodowiska inwestycji czy zaprzestaniem dostaw broni, o ktĂłre walczy dana organizacja spoĹ‚eczna.

Z kolei działania inspirowane i opłacane przez jakiś rząd, są elementem prowadzonych od lat przez wywiady wielu państw działań cyberwojennych (patrz ramka: Cyberwojna, co to takiego? Przykładem, który bardzo dobrze pokazuje, jak wygląda współczesna wojna w cyberprzestrzeni, jest opis ataku opublikowany w raporcie wydanym przez Niemieckie Federalne

przygotowane specjalne na tę okazję oprogramowanie. Celem ataku były sterowniki PLC firmy Siemens kontrolujące produkcje hutniczą.

Przestawiony został system sterowania temperaturą pieca, w taki sposób, şe jego dolna granica była chłodzona, a część bardzo intensywnie grzana.

W następstwie anomalii temperaturowych piec pękł.

Innym przykładem cyberwojny jest atak, który miał miejsce w 2017 r., a jego ofiarą padło kilka instytucji państwowych w Czechach i Norwegii. Za atakiem tym stali najprawdopodobniej rosyjscy hakerzy z grup APT 28 i APT 29, które to grupy związane są z GRU i FSB. Powodem ataku były wspólne polsko-norwerskie i polsko-czeskie strategiczne projekty gazowe zagraşające Gazpromowi. Nie był to co prawda bezpośredni atak na strukturę przemysłową, ale pokazuje wyraźnie, şe w cyberprzestrzeni trwa cały czas bezpardonowa walka o wpływy i moşliwość wyeliminowania przemysłowej infrastruktury przeciwnika.

Energetyka i systemy krytyczne " 1

. %> S

=

/

1

D # =

#

%

6/2018

Z punktu widzenia kaşdego państwa, infrastruktura elektroenergetyczna 31

TEMAT NUMERU

jest infrastrukturą krytyczną pozwalającą na prawidłowe funkcjonowanie nie tylko samej gospodarki, ale również społeczeństwa. Bez dostępu do energii oraz jej nośników nie działałaby żadna spośród kluczowych gałęzi przemysłu, nie funkcjonowałby także transport, a miasta mogłyby zamienić się w obszary bezprawia.

nej rosyjskojęzycznej grupy hakerskiej Crouching Yeti, posługującej się też nazwą Energetic Bear lub Dragonfly.

Crouching Yeti to powstałe w 2010 r. ugrupowanie określane jako grupa typu APT (Advanced Persistent Threats), a więc ugrupowanie stosujące zaawansowane, długotrwałe zagrożenia. Hakerzy ci znani są z atakowania sektora przemysłowego na całym świecie, a w szczególności zakładów energetycznych, głównie w celu kradzieży cennych danych z systemów ofiar. Jedną z powszechnie stosowanych przez ugrupowanie technik jest przeprowadzanie ataków metodą „wodopoju” (watering hole), w ramach których przestępcy wstrzykują do istniejących stron internetowych odsyłacze przekierowujące odwiedzających do szkodliwych zasobów [1].

Działania hakerów Członkowie grupy Crouching Yeti specjalizują się w działaniach pozwalających uzyskać dostęp do krytycznych segmentów systemu automatyki, odpowiedzialnych za sterowanie procesami przemysłowymi. Celami są przede wszystkim operatorzy sieci przesyłowych, elektrownie, opera-

To dlatego infrastruktura energetyczna znalazła się na celowniku hakerów związanych z wywiadami obcych państw, którzy w głównej mierze odpowiadają za ataki na tego typu systemy.

Co więcej, sektor energetyczny jest jedną z pierwszych branż, która zaczęła szeroko stosować cyfrowe systemy automatyki, i obecnie należy do najbardziej skomputeryzowanych branż przemysłowych. Incydenty naruszenia cyberbezpieczeństwa oraz ataki ukierunkowane na zakłady energetyczne, jakie miały miejsce na przestrzeni kilku ostatnich lat, wymuszają obligatoryjne stosowanie środków w zakresie cyberbezpieczeństwa dla systemów technologii operacyjnej i sieci przemysłowej OT (Operational Technology), wykorzystanych w energetyce.

W tym kontekście warto wspomnieć o działaniach najbardziej zna32

torzy gazociągów, ropociągów oraz producenci urządzeń SCADA/ICS. Do głównych krajów, którymi interesuje się grupa należą: Stany Zjednoczone, Hiszpania, Francja, Włochy, Niemcy, Turcja oraz Polska.

W 2017 r. wykryto wiele zainfekowanych przez to ugrupowanie serwerów zlokalizowanych w Rosji, Stanach Zjednoczonych, Turcji oraz państwach europejskich, w tym w Polsce, które nie ograniczały się jedynie do przedsiębiorstw przemysłowych. W trakcie analizy ataku okazało się, że serwery te zainfekowane zostały w latach 2016–2017 i w niektórych przypadkach pośredniczyły w atakach na inne zasoby przemysłowe. Crouching Yeti posługuje się też specjalnie przygotowanym, złośliwym oprogramowaniem. Malware po włamaniu na serwer, dołączany jest do oprogramowania i aktualizacji aplikacji ICS i SCADA, które umieszczane są na stronie producentów.

W ten sposób firmy energetyczne używające tych specjalistycznych aplikacji, same infekują swoje stacje robocze, które wykorzystywane przez pracowników do dostępu do sieci ICS/SCADA, a atakujący uzyskują

CYBERWOJNA, CO TO TAKIEGO? Wojną cybernetyczną (ang. cyberwarfare) określa się wszystkie działania w cyberprzestrzeni związane z atakami na systemy informatyczne przeciwnika. Nie chodzi tu jednak o zwykłe ataki hakerskie czy cyberteroryzm, ale o ataki, za którymi stoją rządy poszczególnych państw. Innymi słowy, określenie cyberwojna używane jest do opisu sytuacji, gdzie hakerzy jednego państwa atakują systemy zarządzające infrastrukturą bytową, przemysłową, ekonomiczną lub wojskową innego państwa.

Pojęcie wojny cybernetycznej stworzył w 1984 r. William Gibson na potrzeby swojej powieści Neuromancer, a na początku lat 90. weszło ono do powszechnego użytku.

Pierwsze analizy, i prawdopodobnie pierwsze działania i kampanie cyberwojenne miały miejsce w pierwszej połowie lat 90.

Umownie za początek ery cyberwojen przyjmuje się atak Rosji na Estonię prze-

prowadzony 17 maja 2007 r. Konflikt rozpoczął się w realnym świecie od usunięcia pomnika „Brązowego Żołnierza” z centrum Tallina i przeniesienia go na cmentarz wojskowy. Oburzeni tym Rosjanie rozpoczęli zmasowany cyberatak na Estonię, na skutek którego sparaliżowany został cały kraj.

Cyberwojna w Internecie trwa już od wielu lat. Najważniejszymi graczami są Chiny, USA i Rosja, a także obie Koree. Co ciekawe, Chińczycy i Rosjanie specjalizują się przede wszystkim w wykradaniu informacji technologicznych i wojskowych.

Rosja używa też chętnie swoich cybersił do paraliżowania funkcjonowania innych krajów, w tym do paraliżowania infrastruktury przemysłowej. Obecnie coraz częściej działania cyberwojenne dotyczą właśnie infrastruktury przemysłowej i systemów automatyki sterującej procesami krytycznymi.

AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU

BEZPIECZEŃSTWO ZAKŁADU ZALEŻY OD WSPÓŁPRACY ZESPOŁÓW IT I OT WOJCIECH ZNOJEK, WICEPREZES ZARZĄDU, DYREKTOR GENERALNY SABUR SP. Z O.O. Naruszenia zabezpieczeń kluczowych systemów zdarzają się coraz częściej. Skutkiem stałego zwiększania liczby urządzeń i rozpowszechniania rozwiązań IoT jest wzrost liczby potencjalnych celów ataków hakerskich. Dlatego tak ważne jest wprowadzanie zabezpieczeń dla wszystkich obszarów i zasobów.

Urządzenia zabezpieczające powinny być instalowane w obrębie całej infrastruktury, w tym także na brzegu sieci.

Polityka bezpieczeństwa firm produkcyjnych musi obejmować spójne zasady w odniesieniu do urządzeń, sieci i systemów oraz określać procesy ścisłej współpracy zespołów IT i OT w celu podnoszenia bezpieczeństwa zakładu jako całości. Taka współpraca to dla organizacji kompleksowy wgląd w zagrożenia pochodzące z różnych kierunków.

Jednym z głównych wyzwań, jakie stoją przed osobami zarządzającymi infrastrukturą współczesnych systemów automatyki

możliwość wprowadzania zmiany parametrów pracy urządzeń przemysłowych. Innymi drogami ataku na firmy energetyczne były spersonalizowane wiadomości e-mail zawierające zainfekowane załączniki PDF oraz złośliwy kod umieszczany w źródłach stron internetowych o tematyce energetycznej.

Wzrost liczby zagrożeń Analiza zebranych danych w raporcie „Jak chronić sieci przemysłowe przed cyberatakami?” firmy ASTOR wskazuje, że sieci przemysłowe są łatwym celem dla coraz bardziej zdeterminowanych przestępców. Wiele sieci ma wyjście do publicznego Internetu – banalnie prosto jest się do nich dostać przez np. nieszyfrowane, proste hasła. Często brakuje podstawowych zabezpieczeń, takich jak program antywirusowy, co umożliwia atakującym zrealizowanie rozpoznania w niezauważalny sposób, przed podjęciem próby sabotażu instalacji produkcyjnych, takich jak linie montażowe, zbiorniki mieszające, wielkie piece itp.

Stały wzrost liczby oraz coraz większa złożoność ataków na rynek przemysłowy sprawia, że ignorowanie problemów w zakresie cyberbezpieczeństwa może mieć katastrofalne skutki. W 2017 r., 28% przedsiębiorstw przemysłowych stanowiło cel ukie6/2018

jest zapewnienie bezpiecznego, zdalnego dostępu serwisowego do urządzeń i aplikacji pracujących na obiekcie. W realizowanych przez nas projektach wykorzystujemy do tego celu funkcjonalne i sprawdzone rozwiązanie ASEM Ubiquity, dedykowane dla IIoT, zgodne z międzynarodowymi normami dot. cyberbezpieczeństwa IEC 62443. ASEM Ubiquity zapewnia bezpieczny, zdalny dostęp serwisowy do każdego urządzenia pracującego na obiekcie, umożliwiając np. podgląd wizualizacji, ale też aktualizację oprogramowania, diagnostykę, przeglądy systemów itp. W połączeniu z prostotą uruchomienia i funkcjonalnym zarządzaniem prawami dostępu do systemu, ASEM Ubiquity stanowi optymalne rozwiązanie dla użytkowników poszukujących bezpiecznych metod zdalnego serwisu.

runkowanych ataków. To o 8% więcej niż w 2016 r. Wzrost liczby najbardziej niebezpiecznych incydentów o ponad jedną trzecią wyraźnie sugeruje, że ugrupowania cyberprzestępcze wykazują znacznie większe zainteresowanie sektorem przemysłowym.

Prognozy ekspertów z działu ICS CERT Kaspersky Lab dotyczących pojawie-

nia się specyficznego szkodliwego oprogramowania wykorzystującego luki w komponentach automatyki przemysłowej w 2018 r. są potwierdzeniem tego niepokojącego zjawiska [1].

Bezpieczeństwo systemów sterowania Systemy przemysłowe są stosunkowo łatwym celem, ponieważ przez wiele lat funkcjonowało przekonanie, że ich odizolowanie od Internetu oraz specyficzne protokoły komunikacyjne są same w sobie wystarczającą barierą ochronną i w konsekwencji systemy automatyki mają praktycznie zerowy stopień zabezpieczeń. Dlatego, gdy atakujący dostanie się do sieci OT i systemów ICS, może stosunkowo łatwo się w niej poruszać. W pierwszej kolejności hakerzy przeprowadzają wówczas rozpoznanie pracujących w niej urządzeń, a następnie przygotowują atak, który skutecznie może unieruchomić produkcję [2].

Warto zwrócić uwagę na fakt, że infrastruktura przemysłowych systemów sterowania ICS i sieci OT w zasadniczy sposób różni się od rozwiązań IT, a więc wymaga też odmiennego podejścia do zagadnień bezpieczeństwa. W systemach przemysłowych najważniejsze są bowiem dostępność oraz ciągłość działania, 33

TEMAT NUMERU

a takşe stabilność całego systemu.

Dopiero w następnej kolejności liczą się integralność i poufność danych.

Jak pokazano na przykładzie działań grupy Crouching Yeti, hakerzy tworzą specjalne oprogramowanie, wirusy oraz malware, które zdolne są do zainfekowania sterowników PLC danego producenta, a takşe zdalnych terminali RTU (Remote Terminal Unit). Oprogramowanie to radzi sobie bez problemu z obsługą większości protokołów przemysłowych, a więc moşe się przenosić w środowisku OT. Obecnie, ze względu na szereg zalet technologicznych, coraz powszechniej stosuje się protokoły adresowalne, m.in. Ethernet/IP czy TCP/IP, co jeszcze bardziej ułatwia propagację złośliwego oprogramowania. Warto podkreślić, şe zanotowano juş ataki skierowane na sterowniki PLC takich producentów jak GE, Rockwell Automation, Schneider Electric, Koyo czy Siemens.

Bariera kompatybilności Sieci przemysłowe są równieş podatne na zagroşenia typu zero-day, a więc takie, które nie zostały jeszcze zdiagnozowane, ani nie są znane przez producenta. W systemach IT, tego typu zagroşeniom zapobiega się przez szybką aktualizację oprogramowania czy systemu operacyjnego dla urządzeń objętych zagroşeniem.

W wypadku systemów przemysłowych jest to nie tylko nierealne, ale równieş często niepoşądane, ponie-

waş nigdy nie wiadomo, czy przygotowana na szybko poprawka nie doprowadzi do utraty stabilności działania linii technologicznej, a cofnięcie jej moşe okazać się równie kłopotliwe, co jej zastosowanie.

O problemach związanych z bezpieczeństwem systemów przemysłowych ICS świadczy teş fakt, şe duşa część dostępnych na rynku systemów ICS/SCADA czy HMI jest bardzo mocno przestarzała i często działa na niewspieranych od lat systemach operacyjnych, dla których nie przygotowuje się juş łatek bezpieczeństwa. Brak dostępnych uaktualnień oznacza, şe są one bardzo podatne na wszelkie typy ataków.

Podobnie jest z protokołami przemysłowymi. Dla przykładu chętnie wykorzystywany protokół Modbus TCP to nieszyfrowany protokół będącym prostym rozszerzeniem protokołu Modbus RTU z lat 70. Podsłuchanie transmisji nie stanowi tu problemu, a wszystkie dane sterujące są w nim przesyłane w sposób jawny. Podatne na ataki są teş nieszyfrowane protokoły Ethernet/IP oraz popularny Profinet.

W ich wypadku zrealizowanie ataku typu Man-in-the-midle jest wyjątkowo proste, ze względu na brak szyfrowania oraz dzięki powszechnej dostęp-

3 * +-*]^NJ # D

>

#

D #

> # #

#

G

. %

1 . 1

_!

34

ności danych o tych protokołach.

Wydawałoby się, şe sterowniki PLC powinny być znacznie lepiej zabezpieczone. Co prawda, na rynku dostępne są modele wyposaşone w mechanizmy bezpieczeństwa, w tym filtrowania pakietów i wewnętrzny firewall, ale stosowane powszechnie znacznie tańsze urządzenia PLC są praktycznie całkowicie bezbronne w razie ataku. Ograniczenia sprzętowe sprawiają teş, şe np. stos TCP wbudowany w sterownikach PLC jest mocno okrojony w stosunku do jego komputerowej wersji albo mocno przestarzały, dlatego zawiera pewne błędy.

Oznacza to, şe „zawieszenie� takiego sterownika PLC nie jest skomplikowanym zadaniem. Wystarczy odpowiednio spreparować ramkę ethernetową lub odpowiedni pakiet z błędem, aby zawiesić komunikację lub przejąć kontrolę nad sterownikiem.

Jak się bronić?

Obecnie, w dobie Przemysłu 4.0, w systemach przemysłowych, w celu poprawy ich bezpieczeństwa, stosuje się dwie strategie. Pierwsza, to wymiana urządzeń na nowe modele, wyposaşone w mechanizmy bezpieczeństwa. Druga, stosowana równolegle, to wielowarstwowa strategia bezpieczeństwa określana mianem Defence in Depth. Strategia ta polega na zastosowaniu odpowiednich zabezpieczeń na kaşdym poziomie sieci OT. Strategia Defence in Depth realizowana jest przez stosowanie systemów SIEM (Security Information and Event Management), szyfrowanie transmisji, monitoring protokołów przemysłowych i analizę historii sterowań, wykrywanie anomalii i działań nieuprawnionych oraz stosowanie rozproszonego systemu firewalli i systemów wykrywania oraz zapobiegania włamaniom UTM (Unified Threat Management). Dodatkowo wprowadza się algorytmy uwierzytelniania, autentykacji i autoryzacji AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU

dostępu, podobnie jak ma to miejsce w systemach IT, których zadaniem jest odpowiednie sterowanie dostępem do sieci.

Warto teş wykorzystać standardowe metody, takie jak ograniczanie dostępu do portów czy kontrola adresów MAC i IP. Moşna teş zastosować mechanizmy chroniące przed próbami nieuprawnionego dodania zewnętrznych urządzeń do sieci wykorzystując mechanizm Klient –Server DHCP, ochrony przed podsłuchaniem adresu IP jednego z urządzeń pracujących w sieci lub zawieszenia bądź spowolnienia całej sieci lub jej fragmentu na skutek zmasowanej dystrybucji komunikatów serwisowych.

Przemysłowy firewall Jedną z najczęściej wykorzystywanych metod ochrony infrastruktury przemysłowej jest stosowanie rozproszonych, specjalnie opracowanych pod tym kątem firewalli przemysłowych, dzięki którym kaşde krytyczne dla działania systemu urządzenie końcowe moşe być odpowiednio izolowane określonym zestawem reguł dostępu.

Przykładem tego typu urządzenia moşe być Moxa EDR-810 – przemysłowy router z funkcją firewalla. Zaawansowany funkcjonalnie firewall pozwala na dokładne filtrowanie ruchu sieciowego z wykorzystaniem

58%

28%

18%

16%

Modbus TCP

Ethernet/IP

Siemens S7/S7+

OPC

14%

12%

60%

OSIsoft PI

MMS

inne

% %

# G

%# % NP

# 1

1 D % E

# % D NJ` . G W

- ![ 8+ "* / 8+

5 "

8+ +8- 8+ 3

) " 1 +

) &33

2," - _ 2

6 , # 3 1 ..

1 +0"+, W,,!

W+, NJb W"/

8//"+G d 3 , 7 HJNP

wszystkich popularnych protokołów przemysłowych m.in. Profinet, Ethernet/IP i EtherCAT. Uwzględniono równieş moşliwość filtrowania transmisji z wykorzystaniem popularnego protokołu Modbus TCP. Urządzenie moşe przeprowadzać inspekcję pakietów równieş pod kątem adresu urządzeń slave. Z kolei obsługa tuneli VPN pozwala na bezpieczny dostęp do sieci przemysłowej z dowolnego miejsca na ziemi. Dzięki połączeniu funkcjonalności routera z firewallem oraz zarządzalnego swictha przemysłowego na szynie DIN, jest to wyjątkowo wygodne rozwiązanie do tworzenia infrastruktury automatyki przemysłowej.

Z kolei STORMSHIELD SNi40 to przemysłowe urządzenie klasy

UTM łączące w sobie Firewall i IPS (Intrusion Prevention System), a więc system zapobiegania i wykrywania włamaniom. Urządzenie to, montowane równieş na szynie DIN, jest doskonale przystosowane do pracy w ekstremalnie wysokiej i niskiej temperaturze, a takşe jest odporne na niespodziewane drgania oraz silne zapylenie. STORMSHIELD SNi40 zabezpiecza protokoły przemysłowe: Modbus, S7, OPC UA, EtherNet/IP, IEC 60870-5-104, OPC CLASSIC (DA/HDA/AE) oraz BACnet/IP. Co waşne, obsługuje teş tunele VPN. Innym typem firewalli przemysłowych są firewalle z funkcją analizowania wybranych protokołów przemysłowych, pozwalające śledzić i wykrywać anomalie z moşliwością

WALKĘ Z CYBERPRZESTĘPCZOĹšCIÄ„ NALEĹťY ZACZĄĆ OD PODSTAW IGOR ZBYRYT, DYREKTOR DS. CYBERBEZPIECZEĹƒSTWA W PRZEMYĹšLE FIRMY ASTOR Ochrona sieci OT czÄ™sto traktowana jest powierzchownie, a najwiÄ™kszÄ… uwagÄ™ skupia siÄ™ na zabezpieczeniu sieci IT. Tymczasem coraz częściej rĂłwnieĹź sieci przemysĹ‚owe padajÄ… ofiarÄ… przestÄ™pcĂłw. UĹ‚atwia to fakt nie tyle rezygnacji z wykorzystania oczywistych rozwiÄ…zaĹ„, takich jak zautomatyzowane aktualizacje czy kilkustopniowe mechanizmy uwierzytelniania, co brak takich moĹźliwoĹ›ci. AĹź jedna trzecia zakĹ‚adĂłw jest podĹ‚Ä…czona do Internetu, stajÄ…c siÄ™ tym samym kuszÄ…cym celem dla hakerĂłw i zĹ‚oĹ›liwego oprogramowania. WalkÄ™ z cyberprzestÄ™pczoĹ›ciÄ… naleĹźy zatem zacząć od podstaw. DobrÄ… praktykÄ… zwiÄ™kszajÄ…cÄ… bezpieczeĹ„stwo sieci OT jest jej segmentacja i separacja urzÄ…dzeniami aktywnymi (typu firewall). To jednak proces czasochĹ‚onny, ktĂłry generuje bardzo wysokie koszty.

Dlatego ochronę przed intruzami warto rozpocząć od edukacji

6/2018

pracowników na temat ryzykownych zachowań. Istotne jest teş stałe monitorowanie sieci oraz wykrywanie i usuwanie nieprawidłowości. Pomocne okazuje się równieş nawiązanie współpracy między działami IT i OT. Wzajemna wymiana doświadczeń ułatwia wykrywanie wszelkich anomali i tym samym zapobieganie niechcianym zdarzeniom.

W celu uniknięcia zagroşeń, wynikających z cyberataków, zakłady przemysłowe powinny przede wszystkim stworzyć odpowiednią politykę bezpieczeństwa, obejmującą uprawnienia personelu. Osoby, jak równieş programy, powinny mieć dostęp tylko do tych informacji i zasobów, które są niezbędne do wykonywania wyznaczonych im zadań.

35

TEMAT NUMERU

NAJSKUTECZNIEJSZĄ METODĄ OCHRONY PRZED CYBERATAKAMI JEST „OBRONA W GŠĄB�

KAMIL WACHOWICZ, PRODUCT MANAGER DS. AUTOMATYKI, PHOENIX CONTACT Cyberbezpieczeństwo sieci komunikacyjnych to z jednej strony obszar bardzo istotny dla kaşdego z przedsiębiorstw przemysłowych, z drugiej zaś – wciąş tematyka, której firmy poświęcają znacznie mniej uwagi niş zabezpieczaniu tradycyjnych sieci IT. Niestety, jak pokazują badania, sieci przemysłowe stają się łatwym celem dla coraz bardziej zdeterminowanych przestępców. Dzieje się tak dlatego, şe firmy często nie stosują nawet podstawowych zabezpieczeń w tym zakresie, a konsekwencje cyberataków mogą być naprawdę bolesne – kradzieş danych, utrata kontroli nad produkcją, katastrofa ekologiczna, czy ryzyko śmierci.

Zatem jak się chronić? Najskuteczniejszą metodą jest tzw. „obrona w głąb� (defence in depth). Ochrona taka opiera się na trzech podstawowych załoşeniach. Pierwszym z nich jest ochrona zakładu produkcyjnego, czyli polityka i procedury bezpieczeństwa oraz fizyczna ochrona dostępu do kluczowych elementów. Drugim załoşeniem jest ochrona sieci, realizowana przez kontrolowane połączenie między siecią biurową a siecią zakładową, segmen-

scentralizowanego logowania zdarzeń. Takie rozwiązanie określa się mianem firewall SCADA lub firewall DPI (Deep Packet Inspection).Urządzenie tego typu najpierw pracuje w trybie uczenia się, aby utworzyć model normalnej pracy.

Dzięki temu w trybie roboczym jest moşe wykrywać róşnego rodzaju anomalie i inicjować odpowiednie reakcje.

Przykładem tego typu urządzenia jest Firewall SCADA RADiFlow 1031 z funkcją bramy dostępu. Rozwiązanie to oferuje bezpieczeństwo dla połączeń M2M (Machine to Machine) oraz H2M (Human to Machine). Wbudowany Firewall DPI pozwala

R E K L A M A

tację sieci zakładowej i DMZ (strefa zdemilitaryzowana) oraz Firewalle i VPN. Trzecim załoşeniem jest integralność systemu oparta na kontroli dostępu zdefiniowanego dla kaşdego uşytkownika, regularnej instalacji aktualizacji i zabezpieczeniu przed złośliwym oprogramowaniem.

Nie będę się skupiał na temacie procedur odnoszących się do fizycznej ochrony newralgicznych miejsc w zakładach przemysłowych – kaşdy z nich jest inny i powinien mieć dostosowane procedury do swoich wymagań. Natomiast drugie i trzecie załoşenie moşemy spełnić stosując wielofunkcyjne urządzenia bezpieczeństwa, które mają na pokładzie zarówno router, zaporę sieciową, jak i równoległe tunele VPN z szyfrowaniem IPsec. Takie rozwiązanie umoşliwia zdalne serwisowanie maszynami produkcyjnymi.

Jednym z lepszych rozwiązań dostępnych na rynku są urządzenia mGuard firmy Phoenix Contact. Zapewniają one jak najskuteczniejszą ochronę systemów przemysłowych przed lukami w zabezpieczeniach.

na głęboką analizę ruchu oraz monitorowanie ruchu w sieci SCADA. Dodatkowo zapewnia identyfikację toşsamości uşytkownika. Certyfikat bezpieczeństwa NERC CIP V.5 pozwala na stosowanie Firewalla RADiFlow 1031 w aplikacjach zdalnego dostępu do podstacji energetycznych.

Jak widać, w systemach przemysłowych kluczowe znaczenie ma ciągłe monitorowanie i wykrywanie anomalii oraz moşliwość szybkiej reakcji przez wprowadzanie sygnatur bezpieczeństwa w formie reguł filtrowania firewalla.

Dzięki temu mamy nie tylko zabezpieczoną od wewnątrz sieć przemysłową OT, ale równieş uzyskujemy moşliwość reagowania na zagroşenia zero-day oraz wszelkie złośliwe oprogramowanie, którego celem moşe być penetracja systemu lub generowanie fałszywych komend dla systemów automatyki.

Oczywiście nie wolno zapominać o odpowiedniej polityce cyberbezpieczeństwa, opracowaniu scenariuszy reagowania na zagroşenia i odpowiednim zabezpieczeniu firmowej infrastruktury IT, z uwzględnieniem punktów jej styku z siecią OT i wszystkich dróg transmisji i moşliwości przenoszenia, na przykład na nośnikach USB, danych. Dopiero tak kompleksowa ochrona umoşliwia podwyşszenie poziomu bezpieczeństwa systemów przemysłowych oraz zmniejszenie ryzyka ich zaatakowania.

&( / & 6 &

Literatura 1. Threat Landscape for Industrial Automation Systems in H2 2017, Kaspersky Lab ICS CERT 2018 2. Raport specjalny: Jak chronić sieci przemysłowe przed cyberatakami?, ASTOR 2018 36

AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU

Cyberbezpieczeństwo

przemysłowych sieci Ethernet Standard IEC 62443

C

oraz większe zapotrzebowanie na dane skutkuje rosnącymi wymaganiami w stosunku do przemysłowych systemów transmisji danych. W związku z narastającą skalą zjawiska powszechnie mówi się dziś o cyberbezpieczeństwie sieci. Kilka lat temu temat ten nie wydawał się zbyt istotny, szczególnie dla automatyków.

Bez wątpienia jednak świadomość tego typu zagroşeń w świecie przemysłu systematycznie rośnie, co owocuje większym zapotrzebowaniem na fachową wiedzę w tym obszarze.

W zakresie systemów przemysłowych często za podstawę bezpieczeństwa uwaşa się ich odseparowanie od świata zewnętrznego. Utrzymanie takiego statusu jest jednak coraz trud-

0 >

%>

1

# 1 #

# % + 1 ?

G 5 .

D > > 1

E E

1

?=

?= 1 1G e

% %> E W *

! # bGJ # D = E D

% D % ?

%

G

niejsze. Wiąşe się to oczywiście z rosnącą liczbą urządzeń włączanych do sieci, potrzebą wymiany danych (równieş między róşnymi systemami), a takşe koniecznością ich podłączania do urządzeń zewnętrznych. Systemy automatyki stają się w efekcie bardziej podatne na zagroşenia ze strony cyberprzestępców, podczas gdy ci ostatni wykazują coraz większe zainteresowanie taką infrastrukturą. Poza zagroşeniami pochodzącymi ze „świata zewnętrznego� nie moşna pomijać równieş tych pochodzących z „wewnątrz�.

Standard IEC 62443 Obecnie istnieje szereg norm i wytycznych dotyczących bezpieczeństwa systemów przemysłowych. Niektóre

Design Details

Energy Industrial Automation IT

IEC 62351 Technical Aspects

NIST 800-53 IEEE P 1686 GIGRE D2.22

Relevance for Manufacturers

NERC CIP

Details of Operation

ISO 27000

e

38

IEC 62443

Operator

Management Aspects

Manufacturer Relative Security Coverage P R O M O C J A

AUTOMATYKA

Industria l Au to

TEMAT NUMERU

& Control Sys n o i tem t 1. General ma 2. Policy & Procedure 3. System

4. Component

"

W+, fHbb[

z nich są precyzyjne, inne podchodzą do problemu dość ogólnie. Część skupia się tylko na hardwarze, część na softwarze, a inne opisują oba obszary całościowo, podpowiadając uşytkownikom jak budować bezpieczne aplikacje. Wśród najpopularniejszych norm są m.in. NIST 800-53, NERC CIP dla energetyki czy IEC 62443, znany teş jako ISA 99 (rys. 1).

Szczególnie ostatni z nich ma szansę stać się wiodącym standardem, przede wszystkim ze względu na kompleksowe podejście do problemu. W wielu przypadkach właściciele systemów w odniesieniu do ich bezpieczeństwa musieli polegać na opinii wykonawców. Dzięki IEC 62443 sytuacja ulega zmianie. Norma szczegółowo opisuje wymagania, jakie powinni spełniać nie tylko dostawcy komponentów i systemu, ale takşe jego finalni odbiorcy (rys. 2). Dzięki temu zarówno wykonawcy systemów, jak i ich właściciele mogą precyzyjnie określić parametry, które zagwarantują bezpieczeństwo systemu.

W myśl zasady, iş system jest tak bezpieczny jak jago najsłabsze ogniwo, producenci komponentów mają coraz większy wpływ na bezpieczeństwo aplikacji. Ich rolą jest stworzenie takich moşliwości konfiguracyjnych i funkcjonalnych oferowanych produktów, aby zapewnienie bezpieczeństwa nie stanowiło problemu. Jak to zrobić? W normie IEC 62443-4-2 uwzględniono wytyczne 6/2018

The Scope of IEC 62443 standard 1-1: Terminology and concepts 1-2: Master glossary 1-3: System security compliance metrics 1-4: IACS security lifecycle and use-case 2-1: Requirements for an IACS security management system 2-2: Implementation guidance 2-3: Patch management 2-4: Installation & maintenance Apply to Asset Owner 3-1: Security technologies for IACS 3-2: Security levels for zones and conduits 3-3: System security requirements and levels Apply to System Integrator 4-1: Product development requirements 4-2: Technical security requirement for IACS components Apply to Component Supplier

dla dostawców komponentów, które dotyczą m.in. wymagań w zakresie identyfikacji i uwierzytelniania uşytkowników, integralności i poufności danych oraz tworzenia kopii zapasowych. Wyliczono siedem głównych zagroşeń, na które naleşy zwrócić uwagę w kontekście bezpieczeństwa urządzeń, w tym równieş urządzeń sieciowych.

Zagroşenia oraz przykładowe mechanizmy i funkcje, jakie moşna zastosować, by je wyeliminować, to: • brak kontroli identyfikacji i autentykacji – zarządzanie kontami i hasłami indywidualnie dla kaşdego uşytkownika, • brak kontroli dostępu – automatyczne wylogowanie i blokada dostępu do urządzenia, • brak integralności danych – kontrola integralności plików konfiguracji oraz aktualizacji oprogramowania, • brak poufności danych – wykorzystywanie „bezpiecznych połączeń�

(SSL/SSH), • brak restrykcyjnych wymagań dla przepływu danych – stosowanie mechanizmów typu listy kontroli dostępu w przełącznikach sieciowych (tzw. ACL) czy kontrola dostępu do nich przez definiowane listy IP, • brak szybkiej reakcji na zdarzenia – budowanie logów zdarzeń w oparciu o śledzenie działań wykonywanych przez konkretnych uşytkowników, • ograniczona dostępność zasobów sieciowych – ograniczenie liczby

zalogowanych uşytkowników oraz wyłączenie nieszyfrowanych bądź niewykorzystywanych interfejsów.

Wskazane elementy dotyczą jedynie bezpieczeństwa urządzeń sieciowych.

Brak takich funkcjonalności moşe być istotnym problemem, ale samo ich istnienie nie gwarantuje powodzenia. Aby móc je w pełni wykorzystać, konieczne jest wejście o poziom wyşej – na poziom sieci komunikacyjnej, gdzie mogą pojawić się takie niedociągnięcia jak brak zdefiniowanych tzw. dobrych praktyk i wytycznych w zakresie stosowanych mechanizmów bezpieczeństwa i konfiguracji sieci. Skutkuje to m.in. stosowaniem tych samych haseł, łączeniem obszaru IT z OT bez zabezpieczeń czy zdalnym dostępem do obiektów w celach serwisowych. Z tego względu kluczowe jest określenie zasad konfiguracji urządzeń sieciowych oraz segmentacji sieci przez VLAN, a takşe tworzenie stref i komórek oraz reguł ich wzajemnych interakcji przez wykorzystanie odpowiednich firewalli. Istotnym aspektem jest równieş utrzymanie bezpieczeństwa systemu w całym cyklu jego şycia. Nie jest to proste, szczególnie jeśli za jego utrzymanie odpowiedzialny jest liczny personel albo firmy zewnętrzne. Często z zbiegiem czasu poziom zabezpieczeń znacząco maleje, począwszy od bieşących zmian w konfiguracji sprzętu, a kończąc na braku aktualizacji oprogramowania.

Warto mieć narzędzia, który ułatwią i usprawnią ten proces oraz pozwolą 39

TEMAT NUMERU na utrzymanie oczekiwanego poziomu bezpieczeństwa.

Przyjęcie podejścia bazującego na najlepszych praktykach w zakresie ochrony infrastruktury przemysłowej daje właścicielom tego typu obiektów największą szansę na skuteczną ochronę przed zagroşeniami. Taką ideę propaguje opisywana norma IEC 62443. Na jej korzyść przemawia równieş fakt, iş jest zaaprobowana i wdraşana przez największych gra-

" 1

%> W+, fHbb[

m>

/

W

? >

# =

S

1 > G

%E

+-*]^NJ

czy w branĹźy, czyli firmy takie jak Siemens, ABB, Yokogawa, Honeywell czy Rockwell Automation.

Implementacja IEC 62443 w przełącznikach Moxa Przedstawiciele firmy Moxa, podobnie jak wielu ekspertów z dziedziny cyberbezpieczeństwa przemysłowego, są zdania, şe najlepszą drogą i początkiem do zagwarantowania bezpieczeństwa sieci przemysłowych jest zapewnienie oczekiwanego poziomu bezpieczeństwa przez urządzenia, które je tworzą, czyli switche przemysłowe. W odpowiedzi na tego typu oczekiwania Moxa przygotowała specjalną aktualizację oprogramowania przełączników z portfolio firmy, tzw. Turbo Pack 3.

Zapewnia to pełną zgodność z wymaganiami wskazanymi w IEC 62443-4-2 (poziom 2).

W aktualizacji moşna znaleźć wszystkie funkcjonalności i mechanizmy, wymienione uprzednio jako istotne dla ochrony przed siedmioma zasadniczymi zagroşeniami dotyczącymi sieci przemysłowych. To jednak nie wszystko – aktualizacja znacznie przekracza wspomniane wymagania i zapewnia szereg dodatkowych funkcjonalności, które mają na celu zwiększenie ochrony. Naleşą do nich m.in. uwierzytelnianie przez zewnętrz40

ne serwery RADIUS, kontrola adresĂłw MAC na portach i przyjazny interfejs uĹźytkownika.

Obecnie zaawansowane funkcje bezpieczeństwa są dostępne w przełącznikach Moxa z serii EDS-500E, IKS-6700A, IKS-G6000A czy „rdzeniowych� ICS-7000A. Jednocześnie planowany jest dalszy intensywny rozwój w kierunku udostępnienia nowych mechanizmów i moşliwości zapewnienia bezpieczeństwa sieci przemysłowych. Przykładem jest wyjście poza utarty schemat ograniczenia się do samych urządzeń. W ramach pakietu MXstudio, tj. narzędzi przeznaczonych do monitorowania, diagnostyki oraz konfiguracji sieci opartych na sprzęcie Moxa, zaimplementowany został tzw. security view. Jego uşycie umoşliwia szybkie kontrolowanie statusów oraz poziomu bezpieczeństwa uşytkowanych urządzeń Moxa. Parametry bieşących konfiguracji są konfrontowane z wymaganiami określonymi przez IEC 62443, co w czytelny sposób obrazuje poziom zabezpieczenia stosowanych urządzeń sieciowych.

Z punktu widzenia właścicieli systemów oraz działań, jakie sugeruje im standard IEC 62443 w zakresie utrzymania duşego bezpieczeństwa systemów w całym cyklu ich şycia, jest to nieocenione.

Podsumowanie Cyberbezpieczeństwo w odniesieniu do systemów przemysłowych będzie odgrywać coraz większą rolę. Poszukując dróg, jakimi moşna podąşać przy realizacji polityki bezpieczeństwa, warto pamiętać o normie IEC 62443, która dzięki kompleksowemu podejściu do problemu ma szansę stać się wiodącą normą w tym zakresie. Określa wymagania wobec uşytkowników systemów, ich wykonawców oraz dostawców poszczególnych komponentów. Co istotne, dwie pierwsze grupy mogą wymagać od dostawców komponentów spełnienia sprecyzowanych parametrów, które finalnie pozwolą zagwarantować bezpieczeństwo systemu. Bez wątpienia wdroşenie wytycznych ujętych w normie znacząco ograniczy ryzyko dokonania skutecznego ataku. Świetnie rozumie to firma Moxa, która przy projektowaniu urządzeń uwzględnia wytyczne wskazane w normie IEC 62443.

! " #$

G # Pf Jg]JPg 5 ]5

G HH PP[ Pi [P HH PP^ ii Hg .

HH PP[ Pi [f ]#

# G l # G #G

# l # G #G

G # G #G

AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU

Jak chronić sieci

przemysłowe przed cyberatakami?

Raport CyberX, ASTOR 2017

E? % . # %>

1

# G

> D V

#

E

% 1 D

D

? G B ?

D

%> D

# >

D G 3 % #

1 # 1 #

1

>

1 W 1 % #

%

# 1 #

G -

?# %> >

? > 1

# D

> E G

$ G + # & # &" /*

F

irma CyberX, specjalizująca się w dostarczaniu rozwiązań z zakresu cyberbezpieczeństwa, zrealizowała metodyczną analizę ruchu sieciowego za pomocą autorskich, opatentowanych algorytmów. Badaniem objęto 375 sieci produkcyjnych w zakładach zlokalizowanych na terenie USA, Europy oraz w regionie Azji i Pacyfiku.

Prowadzone przez 18 miesięcy badanie objęło wszystkie sektory przemysłu, w tym energetykę, zakłady uşyteczności publicznej, sektor farmaceutyczny, paliwowy, przemysł chemiczny oraz zakłady produkcyjne z branşy FMCG.

6/2018

Analiza zebranych danych pokazuje, şe sieci przemysłowe są łatwym celem dla coraz bardziej zdeterminowanych przestępców.

Wiele sieci ma wyjście do publicznego Internetu – banalnie prosto jest się do nich dostać przez takie podatności, jak np. nieszyfrowane, proste hasła.

Często brakuje podstawowych zabezpieczeń jak program antywirusowy, co umoşliwia atakującym zrealizowanie rozpoznania w niezauwaşalny sposób, przed podjęciem próby sabotaşu instalacji produkcyjnych – linii montaşowych, zbiorników mieszających, wielkich pieców itp.

Do tej pory panowało powszechne przekonanie, şe sieci przemysłowe nie są zabezpieczone od wewnątrz, ale okazało się, şe równieş nie są bezpieczne od zewnątrz. Stąd gdy atakujący dostaną się do systemu sieci sterowania przemysłowego OT (Operational Technology) – mogą stosunkowo łatwo się w niej poruszać. W pierwszej kolejności przeprowadzają rozpoznanie pracujących w niej urządzeń, następnie przygotowują atak, który je skutecznie unieruchomi.

Jak zapobiec cyberprzestępczej działalności? Nie chcemy tylko słuchać katastroficznych przepowiedni. Potrzebujemy realistycznego, opartego na rzetelnych danych, spojrzenia na największe i najpopularniejsze zagroşenia. Oto najwaşniejsze wnioski z analizy ryzyka ICS i IIoT: • Jedna trzecia zakładów przemysłowych jest podłączona do Internetu – co czyni je dostępnymi dla hake-

rów i złośliwego oprogramowania (malware) wykorzystującego luki i błędną konfigurację. Obala to mit, şe sieci OT nie muszą być monitorowane i nie potrzebują uszczelniania, poniewaş są odizolowane od Internetu za pomocą fizycznej separacji pomiędzy sieciami (przemysłową i biurową). • W trzech na cztery zakładach przemysłowych pracują niewspierane systemy operacyjne Windows, takie XP i 2000.

Poniewaş firma Microsoft nie dostarcza juş aktualizacji zabezpieczeń dla starszych systemów, takie przedsiębiorstwa mogą łatwo zostać naraşone na destrukcyjne złośliwe oprogramowanie, np. WannaCry / NotPetya, trojany (Black Energy)i nowe formy oprogramowania ransomware. • Niemal trzy na pięć zakładów stosuje nieszyfrowane hasła w postaci zwykłego tekstu zezwalające na dostęp i przemieszczanie się w obrębie sie-

: RAPORT SPECJALNY ysłowe Jak chronić sieci przem przed cyberatakami?

1 Global ICS & IIoT Risk Report

Rapor t CyberX, 2017

Securing the Industrial

Internet

41

TEMAT NUMERU ci OT. Hasła te mogą zostać łatwo przechwycone i odczytane przez intruzów na etapie rozpoznania, a następnie wykorzystane do włamania się do krytycznych urządzeń przemysłowych.

• Połowa obiektów przemysłowych nie korzysta z żadnej ochrony antywirusowej, zwiększając tym samym ryzyko cichego zainfekowania złośliwym oprogramowaniem, które przez długi czas może pozostawać w uśpieniu.

• Prawie połowa ma co najmniej jedno nieznane lub obce urządzenie, a 20% wyposażona jest w bezprzewodowe punkty dostępowe (WAP).

Jedno i drugie może zostać wykorzystane przez atakujących jako punkty wejścia. Do bezprzewodowych urządzeń dostępowych często można się dostać dzięki ich niepoprawnej konfiguracji lub za pomocą luki KRACK. • Średnio prawie jedna trzecia urządzeń (28%) w każdym z zakładów jest podatna na ataki. CyberX kwalifikuje urządzenie jako „podatne”, gdy jego wynik bezpieczeństwa jest mniejszy niż 70%. Jest on ustalany na podstawie oceny wszystkich odnalezionych luk w zabezpieczeniach urządzenia – takich jak przepełnienie bufora – oraz problemów z konfiguracją, takich jak otwarte porty.

• 82% obiektów przemysłowych korzysta z protokołów służących do zdalnego połączenia: RDP, VNC i SSH. Gdy sieć OT zostanie naruszona przez hakerów, mogą oni przejąć również zdalne połączenia i zacząć nimi manipulować.

Większość analizowanych sieci OT powstała wiele lat temu, na długo przed rozpowszechnieniem się Internetu i potrzebą prowadzenia inteligentnego monitoringu w czasie rzeczywistym. Kluczowymi priorytetami były wydajność i niezawodność, a nie bezpieczeństwo. Założono, że sieci OT są bezpieczne, ponieważ: • są chronione przez fizyczne odseparowanie, • nie są podłączone do Internetu oraz nie mają podłączenia do firmowych sieci IT. Ataki wirusów WannaCry i NotPetya z jednej strony pokazały, jak łatwo można przeniknąć do sieci OT i zakłócić proces produkcji – powodując straty o wartości setek milionów dolarów, a z drugiej strony – ukierunkowane ataki przez wyłączenie, unieruchomienie części ukraińskich sieci elektrycznych udowodniły, że mogą nie tylko zatrzymać infrastrukturę krytyczną, ale także wpłynąć na życie ludności cywilnej.

Jak zapobiec takim sytuacjom?

Najprościej byłoby dokonać masowej

modernizacji infrastruktury OT we wszystkich zakładach przemysłowych.

To jednak wiązałoby się z kosztami rzędu milionów dolarów. Raport opisuje szereg praktycznych kroków, które organizacje mogą podjąć dzisiaj, aby zmniejszyć ryzyko, na jakie narażona jest ich sieć OT. Obejmują one inicjatywy organizacyjne, takie jak szkolenia dla personelu OT podnoszące świadomość bezpieczeństwa i przełamywanie barier między działami IT i OT. Obejmują one również rozwiązania techniczne, takie jak stosowanie alternatywnych metod bezpieczeństwa i wielowarstwowej ochrony, ciągły monitoring nastawiony na wykrywanie anomalii i przewidywanie zagrożeń, co skutkuje działaniami mającymi na celu uszczelnianie luk w zabezpieczeniach.

Instytut SANS opisuje takie proaktywne podejście jako Aktywną Cybernetyczną Obronę (Active CyberDefense), która jest ciągłym procesem monitorowania bezpieczeństwa w celu identyfikowania i zwalczania zagrożeń.

Metodyka zbierania i analizy danych w kontekście podatności na cyberataki Ruch badanych sieci został nagrany za pomocą pasywnego (bez udziału sondy, czy agenta) monitorowania sieci OT.

Opatentowana metoda głębokiej analizy pakietów

Dane nt. ruchu w sieci

Port lustrzany w switchu przemysłowym

Sieć OT

42

AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU Wymagało to podłączenia oprogramowania XSense, w postaci urządzenia fizycznego lub wirtualnej maszyny, do sieci OT poprzez mirror port skonfigurowany w switchu przemysłowym, który przekazywał cały ruch.

Informacje na temat ryzyka i podatności sieci zostały zebrane w wyniku działania opatentowanych algorytmów głębokiej kontroli pakietów (Deep Packet Inspection, DPI) i analizy ruchu sieciowego (Network Traffic Analysis, NTA).

DPI sprawdza dane pod kątem typów i ich nagłówki dla wszystkich pakietów przechodzących przez sieć, podczas gdy NTA słuşy do analizy informacji uzyskanej z wzorców komunikacji przemysłowej. Platforma XSense jest w 100% niezaleşna i współpracuje z urządzeniami wszystkich dostawców automatyki. Algorytmy w niej zawarte rozumieją: • wszystkie protokoły automatyki przemysłowej (Modbus, Siemens S7, GE SRTP itp.), • urządzenia (Rockwell Automation, Schneider Electric, GE, Siemens itd.).

Algorytmy te w pierwszej kolejności uşywane są do wykonywania inwentaryzacji wszystkich urządzeń w sieci, a takşe do odkrywania topologii sieci. Następnie identyfikują wszystkie podatności sieciowe i słabości punktów końcowych, które moşna wywnioskować z analizy ruchu – w tym luki w zabezpieczeniach urządzeń przemysłowych, takich jak sterowniki programowalne PLC.

$ G , 7

Rozkład statystyczny protokołów przemysłowych Sieci przemysłowe stanowią złoşoną mieszankę protokołów przemysłowych, w tym specjalistycznych, dedykowanych protokołów opracowanych dla określonych urządzeń automatyki. Tak zróşnicowany układ utrudnia zapewnienie bezpieczeństwa środowiskom OT. Ponadto wiele protokołów zostało zaprojektowanych w czasach, gdy funkcje bezpieczeństwa, takie jak uwierzy6/2018

telnianie, nie były wymagane. Załoşono, şe sam fakt, şe człowiek ma moşliwość połączenia się z urządzeniem, jest wystarczającym uwierzytelnieniem.

Badania CyberX wykazały, şe najczęściej uşywanym protokołem jest Modbus, protokół komunikacyjny po raz pierwszy opublikowany przez Modicon (obecnie Schneider Electric) w 1979 r. Modicon skonstruował pierwsze sterowniki PLC, które są obecnie powszechnie uşywane do sterowania urządzeniami fizycznymi, takimi jak silniki i zawory.

Sytuacji bezpieczeństwa w sieciach OT nie ułatwia fakt, şe zakłady przemy-

Brak „separacji fizycznej�?

nie wykryto połączenia z Internetem

68%

połączenie do publicznego Internetu

32%

słowe nigdy nie miały bezpośredniego wglądu w stan i zasoby sieci OT, poniewaş narzędzia monitorujące zaprojektowane dla korporacyjnych sieci IT są „ślepe� na protokoły specyficzne dla OT. Podczas naszej zautomatyzowanej oceny ryzyka napotkaliśmy standardowe protokoły IT (HTTP, SMB, RDP itp.), a takşe zróşnicowaną mieszankę protokołów OT.

Najpopularniejsze podatności spotykane w sieciach ICS i IIoT Fizyczna separacja „Air-gap�

W teorii, systemy OT oddzielone są od dostępu do Internetu i nie ma między nimi połączenia. Ale od dawna wiemy, şe jest to mit. Nasze badanie pokazało, şe sieci przemysłowe w jednym na trzy

badane zakłady (32%) miały podłączenie do publicznego Internetu.

W 2014 r. amerykańska organizacja ICS-CERT wydała oświadczenie stwierdzające, şe zidentyfikowała wyrafinowaną kampanię z wykorzystaniem złośliwego oprogramowania, która zaszkodziła wielu systemom sterowania przemysłowego [w USA] przy uşyciu odmiany malware BlackEnergy.

Analiza wskazuje, şe kampania trwa od co najmniej 2011 r. Analitycy ICSCERT zaobserwowali ponadto, şe wiele firm [z USA] współpracujących z ICS-CERT zidentyfikowało szkodliwe oprogramowanie na połączonych z Internetem interfejsach HMI. Zaawansowana odmiana złośliwego oprogramowania BlackEnergy została później wykorzystana w ataku na ukraińską sieć energetyczną w grudniu 2015 r.

Debata na temat bezpieczeństwa w kontekście separacji fizycznej sieci – i czy ona rzeczywiście istnieje – trwa od lat.

Juş w 2011 r. dyrektor zarządzający Siemensa powiedział: Zapomnijcie o micie „air-gap� – system sterowania, który jest całkowicie odizolowany, to historia. Dlaczego zatem w firmach produkcyjnych nadal stosuje się podłączenie sieci przemysłowych do publicznego Internetu? Istnieją róşne powody, większość z nich wynika z wygody: • Zdalne dostępy – dostawcy automatyki przemysłowej i inni wykonawcy często wolą uzyskiwać dostęp do systemów ze zdalnej lokalizacji, aby zarządzać nimi i je serwisować, zamiast fizycznie podróşować do odległych zakładów przemysłowych. • Aktualizacje oprogramowania – często wygodniej jest podłączyć urządzenia bezpośrednio do serwerów internetowych w celu automatycznych aktualizacji oprogramowania, takich jak „łatki� Adobe i zaktualizowane sygnatury antywirusowe. • Przeglądanie stron internetowych – z reguły dostęp do Internetu w sieciach OT umoşliwiający prze43

TEMAT NUMERU glądanie poczty e-mail lub stron internetowych jest zabroniony, ale czasem te zasady są trudne do wyegzekwowania.

Separacja fizyczna jest czasami rozumiana jako rozdzielenie pomiędzy sieciami IT i OT. Jednak dość oczywista pozostaje kwestia, że granica IT/OT jest dość przepuszczalna, z następujących powodów: • Skradzione dane uwierzytelniające – najprostszym sposobem na złamanie zabezpieczeń sieci OT jest kradzież danych do logowania od inżyniera systemu automatyki, zwykle za pomocą phishingu. Ta metoda została użyta na przykład w pierwszym ataku na ukraińską sieć energetyczną, w którym atakujący wykorzystał skradzione dane uwierzytelniające, aby przejść z sieci IT do sieci OT przez połączenie VPN. • Korea Północna wobec amerykańskiej sieci elektroenergetycznej prawdopodobnie przyjęła strategię polegającą na próbach narażenia jej na niebezpieczeństwo przez wykorzystanie phishingu skierowanego przeciwko inżynierom automatykom. Symantec (Dragonfly 2.0) i Cisco Talos opisały niedawne cyberataki, których celem byli właśnie automatycy, zmierzające do wykradzenia ich danych do logowania, co umożliwia ominięcie zabezpieczeń styku sieci IT/OT i uzyskanie bezpośredniego dostępu do sieci OT. • Zainfekowane laptopy i napędy USB – w ataku Stuxnet sieć OT została zainfekowana przez zainfekowane laptopy i pendrive’y USB, które zostały podłączone bezpośrednio do sieci OT. • Skompromitowanie producentów urządzeń – po pierwszej fali ataków z użyciem Dragonfly przeciwko firmom energetycznym, ICS-CERT poinformował, że hakerzy próbowali narazić sieci OT, infekując instalatory aktualizacji trojanem Havex na stronach internetowych co najmniej trzech dostawców systemów ICS.

Wirus NotPetya rozprzestrzenia się w podobny sposób, infekując aktualizacje Me.Doc.

Nieaktualne systemy operacyjne Windows Analiza wykazała także, że trzy na cztery zakłady przemysłowe (76%) mają w swoich sieciach OT przestarzałe, niewspierane systemy operacyjne Windows, takie jak Windows XP i Windows 2000, co oznacza, że systemy te nie otrzymują już aktualizacji zabezpieczeń od firmy Microsoft.

Systemy te mogą łatwo zostać skompromitowane przez starsze złośliwe

Stacje Windows bez aktualizacji zabezpieczeń

44

Tylko najnowsze wersje Windows

24%

miejsca ze stacjami niewspieranymi przez Microsoft systemami Windows

76%

oprogramowanie, takie jak Conficker, jak również przez nowsze i bardziej wyrafinowane złośliwe oprogramowanie, takie jak ransomware (wyłudzanie okupu), passwordstealers (kradzież hasła) i back–doors (furtka).

Ponadto starsze systemy Windows zazwyczaj nie mogą uruchomić nowoczesnych programów do wykrywania i reagowania na końcówkach operatorskich i stacjach inżynierskich (Endpoint Detection and Response, EDR), które wykrywają ukierunkowane ataki za pomocą analiz behawioralnych w czasie rzeczywistym.

WannaCry był wyjątkiem, dla którego firma Microsoft wydała aktualizację zabezpieczeń dla wersji Windows XP – ale już nie dla systemu Windows 2000, co ilustruje, jak krytyczne było wykradnięcie informacji z NSA13 doko-

nane przez Shadow-Brokers. Microsoft oświadczył nawet, że dostarczanie „łatki” do nieobsługiwanych wersji systemu Windows było dla nich bardzo niestandardowym działaniem.

Jednak nadal istnieją setki lub tysiące ujawnionych podatności (CVE) dla starszych wersji systemu Windows, które nigdy nie zostaną załatane, co sprawia, że stacje Windows są idealnymi miejscami, w których można złamać zabezpieczenia.

Słabe uwierzytelnianie Trzy na pięć zakładów przemysłowych (59%) używa nieszyfrowanych haseł dostępu w postaci zwykłego tekstu. Hasła te mogą zostać łatwo odczytane przez napastników dokonujących cyberrekonesansu w trakcie podsłuchiwania ruchu sieciowego.

Następnym krokiem, pozwalającym na przejęcie kontroli, jest zalogowanie się do urządzeń, czy systemów automatyki jako autoryzowany użytkownik przy użyciu pozyskanego hasła.

W zależności od posiadanych uprawnień przechwyconych od realnych użytkowników, cyberprzestępcy mogą zyskać pełną kontrolę nad urządzeniami w zakładzie, umożliwiającą im sterowanie krytycznymi systemami sterowania, włącznie z unieruchamianiem linii produkcyjnych lub zamykaniem zaworów w zakładach chemicznych lub farmaceutycznych.

Brak ochrony antywirusowej Prawie połowa analizowanych zakładów przemysłowych na stacjach operatorskich i inżynierskich z systemem Windows nie ma nawet podstawowej ochrony antywirusowej (AV).

Częstym powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, że uruchamianie oprogramowania antywirusowego na tych stacjach, np. stacje robocze HMI/SCADA, może czasami spowodować utratę gwarancji zapewnianej przez dostawców OT. Zakłady te obawiają się, że obciążenie w postaci skanującego oprogramowania antywirusowego wpłynie na wydajność lub niezawodność stacji roboczych.

AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU Niemniej brak ochrony antywirusowej zwiększa ryzyko, şe na takich systemach znajdzie się znane złośliwe oprogramowanie – jak Conficker, WannaCry i NotPetya – nawet bez wiedzy administratorów. Dla przykładu – urządzenia zintegrowane, takie jak sterowniki PLC, nie działają z şadną ochroną antywirusową, poniewaş brakuje im zasobów procesora i pamięci do obsługi działania programu antywirusowego.

Nieznane urządzenia 44% zakładów ma co najmniej jedno nieautoryzowane lub nieznane (obce) urządzenie. Obce urządzenie moşe być efektem zwykłej luki w ewidencjonowaniu nowych legalnych zasobów, gdy są one dodawane do sieci OT – lub moşe reprezentować złośliwe urządzenie pozostawione przez złośliwego uşytkownika lub zewnętrznego wykonawcę.

Najlepsze praktyki w zakresie bezpieczeństwa mówią, şe trudno jest chronić urządzenia, których się nie zna.

Dlatego większość inicjatyw poprawienia bezpieczeństwa OT rozpoczyna się od zainstalowania sprawdzonego programu do wykrywania wszystkich urządzeń w sieci, w celu zmapowania wszystkich zasobów i ich połączeń (stworzenia topologii sieci).

Znane złośliwe oprogramowanie w sieci

$ G , 7

10% spośród analizowanych zakładów nie zdawało sobie sprawy z tego, şe ma szkodliwe oprogramowanie, takie jak WannaCry, NotPetya i Conficker w swoich przemysłowych sieciach sterowania.

10% wydaje się być stosunkowo niską liczbą. Rośnie, jeśli uzmysłowić sobie, şe – w przeciwieństwie do sieci IT – ryzyko stwarzane przez zainfekowaną maszynę zwykle oznacza utratę produktywności z uwagi na przestój spowodowany pozbyciem się malware.

W środowiskach OT tego typu złośliwe oprogramowanie moşe mieć istotny wpływ na wyniki finansowe zakładu, poniewaş zakłóca proces produkcji.

Protokoły zdalnego sterowania jako kierunki ataku 82% obiektów przemysłowych korzysta z protokołów zdalnego zarządzania, jak 6/2018

RDP (Remote Desktop Protocol), VNC (Virtual Network Computing) i SSH (Secure Shell). Oznacza to, şe gdy atakujący włamie się do sieci OT, znacznie łatwiej będzie mu zdalnie uzyskać dostęp i kontrolować inne urządzenia w sieci przy uşyciu standardowych narzędzi administracyjnych. W związku z tym sterowanie zdalnego dostępu powinno być dokładnie monitorowane, aby zapewnić szybkie wykrycie nieautoryzowanego lub podejrzanego dostępu. Cybernapastnicy w pierwszym ukraińskim ataku na sieć energetyczną wykorzystali tego typu narzędzia do zdalnego sterowania interfejsem systemu SCADA, by otworzyć wyłączniki.

Dodatkowo RDP został ostatnio uşyty jako mechanizm rozprzestrzeniania się nowego wariantu wirusa Petya, typu ransomware.

Bezprzewodowe punkty dostępowe (WAP), jako kierunki ataku 20% analizowanych obiektów ma co najmniej jeden bezprzewodowy punkt dostępowy (WAP, Wireless Access Point). Niewystarczająco lub błędnie skonfigurowane punkty dostępu zwiększają obszar zagroşony atakiem, poniewaş dostęp do nich jest realizowany przez nieautoryzowane urządzenia, na przykład laptopy pracowników i wykonawców oraz urządzenia mobilne.

WAP moşna równieş zaatakować dzięki niedawno wykrytej luce KRACK WPA2 (Wi-Fi Protected Access, standard szyfrowania stosowany w sieciach bezprzewodowych).

Duşa liczba urządzeń wraşliwych na atak Średnio 28% urządzeń w zakładzie przemysłowym jest zagroşonych.

Obejmuje to klasyczne urządzenia automatyki z własnymi systemami operacyjnymi, np. sterowniki PLC, a takşe standardowe stacje komputerowe z systemem Windows.

CyberX klasyfikuje urządzenia jako podatne, gdy ich wynik bezpieczeństwa jest mniejszy niş 70%, gdzie wynik jest ustalany przez zbadanie wagi wszystkich ujawnionych luk i podatności (Common Vulnerability Exposures, CVE),

jakie dane urzÄ…dzenie ma, a takĹźe problemĂłw z konfiguracjÄ…, takich jak otwarte porty.

Urządzenia podatne zwykle mają krytyczne CVE reprezentujące luki, które skutkują wysoce skutecznymi atakami – taką luką jest np. przepełnienie bufora. Tego rodzaju słabe miejsca zapewniają atakującym pełną kontrolę nad urządzeniem.

Te podatne urządzenia stanowią jedno z najsłabszych ogniw w łańcuchu bezpieczeństwa i powinny być traktowane priorytetowo w procesie uszczelniania.

Dostawcy systemów OT stosują obecnie najlepsze praktyki związane z Bezpiecznym Programowaniem Rozwoju (Secure Development Lifecycle, SDLC) i zazwyczaj dość szybko dostarczają aktualizacje „łatające� znane luki. Jednak wyzwania stojące przed uşytkownikami końcowymi OT – pierwsze testy poprawek, a następnie aktualizacja urządzeń, które często działają w trybie 24×7×365, wraz z brakiem zrozumienia ryzyka, w połączeniu z fałszywym poczuciem bezpieczeństwa wyniesionym z lat pracy bez şadnych incydentów – nadal stoją na przeszkodzie konsekwentnemu „łataniu� wraşliwych urządzeń OT.

Benchmarking wyniku bezpieczeństwa sieci ICS i IIoT w róşnych branşach Wyniki pokazują, şe ogólny wynik bezpieczeństwa sieci w równym stopniu dotyczy wszystkich branş. Przy czym wszystkie branşe wykazują wyniki w zakresie ¹5 punktów procentowych mediany wynoszącej 61% we wszystkich obiektach w badanej próbie.

Głównym wnioskiem jest jednak to, şe wszystkie branşe mają długą drogę do przejścia, aby zblişyć się do minimalnej zalecanej wartości 80%, którą proponuje CyberX.

Wizualizacja wektora ataku Technologia ICS Attack Vector Prediction (zintegrowane oprogramowanie Przewidywania Wektora Ataku) firmy CyberX wykorzystuje wbudowane funkcje analityczne i uczenie maszynowe do ciągłego przewidywania najbar45

TEMAT NUMERU

Średni wynik bezpieczeństwa sieci przemysłowych w branżach

66%

63%

62%

56%

Produkcja przemysłowa

Energetyka i zakłady użyteczności publicznej

dziej prawdopodobnych ścieżek ukierunkowanych ataków na sieci ICS oraz systemy SCADA. Zrozumienie tych ścieżek i wdrożenie dla nich środków zaradczych, w połączeniu z ciągłym monitorowaniem ich słabych punktów, to podstawowe aspekty aktywnej cyberochrony (Active Cyber Defense).

Technologia Attack Vector Prediction firmy CyberX wykorzystuje dane nt. podatności na atak, omówione w tym raporcie, jako dane wejściowe w pracy z konkretną organizacją.

Wygenerowanie wizualnej reprezentacji wszystkich możliwych ścieżek wektorów ataków umożliwia zespołom ds. bezpieczeństwa ustalanie priorytetów działań ograniczających ryzyko i symulowanie scenariuszy typu „co, jeśli” w celu zmniejszenia obszaru potencjalnego ataku. „Jeśli wyizoluję to niebezpieczne urządzenie lub zainstaluję „łatkę” zabezpieczającą, czy wyeliminuje to ryzyko, na jakie są narażone moje krytyczne zasoby?”

W tym przykładzie dostęp do Internetu z określonej podsieci jest używany do uzyskania wejścia do OT. Następnie atakujący wykorzystuje znane podatności, aby poruszać się w głąb w sieci OT, ostatecznie przejmując PLC # 11.

Zalecenia Aktualizowanie systemów Windows i podatnych urządzeń jest długim i zło46

żonym procesem. Wiele z tych systemów działa 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu i ma ograniczoną liczbę okien serwisowych.

Ponadto wiele starszych systemów Windows obsługuje aplikacje SCADA, które powinny zostać gruntownie przetestowane lub nawet ponownie przepisane po aktualizacji.

Istnieją cztery sposoby radzenia sobie ze złożonością procesu zabezpieczania starszych środowisk OT dzisiaj, bez inwestowania w modernizację czy wymianę infrastruktury, opisane poniżej.

Wdrażaj wielowarstwową ochronę z ciągłym monitorowaniem Wielowarstwowa ochrona eliminuje poleganie na zabezpieczeniu od zewnątrz jako jedynej formy kontroli, ponieważ ochrona na krańcach systemu już nie wystarcza do obrony przed celowymi atakami, zaawansowanym szkodliwym oprogramowaniem (malware) i zagrożeniami wewnętrznymi.

Kluczowym aspektem wielowarstwowej obrony jest ciągłe monitorowanie i wykrywanie anomalii. Pomaga to użytkownikom natychmiast zidentyfikować nietypowe lub nieautoryzowane działania w sieci OT, takie jak obecność intruzów dokonujących cyberwywiadu w ramach przygotowań do ataku.

Branża paliwowa

Przemysł farmaceutyczny i chemiczny

Podczas ataku na ukraińską sieć energetyczną w grudniu 2015 r. cyberprzestępcy przebywali w sieci OT przez co najmniej 6 miesięcy przed dokonaniem ataku.

SANS nazywa to wielowarstwowe podejście „Aktywną Cyberochroną”.

Zgodnie z definicją SANS, jest to proces wykorzystywania operacji bezpieczeństwa do ciągłego identyfikowania i przeciwdziałania zagrożeniom. Cykl aktywnej obrony składa się z czterech faz, które zasilają się nawzajem, aby stworzyć ciągły proces: identyfikacja urządzeń (zasobów) i monitorowanie bezpieczeństwa sieci, reagowanie na incydenty, analiza i przewidywanie skutków zagrożeń oraz ich wpływ na produkcję oraz środowisko (np. analizowanie podatności, wpływu malware), i wykorzystanie wywiadowni zagrożeń (informacje na temat zagrożeń w czasie rzeczywistym).

Proaktywnie usuwaj najważniejsze podatności Zamknięcie lub uszczelnienie wszystkich luk w zabezpieczeniach na raz jest praktycznie niemożliwe, ale można zacząć od zidentyfikowania krytycznych zasobów – takich jak stacje inżynierskie, urządzenia sterujące najważniejszymi procesami produkcyjnymi – a następnie przeprowadzić automatyczne identyfikowanie zagrożeń w celu poznania najbardziej prawdopodobnych ścieAUTOMATYKA

TEMAT NUMERU şek ataków na te zasoby i zaplanowania działań.

Niektóre systemy ciągłego monitorowania automatycznie tworzą symulacje wszystkich potencjalnych ścieşek ataków, a następnie przedstawiają zalecenia dotyczące najlepszego sposobu zamknięcia tych ścieşek.

Moşe to obejmować wdraşanie specjalnie zaprogramowanych aktualizacji, eliminowanie tekstowych haseł dla określonych urządzeń lub wdraşanie lepszej segmentacji sieci.

$ G , 7

Edukuj pracowników zakładu i egzekwuj zasady Podobnie jak w korporacyjnych sieciach IT, podnoszenie świadomości ryzykownych zachowań moşe znacznie ograniczyć ryzyko cyberataku.

Pierwszym krokiem jest edukacja personelu zakładu o ryzyku kliknięcia w e-mail phishingowy.

Jako przykład moşna podawać incydenty Dragonfly 2.0, raporty Cisco Talos i najnowsze działania prowadzone

przez Północną Koreę. Inne ryzykowne zachowania pracowników obejmują: • podłączanie osobistych laptopów i napędów USB bezpośrednio do sieci OT, • udostępnianie certyfikatów VPN zewnętrznym dostawcom i/lub czasowe otwieranie połączeń internetowych zewnętrznym dostawcom w celu ułatwienia zdalnego serwisowania, • wyposaşanie stacji roboczych w dwa interfejsy: dla sieci OT oraz IT, co dodaje jeszcze jedno przejście z sieci IT do OT, • instalowanie nieautoryzowanych punktów dostępu bezprzewodowego (tzw. „shadow� IT).

Usuń barierę między działami OT a IT Zespoły IT i OT powinny uczyć się nawzajem o osobliwościach i róşnicach oraz jakie wynikają z nich zagroşenia i w jaki sposób naleşy podejść do bezpieczeństwa zakładu jako całości.

Kierownictwo musi stworzyć odgórną kulturę, która sprzyja przekonaniu, şe „wszyscy jesteśmy w tym razem, więc pomagajmy sobie nawzajem�. Uświadom ludziom, şe jeśli złośliwe oprogramowanie lub ukierunkowane ataki zainfekują fabrykę, wszyscy ucierpią – moşe dojść do zatrzymania produkcji, spadku cen akcji, co przełoşy się na spowolnienie rozwoju, a tym samym do ograniczenia rozwoju kariery pracowników.

Jednym ze sposobów, by rozpocząć ochronę przed atakiem, jest włączenie personelu OT do Centrum Bezpieczeństwa Operacyjnego (Security Operations Center, SOC). Innym sposobem jest przydzielenie osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo IT do projektów prowadzonych przez zespół OT. To pozwoli ludziom z IT nauczyć się z pierwszej ręki, jak działają systemy sterowania oraz poznać róşnice między IT a OT.

* " %

qB 1 =

#

# r

, 7 &" /* HJNP R E K L A M A

6/2018

47

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

Pomiary bezkontaktowe Nowoczesne systemy auto#

D

? > 1

>

% > E

1 #

%> 1

# G

E %

%# %

>

D 1

?

S 1G % & ' (

W

 pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na bezdotykowy pomiar temperatury z wykorzystaniem pirometrów oraz kamer termowizyjnych. Szereg przydatnych rozwiązań stosuje się równieş w miernikach cęgowych. Warto wspomnieć o bezkontaktowym pomiarze kąta oraz pomiarze przepływu. W wielu aplikacjach przemysłowych wykorzystuje się bezkontaktowy pomiar pozycji i przemieszczenia.

Pirometry i kamery termowizyjne Pirometry i kamery termowizyjne pozwalają na bezdotykowy pomiar temperatury. Dzięki pirometrom zyskuje się pomiar temperatury punktu lub bardzo małej powierzchni, natomiast kamera termowizyjna zapewnia obraz z naniesionymi punktami gorącymi i zimnymi.

Zarówno pirometry jak i kamery termowizyjne bazują na procesie obrazowania w paśmie średniej podczerwieni.

Rejestrowane jest więc promieniowanie cieplne emitowane przez ciało fizyczne w zakresach temperatury spotykanych w warunkach naturalnych, bez dodatkowego oświetlenia. Kaşde ciało, które osiąga temperaturę wyşszą od temperatury zera bezwzględnego emituje fale nazywane promieniowaniem podczerwonym lub cieplnym.

Intensywność promieniowania jest wprost proporcjonalna do czwartej potęgi temperatury badanego obiektu. Stąd teş dokonując pomiaru promieniowania cieplnego określonego obiektu mierzona jest jego temperatura. Przyjmuje się jednak, şe model ten nie jest idealny, a badane obiekty odbiegają od niego. Kluczowe miejsce zajmuje zatem uwzględniany w pomia-

48

rach współczynnik emisyjności, dobierany dla konkretnego materiału. Określa on zdolność danego ciała do emisji promieniowania cieplnego.

Cechy pirometrów W pirometrach o wysokim poziomie dokładności pomiarowej w niskiej temperaturze uwzględnia się optykę zwierciadlaną, która jest bardzo podobna do elementów optycznych stosowanych w aparatach fotograficznych. Oprócz tego zastosowanie znajduje efekt nakierowania pirometru na pole pomiarowe. W niektórych rozwiązaniach na czas pomiaru włącza się wskaźnik laserowy. Problem z właściwym ustawieniem pirometru nie występuje w pirometrach światłowodowych, gdzie promieniowanie wnika do światłowodu przy powierzchni promieniującej. W pirometrach uwzględnia się dwie grupy detektorów – termiczne i fotoelektryczne.

Z oferty firmy Optris wybrać moşna zaawansowane pirometry dwuczęściowe z elektroniką w oddzielnej obudowie, a takşe z klawiaturą i wyświetlaczem. W zaleşności od zastosowania dobiera się wersję MT – do pomiaru temperatury produktów obrabianych za pomocą płomienia, F2 – do pomiaru temperatury płomieni zawierających CO2 oraz F6 – do pomiaru temperatury płomieni zawierających CO (czad).

Testo 830-T1 to pirometr laserowy cechujący się szybkim pomiarem temperatury, rozdzielczością optyczną 10:1, celownikiem laserowym oraz ustawialną emisyjnością od 0,2 do 1. Urządzenie wyposaşono w podświetlany wyświetlacz LCD, alarm dźwiękowo-optyczny sygnalizuAUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY jący przekroczenie wartości granicznej oraz w funkcję wyświetlania aktualnej i zapamiętanej wartości temperatury.

Kiedy kamera, a kiedy pirometr?

Pirometry umożliwiają pomiar temperatury punktu lub bardzo małej powierzchni. Należy jednak mieć na uwadze czasochłonność wynikającą z konieczności przeprowadzenia odpowiednio dużej liczby pomiarów.

Stąd też kamera termowizyjna pozwala na wykonanie dużej liczby pomiarów przy użyciu jednego przycisku. Poza tym wyniki są przedstawiane w formie widocznego obrazu z naniesionymi punktami gorącymi i zimnymi.

Co prawda zarówno kamery termograficzne, jak i pirometry mierzą temperaturę, to jednak kamera może wykonać znaczną liczbę zdjęć jednocześnie.

Używając pirometru należy dokładnie zwrócić uwagę na miejsce prowadzenia pomiaru. Kamera pozwala nie tylko na odczyt temperatury, ale również na przedstawienie ich w postaci wizualnej, dzięki czemu jest możliwe szybkie odnalezienie punktu, w którym temperatura odbiega od pozostałych elementów.

Pirometry i kamery termowizyjne łączy jedna wspólna cecha – zastosowanie w diagnostyce przemysłowej.

Podstawę w tym zakresie stanowi wykrywanie usterek w pracy rozdzielni elektrycznych. Podwyższona temperatura może wskazywać chociażby na niewłaściwą pracę szyb zbiorczych, odłączników, a także wyłączników mocy oraz przekładników i transformatorów. Podczas pomiarów w pierwszej kolejności przeprowadzane jest badanie mające charakter bardziej ogólny, po którym odbywa się szczegółowa analiza. Jeżeli podczas badania użyta będzie kamera termowizyjna, to na termogramie zostają zaznaczone miejsca o podwyższonej temperaturze.

Kontroli termicznej poddaje się również transformatory. Analizowana jest wtedy zewnętrzna powierzchnia kadzi z olejem, a także osprzęt, izolatory przepustowe oraz elementy przyłączeniowe. Niejednokrotnie przeprowadzana jest kontrola termowizyjna pokrywy transformatora. Termowizja bardzo 6/2018

dobrze sprawdza się przy wykrywaniu asymetrii zasilania lub przeciążeń w instalacjach.

Największy udział w rynku mają kamery termowizyjne firm Flir i Fluke.

Warto również wspomnieć o firmach takich jak Testo, Vigo czy Sonel.

Kamera termowizyjna Testo 870-1, azująca na detektorze 160×120 px ma czułość termiczną wynoszącą < 100 mK, szerokokątny obiektyw o kącie widzenia 34° × 26° oraz zakres pomiarowy do 280 °C. Częstotliwość odświeżania to 9 Hz. Urządzenie zaprojektowano z myślą o pomiarach instalacji elektrycznych oraz lokalizowaniu wycieków z ogrzewania podłogowego i instalacji grzewczych. Z oferty firmy Fluke wybrać można np. kamerę Fluke Ti400. Warto tutaj wspomnieć o zastosowaniu technologii Fluke IR-Fusion z trybem AutoBlend. Wymiana danych między komputerem PC lub urządzeniami mobilnymi jest bezprzewodowa. Urządzenie umożliwia wykonywanie dodatkowych zdjęć cyfrowych.

Ponadto można pozyskiwać dodatkowe informacje wykorzystując do tego system IR-PhotoNotes.

Mierniki cęgowe Spektrum zastosowania mierników cęgowych jest bardzo szerokie. Wynika to stąd, że pozwalają one na bezdotykowy pomiar natężenia prądu bez konieczności przerywania obwodu elektrycznego. Niektóre przyrządy mogą być wykorzystane przy wykrywaniu harmonicznych. Ponadto mierniki cęgowe znajdują zastosowanie podczas pomiarów prądów rozruchowych. Taki pomiar jest potrzebny chociażby przy wykrywaniu błędów na etapie uruchamiania maszyn elektrycznych. Pomiar prądu wykonuje się również przy diagnostyce częstego działania zabezpieczeń nadprądowych. Funkcjonalność i cechy mierników cęgowych będą przydatne przy konfigurowaniu i diagnozowaniu napędów pracujących ze zmienną częstotliwością.

Mierniki cęgowe mierzą prądy przemienne i stałe oraz True RMS AC+DC prądów do 1000 A i napięć AC/ DC do 1000 V. Ponadto trzeba zwrócić uwagę na funkcjonalność w zakresie sprawdzania ciągłości przewodów

oraz pomiaru częstotliwości i rezystancji. Oprócz tego można mierzyć moc czynną, bierną, pozorną oraz współczynnik energii i mocy. Przydatną funkcjonalnością jest możliwość pomiaru harmonicznych prądu i napięcia w sieciach jedno- i trójfazowych. Pomiar harmonicznych prądu/ napięcia może bazować na obliczeniu THD%.

Trzeba mieć na uwadze fakt, że pomiar z użyciem metody cęgowej pozwala mierzyć zarówno małe, jak i duże prądy. Pomiar prądu o większych wartościach sprawdzi się w przemyśle, zwłaszcza w energetyce. Pomiar może być wykonany w trybie normalnej pracy maszyny. Z kolei w zakresie małych prądów warto podkreślić chociażby możliwość pomiaru prądów upływowych AC. Podczas prac diagnostycznych automatyki przydatny będzie np. test pętli prądowej 4–20 mA. Nowoczesne mierniki cęgowe coraz częściej są stosowane jako klasyczne multimetry. Przyrząd taki stanowi więc uniwersalne urządzenie, dzięki któremu można mierzyć prąd, napięcie, rezystancję, pojemność, ciągłość obwodu i częstotliwość. Ważne są przy tym kompaktowe obudowy przyrządów.

Miernik cęgowy CMP-2000 firmy Sonel to uniwersalny przyrząd pomiarowy umożliwiający prowadzenie pomiarów natężenia prądu do 2 kA. Przewody mogą mieć średnicę do 57 mm, a szynoprzewody do 70 × 18 mm. Jest możliwy pomiar początkowy prądu rozruchu (funkcja Inrush) oraz pomiar napięcia stałego do 1 kV i przemiennego (TRUE RMS) do 750 V. Przyrząd umożliwia pomiar rezystancji z testem ciągłości połączeń i dźwiękową sygnalizacją ciągłości obwodu dla wartości od 30 Ω. Ponadto można mierzyć temperaturę, częstotliwość oraz cykl roboczy.

Przyrząd KEW MATE 2012R Kyoritsu jest multimetrem bazującym na otwartych cęgach prądowych, które umożliwiają pomiar prądów stałych i przemiennych do 120 A z rozdzielczością 0,01 A. Czujnik cęgowy ma konstrukcję otwartych stałych cęgów i jest połączony z przyrządem za pomocą elastycznego przewodu. Przekrój mierzonego przyrządu to maks. 12 mm.

49

PRZEGLÄ&#x201E;D SPRZÄ&#x2DC;TU I APARATURY PRODUCENT

AXIOMET

BEHA-AMPROBE

BRYMEN

CHAUVIN ARNOUX

Model

AX-203

AC68

BM065

F203

Maks. Ĺ&#x203A;rednica mierzonego przewodu (mm)

23

40

30

34

Rodzaj uĹźytego wyĹ&#x203A;wietlacza

LCD 3,75 cyfry (3999), podĹ&#x203A;wietlany

LCD 3,75 cyfry (3999)

LCD 3,75 cyfry (4000)

LCD (5999), podĹ&#x203A;wietlany

Zakres pomiaru prÄ&#x2026;du DC (A)

0,01...40/400

0,1...400/600

0,1...50/200/300/400

0,15...900

DokĹ&#x201A;adnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiaru prÄ&#x2026;du DC

Âą(2,5% + 6 cyfr)

Âą(2% + 5 cyfr)

Âą(1% + 4 cyfry)

Âą(1% + 3 cyfry)

Zakres pomiaru prÄ&#x2026;du AC (A)

0,01...40/400

0,1...400/600

0,1...50/200/300/400

0,15...600

DokĹ&#x201A;adnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiaru prÄ&#x2026;du AC

Âą(3% + 10 cyfr)

Âą(2% + 5 cyfr)

Âą(1% + 6 cyfr)

Âą(1% + 3 cyfry)

Zakres pomiaru napiÄ&#x2122;cia DC (V)

0,1 m...400 m/4/40/400/600

1...600

0,1m...400m/4/40/400/600

0,15...1400

DokĹ&#x201A;adnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiaru napiÄ&#x2122;cia DC

Âą(1,5% + 3 cyfry)

Âą(0,75% + 2 cyfry)

Âą(0,3% + 3 cyfry)

Âą(1% + 3 cyfry)

Zakres pomiaru napiÄ&#x2122;cia AC (V)

0,1 m...400 m/4/40/400/600

0,1...400/600

1 m...4/40/400/600

0,15...1000 V

DokĹ&#x201A;adnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiaru napiÄ&#x2122;cia AC

Âą(2% + 5 cyfr)

Âą(1,2% + 5 cyfr)

Âą(1% + 4 cyfry)

Âą(1% + 3 cyfry)

Zakres pomiaru rezystancji (â&#x201E;Ś)

0,1...400/4k/40k/ 400k/4M/40M

1...4000

0,1...400/4k/400k/4M/40M

0,1...59,99k

DokĹ&#x201A;adnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiaru rezystancji

--------------------

Âą(1% + 5 cyfr)

Âą(0,8% + 6 cyfr)

Âą(1% + 5 cyfr)

Zakres pomiaru czÄ&#x2122;stotliwoĹ&#x203A;ci (Hz)

0,001...5/50/500/ 5k/50k/150k

1...4k/20k

0,001...5/1k/20k/100k

5,0...20,00k

DokĹ&#x201A;adnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiaru czÄ&#x2122;stotliwoĹ&#x203A;ci

Âą(1,2% + 2 cyfry)

Âą(0,5% + 5 cyfr)

Âą(0,5% + 4 cyfry)

Âą(0,4% + 1 cyfra)

Test ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci obwodu (â&#x201E;Ś)

sygnaĹ&#x201A; akustyczny dla R<150

sygnaĹ&#x201A; akustyczny dla R<40

sygnaĹ&#x201A; akustyczny dla 10

1...599 (sygnaĹ&#x201A; akustyczny)

Test diody (mA/V)

0,3/1,5

0,8/3,2

0,4/1,6

tak

Wymiary zewnÄ&#x2122;trzne (mm)

200 Ă&#x2014; 50 Ă&#x2014; 35

228 Ă&#x2014; 76 Ă&#x2014; 39

63 Ă&#x2014; 40 Ă&#x2014; 188

78 Ă&#x2014; 222 Ă&#x2014; 42

Masa (g)

183 (bez baterii)

465 (z bateriÄ&#x2026;)

220 (bez baterii)

340 (bez baterii)

ĹšrĂłdĹ&#x201A;o zasilania

1 bateria 9 V

1 bateria 9 V 6F22

2 baterie 1,5 V LR03 (AAA)

1 bateria 9 V

ZgodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; z normÄ&#x2026;

EN 61010 600V CAT III

EN 61010 600V CAT III

EN 61010 600V CAT III

EN 61243-3:2010 CAT IV 600 V

NajwaĹźniejsze funkcje

pomiar pojemnoĹ&#x203A;ci, pomiar temperatury, wspĂłĹ&#x201A;czynnik wypeĹ&#x201A;nienia: 0,5...99%, funkcja zerowania wyĹ&#x203A;wietlacza w pomiarach DCA, funkcja pomiaru relatywnego REL, bezdotykowy wykrywacz napiÄ&#x2122;cia

automatyczna i rÄ&#x2122;czna zmiana zakresĂłw, automatyczne wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;czanie, funkcja HOLD (zatrzymanie wskazaĹ&#x201E; wyĹ&#x203A;wietlacza), funkcja PEAK HOLD (zapamiÄ&#x2122;tanie sygnaĹ&#x201A;Ăłw impulsowych) dla pomiarĂłw AC, funkcja zerowania wyĹ&#x203A;wietlacza w pomiarach DCA, wskaĹşnik niskiego poziomu baterii,

pomiar pojemnoĹ&#x203A;ci, pomiar temperatury, automatyczna zmiana zakresĂłw, automatyczne wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;czanie, funkcja HOLD (zatrzymanie wskazaĹ&#x201E; wyĹ&#x203A;wietlacza), funkcja (zatrzymanie wartoĹ&#x203A;ci maksymalnej), funkcja pomiaru relatywnego REL

pomiar temperatury, funkcja True InRush, moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; podĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia sond warunkĂłw Ĺ&#x203A;rodowiskowych zakoĹ&#x201E;czonych podwĂłjnym wtykiem bananowym, automatyczne wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;czanie, funkcja pomiaru relatywnego REL, funkcja HOLD (zatrzymanie wskazaĹ&#x201E; wyĹ&#x203A;wietlacza)

5 # E E

#

50

AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY CHY FIREMATE

CIE

EXTECH

FLIR SYSTEMS AB

FLUKE

CHY99T

CIE2605

380926

CM174

FLUKE 353

48

57

50

35

58

LCD (9999), bargraf

LCD 4 cyfry (9999)

LCD (5000), podświetlany

LCD (6000)

LCD, podświetlany

0,1...999,9

200/1000

0,1 - 400/2000

600

40/400/2000

±(2% + 5 cyfr)

±(1,5% + 5 cyfr)

±(2% + 5 cyfr)

±2%

±(1,5% + 5 cyfr)

0,1...999,9

200/1000

0,1...400/2000

600

40/400/2000

±(2% + 5 cyfr)

±(1,5% + 5 cyfr)

±(2% + 5 cyfr)

±2%

±(1,5% + 5 cyfr)

0,1...600

0...1000

0,1m...400m/4/40/400/1000

1000

40/400/2000A

±(1% + 5 cyfr)

±(0,5% + 1 cyfra)

±(1% + 2 cyfry)

±1%

±(1,5% + 5 cyfr)

0,1...600

200/750

1m...4/40/400/1000

1000

40/400/2000A

±(1% + 5 cyfr)

±(1,5% + 4 cyfry)

±(1,2% + 5 cyfr)

±1%

±(1,5% + 5 cyfr)

0,1...999,9/9999

200/200k

0,1...400/4k/40k/ 400k/4M/40M

6000

–

±(1,5% + 5 cyfr)

±(1% + 3 cyfry)

±(1% + 5 cyfr)

±1%

–

0,1...20/400

2k...4000k

0,001...5/50/500/5k/50k/100k

60k

–

±(0,5% + 5 cyfr)

±(0,5% + 3 cyfry)

±(1% + 5 cyfr)

±0,1%

–

sygnał akustyczny dla R<30

sygnał akustyczny dla R<75

sygnał akustyczny dla R<10

tak

–

tak

3-Jan

0,6/1,6

tak

–

250×100×46

227 × 102 × 49

255 × 73 × 38

brak danych

300 × 98 × 52

425 (bez baterii)

540 (bez baterii)

380 (bez baterii)

900 (z bateriami)

814 (bez baterii)

1 bateria 9 V 6F22

1 bateria 9 V 6F22

1 bateri9 V 6F22

4 baterie 1,5 V LR03 (AAA)

6 baterii 1,5 V LR6 (AA)

EN 61010

EN 61010 600 V CAT III

automatyczna i ręczna zmiana zakresów, automatyczne wyłączanie, funkcja HOLD (zatrzymanie wskazań wyświetlacza), funkcja MIN/MAX, funkcja pomiaru prądów rozruchowych, funkcja pomiarów względnych, funkcja PEAK.

automatyczna i ręczna zmiana zakresów, automatyczne wyłączanie, funkcja HOLD (zatrzymanie wskazań wyświetlacza), funkcja MIN/MAX

6/2018

EN 61010 1000 V CAT III, EN 61010 1000 V CAT III, EN 61010 600 V CAT IV EN 61010 600 V CAT IV automatyczna i ręczna zmiana zakresów, automatyczne wyłączanie, funkcja HOLD (zatrzymanie wskazań wyświetlacza), bezdotykowy pomiar tempefunkcja PEAK HOLD (zaparatury, miętanie sygnałów impulsopomiar pojemności wych) dla pomiarów AC, funkcja zerowania wyświetlacza w pomiarach DCA, wskaźnik niskiego poziomu baterii

brak danych

funkcja HOLD (zatrzymanie wskazań wyświetlacza), funkcja MIN/MAX, MAX-MIN, ŚRED

51

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Bezkontaktowy pomiar kąta Przy bezkontaktowym pomiarze położenia kąta bardzo często wykorzystuje się czujniki magnetyczne położenia kątowego. Urządzenia tego typu odgrywają istotną rolę w aplikacjach wymagających pozycjonowania. W typowych czujnikach przewiduje się zakresy pomiarowe od 50° do 360°, przy rozdzielczości 12 bitów z kolei napięcie zasilania to 5 V DC lub 10–30 V DC. W czujnikach, które są zasilane napięciem 5 V DC maksymalne obciążenie wynosi do 20 mA, z kolei w wersjach zasilanych 10–30 V DC natężenie prądu nie może powinno przekraczać 32 mA. Niektóre czujniki wykorzystują zjawisko Halla.

Dobierając odpowiedni czujnik trzeba mieć na uwadze kompatybilność elektromagnetyczną (EMI/EMC). Zapewnia ona odporność na zakłócenia w środowisku przemysłowym. Istotną rolę odgrywa zabezpieczenie przed odwrotną polaryzacją i zwarciem. Spektrum zastosowania czujników pomiaru kąta jest bardzo szerokie. Obejmuje ono bowiem sterowanie zaworami i urządzeniami HVAC oraz aplikacje wymagające pozycjonowania osi.

Warto zwrócić uwagę na szybką instalację czujników, która bazuje jedynie na czterech krokach montażowych – pozycjonowanie urządzenia, przygotowanie otworów montażowych, montaż czujnika, lokalizacja magnesu/podłączenie czujnika.

Z oferty Simex wybrać można m.in. przetworniki kąta SCK-11, które znajdują zastosowanie w aplikacjach wymagających stacjonarnego pomiaru kąta w dwu osiach prostopadłych względem wektora przyspieszenia ziemskiego i względem siebie. Zaleca się aby zakres mierzonych kątów mieścił się między –70° a +70° względem ziemi. W przypadku pomiarów –20° do +20° dokładność przekracza 0,1° w obydwu osiach. Dzięki wewnętrznym rejestrom offsetowym można bezpośrednio wykonywać pomiar względny kąta przy możliwości samoczynnego tarowania wskazań.

Z kolei czujniki magnetyczne SPS firmy Honeywell nabyć można z zakresami pomiarowymi 0–100° oraz 0–180°.

Są to urządzenia magnetorezystancyjne.

Wersje 0–100° różnią się napięciem zasi52

lania (6–24 V DC, 18–40 V DC lub 5 V DC), a sygnał wyjściowy osiąga wartości od 0,5 V DC do 4,5 V DC. W zależności od wersji urządzenia wykrywanie położenia odbywa się po stronie wewnętrznej lub zewnętrznej łuku czujnika.

Bezkontaktowy pomiar przepływu Przepływomierze to przyrządy pomiarowe mierzące strumień przepływu objętości lub masy. Urządzenia tego typu znajdują zastosowanie podczas pomiaru przepływu zarówno cieczy, jak i gazów.

Przepływomierzami bezkontaktowymi są m.in. urządzenia ultradźwiękowe, które bazują na pomiarze prędkości przepływu medium przez określoną powierzchnię prostopadłą w odniesieniu do kierunku przepływu. W przepływomierzach ultradźwiękowych mierzona jest różnica czasów przejścia fali

miaru – technologiczny lub na potrzeby rozliczeń. Nie można zapomnieć o zdefiniowaniu poziomu dokładności pomiaru oraz rodzaju informacji wyjściowych.

Przepływomierz Laser Flow firmy TELEDYNE ISCO jest urządzeniem laserowym. Dzięki zastosowaniu lasera oraz efektu Dopplera odbywa się bezkontaktowy pomiar prędkości w jednym z kilku punktów przekroju poprzecznego kanału poniżej zwierciadła ścieków. Dzięki lokalizacji sond powyżej strumienia ścieków zyskuje się łatwą obsługę serwisową. Przepływomierz LaserFlow jest dostępny w wersji stacjonarnej (z przetwornikiem Signature) oraz w wersji przenośnej (moduły serii 2100). Ważne są również szerokie możliwości komunikacyjne zapewniające m.in. zdalne programowanie, a także import wyników pomiarowych i parametrów diagnostycznych z urządzenia.

ODPOWIEDNIO DOBRANE I SKONFIGUROWANE URZĄDZENIA POZWALAJĄ NA BEZKONTAKTOWY POMIAR WIELKOŚCI GEOMETRYCZNYCH. ultradźwiękowej powstałej w efekcie zjawiska Dopplera. Fala jest emitowana na przemian między dwoma czujnikami umieszczonymi na rurociągu.

W momencie zatrzymania przepływu czas przejścia fali w dwóch kierunkach będzie jednakowy. Wraz z rozejściem się fali przeciwnie do płynącej cieczy zostanie zmniejszona prędkość propagacji w odniesieniu do kierunku zgodnego z ruchem cieczy. Różnica czasów przejścia jaką mierzy przepływomierz ma wartość proporcjonalną do prędkości cieczy w rurociągu. Dzięki uwzględnieniu profilu i pola przekroju poprzecznego rury jest możliwe wyznaczenie objętości strumienia.

Ważną zaletą przepływomierzy ultradźwiękowych jest możliwość montażu w istniejących instalacjach. Układ pomiarowy można zamontować bez przerywania procesu produkcyjnego.

Przepływomierze ultradźwiękowe nie powodują spadku ciśnienia w instalacji.

Wybierając odpowiedni przepływomierz ważne jest określenie rodzaju po-

Z kolei przepływomierz radarowy R-BOX znajduje zastosowanie przede wszystkim przy bezkontaktowym pomiarze przepływu w kanałach grawitacyjnych. Przyrząd ten stanowi alternatywę przy wykonywaniu pomiarów przepływu w warunkach grawitacyjnych dla przepływomierza ultradźwiękowego z wykorzystaniem elementów piętrzących – np. koryta pomiarowe. Chodzi tutaj głównie o instalacje kanalizacyjne o znacznych wymiarach przy dużych przepływach chwilowych. Przepływomierz R-BOX zawiesza się nad kanałem i nie ma on kontaktu z przepływającym medium. Konstrukcja urządzenia zapewnia odporność na obrastanie ścian i dna kanału.

Bezkontaktowy pomiar pozycji i przemieszczenia W odniesieniu do bezkontaktowego pomiaru pozycji i przemieszczenia warto zwrócić uwagę na technologię triangulacji optycznej. Wykorzystuje się w niej laserowe czujniki przemieszczenia, AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY które przeprowadzają pomiary z dużym oddaleniem od obiektu. Ważna jest przy tym bardzo mała plamka pomiarowa.

Oprócz tego czujniki laserowe cechuje wysoki poziom rozdzielczości, doskonała liniowość oraz możliwość pomiaru przedmiotów z chropowatą powierzchnią, metalowych i błyszczących.

Za osobną grupę uznaje się czujniki magnetyczno-indukcyjne. Dzięki nim można mierzyć odległość, pozycję i przemieszczenie określonego obiektu magnetycznego. Czujniki generują sygnał analogowy 2–10 V i 4–2 mA, który jest niezależny względem zakresu pomiarowego. Należy podkreślić, że na pomiar nie wpływają czynniki takie jak chociażby nieżelazny materiał, który może pojawić się między czujnikiem a obiektem pomiarowym. Chodzi tutaj np. o aluminium, ceramikę i tworzywo sztuczne.

Czujniki wiroprądowe są mierzą odległość, a także pozycję i przemieszczenie każdego obiektu przewodzącego prąd.

Pomiarowi można poddać obiekty zarówno o właściwościach ferro- i nieferromagnetycznych. Ważna jest przy tym odporność czujników na brud, oleje, kurz, pole elektromagnetyczne, wilgoć itp. Tym sposobem czujniki wiroprądowe bardzo dobrze sprawdzają się w zastosowaniach przemysłowych.

Czujniki tego typu bazują na aktywnej kompensacji temperatury i umożliwiają kalibrację w terenie.

Warto mieć na uwadze również pojemnościowe czujniki przemieszczenia.

Ich konstrukcja wykorzystuje trójelektrodowy kondensator z pierścieniem ekranującym. Zachowana jest przy tym liniowość w stosunku do wszystkich metali. Zasada działania czujnika jest podobna do elektrody, gdzie elektrodę przeciwstawną stanowi obiekt pomiarowy. Pojemnościowe czujniki przemieszczenia wykorzystuje się zarówno przy pomiarze obiektów półprzewodzących, jak i przewodzących. Ważna jest przy tym liniowa charakterystyka wyjścia z rozdzielczością o dokładności rzędu nanometra. Wyniki pomiaru są więc bardzo stabilne.

Bezkontaktowy pomiar pozycji i przemieszczenia może odbywać się również za pomocą konfokalno-chromatycznej aberracji światła. Stąd też konfokalny system pomiarowy bazuje 6/2018

na kontrolerze ze źródłem światła LED oraz czujniku. Do każdej długości fali w sterowniku przypisuje się określoną odległość. Światło odbijające się od powierzchni pomiarowej trafia do optyki odbiornika, gdzie przeprowadzana jest spektralna intensywność rozproszonego światła. Tą metodą można wykonywać również do pomiaru lustrzanych i rozpraszających powierzchni. Za pomocą jednego czujnika realizowany jest pomiar grubości przeźroczystych materiałów. Można mierzyć również przestrzeń między wieloma przezroczystymi warstwami przy jednoczesnym pomiarze odległości.

Czujnik wiroprądowy eddyNCDT 3001 z oferty firmy WObit ma zintegrowaną elektronikę. Konstrukcja urządzenia zapewnia precyzyjne kompensowanie temperatury, a co za tym idzie, dobrą stabilność nawet w skrajnych warunkach otoczenia. Czujnik jest skalibrowany fabrycznie pozwalając na pomiar materiałów ferromagnetycznych i nieferromagnetycznych. Nie ma więc potrzeby kalibrowania czujnika na obiekcie.

Czujnik zbliżeniowy MDS-MDT30 z oferty firmy Technicad przetwarza wielkość szczeliny na napięcie wyjściowe. Dostępne są dwa zakresy 1 : 12 mm przy szczelinie roboczej 1–13 mm oraz 2 : 16 mm przy szczelinie roboczej 1–17 mm. Nominalny zakres napięcia wyjściowego to 4–20 V. Czułość czujnika wynosi 1,33 V/mm dla zakresu 12 mm oraz 1,00 V/mm dla zakresu 16 mm, natomiast pasmo przenoszenia wynosi 0–1 kHz. Maksymalny błąd pomiarowy w temperaturze 22 °C wynosi ±1% dla zakresu 12 mm oraz ±1% dla zakresu 16 mm.

Bezkontaktowy pomiar wielkości geometrycznych Odpowiednio dobrane i skonfigurowane urządzenia pozwalają na bezkontaktowy pomiar wielkości geometrycznych. Chodzi tutaj o pomiar szerokości, długości, a także grubości i wysokości obiektów. Stąd też zastosowanie znajdują chociażby mikrometry optyczne wykorzystujące różne zasady pomiarowe. Oprócz kamery CCD wykorzystywane są lasery lub światła

LED. Ważna jest przy tym zasada ilościowego pomiaru światła.

Typowe mikrometry bazują na elemencie generującym światło oraz odbiorniku lub kamerze CCD. Elementy odpowiedzialne za wytwarzanie światła generują również ciągłą, równoległą kurtynę światła padającą na odbiornik. W przypadku gdy dojdzie do przerwania kurtyny przez elementy pomiarowe to ich cień lub przyciemnienie wykrywa odbiornik.

Ponadto zastosowanie mogą znaleźć skanery profilu z linią laserową. Wykorzystywana jest przy tym zasada triangulacji laserowej z dwuwymiarowym określaniem profilu obiektów z różnymi powierzchniami. Liniowy system optyczny zapewnia wyświetlanie linii lasera na powierzchni mierzonego obiektu.

Skanery laserowe scanCONTROL serii HIGH-SPEED obejmują modele 2650, 2750 oraz 2950. Urządzenia tego typu znajdują zastosowanie przede wszystkim w aplikacjach wymagających wysokich prędkości urządzeń transportowych – np. taśmy, przy konieczności uzyskania dużych prędkości przesyłu danych. Model 2650-25 tej serii ma rozdzielczość 2 µm, szybkość pomiarów 400 Hz oraz ilość punktów/profili 640.

Z kolei Micron3D to seria skanerów 3D wykorzystujących metodę projekcji wąskopasmowego strukturalnego światła zielonego. Technologia ta jest polową metodą pomiaru bazującą na oświetlaniu mierzonego obiektu prążkami światła zielonego typu LED. Cyfrowe odwzorowanie obiektu oblicza się w oparciu o zbieranie sekwencji prążków, które są ugięte na obiekcie.

Podsumowanie Wybierając odpowiednie rozwiązanie w zakresie pomiarów bezkontaktowych trzeba mieć na uwadze przynajmniej kilka czynników. W pierwszej kolejności należy określić rodzaj mierzonej wielkości, do którego dobiera się odpowiedni zakres pomiarowy. W związku z coraz częstszą potrzebą integracji urządzeń z systemami automatyki, ważny jest również odpowiedni sposób wymiany danych. % & ' (

AUTOMATYKA

53

PRZEGLÄ&#x201E;D SPRZÄ&#x2DC;TU I APARATURY

RozwiÄ&#x2026;zania dla automatyki w ofercie Stemmer Imaging Firma Stemmer Imaging, czo %

#

% % 1

# %

%>

?=

# G , E >

?=

%>

# %

#

# %

% #

# #

G ) *+

D

o prostszych zadaĹ&#x201E; Stemmer Imaging proponuje kamery inteligentne BOA firmy Teledyne DALSA. Te produkty sÄ&#x2026; oferowane w wersji z prostym oprogramowaniem iNspect oraz bardziej zaawansowanym Sherlock (dostÄ&#x2122;pna rozdzielczoĹ&#x203A;Ä&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; od VGA do 5 Mpx). Kamery sÄ&#x2026; programowane za pomocÄ&#x2026; aplikacji uruchamianej przez przeglÄ&#x2026;darkÄ&#x2122; internetowÄ&#x2026; i po zaprogramowaniu nie potrzebujÄ&#x2026; staĹ&#x201A;ego podĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia do komputera.

Do najprostszych zadaĹ&#x201E; dostÄ&#x2122;pna jest

54

rĂłwnieĹź wersja BOA Spot, czujnik wizyjny ze zintegrowanym oĹ&#x203A;wietleniem i optykÄ&#x2026;.

Do bardziej wymagajÄ&#x2026;cych aplikacji Stemmer Imaging oferuje seriÄ&#x2122; systemĂłw wizyjnych GEVA, wraz z kamerami Genie Nano dostÄ&#x2122;pnymi z rozdzielczoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; od VGA do 25Â Mpx. OprĂłcz dedykowanych wejĹ&#x203A;Ä&#x2021; GigE z opcjÄ&#x2026; PoE dla kamer, systemy majÄ&#x2026; rĂłwnieĹź zintegrowanÄ&#x2026; kartÄ&#x2122; I/O, co pozwala na Ĺ&#x201A;atwÄ&#x2026; komunikacjÄ&#x2122; z maszynÄ&#x2026;. System ma wbudowane oprogramowanie Sherlock, ponadto dostÄ&#x2122;pna jest nakĹ&#x201A;adka pozwalajÄ&#x2026;ca na budowanie interfejsu uĹźytkownika.

DziaĹ&#x201A;a w oparciu o system operacyjny Windows 7. W kamerze zainstalowane jest oprogramowanie MERLIC ADVANCE. ZaletÄ&#x2026; takiego rozwiÄ&#x2026;zania jest moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wspĂłĹ&#x201A;pracy kamery inteligentnej ze zwykĹ&#x201A;ymi kamerami GigE Vision. DziÄ&#x2122;ki temu, w oparciu

Innowacja w Ĺ&#x203A;wiecie kamer Najnowszym rozwiÄ&#x2026;zaniem w ofercie jest kamera, ktĂłra powstaĹ&#x201A;a w porozumieniu miÄ&#x2122;dzy firmÄ&#x2026; ADLINK, czoĹ&#x201A;owym producentem komputerĂłw do systemĂłw wizyjnych oraz firmÄ&#x2026; MVTec, twĂłrcÄ&#x2026; oprogramowania MERLIC i HALCON. Kamera ADLINK NEON1021-M ma czterordzeniowy procesor Intel Atom E3845 oraz matrycÄ&#x2122; 2 Mpx. P R O M O C J A

AUTOMATYKA

PRZEGLÄ&#x201E;D SPRZÄ&#x2DC;TU I APARATURY o kamerÄ&#x2122; inteligentnÄ&#x2026;, moĹźna zbudowaÄ&#x2021; system wielokamerowy.

O p ro g ra m o wa n i e M E R L I C ADVANCE pozwala rĂłwnieĹź na dodawanie narzÄ&#x2122;dzi tworzonych za pomocÄ&#x2026; bibliotek HALCON. Kamera ma rĂłwnieĹź wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; kartÄ&#x2122; I/O, a do komunikacji ze sterownikami PLC moĹźe wykorzystywaÄ&#x2021; protokĂłĹ&#x201A; OPC UA. Oprogramowanie pozwala Ĺ&#x201A;atwo budowaÄ&#x2021; interfejs uĹźytkownika oraz zarzÄ&#x2026;dzaÄ&#x2021; grupami i przywilejami uĹźytkownikĂłw.

trolowanie poprawnoĹ&#x203A;ci pojedynczego profilu i sprawdzanie modelu 3D w caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci.

Kompleksowe wsparcie

$ G " ## W#

Aplikacje wizyjne Najbardziej wymagajÄ&#x2026;cym klientom Stemmer Imaging oferuje pomoc w budowie systemu wizyjnego w oparciu o komputery przemysĹ&#x201A;owe z serii ADLINK EOS, dobĂłr kamer do wymagaĹ&#x201E; aplikacji oraz zainstalowanie oprogramowania MERLIC lub Sherlock. DziÄ&#x2122;ki temu klienci otrzymujÄ&#x2026; sprzÄ&#x2122;t idealnie dopasowany do konkretnej aplikacji i w peĹ&#x201A;ni zaspokajajÄ&#x2026;cy potrzeby.

Coraz czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej pojawiajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; aplikacje wizyjne 3D. W ofercie Stemmer Imaging sÄ&#x2026; produkty LMI z serii GOCATOR â&#x20AC;&#x201C; inteligentne kamery 3D pracujÄ&#x2026;ce zarĂłwno w technice triangulacji, jak i rzutowania prÄ&#x2026;ĹźkĂłw.

Programowanie kamer odbywa siÄ&#x2122; za pomocÄ&#x2026; aplikacji uruchamianej w przeglÄ&#x2026;darce internetowej. DziÄ&#x2122;ki temu rozwiÄ&#x2026;zaniu moĹźliwe jest kon-

Stemmer Imaging oferuje rĂłwnieĹź inne komponenty do budowy systemĂłw wizyjnych, takie jak obiektywy, oĹ&#x203A;wietlacze, filtry czy okablowanie. SĹ&#x201A;uĹźymy rĂłwnieĹź pomocÄ&#x2026; w doborze poszczegĂłlnych komponentĂłw tak, aby speĹ&#x201A;niaĹ&#x201A;y wymagania aplikacji.

ZachÄ&#x2122;camy do zapoznania siÄ&#x2122; z peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; ofertÄ&#x2026; na stronie internetowej www.stemmer-imaging.pl oraz do pobrania lub zamĂłwienia podrÄ&#x2122;cznika Imaging&Vision Handbook. ) *+

# , .,/. #$

G [ % f& ii]bJJ m

G ffb iHN iHH G ## ] # G

Chcesz wiedzieĹ&#x203A; wiÄ&#x2122;cej?

Zapisz siÄ&#x2122; na newsletter 6/2018

55 www.automatykaonline.pl

PRAWO I NORMY

OLIWIA CZARNOCKA rzecznik patentowy POLSERVICE, Kancelaria RzecznikĂłw Patentowych

ZawĂłd rzecznika patentowego Zasady wykonywania zawodu

?

ustawa z 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych. e

>

? czeniu pomocy w sprawach ? # % %G

1 > 1

# 1 #

wykonywaniem oraz docho #

> 1

E

# ?

# %

?

D 1

# 1

S

1

1

1 1

S 1

D

1 > 1

# % % G

Z

awĂłd rzecznika patentowego jest zawodem zaufania publicznego, a sam tytuĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x17E;rzecznik patentowyâ&#x20AC;? podlega ochronie prawnej. Rzecznicy patentowi oraz aplikanci (osoby bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;ce w trakcie aplikacji) tworzÄ&#x2026; PolskÄ&#x2026; IzbÄ&#x2122; RzecznikĂłw Patentowych.

Pomoc prawna i pomoc techniczna Zgodnie z art. 8 wspomnianej ustawy rzecznik patentowy Ĺ&#x203A;wiadczy pomoc prawnÄ&#x2026; i technicznÄ&#x2026;. Pomoc prawna polega w szczegĂłlnoĹ&#x203A;ci na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporzÄ&#x2026;dzaniu opinii prawnych, badaniu stanu prawnego przedmiotĂłw wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci przemysĹ&#x201A;owej, zastÄ&#x2122;pstwie prawnym i procesowym. Natomiast pomoc techniczna polega w szczegĂłlnoĹ&#x203A;ci na opracowywaniu opisĂłw technicznych zgĹ&#x201A;oszeĹ&#x201E; do ochrony przedmiotĂłw dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci twĂłrczej przeznaczonych do przemysĹ&#x201A;owego wykorzystywania, badaniu zakresu ich ochrony i prowadzeniu poszukiwaĹ&#x201E; dotyczÄ&#x2026;cych stanu techniki.

Rzecznik patentowy jako peĹ&#x201A;nomocnik Rzecznik patentowy wystÄ&#x2122;puje jako peĹ&#x201A;nomocnik w postÄ&#x2122;powaniu przed UrzÄ&#x2122;dem Patentowym, sÄ&#x2026;dami i organami orzekajÄ&#x2026;cymi w sprawach wĹ&#x201A;a56

snoĹ&#x203A;ci przemysĹ&#x201A;owej, z wyjÄ&#x2026;tkiem wystÄ&#x2122;powania w charakterze peĹ&#x201A;nomocnika w postÄ&#x2122;powaniu karnym i karnym skarbowym. PeĹ&#x201A;nomocnikiem moĹźe byÄ&#x2021; od poczÄ&#x2026;tku postÄ&#x2122;powania, ale jeĹ&#x203A;li zajdzie taka potrzeba, moĹźe rĂłwnieĹź do niego doĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyÄ&#x2021; w trakcie trwania. Warto podkreĹ&#x203A;liÄ&#x2021;, Ĺźe rzecznik patentowy ma obowiÄ&#x2026;zek wstrzymania siÄ&#x2122; od przyjÄ&#x2122;cia zastÄ&#x2122;pstwa lub udzielenia pomocy, jeĹźeli zastÄ&#x2122;powaĹ&#x201A; stronÄ&#x2122; przeciwnÄ&#x2026; lub udzieliĹ&#x201A; jej pomocy w tej samej sprawie bÄ&#x2026;dĹş innej z niÄ&#x2026; zwiÄ&#x2026;zanej. WaĹźnÄ&#x2026; kwestÄ&#x2026; jest rĂłwnieĹź koniecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zachowania tajemnicy zawodowej wszelkich informacji, ktĂłre rzecznik uzyskaĹ&#x201A; w zwiÄ&#x2026;zku z wykonywaniem czynnoĹ&#x203A;ci zawodowych. Rzecznika patentowego nie moĹźna zwolniÄ&#x2021; z obowiÄ&#x2026;zku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktĂłw, o ktĂłrych dowiedziaĹ&#x201A; siÄ&#x2122;, udzielajÄ&#x2026;c pomocy w sprawach wĹ&#x201A;asnoĹ&#x203A;ci przemysĹ&#x201A;owej.

Kto moĹźe zostaÄ&#x2021; rzecznikiem?

Rzecznikiem patentowym moĹźe zostaÄ&#x2021; osoba, ktĂłra ma obywatelstwo paĹ&#x201E;stwa czĹ&#x201A;onkowskiego, ma peĹ&#x201A;nÄ&#x2026; zdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; do czynnoĹ&#x203A;ci prawnych i korzysta z peĹ&#x201A;ni praw publicznych, jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rÄ&#x2122;kojmiÄ&#x2122; prawidĹ&#x201A;owego wykonywania AUTOMATYKA

PRAWO I NORMY zawodu rzecznika patentowego. Musi mieć także ukończone magisterskie studia wyższe o kierunku przydatnym w wykonywaniu zawodu rzecznika patentowego, w szczególności techniczne lub prawnicze, oraz odbyć aplikację rzecznikowską i zdać egzamin.

Uprawnienia do wykonywania zawodu uzyskuje się po wpisaniu na listę rzeczników patentowych, która jest prowadzona przez Urząd Patentowy RP. O wpis na listę może ubiegać się osoba, która ukończyła aplikację rzecznikowską, przygotowującą aplikanta do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu.

Aby zostać aplikantem, należy zdać egzamin wstępny obejmujący zagadnienia związane z zadaniami rzecznika patentowego, podstawami prawa własności przemysłowej, elementami wiedzy technicznej elementami prawa konstytucyjnego, a także wykazać się znajomością jednego języka obcego – do wyboru angielskiego,

francuskiego lub niemieckiego. Aplikacja trwa trzy lata, a prowadzi ją Krajowa Rada Rzeczników Patentowych.

dłowego wykonywania zawodu po ukończeniu aplikacji należy zdać egzamin końcowy. Egzamin taki

RZECZNIK PATENTOWY WYSTĘPUJE JAKO PEŁNOMOCNIK W POSTĘPOWANIU PRZED URZĘDEM PATENTOWYM, SĄDAMI I ORGANAMI ORZEKAJĄCYMI W SPRAWACH WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ, Z WYJĄTKIEM WYSTĘPOWANIA W CHARAKTERZE PEŁNOMOCNIKA W POSTĘPOWANIU KARNYM I KARNYM SKARBOWYM. Każdego aplikanta prowadzi rzecznik patentowy, który zleca prace i zadania praktyczne do wykonania.

W celu potwierdzenia przygotowania do samodzielnego i prawi-

obejmuje sprawdzenie wiedzy oraz umiejętności jej praktycznego zastosowania w zakresie prawa własności przemysłowej, w tym prawa europejskiego i międzynarodowego, praO G Ł O S Z E N I E

POLSERVICE Kancelaria Rzeczników Patentowych Spółka z o.o. poszukuje kandydata na stanowisko

rzecznika patentowego o specjalności mechanik i pokrewne z bardzo dobrą znajomością języka angielskiego lub języka niemieckiego

rzeczoznawcy o specjalności – inż. mechanik i pokrewne z bardzo dobrą znajomością języka angielskiego lub języka niemieckiego

Zainteresowane osoby prosimy o przesłanie CV wraz z listem motywacyjnym na adres: Polservice Kancelaria Rzeczników Patentowych Spółka z o.o. ul. Bluszczańska 73, 00-712 Warszawa lub e-mail: Malgorzata_Augustyniak@polservice.com.pl Zainteresowane osoby prosimy o dopisanie następującej klauzuli: „Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w dostarczonych dokumentach aplikacyjnych przez Polservice Kancelaria Rzeczników Patentowych Sp. z o.o. w celach rekrutacyjnych.”

Jednocześnie informujemy, iż Administratorem danych osobowych osób ubiegających się o zatrudnienie jest Polservice Kancelaria Rzeczników Patentowych Sp. z o.o. (ul. Bluszczańska 73, 00-712 Warszawa). Dane będą przetwarzane wyłącznie w celach rekrutacyjnych i nie będą udostępniane odbiorcom danych w rozumieniu art. 7 pkt 6 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 922 z późn. zm.). Osobie, której dane dotyczą przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Podanie danych w zakresie wynikającym z art. 22 (1) § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy, tj. imię i nazwisko, imiona rodziców, data urodzenia, miejsce zamieszkania (adres korespondencyjny), wykształcenie, przebieg dotychczasowego zatrudnienia, jest obowiązkowe. Podanie danych osobowych w szerszym zakresie jest dobrowolne.

6/2018

57

PRAWO I NORMY wa autorskiego, prawa cywilnego, gospodarczego i administracyjnego, postępowania administracyjnego, postępowania sądowoadministracyjnego oraz postępowania cywilnego, postępowania międzynarodowego w sprawach własności przemysłowej, a także metodyki wykonywania zawodu – w szczególności uzyskiwania, utrzymywania, wykonywania oraz dochodzenia praw odnoszących się do przedmiotów własności przemysłowej, zasad wykonywania zawodu rzecznika patentowego i zasad etyki rzecznika patentowego.

Egzamin składa się z trzech części pisemnych i polega na sporządzeniu dokumentacji zgłoszenia wynalazku do ochrony, pisma procesowego w postępowaniu administracyjnym, sądowoadministracyjnym lub cywilnym oraz opinii na podstawie przedstawionego stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia problemu prawnego

na podstawie opisanego przypadku (kazusu).

Z praktyki rzecznika Osoby kończące aplikację rzecznikowską i wykonujący później zawód rzecznika patentowego mają różne wykształcenie (prawnicze lub techniczne). Naturalny jest zatem późniejszy podział rodzaju wykonywanych zadań. Osoby z wykształceniem prawniczym koncentrują się na dziedzinie, na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych. Osoby z wykształceniem technicznym skupiają się na opracowywaniu opisów technicznych zgłoszeń do ochrony przedmiotów działalności twórczej przeznaczonych do przemysłowego wykorzystywania, takich jak wynalazki, wzory użytkowe czy topografie układów scalonych.

Ma to tę zaletę dla przedsiębiorców, że rzecznik, który przygotowuje opis

z mechaniki, chemii czy elektroniki ma wykształcenie techniczne i rozumie techniczne, często bardzo zawiłe niuanse danego rozwiązania i potrafi bez bariery technicznej porozumiewać się z inżynierami z danej dziedziny, którzy przedstawiają dane rozwiązanie.

Rzecznicy z wykształceniem technicznym przeprowadzają badania patentowe dotyczące poszukiwania stanu techniki, tj. poszukiwania rozwiązań podobnych do przedstawionego im przez twórcę. Wykształcenie techniczne jest bardzo istotne dla zrozumienia i przeanalizowania rozwiązań ze stanu techniki, które przykładowo mogą opisywać rozwiązania podobne pod względem funkcji, sposobu działania oraz uzyskiwanego efektu technicznego jak rozwiązanie, z którym zgłasza się twórca.

Oliwia Czarnocka

R E K L A M A

CENA 15,00

ZŁ (W TYM

TEMAT NUMER U Monitoro

8 % VAT)

ROZMOWA 26

wanie i sterowa

SPRZĘT I

Tomasz To omasz assz Wi Wie Wieland, ieela and, SEW-Euro S EW EWW-Eu Euro rod odr drive drrive ivve

nie procesam

APARATURA

Panele operators

60

i i produkc

ją

AUTOMA TYKA kie

AUTOMATICON

Przewodn

ISSN 2392-105

6

INDEKS 403024

AUTOMAT

69

ik po targach

YKAONLI

NE.PL

3/2018

HARTING Han ® Dla pewnego łączen

ia w przem yśle

“

HARTING rozu moje codziennmie e wyzwania.

“

Han ®. Niezawo dne połącze nie.

One Rang e. No Limit s: www.HAR TING.pl

P L A N W Y DAW N I C Z Y 2 0 1 8 Ǥ Ʈ ­ Ć Ę » Ã ± Ǥ Ă ø ç Ć ÷ ¦ ij ± Ư

58

NADSYŁANIE MATERIAŁÓW

KALENDARIUM BRANŻOWE (DOD. KOLPORTAŻ WYDANIA)

08 01 2018 07.05.2018

INDUSTRYMEETING 2018, ENEX; ITM INNOWACJE-TECHNOLOGIEMASZYNY

Systemy elektroenergetyczne

05.07.2018

ENERGETAB, TAROPAK

Efektywność energetyczna w produkcji

Napędy i silniki

06.08.2018

ENERGETAB, DREMA, CONTROL-TECH, POLAGRA-TECH, TAROPAK, TOOLEX

10/2018

Roboty i koboty w przemyśle

Systemy wizyjne

05.09.2018

TAROPAK, TOOLEX, MAINTENANCE, SYMAS, EXPOWELDING

11/2018

Wytwarzanie przyrostowe. Druk 3D

Podzespoły do automatyki przemysłowej

05.10.2018

EUROTOOL, ENERGETICS, WARSAW INDUSTRY WEEK

12/2018

Komunikacja i sieci przemysłowe.

Oprogramowanie

Sterowniki, kontrolery i komputery przemysłowe

05.11.2018

FACILITY MANAGEMENT W ZAKŁADZIE PRODUKCYJNYM

WYDANIE

TEMAT NUMERU

1 6/2018 2/2018

B Cyberbezpieczeństwo i ń t śl

7-8/2018

Automatyzacja pakowania i transportu

9/2018

ARTYKUŁ PRZEGLĄDOWY El

t b bezkontaktowe i j t t ki Pomiary

AUTOMATYKA

RYNEK

Zimmer Group Od otrzymania czterech nagrĂłd W$ - & # E

S # e ##

8

D # > > V

Red Dot Product Design Award.

Wy-bitne jury Red Dot Design & D ?

e ## 8 #

# % ?

V

> # 1 # szyn i automatyki.

O $ G e ## 8

bok nagrodzonych podczas IFÂ Design Award czterech chwytakĂłw â&#x20AC;&#x201C; pneumatycznego chwytaka rĂłwnolegĹ&#x201A;ego GPP5000, hybrydowego chwytaka koncentrycznego GPD5000IL, elektrycznego chwytaka koncentrycznego GED5000 oraz elektrycznego chwytaka rĂłwnolegĹ&#x201A;ego GEP2000 â&#x20AC;&#x201C; wĹ&#x203A;rĂłd laureatĂłw Red Dot Product Design Award znalazĹ&#x201A; siÄ&#x2122; takĹźe elektryczny chwytak rĂłwnolegĹ&#x201A;y GEP5000 i elektryczny chwytak dĹ&#x201A;ugoskokowy GEH6000.

WyglÄ&#x2026;d + funkcjonalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; RadoĹ&#x203A;Ä&#x2021; z uzyskania kolejnego wyróşnienia w postaci cenionego trofeum w dziedzinie designu jest w firmie 6/2018

Zimmer ogromna. â&#x20AC;&#x201C; Wyrazista filozofia ksztaĹ&#x201A;tu firmy Zimmer Group dzieli produkty na funkcjonalne jednostki, ktĂłre cechuje trwaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wytrzymaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; oraz jakoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i innowacyjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Design wyraĹźa siÄ&#x2122; nie tylko w wyglÄ&#x2026;dzie produktĂłw, ale przede wszystkim w ich funkcjonalnoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; tak wyjaĹ&#x203A;nia tajemnicÄ&#x2122; sukcesu Marcel Pfeiffer, kierownik dziaĹ&#x201A;u Design&Marketing w firmie Zimmer Group.

Gala juĹź wkrĂłtce UroczystoĹ&#x203A;Ä&#x2021; oficjalnego wrÄ&#x2122;czenia nagrody Red Dot Design Award firmie Zimmer Group odbÄ&#x2122;dzie siÄ&#x2122; 9 lipca 2018 r. Podczas organizowanej tradycyjnie w budynku opery w Essen â&#x20AC;&#x201C; teatrze Aalto â&#x20AC;&#x201C; gali Red Dot zwyciÄ&#x2122;zcy zostanÄ&#x2026; nagrodzeni w obecnoĹ&#x203A;ci ponad 1000 spodziewanych goĹ&#x203A;ci z branĹźy designu, przemysĹ&#x201A;u, z róşnych organizacji oraz mediĂłw.

Nagrodzone chwytaki firmy Zimmer nie tylko znajdÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w kronice Red Dot, ale od 9 lipca 2018 r. bÄ&#x2122;dzie moĹźna oglÄ&#x2026;daÄ&#x2021; je takĹźe w muzeum Red Dot Design w Essen.

PoczÄ&#x2026;tki nagrody Red Dot Design Award siÄ&#x2122;gajÄ&#x2026; 1955 r. Obecnie jest to najwiÄ&#x2122;kszy i najbardziej prestiĹźowy na Ĺ&#x203A;wiecie konkurs w dziedzinie wzornictwa P R O M O C J A

przemysĹ&#x201A;owego. Rywalizacja odbywa siÄ&#x2122; w trzech kategoriach: projektowanie produktu, projektowanie komunikacji oraz projekt koncepcyjny. W 2018 r. projektanci i producenci 59 narodowoĹ&#x203A;ci zgĹ&#x201A;osili do konkursu ponad 6300 projektĂłw.

Zapraszamy do kontaktu SzczegĂłĹ&#x201A;owe informacje moĹźna uzyskaÄ&#x2021;, piszÄ&#x2026;c na adres mailowy Wojciech.

Szwed@zimmer-group.pl oraz pod numerem telefonu +421 42 43 31 788.

Dane na temat najnowszych projektĂłw oĹ&#x203A;rodka Know-how Factory firmy Zimmer Group i wiele innych informacji moĹźna znaleĹşÄ&#x2021; na stronie www.zimmer-group.pl. Katalogi z produktami naleĹźÄ&#x2026;cymi do szeĹ&#x203A;ciu obszarĂłw technologicznych sÄ&#x2026; dostÄ&#x2122;pne w strefie materiaĹ&#x201A;Ăłw do pobrania.

ZIMMER GROUP SLOVENSKO , # NPbfÂ&#x2039;Hfg JNP JN

! ) Â&#x152; Â?

3 " )

G 4bHN bH b[ [N P^^ # G 4bHN iNN ^P^ ^JJ

]#

# G# % l ## ] G Â&#x17D;

. G l ## ] G #

ZIMMER GROUP POLSKA

G 4b^ gPb gfi iif 4b^ ffb [b[ P[^ 4bHN bH b[[N P^^ ]#

# G# % l ## ] G G ## ] G

59

RYNEK

Wibroizolator czy stopa?

Jak dobraÄ&#x2021; odpowiednie posadowienie maszyny !

D > % # ?

% G B

# # %

>D 1

# 1 1

#

1

1 %

?= # # G

P

roces doboru odpowiedniego typu posadowienia jest bardzo istotny, poniewaĹź poĹ&#x203A;rednio wpĹ&#x201A;ywa na: â&#x20AC;˘ ĹźywotnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, â&#x20AC;˘ precyzjÄ&#x2122; ruchĂłw wykonywanych przez urzÄ&#x2026;dzenie, â&#x20AC;˘ poprawnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; funkcjonowania Ĺ&#x201A;oĹźyskowaĹ&#x201E;, â&#x20AC;˘ poziom generowanego haĹ&#x201A;asu, â&#x20AC;˘ wibracje â&#x20AC;&#x201C; zarĂłwno te, ktĂłre sÄ&#x2026; przekazywane do otoczenia, jak i te, ktĂłre potencjalnie mogÄ&#x2026; trafiÄ&#x2021; z otoczenia do urzÄ&#x2026;dzenia.

Precyzyjny dobĂłr Do dwĂłch najpopularniejszych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; z zakresu posadowienia maszyn naleĹźÄ&#x2026; stopy wahliwe oraz wibroizolatory. Oba rozwiÄ&#x2026;zania majÄ&#x2026; róşnego

" 1

05G&

-_&Gb -_&Gg

8 Nb^

60

P R O M O C J A

AUTOMATYKA

$ G + 48

RYNEK rodzaju wykonania, dziÄ&#x2122;ki czemu moĹźliwe jest dobranie elementĂłw pasujÄ&#x2026;cych do konkretnych parametrĂłw danej aplikacji.

Przy dobieraniu odpowiedniego rozwiÄ&#x2026;zania naleĹźy znaÄ&#x2021; odpowiedzi na poniĹźsze pytania: â&#x20AC;˘ Jakie jest maksymalne obciÄ&#x2026;Ĺźenie statyczne przypadajÄ&#x2026;ce na jednÄ&#x2026; stopÄ&#x2122;/wibroizolator? â&#x20AC;˘ Czy posadzka, na ktĂłrej ma spoczywaÄ&#x2021; urzÄ&#x2026;dzenie jest wypoziomowana? JeĹźeli nie, to jaki jest maksymalny kÄ&#x2026;t jej spadku? â&#x20AC;˘ Jaki jest wymagany poziom odpornoĹ&#x203A;ci na korozjÄ&#x2122;? â&#x20AC;˘ Czy wymagane jest kotwienie do podĹ&#x201A;oĹźa? â&#x20AC;˘ Czy wymagany jest konkretny zakres regulacji wysokoĹ&#x203A;ci urzÄ&#x2026;dzenia, a jeĹźeli tak, to jaki? â&#x20AC;˘ Czy urzÄ&#x2026;dzenie generuje drgania lub czy w otoczeniu wystÄ&#x2122;pujÄ&#x2026; ĹşrĂłdĹ&#x201A;a drgaĹ&#x201E; oddziaĹ&#x201A;ujÄ&#x2026;ce na urzÄ&#x2026;dzenie?

Ostatnie pytanie jest kluczowe, a odpowiedź na nie decyduje o tym, czy wskazane jest zastosowanie wibroizolatora czy stopy.

JeĹźeli urzÄ&#x2026;dzenie generuje drgania, ktĂłre chcemy wytĹ&#x201A;umiÄ&#x2021;, mamy do czynienia z wibroizolacjÄ&#x2026; czynnÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; wykonywanÄ&#x2026; w celu zmniejszenia przenoszenia drgaĹ&#x201E; ze źrĂłdĹ&#x201A;a drgaĹ&#x201E; (maszyny) na podĹ&#x201A;oĹźe. Drugim rodzajem jest wibroizolacja bierna â&#x20AC;&#x201C; wykonywana w celu redukcji przenoszenia drgaĹ&#x201E; z podĹ&#x201A;oĹźa na maszynÄ&#x2122;, przyrzÄ&#x2026;d lub urzÄ&#x2026;dzenie.

JeĹźeli w danej aplikacji istnieje koniecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zastosowania wibroizolatorĂłw, naleĹźy okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; dwa dodatkowe parametry: â&#x20AC;˘ czÄ&#x2122;stotliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zakĹ&#x201A;ĂłceĹ&#x201E;, wynikajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; zazwyczaj z czÄ&#x2122;stotliwoĹ&#x203A;ci obrotowej elementĂłw wirujÄ&#x2026;cych (silnika, waĹ&#x201A;u napÄ&#x2122;dowego, wentylatora) i wyraĹźanÄ&#x2026; w Hz lub obr./min, â&#x20AC;˘ wymagany stopieĹ&#x201E; wytĹ&#x201A;umienia â&#x20AC;&#x201C; wyraĹźany w %.

ZnajomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; powyĹźszych parametrĂłw pozwoli na wybĂłr miÄ&#x2122;dzy wibroizolatorem a stopÄ&#x2026; oraz na dobranie odpowiedniego modelu danego rozwiÄ&#x2026;zania.

Maksymalne statyczne obciÄ&#x2026;Ĺźenia w przypadku stĂłp dochodzÄ&#x2026; do 6/2018

" 1 # %>

>

% E? %

E %> 1

95 000 N, a w przypadku wibroizolatorĂłw do 4000 N. W uproszczeniu moĹźna powiedzieÄ&#x2021;, Ĺźe wibroizolatory majÄ&#x2026; niemal te same funkcjonalnoĹ&#x203A;ci co stopy wahliwe, a dodatkowo sÄ&#x2026; wzbogacone o wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwoĹ&#x203A;ci tĹ&#x201A;umiÄ&#x2026;ce drgania (zarĂłwno te generowane przez urzÄ&#x2026;dzenie, jak i te przenoszone z podĹ&#x201A;oĹźa na urzÄ&#x2026;dzenie).

W przypadku problemĂłw z dobraniem odpowiednich wibroizolatorĂłw lub stop wahliwych do urzÄ&#x2026;dzenia zachÄ&#x2122;camy do kontaktu z naszym doradcÄ&#x2026; technicznym. Informacje o peĹ&#x201A;-

nej ofercie produktowej znajdujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w katalogu (katalog podstawowy 038 â&#x20AC;&#x201C; wersja polskojÄ&#x2122;zyczna) oraz na stronie www.elesa-ganter.pl

ELESA+GANTER POLSKA Sp. z o.o.

G

H[ " W Jg]gJJ !

G HH P[P PJ bP # 1 fJi iNb gJJ .

HH P[P PJ b^ ]#

l ] G #G

G ] G

61

RYNEK

Chwytak ORG firmy SCHUNK

Najwyşsze wymagania w indywidualnych zastosowaniach /*8 S # ",2(

1 %

#

1

# D /] G

( >

? #

# % #

?

1 #

%

?

%> 1

/]

% #

1 ?

1G

C

hwytak ORG moĹźe wspĂłĹ&#x201A;pracowaÄ&#x2021; z pierĹ&#x203A;cieniami o Ĺ&#x203A;rednicy od 5 mm do 160 mm do montaĹźu zewnÄ&#x2122;trznego i Ĺ&#x203A;rednicÄ&#x2026; od 10 mm do 120 mm do montaĹźu wewnÄ&#x2122;trznego. Maksymalna gruboĹ&#x203A;Ä&#x2021; pierĹ&#x203A;cienia O-ring to 4 mm. Skok dwĂłch zestawĂłw potrĂłjnych palcĂłw wynosi od 0 mm do 21 mm dla zestawu A i od 0 mm do 15 mm dla zestawu B. MoĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia z systemem czujnikĂłw, specjalnymi palcami do wewnÄ&#x2122;trznego montaĹźu O-ringĂłw oraz tulejami centrujÄ&#x2026;cymi zapewnia wyĹźszÄ&#x2026; wydajnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; precyzjÄ&#x2122;.

Na miarÄ&#x2122; XXI wieku OsiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cie niezawodnego procesu jest czÄ&#x2122;stym problemem w przypadku konwencjonalnych chwytakĂłw z wieloma palcami, ktĂłre sÄ&#x2026; zwykle uĹźywane do montaĹźu pierĹ&#x203A;cieni O-ring.

Z jednej strony mogÄ&#x2026; one jedynie obsĹ&#x201A;ugiwaÄ&#x2021; mocowanie zewnÄ&#x2122;trzne (np. na wale), z drugiej strony po zamontowaniu pierĹ&#x203A;cienie O-ring nie zawsze sÄ&#x2026; prawidĹ&#x201A;owo umieszczone w rowku.

Dwa potrĂłjne zestawy szczÄ&#x2122;k chwyta62

P R O M O C J A

ka ORG poruszajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; niezaleĹźnie od siebie oraz integralny skok umoĹźliwiajÄ&#x2026; montaĹź, ktĂłry moĹźna okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; mianem rewolucyjnego i przeĹ&#x201A;omowego, co redefiniuje pojÄ&#x2122;cie â&#x20AC;&#x17E;niezawodnoĹ&#x203A;ci eksploatacyjnejâ&#x20AC;?.

MontaĹź Ĺ&#x203A;rednic zewnÄ&#x2122;trznych O-ring jest rozszerzany przez wszystkie szeĹ&#x203A;Ä&#x2021; palcĂłw, a nastÄ&#x2122;pnie chwytak jest przesuwany do rowka montaĹźowego na wale. Najpierw trzy palce zespoĹ&#x201A;u szczÄ&#x2122;k A sÄ&#x2026; wycofane liniowo. O-ring ukĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; w formie trĂłjkÄ&#x2026;ta, ktĂłry tworzy siÄ&#x2122; w wyniku utrzymywania uszczelki na pozostaĹ&#x201A;ych trzech palcach zespoĹ&#x201A;u szczÄ&#x2122;k B, czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciowo w rowku waĹ&#x201A;ka. NastÄ&#x2122;pnie wysuwany jest caĹ&#x201A;y chwytak, a O-ring ukĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; w rowku montaĹźowym.

MontaĹź Ĺ&#x203A;rednic wewnÄ&#x2122;trznych Uszczelka O-ring za pomocÄ&#x2026; szczÄ&#x2122;k segmentowych zespoĹ&#x201A;u B i zespoĹ&#x201A;u A jest formowana w ksztaĹ&#x201A;t liĹ&#x203A;cia koniczyny. Chwytak, wraz z tak uchwyAUTOMATYKA

conÄ&#x2026; uszczelkÄ&#x2026;, jest wsuwany w otwĂłr montaĹźowy. SzczÄ&#x2122;ki segmentowe zespoĹ&#x201A;u B wciskajÄ&#x2026; O-ring do rowka montaĹźowego, a szczÄ&#x2122;ki zespoĹ&#x201A;u A wycofujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; i pierĹ&#x203A;cieĹ&#x201E; O-ring caĹ&#x201A;kowicie ukĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; w rowku. SzczÄ&#x2122;ki segmentowe zespoĹ&#x201A;u A i zespoĹ&#x201A;u B rĂłwnoczeĹ&#x203A;nie naciskajÄ&#x2026; uszczelkÄ&#x2122; O-ring, wciskajÄ&#x2026;c jÄ&#x2026; do rowka montaĹźowego.

W przypadku standardowych rozmiarĂłw pierĹ&#x203A;cieni O-ring firma SCHUNK oferuje konwencjonalne palce montaĹźowe do montaĹźu zewnÄ&#x2122;trznego. Palce montaĹźowe do montaĹźu wewnÄ&#x2122;trznego sÄ&#x2026; zawsze dopasowane do O-ringu.

Na şyczenie mogÄ&#x2026; byÄ&#x2021; zamawiane jako produkty specjalne z firmy SCHUNK lub wyprodukowane przez samych klientĂłw. Rysunki i instrukcje projektowe moĹźna znaleĹşÄ&#x2021; w szczegĂłĹ&#x201A;owej instrukcji obsĹ&#x201A;ugi, ktĂłrÄ&#x2026; moĹźna pobraÄ&#x2021; w postaci pliku PDF.

Zalety SposĂłb montaĹźu, ktĂłry umoĹźliwiajÄ&#x2026; chwytaki ORG firmy SCHUNK zapewnia wiele korzyĹ&#x203A;ci. MontaĹź Ĺ&#x203A;rednic wewnÄ&#x2122;trznych i zewnÄ&#x2122;trznych za pomocÄ&#x2026; jednego chwytaka przekĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; na elastycznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i oszczÄ&#x2122;dnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; kosztĂłw.

Nowa zasada montaĹźu zapewnia niezawodne dziaĹ&#x201A;anie i wiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; dostÄ&#x2122;pnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. DziÄ&#x2122;ki standardowym palcom montaĹźowym dla Ĺ&#x203A;rednic zewnÄ&#x2122;trznych do typowych rozmiarĂłw O-ringĂłw moĹźliwe jest szybkie uruchamianie.

Wszystko dla Twojego robota Ponad 600 komponentĂłw do obsĹ&#x201A;ugi i montaĹźu.

3 1 /*8 NG

E & HG

E 3

[G E

E & bG E

E 3

gG E

R E K L A M A

schunk.com/equipped-by

G ! bJ & Jg]gJJ !

G HH PHf Hg JJ .

HH PHf Hg Hg ]#

. l G 1 G # G 1 G #

6/2018

Jens Lehmann, legendarny bramkarz niemiecki, od 2012 r. ambasador marki SCHUNK, reprezentuje bezpieczne i precyzyjne chwytanie i trzymanie. schunk.com/Lehmann

Š 2017 SCHUNK GmbH & Co. KG

$ G ",2(

SCHUNK INTEC Sp. z o.o.

RYNEK 3 #

#

.

%

% # %

# G * #

%>

E 1

Cyfrowe innowacje

Â?

>

#

% 1 # 1 V #

V

# % G 5 HJNP G S #

E D

NP`

fiJ #

G B ?

1 %

% ?=

E # D ?

%EG

E

E E

HJN^ G

%

#

= E % >

%G

N

a targach Hannover Messe w 2018 r. firma igus ponownie udowodniĹ&#x201A;a, Ĺźe wspĂłĹ&#x201A;czesne trybopolimery od dawna sÄ&#x2026; czymĹ&#x203A; wiÄ&#x2122;cej niĹź tylko szarymi, niczym niewyróşniajÄ&#x2026;cymi siÄ&#x2122; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciami z tworzyw sztucznych. Ĺ&#x161;wiat motion plastics jest róşnorodny i wielopĹ&#x201A;aszczyznowy â&#x20AC;&#x201C; poczÄ&#x2026;wszy od pojedynczych przegubĂłw robotĂłw, dziÄ&#x2122;ki ktĂłrym moĹźna budowaÄ&#x2021; ekonomiczne roboty, przez drukowane w 3D podwĂłjne przekĹ&#x201A;adnie, ktĂłre moĹźna konfigurowaÄ&#x2021; on-line, aĹź po e-prowadniki, ktĂłrych stan zuĹźycia jest stale monitorowany podczas bieĹźÄ&#x2026;cej pracy. Zastosowania, w ktĂłrych sprawdzajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; bardzo wydajne tworzywa

64

sztuczne obejmujÄ&#x2026; m.in. maszyny produkujÄ&#x2026;ce pĂłĹ&#x201A;przewodniki. Motion plastics pracujÄ&#x2026; teĹź np. w ponad 1000 Ĺźurawi STS â&#x20AC;&#x201C; poczÄ&#x2026;wszy od Antwerpii aĹź po Szanghaj, czy amfibiach na biegunie pĂłĹ&#x201A;nocnym.

Wykorzystanie wysokiej jakoĹ&#x203A;ci tworzyw sztucznych do zastosowaĹ&#x201E; ruchomych umoĹźliwia osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cie technicznych usprawnieĹ&#x201E; oraz obniĹźenie kosztĂłw.

Z tych zalet cieszy siÄ&#x2122; juĹź ponad 200 000 klientĂłw na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie. DziÄ&#x2122;ki motion plastics firma igus osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a w 2017 r. sprzedaĹź wartoĹ&#x203A;ci 690 mln euro, co stanowi wzrost o 17% w stosunku do roku poprzedniego. 53% Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznych obrotĂłw przypada na EuropÄ&#x2122;, 30% na AzjÄ&#x2122;, a 17% na AmerykÄ&#x2122; i AfrykÄ&#x2122;. Liczba pracownikĂłw wzrosĹ&#x201A;a do 3800.

DuĹźe inwestycje w logistykÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiatowÄ&#x2026; Aby mĂłc szybko dostarczaÄ&#x2021; produkty i obsĹ&#x201A;ugiwaÄ&#x2021; klientĂłw na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie, firma igus znaczÄ&#x2026;co zwiÄ&#x2122;kszyĹ&#x201A;a w 2017 r. globalnÄ&#x2026; zdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; produkcyjnÄ&#x2026; oraz magazynowÄ&#x2026; w Ameryce PĂłĹ&#x201A;nocnej, Azji i Europie. W USA rozpoczÄ&#x2122;to proces rozbudowywania fabryki o kolejne 5000 m2, podczas gdy w Japonii, Polsce i Indiach powierzchnia fabryk zostaĹ&#x201A;a podwojona.

W chiĹ&#x201E;skim zakĹ&#x201A;adzie w Szanghaju firma rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a budowÄ&#x2122; nowego obiektu, ktĂłra zakoĹ&#x201E;czy siÄ&#x2122; w 2019 r. Powierzchnia P R O M O C J A

obiektu bÄ&#x2122;dzie wynosiĹ&#x201A;a ok. 22 000 m2.

W ubiegĹ&#x201A;ym roku, aby wesprzeÄ&#x2021; wzrost sprzedaĹźy, rozbudowano filie w Belgii, Danii, Estonii, Francji, Austrii i Hiszpanii.

DuĹźe inwestycje sÄ&#x2026; teĹź wciÄ&#x2026;Ĺź czynione w siedzibie gĹ&#x201A;Ăłwnej w Kolonii-Porz-Lind w celu zagwarantowania szybkiego zaopatrywania klientĂłw w czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci z tworzyw sztucznych. Tylko w 2017 r. oddano do uĹźytku okoĹ&#x201A;o 100 nowych maszyn do formowania wtryskowego, a moĹźliwoĹ&#x203A;ci logistyczne znacznie siÄ&#x2122; zwiÄ&#x2122;kszyĹ&#x201A;y.

Inteligentne produkty dziÄ&#x2122;ki digitalizacji Firma igus inwestuje rĂłwnieĹź w infrastrukturÄ&#x2122; informatycznÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; inwestycji w tym zakresie wzrosĹ&#x201A;a o 4,5 punktu % w porĂłwnaniu do 2014 r. Celem jest umoĹźliwienie konfigurowania produktĂłw m.in. przez wykonywanie niezbÄ&#x2122;dnych obliczeĹ&#x201E; dla wszystkich typĂłw produktĂłw firmy, a nastÄ&#x2122;pnie ich automatyczne wytwarzanie. Struktura informatyczna stanowi wsparcie we wszystkich dziaĹ&#x201A;aniach firmy â&#x20AC;&#x201C; od przetwarzania zamĂłwieĹ&#x201E; i produkcjÄ&#x2122;, po konserwacjÄ&#x2122;, a takĹźe Ĺ&#x203A;wiadczenie innych usĹ&#x201A;ug. Digitalizacja staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; w firmie igus rzeczywistoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; i idzie w parze z ponad 50-letnim doĹ&#x203A;wiadczeniem w dziedzinie tworzyw sztucznych. UmoĹźliwiajÄ&#x2026; jÄ&#x2026; dane pozyskiwane z laboratorium testowego igus, AUTOMATYKA

RYNEK

$ G

8# 2

ktĂłre jest najwiÄ&#x2122;kszym tego typu obiektem w branĹźy â&#x20AC;&#x201C; jego powierzchnia liczy 2750 m2. â&#x20AC;&#x201C; DziÄ&#x2122;ki prowadzonym przez naszÄ&#x2026; firmÄ&#x2122;, zakrojonym na duĹźÄ&#x2026; skalÄ&#x2122; badaniom, umoĹźliwiliĹ&#x203A;my uĹźytkownikom wykonywanie obliczeĹ&#x201E; dotyczÄ&#x2026;cych ruchomych elementĂłw maszyn, takich jak Ĺ&#x201A;oĹźyska Ĺ&#x203A;lizgowe, Ĺ&#x201A;oĹźyska liniowe, przekĹ&#x201A;adnie, a nawet przewody elektryczne wykonane w czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci z tworzywa sztucznego. Obecnie jest to unikalne rozwiÄ&#x2026;zanie na rynku â&#x20AC;&#x201C; mĂłwi Frank Blase, CEO spĂłĹ&#x201A;ki igus. DziÄ&#x2122;ki narzÄ&#x2122;dziom on-line inĹźynierowie mogÄ&#x2026; szybko i Ĺ&#x201A;atwo znaleĹşÄ&#x2021; potrzebny produkt firmy w dowolnym miejscu i czasie oraz niezawodnie obliczaÄ&#x2021; jego ĹźywotnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w indywidualnych aplikacjach â&#x20AC;&#x201C; wszystko to moĹźna zrobiÄ&#x2021; on-line bezpĹ&#x201A;atnie i bez rejestracji.

Systematycznie do produktĂłw doĹ&#x201A;Ä&#x2026;czane sÄ&#x2026; elementy digitalizacji. WprowadzajÄ&#x2026;c produkty z serii isense igus umoĹźliwiĹ&#x201A; inteligentne wykorzystanie e-prowadnikĂłw, przewodĂłw, prowadnic liniowych i Ĺ&#x201A;oĹźysk talerzowych za pomocÄ&#x2026; czujnikĂłw i moduĹ&#x201A;Ăłw monitorujÄ&#x2026;cych.

DziÄ&#x2122;ki temu klienci mogÄ&#x2026; odpowiednio planowaÄ&#x2021; prace konserwacyjne. Podczas pracy produkty wykrywajÄ&#x2026; zuĹźycie i wskazujÄ&#x2026;, kiedy konieczna jest naprawa lub wymiana. DziÄ&#x2122;ki sieciowemu uĹźyciu moduĹ&#x201A;u komunikacyjnego igus (icom) moĹźliwe jest wskazanie statusu on-line lub sygnalizacja alarmu za poĹ&#x203A;rednictwem komputera albo smartfona. Zapewnia to rĂłwnieĹź bezpoĹ&#x203A;redniÄ&#x2026; integracjÄ&#x2122; z infrastrukturÄ&#x2026; firmy. Inteligencja oparta na danych testowych pozwoliĹ&#x201A;a wprowadziÄ&#x2021; do oferowanych komponentĂłw konserwacjÄ&#x2122; predykcyjnÄ&#x2026;. Wymagania uĹźytkownikĂłw znacznie siÄ&#x2122; róşniÄ&#x2026;, dlatego firma igus zaprezentowaĹ&#x201A;a na targach nie tylko nowe produkty, ale takĹźe nowe koncepcje isense â&#x20AC;&#x201C; od samodzielnego rozwiÄ&#x2026;zania do wersji w peĹ&#x201A;ni zintegrowanej on-line.

nowych obszarĂłw zastosowaĹ&#x201E;. Niskokosztowa robotyka jest tego dobrym przykĹ&#x201A;adem. Zaprezentowany przez igus na tegorocznych targach Hannover Messe robolink Apiro to nowy rodzaj bezsmarowego i bezobsĹ&#x201A;ugowego niskokosztowego przegubu do zastosowaĹ&#x201E; w robotyce. DziÄ&#x2122;ki temu rozwiÄ&#x2026;zaniu moĹźna Ĺ&#x201A;atwo i ekonomicznie realizowaÄ&#x2021; niezwykle skomplikowane ruchy i koncepcje maszyn â&#x20AC;&#x201C; poczÄ&#x2026;wszy od prostych robotĂłw liniowych po zĹ&#x201A;oĹźone roboty humanoidalne i animatroniczne â&#x20AC;&#x201C; za pomocÄ&#x2026; zaledwie kilku elementĂłw.

Firma igus oferuje kompleksowÄ&#x2026; usĹ&#x201A;ugÄ&#x2122;: od konfiguracji on-line i obliczania ĹźywotnoĹ&#x203A;ci pojedynczego komponentu do montaĹźu na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie i instalacji systemĂłw â&#x20AC;&#x17E;pod kluczâ&#x20AC;?.

TrybopomysĹ&#x201A;y do nowych zastosowaĹ&#x201E;

IGUS Sp. z o.o.

Ekspertyza tworzyw sztucznych, testowanie i nieprzerwany rozwĂłj trybopolimerĂłw otwierajÄ&#x2026; nowe moĹźliwoĹ&#x203A;ci dla

G - NHN, JH]H[b 5

G HH ^f[ gP PJ .

HH ^f[ fN fi ]#

. l G

G G

R E K L A M A

igus â&#x20AC;&#x201C; prowadzenie energii w ruchu staje siÄ&#x2122; prostsze ÂŽ

Kryty e-prowadnik do robotyki â&#x20AC;&#x201C; Ĺ&#x201A;atwy do otwarcia ÂŽ

triďŹ&#x201A;ex TRCF dla maksymalnej dostÄ&#x2122;pnoĹ&#x203A;ci systemu O

O O O

3-komorowy system dla duĹźych, sztywnych wÄ&#x2122;Ĺźy i wielu przewodĂłw elektrycznych Ĺ atwo otwierane Ĺ&#x203A;rubokrÄ&#x2122;tem Ĺ atwo skracane lub wydĹ&#x201A;uĹźane Rozmiary instalacyjne Ă&#x2DC; 65, 85, 100

Wideo na: www.igus.pl/triďŹ&#x201A;exTRCF

3H[MIHÄ­ REW 1%', 8330 4S^REĂ˝ Ĺ PE[MPSR 7XSMWOS

plastics for longer life

ÂŽ

DostÄ&#x2122;pny rĂłwnieĹź jako gotowy, kompletny system.

6/2018

igus Sp. z o. o. Tel. 22 863 57 70 ÂŽ

65 info@igus.pl

APLIKACJE

Roboty KUKA w fabryce Fanar Wzór modelowej robotyzacji " $ % % #

% E 1

E

!

+ G ! % #

> D

1 1G * % # %

# 1

# D

% %

1 G B 1 D E

?= @ , %

% % # D %> #

%

@ /

# D

\=

G

Piotr Tomaszewski

66

F

anar zostaĹ&#x201A; powoĹ&#x201A;any do şycia w 1966 r. jako paĹ&#x201E;stwowe przedsiÄ&#x2122;biorstwo skoncentrowane na produkcji narzÄ&#x2122;dzi. Aby sprostaÄ&#x2021; stawianym mu wymaganiom, z poczÄ&#x2026;tkiem lat 70. zakĹ&#x201A;ad zaczÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; specjalizowaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; w produkcji narzÄ&#x2122;dzi skrawajÄ&#x2026;cych oraz trzpieniowych, szczegĂłlnie gwintujÄ&#x2026;cych. W tym ksztaĹ&#x201A;cie przedsiÄ&#x2122;biorstwo funkcjonowaĹ&#x201A;o przez 20 lat, aş do zmiany ustrojowej. Uwolnienie rynku, rosnÄ&#x2026;ce wymagania odbiorcĂłw oraz koniecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; skoncentrowania siÄ&#x2122; na wynikach finansowych skĹ&#x201A;oniĹ&#x201A;y kierownictwo do wdroĹźenia rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; zautomatyzowanych.

Pierwsze podajniki zostaĹ&#x201A;y zainstalowane w fabryce w 1993 r. ByĹ&#x201A;y to proste manipulatory podajÄ&#x2026;ce.

Z poczÄ&#x2026;tku traktowane z dystansem, P R O M O C J A

jako technologiczne novum, z czasem zapracowaĹ&#x201A;y sobie na wzorowÄ&#x2026; opiniÄ&#x2122; jako rozwiÄ&#x2026;zania usprawniajÄ&#x2026;ce proces produkcji. ByĹ&#x201A; to pierwszy sygnaĹ&#x201A;, ktĂłry jasno wskazywaĹ&#x201A;, Ĺźe automatyzacja, mimo kosztĂłw, jest wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;cieĹźkÄ&#x2026; rozwoju przedsiÄ&#x2122;biorstwa.

KUKA w sĹ&#x201A;uĹźbie robotyzacji Pierwsze roboty znalazĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w fabryce Fanar w 2005 r. DostarczyĹ&#x201A; je niemiecki producent szlifierek do gwintĂłw, ktĂłre sÄ&#x2026; wyposaĹźone w roboty firmy KUKA Roboter GmbH. Do pracy â&#x20AC;&#x17E;zaprzÄ&#x2122;gniÄ&#x2122;tyâ&#x20AC;? zostaĹ&#x201A; model KR6 ARC, ktĂłrego zadaniem byĹ&#x201A;o precyzyjne i szybkie podawanie gwintownikĂłw do strefy obrĂłbki. WydajnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i niezawodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; tego rozwiÄ&#x2026;zania przerosĹ&#x201A;a oczekiwania pionu technicznego i wkrĂłtce AUTOMATYKA

APLIKACJE w zakładzie zaczęły pracować trzy kolejne roboty. Różnica w wydajności była tak znacząca, że sprawdzone i lubiane podajniki pneumatyczne zostały w krótkim czasie wyparte przez podajniki zrobotyzowane.

Był to początek nowego rozdziału w historii fabryki Fanar. Osoby sceptycznie nastawione do rozwiązań zrobotyzowanych szybko przekonały się, że ich obawy były bezpodstawne. Załogę zaskoczyła prosta obsługa robotów oraz intuicyjność w ich programowaniu. W przeciwieństwie do układów proponowanych przez konkurencję, które wymagały zaangażowania firmy integratorskiej, roboty KUKA można było wdrożyć samodzielnie. Przejrzysta, napisana w języku polskim instrukcja, jasno określała sposób postępowania z robotem i rozwiewała wszelkie wątpliwości. Fanar był w stanie wdrożyć roboty bez udziału wyspecjalizowanego inżyniera, a kadra, która wcześniej nie miała styczności z robotami, po krótkim przeszkoleniu potrafiła je konfigurować.

$ G ( &

Robotyzacja a struktura zatrudnienia Obecnie przedsiębiorstwo zatrudnia 200 pracowników, będąc tym samym jednym z większych pracodawców w regionie. Pierwsze kroki na dro-

6/2018

dze do robotyzacji procesu produkcji nie były przez wszystkich odbierane ciepło i z entuzjazmem. Panujący powszechnie „robosceptycyzm” opiera się na stwierdzeniu, że wprowadzenie robotów wypiera pracowników z ich dotychczasowych miejsc pracy.

Czy to stwierdzenie jest prawdziwe i jak przedstawia się w odniesieniu do ciechanowskiej fabryki narzędzi?

Kierownictwo podkreśla, że dla firmy Fanar fundamentalnym założeniem jest utrzymanie stabilnego poziomu

zatrudnienia, niezależnie od zwiększenia poziomu sprzedaży czy wprowadzenia nowych rozwiązań. Roboty nie mają odsuwać załogi od dotychczasowych zajęć, lecz stworzyć razem z nią synergię mającą na celu poprawę wydajności. Ta filozofia pozwoliła nie tylko uniknąć niepotrzebnych zwolnień, lecz doprowadziła również do restrukturyzacji zatrudnienia w zakładzie.

Wynikający z wprowadzenia robotów wzrost produktywności i co za tym idzie, wzrost poziomu sprzedaży przełożyły się na zwiększenie zysków.

Zarząd Fanar postanowił wykorzystać ten fakt, inwestując w rozwinięcie działalności badawczo-rozwojowej.

Stworzenie nowych stanowisk technicznych, wymagających wyższych kwalifikacji, zmotywowało dotychczasowych operatorów do podjęcia wyzwania i rozpoczęcia przekwalifikowania. Pracownicy podejmowali studia, uczęszczali na szkolenia i seminaria. Dzięki temu Fanar nie musiał dokonywać cięć w zatrudnieniu.

Co więcej, wzrost produkcji pociągnął za sobą wyższe przychody, a przedsiębiorstwo zyskało wykwalifikowaną kadrę, co wpłynęło na zwiększenie poziomu przedsiębiorstwa. Tym samym robotyzacja okazała się modelowym rozwiązaniem, które przyniosło wiele wymiernych korzyści.

67

APLIKACJE

Nowe roboty na horyzoncie

Dlaczego wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie KUKA? Marcin KoĹ&#x201A;odziej, prezes firmy Fanar, zwraca uwagÄ&#x2122; na korzyĹ&#x203A;ci finansowe wynikajÄ&#x2026;ce z aplikacji maszyn KUKA. Nie doĹ&#x203A;Ä&#x2021;, Ĺźe parametry robotĂłw sÄ&#x2026; imponujÄ&#x2026;ce, a szeroki wachlarz oferowanych modeli pozwala je precyzyjnie dobraÄ&#x2021; do konkretnego zastosowania, to ponadto KUKA proponuje korzystne ceny. Cena jest jeszcze atrakcyjniejsza, jeĹ&#x203A;li popatrzymy na sytuacjÄ&#x2122; przez pryzmat stopy zwrotu. Koszt zakupu robota, proporcjonalnie do wynagrodzenia, ktĂłre za tÄ&#x2026; samÄ&#x2026; pracÄ&#x2122; dostaĹ&#x201A;by pracownik fizyczny, zwraca siÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;rednio w pĂłĹ&#x201A; roku. Jest to wiÄ&#x2122;c niebywale szybki zwrot z inwestycji.

Gdy zakup robota zbilansuje siÄ&#x2122; dziÄ&#x2122;ki wykonanej pracy, zwiÄ&#x2122;kszona produktywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; znajdzie peĹ&#x201A;ne odzwierciedlenie w przychodach. DziÄ&#x2122;ki temu w obrÄ&#x2122;bie zakĹ&#x201A;adu bÄ&#x2122;dzie moĹźna tworzyÄ&#x2021; nowe miejsca pracy, a nowe Ĺ&#x203A;rodki przeznaczaÄ&#x2021; na dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; rozwojowÄ&#x2026; i kolejne inwestycje.

Wymiar finansowy jest jednak tylko jednÄ&#x2026; z pĹ&#x201A;aszczyzn korzyĹ&#x203A;ci, jakie pociÄ&#x2026;ga za sobÄ&#x2026; wdroĹźenie robotĂłw KUKA. Dariusz Ptaszkiewicz, dyrektor techniczny Fanar, podkreĹ&#x203A;la przede wszystkim swobodÄ&#x2122; w montaĹźu niemieckich maszyn.

DziÄ&#x2122;ki czytelnej instrukcji i intui68

cyjnemu programowaniu wdroĹźenie robotĂłw KUKA moĹźe z powodzeniem odbywaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; bez udziaĹ&#x201A;u wykwalifikowanych integratorĂłw. Ponadto klientowi zapewniane jest peĹ&#x201A;ne wsparcie podczas aplikacji. KUKA prowadzi takĹźe kompleksowe szkolenia, w wyniku ktĂłrych juĹź po jednym dniu inĹźynier automatyk moĹźe uruchomiÄ&#x2021; robota.

Krzysztof Wojciechowski, kierownik dziaĹ&#x201A;u utrzymania ruchu Fanar, z przymruĹźeniem oka wspomina, iş wdroĹźenie maszyn KUKA niemalĹźe pozbawiĹ&#x201A;o go pracy. DziÄ&#x2122;ki duĹźej niezawodnoĹ&#x203A;ci wykorzystywanych robotĂłw fabryka nie zanotowaĹ&#x201A;a Ĺźadnego nieplanowanego przestoju w ruchu od czasu uruchomienia pierwszego z nich.

BezawaryjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; to hasĹ&#x201A;o powszechnie kojarzone z niemieckimi technologiami. To stwierdzenie tylko siÄ&#x2122; umacnia, jeĹźeli wziÄ&#x2026;Ä&#x2021; pod uwagÄ&#x2122; roboty dostarczone przez KUKA. Zamiast korzystaÄ&#x2021; z doraĹşnego serwisowania w przypadku awarii, Fanar zdecydowaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; ponosiÄ&#x2021; roczny, zryczaĹ&#x201A;towany koszt serwisu, dziÄ&#x2122;ki czemu roboty sÄ&#x2026; regularnie poddawane przeglÄ&#x2026;dom. Pozwala to osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; pĹ&#x201A;ynnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i przewidywalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; produkcji, tak istotnÄ&#x2026; w przypadku przygotowywania bilansu finansowego oraz podejmowania dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; planistycznych.

Zautomatyzowane rozwiÄ&#x2026;zania na dobre zakorzeniĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w ciechanowskiej fabryce i nic nie wskazuje na to, aby kiedykolwiek miaĹ&#x201A;y jÄ&#x2026; opuĹ&#x203A;ciÄ&#x2021;. Roboty KUKA stanowiÄ&#x2026; przykĹ&#x201A;ad niezawodnych pracownikĂłw, wykonujÄ&#x2026;cych swoje obowiÄ&#x2026;zki niestrudzenie i bez jakichkolwiek przestojĂłw.

Nie doĹ&#x203A;Ä&#x2021;, Ĺźe dziÄ&#x2122;ki ich zastosowaniu Fanar mĂłgĹ&#x201A; znacznie poprawiÄ&#x2021; wyniki finansowe, to precyzja niemieckich maszyn pozwoliĹ&#x201A;a na produkcjÄ&#x2122; mikronarzÄ&#x2122;dzi, ktĂłra wczeĹ&#x203A;niej nie byĹ&#x201A;a moĹźliwa. ObrĂłbka narzÄ&#x2122;dzi o Ĺ&#x203A;rednicy 1 mm wymaga nie tylko bardzo czuĹ&#x201A;ego nacisku, zdolnego utrzymaÄ&#x2021; detal bez ryzyka jego uszkodzenia, ale rĂłwnieĹź dokĹ&#x201A;adnoĹ&#x203A;ci osadzenia rzÄ&#x2122;du 0,2 mm.

To parametry niemoĹźliwe do osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;cia w przypadku produkcji metodami rÄ&#x2122;cznymi lub zastosowania starych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; zautomatyzowanych.

Podsumowanie Fanar stanowi modelowy wzĂłr nowoczesnego polskiego przedsiÄ&#x2122;biorstwa, ktĂłre â&#x20AC;&#x201C; podejmujÄ&#x2026;c wyzwania i wdraĹźajÄ&#x2026;c nowe technologie â&#x20AC;&#x201C; przeciera szlaki na drodze do PrzemysĹ&#x201A;u 4.0. To miejsce, w ktĂłrym pogodzono wzglÄ&#x2122;dy finansowe, produktywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; oraz dobro zaĹ&#x201A;ogi â&#x20AC;&#x201C; zakĹ&#x201A;ad, w ktĂłrym czĹ&#x201A;owiek i maszyna pracujÄ&#x2026; we wspĂłlnym celu, a postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;ca robotyzacja nie jest naznaczona wadami, o ktĂłrych wspominajÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;robosceptycyâ&#x20AC;?. DziÄ&#x2122;ki przemyĹ&#x203A;lanemu zarzÄ&#x2026;dzaniu i wykorzystaniu robotĂłw KUKA, Fanar ugruntowaĹ&#x201A; swojÄ&#x2026; pozycjÄ&#x2122; w Ĺ&#x203A;wiatowej czoĹ&#x201A;Ăłwce producentĂłw narzÄ&#x2122;dzi do gwintowania, a przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; zakĹ&#x201A;adu rysuje siÄ&#x2122; nad wyraz optymistycznie.

Piotr Tomaszewski * G #

KUKA ROBOTER CEE GmbH ! 2 3

G !

NJ bJ]Hbf

G [H P[J [H Nb [H P[J [H N[ .

[H P[J [H Hf ]#

3 !0l G # G G #

AUTOMATYKA

WYDARZENIA

$ G ( & BG 8 ]" X&( / & 6 &Z

# S #

%

# #G G

% ]

# 1 D ? ] 1G ,

% % E

S # #

[g % 1 ? G 5

HJN^ G

> 1

#

%

G !

#

%E % =

1 E S # E = E

# 1

% % % . >=

1

=

% G Jolanta GĂłrska-Szkaradek

6/2018

H

istoria niemieckiej, rodzinnej firmy igus liczy ponad pĂłĹ&#x201A; wieku.

Dzisiaj produkty firmy, ktĂłre sÄ&#x2026; wytwarzane z odpornych na Ĺ&#x203A;cieranie tworzyw sztucznych zwanych trybopolimerami sÄ&#x2026; sprzedawane na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie. Tworzeniu tych specjalistycznych materiaĹ&#x201A;Ăłw przyĹ&#x203A;wieca prosta formuĹ&#x201A;a: obniĹźaÄ&#x2021; koszty i zwiÄ&#x2122;kszaÄ&#x2021; ĹźywotnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.

W Kolonii znajduje siÄ&#x2122; nie tylko centrala firmy, ale rĂłwnieĹź najwiÄ&#x2122;kszy zakĹ&#x201A;ad produkcyjny, w ktĂłrym prowadzone sÄ&#x2026; takĹźe prace badawczo-rozwojowe oraz testy przeprowadzane w najwiÄ&#x2122;kszym w branĹźy laboratorium testowym (2750 m2 powierzchni). BogatÄ&#x2026; ofertÄ&#x2122; firmy moĹźna podzieliÄ&#x2021; na dwie grupy produktowe: systemy e-prowadnikĂłw (prowadniki kablowe, przewody i systemy zasilania maszyn readychain) oraz dry-tech (bezsmarowe Ĺ&#x201A;oĹźyska, tuleje Ĺ&#x203A;lizgowe, prowadnice liniowe).

NajmĹ&#x201A;odsze produkty firmy to niskokosztowe roboty i drukowane elementy odporne na Ĺ&#x203A;cieranie. Podczas kwietniowej wizyty organizatorzy gĹ&#x201A;Ăłwny nacisk poĹ&#x201A;oĹźyli na przedstawienie róşnych wersji wstÄ&#x2122;pnie zmontowanych, dostosowanych do indywidualnych

zastosowaĹ&#x201E; systemĂłw e-prowadnikĂłw â&#x20AC;&#x201C; readychain. Ponadto uczestnicy wziÄ&#x2122;li udziaĹ&#x201A; w warsztatach z zakresu zautomatyzowanego procesu konfekcjonowania readychain, zwiedzili zakĹ&#x201A;ad produkcyjny oraz komorÄ&#x2122; klimatycznÄ&#x2026;.

Pierwsze prowadniki kablowe igus Pierwszy prowadnik wykonany z tworzywa sztucznego zostaĹ&#x201A; wyprodukowany przez igus na poczÄ&#x2026;tku lat 80. ByĹ&#x201A; to jednoczeĹ&#x203A;nie pierwszy polimerowy prowadnik na Ĺ&#x203A;wiecie. Firma zatrudniaĹ&#x201A;a wĂłwczas okoĹ&#x201A;o 80 pracownikĂłw i produkowaĹ&#x201A;a czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci z polimerĂłw.

Warto przypomnieÄ&#x2021;, iĹź w tamtym czasie na rynku dostÄ&#x2122;pne byĹ&#x201A;y sztywne szynoprzewody. WĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciciel firmy igus Frank Blase skupiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na produkcji prowadnikĂłw kablowych i opracowaniu infrastruktury produkcyjnej. RewolucjÄ&#x2026; byĹ&#x201A;o to, Ĺźe prowadnik kablowy umoĹźliwiĹ&#x201A; nie tylko prowadzenie zasilania, ale rĂłwnieĹź przesyĹ&#x201A; danych i sygnaĹ&#x201A;Ăłw sterujÄ&#x2026;cych. Prowadniki przyjÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y siÄ&#x2122; na rynku, ale jednoczeĹ&#x203A;nie zaczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y napĹ&#x201A;ywaÄ&#x2021; reklamacje na uszkodzone kable.

Producenci kabli twierdzili, Ĺźe ich pro69

WYDARZENIA

5 V #

1

dukty speĹ&#x201A;niajÄ&#x2026; wymagania wszystkich norm, a wiÄ&#x2122;c pytanie o to, dlaczego kable w prowadnikach ulegaĹ&#x201A;y uszkodzeniu, pozostawaĹ&#x201A;o bez odpowiedzi. To wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie wtedy Frank Blase zdecydowaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; na produkcjÄ&#x2122; kabli do zastosowaĹ&#x201E; ruchomych. Wydany w latach 90. katalog przewodĂłw liczyĹ&#x201A; 16 stron. Obecnie katalog ma 958 stron i przedstawia 1384 róşne przewody, ktĂłre z powodzeniem pracujÄ&#x2026; w prowadnikach. Co istotne, igus jako jedyna firma udziela na nie 36-miesiÄ&#x2122;cznej gwarancji.

DobierajÄ&#x2026;c przewĂłd, naleĹźy sprawdziÄ&#x2021;, przy jakim promieniu giÄ&#x2122;cia moĹźe on wykonaÄ&#x2021; okreĹ&#x203A;lonÄ&#x2026; liczbÄ&#x2122; cykli. Druga opcja to dobranie promienia giÄ&#x2122;cia do liczby cykli.

W laboratorium sprawdzana jest rĂłwnieĹź odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021; na Ĺ&#x203A;cieranie i wytrzymaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; temperaturowa. W skĹ&#x201A;ad laboratorium wchodzi komora termiczna, w ktĂłrej przewody i prowadniki sÄ&#x2026; testowane w temperaturze od â&#x20AC;&#x201C;40 °C do +60 °C, poniewaĹź np. ujemna temperatura powoduje pÄ&#x2122;kanie i kruszenie siÄ&#x2122; pĹ&#x201A;aszcza zewnÄ&#x2122;trznego. W doborze przewodĂłw waĹźny jest teĹź materiaĹ&#x201A; stosowany w izolacji poszczegĂłlnych ĹźyĹ&#x201A;. Kolejnym problemem jest tzw. efekt korkociÄ&#x2026;gu, powstajÄ&#x2026;cy podczas pracy przewodu, czego konsekwencjÄ&#x2026; moĹźe byÄ&#x2021; zwijanie siÄ&#x2122; w spiralÄ&#x2122;. Efekt ten zaleĹźy od splotu, czyli od tego, w jaki sposĂłb ĹźyĹ&#x201A;y sÄ&#x2026; wzglÄ&#x2122;dem siebie splecione.

Jak zatem oszacowaÄ&#x2021; ĹźywotnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przewodu? W znalezieniu odpowiedzi na to pytanie pomocny jest katalog, w ktĂłrym podano informacje o promieniu giÄ&#x2122;cia, zakresach ruchu i maksymalnych prÄ&#x2122;dkoĹ&#x203A;ciach oraz normach, ktĂłrych wymagania speĹ&#x201A;nia przewĂłd.

Firma igus udostÄ&#x2122;pnia rĂłwnieĹź kalkulator ĹźywotnoĹ&#x203A;ci chainflex, dziÄ&#x2122;ki ktĂłremu moĹźna on-line Ĺ&#x201A;atwo i szybko obliczyÄ&#x2021; przewidywanÄ&#x2026; ĹźywotnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przewodĂłw w konkretnym zastosowaniu.

CzÄ&#x2122;stym bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dem popeĹ&#x201A;nianym przy konstrukcji maszyn jest nieuwzglÄ&#x2122;dnienie problemĂłw, ktĂłre mogÄ&#x2026; wystÄ&#x2026;piÄ&#x2021; w przypadku zĹ&#x201A;ego dobrania przewo-

dĂłw. Prace prowadzone przez igus majÄ&#x2026; na celu wyeliminowanie tych, wydawaĹ&#x201A;oby siÄ&#x2122;, bĹ&#x201A;ahych trudnoĹ&#x203A;ci.

Jak zapewniali przedstawiciele firmy, igus skupia siÄ&#x2122; na detalach i dziÄ&#x2122;ki temu moĹźliwe jest dobranie wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwego rozwiÄ&#x2026;zania do okreĹ&#x203A;lonej konstrukcji.

Obecnie przewody chainflex stanowiÄ&#x2026; drugÄ&#x2026; grupÄ&#x2122; produktowÄ&#x2026; w firmie w odniesieniu do jej obrotĂłw (129 mln euro). W planach jest budowa hali produkcyjnej i magazynu w Chinach.

Róşne opcje readychain Gotowe systemy zasilania readychain mogÄ&#x2026; byÄ&#x2021; dostarczone w róşnych wersjach - w zaleĹźnoĹ&#x203A;ci od potrzeb i zĹ&#x201A;oĹźonego zamĂłwienia róşnie sÄ&#x2026; przygotowane wiÄ&#x2026;zki kablowe. W wiÄ&#x2026;zkach kablowych istotna jest separacja przewodĂłw, czyli oddzielenie przewodĂłw o róşnych pĹ&#x201A;aszczach. Przewody elektryczne, pneumatyczne czy hydrauliczne nie powinny byÄ&#x2021; blisko siebie z uwagi na róşne wspĂłĹ&#x201A;czynniki tarcia. Podobnie przewody zasilajÄ&#x2026;ce czy sygnaĹ&#x201A;owe powinny byÄ&#x2021; separowane, aby wyeliminowaÄ&#x2021; zakĹ&#x201A;Ăłcenia. Nie wszyscy producenci maszyn, urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; itp. majÄ&#x2026; warunki do sprawdzania przewodĂłw, np. wyznaczenia napiÄ&#x2122;cia przebicia. Klienci igus otrzymujÄ&#x2026; gwarancjÄ&#x2122; prawidĹ&#x201A;owego dziaĹ&#x201A;ania przewodĂłw zarĂłwno od strony elektrycznej (wyeliminowanie ryzyka zwarcia), jak rĂłwnieĹź mechanicznej.

Klient zamawiajÄ&#x2026;cy fabrycznie skom-

Przewody chainflex do pracy w ruchu W dziaĹ&#x201A;aniu maszyn, urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; i prowadnikĂłw istotna jest ĹźywotnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przewodĂłw, czyli okreĹ&#x203A;lenie w jaki sposĂłb Ĺ&#x203A;rodowisko, w ktĂłrym dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026; aplikacje wpĹ&#x201A;ywa na przewĂłd i na co naleĹźy zwrĂłciÄ&#x2021; uwagÄ&#x2122;. Firma igus testuje ĹźywotnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; produkowanych przewodĂłw w laboratorium. Tutaj sprawdzane jest zachowanie przewodĂłw podczas eksploatacji oraz liczba cykli, ktĂłre mogÄ&#x2026; wykonaÄ&#x2021;.

NaleĹźy podkreĹ&#x203A;liÄ&#x2021;, Ĺźe igus jako cykl okreĹ&#x203A;la podwĂłjne cykle giÄ&#x2122;cia przewodu â&#x20AC;&#x201C; ruch do przodu i do tyĹ&#x201A;u to jeden cykl. To o tyle istotne, Ĺźe czÄ&#x2122;sto cykl okreĹ&#x203A;lany jest jako ruch w jednÄ&#x2026; stronÄ&#x2122;.

70

!

1

1

AUTOMATYKA

WYDARZENIA

e %

V # D # 1

1

$ G BG 8 ]" X&( / & 6 &Z

8# 2

# #

pletowane systemy zasilania readychain oszczÄ&#x2122;dza na kosztach przygotowania, przechowywania i montaĹźu.

Oferta firmy, w zaleĹźnoĹ&#x203A;ci od sposobu przygotowania wiÄ&#x2026;zek kablowych, obejmuje: readychain basic (konfekcjonowane systemy z przewodami bez zĹ&#x201A;Ä&#x2026;czy wtykowych), readychain standard (konfekcjonowane systemy z przewodami uzbrojonymi we wszystkie zĹ&#x201A;Ä&#x2026;cza wtykowe), readychain standard plus (gotowy do montaĹźu system wieloosiowy z optymalizacjÄ&#x2026; punktĂłw przyĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia) i readychain premium (konfekcjonowany system z przewodami kaĹźdego typu oraz zĹ&#x201A;Ä&#x2026;czami wtykowymi, przyĹ&#x201A;Ä&#x2026;czami i elementami konstrukcyjnymi zgodnie z podanymi w zamĂłwieniu).

6/2018

#

#

OddziaĹ&#x201A; igus w Polsce W polskim oddziale firmy igus, ktĂłry powstaĹ&#x201A; 1997 r., powierzchnia produkcyjna, magazynowa i biurowa wynosi 1800 m2.

Dla porĂłwnania zakĹ&#x201A;ad produkcyjny igus w Kolonii zajmuje dziaĹ&#x201A;kÄ&#x2122; o powierzchni 100 tys. m2, a hala produkcyjna mieĹ&#x203A;ci siÄ&#x2122; na 90 tys. m2 . W naszym kraju firma planuje w najbliĹźszym okresie znacznie powiÄ&#x2122;kszyÄ&#x2021; zarĂłwno powierzchniÄ&#x2122; produkcyjnÄ&#x2026;, jak i biurowÄ&#x2026;, a takĹźe stworzyÄ&#x2021; show room.

W planach oddziaĹ&#x201A;u igus Polska jest rozbudowa dziaĹ&#x201A;u projektĂłw i instalacji.

Dotychczas oddziaĹ&#x201A; zapewniaĹ&#x201A; doradztwo techniczne i tworzyĹ&#x201A; instalacje, a projektowanie realizowane byĹ&#x201A;o w centrali w Kolonii. Rozbudowany zostanie rĂłwnieĹź dziaĹ&#x201A; obrĂłbki specjalnej, w ktĂłrym

prowadzona bÄ&#x2122;dzie obrĂłbka polimerĂłw na specjalne zamĂłwienia.

We wszystkich oddziaĹ&#x201A;ach igus zatrudnia ponad 3800 osĂłb. W polskim oddziale obecnie zatrudnionych jest 112 osĂłb, z ktĂłrych 43 osoby tworzÄ&#x2026; dziaĹ&#x201A; produkcji, a 30 to regionalni inĹźynierowie sprzedaĹźy.

OddziaĹ&#x201A; igus Polska ma 6000 aktywnych klientĂłw. Dziennie realizuje 330 wysyĹ&#x201A;ek â&#x20AC;&#x201C; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; z magazynu w Polsce, a czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; z terenu Niemiec. OdpowiedzialnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; za firmÄ&#x2122; podzielona jest w tej chwili miÄ&#x2122;dzy dwie osoby, ktĂłrych sylwetki prezentowaliĹ&#x203A;my w edycjach AUTOMATYKA 3/2018 â&#x20AC;&#x201C; Radomir Ochocki i AUTOMATYKA 4/2018 â&#x20AC;&#x201C; Daniel Marzec.

Jolanta GĂłrska-Szkaradek &( / & 6 &

71

WYDARZENIA

Cyfrowa epoka obrabiarek

31. edycja targĂłw BI-MUÂ ! \

3W] (

E > #

] D ! # bGJ

>

# E #

#

# 1

> ? G B D

# D # ] =

#

V

E # #]

PJJ

? ] 1 D N^` >

G

72

O

d 9 do 13 paĹşdziernika 2018 r. centrum wystawowe fieramilano Rho bÄ&#x2122;dzie gospodarzem 31. edycji targĂłw BI-MU. NajwaĹźniejsze tego typu wydarzenie we WĹ&#x201A;oszech, organizowane co dwa lata, jest skierowane do branĹźy producentĂłw obrabiarek do obrĂłbki skrawaniem i do obrĂłbki plastycznej, robotĂłw, automatyzacji, produkcji cyfrowej (Digital Manufacturing), technologii pomocniczych i technologii wspomagajÄ&#x2026;cych. Jest to jedyna wystawa branĹźowa we WĹ&#x201A;oszech o miÄ&#x2122;dzynarodowym zasiÄ&#x2122;gu, ktĂłra jako pierwsza otworzyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na Ĺ&#x203A;wiat technologii cyfrowych P R O M O C J A

â&#x20AC;&#x201C; koncentruje siÄ&#x2122; na Internecie Rzeczy, analizie duĹźych zbiorĂłw danych (Big Data), bezpieczeĹ&#x201E;stwie cybernetycznym, przetwarzaniu w chmurze (Cloud Computing), rzeczywistoĹ&#x203A;ci rozszerzonej (Augmented Reality), integratorach systemu (System Integrator), wytwarzaniu przyrostowym oraz kontroli wizyjnej i systemĂłw (Vision and Control Systems).

Rekordowy wzrost liczby wystawcĂłw Na szeĹ&#x203A;Ä&#x2021; miesiÄ&#x2122;cy przed imprezÄ&#x2026; swĂłj akces zgĹ&#x201A;osiĹ&#x201A;o juĹź ponad 700 przedsiÄ&#x2122;biorstw, o 40% wiÄ&#x2122;cej w porĂłwnaniu AUTOMATYKA

WYDARZENIA bezwzględnych). Prognozy Oxford Economics potwierdzają ożywienie włoskiego rynku również w 2018 r., co działa na korzyść wystawców na targach BI-MU. Jednak najbardziej istotny jest wzrost zainteresowania ze strony nowych wystawców, którzy stanowią aż 18% całkowitej liczby. Oznacza to, że organizatorzy imprezy, rozszerzając spektrum technologii obecnych na targach i otwierając się na świat cyfrowej produkcji oraz technologii ją wspomagających, właściwie zinterpretowali zainteresowanie nowych graczy w sektorze produkcyjnym i nie tylko ich.

$ G (,W (]"W" + W !+* !*/-(**+

Rozwój i trendy pod kontrolą

z tym samym okresem dwa lata wcześniej (marzec 2016). Spośród nich aż 280 firm to wystawcy zagraniczni z 20 różnych krajów. To liczby świetnie wróżące imprezie, która przygotowuje się na przyjęcie ponad 70 000 zwiedzających z Włoch i z zagranicy.

Znacząco wzrosła także zarezerwowana całkowita powierzchnia wystawiennicza – o 27% w porównaniu z marcem 2016 r. Odzwierciedla to rosnący popyt na włoskim rynku, który osiągnął obecnie najwyższą wartość.

W 2017 r. Włochy były krajem o najwyższym wskaźniku wzrostu popytu na obrabiarki do metalu (w liczbach 6/2018

Świat oprogramowania zarządzającego, czujników kontrolnych, analizy danych, systemów zdalnego sterowania i rozwiązań predykcyjnego utrzymania ruchu, ICT oraz doradztwa – wszystko to przekształca tradycyjną obrabiarkę w urządzenie 4.0. Jak to działa w praktyce, będzie można zobaczyć podczas tegorocznej edycji BI-MU. Najlepsze technologie, które pozwalają na digitalizację oraz połączenie maszyn i linii produkcyjnych stały się teraz obowiązkowym kierunkiem dla tych, którzy chcą produkować.

BI-MU to impreza, która od ponad 60 lat przedstawia ewolucję branży obróbki metali, pokazując edycja za edycją rozwój technologii, trendy branżowe i nowe metody produkcji, a także wyprzedzając tendencje. Targi wciąż się rozwijają dzięki rozszerzaniu zakresu prezentowanych technologii o wszystko to, co czyni przemysł zintegrowanym w sieć i wzajemnie połączonym. 31. targom BI-MU przewodzi hasło: Cyfrowa Epoka Obrabiarek (The Digital Era of Machine Tools). Wydarzenie jest jednocześnie punktem odniesienia dla tej branży i odzwierciedleniem rynku.

W latach 70. impreza była świadectwem i protagonistą trzeciej rewolucji przemysłowej, która wprowadziła elektronikę i technologie informacyjne do świata przemysłu. W 2018 r. będzie ona naturalną platformą do prezentacji powiązań między światem systemów produkcyjnych i technologii cyfrowych oraz miejscem wstępnej

oceny ostatnich dwóch lat rozwoju przemysłu zmierzającego w stronę cyfrowej ewolucji maszyn i fabryk, również dzięki decyzjom rządowym.

Rozbudowa stref tematycznych Nowa interpretacja imprezy spotkała się z pełnym uznaniem przedsiębiorstw. Nie jest przypadkiem, że 18% zgłoszeń na targi pochodzi od nowych firm, należących zarówno do sektorów tradycyjnie obecnych na targach, jak i do nowych, związanych np. z Internetem Rzeczy i prezentowanych w dziale Fabbricafutura (fabryka przyszłości) oraz doradztwa obecnego w dziale Box Consulting. Z tego względu istotna jest obecność m.in. firmy PwC, która będzie jednym z wiodących wystawców we wspomnianym, nowym dziale wystawienniczym Box Consulting.

Obok niej znajdą się Deutsche Bank, Alascom Services i wiele innych podmiotów. Doradztwo staje się coraz istotniejsze w tworzeniu wspólnego języka umożliwiającego dialog między producentami maszyn i twórcami technologii łączności, ułatwiając spotkanie popytu i podaży Przemysłu 4.0. Stało się też niejako trzecim biegunem przemysłu, sprzężonym połączeniem między dwoma coraz bardziej współzależnymi sektorami.

To właśnie powód, który skłonił organizatorów do zaprezentowania działu usług związanych z wiedzą, kwalifikacjami, certyfikacją.

W strukturze targów wyodrębniono również dział Robot-Planet, sponsorowany przez SIRI obszar innowacji, poświęcony robotom przemysłowym i współpracującym, integratorom i systemom automatyki. Nowością jest również BI-MU Startupper adresowany do młodych wynalazców i nowo powstałych firm zajmujących się rozwojem produktów i projektów związanych z branżą systemów produkcji i obróbki metali. BI-MU Startupper przyczyni się do rozwoju targów w obszarze porównywania skonsolidowanych modeli przemysłowych z nowymi wizjami biznesu.

Do wspomnianych działów zostaną ponadto dodane: Club Tecnologie Additive (Klub Technologii Przyrosto73

WYDARZENIA

BOX HOSPITALITY 31.BI-MU

wych) przygotowany przez Aita-Associazione Italiana Tecnologie Additive (Stowarzyszenie WĹ&#x201A;oskich Technologii Przyrostowych); dziaĹ&#x201A; Moc Dynamiki PĹ&#x201A;ynĂłw, ktĂłrego zadaniem jest prezentacja najlepszych systemĂłw i komponentĂłw do napÄ&#x2122;dĂłw mechanicznych i hydraulicznych oraz Focus Meccatronica zorganizowane we wspĂłĹ&#x201A;pracy z AidAM i IMVG; Mondo Della Finitura Delle Superfici (DziaĹ&#x201A; ObrĂłbki Powierzchni) objÄ&#x2122;ty patronatem przez ANVER (stowarzyszenie lakierni przemysĹ&#x201A;owych) i poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;cony najlepszej jakoĹ&#x203A;ciowo ofercie maszyn i systemĂłw do wykaĹ&#x201E;czania i obrĂłbki powierzchni: mycia, lakierowania, galwanizacji, procesĂłw chemicznych i elektrochemicznych, metalizacji, a takĹźe obrĂłbki nanotechnologicznej.

Urozmaicony program towarzyszÄ&#x2026;cy Po raz pierwszy w swojej dĹ&#x201A;ugiej tradycji spotkaĹ&#x201E; B2B targi poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026; wymiar ekspozycyjny z pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bieniem tematyki w trakcie konferencji oraz bogatego programu wydarzeĹ&#x201E; towarzyszÄ&#x2026;cych w ramach BI-MUpiĂš.

BI-MUpiĂš to arena zorganizowana w jednym z pawilonĂłw wystawienniczych. Przygotowano jÄ&#x2026; z myĹ&#x203A;lÄ&#x2026; 74

Do dyspozycji firm, ktĂłre bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; uczestniczyÄ&#x2021; w 31. targach BI-MU dostÄ&#x2122;pna jest zamieszczona na stronie www.bimu.it szeroka oferta zakwaterowania w mieĹ&#x203A;cie i jego okolicach â&#x20AC;&#x201C; w obniĹźonej cenie, przed, w trakcie i po targach. Dojazd do centrum wystawowego fieramilano bÄ&#x2122;dzie uĹ&#x201A;atwiony dziÄ&#x2122;ki pociÄ&#x2026;gom kolei duĹźych prÄ&#x2122;dkoĹ&#x203A;ci, ktĂłre w czasie targĂłw bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; zatrzymywaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; bezpoĹ&#x203A;rednio w pobliĹźu strefy wystawowej.

Dzielnica, w ktĂłrej mieĹ&#x203A;ci siÄ&#x2122; fieramilano jest Ĺ&#x201A;atwo dostÄ&#x2122;pna takĹźe dziÄ&#x2122;ki systemowi autostrad, metra i autobusĂłw Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;cych jÄ&#x2026; z centrum Mediolanu, a poza tym jest doskonale poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czona z gĹ&#x201A;Ăłwnymi miÄ&#x2122;dzynarodowymi lotniskami. Sekretariat organizacyjny udostÄ&#x2122;pni wszystkim operatorom targĂłw bezpĹ&#x201A;atny transfer z lotnisk Malpensa i Linate oraz dwie okrÄ&#x2122;Ĺźne linie autobusowe Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;ce bramy wejĹ&#x203A;ciowe na teren targĂłw â&#x20AC;&#x201C; Porta Est (Brama Wschodnia), Porta Sud Tim (Brama PoĹ&#x201A;udniowa Tim) i Porta Ovest Tim (Brama Zachodnia Tim).

o przyciÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;ciu uczestnikĂłw targĂłw dziÄ&#x2122;ki propozycjom specjalnych inicjatyw, stworzeniu okazji do pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bienia specyficznych tematĂłw zwiÄ&#x2026;zanych z zagadnieniami produkcji, spotkaniom ad hoc uĹ&#x201A;atwiajÄ&#x2026;cym dzielenie siÄ&#x2122; wiedzÄ&#x2026;, a takĹźe obecnoĹ&#x203A;ci wpĹ&#x201A;ywowych przedstawicieli przemysĹ&#x201A;u oraz imprezom z wystawcami w gĹ&#x201A;Ăłwnej roli, ktĂłrzy bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; mieli do dyspozycji scenÄ&#x2122; do prezentacji nowoĹ&#x203A;ci. Tym, co dodatkowo podsyca pozytywny klimat wokĂłĹ&#x201A; 31. edycji BI-MU sÄ&#x2026; napĹ&#x201A;ywajÄ&#x2026;ce co miesiÄ&#x2026;c dobre informacje o eksporcie maszyn, zwĹ&#x201A;aszcza do krajĂłw europejskich, ktĂłre od zawsze byĹ&#x201A;y istotne dla targĂłw.

WedĹ&#x201A;ug prognoz Oxford Economics Ĺ&#x203A;wiatowy popyt na obrabiarki w 2018 r. wzroĹ&#x203A;nie o 3%, przekraczajÄ&#x2026;c wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; 71 mld euro. Wzrost dotyczyÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie

wszystkich gĹ&#x201A;Ăłwnych obszarĂłw geograficznych, ale to Europa bÄ&#x2122;dzie kontynentem, ktĂłry osiÄ&#x2026;gnie najwyĹźszy wzrost â&#x20AC;&#x201C; ponad 4%.

OĹźywienie we wĹ&#x201A;oskiej produkcji juĹź siÄ&#x2122; utrwaliĹ&#x201A;o, ale droga do cyfrowej transformacji jest jeszcze dĹ&#x201A;uga. PrzedsiÄ&#x2122;biorstwa majÄ&#x2026; tego Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i jest to rĂłwnieĹź powĂłd, dla ktĂłrego popyt na obrabiarki i automatyzacjÄ&#x2122; bÄ&#x2122;dzie nadal wzrastaÄ&#x2021;. Nie pozostaje wiÄ&#x2122;c nic innego, niĹź poczekaÄ&#x2021; do paĹşdziernika, aby zobaczyÄ&#x2021; na targach BI-MU najlepsze nowe propozycje.

ITALIAN TRADE AGENCY â&#x20AC;&#x201C; ICE WARSZAWA

G

PH JJ]gbg 5

G 4b^ HH fH ^J Hb[ ]#

) ) l G

G G

AUTOMATYKA

WYDARZENIA

PrzemysĹ&#x201A; 4.0Â

tematem wiodÄ&#x2026;cym spotkania Asseco Product Review * % ! # bGJ

temĂłw ERP oraz ekspansja &

# # #

8 &

E

1 NiVHJ

HJN^ G

3 G 5

% . %

%> 1

> 1

# #

# %

%>

% D 1

1

D D G

Katarzyna Jakubek

T

egorocznÄ&#x2026; konferencjÄ&#x2122; otworzyli Adam GĂłral, prezes Asseco Poland (fot. 2) oraz Jozef Klein, prezes Asseco International i Asseco Central Europe (fot. 3). Najnowsze informacje dotyczÄ&#x2026;ce firmy oraz jej wzrostu w ostatnim czasie przedstawiĹ&#x201A; w inauguracyjnej prezentacji Artur Wiza, wiceprezes Asseco Poland (fot. 5).

Grupa Asseco jest federacjÄ&#x2026; spĂłĹ&#x201A;ek dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cych w 50 krajach. Na czele stoi Asseco Poland â&#x20AC;&#x201C; jeden z pierwszych start-upĂłw zaĹ&#x201A;oĹźonych w Polsce.

W 2004 r. polski oddziaĹ&#x201A; zadebiutowaĹ&#x201A; na GieĹ&#x201A;dzie PapierĂłw WartoĹ&#x203A;ciowych w Warszawie, co daĹ&#x201A;o impuls do dalszego rozwoju i zapewniĹ&#x201A;o kapitaĹ&#x201A;.

Firmy w ramach grupy poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czone sÄ&#x2026; nie tylko wspĂłlnymi celami biznesowymi, ale przede wszystkim wizjÄ&#x2026; oraz partnerskimi relacjami.

Asseco jest obecnie jednÄ&#x2026; z najwiÄ&#x2122;kszych firm z branĹźy IT w Polsce,

a takĹźe w regionie Europy Ĺ&#x161;rodkowo-Wschodniej. Od 2004 r. firma przejÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a ponad 65 spĂłĹ&#x201A;ek. DziaĹ&#x201A;a w takich obszarach jak: bankowoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i pĹ&#x201A;atnoĹ&#x203A;ci, ubezpieczenia, administracja publiczna, opieka zdrowotna, obronnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, energetyka i gazownictwo, telekomunikacja, rozwiÄ&#x2026;zania ERP, Business Intelligence, infrastruktura czy bezpieczeĹ&#x201E;stwo.

Asseco International StrukturÄ&#x2122; Asseco na Ĺ&#x203A;wiecie tworzÄ&#x2026; obecnie trzy filary â&#x20AC;&#x201C; Asseco Poland, Formula System (Izrael) oraz â&#x20AC;&#x201C; od ubiegĹ&#x201A;ego roku â&#x20AC;&#x201C; Asseco International.

Jozef Klein i Adam GĂłral przybliĹźyli historiÄ&#x2122; powstania tego ostatniego.

Asseco International, na czele ktĂłrego stanÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; Jozef Klein, jest odpowiedzialny za zarzÄ&#x2026;dzanie, nadzĂłr oraz wsparcie rozwoju spĂłĹ&#x201A;ek grupy, dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;cych na miÄ&#x2122;dzynarodowych rynkach. DziÄ&#x2122;ki Asseco International oddzielone zosta-

$ G (,W (]"W" + W !+* !*/-(**+ G B X& # / G Z

1

6/2018

75

WYDARZENIA 2

oprogramowanie firmy CEIT do szkolenia nowych pracowników z wykorzystaniem gogli i wirtualnej rzeczywistości.

Asseco wdroży AUMS Digital w największej serbskiej spółce energetycznej

ną operacje związane z polskim rynkiem od międzynarodowych działań grupy. – W ramach rozwoju Asseco International planujemy nowe akwizycje, a do tego potrzebujemy kapitału. Możemy wejść na giełdę, ale wiele zależy od rynku. W najbliższym czasie chcemy zakończyć przygotowywanie strategii i być może zdecydujemy się na taki ruch. Będziemy dbać o rozwój wyspecjalizowanych firm w ramach grupy oraz współpracować z Asseco Poland w sektorze bankowości, zdrowia, przemysłu i firm użyteczności publicznej. Będziemy też rozwijać wspólną ofertę – powiedział prezes Asseco International i Asseco Central Europe.

Wyzwanie: Przemysł 4.0 – CEIT i Volkswagen W ubiegłym roku do Grupy Asseco została włączona spółka CEIT. Jej działalność przestawił podczas prezentacji prezes spółki, Boris Duľa (fot. 4). CEIT tworzy innowacyjne rozwiązania, m.in. w zakresie automatyki przemysłowej oraz inżynierii strukturalnej i materiałowej. Zajmuje się też kompleksowym projektowaniem linii produkcyjnych oraz fabryk.

Dominującym obszarem aktywności spółki są działania R&D. To wszystko składa się na realizację przez CEIT koncepcji Przemysłu 4.0. Boris Duľa mówił o tym, jak firmy powinny radzić sobie z wdrażaniem rozwiązań z zakresu Przemysłu 4.0 i Digital Factory oraz jak CEIT może w tym zakresie pomóc.

76

Pierwszym etapem jest zobrazowanie w 3D całego procesu produkcyjnego. Na podstawie obrazów 3D można zaproponować rozwiązania optymalizujące produkcję. Kolejnym etapem jest wdrożenie tych rozwiązań. Pomocne może być oferowane przez CEIT oprogramowanie Factory Twin, które zbiera dane pomiarowe z czujników i wykorzystuje je zarówno do bieżącej analizy, jak i tworzenia wirtualnych modeli. Dzięki temu możliwa jest optymalizacja procesów produkcyjnych oraz szkolenie nowych pracowników. Obecnie rozwiązania CEIT działają m.in. w fabryce Volkswagena.

O ich zastosowaniu mówił przedstawiciel Volkswagen Slovakia – Martin Adamička.

W pierwszym dniu konferencji uczestnicy mogli także przetestować

Wymierną korzyścią posiadania w grupie różnorodnych spółek jest synergia rozwiązań z dwóch różnych branż. Największa państwowa spółka energetyczna w Serbii, Javno preduzeće Elektroprivreda Srbije (JP EPS), zdecydowała się na uruchomienie elektronicznego biura obsługi klienta, opartego na platformie Asseco – AUMS Digital. Będzie to pierwsze wdrożenie platformy Asseco w zagranicznej spółce z sektora utilities. Projekt będzie realizowany przez rok w ramach konsorcjum Asseco Poland SA, Asseco South Eastern Europe d.o.o. Beograd oraz Chip Card a.d. Beograd.

Wdrożenie AUMS Digital ma na celu przede wszystkim podniesienie jakości obsługi klientów, zaoferowanie nowych produktów, a także nowoczesną integrację z wieloma różnymi systemami informatycznymi użytkowanymi przez klienta. To również zdecydowany krok w kierunku budowy architektury dwóch prędkości (BIMODAL). – Głównym zadaniem AUMS Digital jest integracja produktów spółek energetycznych z usługami zewnętrznych partnerów, także spoza branży energetycznej. Zapewnia im to wzrost sprzedaży oraz umożliwia

3

AUTOMATYKA

WYDARZENIA 4

rozszerzenie oferty. Warto podkreĹ&#x203A;liÄ&#x2021;, Ĺźe AUMS Digital to platforma w peĹ&#x201A;ni otwarta, ktĂłra moĹźe byÄ&#x2021; rozwijana samodzielnie przez klientĂłw i innych dostawcĂłw, poniewaĹź kod ĹşrĂłdĹ&#x201A;owy stosowanych w niej miniaplikacji jest dostÄ&#x2122;pny i w peĹ&#x201A;ni udokumentowany â&#x20AC;&#x201C; podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; Tomasz Bendlewski, dyrektor Pionu Energetyki i Gazownictwa w Asseco Poland.

$ G G B X& # / G Z &

RozwĂłj systemĂłw ERP Drugi dzieĹ&#x201E; konferencji rozpoczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a prelekcja Marka Panka, wiceprezesa Asseco Poland, ktĂłry opowiedziaĹ&#x201A; o dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci Grupy Asseco w zakresie rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; ERP. â&#x20AC;&#x201C; Na poczÄ&#x2026;tku zintegrowaliĹ&#x203A;my polski i Ĺ&#x203A;rodkowoeuropejski rynek ERP. Teraz mamy Asseco Enterprise Solutions z silnÄ&#x2026; pozycjÄ&#x2026; miÄ&#x2122;dzynarodowÄ&#x2026; i ponad 1500 osobami wyspecjalizowanymi w ERP â&#x20AC;&#x201C; zaznaczyĹ&#x201A; Marek Panek.

Asseco ma w portfolio szereg rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; zarĂłwno dla maĹ&#x201A;ych przedsiÄ&#x2122;biorstw, jak i dla duĹźych podmiotĂłw publicznych z róşnych branĹź.

KolejnÄ&#x2026; prezentacjÄ&#x2122; poprowadziĹ&#x201A;a Edita AngyalovĂĄ, wiceprezes Asseco Solutions. Jej tematem byĹ&#x201A;y trendy w rozwoju systemĂłw ERP na przykĹ&#x201A;adach z róşnych branĹź. Obecnie takie systemy muszÄ&#x2026; byÄ&#x2021; nieskomplikowane, intuicyjne, mieÄ&#x2021; wszechstronne zastosowanie oraz pozwalaÄ&#x2021; na personalizacjÄ&#x2122; widokĂłw oraz danych.

W przytaczanych przykĹ&#x201A;adach zostaĹ&#x201A;y zaprezentowane najnowsze moĹźliwoĹ&#x203A;ci systemĂłw ERP. Jednym z ciekaw6/2018

5

szych byĹ&#x201A;o zastosowanie systemu SCS w niemieckiej firmie Next Generation Recyklingmachinen GmbH, produkujÄ&#x2026;cej maszyny do recyklingu. Firma posiada obecnie u klientĂłw zlokalizowanych w 80 krajach 860 maszyn podĹ&#x201A;Ä&#x2026;czonych do systemu ERP. System SCS zbiera dane dotyczÄ&#x2026;ce maszyny od momentu jej projektu, przez produkcjÄ&#x2122;, po późniejszy serwis. Informacje te sÄ&#x2026; gromadzone i analizowane, a ich analiza przyczynia siÄ&#x2122; do optymalizacji procesĂłw oraz pomaga szybko wykryÄ&#x2021; lub zapobiec potencjalnym awariom. Dane te sÄ&#x2026; rĂłwnieĹź dostÄ&#x2122;pne przez chmurÄ&#x2122; lub aplikacjÄ&#x2122; dla klientĂłw.Â

Inteligentne oĹ&#x203A;wietlenie w Wiedniu Filip KadeĹ&#x2122;ĂĄbek, Business Development Manager Asseco Central Europe w trakcie spotkania w BratysĹ&#x201A;awie opowiedziaĹ&#x201A; o projekcie inteligentnego miasta zrealizowanym w Wiedniu. SkĹ&#x201A;adajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na niego rozwiÄ&#x2026;zania do zarzÄ&#x2026;dzania oĹ&#x203A;wietleniem publicznym, sygnalizacjÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wietlnÄ&#x2026;, publicznym Wi-Fi, a takĹźe zegarami elektronicznymi i cyfrowymi tablicami informacyjnymi. System SAMO pozwala rĂłwnieĹź na planowanie dalszego rozwoju w oparciu o nowe funkcjonalnoĹ&#x203A;ci.

eDocu â&#x20AC;&#x201C; wsparcie dla nowych pracownikĂłw O tym, jak wykorzystaÄ&#x2021; rozszerzonÄ&#x2026; rzeczywistoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w szkoleniu oraz roz-

wiÄ&#x2026;zywaÄ&#x2021; problemy w przedsiÄ&#x2122;biorstwie produkcyjnym mĂłwiĹ&#x201A; Miroslav HĂĄjek, prezes eDocu. Coraz wiÄ&#x2122;cej firm ma problemy z przekazywaniem i zachowaniem firmowego know-how, np. w zwiÄ&#x2026;zku z odchodzeniem pracownikĂłw na emeryturÄ&#x2122;. RozwiÄ&#x2026;zanie eDocu umoĹźliwia archiwizacjÄ&#x2122; wszelkich danych, takich jak instrukcje obsĹ&#x201A;ugi, zdjÄ&#x2122;cia lub dokumentacje techniczne. MoĹźna je sczytaÄ&#x2021; za pomocÄ&#x2026; kodu QR i wyĹ&#x203A;wietliÄ&#x2021; na smartfonie.

RozwiÄ&#x2026;zania Asseco dla elektromobilnoĹ&#x203A;ci Trzecie spotkanie Asseco Product Review zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;a prezentacja dotyczÄ&#x2026;ca elektromobilnoĹ&#x203A;ci poprowadzona przez Jerzego Popowicza, dyrektora Rozwoju Biznesu w Asseco Poland. W zwiÄ&#x2026;zku z szybkim rozwojem pojazdĂłw elektrycznych w najbliĹźszych latach zmianie bÄ&#x2122;dzie musiaĹ&#x201A;a ulec caĹ&#x201A;a infrastruktura zarĂłwno stacji Ĺ&#x201A;adowania, jak i przesyĹ&#x201A;u prÄ&#x2026;du.

Asseco zdecydowaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; na rozpoczÄ&#x2122;cie dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; z zakresu elektromobilnoĹ&#x203A;ci, poniewaĹź obecnie w skĹ&#x201A;ad grupy wchodzÄ&#x2026; spĂłĹ&#x201A;ki oferujÄ&#x2026;ce rozwiÄ&#x2026;zania odpowiadajÄ&#x2026;ce na potrzeby zwiÄ&#x2026;zane z rozwojem tej dziedziny.

NaleĹźÄ&#x2026; do nich m.in. Aumus Elmo â&#x20AC;&#x201C; system do zarzÄ&#x2026;dzania Ĺ&#x201A;adowaniem, oprogramowanie do smart meteringu czy systemy pĹ&#x201A;atnoĹ&#x203A;ci.

Katarzyna Jakubek & # / G

77

WYDARZENIA

Cyfrowa produkcja w rÄ&#x2122;kach kobotĂłw 11 i 12 kwietnia 2018 r. w Prze# # W & #

! # !W&!

E

. % q* %> V ! # bGJr

S #> + # & # G

( #

% = E

# #

( )

*

D = # D ?

S %

% 1

%> 1

D G ! # . %

! E ?

1 G

Urszula Chojnacka

P

rzemysĹ&#x201A;owy Instytut Automatyki i PomiarĂłw PIAP, w ktĂłrym odbyĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; spotkanie, aktywnie uczestniczy w tworzeniu zaawansowanych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; z zakresu automatyzacji i robotyzacji spod znaku PrzemysĹ&#x201A;u 4.0. â&#x20AC;&#x201C; Nasza aktywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nie koĹ&#x201E;czy siÄ&#x2122; na pracach badawczo-rozwojowych. W nie mniejszym stopniu stawiamy na to, by podejmowane przez nas dziaĹ&#x201A;ania znajdowaĹ&#x201A;y odzwierciedlenie w praktycznych zastosowaniach â&#x20AC;&#x201C; podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A;, witajÄ&#x2026;c zgromadzonych, profesor Piotr Szynkarczyk, dyrektor PrzemysĹ&#x201A;owego Instytutu Automatyki i PomiarĂłw PIAP. O tym, jak cenione sÄ&#x2026; rozwiÄ&#x2026;zania wypracowane w instytucie najlepiej Ĺ&#x203A;wiadczy fakt, Ĺźe PIAP sprzedaje specjalistyczne roboty mobilne nawet dla Korei PoĹ&#x201A;udniowej, ktĂłra ma bardzo silnÄ&#x2026; pozycjÄ&#x2122; w tym sektorze. W Polsce instytut aktywnie dziaĹ&#x201A;a takĹźe w obszarze automatyzacji i robotyzacji linii produkcyjnych oraz fabryk. â&#x20AC;&#x201C; Wymiar praktyczny to jednak nie wszystko, dlatego podejmujemy

78

dziaĹ&#x201A;ania majÄ&#x2026;ce walor edukacyjny i taki charakter ma to spotkanie. Tego typu inicjatywy sÄ&#x2026; w Polsce bardzo potrzebne, poniewaĹź wielu przedstawicieli przemysĹ&#x201A;u, zwĹ&#x201A;aszcza z sektora MĹ&#x161;P, nadal nie ma Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;ci na temat tego, czym jest PrzemysĹ&#x201A; 4.0 i jakie korzyĹ&#x203A;ci moĹźe przynieĹ&#x203A;Ä&#x2021; wdraĹźanie rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E;, ktĂłre wpisujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w ideÄ&#x2122; czwartej rewolucji przemysĹ&#x201A;owej â&#x20AC;&#x201C; zaznaczyĹ&#x201A; profesor Piotr Szynkarczyk.

Jednym z nieodzownych i kluczowych elementĂłw tej rewolucji sÄ&#x2026; koboty, a robotyzacja przy udziale robotĂłw wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;cych, sprzyjajÄ&#x2026;ca znacznemu usprawnieniu produkcji i zwiÄ&#x2122;kszeniu zyskĂłw, budzi coraz wiÄ&#x2122;ksze zainteresowanie. â&#x20AC;&#x201C; StaĹ&#x201A;e aktualizowanie oprogramowania kobotĂłw, a takĹźe fakt, Ĺźe uĹźytkownik moĹźe je samodzielnie programowaÄ&#x2021;, pozwala okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; je mianem produktĂłw cyfrowych, ktĂłre wciÄ&#x2026;Ĺź ewoluujÄ&#x2026;. ZaletÄ&#x2026; tego typu robotĂłw jest Ĺ&#x201A;atwa konfiguracja i sprawna praca z czĹ&#x201A;owiekiem przy wytwarzaniu produktĂłw. Co istotne, jeĹ&#x203A;li robot ma wbudowane funkcje ograniczenia siĹ&#x201A;y i mocy, w wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci przypadkĂłw nie jest konieczne stosowanie dodatkowych systemĂłw bezpieczeĹ&#x201E;stwa, ktĂłre zajmujÄ&#x2026; duĹźo miejsca i znacznie podwyĹźszajÄ&#x2026; koszty aplikacji. Koboty mogÄ&#x2026; byÄ&#x2021; szczegĂłlnie cennym nabytkiem dla firm, ktĂłre nie mogÄ&#x2026; pozwoliÄ&#x2021; sobie na wdroĹźenie robotĂłw przemysĹ&#x201A;owych czy modernizacjÄ&#x2122; starszych fabryk. Roboty tego typu sÄ&#x2026; dziĹ&#x203A; uĹźywane raczej jako narzÄ&#x2122;dzie operatorĂłw niĹź podmiot autonomiczny, ale warto pamiÄ&#x2122;taÄ&#x2021;, Ĺźe dziÄ&#x2122;ki nim moĹźliwe jest podejmowanie zdecentralizowanych decyzji â&#x20AC;&#x201C; podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; Tomasz Ofiara, dyrektor sprzedaĹźy Elmark Automatyka.

WdroĹźenia w przeĹ&#x201A;oĹźeniu na profity RozwĂłj kobotyzacji, ktĂłra jest relatywnie nowym kierunkiem w robotyce,

nabiera tempa, a wachlarz moĹźliwoĹ&#x203A;ci i korzyĹ&#x203A;ci, jakie moĹźna dziÄ&#x2122;ki niej uzyskaÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; zarĂłwno w odniesieniu do pracy zakĹ&#x201A;adu produkcyjnego, jak i do dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci firmy w caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciowym ujÄ&#x2122;ciu â&#x20AC;&#x201C; jest bardzo szeroki. WdroĹźenie takich rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; pozwala szybciej reagowaÄ&#x2021; na trendy i zmieniajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; uwarunkowania rynkowe, zapewnia usprawnienie produkcji i poprawÄ&#x2122; jakoĹ&#x203A;ci, a tym samym umoĹźliwia budowanie przewagi konkurencyjnej. â&#x20AC;&#x201C; Koboty wydajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; byÄ&#x2021; idealnÄ&#x2026; odpowiedzÄ&#x2026; na wspĂłĹ&#x201A;czesnÄ&#x2026; potrzebÄ&#x2122; elastycznej, adaptacyjnej produkcji, w ktĂłrej coraz wiÄ&#x2122;kszego znaczenia nabiera zaspokajanie indywidualnych potrzeb odbiorcĂłw. JednÄ&#x2026; z cech charakterystycznych silnie akcentowanego obecnie kierunku rozwoju, tj. PrzemysĹ&#x201A;u 4.0, jest personalizacja wytwarzanych produktĂłw. Aby osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; poziom techniczny i technologiczny, ktĂłry pozwala na tak rozumianÄ&#x2026; produkcjÄ&#x2122;, konieczne jest uwzglÄ&#x2122;dnianie analiz i danych na dotychczas niespotykanÄ&#x2026; skalÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; np. analiza Big Data w powiÄ&#x2026;zaniu ze zrobotyzowanymi, adaptacyjnymi Ĺ&#x203A;rodkami wytwarzania. WartoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; dodanÄ&#x2026; w przypadku stosowania kobotĂłw â&#x20AC;&#x201C; poza brakiem barier w strefach dostÄ&#x2122;pu, gdzie robot pracuje ramiÄ&#x2122; w ramiÄ&#x2122; z czĹ&#x201A;owiekiem â&#x20AC;&#x201C; jest niezwykĹ&#x201A;a wrÄ&#x2122;cz Ĺ&#x201A;atwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; ich programowania. PoĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenie tych dwĂłch funkcjonalnoĹ&#x203A;ci stanowi o popularnoĹ&#x203A;ci nowego kierunku i niemal nieograniczonych moĹźliwoĹ&#x203A;ciach wsparcia pracownika dla zadaĹ&#x201E; produkcji, nawet niewielkich serii â&#x20AC;&#x201C; podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; Ĺ ukasz Wojtczak, peĹ&#x201A;nomocnik dyrektora ds. aplikacji przemysĹ&#x201A;owych w PrzemysĹ&#x201A;owym Instytucie Automatyki i PomiarĂłw PIAP. Jednym z czoĹ&#x201A;owych producentĂłw robotĂłw wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;cych jest firma Universal Robots. â&#x20AC;&#x201C; Do najwaĹźniejszych ich zalet naleĹźÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;atwe programowanie, szybka konfiguracja, elastycznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wdroĹźeĹ&#x201E;, bezpieczeĹ&#x201E;stwo stosowania oraz najszybszy zwrot z inwestycji w branĹźy.

AUTOMATYKA

WYDARZENIA

$ G

B X+ # & # Z

Koboty Universal Robots, wyposaĹźone w potÄ&#x2122;Ĺźne komputery pokĹ&#x201A;adowe, sÄ&#x2026; interoperacyjne i moĹźna je Ĺ&#x201A;atwo wĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyÄ&#x2021; do Internetu Rzeczy w dowolnym Ĺ&#x203A;rodowisku fabrycznym. ZdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; do gromadzenia danych i przekazywania ich innym systemom do analizy i modelowania zapewnia sprawny i przejrzysty przepĹ&#x201A;yw informacji â&#x20AC;&#x201C; zaznaczyĹ&#x201A; Tomasz Ofiara z firmy Elmark Automatyka, ktĂłra jest jednym z dystrybutorĂłw kobotĂłw Universal Robots w Polsce.

Firma Universal Robots nie tylko w naszym kraju, ale takĹźe w innych, sprzedaje roboty wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie przez sieÄ&#x2021; autoryzowanych dystrybutorĂłw. â&#x20AC;&#x201C; To doĹ&#x203A;Ä&#x2021; unikalny model biznesowy w obszarze robotyki, ale to wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie dziÄ&#x2122;ki partnerom mamy dziĹ&#x203A; tak mocnÄ&#x2026; pozycjÄ&#x2122;. KaĹźdy z partnerĂłw ma nasze peĹ&#x201A;ne wsparcie â&#x20AC;&#x201C; przedsprzedaĹźowe, w trakcie uzgadniania szczegĂłĹ&#x201A;Ăłw sprzedaĹźy, a takĹźe posprzedaĹźowe. Bardzo istotnÄ&#x2026; stronÄ&#x2026; naszej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci sÄ&#x2026; bezpĹ&#x201A;atne szkolenia â&#x20AC;&#x201C; prowadzimy on-line AkademiÄ&#x2122; Universal Robots, w ktĂłrej moĹźna dowiedzieÄ&#x2021; siÄ&#x2122;, co to sÄ&#x2026; roboty wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;ce, jakie sÄ&#x2026; korzyĹ&#x203A;ci z ich stosowania, a nawet jak programowaÄ&#x2021; takiego robota â&#x20AC;&#x201C; mĂłwiĹ&#x201A; Marcin GwóźdĹş, menedĹźer ds. rozwoju sprzedaĹźy Universal Robots w Polsce.

Firma udostÄ&#x2122;pnia teĹź internetowÄ&#x2026; platformÄ&#x2122; dla firm, ktĂłre chcÄ&#x2026; dopasowaÄ&#x2021; odpowiednie rozwiÄ&#x2026;zanie do wdraĹźanych robotĂłw. â&#x20AC;&#x201C; Po wprowadzeniu informacji o typie robota, o tym, jakie zadania majÄ&#x2026; byÄ&#x2021; realizowane, jaki jest udĹşwig itp., moĹźna uzyskaÄ&#x2021; odpowiedĹş na pytanie, jaki chwytak jest w tym przypadku wskazany. Za poĹ&#x203A;rednictwem naszej strony moĹźna takĹźe bezpoĹ&#x203A;rednio skontaktowaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; z producentem chwytaka, co znacznie uĹ&#x201A;atwia i przyspiesza aplikacjÄ&#x2122; i wdroĹźenie. W przypadku wystÄ&#x2026;pienia problemu wyszukiwarka na naszej stronie pozwala znaleĹşÄ&#x2021; jego rozwiÄ&#x2026;zanie â&#x20AC;&#x201C; podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; Marcin GwóźdĹş.

Kobotyzacja i robotyzacja w praktyce Wielu uczestnikĂłw spotkania zadawaĹ&#x201A;o sobie pytanie, czy robot wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;cy moĹźe znaleĹşÄ&#x2021; zastosowanie w ich zakĹ&#x201A;adach produkcyjnych. Te wÄ&#x2026;tpliwoĹ&#x203A;ci rozwiaĹ&#x201A; Maciej Antosiuk, inĹźynier wsparcia technicznego Elmark Automatyka, pokazujÄ&#x2026;c, w jak wielu zadaniach moĹźe 6/2018

sprawdziÄ&#x2021; siÄ&#x2122; takie rozwiÄ&#x2026;zanie. â&#x20AC;&#x201C; W kaĹźdym zakĹ&#x201A;adzie liczy siÄ&#x2122; przede wszystkim wydajnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, obniĹźanie kosztĂłw przy jednoczesnym wzroĹ&#x203A;cie produkcji i zyskĂłw, poprawa jakoĹ&#x203A;ci, a co za tym idzie zwiÄ&#x2122;kszanie konkurencyjnoĹ&#x203A;ci. Kobot jest odpowiedziÄ&#x2026; na wszystkie te wyzwania.

PrzykĹ&#x201A;adowo roboty wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;ce Universal Robots â&#x20AC;&#x201C; UR3, UR5 i UR 10 â&#x20AC;&#x201C; majÄ&#x2026; zaawansowane i bardzo przydatne cechy techniczne. MogÄ&#x2026; przenosiÄ&#x2021; Ĺ&#x201A;adunki o masie do 10 kg z powtarzalnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; do 0,1 mm, a zastosowanie róşnych interfejsĂłw komunikacyjnych â&#x20AC;&#x201C; m.in.

EtherNet/IP, Modbus i Profinet â&#x20AC;&#x201C; umoĹźliwia Ĺ&#x201A;atwÄ&#x2026; integracjÄ&#x2122;. Jednak kluczowÄ&#x2026; jego zaletÄ&#x2026; jest moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wspĂłĹ&#x201A;pracy z czĹ&#x201A;owiekiem i bezpieczeĹ&#x201E;stwo tej wspĂłĹ&#x201A;pracy. W odróşnieniu od tradycyjnych robotĂłw przemysĹ&#x201A;owych taki robot moĹźe pracowaÄ&#x2021; w bezpoĹ&#x203A;rednim sÄ&#x2026;siedztwie czĹ&#x201A;owieka, nie stwarzajÄ&#x2026;c dla niego zagroĹźenia â&#x20AC;&#x201C; wyjaĹ&#x203A;niĹ&#x201A; reprezentant Elmark Automatyka.

IntegralnÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; robotĂłw wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;cych stanowiÄ&#x2026; chwytaki, ktĂłre dziĹ&#x203A; sÄ&#x2026; tak zaawansowanymi urzÄ&#x2026;dzeniami, Ĺźe moĹźna okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; je jako robota w robocie. Jednym z przykĹ&#x201A;adĂłw zaawansowanych urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; tego typu jest chwytak JL1 firmy SCHUNK, ktĂłrego funkcje przybliĹźyĹ&#x201A; Arkadiusz Mazurek, Area Sales Manager tej firmy. Do zalet rozwiÄ&#x2026;zania naleĹźÄ&#x2026; m.in. ekran dotykowy, wizualna informacja zwrotna, czujniki pojemnoĹ&#x203A;ciowe zainstalowane w obudowie, czujniki taktylne w palcach oraz rĂłwnolegĹ&#x201A;y i jednoczeĹ&#x203A;nie kÄ&#x2026;towy ruch palcĂłw.

Chwytaki wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;ce firmy SCHUNK doskonale sprawdzajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w takich zadaniach, jak dĹşwiganie i montaĹź,

np. w aplikacjach polegajÄ&#x2026;cych na chwytaniu duĹźych i lekkich detali, rĂłwnieĹź w przypadku duĹźego ich zróşnicowania.

W przypadku certyfikowanego chwytaka Co-act siĹ&#x201A;Ä&#x2122; chwytu moĹźna dostosowaÄ&#x2021; do potrzeb (maksymalnie 140 N).

MoĹźliwa jest integracja plug&work z kobotami Universal Robots, a takĹźe wszystkich znaczÄ&#x2026;cych producentĂłw kobotĂłw, zarĂłwno mechanicznie, jak i elektrycznie. W chwytaku wbudowany jest dodatkowo system wizualizacji za pomocÄ&#x2026; LED. Charakterystyczna dla urzÄ&#x2026;dzenia jest moduĹ&#x201A;owa budowa w oparciu o trzy standardowe chwytaki â&#x20AC;&#x201C; EGP, MPG+ i KGG. Z praktycznym zastosowaniem chwytakĂłw SCHUNK moĹźna byĹ&#x201A;o zapoznaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; na stanowisku demonstracyjnym, na ktĂłrym prezentowano zautomatyzowany proces przyjÄ&#x2122;Ä&#x2021; magazynowanych na podstawie rejestrowanych odczytĂłw â&#x20AC;&#x201C; robot UR3 wyposaĹźony w chwytak SCHUNK dokonywaĹ&#x201A; pomiaru potrzebnych danych, takich jak np. wymiary elementĂłw, masa, a takĹźe zdjÄ&#x2122;cie wykonane kamerÄ&#x2026; zamontowanÄ&#x2026; na przesuwnej ramie urzÄ&#x2026;dzenia, i przesyĹ&#x201A;aĹ&#x201A; je do osĂłb nadzorujÄ&#x2026;cych.

ByĹ&#x201A;a to jedna z czynnoĹ&#x203A;ci prezentowanych na stanowisku przygotowanym w PrzemysĹ&#x201A;owym Instytucie Automatyki i PomiarĂłw PIAP przy wspĂłĹ&#x201A;pracy z firmÄ&#x2026; SICK. Zanim do gry wchodziĹ&#x201A; robot UR3 z chwytakiem SCHUNK, inny robot Universal Robots â&#x20AC;&#x201C; UR10 z podciĹ&#x203A;nieniowym chwytakiem firmy PIAB â&#x20AC;&#x201C; pobieraĹ&#x201A; element i przenosiĹ&#x201A; go na wagÄ&#x2122;. Dopiero wtedy, po wysĹ&#x201A;aniu sygnaĹ&#x201A;u przez poprzednie urzÄ&#x2026;dzenie, pracÄ&#x2122; podejmowaĹ&#x201A; UR3. W ten sposĂłb obrazowo pokazano, jak w praktyce wspĂłĹ&#x201A;praca kilku 79

WYDARZENIA urządzeń może przełożyć się na usprawnienie procesów.

Bardzo duże zainteresowanie gości budziły także dwa stanowiska przygotowane przez firmę Elmark Automatyka.

Na jednym z nich prezentowano pracę urządzeń w przypadku, gdy wskazane jest stworzenie stref bezpieczeństwa i zapewnienie, że w razie pojawienia się pracownika w obszarze pracy robota urządzenie zostanie zablokowane lub jego ruch ulegnie znacznemu spowolnieniu.

Umożliwiło to zastosowanie laserowego skanera microScan3 Core firmy SICK (jego czas reakcji wynosi zaledwie 70 ms), który był podpięty do wejść bezpieczeństwa umieszczonych w skrzynce sterowniczej robota UR3. Na drugim stanowisku przedstawionym przez współorganizatora konferencji robot współpracujący UR5, zintegrowany z systemem wizyjnym PIM50 firmy SICK, przenosił umieszczone na stole detale do wskazanego miejsca.

Takie połączenie gwarantuje maksymalną precyzję, która jest bardzo istotna przy pozycjonowaniu różnych elementów zarówno w produkcji, jak i np. w paletyzacji.

Goście spotkania poznali możliwości robotów kolaboracyjnych nie tylko na przykładzie stanowisk demonstracyjnych, ale także już zrealizowanych wdrożeń. Marek Petz, specjalista ds. zrobotyzowanych aplikacji przemysłowych w Przemysłowym Instytucie Automatyki i Pomiarów PIAP przybliżył wdrożenie robota UR zrealizowane przez PIAP w jednym z zakładów produkcyjnych.

– Zbudowaliśmy trzy stanowiska, dzięki którym paletyzacja rurek doprowadzających chłodziwo do chłodnic samochodowych, produkowanych przez klienta, została w dużym stopniu zautomatyzowana. Rurki są podawane do maszyny kształtującej. Dla skrócenia czasu trwania cyklu zastosowano podwójny chwytak, za pomocą którego z maszyny wyjmowana była gotowa rurka, a wkładana druga.

Ze względu na zasięg, który był potrzebny do obsługi paletki i maszyny, zastosowano robota UR 10. Stanowiska zostały zbudowane 2,5 roku temu, pracują bez zarzutu na trzy zmiany, co jest najlepszą rekomendacją zarówno dla robotów UR, jak i dla wykonawcy stanowiska – zauważył Marek Petz.

Niezależnie od tego, z jaką branżą przemysłową mamy do czynienia, wdro80

żeniu kobotów towarzyszy znaczna poprawa wydajności, a obszarów ich zastosowań jest wiele. – Najprostszym z nich jest pick&place. Roboty UR umożliwiają zwiększenie wydajności tego procesu nawet o kilkadziesiąt procent. Bardziej skomplikowanym działaniem jest przykręcanie i odkręcanie różnych elementów. Przykładowo stosując dodatkowy chwytak, jesteśmy w stanie zmagazynować śrubki czy inne elementy w ramieniu robota i odpowiednio je wkręcać.

Bardzo ciekawą funkcją jest paletyzacja.

Co istotne, w zależności od tego, jakie są wymiary przenoszonych przedmiotów, można szybko przeprogramowywać robota UR. Rozwiązanie można też np. wzbogacić o system wizyjny, który może rozpoznawać przedmioty, co umożliwia jeszcze większą automatyzację procesu.

Koboty UR mogą być stosowane również w procesach wymagających dużej precyzji, których człowiek nie jest w stanie wykonać tak dokładnie i płynnie jak robot – np. dozowanie różnych substancji.

Do wszystkich wymienionych zastosowań dochodzą takie jak np. obsługa maszyn i obrabiarek CNC, polerowanie czy spawanie. Niezależnie od realizowanych zadań, programowanie robotów UR jest bardzo proste, co zwiększa elastyczność produkcji – podsumował Maciej Antosiuk.

Inteligentne wsparcie dla robota Aby koboty i robotyzacja produkcji przyniosły oczekiwane efekty, potrzeb-

ne są inteligentne rozwiązania, które nadążają za trendem cyfryzacji i wspomagają pracę maszyn i urządzeń. Paweł Golba, kierownik projektu Systemy Wizyjne w firmie SICK opowiadał o systemach wizyjnych dla robotyki w obliczu czwartej rewolucji przemysłowej. – Przemysł 4.0 to pełna cyfryzacja w obszarze produkcji i logistyki, włączając w to maszyny, które potrafią autonomicznie sterować swoją pracą i samodzielnie optymalizować wykonywane kroki robocze. Nie da się tego zrealizować bez inteligentnych czujników. Rozwiązania naszej firmy pozwalają już dziś budować podstawy dla dynamicznych, optymalizowanych w czasie rzeczywistym procesów przemysłowych przyszłości – podkreślił przedstawiciel SICK. Jednym z opisanych rozwiązań był system PLR. – To samodzielne urządzenie, które obejmuje funkcje lokalizacji, łatwy w obsłudze interfejs robota, a także wszystkie niezbędne narzędzia służące szybkiej integracji z robotem. System łączy najnowocześniejsze techniki wizyjne 2D i 3D, zapewniając unikalne rozwiązanie, które może pracować w zmiennych warunkach otoczenia – wyjaśnił Paweł Golba.

Z kolei Tomasz Olesiewicz, Area Sales Manager PIAB przedstawił zaawansowaną, bazującą na technologii IO-Link, nową koncepcję piSMART, a także flagową serię eżektorów piCOMPACT. Oba rozwiązania odpowiadają na potrzeby Przemysłu 4.0 i umożliwiają bardziej wydajną oraz energooszczędną produkcję.

– W przypadku gromadzenia i analizoAUTOMATYKA

WYDARZENIA wania róşnych danych produkcyjnych inteligentny sprzÄ&#x2122;t pozwala na automatyczne i cyfrowe sterowanie, kontrolÄ&#x2122; oraz weryfikacjÄ&#x2122; procesĂłw w fabrykach PrzemysĹ&#x201A;u 4.0. W ten trend wpisujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; rozwiÄ&#x2026;zania piSMART, ktĂłre zapewniajÄ&#x2026; automatyczne dostrajanie, symulacjÄ&#x2122; i korektÄ&#x2122; w czasie rzeczywistym, automatyczne monitorowanie stanu, wiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; oszczÄ&#x2122;dnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; energii, interoperacyjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i przejrzystoĹ&#x203A;Ä&#x2021; informacji â&#x20AC;&#x201C; mĂłwiĹ&#x201A; Tomasz Olesiewicz.

$ G

B X+ # & # Z

BezpieczeĹ&#x201E;stwo pod kontrolÄ&#x2026; Integrator, ktĂłry tworzy stanowisko z kobotem musi zagwarantowaÄ&#x2021;, Ĺźe speĹ&#x201A;nia ono wymagania dyrektywy maszynowej. â&#x20AC;&#x201C; Najprostszym i najczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej stosowanym rozwiÄ&#x2026;zaniem jest powoĹ&#x201A;anie siÄ&#x2122; na odpowiednie normy zharmonizowane â&#x20AC;&#x17E;podpiÄ&#x2122;teâ&#x20AC;? do dyrektywy, o ile oczywiĹ&#x203A;cie sÄ&#x2026; one speĹ&#x201A;nione â&#x20AC;&#x201C; zaznaczyĹ&#x201A; Robert KrupiĹ&#x201E;ski, inĹźynier wsparcia technicznego Elmark Automatyka. Bardzo istotne jest przeprowadzenie analizy ryzyka. â&#x20AC;&#x201C; Taka ocena jest szczegĂłlnie waĹźna, gdy stanowisko nie ma osĹ&#x201A;on, kurtyn Ĺ&#x203A;wietlnych itp. OcenÄ&#x2122; ryzyka â&#x20AC;&#x201C; jeĹ&#x203A;li mamy odpowiedniÄ&#x2026; wiedzÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; moĹźna przeprowadziÄ&#x2021; we wĹ&#x201A;asnym zakresie albo skorzystaÄ&#x2021; z pomocy firm, ktĂłre siÄ&#x2122; w tym specjalizujÄ&#x2026;. Trzeba pamiÄ&#x2122;taÄ&#x2021;, Ĺźe nigdy nie ograniczymy go do zera â&#x20AC;&#x201C; zawsze pozostanie tzw. ryzyko szczÄ&#x2026;tkowe. Jednak juĹź na etapie tworzenia maszyny moĹźna zastosowaÄ&#x2021; urzÄ&#x2026;dzenia i rozwiÄ&#x2026;zania, ktĂłre sprawiÄ&#x2026;, Ĺźe niektĂłre jego rodzaje zostanÄ&#x2026; wyeliminowane. PrzykĹ&#x201A;adem jest robot wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;cy Universal Robots, ktĂłry ma odpowiedniÄ&#x2026; konstrukcjÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; np. nie ma ostrych krawÄ&#x2122;dzi â&#x20AC;&#x201C; i wbudowane róşne funkcje bezpieczeĹ&#x201E;stwa â&#x20AC;&#x201C; powiedziaĹ&#x201A; Robert KrupiĹ&#x201E;ski.

Dla zapewnienia bezpieczeĹ&#x201E;stwa waĹźne jest teĹź okreĹ&#x203A;lenie obszaru roboczego robota i identyfikacja ĹşrĂłdeĹ&#x201A; zagroĹźenia. â&#x20AC;&#x201C; JeĹ&#x203A;li robot ma mieÄ&#x2021; bezpoĹ&#x203A;redni kontakt z czĹ&#x201A;owiekiem, naleĹźy okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; nie tylko szczegĂłĹ&#x201A;owe parametry pracy, jak np. dynamika ruchu, dopuszczalne wartoĹ&#x203A;ci siĹ&#x201A;y itp., ale takĹźe rodzaj i skalÄ&#x2122; moĹźliwych obraĹźeĹ&#x201E; oraz moĹźliwÄ&#x2026; czÄ&#x2122;stotliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wystÄ&#x2122;powania ryzyka. Kolejna sprawa to dobĂłr funkcji bezpieczeĹ&#x201E;stwa. Najprostszym rozwiÄ&#x2026;zaniem jest wygrodzenie. Trzeba jednak pamiÄ&#x2122;taÄ&#x2021;, 6/2018

Ĺźe zastosowanie funkcji bezpieczeĹ&#x201E;stwa moĹźe spowodowaÄ&#x2021; pojawienie siÄ&#x2122; nowego rodzaju ryzyka. Dlatego przy wprowadzaniu takich funkcji naleĹźy ponownie wykonaÄ&#x2021; proces jego oceny â&#x20AC;&#x201C; wyjaĹ&#x203A;niĹ&#x201A; przedstawiciel Elmark Automatyka.

Finansowanie i ulgi Aby moĹźliwe byĹ&#x201A;o wdraĹźanie innowacji z zakresu robotĂłw wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;cych i PrzemysĹ&#x201A;u 4.0, niezbÄ&#x2122;dne sÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;rodki finansowe. O moĹźliwoĹ&#x203A;ciach finansowania ze Ĺ&#x203A;rodkĂłw publicznych inwestycji w innowacyjne technologie mĂłwiĹ&#x201A; Krzysztof Lipiec, prezes PIAP-ScienTech. â&#x20AC;&#x201C; JednÄ&#x2026; z opcji jest skorzystanie z bonĂłw na innowacje dla MĹ&#x161;P. Dofinansowanie jest udzielane na zakup usĹ&#x201A;ugi zwiÄ&#x2026;zanej z opracowaniem nowych albo znacznym ulepszeniem istniejÄ&#x2026;cych produktĂłw, usĹ&#x201A;ug, technologii albo projektu wzorniczego â&#x20AC;&#x201C; wyjaĹ&#x203A;niĹ&#x201A;.

Maksymalne wsparcie publiczne, czyli pomoc de minimis, moĹźe stanowiÄ&#x2021; 85% wartoĹ&#x203A;ci usĹ&#x201A;ugi. Minimalna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; kosztĂłw kwalifikowanych projektu wynosi 60 000 zĹ&#x201A;otych (z czego wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; dofinansowania to 51 000 zĹ&#x201A;otych), zaĹ&#x203A; maksymalna â&#x20AC;&#x201C; 400 000 zĹ&#x201A;otych (w tym przypadku dofinansowanie wynosi 340 000 zĹ&#x201A;otych). â&#x20AC;&#x201C; WykonawcÄ&#x2026; usĹ&#x201A;ug mogÄ&#x2026; byÄ&#x2021; m.in. jednostki naukowe, w tym PrzemysĹ&#x201A;owy Instytut Automatyki i PomiarĂłw PIAP, ktĂłry ma doĹ&#x203A;wiadczenie w finansowaniu B&R z obszaru innowacji procesowych i produktowych.

KorzyĹ&#x203A;ci dla klientĂłw to m.in. uzyskanie finansowania publicznego na nowatorskie elementy inwestycji oraz peĹ&#x201A;na obsĹ&#x201A;uga â&#x20AC;&#x201C; poczÄ&#x2026;wszy od koncepcji, przez finansowanie i kontraktowanie, po rozliczenie â&#x20AC;&#x201C; podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A; Krzysztof Lipiec.

Opracowywanie i wdraĹźanie innowacji w bardzo duĹźym stopniu uĹ&#x201A;atwiajÄ&#x2026; ulgi podatkowe. O szczegĂłĹ&#x201A;ach i korzystnych zmianach w przepisach w tym zakresie opowiadaĹ&#x201A;a Beata Cichocka-Tylman, dyrektor ds. innowacji i B+R oraz dotacji i ulg w PwC. â&#x20AC;&#x201C; Od 2016 r. przedsiÄ&#x2122;biorstwa prowadzÄ&#x2026;ce dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; badawczo-rozwojowÄ&#x2026; mogÄ&#x2026; korzystaÄ&#x2021; z ulgi w podatku dochodowym w zwiÄ&#x2026;zku z prowadzeniem dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; badawczo-rozwojowych, czyli B+R. W styczniu 2018 r. weszĹ&#x201A;y w şycie przepisy znacznie zwiÄ&#x2122;kszajÄ&#x2026;ce wysokoĹ&#x203A;Ä&#x2021; odliczeĹ&#x201E; z tytuĹ&#x201A;u ulg â&#x20AC;&#x201C; dziĹ&#x203A; przedsiÄ&#x2122;biorcy mogÄ&#x2026;

skorzystaÄ&#x2021; z odliczenia 100% kosztĂłw kwalifikowanych, a dodatkowo rozszerzono katalog kosztĂłw kwalifikowanych do odpisu, co bardzo zwiÄ&#x2122;ksza atrakcyjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; ulgi. Te zmiany uwaĹźam za rynkowy hit 2018 r. â&#x20AC;&#x201C; podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A;a Beata Cichocka-Tylman.

Co bardzo istotne, ulga na B+R moĹźe dotyczyÄ&#x2021; rĂłwnieĹź projektĂłw rozpoczÄ&#x2122;tych przed 2016 r. (w zakresie kosztĂłw ponoszonych od stycznia 2016 r.). Koszty zatrudnienia osĂłb prowadzÄ&#x2026;cych prace B+R, materiaĹ&#x201A;y i surowce, amortyzacja sprzÄ&#x2122;tu czy koszty jednostki naukowej â&#x20AC;&#x201C; to wszystko przedsiÄ&#x2122;biorstwa mogÄ&#x2026; zaliczyÄ&#x2021; do odpisu. â&#x20AC;&#x201C; Sam mechanizm ulgi jest bardzo prosty. OprĂłcz tego, Ĺźe koszty dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci B+R sÄ&#x2026; standardowo wykazywane w kosztach dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci przedsiÄ&#x2122;biorstwa, moĹźna je odpisaÄ&#x2021; jeszcze raz â&#x20AC;&#x201C; stÄ&#x2026;d 100% odpisu â&#x20AC;&#x201C; od podstawy opodatkowania. W ten sposĂłb podstawa opodatkowania ulega zmniejszeniu, a przedsiÄ&#x2122;biorstwo pĹ&#x201A;aci mniejszy podatek â&#x20AC;&#x201C; wyjaĹ&#x203A;niĹ&#x201A;a Beata CichockaTylman. DuĹźym udogodnieniem dla przedsiÄ&#x2122;biorstw jest to, Ĺźe nie obowiÄ&#x2026;zuje konkurencyjny wybĂłr ofert, nie ma specjalizacji, czy branĹź, ktĂłre byĹ&#x201A;yby preferowane albo wykluczone z moĹźliwoĹ&#x203A;ci skorzystania z ulgi, a ponadto nie jest oceniany poziom innowacyjnoĹ&#x203A;ci, lecz sam fakt prowadzenia dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci z obszaru B+R. â&#x20AC;&#x201C; Projektowanie nowego produktu, opracowywanie nowej metody produkcji albo ulepszanie istniejÄ&#x2026;cej, tworzenie oprogramowania dla urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E;, a nawet projekty pilotaĹźowe i demonstracyjne â&#x20AC;&#x201C; to wszystko wchodzi w skĹ&#x201A;ad dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; B+R i umoĹźliwia skorzystanie z ulgi. Same przepisy o uldze sÄ&#x2026; doĹ&#x203A;Ä&#x2021; krĂłtkie i przejrzyste, a definicje dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci B+R, wzorowane na obowiÄ&#x2026;zujÄ&#x2026;cych w UE, sÄ&#x2026; szerokie i pojemne.

Kluczowe jednak jest takie zaplanowanie i wdroĹźenie systemu, aby byĹ&#x201A; on bezpieczny dla przedsiÄ&#x2122;biorstwa i Ĺ&#x201A;atwy do obrony w czasie kontroli skarbowej.

Mimo Ĺźe przepisy tego nie wymagajÄ&#x2026;, my zalecamy odpowiednie zmapowanie i opisanie procesĂłw B+R oraz prowadzenie odpowiedniej ewidencji czasu pracy czy postÄ&#x2122;pu prac B+R â&#x20AC;&#x201C; podsumowaĹ&#x201A;a Beata Cichocka-Tylman.

Urszula Chojnacka &( / & 6 &

81

WYDARZENIA

Cyfrowa transformacja

przemysĹ&#x201A;u

Targi Hannover Messe i CeMAT 2018 % E ?

# 2 )

E

1 H[V HP

HJN^ G

#

% ?

> > # > V #

> 1 #

, & G 2

% # #

qe # V >

%r

% #

# 2 )

G ! # 1

%

g^JJ

Pg % G Jolanta GĂłrska-Szkaradek

82

T

argi Hannover Messe sÄ&#x2026; miejscem, w ktĂłrym moĹźna zaobserwowaÄ&#x2021;, w jakim tempie nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026; zmiany w przemyĹ&#x203A;le i w jakim kierunku idzie rozwĂłj techniki i technologii, poniewaĹź wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; firm prezentuje tu swoje nowoĹ&#x203A;ci. 210 000 tegorocznych goĹ&#x203A;ci mogĹ&#x201A;o przyjrzeÄ&#x2021; siÄ&#x2122; z bliska zmianom zwiÄ&#x2026;zanym z PrzemysĹ&#x201A;em 4.0 i efektom takich wdroĹźeĹ&#x201E;. CzÄ&#x2122;sto moĹźna byĹ&#x201A;o usĹ&#x201A;yszeÄ&#x2021;, Ĺźe zindywidualizowana produkcja jednostkowa nie stanowi problemu dla wytwĂłrcy, co jest bardzo istotne w dobie jej postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cej personalizacji. WĹ&#x203A;rĂłd targowych tematĂłw dominowaĹ&#x201A;y robotyzacja i autonomiczne systemy w produkcji i intralogistyce, uczenie maszynowe, sztuczna inteligencja, przemysĹ&#x201A;owe platformy IT, rozbudowane sieci energetyczne dla eMobility czy rola pracownikĂłw w zintegrowanej fabryce.

WĹ&#x203A;rĂłd wystawcĂłw byĹ&#x201A;y m.in. takie firmy i koncerny jak ABB, Balluff, Beckhoff, Bosch Rexroth, Endress+Hauser, Festo, igus, HARTING, Kawasaki, Konica Minolta, Kubler,

KUKA, Murrelektronik, Omron, Phoenix Contact, Pilz, SEW-Eurodrive, SICK, Siemens, Stäubli, Turck, Yaskawa, Universal Robots czy WIKA.

NowoĹ&#x203A;ci z ABB Firma ABB po raz pierwszy wystÄ&#x2122;powaĹ&#x201A;a wraz z przejÄ&#x2122;tÄ&#x2026; w 2017 r. firmÄ&#x2026; B&R â&#x20AC;&#x201C; wiodÄ&#x2026;cym dostawcÄ&#x2026; rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; automatyki. Obecnie B&R stanowi czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; dywizji Automatyki PrzemysĹ&#x201A;owej ABB i funkcjonuje jako globalny biznes odpowiedzialny za automatyzacjÄ&#x2122; maszyn i fabryk.

B&R po raz pierwszy zademonstrowaĹ&#x201A;a, w jaki sposĂłb elastyczny, inteligentny system transportowy ACOPOStrak moĹźna zintegrowaÄ&#x2021; z konwencjonalnymi przenoĹ&#x203A;nikami taĹ&#x203A;mowymi. DziÄ&#x2122;ki poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czeniu zalet obu systemĂłw â&#x20AC;&#x201C; liniowego ACOPOStrak z niskokosztowym, tradycyjnym systemem przenoĹ&#x203A;nikowym â&#x20AC;&#x201C; firma udowodniĹ&#x201A;a, Ĺźe produkcja spersonalizowana moĹźe byÄ&#x2021; opĹ&#x201A;acalna.

ZÂ kolei ABB przedstawiĹ&#x201A;a nowÄ&#x2026; ofertÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; platformÄ&#x2122; ABB Ability, ktĂłra AUTOMATYKA

WYDARZENIA umoĹźliwia zbieranie, zarzÄ&#x2026;dzanie i wizualizacjÄ&#x2122; danych celem podniesienia efektywnoĹ&#x203A;ci, obniĹźenia kosztĂłw i zwiÄ&#x2122;kszenia zyskownoĹ&#x203A;ci inwestycji.

PeĹ&#x201A;na lista 210 rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; cyfrowych jest dostÄ&#x2122;pna w nowym katalogu on-line ABB Ability Solutions, ktĂłry podczas targĂłw miaĹ&#x201A; swĂłj debiut. Warto zaznaczyÄ&#x2021;, Ĺźe ABB Ability pomaga w komunikacji dowolnych urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E;, nie tylko wyprodukowanych przez ABB. OczywiĹ&#x203A;cie nie mogĹ&#x201A;o zabraknÄ&#x2026;Ä&#x2021; stanowisk zrobotyzowanych. WĹ&#x203A;rĂłd nich znalazĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; stanowisko z pierwszym robotem wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;cym z czĹ&#x201A;owiekiem â&#x20AC;&#x201C; dwuramiennym robotem YuMi. ABB to rĂłwnieĹź elektromobilnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.

Firma zaprezentowaĹ&#x201A;a Ĺ&#x201A;adowarkÄ&#x2122; Terra HP o mocy 350 kW, ktĂłra jest najszybszÄ&#x2026; na Ĺ&#x203A;wiecie Ĺ&#x201A;adowarkÄ&#x2026; do samochodĂłw elektrycznych. Pozwala naĹ&#x201A;adowaÄ&#x2021; samochĂłd elektryczny w osiem minut, gwarantujÄ&#x2026;c tym samym zasiÄ&#x2122;g do 200 km. Ten najnowszy model Ĺ&#x201A;adowarki idealnie nadaje siÄ&#x2122; do wykorzystania przy trasach szybkiego ruchu, autostradach oraz stacjach benzynowych.

Poznaj cyfryzacjÄ&#x2122; z Festo Na stoisku o powierzchni 1200 m2 firma Festo zaprezentowaĹ&#x201A;a najnowsze technologie, rozwiÄ&#x2026;zania i programy szkoleniowe dla Ĺ&#x203A;wiata â&#x20AC;&#x17E;produkcji jutraâ&#x20AC;? (fot. 2).

Na praktycznych przykĹ&#x201A;adach pokazano, w jaki sposĂłb cyfryzacja moĹźe pomĂłc w rozwoju na wszystkich etapach Ĺ&#x201A;aĹ&#x201E;cucha wartoĹ&#x203A;ci dodanej.

Prezentacja firmowej oferty obejmowaĹ&#x201A;a cztery dziaĹ&#x201A;y: Learn â&#x20AC;&#x201C; Build â&#x20AC;&#x201C; Operate â&#x20AC;&#x201C; Inspire.

Festo Didactic (dziaĹ&#x201A; Learn) zaprezentowaĹ&#x201A;o systemy nauki zgodne z ideÄ&#x2026; PrzemysĹ&#x201A;u 4.0 i przedstawiĹ&#x201A;o swoje programy szkoleniowe oraz doradcze. W dziale Build moĹźna byĹ&#x201A;o dowiedzieÄ&#x2021; siÄ&#x2122;, jak korzystaÄ&#x2021; z intuicyjnych narzÄ&#x2122;dzi konfiguracyjnych i technologii symulacji. Inne korzyĹ&#x203A;ci, jakie moĹźe uzyskaÄ&#x2021; klient korzystajÄ&#x2026;cy z oferty Festo, byĹ&#x201A;y eksponowane w dziale Operate. Natomiast w strefie Inspire przedstawiono, jakie moĹźliwoĹ&#x203A;ci niesie ze sobÄ&#x2026; sztuczna inteligencja i roboty wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;ce. Ta prezentacja obejmowaĹ&#x201A;a rĂłwnieş nowoĹ&#x203A;ci opracowane przez dziaĹ&#x201A; bioniki Festo.

W tym roku w centrum uwagi byĹ&#x201A; sztuczny pajÄ&#x2026;k BionicWheelBot (fot. 3), ktĂłry podobnie jak jego pierwowzĂłr biologiczny â&#x20AC;&#x201C; marokaĹ&#x201E;ski pajÄ&#x2026;k flic-flac, moĹźe zarĂłwno chodziÄ&#x2021;, jak i toczyÄ&#x2021; siÄ&#x2122;. W trybie toczenia sztuczny pajÄ&#x2026;k â&#x20AC;&#x201C; tak jak jego naturalny wzĂłr â&#x20AC;&#x201C; jest znacznie szybszy niĹź podczas chodzenia. Wraz z jego odkrywcÄ&#x2026;, pro-

fesorem Ingo Rechenbergiem, zespĂłĹ&#x201A; bioniki Festo wykorzystaĹ&#x201A; unikalne wzorce ruchĂłw i zamieniĹ&#x201A; je w techniczne arcydzieĹ&#x201A;o, tworzÄ&#x2026;c chodzÄ&#x2026;cego robota o wyjÄ&#x2026;tkowych wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwoĹ&#x203A;ciach, ktĂłry moĹźe poruszaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; w trudnym terenie.

Perfekcyjne rozwiÄ&#x2026;zania Pepperl+Fuchs z dziedziny automatyki Na stoisku firmy Pepperl+Fuchs odwiedzajÄ&#x2026;cy targi Hannover Messe mogli zobaczyÄ&#x2021; na obrazie cyfrowym swoje podobieĹ&#x201E;stwo i doĹ&#x203A;wiadczyÄ&#x2021; produkcji IoT size one, a takĹźe przestrzennie zeskanowaÄ&#x2021; samych siebie za pomocÄ&#x2026; szeĹ&#x203A;ciu czujnikĂłw 2-D i LiDARa serii R2000 (fot. 4). DziÄ&#x2122;ki temu kontur byĹ&#x201A; dostÄ&#x2122;pny w standardowym formacie danych do dalszego przetwarzania na caĹ&#x201A;ym Ĺ&#x203A;wiecie w chmurze obliczeniowej NeoNeon, ktĂłrÄ&#x2026; prowadzi Neoception â&#x20AC;&#x201C; spĂłĹ&#x201A;ka zaleĹźna Pepperl+Fuchs.

3

$ G BG 8 ]" X&( / & 6 &Z $

2

1

6/2018

83

WYDARZENIA 4

Dane przekształcano na obraz i drukowano na okładce spersonalizowanego magazynu targowego, ale mogły być również wykorzystane jako podstawa do stworzenia obrazu trójwymiarowego w dowolnym miejscu na świecie.

Targowa oferta Pepperl+Fuchs to również m.in. tablety przemysłowe nowej generacji Tab-Ex marki ecom, przeznaczone do pracy w strefach zagrożonych wybuchem. Lekki, mały tablet przemysłowy Tab-Ex 02 ma znakomite parametry oraz zainstalowane innowacyjne aplikacje, m.in. z zakresu wirtualnej rzeczywistości. Może być zastosowany w aplikacjach IoT. Umożliwia wymianę danych z systemami SCADA/DCS, firmowymi systemami planowania zasobów (SAP, IBM Maximo), systemami zarządzania projektami i wspomaganymi komputerowo systemami planowania. Idealnie sprawdza się przy prowadzeniu inwentaryzacji, śledzeniu przepływu materiałów, zarządzaniu łańcuchem dostaw i zarządzaniu zasobami.

6

84

5

Napędy i sztuka na stoisku Faulhaber Firmę Faulhaber dobrze znamy jako dostawcę systemów napędowych.

Podczas targów pokazała, jak idealnie połączyć kontrolowaną siłę i dokładne pozycjonowanie.

Przedstawiając targowym gościom projekt Anthozoa (fot. 5) zaprezentowano imponującą choreografię, jaką realizują układy napędowe zbudowane z liniowych siłowników DC i sterowników ruchu. Firma udowodniła, że dzięki optymalnie dopasowanym komponentom napędy Faulhaber mogą być idealnie zintegrowane w przemysłowych środowiskach aplikacyjnych.

Wśród prezentowanych nowości uwagę zwracała nowa rodzina 16-milimetrowych bezszczotkowych silników prądu stałego. Te małe – pod względem wymiarów i masy – silniki zapewniają duże prędkości i wartości mocy przy niskich wibracjach i niewielkim wytwarzaniu ciepła. Mają więc parametry, które do niedawna były niewyobrażalne.

Inteligentne rozwiązania HARTING dla przemysłu zintegrowanego Stoisko firmy HARTING (fot. 7), która w targach hanowerskich uczestniczy od samego początku ich istnienia, tradycyjnie przyciągało zwiedzających.

Nawiązując do targowego motto „Połącz i współpracuj”, HARTING mocno akcentował współpracę z partnerami.

Przedstawiono m.in. najnowsze rozwiązanie oparte na koncepcji Przemysłu 4.0, tj. system MICA (Modular Industry Computing Architecture), ilustrując jak szybko i łatwo realizować cyfrowe projekty bezpośrednio na liniach produkcyjnych i maszynach.

Po raz kolejny zaprezentowano koncepcyjny pojazd Snap (fot. 6) opracowany przez wizjonerów tworzących samochody Rinspeed (Szwajcaria). Rewolucyjny Snap to elektryczny, autonomiczny pojazd z wymiennymi nadbudowami, w zależności od zastosowań, wymagań i życzeń klientów. HARTING jest dostawcą technologii szybkiego ładowania energią elektryczną – nie

7

AUTOMATYKA

WYDARZENIA 8

tylko szybko, ale i w przyjazny dla środowiska sposób.

Oczywiście na stoisku nie brakowało również modułowych złączy. HARTING konsekwentnie rozszerza swoją ofertę w oparciu o szybki i bezpieczny system blokowania PushPull.

igus i świat motion plastics Firma igus, jak co roku, zaprezentowała wiele nowości produktowych – tym razem aż 107. Ekspozycja obejmowała wiele różnego rodzaju przewodów, e-prowadników i wyrobów z trybopolimerów – różnego rodzaju łożyska, przekładnie, trybotaśmy, w tym wyroby produkowane w trybie 3D. Nie brakowało produktów z serii isense (czujniki, moduły monitorujące), które znajdują zastosowanie tam, gdzie wymagana jest przewidywalna żywotność. Monitorując i rejestrując zużycie, umożliwiają planowanie z wyprzedzeniem napraw lub wymian.

Jedną z nowości igus jest oznakowanie wyrobów za pomocą kodów

QR, co umożliwi szybkie odszukanie części zamiennej, instrukcji montażu itd. Wśród prezentowanych nowości znalazł się m.in. prowadnik do węży hydraulicznych wyposażony w specjalne rolki, prowadnik przeznaczony do pracy w branży chemicznej oraz prowadnik dla branży morskiej.

Nie brakowało też rozwiązań z obszaru robotyki. Wśród nich znalazły się modułowy system robotyczny robolink, przewody chainflex do robotów przemysłowych, które mają wytrzymałą konstrukcję i są odporne na skręcanie, lekki i kompaktowy system odciągu do robotów oraz bezpieczny przewód e-prowadnikowy do zastosowania na siódmej (liniowej) osi robotów (bez efektu korkociągu) (fot. 8).

Podczas konferencji prasowej, która odbyła się w czasie targów, prezes igus Frank Blase opowiedział o sukcesach i kierunkach rozwoju firmy.

Przedstawiono też firmowe nowości, m.in. modułowy system kinematyczny robolink Apiro. System ten

tworzą bezsmarowe i bezobsługowe niskokosztowe przeguby do zastosowań w robotyce, dzięki którym można realizować niezwykle skomplikowane ruchy i koncepcje maszyn.

Zaprezentowano również robota typu delta, który mieści się w niewielkim kartonowym opakowaniu. Robot ma masę 17 kg i można go szybko zmontować (fot. 9).

Firma igus co dwa lata ogłasza konkurs na nowatorskie aplikacje z wykorzystaniem e-prowadników. Podczas konferencji odbyła się ceremonia rozdania nagród vector. Złoty vector wręczono przedstawicielowi hiszpańskiej firmy Loxin 2002 za zastosowanie e-prowadników do aplikacji, w której dwa roboty wykonują wiercenie i nitowanie kadłubów samolotów przed ostatecznym montażem.

Innowacje Konica Minolta Inteligentne rozwiązania wspierające rozwój przedsiębiorstw w myśl koncepcji Przemysłu 4.0.można było obejrzeć na stoisku firmy Konica Minolta.

11

$ G BG 8 ]" X&( / & 6 &Z

10

9

6/2018

85

WYDARZENIA 12

Zaprezentowane platformy IIoT to efekt współpracy z firmami Siemens oraz AXOOM. Wykorzystują one czujniki do nadzorowania pracy maszyn produkcyjnych. Monitorowany jest czas pracy maszyn oraz czas spoczynku, dzięki czemu można zoptymalizować procesy, a co za tym idzie – obniżyć koszty produkcji. Dla małych i średnich przedsiębiorstw przeznaczone jest rozwiązanie Smart Start Kit, a dla klientów korporacyjnych platforma MindSphere.

Technologia rozszerzonej rzeczywistości (Augmented Reality) pozwala na połączenie świata fizycznego z cyfrowym i nakładanie wirtualnych oraz interaktywnych obiektów na realne otoczenie (fot. 10). Na targach w Hanowerze Konica Minolta zaprezentowała autorskie okulary wearable communicator (fot. 11), które pomagają przeprowadzić inżynierów krok po kroku przez proces montażu poszczególnych elementów na linii produkcyjnej. Okulary były już testowane w przemyśle.

14

86

13

KUKA prezentuje przyszłość inteligentnej produkcji Podczas targów KUKA świętowała wspaniały jubileusz – 120-lecie działalności. Centrum stoiska firmowego, na którym prezentowano wiele aplikacji (począwszy od zastosowania współpracującego robota z interfejsem rozszerzonej rzeczywistości, do zoptymalizowanego sterownika robota, przy użyciu sztucznych sieci neuronowych) stanowiła Smart Factory, czyli inteligentna fabryka.

Obecności firmy na targach przyświecało hasło „industrial intelligence 4.0 beyond automation”.

KUKA to również organizator konkursu KUKA Innovation Award.

W 2019 r. tematem piątej edycji konkursu będzie Healthy Living, czyli zdrowe życie, natomiast w tym roku była to współpraca robotów z ludźmi w rzeczywistym środowisku – RealWorld Interaction Challenge. Jego uczestnicy tworzyli aplikacje, mając do dyspozycji kobot LBR iiwa i system

wizualizacji 3D firmy Roboception.

Poniżej dwa przykłady drużynowych sukcesów.

Zespół Alberta i interaktywna kontrola ruchu Grupa badawcza Robot Vision z University of Alberta (Kanada) opracowała rozwiązanie do interaktywnej kontroli ruchu ramion i chwytaków robotów (fot. 12).

Robot uczy się od ludzi wykonujących gesty, ruchy, a nawet pozyskuje dane na bazie dialogów. Dzięki zdobytej wiedzy potrafi chwytać różne przedmioty codziennego użytku, przedmioty obrabiane i komponenty oraz niezależnie je sortować, nawet jeśli zawierają nowe, nieznane systemowi obiekty.

Zespół CRoW – robot i rozszerzona rzeczywistość Zespół z Institute for Computational Design and Construction (CRoW) Uniwersytetu w Stuttgarcie (Niemcy)

15

AUTOMATYKA

WYDARZENIA łączy doświadczenia w zakresie geometrii algorytmicznej i rozwoju systemów przetwarzania materiałów z wykorzystaniem robotów.

Celem projektu jest zapewnienie małym i średnim firmom dostępu do aplikacji zrobotyzowanych.

Aplikacja, w której robot pomaga człowiekowi w obróbce drewna, bazuje na robocie z interfejsem rozszerzonej rzeczywistości (fot. 13).

Omron – innowacyjność w automatyzacji Omron przedstawił fabrykę przyszłości i innowacje w dziedzinie systemów sztucznej inteligencji – robota Forpheus oraz czujnik monitorujący sterownik pojazdów autonomicznych. Rozwiązania te wykorzystują technologię Sensing&Control + THINK firmy Omron. Targowi goście mogli dowiedzieć się, jak zautomatyzowane systemy elastycznej produkcji umożliwiają wytworzenie jednej partii produktu równie prosto i oszczędnie jak w produkcji masowej.

Wiele osób widziało już wcześniej robota Forpheus grającego w tenisa stołowego (fot. 14). Tym razem Omron przedstawił kolejną, najnowszą jego generację, wzbogaconą o dodatkowe funkcje, takie jak umiejętność serwowania, przewidywania odbić oraz zdolność komunikowania się (robot reaguje na wyniki w trakcie gry).

Nowością na stoisku był kokpit z czujnikiem monitorującym zachowania kierowcy – w ten sposób przedstawiono rozwiązanie umożliwiające autonomiczną jazdę.

Koboty Universal Robots Goście targowi mogli na konkretnych przykładach przekonać się, jak elastyczne, proste i spersonalizowane mogą być koboty Universal Robots – dla każdego wymagania i aplikacji.

Zwiedzający zobaczyli też, jak w praktyce platforma UR+ umożliwia „Podłączenie i Produkcję” (Plug&Produce), zapewniając dostęp do stale rosnącej liczby chwytaków, czujników, oprogramowania i dodatkowych akcesoriów, z których wszystkie pozwalają na implementację przez bezpośrednią integrację oprogramowania z robotem.

Skraca to czas instalacji, zmniejsza koszty automatyzacji oraz czyni je alternatywą również dla małych i średnich firm.

Nowoczesne sterowanie Beckhoff Firma Beckhoff zaprezentowała w Hanowerze pełną ofertę produktów do sterowania dla komputerów PC i protokołów EtherCAT. Odwiedzający mogli zapoznać się z komponentami, systemami i najnowszymi technologiami w trakcie pięciu forów technologicznych. Tegoroczna obecność firmy na targach skupiona była wokół integracji przetwarzania obrazu, technologii procesowej i precyzyjnej technologii pomiarowej z centralnym systemem sterowania.

Cyfrowa transformacja z Phoenix Contact Wiele nowości w dziedzinie inteligentnych technologii przedstawiła firma Phoenix Contact. Tu można było zapoznać się z rozwiązaniami, dzięki którym droga do Smart Factory – cyfrowej fabryki (począwszy od inteligentnej wtyczki, a na platformie sterowania kończąc) jest ułatwiona.

Phoenix Contact to również działania w dziedzinie elektromobilności.

Opracowana w firmie technologia High Power Charging (HPC) (fot. 16) pozwala naładować akumulator w ciągu trzech do pięciu minut, co umożliwia pokonanie dystansu 100 km. Serce systemu stanowi wtyk ładowania z inteligentnym chłodzeniem (prąd ładowania do 500 A, napięcie 1000 V), dzięki czemu zmniejszono przekroje przewodów.

SEW-Eurodrive i automatyzacja produkcji Firma SEW-Eurodrive przedstawiła swoje najnowsze rozwiązania z zakresu automatyzacji produkcji, w tym rozwiązania logistyczne dla inteligentnych fabryk, które są częścią założeń Przemysłu 4.0. Eksponowano m.in. systemy transportowe – samojezdne wózki AGV (Automated Guided Vehicle), które umożliwiają automatyzację przepływu materiałów (fot. 17). Oczywiście prezentowano bogatą ofertę w dziedzinie techniki napędowej, w tym mechatroniczny system do automatyzacji maszyn MOVI-C. To kompleksowe rozwiązanie obejmuje cztery moduły – oprogramowanie, kontroler ruchu, falownik i napęd.

17

$ G BG 8 ]" X&( / & 6 &Z

16

Każdy chętny mógł się przekonać, że samochód może kontrolować czujność i kondycję fizyczną kierowcy, a na podstawie zebranych informacji zapewnić bezpieczne poruszanie się po drodze (fot. 15).

6/2018

87

WYDARZENIA 18

Polskie firmy w Hanowerze Podczas Hannover Messe polskie firmy prezentowaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; na stoisku narodowym oraz na wĹ&#x201A;asnych stoiskach, w powiÄ&#x2026;zanych tematycznie z ich ofertÄ&#x2026; pawilonach wystawienniczych. Ĺ Ä&#x2026;cznie PolskÄ&#x2122; reprezentowaĹ&#x201A;o 70 firm i instytucji, wĹ&#x203A;rĂłd ktĂłrych byĹ&#x201A;y takie firmy jak Apator, Aplisens, Cantoni Motor, PrzemysĹ&#x201A;owy Instytut Automatyki i PomiarĂłw PIAP czy Technokabel.

Na stoisku narodowym (fot. 18), zorganizowanym przez PolskÄ&#x2026; AgencjÄ&#x2122; Inwestycji i Handlu oraz Ministerstwo PrzedsiÄ&#x2122;biorczoĹ&#x203A;ci i Technologii, pod hasĹ&#x201A;em Smart Means Poland wystawiaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; 16 firm. WĹ&#x203A;rĂłd nich firma Smarttech 3D, produkujÄ&#x2026;ca skanery 3D dla przemysĹ&#x201A;u, sektora medycznego czy archeologii, ktĂłra premierowo pokazaĹ&#x201A;a nowy skaner scan3D UNIVERSE SP, mogÄ&#x2026;cy znaleĹşÄ&#x2021; zastosowanie w inĹźynierii odwrotnej oraz kontroli jakoĹ&#x203A;ci.

Sukcesem zakoĹ&#x201E;czyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; targowa obecnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; firmy fin-tech SMEO, oferujÄ&#x2026;cej maĹ&#x201A;ym i Ĺ&#x203A;rednim przedsiÄ&#x2122;biorcom faktoring on-line, ktĂłra zawarĹ&#x201A;a umowÄ&#x2122; na kompleksowe finansowanie z firmÄ&#x2026; Multi-Tab specjalizujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w produkcji oznakowania dla branĹźy energetycznej.

CeMAT 2018 Podczas Ĺ&#x203A;wiatowych targĂłw intralogistyki i zarzÄ&#x2026;dzania Ĺ&#x201A;aĹ&#x201E;cuchem dostaw CeMAT 2018 prezentowano najnowsze trendy w branĹźy. Skupiono siÄ&#x2122; m.in. na tym, jak w nadchodzÄ&#x2026;cych latach bÄ&#x2122;dzie zmieniaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; rola czĹ&#x201A;owieka w branĹźy handlowej dziÄ&#x2122;ki nowym technologiom, np. takim jak samojezdne roboty, mobilne roboty transportujÄ&#x2026;ce i drony transportujÄ&#x2026;ce. Wia88

19

domo, Ĺźe branĹźa handlowa stoi przed ogromnym wyzwaniem logistycznym, jakie niesie za sobÄ&#x2026; wymĂłg wszechkanaĹ&#x201A;owoĹ&#x203A;ci zwiÄ&#x2026;zany z rosnÄ&#x2026;cÄ&#x2026; potrzebÄ&#x2026; oferowania usĹ&#x201A;ug w czasie rzeczywistym.

Dlatego w nowych centrach magazynowych uwzglÄ&#x2122;dniane sÄ&#x2026; rozwiÄ&#x2026;zania z zakresu robotyki i automatyki, w tym wiele technologicznych innowacji, zwĹ&#x201A;aszcza z dziedziny autonomicznej mobilnoĹ&#x203A;ci, technologii rzeczywistoĹ&#x203A;ci rozszerzonej oraz sztucznej inteligencji. PrzykĹ&#x201A;ady takich rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; moĹźna byĹ&#x201A;o zobaczyÄ&#x2021; na targach.

Jednym z wiÄ&#x2122;kszych wystawcĂłw CeMAT byĹ&#x201A;a niemiecka firma Jungheinrich, producent wĂłzkĂłw transportowych i Ĺ&#x203A;wiatowy dostawca nowoczesnych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; logistycznych. Podczas targĂłw koncern zaprezentowaĹ&#x201A; rozwiÄ&#x2026;zania optymalizujÄ&#x2026;ce procesy magazynowe oraz najnowsze produkty, m.in. bezzaĹ&#x201A;ogowy wĂłzek systemowy, ktĂłry moĹźe przetransportowaÄ&#x2021; do 1,5 tony Ĺ&#x201A;adunku.

Nagroda Hermes Award i Robotics Award Jak co roku podczas uroczystego otwarcia targĂłw Hannover Messe wrÄ&#x2122;czana jest jedna z najbardziej prestiĹźowych nagrĂłd przemysĹ&#x201A;owych na Ĺ&#x203A;wiecie â&#x20AC;&#x201C; Hermes Award. W tym roku zwyciÄ&#x2122;zcÄ&#x2026; zostaĹ&#x201A;a firma Endress+Hauser, ktĂłra otrzymaĹ&#x201A;a nagrodÄ&#x2122; za iTHERM TrustSens (fot. 19) â&#x20AC;&#x201C; pierwszy kompaktowy samokalibrujÄ&#x2026;cy siÄ&#x2122; termometr dla wszystkich zastosowaĹ&#x201E; higienicznych i aseptycznych.

Termometr moĹźe byÄ&#x2021; stosowany w branĹźach spoĹźywczej, farmaceutycznej i biotechnologicznej. Funkcja samokalibracji wykonywana jest automatycznie podczas sterylizacji parÄ&#x2026;.

Z kolei tegorocznÄ&#x2026; nagrodÄ&#x2122; Robotics Award 2018 otrzymaĹ&#x201A;a firma Heinz Berger Maschinenfabrik, ktĂłra od 1957 r. produkuje maszyny do szlifowania i polerowania. NagrodÄ&#x2122; przyznano za kompleksowe zautomatyzowanie zakĹ&#x201A;adu w siedzibie firmy w Wuppertal (Niemcy), gdzie pracujÄ&#x2026; i wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026; 33 zintegrowane systemy robotĂłw. Zintegrowany interfejs Industry 4.0 z protokoĹ&#x201A;ami IP umoĹźliwia kontrolowanie i monitorowanie systemu z dowolnego miejsca na Ĺ&#x203A;wiecie. W uzasadnieniu decyzji o wyborze zwyciÄ&#x2122;zcy jury podkreĹ&#x203A;liĹ&#x201A;o w szczegĂłlnoĹ&#x203A;ci, Ĺźe jest to holistyczne rozwiÄ&#x2026;zanie dla segmentu MĹ&#x161;P w obszarze, ktĂłry wczeĹ&#x203A;niej nie byĹ&#x201A; zautomatyzowany.

Nie sposĂłb w jednym artykule wymieniÄ&#x2021; wszystkich innowacyjnych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; zaprezentowanych w trakcie piÄ&#x2122;ciu dni targowych. Jednak juĹź teraz moĹźemy zobaczyÄ&#x2021; w jakim kierunku bÄ&#x2122;dzie ewoluowaĹ&#x201A;a produkcja dziÄ&#x2122;ki szeroko postÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;cej cyfryzacji. W Hanowerze uwypuklono gĹ&#x201A;Ăłwne trendy, w tym ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;Ä&#x2026; konwergencjÄ&#x2122; miÄ&#x2122;dzy IT i inĹźynieriÄ&#x2026; mechanicznÄ&#x2026;, przemysĹ&#x201A;owymi platformami IT i innymi nowymi modelami biznesowymi, a takĹźe nieuchronnym wpĹ&#x201A;ywem sztucznej inteligencji na Ĺ&#x203A;rodowisko przemysĹ&#x201A;owe.

Kolejne targi Hannover Messe odbÄ&#x2122;dÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w dniach 1â&#x20AC;&#x201C;5 kwietnia 2019 r., a krajem partnerskim bÄ&#x2122;dzie Szwecja.

Targi CeMAT, ktĂłre odbywajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w cyklu dwuletnim, odbÄ&#x2122;dÄ&#x2026; siÄ&#x2122; rĂłwnolegle z Hannover Messe zaplanowanymi na 20â&#x20AC;&#x201C;24 kwietnia 2020 r.

Jolanta GĂłrska-Szkaradek &( / & 6 & 5

B

& # / G

AUTOMATYKA

BIBLIOTEKA WYBRANE ASPEKTY CYBERBEZPIECZEĹ&#x192;STWA W POLSCE Tomasz Hoffman Wydawca: FNCE

? @ QX ([\+ ]^? _` + X $ ? +

TreĹ&#x203A;ci zawarte w ksiÄ&#x2026;Ĺźce opierajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na teoriach powszechnie stosowanych w analizach politologicznych. Autor podjÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; udanÄ&#x2026; prĂłbÄ&#x2122; adaptacji tychĹźe teorii do omĂłwienia tematu bezpieczeĹ&#x201E;stwa, umiejÄ&#x2122;tnie wĹ&#x201A;Ä&#x2026;czajÄ&#x2026;c w narracjÄ&#x2122; wÄ&#x2026;tki prawne. Najbardziej wartoĹ&#x203A;ciowy aspekt pracy dotyczy wzglÄ&#x2122;dnie spĂłjnej prezentacji problematyki bezpieczeĹ&#x201E;stwa w wielu, pozornie odlegĹ&#x201A;ych i rzadko zestawianych ze sobÄ&#x2026;, kontekstach. Jest to solidny zasĂłb wiedzy teoretycznej z pogranicza dziedzin nauk: spoĹ&#x201A;ecznych, prawnych, ekonomicznych i technicznych. â&#x20AC;&#x201C; Praca ma charakter przeglÄ&#x2026;dowy i moĹźe stanowiÄ&#x2021; wartoĹ&#x203A;ciowy materiaĹ&#x201A; dla politologĂłw zgĹ&#x201A;Ä&#x2122;biajÄ&#x2026;cych problematykÄ&#x2122; bezpieczeĹ&#x201E;stwa. PodjÄ&#x2122;ta tematyka jest waĹźna, aktualna, ale i trudna do badania, z czym Autor poradziĹ&#x201A; sobie na poziomie satysfakcjonujÄ&#x2026;cym. â&#x20AC;&#x201C; z recenzji dr. hab. inĹź. Jana Zycha prof. UJK.

TECHNOLOGIE I PROCESY OCHRONY POWIETRZA & X . | g 3|

g + / q

2g/

? @ QX ([\+ ]^? }~@ + X $ ? & \

Powietrze jest jednym z elementĂłw Ĺ&#x203A;rodowiska, ktĂłrego ochrona naleĹźy do priorytetowych kierunkĂłw polityki paĹ&#x201E;stwa. Mimo staĹ&#x201A;ej poprawy jakoĹ&#x203A;ci powietrza, istotnym problemem nadal pozostajÄ&#x2026;: przekraczajÄ&#x2026;ce normy stÄ&#x2122;Ĺźenia pyĹ&#x201A;u zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzopirenu w sezonie zimowym, wysokie stÄ&#x2122;Ĺźenia ozonu troposferycznego w sezonie letnim.

KsiÄ&#x2026;Ĺźka omawia problemy ochrony powietrza, m.in. powstawania zanieczyszczeĹ&#x201E;, technologie ograniczania ich emisji, projektowanie i modelowanie urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; ograniczajÄ&#x2026;cych emisjÄ&#x2122; oraz procesĂłw rozprzestrzeniania siÄ&#x2122; zanieczyszczeĹ&#x201E; w powietrzu. SkĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; z trzech czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci. Pierwsza charakteryzuje atmosferÄ&#x2122; ziemskÄ&#x2026;, podaje ĹşrĂłdĹ&#x201A;a i skutki zanieczyszczenia powietrza. W drugiej omawiane sÄ&#x2026; procesy ograniczania emisji zanieczyszczeĹ&#x201E; (m.in. procesy absorpcji, adsorpcji, wykraplania par, procesy membranowe). Trzecia czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; to omĂłwienie technologii ograniczania emisji SO2, NOx, lotnych zwiÄ&#x2026;zkĂłw organicznych, trwaĹ&#x201A;ych zwiÄ&#x2026;zkĂłw organicznych, Hg oraz CO2 oraz ogĂłlne zasady projektowania tych technologii.

PODSTAWY MASZYN PRZEPĹ YWOWYCH I ICH SYSTEMĂ&#x201C;W ENERGETYCZNYCH g .q 3 ) g + / q

2g/

? @ vX ([\+ ]^? ` @ + X $ ? & \

X $ +x {%

$ G BG 8 ]" X&( / & 6 &Z + 42

W ksiÄ&#x2026;Ĺźce omĂłwiono maszyny przepĹ&#x201A;ywowe, strumieniowe i Ĺ&#x201A;opatkowe oraz systemy energetyczne, ktĂłre tworzÄ&#x2026; lub w ktĂłrych pracujÄ&#x2026;. KsiÄ&#x2026;Ĺźka skĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; z dwĂłch czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci. Pierwsza obejmuje podstawy teorii i budowy maszyn przetwarzajÄ&#x2026;cych energiÄ&#x2122;, druga â&#x20AC;&#x201C; podstawy systemĂłw energetycznych, w ktĂłrych znajdujÄ&#x2026; zastosowanie â&#x20AC;&#x201C; silniki, siĹ&#x201A;ownie i systemy przez nie zasilane. OmĂłwiono ĹşrĂłdĹ&#x201A;a i przetwarzanie energii, wprowadzono pojÄ&#x2122;cie maszyn fluidalnych oraz podziaĹ&#x201A; maszyn na objÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ciowe i przepĹ&#x201A;ywowe. Przedstawiono zagadnienia kinetyki i termodynamiki przepĹ&#x201A;ywu oraz przekazywania energii przy jednowymiarowym opisie stanu strugi. OmĂłwiono maszyny pracujÄ&#x2026;ce pĹ&#x201A;ynem nieĹ&#x203A;ciĹ&#x203A;liwym, tzn. turbiny wodne i wiatrowe, pompy cieczy, dmuchawy, wentylatory, pompy osiowe, sprzÄ&#x2122;gĹ&#x201A;a, hamulce, pÄ&#x2122;dniki, turbiny Peltona oraz strumienice. Przedstawiono organizacjÄ&#x2122; przepĹ&#x201A;ywu i przekazywania energii w cieplnych maszynach przepĹ&#x201A;ywowych, ze szczegĂłlnym uwzglÄ&#x2122;dnieniem turbin parowych i sprÄ&#x2122;Ĺźarek. OmĂłwiono tendencje rozwojowe turbin cieplnych. / V

DG

6/2018

89

...............................................

93

............................................................................ 101 ! " # $ %$ & ' ......................................................................................... 101

!

.............................................................................................................. 109 ( ) $" * $ ' % %& $ $ $ $

+ .............................................. 109

" #$ ................................................................................................................................... 111 Bionika ...................................................................................................................................................... 111

& '( ................................................................................................................................ 117

#% & $ $ )& % , %$ - %$ % $ / 2 % $ 4 %$ & $ #56 $ % %$ & $" 7 ) 7 $8 : %$ ';

92

AUTOMATYKA

Polskie inicjatywy

Smart Industry Polska 2018

)

! " "# " # #

$ "

" " % " $ &

' $ # $

"

"

$ "#

! "

(

) ! ' $ * $ +*$

) , -./ "# " 0 $ $ &

"

C

zwarta rewolucja przemysĹ&#x201A;owa, bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;ca wspĂłĹ&#x201A;czeĹ&#x203A;nie szeroko opisywanym etapem rozwoju spoĹ&#x201A;eczno-gospodarczego, wiÄ&#x2026;Ĺźe siÄ&#x2122; z powszechnÄ&#x2026; cyfryzacjÄ&#x2026; i zapewnieniem staĹ&#x201A;ego komunikowania siÄ&#x2122; osĂłb oraz urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E;, wzrostem wdraĹźanych innowacji o wywrotowym charakterze (Disruptive Innovations), pozwalajÄ&#x2026;cych na skokowe zwiÄ&#x2122;kszanie efektywnoĹ&#x203A;ci funkcjonowania systemu spoĹ&#x201A;eczno-gospodarczego oraz z rozwojem maszyn zdolnych do autonomicznego funkcjonowania, dziÄ&#x2122;ki wykorzystywaniu sztucznej inteligencji.

Raport â&#x20AC;&#x17E;Smart Industry Polska 2018â&#x20AC;?, jest kontynuacjÄ&#x2026; badaĹ&#x201E; nad poziomem innowacyjnoĹ&#x203A;ci wynikajÄ&#x2026;cej z wdraĹźania technologii wĹ&#x203A;rĂłd mikro, maĹ&#x201A;ych i Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstw produkcyjnych prowadzÄ&#x2026;cych dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; gospodarczÄ&#x2026; w Polsce. Zainteresowanie tÄ&#x2026; tematykÄ&#x2026; wynika z zaĹ&#x201A;oĹźenia, Ĺźe im szybciej przedsiÄ&#x2122;biorcy bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; w stanie zdefiniowaÄ&#x2021; konfiguracjÄ&#x2122; szerokiej palety róşnorodnych technologii cyfrowych (a w zasadzie ich potencjaĹ&#x201A;u) wobec przyjÄ&#x2122;tej strategii rynkowej, tym Ĺ&#x201A;atwiej bÄ&#x2122;dzie im odpowiadaÄ&#x2021; na oczekiwania klientĂłw w najbliĹźszej przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci.

Diagnoza innowacyjnoĹ&#x203A;ci polskiej gospodarki pozwala stwierdziÄ&#x2021;, Ĺźe polski przemysĹ&#x201A; (z nielicznymi wyjÄ&#x2026;tkami) jest de facto na etapie trzeciej rewolucji przemysĹ&#x201A;owej. ZwaĹźywszy, Ĺźe Polacy sÄ&#x2026; postrzegani jako narĂłd bardzo przedsiÄ&#x2122;biorczy, a cyfryzacja ma wymiar powszechny, to zastanawiajÄ&#x2026;ca jest relatywnie niska innowacyjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; mikro, maĹ&#x201A;ych i Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstw, ktĂłre stanowiÄ&#x2026; ponad 99% firm w Polsce.

WedĹ&#x201A;ug danych GUS innowacyjne rozwiÄ&#x2026;zania wprowadza w Polsce jedynie kilkanaĹ&#x203A;cie procent przedsiÄ&#x2122;biorstw przemysĹ&#x201A;owych (jak rĂłwnieĹź usĹ&#x201A;ugowych). Niezwykle istotnym staje siÄ&#x2122; zatem poszukiwanie przyczyn tej sytuacji i, co waĹźniejsze, proponowanie adekwatnych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; umoĹźliwiajÄ&#x2026;cych wsparcie przedsiÄ&#x2122;biorcĂłw w poprawianiu ich przewag konkurencyjnych nie tylko w obrÄ&#x2122;bie sektora krajowego, na ktĂłrym konkurujÄ&#x2026;, ale rĂłwnieĹź w skali miÄ&#x2122;dzynarodowej, czy globalnej. Jest to takĹźe waĹźny obszar umoĹźliwiajÄ&#x2026;cy przesuniÄ&#x2122;cie miejsca polskiej gospodarki z grupy krajĂłw zorientowanych na efektywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; (czyli tworzÄ&#x2026;cych bardziej efektywne metody

6/2018

produkcji i podnoszÄ&#x2026;ce jakoĹ&#x203A;Ä&#x2021; towarĂłw oraz usĹ&#x201A;ug) do krajĂłw grupy zorientowanych na innowacje.

(

Badanie Smart Industry Polska jest realizowane corocznie od 2016 r. przez Kantar Millward Brown na zlecenie firmy Siemens.

W tym roku jego celem byĹ&#x201A;o zbadanie motywacji i barier wdraĹźania innowacyjnych technologii zwiÄ&#x2026;zanych z rewolucjÄ&#x2026; przemysĹ&#x201A;owÄ&#x2026; Industry 4.0 wĹ&#x203A;rĂłd przedsiÄ&#x2122;biorstw przemysĹ&#x201A;owych naleĹźÄ&#x2026;cych do sektora mikro oraz MĹ&#x161;P zlokalizowanych w Polsce.

Celem badania byĹ&#x201A;o zebranie opinii od przedstawicieli mikro, maĹ&#x201A;ych i Ĺ&#x203A;rednich firm produkcyjnych na temat przyczyn, korzyĹ&#x203A;ci, barier i oczekiwaĹ&#x201E; wobec instytucji rzÄ&#x2026;dzÄ&#x2026;cych zwiÄ&#x2026;zanych z wdraĹźaniem innowacyjnych technologii w obszarze dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci produkcyjnej. Badanie przeprowadzono na ogĂłlnopolskiej prĂłbie 200 przedsiÄ&#x2122;biorstw z branĹźy przemysĹ&#x201A;owej lub produkcyjnej o liczbie zatrudnionych pracownikĂłw do 249 osĂłb, prowadzÄ&#x2026;cych dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; produkcyjnÄ&#x2026; na terenie Polski, tzn. posiadajÄ&#x2026;cych dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;ce w Polsce zakĹ&#x201A;ady produkcyjne. W analizie wynikĂłw uwzglÄ&#x2122;dniono specyfikÄ&#x2122; sektora przemysĹ&#x201A;u ciÄ&#x2122;Ĺźkiego i lekkiego.

Badanie zrealizowano metodÄ&#x2026; pre-aranĹźowanych wywiadĂłw z wykorzystaniem techniki CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing), czyli wywiadĂłw telefonicznych wspomaganych komputerowo, podczas ktĂłrych ankieter prowadzi rozmowÄ&#x2122; z respondentem korzystajÄ&#x2026;c z pomocy komputera wyposaĹźonego w specjalistyczne oprogramowanie.

Respondentami w badaniu byli decydenci odpowiedzialni za zarzÄ&#x2026;dzanie firmÄ&#x2026; w obszarze wdraĹźania innowacji, nowych technologii oraz rozwoju przedsiÄ&#x2122;biorstwa. Byli to wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciciele firm lub osoby zatrudnione na stanowiskach dyrektorĂłw zarzÄ&#x2026;dzajÄ&#x2026;cych, dyrektorĂłw lub kierownikĂłw do spraw produkcji lub rozwoju.

" $

' $

Ponad 60% przedsiÄ&#x2122;biorcĂłw reprezentujÄ&#x2026;cych sektor mikro, maĹ&#x201A;ych i Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstw produkcyjnych zlokali93

* & & (& + * , - . "

2 $ " (

)

!

$ $ 5 $ * 5" 5< %46

%5 $" %$ = % / 6 $

* ( 4 $%6 % 5 $> %=

%5 6 $ =

6 > 4 54 $% $* $ 4 % 6 $" %$

=6 ?4 " $ $

> *4@ A %$

=6 ) % 6 $ = 46

$ $" %$4 C

2 $ $" % * % < "&=6 5

= 4 $ = % $ % % $ $

4 $ $ / " $> ) ) / 5 5 % = % $ 6 ) , / % 6 % # %$ 6

% <> % = % 6 $ %$ = % D 4 % %$") 6 5E> 4 $ = %

zowanych w Polsce nie sĹ&#x201A;yszaĹ&#x201A;o wczeĹ&#x203A;niej o koncepcji Industry 4.0. NajwyĹźszy odsetek respondentĂłw, ktĂłrzy udzielili takiej odpowiedzi zanotowano w grupie maĹ&#x201A;ych przedsiÄ&#x2122;biorstw, tj. zatrudniajÄ&#x2026;cych od 10 do 49 osĂłb. Takiej odpowiedzi udzieliĹ&#x201A;o 70% przedsiÄ&#x2122;biorstw naleĹźÄ&#x2026;cych do tej grupy.

NajwiÄ&#x2122;kszÄ&#x2026; Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w tym zakresie, i jednoczeĹ&#x203A;nie plany wobec wdroĹźenia tej koncepcji w najbliĹźszych trzech latach, zanotowano w grupie Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstw, czyli zatrudniajÄ&#x2026;cych od 50 do 249 osĂłb. Plany takie ma 16% respondentĂłw. Ponadto 6% firm naleĹźÄ&#x2026;cych do grupy Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstw wdroĹźyĹ&#x201A;o rozwiÄ&#x2026;zania z tego zakresu w ciÄ&#x2026;gu ostatnich trzech lat. Jedynie 15,5% ogĂłĹ&#x201A;u badanych przedsiÄ&#x2122;biorstw planuje wdroĹźenie koncepcji Industry 4.0 lub juĹź jÄ&#x2026; wprowadziĹ&#x201A;o.

Dla 4,5% badanych firm Industry 4.0 jest elementem realizowanej strategii, natomiast 11% ma to rozwiÄ&#x2026;zanie w planach realizacji w ciÄ&#x2026;gu najbliĹźszych trzech lat. PrzedsiÄ&#x2122;biorstwa naleĹźÄ&#x2026;ce do przemysĹ&#x201A;u lekkiego wykazujÄ&#x2026; relatywnie wyĹźsze zainteresowanie i wiedzÄ&#x2122; na temat badanej koncepcji wobec firm naleĹźÄ&#x2026;cych do grupy przedsiÄ&#x2122;biorstw z przemysĹ&#x201A;u ciÄ&#x2122;Ĺźkiego. $

19,4%

" #

3,2%

35,5% 0,0%

!

3,2%

6,5%

9,7%

22,6%

3 & $ $ "# $ " " & " "

" # 4

) 4

' $ 5

94

D 6 $ % E % $ % $* < % % 8 24 % %$") > % 6 $ 6 % $ %5 $ % / %$ )

%5 / $"

6 * > % $* 54 & $ ") $" > $ % $" %$ 6 % $ $" 2 $ $ $ G %$

=6 %$ 5

4 C % /= /> $ %$" % & $ % %$ % / %$ ) %4% $

$

% $ & 5 %4, > *$4 4 " 6 $" $ %$ C % $ = $4 )& $ > % 4 = % %$

=6 > % $* )& %4 $ $ 24 $ % / % /> = %$ %$ $%$ 5 %$

=6 $ $> ) $

54 $* 6 % $ % $ $ $ 5

= 4 )& 6 % 8 % $

Ponad 16% firm z przemysĹ&#x201A;u lekkiego wprowadziĹ&#x201A;o rozwiÄ&#x2026;zania z tego zakresu w ostatnich trzech latach lub wczeĹ&#x203A;niej, a kolejne 23,5% planuje je wdroĹźyÄ&#x2021; w ciÄ&#x2026;gu najbliĹźszego okresu.

1

WĹ&#x203A;rĂłd 15% firm, ktĂłre wdroĹźyĹ&#x201A;y w swojej strategii koncepcjÄ&#x2122; Industy 4.0 lub planujÄ&#x2026; to zrobiÄ&#x2021; w ciÄ&#x2026;gu najbliĹźszych trzech lat, diagnozowano czynniki majÄ&#x2026;ce najwaĹźniejszy wpĹ&#x201A;yw na takÄ&#x2026; decyzjÄ&#x2122;. Respondenci do najistotniejszych determinant takich wyborĂłw zaliczyli potrzebÄ&#x2122; obniĹźenia kosztĂłw produkcji (35,5% odpowiedzi) i potrzebÄ&#x2122; uzyskania przewagi konkurencyjnej na rynku (22,6%). Jako trzeci bardzo waĹźny czynnik wskazano oczekiwania klientĂłw wobec wzrostu jakoĹ&#x203A;ci oferowanych produktĂłw (9,7%), a nastÄ&#x2122;pnie oczekiwania klientĂłw wobec niĹźszych cen produktĂłw (6,5%).

2

ChoÄ&#x2021; najwiÄ&#x2122;kszy wpĹ&#x201A;yw na decyzjÄ&#x2122; o wdraĹźaniu innowacyjnych technologii w firmie ma najczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciciel firmy (90% wskazaĹ&#x201E; jako osoby o duĹźym wpĹ&#x201A;ywie na decyzje o wdraĹźaniu innowacyjnych technologii) oraz zarzÄ&#x2026;d (62,%), to czÄ&#x2122;stokroÄ&#x2021; wpĹ&#x201A;yw na te decyzje majÄ&#x2026; takĹźe dziaĹ&#x201A;y produkcji (30,5%), czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej nawet niĹź dziaĹ&#x201A;y R&D (21,5%). Przy czym samych dziaĹ&#x201A;Ăłw badawczo-rozwojowych w wielu firmach nie ma â&#x20AC;&#x201C; odsetek ten wynosi 45%.

AnalizujÄ&#x2026;c odpowiedzi dotyczÄ&#x2026;ce decydentĂłw ksztaĹ&#x201A;tujÄ&#x2026;cych poziom zaawansowania technologicznego w podziale na wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przedsiÄ&#x2122;biorstwa, naleĹźy stwierdziÄ&#x2021;, Ĺźe we wszystkich badanych grupach firm w tym aspekcie dominujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; majÄ&#x2026; wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciciele. JednoczeĹ&#x203A;nie w Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstwach zarzÄ&#x2026;d firmy odgrywa rĂłwnie waĹźnÄ&#x2026; rolÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; 86% respondentĂłw wskazaĹ&#x201A;o takÄ&#x2026; odpowiedĹş. Ta grupa respondentĂłw wskazaĹ&#x201A;a rĂłwnieĹź wyĹźsze znaczenie dziaĹ&#x201A;u badawczo-rozwojowego w tym obszarze (38% wskazaĹ&#x201A;o dziaĹ&#x201A; R&D jako decydenta wobec wdroĹźeĹ&#x201E; innowacyjnych technologii w przedsiÄ&#x2122;biorstwie).

AUTOMATYKA

Polskie inicjatywy Ĺ&#x161;rednie przedsiÄ&#x2122;biorstwa czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej niĹź inne wykazaĹ&#x201A;y, Ĺźe decyzje dotyczÄ&#x2026;ce wprowadzania nowych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; z zakresu technologii sÄ&#x2026; podejmowane zespoĹ&#x201A;owo.

42,5% ogĂłĹ&#x201A;u badanych przedsiÄ&#x2122;biorstw wskazaĹ&#x201A;o, Ĺźe decyzje te podejmowane sÄ&#x2026; przez trzy lub wiÄ&#x2122;cej osĂłb, natomiast w przypadku firm Ĺ&#x203A;rednich odsetek ten wyniĂłsĹ&#x201A; 60%.

100%

*+,

-./357 *5+9,

-./,57 90,0%

:5+;:5

-./:57

80%

-./;557

62,5%

60%

93% 92%

1

82% 86%

WdroĹźenie innowacyjnych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy siÄ&#x2122; z kilkoma oczekiwanymi przez przedsiÄ&#x2122;biorcĂłw korzyĹ&#x203A;ciami w obszarze technologii produkcji. Do najwaĹźniejszych oczekiwanych obszarĂłw rozwoju przedsiÄ&#x2122;biorstwa, wynikajÄ&#x2026;cych z wdraĹźania innowacyjnych technologii, respondenci zaliczyli poprawÄ&#x2122; jakoĹ&#x203A;ci oferowanych produktĂłw (91,5%), a takĹźe poprawÄ&#x2122; wydajnoĹ&#x203A;ci (89%) i obniĹźenie kosztĂłw produkcji (86%). Najbardziej â&#x20AC;&#x17E;wymagajÄ&#x2026;cÄ&#x2026;â&#x20AC;? grupÄ&#x2026; przedsiÄ&#x2122;biorstw â&#x20AC;&#x201C; zgĹ&#x201A;aszajÄ&#x2026;cych wyĹźsze od pozostaĹ&#x201A;ych grup poziomy oczekiwaĹ&#x201E; wzglÄ&#x2122;dem nowych technologii â&#x20AC;&#x201C; sÄ&#x2026; najwiÄ&#x2122;ksze spoĹ&#x203A;rĂłd badanych firm, czyli przedsiÄ&#x2122;biorstwa Ĺ&#x203A;rednie. Ich oczekiwania dotyczÄ&#x2026; takĹźe poprawy efektywnoĹ&#x203A;ci wykorzystania zasobĂłw, poprawy elastycznoĹ&#x203A;ci i ograniczenia liczby przestojĂłw oraz awarii â&#x20AC;&#x201C; wszystkie te oczekiwania zostaĹ&#x201A;y wskazane przez 90% respondentĂłw.

WdroĹźenie kaĹźdego nowego rozwiÄ&#x2026;zania w przedsiÄ&#x2122;biorstwie ma na celu (w krĂłtszym, bÄ&#x2026;dĹş dĹ&#x201A;uĹźszym okresie) poprawÄ&#x2122; pozycji konkurencyjnej przedsiÄ&#x2122;biorstwa i wzrost jego rentownoĹ&#x203A;ci. AnalizujÄ&#x2026;c oczekiwane korzyĹ&#x203A;ci ekonomiczne wynikajÄ&#x2026;ce z wdroĹźenia innowacji, respondenci wskazywali na bardzo szeroki wachlarz efektĂłw.

Do najwaĹźniejszych oczekiwanych korzyĹ&#x203A;ci w tym zakresie naleĹźy zwiÄ&#x2122;kszenie rentownoĹ&#x203A;ci produkcji (85% respondentĂłw Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy z tym efektem wdroĹźenie innowacji), wzrost przychodĂłw (82,5%) i pozyskanie nowych klientĂłw (80%). Dwa

40% 68% 30,5%

21,5%

20%

20,5%

19,5%

35% 38%

37%

34% 24%

0%

!

% !

20% 10%

&'(

23% 28%

24%

16% 19%

13%

!

2

"

' $ "

pierwsze wskazane efekty sÄ&#x2026; szczegĂłlnie waĹźne dla Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstw, wskazujÄ&#x2026; oni rĂłwnieĹź oczekiwanÄ&#x2026; zwiÄ&#x2122;kszonÄ&#x2026; skalÄ&#x2122; produkcji wynikajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; z wdraĹźanych innowacji.

7

Respondenci biorÄ&#x2026;cy udziaĹ&#x201A; w badaniu zostali poproszeni o wskazanie najwaĹźniejszych barier leĹźÄ&#x2026;cych po stronie przedsiÄ&#x2122;biorstwa i ograniczajÄ&#x2026;cych tempo wprowadzania przez nie innowacji. NajistotniejszÄ&#x2026; (i dosyÄ&#x2021; powszechnÄ&#x2026;) barierÄ&#x2026; jest brak Ĺ&#x203A;rodkĂłw finansowych na tego typu dziaĹ&#x201A;ania, co rĂłwnieĹź w tym badaniu stanowiĹ&#x201A;o najwiÄ&#x2122;kszy problem dla respondentĂłw (Ĺ&#x203A;rednio 64,5% wskazaĹ&#x201E;).

Co interesujÄ&#x2026;ce, jako drugÄ&#x2026; istotnÄ&#x2026; barierÄ&#x2122; hamujÄ&#x2026;cÄ&#x2026; wdraĹźanie innowacji uznaje siÄ&#x2122; w firmach brak czasu â&#x20AC;&#x201C; w przemyĹ&#x203A;le ciÄ&#x2122;Ĺźkim zostaĹ&#x201A;a ona wskazana niemal przez 70% respon-

83,0%

-

7

93,0% 98,0% 91,5% 78,0%

*5+9,

-./,57 :5+;:5

-./:57

93,0% 94,0%

*+,

-./357

89,0%

-./;557

73,0%

93,0% 88,0% 86,0% 75,0%

?

91,0% 90,0% 86,0% 75,0% 76,0%

@ >

90,0% 79,0%

" #

@ >

80,0% 72,0%

86,0% 78,0%

67,0% 76,0% 80,0% 74,0%

"

" #

60,0% 71,0%

90,0% 72,5%

73,0% 62,0%

70,0% 67,5%

8

" # $ " # 4

6/2018

95

0%

20%

40%

*5+9,

-./,57

64,0%

D B

! B

*+,

-./357

60%

65,0% 64,5%

:5+;:5

-./:57

100%

-./;557

85,0%

68,0%

D

82,5%

80%

54,0%

80,0%

79,0%

78,5%

62,0% 69,5%

47,0%

D

B

!

60%

61,0% 53,0%

D

B

% B

> %

% B

40%

50,0% 46,0%

98% 87% 72%

94% 83% 76%

78%

80%

77%

78%

48,0%

79%

73% 72%

68% 62%

20%

34,0%

D

%

90%

84%

82%

37,0% 35,0%

0% 31,0%

D

A

#

29,0% 30,5%

27,0%

A

@ >

A

24,0%

>

-./**:7 14,0%

$

@

B

9 $ "# : & # ' $ "# " ) 4

5

22,0%

D

B B

B

-./C:7

13,0% 13,5%

-./;557

8 $ "#

" # 4

dentĂłw. MoĹźe to ilustrowaÄ&#x2021; postawÄ&#x2122; braku peĹ&#x201A;nej wiary w szybkie efekty wprowadzenia innowacji, ktĂłre usprawiedliwiaĹ&#x201A;yby nakĹ&#x201A;ady poĹ&#x203A;wiÄ&#x2122;conego czasu.

Przedstawiciele przemysĹ&#x201A;u lekkiego czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej wskazywali jako barierÄ&#x2122; brak dostatecznego przygotowania pracownikĂłw w firmie (61% wskazaĹ&#x201E;).

Warto zaznaczyÄ&#x2021;, Ĺźe obydwie ze wskazanych barier â&#x20AC;&#x201C; brak czasu i brak kompetencji â&#x20AC;&#x201C; mogÄ&#x2026; byÄ&#x2021; pokĹ&#x201A;osiem jako-

Ĺ&#x203A;ci realizacji celĂłw strategicznych przedsiÄ&#x2122;biorstwa. Diagnoza tej sytuacji w przedsiÄ&#x2122;biorstwie jest bardzo waĹźnym pierwszym krokiem wobec ustalenia priorytetĂłw i zakresu zmian w zarzÄ&#x2026;dzaniu organizacjÄ&#x2026;.

BarierÄ&#x2026;, ktĂłra nie zostaĹ&#x201A;a tu uwzglÄ&#x2122;dniona jest wymieniony we wczeĹ&#x203A;niejszych badaniach brak dziaĹ&#x201A;Ăłw badawczo-rozwojowych w strukturach organizacyjnych 45% badanych firm.

W zakresie czynnikĂłw umiejscowionych na zewnÄ&#x2026;trz przedsiÄ&#x2122;biorstwa i stanowiÄ&#x2026;cych jednoczeĹ&#x203A;nie najwiÄ&#x2122;ksze bariery dla tempa wdraĹźania innowacji w przedsiÄ&#x2122;biorstwie, respondenci wskazali biurokracjÄ&#x2122;. Jest to rĂłwnieĹź â&#x20AC;&#x17E;tradycyjnaâ&#x20AC;? przeszkoda wskazywana na styku relacji sektora prywatnego i publicznego. ZarzÄ&#x2026;dzajÄ&#x2026;cy pochodzÄ&#x2026;cy z grupy najmniejszych przedsiÄ&#x2122;biorstw czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej niĹź w przypadku pozostaĹ&#x201A;ych grup firm, wskazujÄ&#x2026; na problemy leĹźÄ&#x2026;ce na zewnÄ&#x2026;trz organi-

/ & " (3 , & 4 (

5 (& 6

( :

!

- &, ( ) % " %$ & ' 4 4 % $ %$ & 5 %$

% > ) $ " 5 $" $ 5 /

$ ) % %$ $ % $ / 5% C #% = $ %$ & , $ $ , % % = %5 <> $ % = 4$ % <> % $ $ 5 , $ * 4 H

)6 % & % = % $ < %$

=6 > ) $ 6= % $ * $ " < 4 $ %$6 H %$6 $

$ <> *$4 %$ & ' 4 $ % &5 % $ $ / " > $ %$ $ %

I $ $ $ 4 % )6 % / 4 %$ $ 76 = $

& > %$6 $

4

96

J % & $ $ $ $ % $ 4 %$ / * % / &5 %5 $ %= $ $ % 5 %4 5 % 5 4 %$

=6 /> " 4 $

)6 % ) "

$ 4 $ % 2 % & $ $ 4 / I / % / % $ $ / 6$ 5 / %$

=6 % <> < % $ = < %$ & $ > 6= 5 I $ % $ $ % $< 4 / %5 $ % "

%$ 4$ % $ % $ $ 4 / % & $ $" * 6 $ $ %$

$ ,$ $ ) 4 %$ C ) %

$& %$ & % $* > ) 4 C %$

) % $ =

5 5 6 % % $ $ C

AUTOMATYKA

Polskie inicjatywy

,

5

:#(& & 3 & & 6

( :

!

;

< 3 $ 7 4 ; "

> ) $ % %$

% $ %5 "

= 4 / 6 % $ % = />

$ = % $ % " $

% $ / " # 4 $

$ 4 4 $> % % % 6 < %$" $ $> 4 ) )& 46 % $ % $ $> $ % 5% % K $> * $ &

% / ) > 6$% $ ) 5 * % " > %= < %4 / 4 % = 4 $

4 " 6 $ K $ ($ !

C 4 % $ 6 $ $ $ I = $" 4 $ &

zacji jako przeszkodÄ&#x2122; dla innowacyjnoĹ&#x203A;ci. Poza biurokracjÄ&#x2026; wskazujÄ&#x2026; oni np. na brak wsparcia administracji publicznej (80% odpowiedzi), trudnoĹ&#x203A;ci w uzyskaniu dotacji unijnych (73%) czy niekorzystne regulacje (68%).

Respondenci ze wszystkich grup wskazali na trudnoĹ&#x203A;ci z pozyskaniem kompetentnych pracownikĂłw (Ĺ&#x203A;rednio w 71,5% firm wskazano tÄ&#x2122; barierÄ&#x2122; dla innowacyjnoĹ&#x203A;ci).

Jest to czynnik, ktĂłry organizacje dostrzegajÄ&#x2026; juĹź od dĹ&#x201A;uĹźszego czasu, ktĂłry rĂłwnieĹź zostaĹ&#x201A; wyraĹşnie zauwaĹźony przez respondentĂłw zeszĹ&#x201A;orocznego badania.

% % %$") / 6 *> $ 4 6 $ 4% 6 6 4 $4 < *$ 6 <

$ L ) &$ , G

% $ % 4 $ $" > 4 $ &$ 4 $ $ I 4

4 $> 4 4 $

/ 6 $ $ % $ % / &) 2 % 5> *$4 ) % ) I /> )

$ K(! > %$

=6 %$ 5 % /= /> %$ % / $" / % % $ $

% %& / (%= < ) % $ * $ L 4 % & / $" / %5 > %$6 $

% & <> *$4 %$ $ % %$ $ $ 2 $ %=> *$ $" $,$ $ 6= 5 $ 4 $ / " $> %4 ) / % < 6= 5 "

4 &$ %$C

78,0% 79,0%

D

78,0% 78,5%

70,0%

E

B

74,0% 68,0% 71,5%

80,0%

D

B

68,0% 66,0% 71,0%

67,0%

.

%

73,0% 52,0%

2: W celu analizy dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; podejmowanych lub planowanych do podjÄ&#x2122;cia w procesie wdraĹźania nowoczesnych technologii, respondenci wymienili najczÄ&#x2122;stsze dziaĹ&#x201A;anie wspierajÄ&#x2026;ce innowacyjnoĹ&#x203A;ci. Jako pierwsze dziaĹ&#x201A;anie wymieniono inwestycje Ĺ&#x203A;rodkĂłw wĹ&#x201A;asnych w ten obszar (90% respondentĂłw zainwestowaĹ&#x201A;a Ĺ&#x203A;rodki, a 85% ma taki plan). Drugim bardzo waĹźnym dziaĹ&#x201A;aniem jest inwestycja w podnoszenie kwalifikacji zatrudnionych pracownikĂłw. Szkolenia pracownikĂłw stanowiÄ&#x2026; dla respondentĂłw waĹźniejszÄ&#x2026; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; realizowanÄ&#x2026; w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci niĹź inwestowanie Ĺ&#x203A;rodkĂłw wĹ&#x201A;asnych w nowe technologie. JednoczeĹ&#x203A;nie przedsiÄ&#x2122;biorstwa planujÄ&#x2026; zwiÄ&#x2122;kszaÄ&#x2021; zatrudnienie, co moĹźe okazaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; szczegĂłlnie problematyczne uwzglÄ&#x2122;dniajÄ&#x2026;c bariery wdraĹźania innowacji i problem z pozyskiwaniem wykwalifikowanej kadry wymienione w poprzedniej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci badania.

PrzedsiÄ&#x2122;biorstwa wskazaĹ&#x201A;y rĂłwnieĹź na zdecydowane zwiÄ&#x2122;kszenie dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; w obszarach pozyskiwania Ĺ&#x203A;rodkĂłw zewnÄ&#x2122;trznych na rozwĂłj innowacji. W tym celu zamierzajÄ&#x2026; staraÄ&#x2021; siÄ&#x2122; o kredyty, ale rĂłwnieĹź pozyskiwaÄ&#x2021; Ĺ&#x203A;rodki z ProgramĂłw Operacyjnych wspierajÄ&#x2026;cych dziaĹ&#x201A;ania innowacyjne przedsiÄ&#x2122;biorcĂłw. OkoĹ&#x201A;o poĹ&#x201A;owa respondentĂłw zadeklarowaĹ&#x201A;a podjÄ&#x2122;cie obydwu typĂłw tych dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci.

; "

WĹ&#x203A;rĂłd najpowszechniej stosowanych technologii i rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; wspierajÄ&#x2026;cych innowacyjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przedsiÄ&#x2122;biorstwa respondenci 6/2018

66,0%

68,0% 63,0%

.

62,0% 64,5%

73,0%

E

%

B

54,0% 48,0% 58,5%

32,0%

27,0% 30,0% 29,0%

7,0%

$

11,0% 12,0% 10,0%

9

" " "# " ) 4 ' $ 5

wymienili automatyzacjÄ&#x2122; linii produkcyjnych (Ĺ&#x203A;rednio to rozwiÄ&#x2026;zanie jest stosowane przez 52% firm). Na drugim miejscu znalazĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; analityka danych nakierowana na optymalizacjÄ&#x2122; produkcji (51%) i oprogramowanie obniĹźajÄ&#x2026;ce koszty prototypowania oraz wprowadzania nowych produktĂłw (32%).

WiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; z wymienionych technologii jest chÄ&#x2122;tniej wykorzystywana przez najwiÄ&#x2122;ksze z badanych przedsiÄ&#x2122;biorstw, czyli firmy Ĺ&#x203A;rednie. Ĺ&#x161;wiadczy to o wiÄ&#x2122;kszym zaawansowaniu technologicznym tej grupy przedsiÄ&#x2122;biorstw na tle pozostaĹ&#x201A;ej badanej zbiorowoĹ&#x203A;ci. Niemal 70% Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstw stosuje automatyzacjÄ&#x2122; linii produkcyjnych i analitykÄ&#x2122; danych 97

ĆľĆ&#x161;ŽžÄ&#x201A;Ć&#x161;Ç&#x2021;Ç&#x152;Ä&#x201A;Ä?ĹŠÄ&#x201A; ĹŻĹ?ĹśĹ?Ĺ? Ć&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝Ä&#x161;ƾŏÄ?Ç&#x2021;ĹŠĹśÇ&#x2021;Ä?Ĺ&#x161;

52,0%

ĹśÄ&#x201A;ĹŻĹ?Ć&#x161;Ç&#x2021;ĹŹÄ&#x201A; Ä&#x161;Ä&#x201A;ĹśÇ&#x2021;Ä?Ĺ&#x161; 51,0%

KĆ&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝Ĺ?Ć&#x152;Ä&#x201A;ĹľĹ˝Ç Ä&#x201A;ĹśĹ?Ä&#x201A; Ĺ˝Ä?ĹśĹ?Ç?Ä&#x201A;ĹŠÄ?Ä&#x17E; ĹŹĹ˝Ć?Ç&#x152;Ć&#x161;Ç&#x2021; Ć&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝Ć&#x161;Ĺ˝Ć&#x161;Ç&#x2021;Ć&#x2030;Ĺ˝Ç Ä&#x201A;ĹśĹ?Ä&#x201A; Ĺ? Ç Ć&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝Ç Ä&#x201A;Ä&#x161;Ç&#x152;Ä&#x201A;ĹśĹ?Ä&#x201A; ĹśĹ˝Ç Ç&#x2021;Ä?Ĺ&#x161; Ć&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝Ä&#x161;ƾŏĆ&#x161;ĹżÇ

32,0%

/ĹśĆ&#x161;Ä&#x17E;Ć&#x152;ĹśÄ&#x17E;Ć&#x161; ŽĨ dĹ&#x161;Ĺ?ĹśĹ?Ć?

29,0%

ZĹ˝Ä?Ĺ˝Ć&#x161;Ç&#x2021;Ç&#x152;Ä&#x201A;Ä?ĹŠÄ&#x201A; ĹŻĹ?ĹśĹ?Ĺ? Ć&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝Ä&#x161;ƾŏÄ?Ç&#x2021;ĹŠĹśÇ&#x2021;Ä?Ĺ&#x161;

25,0%

/ĹśÄ&#x161;ĆľĆ?Ć&#x161;Ć&#x152;Ĺ?Ä&#x201A;ĹŻ /ĹśĆ&#x161;Ä&#x17E;Ć&#x152;ĹśÄ&#x17E;Ć&#x161; ŽĨ dĹ&#x161;Ĺ?ĹśĹ?Ć?

19,0%

Ć&#x152;ĆľĹŹĹ˝Ç Ä&#x201A;ĹśĹ?Ä&#x17E; Ć&#x2030;Ć&#x152;Ç&#x152;Ä&#x17E;Ć?Ć&#x161;Ć&#x152;Ç&#x152;Ä&#x17E;ŜŜÄ&#x17E; ĎŻ

15,0%

ŽůůÄ&#x201A;Ä?Ĺ˝Ć&#x152;Ä&#x201A;Ć&#x;Ç&#x20AC;Ä&#x17E; ZĹ˝Ä?Ĺ˝Ć&#x161;Ć?

15,0%

Ç&#x2021;ĨĆ&#x152;Ĺ˝Ç Ç&#x2021; Ä?ĹŻĹ?Ç?ĹśĹ?Ä&#x201A;ĹŹ Ĺ? Ä&#x161;Ĺ?Ĺ?Ĺ?Ć&#x161;Ä&#x201A;ĹŻĹ?Ç&#x152;Ä&#x201A;Ä?ĹŠÄ&#x201A; Ć&#x2030;Ć&#x152;Ĺ˝Ä&#x161;ƾŏÄ?ĹŠ

13,0%

ůŽƾÄ&#x161; ŽžĆ&#x2030;ĆľĆ&#x;ĹśĹ?

10,0%

*+,

-./357

Ĺ?Ĺ? Ä&#x201A;Ć&#x161;Ä&#x201A; 9,0%

*5+9,

-./,57 :5+;:5

-./:57

^Ç&#x152;Ć&#x161;ĆľÄ?Ç&#x152;ĹśÄ&#x201A; Ĺ?ĹśĆ&#x161;Ä&#x17E;ĹŻĹ?Ĺ?Ä&#x17E;ĹśÄ?ĹŠÄ&#x201A;

-./;557 5,0%

; "

w celu optymalizacji dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; produkcyjnych. Jest to takĹźe grupa, w ktĂłrej dominujÄ&#x2026; rozwiÄ&#x2026;zania zwiÄ&#x2026;zane z robotyzacjÄ&#x2026; (prawie 40% firm wykorzystuje takÄ&#x2026; technologiÄ&#x2122; na liniach produkcyjnych).

W przypadku relatywnie nowego rozwiÄ&#x2026;zania, jakim jest druk przestrzenny 3D, jest to rozwiÄ&#x2026;zanie, ktĂłre okazaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122;

czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej waĹźne dla mikroprzedsiÄ&#x2122;biorstw (23% zadeklarowaĹ&#x201A;o stosowanie tej technologii). Takie przedsiÄ&#x2122;biorstwa najczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej koncentrujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na pojedynczych, czÄ&#x2122;sto niszowych produktach udostÄ&#x2122;pnianych w swojej ofercie. Wykorzystanie technologii wytwarzania przyrostowego pozwala rĂłwnieĹź na stosowanie spersonalizowanych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; zgodnie z oczekiwaniami poszczegĂłlnych klientĂłw.

Najmniej popularnym rozwiÄ&#x2026;zaniem wykorzystywanym w praktyce gospodarczej jest aktualnie sztuczna inteligencja, ktĂłra zostaĹ&#x201A;a wskazana jedynie przez 5% respondentĂłw. JednoczeĹ&#x203A;nie zastanawiajÄ&#x2026;cy jest relatywne niski odsetek wskazaĹ&#x201E; na stosowanie rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; Big Data i Cloud Computing.

PrzedsiÄ&#x2122;biorstwa bowiem gromadzÄ&#x2026; dane (nawet w sytuacji, gdy ich nie przetwarzajÄ&#x2026;) i korzystajÄ&#x2026; z oprogramowania, nie zawsze w oparciu o wĹ&#x201A;asnÄ&#x2026; infrastrukturÄ&#x2122; informatycznÄ&#x2026;.

Istotny jest zatem obszar dalszego diagnozowania poziomu Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;ci przedsiÄ&#x2122;biorcĂłw wobec potencjaĹ&#x201A;u dostÄ&#x2122;pnych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; i zakresu moĹźliwoĹ&#x203A;ci ich wykorzystania w poszczegĂłlnych dziaĹ&#x201A;aniach czy procesach gospodarczych.

W obszarze istotnoĹ&#x203A;ci i dostÄ&#x2122;pnoĹ&#x203A;ci do rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; technologicznych waĹźne jest rĂłwnieĹź okreĹ&#x203A;lenie poziomu trudnoĹ&#x203A;ci ich wdroĹźenia w firmie. Za rozwiÄ&#x2026;zanie najĹ&#x201A;atwiejsze w implementacji respondenci uznali analitykÄ&#x2122; danych w celu optymalizacji dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; produkcyjnych (Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznie 41% badanych uznaĹ&#x201A;o to rozwiÄ&#x2026;zanie za Ĺ&#x201A;atwe lub bardzo Ĺ&#x201A;atwe do wdroĹźenia). DrugÄ&#x2026; technologiÄ&#x2026; byĹ&#x201A;o drukowanie przestrzenne 3D (Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznie 39% odpowiedzi), a kolejnÄ&#x2026; oprogramowanie obniĹźajÄ&#x2026;ce koszty prototypowania i wprowadzania nowych produktĂłw (38%).

W przypadku rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; uznanych za najtrudniejsze, respondenci wskazali sztucznÄ&#x2026; inteligencjÄ&#x2122; (Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznie 67% odpowiedzi â&#x20AC;&#x17E;raczej trudnaâ&#x20AC;? i â&#x20AC;&#x17E;bardzo trudnaâ&#x20AC;?) oraz cyfrowego bliĹşniaka (51%). Podczas gdy te rozwiÄ&#x2026;zania mogÄ&#x2026; byÄ&#x2021; postrzegane jako nie do koĹ&#x201E;ca zdiagnozowane wobec aktual-

& : & # ( 5

/ ) " = " ; " ) $ %$ &

' 4 $ %= % 4%

6 % > 4 4$,$ $ 4 $" %

! $ < 6$ % $ $ %$ & $ *$

< " % = % %$") / 6 * 4"

$ > $"

$ % 5 * $" %5 6 < $ 4 $ / %5 / % 24 $> C 6$ %$ & ' 4% & = $ 4 $" 4 %$ % - $ % $" % 2 * $ $ $ $ % $ "$ $ $

% $ "

46 < , , > % 4 6 % - %$ $ %$4 C

54 "

$ 4 %$ $ $ / $ /> % 5 / 4

$ % %& /

4 %$6 H 4 % % % <> *$4 4 4

98

6 5% $ " 4 $> ) $ %$

=6 % % $ 6 % $ % $ * I !M ?4 $ 7"$ % %$

=6 %

% $ $ / J $ $ /> 4 / ) / $ 54 % 5% > ) $ % $ 5 $ %$

$ $ $ 6 $ )

4 %$6 6 % $ $ $

J $ $ 4 $

)& 6 % $ > $ > 4 6 * / 2 $ $ / % / % & 5 / %$ $ % & "

%$ > ) $* %$ & $ % $ $ % I % J

! % $ ? 6$ 5 $ ) /> 4 $" % % ) $C 6 % / 2 % %4 % 5% % %$ % 5 % /=

4 $ %5 )

$ $ * $"

% %$

=6 % > 4 $ 6 % $ % $ $ / " % $

AUTOMATYKA

Polskie inicjatywy

F

B

17,0%

(

<(

24,0%

21,0%

G

B

13,0%

&

B

17,0%

H H I

10,0%

17,0%

$ ?

EB

H IJ & $

$ ?

EB

8,0% 8,0%

H ?

K

5,0%

L

6,0%

24,0%

21,0%

21,0%

24,0% 14,0%

17,0%

18,0%

30,0%

21,0%

22,0%

20%

17,0%

15,0%

8,0%

25,0% 21,0%

16,0%

21,0%

18,0%

0%

15,0%

23,0%

19,0%

6,0%

8,0%

17,0%

17,0%

10,0%

9,0% 20,0%

20,0% 15,0%

13,0%

D

(

16,0%

25,0%

21,0%

F

B

13,0%

18,0%

45,0%

40%

60%

80%

100%

Rys. 14. * 4

F

B

59,0%

F

B

17,0%

41,0%

&

B

38,0%

G

%

B

22,0%

$

$ ?

EB

20,0%

16,0%

$ ?

EB

12,0%

D

(

17,0%

H ?

K

18,0%

H H I

12,0%

L

16,0%

0%

9,0%

23,0%

17,0%

16,0%

22,0% 25,0%

20,0%

14,0%

28,0%

14,0%

40%

60%

23,0%

20,0%

17,0%

18,0%

16,0%

12,0%

24,0% 14,0%

26,0%

20%

12,0% 17,0%

14,0%

15,0% 5,0%

19,0%

6,0%

12,0%

6,0%

26,0%

23,0%

(

<(

8,0%

25,0%

36,0%

H IJ &

6,0%

26,0%

34,0%

80%

100%

% " $ " $ &

" "5

nych potrzeb przedsiÄ&#x2122;biorstwa, to technologia jakÄ&#x2026; jest robotyzacja linii produkcyjnych powinna byÄ&#x2021; obszarem dobrze znanym respondentom. Mimo to jest ona rĂłwnieĹź wskazywana jako rozwianie relatywnie trudne do wdroĹźenia (Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznie 49% udzieliĹ&#x201A;o odpowiedzi â&#x20AC;&#x17E;raczej trudnaâ&#x20AC;? i â&#x20AC;&#x17E;bardzo trudnaâ&#x20AC;?).

Sytuacja ta moĹźe wynikaÄ&#x2021; z potrzeby duĹźych nakĹ&#x201A;adĂłw finansowych zwiÄ&#x2026;zanych z takim wdroĹźeniem w przedsiÄ&#x2122;biorstwie.

! " 0 WdraĹźaniu nowych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; w prowadzeniu dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci gospodarczej towarzyszy zazwyczaj oczekiwanie poprawy przewagi konkurencyjnej przedsiÄ&#x2122;biorstwa na rynku. Z tego wzglÄ&#x2122;du respondenci zostali poproszeni o wskazanie wpĹ&#x201A;ywu poszczegĂłlnych technologii, ktĂłre sÄ&#x2026; przez nich stosowane w celu budowania ich pozycji rynkowej.

Na podstawie uzyskanych odpowiedzi moĹźna stwierdziÄ&#x2021;, iş technologiami bÄ&#x2026;dĹş rozwiÄ&#x2026;zaniami wspierajÄ&#x2026;cymi innowacyjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przedsiÄ&#x2122;biorstwa, o najwiÄ&#x2122;kszym znaczeniu dla budowania pozycji konkurencyjnej sÄ&#x2026; automatyzacja linii produkcyjnych i analityka danych stosowana w celu optymalizacji dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; produkcyjnych. Wskazanie kolejnoĹ&#x203A;ci istotnoĹ&#x203A;ci tych technologii wobec wpĹ&#x201A;ywu na konkurencyjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest toĹźsame 6/2018

z czÄ&#x2122;stotliwoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; ich stosowania przez przedsiÄ&#x2122;biorcĂłw, zadeklarowanÄ&#x2026; w poprzedniej czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci badania.

JednoczeĹ&#x203A;nie interesujÄ&#x2026;cym jest wskazanie przez respondentĂłw robotyzacji linii produkcyjnych, jako rozwiÄ&#x2026;zania o silnym wpĹ&#x201A;ywie na pozycjÄ&#x2122; rynkowÄ&#x2026; (Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznie 63% uwaĹźa tÄ&#x2122; technologiÄ&#x2122; za sprzyjajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; zwiÄ&#x2122;kszaniu przewagi konkurencyjnej) przy rĂłwnoczesnym relatywnie niewielkim odsetku firm stosujÄ&#x2026;cych to rozwiÄ&#x2026;zanie (Ĺ&#x203A;rednio 25%).

W przypadku pozostaĹ&#x201A;ych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; moĹźna przyjÄ&#x2026;Ä&#x2021;, Ĺźe poziom ich zastosowania w przedsiÄ&#x2122;biorstwach jest zbieĹźnym z ocenÄ&#x2026; ich wpĹ&#x201A;ywu na ksztaĹ&#x201A;towanie przewag konkurencyjnych na rynku.

Dodatkowo respondenci zostali zapytani o bezpoĹ&#x203A;redniÄ&#x2026; rolÄ&#x2122;, jakÄ&#x2026; odgrywajÄ&#x2026; poszczegĂłlne rozwiÄ&#x2026;zania w poprawie rentownoĹ&#x203A;ci firmy. ZarĂłwno wĹ&#x203A;rĂłd technologii majÄ&#x2026;cych najwiÄ&#x2122;kszy wpĹ&#x201A;yw na wzrost zyskĂłw firmy, jak i tych o relatywnie najmniejszym przeĹ&#x201A;oĹźeniu, znajdujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; te same rozwiÄ&#x2026;zania, ktĂłre wczeĹ&#x203A;niej wymieniane byĹ&#x201A;y jako przyczyniajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; do wzrostu konkurencyjnoĹ&#x203A;ci na rynku. RobotyzacjÄ&#x2122; i automatyzacjÄ&#x2122; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej wskazywano w Ĺ&#x203A;rednich firmach, zaĹ&#x203A; drukowanie 3D, Internet of Things czy zaawansowane technologie cyfrowe â&#x20AC;&#x201C; wĹ&#x203A;rĂłd mikroprzedsiÄ&#x2122;biorstw.

99

;&

& & (3!

(3 > , & ? (3

$ & & # * $ ) 7 % 5 6 *

< 4 > *$4 4 $ %$

=6 / 5* $ % %$

4 % $ %4 $ 8

6 $ $ % %5 % > 4 ) & $ $ $ $ *$ 4 % > % $ = $ $ $" < % 2 & 4 *$ 4%

4 $ 4" $ $ ) %$

=6 %$6 5 $ )& > $* = %$" % % , &$ % $" 2 )& 5 4 / %4

% & 5 46 * > * 6 < %$

=6 , 5 $ " 6 $ 4 % = $ 5" < 6 % $ $ =* $ $ $ ?46 5 *$

$" $ $ 4 %$ $ $ $ % %$ 4

Ponadto warto przyjrzeÄ&#x2021; siÄ&#x2122; odpowiedziom w podziale na rodzaj przemysĹ&#x201A;u, ktĂłry reprezentujÄ&#x2026; pytani decydenci.

O najwiÄ&#x2122;kszym przeĹ&#x201A;oĹźeniu technologii na dynamikÄ&#x2122; zyskĂłw firmy moĹźna mĂłwiÄ&#x2021; w przypadku firm z branĹźy przemysĹ&#x201A;u ciÄ&#x2122;Ĺźkiego. Niemal we wszystkich ocenianych technologiach wskazali oni wyĹźszy wpĹ&#x201A;yw na rentownoĹ&#x203A;Ä&#x2021; dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci niĹź respondenci reprezentujÄ&#x2026;cy przemysĹ&#x201A; lekki. Dotyczy to zwĹ&#x201A;aszcza takich technologii, jak analityka danych, robotyzacja linii produkcyjnych czy wykorzystanie Collaborative Robots.

% " Najbardziej oczekiwanym przez przedsiÄ&#x2122;biorcĂłw wsparciem ze strony paĹ&#x201E;stwa we wdraĹźaniu nowych technologii sÄ&#x2026; zachÄ&#x2122;ty podatkowe (80% respondentĂłw uznaĹ&#x201A;o to rozwiÄ&#x2026;zanie za kluczowe wsparcie dla wdraĹźania innowacji). Drugim kluczowym obszarem jest potrzeba zapewnienia ram edukacyjnych pozwalajÄ&#x2026;cych na dostosowanie ksztaĹ&#x201A;cenia przyszĹ&#x201A;ych kadr do potrzeb firm (70%), ponadto wskazano potrzebÄ&#x2122; poprawy przejrzystoĹ&#x203A;ci obowiÄ&#x2026;zujÄ&#x2026;cych regulacji prawnych w zakresie innowacji (69%).

Relatywnie niewielkie oczekiwania przedsiÄ&#x2122;biorcy wiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026; z pomocÄ&#x2026; w zakresie budowania sieci wspĂłĹ&#x201A;pracy (miÄ&#x2122;dzy firmami lub z jednostkami akademickimi). Ten obszar wciÄ&#x2026;Ĺź nie jest postrzegany jako potencjalnie atrakcyjny w zakresie wsparcia poziomu innowacji przedsiÄ&#x2122;biorstw.

Ocena poszczegĂłlnych dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; ze strony paĹ&#x201E;stwa i instytucji rzÄ&#x2026;dowych wspierajÄ&#x2026;cych wdraĹźanie innowacji technologicznych jest jednak róşna w zaleĹźnoĹ&#x203A;ci od wielkoĹ&#x203A;ci firmy, z jakiej rekrutowani byli badani. Na przykĹ&#x201A;ad, dostosowanie ksztaĹ&#x201A;cenia przyszĹ&#x201A;ych kadr do potrzeb firmy byĹ&#x201A;o waĹźnÄ&#x2026; zachÄ&#x2122;tÄ&#x2026; dla 90% respondentĂłw ze Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstw, natomiast dla maĹ&#x201A;ych przedsiÄ&#x2122;biorstw odsetek ten wyniĂłsĹ&#x201A; okoĹ&#x201A;o 61%. Ponadto informowanie o moĹźliwych rodzajach wspĂłĹ&#x201A;pracy miÄ&#x2122;dzy firmami a jednostkami badawczo-rozwojowymi na polskich uczelniach jest waĹźnÄ&#x2026; zachÄ&#x2122;tÄ&#x2026; dla wdraĹźania innowacyjnych technologii dla 64% Ĺ&#x203A;rednich przedsiÄ&#x2122;biorstw i 44% maĹ&#x201A;ych firm. Pokazuje to potrzebÄ&#x2122; silniejszego 100

) $ $ # % 4% & % %

%$

$ , % 5 / %4 *$ % 5% C % % /

4

' >4% & % % 6$ $, ) 5*5 /

= %4 , 6 L $ D# " H E % 4 5< $ & $ $ 4 $ %$ $C $

$ %$ $ 4 % ) $ N )6 46&= ) O %$ $ , $" $ % $ , % $ 6$% % $" $

/ $ 6 , % 5% C $ / % / 4 % / % %5 %$ / $ $ $ / % / #% = %

$ $ $ * $ *$ 6$ $ 6$ < $

$ ) > %= / %=

& / 4 %$ &)

róşnicowania zakresu oferowanych zachÄ&#x2122;t przez instytucje rzÄ&#x2026;dowe powoĹ&#x201A;ane w tym celu wobec wdraĹźania innowacji w firmach o róşnej wielkoĹ&#x203A;ci.

< & #

Poziom przychodĂłw, jaki firmy przeznaczajÄ&#x2026; na wdroĹźenie nowoczesnych technologii nie jest wprost proporcjonalny do wielkoĹ&#x203A;ci firmy. NajwiÄ&#x2122;kszy odsetek firm nieinwestujÄ&#x2026;cych w innowacje z obszaru nowoczesnych technologii jest w gronie mikroprzedsiÄ&#x2122;biorstw, jednak to firmy maĹ&#x201A;e inwestujÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej powyĹźej 30% przychodĂłw. Ma to oczywiĹ&#x203A;cie zwiÄ&#x2026;zek z bezwzglÄ&#x2122;dnÄ&#x2026; wielkoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; ponoszonych nakĹ&#x201A;adĂłw na rozwĂłj, ktĂłre dla mniejszych firm stanowiÄ&#x2026; wyĹźszy procent caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciowego przychodu i stanowiÄ&#x2026; tym samym wiÄ&#x2122;ksze obciÄ&#x2026;Ĺźenie. WedĹ&#x201A;ug wynikĂłw badania okoĹ&#x201A;o 47% ogĂłĹ&#x201A;u przedsiÄ&#x2122;biorstw produkcyjnych przeznacza (lub planuje przeznaczyÄ&#x2021;) od 10% do 30% przychodĂłw na wdroĹźenie rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; technologicznych wspierajÄ&#x2026;cych poziom ich innowacyjnoĹ&#x203A;ci. TakÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; przychodĂłw planuje zainwestowaÄ&#x2021; aş 56% przedstawicieli przemysĹ&#x201A;u lekkiego i 55% mikroprzedsiÄ&#x2122;biorcĂłw. 30% respondentĂłw przeznacza na ten cel poniĹźej 10% przychodĂłw, a okoĹ&#x201A;o 13% nie przeznacza Ĺźadnych Ĺ&#x203A;rodkĂłw.

AnalizujÄ&#x2026;c Ĺ&#x203A;redni poziom przychodĂłw przeznaczanych na wdraĹźanie innowacyjnych technologii w obszarze dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; produkcyjnych przez badane przedsiÄ&#x2122;biorstwa, to wĹ&#x203A;rĂłd wszystkich firm, ktĂłre udzieliĹ&#x201A;y odpowiedzi na to pytanie wyniĂłsĹ&#x201A; on 14,5%. Ten relatywnie wysoki odsetek moĹźe byÄ&#x2021; efektem interpretacji ponoszenia wszystkich nakĹ&#x201A;adĂłw na infrastrukturÄ&#x2122; zwiÄ&#x2026;zanÄ&#x2026; z dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; produkcyjnÄ&#x2026; przedsiÄ&#x2122;biorstwa, bÄ&#x2026;dĹş deklaracji opartych jedynie o szacunki respondenta. Nie wyklucza siÄ&#x2122; rĂłwnieĹź moĹźliwoĹ&#x203A;ci wskazania przez menedĹźerĂłw zwiÄ&#x2122;kszenia wydatkowania w tym zakresie. Aspekt ten wymaga zatem dalszej, pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;bionej obserwacji i badania w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci. !

K 4

$

AUTOMATYKA

Zaawansowane technologie

@ A

( & , "3

( & 1 4 %$ & 7 4 ) 7

%

"# " " ) $ & "

> 7 2 %

? "

"

? $ " "# $ $

>

" $

$ ! "# $

$

"# $ # 0 @ ??@

"#

$ " A $ $ " & 4

P

od pojÄ&#x2122;ciem Big Data kryje siÄ&#x2122; zdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; do zbierania, przechowywania i analizowania ogromnej iloĹ&#x203A;ci danych, ktĂłrych analiza moĹźe byÄ&#x2021; wykorzystana do identyfikowania nieefektywnoĹ&#x203A;ci i wÄ&#x2026;skich gardeĹ&#x201A; produkcyjnych, optymalizacji produkcji i maksymalizacji jej jakoĹ&#x203A;ci, oszczÄ&#x2122;dnoĹ&#x203A;ci energii i poprawy serwisu oraz diagnostyki urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E;. W kontekĹ&#x203A;cie PrzemysĹ&#x201A;u 4.0 gromadzenie i kompleksowa ocena danych z wielu róşnych ĹşrĂłdeĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; i systemĂłw produkcyjnych, a takĹźe systemĂłw zarzÄ&#x2026;dzania przedsiÄ&#x2122;biorstwami i klientami â&#x20AC;&#x201C; stanie siÄ&#x2122; standardem majÄ&#x2026;cym na celu wspieranie procesu decyzyjnego w czasie rzeczywistym.

Prawdziwym potencjaĹ&#x201A;em PrzemysĹ&#x201A;u 4.0 jest tworzenie nowych, inteligentnych sposobĂłw dziaĹ&#x201A;ania â&#x20AC;&#x201C; przez automatyzacjÄ&#x2122; i robotyzacjÄ&#x2122;, inteligentne maszyny i zaawansowanÄ&#x2026; analitykÄ&#x2122;, a wszystko wspierane przez narzÄ&#x2122;dzia informatyczne â&#x20AC;&#x201C; w tym rozwiÄ&#x2026;zania internetowe. Metody i technologie IIoT sÄ&#x2026; stosowane w celu obniĹźenia kosztĂłw i zwiÄ&#x2122;kszenia wydajnoĹ&#x203A;ci, bezpieczeĹ&#x201E;stwa i ostatecznie zyskĂłw. Jednak przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021; musi byÄ&#x2021; zintegrowana z chmurÄ&#x2026;, ktĂłra nastÄ&#x2122;pnie moĹźe poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czyÄ&#x2021; lokalne aplikacje w wiÄ&#x2122;ksze systemy regionalne lub globalne, aby staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; sieciÄ&#x2026; systemĂłw, ktĂłre w peĹ&#x201A;ni wykorzystajÄ&#x2026; potencjaĹ&#x201A; analityki Big Data dla przemysĹ&#x201A;u.

Big Data jest okreĹ&#x203A;leniem relatywnie nowym, po raz pierwszy zastosowano tÄ&#x2122; nazwÄ&#x2122; w 1999 r., jednak zbieranie i przechowywanie duĹźych iloĹ&#x203A;ci danych i informacji do celĂłw analitycznych praktykowane byĹ&#x201A;o od bardzo dawna. Eksploracja danych, drÄ&#x2026;Ĺźenie danych, pozyskiwanie wiedzy, wydobywanie danych, ekstrakcja danych (ang. data mining) jest jednym z etapĂłw procesu odkrywania wiedzy. Idea eksploracji danych polega na wykorzystaniu szybkoĹ&#x203A;ci komputera i jego mocy obliczeniowej do znajdowania ukrytych dla czĹ&#x201A;owieka (gĹ&#x201A;Ăłwnie z uwagi na ograniczony czas) prawidĹ&#x201A;owoĹ&#x203A;ci w zgromadzonych danych. Istnieje wiele technik eksploracji danych, tym samym automatycznego odkrywania nieoczywistych zaleĹźnoĹ&#x203A;ci, schematĂłw, wzorcĂłw, reguĹ&#x201A; w zbiorach danych, ktĂłre wywodzÄ&#x2026; siÄ&#x2122; z ugruntowanych dziedzin nauki, takich jak statystyka (statystyczna analiza wielowymiarowa) oraz uczenie maszynowe.

NajwiÄ&#x2122;kszym wĹ&#x203A;rĂłd duĹźych zbiorĂłw danych jest Internet.

Jego eksploracja (ang. web mining) bazuje na przytoczonych

6/2018

juĹź technikach. MĂłwiÄ&#x2026;c o PrzemyĹ&#x203A;le 4.0, skupiamy siÄ&#x2122; gĹ&#x201A;Ăłwnie na analizie gromadzonych w Internecie danych pochodzÄ&#x2026;cych z urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; PrzemysĹ&#x201A;owego Internetu Rzeczy IIoT (ang.

Industrial Internet of Things). Ten obszar dopiero rozwija siÄ&#x2122;, a stosowane metody analizy zbiorĂłw danych bliĹźsze sÄ&#x2026; dziaĹ&#x201A;aniom diagnostycznym i predykcyjnym [3, 4].

IIoT to jednak przede wszystkim urzÄ&#x2026;dzenia, ktĂłre towarzyszÄ&#x2026; nam w codziennym Ĺźyciu â&#x20AC;&#x201C; notebooki, tablety, smartfony, smartwache, a takĹźe naszpikowane elektronikÄ&#x2026; samochody, zdalnie nadzorowane inteligentne domy i szereg innych, ktĂłre sÄ&#x2026; niemal na staĹ&#x201A;e skomunikowane z sieciÄ&#x2026;. Do tego media spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ciowe, aplikacje internetowe.

Sami tworzymy zasoby Big Data. Co z tego wynika? Brak anonimowoĹ&#x203A;ci w Internecie. SieÄ&#x2021; obserwuje nas i prĂłbuje nas zrozumieÄ&#x2021;, Ĺźeby dostosowaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; do naszych potrzeb, a przede wszystkim, by je wykreowaÄ&#x2021;.

MĂłwiÄ&#x2026;c o Big Data, by zrozumieÄ&#x2021; ich sens w kontekĹ&#x203A;cie PrzemysĹ&#x201A;u 4.0, warto rozejrzeÄ&#x2021; siÄ&#x2122; wokĂłĹ&#x201A; siebie i poznaÄ&#x2021; powszechnie stosowane metody analizy gromadzonych o nas danych â&#x20AC;&#x201C; danych wydawaĹ&#x201A;oby siÄ&#x2122; prywatnych. Przetwarzanie bardzo duĹźej iloĹ&#x203A;ci danych, technologie informatyczne i informacyjne oraz media spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ciowe wpĹ&#x201A;ywajÄ&#x2026; na nasze Ĺźycie przez operowanie na prywatnych zbiorach naszych danych.

* #

5 IloĹ&#x203A;Ä&#x2021; informacji, a wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwie danych, bo informacje to dane przetworzone, wytworzonych na Ĺ&#x203A;wiecie roĹ&#x203A;nie w ogromnym tempie. Zbiory Biblioteki Aleksandryjskiej â&#x20AC;&#x201C; najwiÄ&#x2122;kszej biblioteki Ĺ&#x203A;wiata staroĹźytnego, ktĂłra funkcjonowaĹ&#x201A;a w okresie od III wieku p.n.e. do IV wieku n.e. moglibyĹ&#x203A;my dziĹ&#x203A; zapisaÄ&#x2021; na 12 krÄ&#x2026;Ĺźkach DVD (rys. 1). Zasoby Internetu zgromadzone w 2010 r. to juĹź statek kontenerowy caĹ&#x201A;y wypeĹ&#x201A;niony pĹ&#x201A;ytami DVD. Zasoby te wciÄ&#x2026;Ĺź rosnÄ&#x2026;. Warto zwrĂłciÄ&#x2021; rĂłwnieĹź uwagÄ&#x2122; na jakoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; tych zasobĂłw â&#x20AC;&#x201C; jedno nieudane i nieciekawe selfie to zdecydowanie wiÄ&#x2122;cej bitĂłw niĹź zapisana w formacie elektronicznym ksiÄ&#x2026;Ĺźka zawierajÄ&#x2026;ca wiele uĹźytecznych informacji.

Zasoby Ĺ&#x203A;wiatowego Internetu wciÄ&#x2026;Ĺź rosnÄ&#x2026;. W 2015 r. wytworzono dane o objÄ&#x2122;toĹ&#x203A;ci 7,9 EB (rys. 2). W ciÄ&#x2026;gu dwĂłch lat (2014â&#x20AC;&#x201C;2015) powstaĹ&#x201A;o wiÄ&#x2122;cej danych niĹź wytworzono 101

C G

, - HFI

wynikajÄ&#x2026;ce z wielu aktywnoĹ&#x203A;ci, m.in. internautĂłw. Czy sÄ&#x2026; przetwarzane? JeĹ&#x203A;li pojawi siÄ&#x2122; taka potrzeba â&#x20AC;&#x201C; tak. W wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci przypadkĂłw sÄ&#x2026; archiwizowane i gotowe do przetwarzania, jeĹ&#x203A;li zajdzie taka koniecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.

Co dzieje siÄ&#x2122; w ciÄ&#x2026;gu 60 sekund w Internecie? Zamieszczona infografika (rys. 3) przedstawia Ĺ&#x203A;redni przyrost róşnych form i struktur danych w trakcie jednej minuty w 2017 r.

W tym czasie zaobserwowano m.in. nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;ce formy aktywnoĹ&#x203A;ci: â&#x20AC;&#x201C; ponad 3,8 mln wyszukiwaĹ&#x201E; w Google, â&#x20AC;&#x201C; ponad 243 000 opublikowanych zdjÄ&#x2122;Ä&#x2021; w medium spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ciowym Facebook, â&#x20AC;&#x201C; ponad 350 000 opublikowanych tweetĂłw, â&#x20AC;&#x201C; ponad 65 000 zdjÄ&#x2122;Ä&#x2021; opublikowanych na Instagramie, â&#x20AC;&#x201C; 120 nowych kont utworzonych na portalu LinkedIn, â&#x20AC;&#x201C; ponad 156 mln wysĹ&#x201A;anych e-maili, â&#x20AC;&#x201C; ponad 800 000 plikĂłw zapisanych na Dropboxie, â&#x20AC;&#x201C; ponad 2 000 000 poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czeĹ&#x201E; przez Skypeâ&#x20AC;&#x2122;a, â&#x20AC;&#x201C; ponad 80 zarejestrowanych nowych domen, â&#x20AC;&#x201C; ponad 500 000 pobranych aplikacji.

od poczÄ&#x2026;tku ludzkoĹ&#x203A;ci do 2013 r. PoniewaĹź sÄ&#x2026; to juĹź wielkie liczby, warto spojrzeÄ&#x2021; na przeliczniki definiujÄ&#x2026;ce kolejne jednostki informacji i stosowane akronimy.

6

4 !4Q !

$" 6 ! Q ! " " 6 4R!4Q ! $ 6 4H!4Q R! $ 6 4 !4Q H! $ 6 S! Q ! %$ 6 4?!4Q S! 6 4T!4Q ?!

Zaprezentowane liczby i wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; gromadzonych danych wynikajÄ&#x2026; z tego, Ĺźe rozpatrywane dane to nie tylko dane uĹźyteczne. Ich wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wynika z faktu, Ĺźe efekty wszelkiej dziaĹ&#x201A;alnoĹ&#x203A;ci sÄ&#x2026; zapamiÄ&#x2122;tywane. Obecnie gromadzone sÄ&#x2026; dane

E''' G''' %''' 7,

@''' '

@''C

@'>'

@'>C

B )

"

> B D E7 , -F

102

AUTOMATYKA

Zaawansowane technologie

D H

KAA @ $A @

A A, -BA .AL @ ?I > !

EM L * , -B *

HBI

7 2 > 7 7 5 AktywnoĹ&#x203A;ci zaprezentowane na infografice sÄ&#x2026; rejestrowane, wszystkie dane sÄ&#x2026; przechowywane. Wszyscy korzystamy z wyszukiwarki internetowej Google, ale najczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej nie zdajemy sobie sprawy z tego, co dzieje siÄ&#x2122; dalej. Google przechowuje wszystkie zapytania kaĹźdego uĹźytkownika (wĹ&#x201A;Ä&#x2026;czajÄ&#x2026;c adres IP) przez dziewiÄ&#x2122;Ä&#x2021; miesiÄ&#x2122;cy. Potem usuwa tylko koĹ&#x201E;cĂłwkÄ&#x2122; adresu IP. Te wszystkie dane sÄ&#x2026; przechowywane przez firmy niemal bez ograniczeĹ&#x201E; â&#x20AC;&#x201C; mogÄ&#x2026; siÄ&#x2122; przydaÄ&#x2021; w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, kiedy nauka pozwoli wydobywaÄ&#x2021; ukrytÄ&#x2026; wiedzÄ&#x2122;. PowstanÄ&#x2026; wtedy nowe algorytmy i wĂłwczas dane stanÄ&#x2026; siÄ&#x2122; uĹźyteczne. Obecnie gromadzone treĹ&#x203A;ci sÄ&#x2026; wykorzystywane jedynie w okoĹ&#x201A;o 20%.

AnalizujÄ&#x2026;c wyniki dziaĹ&#x201A;ania wyszukiwarki, najczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej nie zdajemy sobie sprawy z tego, Ĺźe Google nie pokazuje stron globalnie odpowiadajÄ&#x2026;cych na zadane pytanie, ktĂłre sÄ&#x2026; najczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej klikane, ale te, ktĂłre odpowiadajÄ&#x2026; profilowi uĹźytkownika, bo taki profil jest rejestrowany. Profil uĹźytkownika jest okreĹ&#x203A;lany m.in. przez wiek, pĹ&#x201A;eÄ&#x2021;, znajomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jÄ&#x2122;zykĂłw obcych, a przede wszystkim wczeĹ&#x203A;niej wyszukiwanÄ&#x2026; tematykÄ&#x2122;. Google dobiera wyniki zgodnie z zainteresowaniami i profilem uĹźytkownika. Podobnie dziaĹ&#x201A;a Facebook â&#x20AC;&#x201C; nie pokazuje wszystkiego, co udostÄ&#x2122;pniajÄ&#x2026; nasi znajomi, ani co lubiÄ&#x2026; nasi znajomi, lecz â&#x20AC;&#x17E;przejmuje wĹ&#x201A;adzÄ&#x2122;â&#x20AC;? i sam decyduje, co nas zainteresuje. Filtrowanie pod kÄ&#x2026;tem zainteresowaĹ&#x201E; i gustĂłw jest nazywane baĹ&#x201E;kÄ&#x2026; filtrujÄ&#x2026;cÄ&#x2026;.

Mechanizm ten wpĹ&#x201A;ywa na nasze postrzeganie rzeczywistoĹ&#x203A;ci zarĂłwno pozytywnie, jak i negatywnie. BaĹ&#x201E;ka filtrujÄ&#x2026;ca utrwala poprzednie postawy i wypacza sposĂłb myĹ&#x203A;lenia, gdyĹź dostarcza tylko czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; informacji. Potrzeba stosowania baĹ&#x201E;ki filtrujÄ&#x2026;cej (opracowanie odpowiednich algorytmĂłw) wiÄ&#x2026;Ĺźe siÄ&#x2122; z tym, Ĺźe moĹźliwych danych jest tak duĹźo. Nie chodzi tu o obiektywnÄ&#x2026; reprezentacjÄ&#x2122; danych, ale pokazanie tego, co moĹźe byÄ&#x2021; potrzebne. I dokĹ&#x201A;adnie w tym momencie, kiedy przetworzone informacje sÄ&#x2026; potrzebne.

6/2018

MoĹźna zaobserwowaÄ&#x2021;, Ĺźe coraz bardziej zaleĹźy nam na prywatnoĹ&#x203A;ci. Czy moĹźna nie zgodziÄ&#x2021; siÄ&#x2122; na tÄ&#x2122; inwigilacjÄ&#x2122;? Wystarczy â&#x20AC;&#x201C; w przypadku Facebooka â&#x20AC;&#x201C; nie publikowaÄ&#x2021; postĂłw, zdjÄ&#x2122;Ä&#x2021;, nie uĹźywaÄ&#x2021; chatu ani Messengera i nie lajkowaÄ&#x2021; innych postĂłw. Z czasem na naszej tablicy przestanÄ&#x2026; siÄ&#x2122; pojawiaÄ&#x2021; aktualne posty naszych znajomych â&#x20AC;&#x201C; przestaniemy teĹź byÄ&#x2021; atrakcyjni dla tego medium.

W przypadku wyszukiwarki Google jest trochÄ&#x2122; gorzej, bo chÄ&#x2122;tnie korzystamy ze spersonalizowanych wynikĂłw wyszukiwania â&#x20AC;&#x201C; szybkich i dokĹ&#x201A;adnie odpowiadajÄ&#x2026;cych naszym potrzebom. Jest jednak konkurencyjny projekt realizowany przez NSA i Apple.

To wyszukiwarka DuckDuckGo â&#x20AC;&#x201C; https://duckduckgo.com/, ktĂłra odpowiada na 10 milionĂłw zapytaĹ&#x201E; dziennie. W porĂłwnaniu z Google wynik ten jest mizerny, ale DuckDuckGo nie zbiera i nie udostÄ&#x2122;pnia informacji na temat swoich uĹźytkownikĂłw. Nie zasypuje ich spamem, takim jak spersonalizowane reklamy. Wyniki wyszukiwania opiera wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie na treĹ&#x203A;ci wpisanego w polu wyszukiwania hasĹ&#x201A;a. KorzystajÄ&#x2026;c z niej, moĹźna byÄ&#x2021; w peĹ&#x201A;ni anonimowym.

J $

7 2

Zasoby danych, o ktĂłrych mĂłwimy, to dane cyfrowe. Ich iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest podwajana Ĺ&#x203A;rednio co dziewiÄ&#x2122;Ä&#x2021; miesiÄ&#x2122;cy. NajczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej nie mamy pomysĹ&#x201A;u, jak je wykorzystaÄ&#x2021;, ale warto je przechowywaÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; kiedyĹ&#x203A; mogÄ&#x2026; siÄ&#x2122; przydaÄ&#x2021;. W niektĂłrych obszarach zastosowaĹ&#x201E; te zbiory sÄ&#x2026; juĹź przetwarzane. By gromadziÄ&#x2021; dane, konieczne jest ich przesyĹ&#x201A;anie â&#x20AC;&#x201C; komunikacja, a takĹźe ĹşrĂłdĹ&#x201A;a danych. Fundamentem dla duĹźych zbiorĂłw bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; komputery o duĹźych mocach obliczeniowych, szybkie pamiÄ&#x2122;ci o duĹźej pojemnoĹ&#x203A;ci, poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;owodowe oplatajÄ&#x2026;ce wszystkie kontynenty (najczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej prowadzone na dnie mĂłrz i oceanĂłw), tworzÄ&#x2026;ce globalnÄ&#x2026; sieÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; wszechobecny Internet. Po co to? MajÄ&#x2026;c ogromne zbiory danych, moĹźna tworzyÄ&#x2021; modele róşnych zjawisk. Na modelu moĹźna Ä&#x2021;wiczyÄ&#x2021;, przewidywaÄ&#x2021; przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;Ä&#x2021;, a przede wszystkim rozwiÄ&#x2026;zywaÄ&#x2021; problemy.

103

Superkomputery Sunway TaihuLight, system opracowany przez chiĹ&#x201E;ski National Research Center of Parallel Computer Engineering & Technology oraz zainstalowany w National Supercomputing Center w Wuxi w Chinach juĹź po raz czwarty utrzymuje swoje pierwsze miejsce w rankingu superkomputerĂłw [10].

NajwaĹźniejszym parametrem benchmarku jest High Performance LINPACK. Mierzy on szybkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; rozwiÄ&#x2026;zywania gÄ&#x2122;stego ukĹ&#x201A;adu rĂłwnaĹ&#x201E; liniowych, opisujÄ&#x2026;cego standardowe zagadnienia spotykane w problemach inĹźynieryjnych i naukowych.

Benchmark ten jest uĹźywany do porĂłwnywania szybkoĹ&#x203A;ci dziaĹ&#x201A;ania komputerĂłw, wyraĹźonej w liczbie wykonywanych operacji zmiennoprzecinkowych na sekundÄ&#x2122;. W przypadku superkomputera TaihuLight liczba ta wynosi 93,01 PFLOPS. Na drugiej pozycji listy Top 500 juĹź po raz czwarty uplasowaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; superkomputer Tianhe-2 (Milky Way-2), system opracowany przez chiĹ&#x201E;ski National University of Defense Technology (NUDT) i wdroĹźony w National Supercomputer Center w Guangzhou w Chinach z wynikiem testu LINPACK na poziomie 33,86 PFLOPS. WczeĹ&#x203A;niej szeĹ&#x203A;ciokrotnie zajmowaĹ&#x201A; pierwsze miejsce w rankingu.

Najszybszy komputer Ĺ&#x203A;wiata â&#x20AC;&#x201C; Sunway TaihuLight jest w peĹ&#x201A;ni produktem chiĹ&#x201E;skim. Nie zastosowano w nim amerykaĹ&#x201E;skiej technologii i jest trzykrotnie szybszy od poprzednika.

Przy trzykrotnie wyĹźszej mocy obliczeniowej charakteryzuje siÄ&#x2122; mniejszym zuĹźyciem energii. Jego moc obliczeniowa moĹźe osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; w szczycie (Rpeak) wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; 125,435 PFLOPS. Liczba uĹźytych procesorĂłw to 40 960, kaĹźdy po 260 rdzeni. Ĺ Ä&#x2026;czna liczba rdzeni to 10 649 600. Procesory sÄ&#x2026; taktowane zegarem o czÄ&#x2122;stotliwoĹ&#x203A;ci 1,45 GHz (poprzednik 2,2 GHz). PamiÄ&#x2122;Ä&#x2021; operacyjna wynosi 1 310 720 GB (1,31 PB).

PamiÄ&#x2122;ci Zgodnie z prawami Mooreâ&#x20AC;&#x2122;a, moc obliczeniowa wspĂłĹ&#x201A;czesnych komputerĂłw podwaja siÄ&#x2122; co 18 miesiÄ&#x2122;cy. Komputery sÄ&#x2026; nie tylko coraz bardziej wydajne, ale i coraz mniejsze. Jednak obserwacja iloĹ&#x203A;ci gromadzonych danych pozwala stwierdziÄ&#x2021;, Ĺźe ich wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; podwaja siÄ&#x2122; zdecydowanie szybciej.

To skĹ&#x201A;ania naukowcĂłw do poszukiwania rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; pozwalajÄ&#x2026;cych zminimalizowaÄ&#x2021; wymiary dyskĂłw i zwiÄ&#x2122;kszyÄ&#x2021; ich wydajnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;/pojemnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. TwĂłrcy dyskĂłw twardych Hitachi szacujÄ&#x2026;, Ĺźe ich pamiÄ&#x2122;ci wymagajÄ&#x2026; okoĹ&#x201A;o 800 000 atomĂłw noĹ&#x203A;nika magnetycznego do zapisu jednego bitu, ktĂłry przyjmuje jednÄ&#x2026; z dwĂłch wartoĹ&#x203A;ci â&#x20AC;&#x201C; 0 lub 1. Skrajnym przeciwieĹ&#x201E;stwem, a tym samym wartoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; docelowÄ&#x2026; do zapisania jednego bitu byĹ&#x201A;by jeden atom. W styczniu 2012 r. w IBM opracowano technologiÄ&#x2122; zapisu jednego bitu w strukturze antyferromagnetycznej. Grupa naukowcĂłw [6] zaczÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;a eksperymentowaÄ&#x2021; z magazynowaniem magnetycznym w bardzo niskich temperaturach, startujÄ&#x2026;c od jednego atomu azotku miedzi Cu3N (później atomu Ĺźelaza), ostatecznie tworzÄ&#x2026;c strukturÄ&#x2122; zĹ&#x201A;oĹźonÄ&#x2026; z 12 atomĂłw. MiaĹ&#x201A;a ona dwa rzÄ&#x2122;dy po szeĹ&#x203A;Ä&#x2021; atomĂłw.

RozwiÄ&#x2026;zanie to dziaĹ&#x201A;a w niskiej temperaturze â&#x20AC;&#x201C; na poziomie 1 Kelvina, czyli okoĹ&#x201A;o â&#x20AC;&#x201C;458 stopni Fahrenheita. ZwiÄ&#x2122;kszajÄ&#x2026;c temperaturÄ&#x2122; do wartoĹ&#x203A;ci pokojowej, twĂłrcy tej pamiÄ&#x2122;ci zakĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;, Ĺźe jeden bit bÄ&#x2122;dzie potrzebowaĹ&#x201A; okoĹ&#x201A;o 150 atomĂłw, co i tak jest ogromnym sukcesem. W efekcie to maĹ&#x201A;e urzÄ&#x2026;104

dzenie pamiÄ&#x2122;ci masowej pozwoli zamiast 1 TB w klasycznym wykonaniu gromadziÄ&#x2021; od 100 TB do 150 TB. Jednak jest jeszcze wiÄ&#x2122;kszy problem. Nikt nie ma pojÄ&#x2122;cia, jak zbudowaÄ&#x2021; coĹ&#x203A; tak maĹ&#x201A;ego poza laboratorium. I na pewno nie moĹźna zrobiÄ&#x2021; tego tanio. Wynalazek ten stanowiĹ&#x201A;by przeĹ&#x201A;om, ktĂłry jeszcze przez dziesiÄ&#x2122;ciolecia nie trafi na dyski twarde lub pamiÄ&#x2122;ci USB, ale daje wskazĂłwkÄ&#x2122;, jakie mogÄ&#x2026; byÄ&#x2021; kierunki rozwoju pamiÄ&#x2122;ci magnetycznych. ĹšrĂłdĹ&#x201A;a danych NajwiÄ&#x2122;ksze zasoby danych tworzÄ&#x2026; media spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ciowe.

Ich analiza oraz zawartoĹ&#x203A;ci blogĂłw i forĂłw pozwala oceniaÄ&#x2021; nastroje, wykrywaÄ&#x2021; zmiany trendĂłw, przewidywaÄ&#x2021; wyniki sondaĹźy (np. wyniki wyborĂłw). OdrÄ&#x2122;bnym ĹşrĂłdĹ&#x201A;em sÄ&#x2026; komputery, ktĂłre komunikujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; ze sobÄ&#x2026; oraz boty, ktĂłre tworzÄ&#x2026; treĹ&#x203A;ci i zamieszczajÄ&#x2026; je na Facebooku lub w innych mediach.

Ogromne zasoby danych stanowiÄ&#x2026; bazy danych i hurtownie â&#x20AC;&#x201C; w odróşnieniu od zasobĂłw internetowych majÄ&#x2026; one postaÄ&#x2021; uporzÄ&#x2026;dkowanÄ&#x2026;, ustrukturyzowanÄ&#x2026;. WaĹźnym i coraz bardziej dominujÄ&#x2026;cym ĹşrĂłdĹ&#x201A;em danych sÄ&#x2026; urzÄ&#x2026;dzenia Internetu Rzeczy â&#x20AC;&#x201C; kamery, czytniki RFID, komputery wbudowane, samochody, inteligentne budynki, inteligentne liczniki energii, urzÄ&#x2026;dzenia GPS i szereg innych. Ogromny zasĂłb danych i informacji stanowi Deep Web â&#x20AC;&#x201C; jego wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest co najmniej 1000-krotnie wiÄ&#x2122;ksza niĹź zasoby indeksowane przez tradycyjne wyszukiwarki internetowe.

N O O - O $ - O5 Termin Big Data pojawiĹ&#x201A; siÄ&#x2122; podobno po raz pierwszy w mediach w 1999 r. Pierwsze prĂłby scharakteryzowania Big Data podjÄ&#x2122;to w 2001 r. Zrobiono to za pomocÄ&#x2026; kilku elementĂłw V. Na poczÄ&#x2026;tek byĹ&#x201A;o to 3 V: â&#x20AC;˘ Volume (iloĹ&#x203A;Ä&#x2021;) â&#x20AC;&#x201C; firmy generujÄ&#x2026; setki TB informacji, zbierajÄ&#x2026; dane z róşnorodnych ĹşrĂłdeĹ&#x201A;: transakcje biznesowe, media spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ciowe, dane z sensorĂłw, dane wymieniane miÄ&#x2122;dzy urzÄ&#x2026;dzeniami; 6 miliardĂłw mieszkaĹ&#x201E;cĂłw Ziemi ma telefony komĂłrkowe, ktĂłre majÄ&#x2026; dostÄ&#x2122;p do Internetu i w kaĹźdej chwili generujÄ&#x2026; róşne dane (zdjÄ&#x2122;cia, filmy, posty, e-maile, SMS i inne). Szacuje siÄ&#x2122;, Ĺźe do 2020 r. dane bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; zajmowaÄ&#x2021; 40 ZB, co oznacza 300-krotne zwiÄ&#x2122;kszenie zasobĂłw w stosunku do 2005 r. â&#x20AC;˘ Variety (róşnorodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;) â&#x20AC;&#x201C; róşne formy i źrĂłdĹ&#x201A;a danych, takie jak urzÄ&#x2026;dzenia do noszenia (zestawy urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; lub urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; elektronicznych, ktĂłre sÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciÄ&#x2026; naszego ubrania lub czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ci ciaĹ&#x201A;a, stale wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;ce z uĹźytkownikiem i innymi urzÄ&#x2026;dzeniami w celu wykonania okreĹ&#x203A;lonej funkcji). Obuwie z GPS i opaski na rÄ&#x2122;kÄ&#x2122;, okoĹ&#x201A;o 420 mln bezprzewodowych urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; monitorujÄ&#x2026;cych, ktĂłre kontrolujÄ&#x2026; nasze zdrowie, sÄ&#x2026; przykĹ&#x201A;adami wielu nowych technologii, ktĂłre stanÄ&#x2026; siÄ&#x2122; popularne w krĂłtkim czasie. W 2011 r. globalny rozmiar danych zwiÄ&#x2026;zanych z ochronÄ&#x2026; zdrowia dochodziĹ&#x201A; do 150 EB. Co miesiÄ&#x2026;c oglÄ&#x2026;dane jest ponad 4 miliardy godzin filmĂłw na YouTube. Dane majÄ&#x2026; róşne formaty â&#x20AC;&#x201C; od ustrukturyzowanych, numerycznych danych w tradycyjnych bazach danych do niestrukturalnych dokumentĂłw tekstowych, e-mail, video, audio, danych znacznikĂłw magazynowych lub transakcji finansowych.

AUTOMATYKA

Zaawansowane technologie â&#x20AC;˘ Velocity (szybkoĹ&#x203A;Ä&#x2021;) â&#x20AC;&#x201C; dane powstajÄ&#x2026; i sÄ&#x2026; dostarczane niezwykle szybko i muszÄ&#x2026; byÄ&#x2021; obsĹ&#x201A;ugiwane z odpowiednim reĹźimem czasowym â&#x20AC;&#x201C; analiza w czasie rzeczywistym (znaczniki RFID, czujniki i inteligentne mierniki wymagajÄ&#x2026; obsĹ&#x201A;ugi olbrzymich iloĹ&#x203A;ci danych w czasie zbliĹźonym do rzeczywistego; nowoczesny pojazd ma ponad 100 czujnikĂłw, ktĂłre monitorujÄ&#x2026; wszystko, co dzieje siÄ&#x2122; w Ĺ&#x203A;rodowisku, m.in. ciĹ&#x203A;nienie w oponach, poziom paliwa, obecnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przeszkĂłd na drodze itp.). NajwiÄ&#x2122;ksza gieĹ&#x201A;da Ĺ&#x203A;wiata New York Stock Exchange przetwarza 1 TB danych finansowych podczas kaĹźdej sesji. W 2016 r. istniaĹ&#x201A;o okoĹ&#x201A;o 18,9 mld róşnych sieci komputerowych â&#x20AC;&#x201C; oznacza to, Ĺźe na kaĹźdego mieszkaĹ&#x201E;ca Ziemi przypadajÄ&#x2026; 2,5 poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia z sieciami.

W 2012 r. uzupeĹ&#x201A;niono charakterystykÄ&#x2122; Big Data o kolejne V (Veracity), w wyniku czego powstaĹ&#x201A; model 4 V. â&#x20AC;˘ Veracity (wiarygodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;) â&#x20AC;&#x201C; informacje uĹ&#x201A;atwiajÄ&#x2026; podejmowanie wiarygodnych decyzji. Jeden na trzech liderĂłw biznesu nie ma zaufania do danych, ktĂłrych uĹźywa do podejmowania decyzji. 27% respondentĂłw podczas jednego badania stwierdziĹ&#x201A;o, Ĺźe nie wie, jak wiele danych jest niedokĹ&#x201A;adnych.

Z czasem kolejnych cech przybywaĹ&#x201A;o, np. Variability oraz Value. â&#x20AC;˘ Variability (zmiennoĹ&#x203A;Ä&#x2021;) â&#x20AC;&#x201C; odnosi siÄ&#x2122; do danych, ktĂłrych znaczenie stale siÄ&#x2122; zmienia. Jest to wyraĹşnie widoczne w mediach spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ciowych, gdy jakiĹ&#x203A; temat jest szczegĂłlnie popularny. Czasami trudno jest zarzÄ&#x2026;dzaÄ&#x2021; danymi napĹ&#x201A;ywajÄ&#x2026;cymi w szczycie dziennym, sezonowym czy wywoĹ&#x201A;anym konkretnym wydarzeniem. Taka sama dana moĹźe mieÄ&#x2021; róşne znaczenie w zaleĹźnoĹ&#x203A;ci od kontekstu. Jest to jeszcze trudniejsze w przypadku danych niestrukturalnych. Tutaj znaczenie jest zwiÄ&#x2026;zane z tzw. sentymentem, ktĂłry moĹźe byÄ&#x2021; w róşnym stopniu pozytywny lub negatywny. WĂłwczas potrzebne sÄ&#x2026; zaawansowane programy, ktĂłre pomogÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x17E;zrozumieÄ&#x2021;â&#x20AC;? kontekst i rozszyfrowaÄ&#x2021; za jego poĹ&#x203A;rednictwem dokĹ&#x201A;adne znaczenie sĹ&#x201A;Ăłw. â&#x20AC;˘ Value (wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021;) â&#x20AC;&#x201C; potencjalna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; Big Data jest ogromna. Jednak koszt zĹ&#x201A;ych danych jest rĂłwnie olbrzymi.

W istocie dane same w sobie sÄ&#x2026; praktycznie bezwartoĹ&#x203A;ciowe. WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; jest tworzona podczas rygorystycznej analizy dokĹ&#x201A;adnych danych, a takĹźe dziÄ&#x2122;ki informacjom i spostrzeĹźeniom, ktĂłre to zapewnia. Big Data bez analizy i wizualizacji jest bezwartoĹ&#x203A;ciowa. Dane i analizy sÄ&#x2026; w peĹ&#x201A;ni wzajemnie zaleĹźne â&#x20AC;&#x201C; jedne bez drugich sÄ&#x2026; praktycznie bezuĹźyteczne, ale ich moc jest wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwie nieograniczona.

W kolejnych latach liczba elementĂłw opisu Big Data zwiÄ&#x2122;kszyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; o kolejne V, dochodzÄ&#x2026;c do wartoĹ&#x203A;ci 10 V, a nawet 42 V. NiektĂłrzy znawcy tematu przychylajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; nawet do 100 V. PoniĹźej przytoczÄ&#x2122; w porzÄ&#x2026;dku alfabetycznym wszystkie 42 V, pomijajÄ&#x2026;c ich znaczenie i opis.

SÄ&#x2026;dzÄ&#x2122;, Ĺźe znajdÄ&#x2026; siÄ&#x2122; ciekawi czytelnicy, ktĂłrzy zajrzÄ&#x2026; na blog [9] i zgĹ&#x201A;Ä&#x2122;biÄ&#x2026; dokĹ&#x201A;adnie temat. Dodam, Ĺźe ten intrygujÄ&#x2026;cy wpis zostaĹ&#x201A; zamieszczony 1 kwietnia 2017 r. A teraz obiecana lista 42 V opisujÄ&#x2026;cych Big Data oraz Data Science: 6/2018

E 3 + E ( + E + E 3 + E + E + E +

E : + E + E 6 + E , + E + E + E + E 3 + E + E + E + E 3 +

E + E ( + E (+ E ; + E + E G (+

E : + E : + E 3 + E + E 3 + E +

E : + E 3 & + E H 6 + E :3 + E 3 +

E + E + E 3, + E ( + E + E3

)

Proces analizy danych skĹ&#x201A;ada siÄ&#x2122; z kilku etapĂłw [1, 2]: 1. Capture (zdobycie) â&#x20AC;&#x201C; czujniki i sensory (temperatura, Ĺ&#x203A;wiatĹ&#x201A;o, wysokoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, ciĹ&#x203A;nienie, dĹşwiÄ&#x2122;k, ktĂłre przetwarzajÄ&#x2026; fizyczne lub chemiczne wielkoĹ&#x203A;ci i przeksztaĹ&#x201A;caja je w dane). IstniejÄ&#x2026; od dziesiÄ&#x2122;cioleci, ale pojawienie siÄ&#x2122; komunikacji bezprzewodowej (Wi-Fi, Bluetooth, RFID itp.) zrewolucjonizowaĹ&#x201A;o Ĺ&#x203A;wiat czujnikĂłw.

2. Transformation (przeksztaĹ&#x201A;cenie) â&#x20AC;&#x201C; po znalezieniu ĹşrĂłdeĹ&#x201A; niezbÄ&#x2122;dnych danych kolejnym krokiem jest zgromadzenie danych zebranych w tym samym miejscu, ich formatowanie i transformacja (konwersja danych i czyszczenie brudnych danych). Stosowane sÄ&#x2026; platformy ETL (Extract, Transform and Load). SÄ&#x2026; to narzÄ&#x2122;dzia wspomagajÄ&#x2026;ce proces pozyskania danych dla baz danych, szczegĂłlnie dla hurtowni danych. Zadaniem narzÄ&#x2122;dzi ETL jest: pozyskanie danych ze źrĂłdeĹ&#x201A; zewnÄ&#x2122;trznych, przeksztaĹ&#x201A;cenie danych, zaĹ&#x201A;adowanie danych do bazy danych (zazwyczaj bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cej hurtowniÄ&#x2026; danych).

3. Storage (magazynowanie) â&#x20AC;&#x201C; przechowywanie w sposĂłb bardziej elastyczny, uĹ&#x201A;atwiajÄ&#x2026;cy manipulowanie duĹźÄ&#x2026; iloĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; danych znacznie szybciej niĹź tradycyjne bazy danych, zarĂłwno modele o strukturze relacyjnej â&#x20AC;&#x201C; bazujÄ&#x2026;ce na SQL, jak i NoSQL â&#x20AC;&#x201C; dynamiczne i elastyczne struktury danych.

4. Analysis (analiza) â&#x20AC;&#x201C; na tym etapie najczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej stosowane sÄ&#x2026; trzy gĹ&#x201A;Ăłwne techniki: â&#x20AC;&#x2019; Association (asocjacja, skojarzenie) â&#x20AC;&#x201C; polega na znalezieniu relacji miÄ&#x2122;dzy róşnymi zmiennymi, danymi. â&#x20AC;&#x2019; Data Mining (eksploracja danych) â&#x20AC;&#x201C; ma na celu predykcyjne okreĹ&#x203A;lenie przyszĹ&#x201A;ego zachowania. Obejmuje zestaw technik, ktĂłre Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026; metody statystyczne oraz uczenie maszynowe. â&#x20AC;&#x2019; Clustering (grupowanie, analiza skupieĹ&#x201E;) â&#x20AC;&#x201C; dzieli duĹźe zbiory danych na mniejsze grupy, celem jest znalezienie podobieĹ&#x201E;stwa miÄ&#x2122;dzy danymi, jednak bez stosowania wzorcĂłw. PodstawÄ&#x2026; grupowania jest podobieĹ&#x201E;stwo elementĂłw wyraĹźone za pomocÄ&#x2026; funkcji podobieĹ&#x201E;stwa.

Przez grupowanie moĹźna rĂłwnieĹź rozwiÄ&#x2026;zaÄ&#x2021; problemy z gatunku odkrywania struktury w danych oraz dokonywania uogĂłlnieĹ&#x201E;.

5. Display (wizualizacja) â&#x20AC;&#x201C; obraz jest wart tysiÄ&#x2026;ca sĹ&#x201A;Ăłw lub tysiÄ&#x2026;ca informacji. Ĺ atwiej jest interpretowaÄ&#x2021; dane wyĹ&#x203A;wietlane na wykresach lub mapach niĹź w tabelach wypeĹ&#x201A;nionych liczbami lub tekstem.

"

Analiza danych jest procesem sprawdzania, oczyszczania, przeksztaĹ&#x201A;cania i modelowania ich. Wykonuje siÄ&#x2122; jÄ&#x2026; po to, 105

!"# ! $ &'$ ( )*

+" !"# - & ' $ )* ; ":)

'

$ ." - ("*

. " +" - ("*

/("#" ":) $

3

"

by znajdowaÄ&#x2021; przydatne informacje, sugerowaÄ&#x2021; wnioski i wspieraÄ&#x2021; proces podejmowania decyzji w oparciu o fakty (rys. 4). Pierwszym i zarazem najprostszym typem jest analityka opisowa (Descriptive Analytics). Wspiera ocenÄ&#x2122; danych pod kÄ&#x2026;tem tego â&#x20AC;&#x17E;Co siÄ&#x2122; staĹ&#x201A;o?â&#x20AC;?. Kolejny etap to analityka diagnostyczna (Diagnostic Analytics) â&#x20AC;&#x201C; pomaga znaleĹşÄ&#x2021; odpowiedĹş na pytanie â&#x20AC;&#x17E;Dlaczego tak siÄ&#x2122; staĹ&#x201A;o?â&#x20AC;?. Wymienione metody sÄ&#x2026; dosyÄ&#x2021; proste â&#x20AC;&#x201C; majÄ&#x2026; maĹ&#x201A;Ä&#x2026; zĹ&#x201A;oĹźonoĹ&#x203A;Ä&#x2021; analitycznÄ&#x2026;, co znaczy, Ĺźe gĹ&#x201A;Ăłwny ciÄ&#x2122;Ĺźar analizy danych i podejmowania decyzji spoczywa na czĹ&#x201A;owieku. SÄ&#x2026; to metody skupione na analizie przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, stanowiÄ&#x2026; punkt wyjĹ&#x203A;cia do rozwaĹźaĹ&#x201E; â&#x20AC;&#x201C; co robiÄ&#x2021;, by bĹ&#x201A;Ä&#x2122;du nie powtĂłrzyÄ&#x2021;.

Analityka opisowa (podstawowy element analizy) pokazuje nam, co dzieje siÄ&#x2122; w naszych procesach w sposĂłb Ĺ&#x201A;atwy do zrozumienia. Analiza historycznych danych pozwala okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021;, co siÄ&#x2122; staĹ&#x201A;o i dlaczego.

Kolejne dwa typy analityki to analityka predykcyjna (Predictive Analytics) oraz analityka preskryptywna (Prescriptive Analytics). One wspierajÄ&#x2026; i automatyzujÄ&#x2026; podejmowanie decyzji â&#x20AC;&#x201C; wyciÄ&#x2026;gajÄ&#x2026; wnioski na podstawie poprzednich analiz.

Techniki analizy predykcyjnej i preskryptywnej pomagajÄ&#x2026; przeksztaĹ&#x201A;ciÄ&#x2021; dane w wiedzÄ&#x2122; i decyzje. Analiza predyktywna pozwala przewidywaÄ&#x2021;, co siÄ&#x2122; stanie, a analiza preskryptywna pomaga okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; najbardziej korzystne decyzje.

Zadaniem analizy predykcyjnej jest prĂłba odpowiedzi na pytanie â&#x20AC;&#x17E;Co moĹźe siÄ&#x2122; wydarzyÄ&#x2021;?â&#x20AC;?. Analityka preskryptywna znajduje optymalne rozwiÄ&#x2026;zania umoĹźliwiajÄ&#x2026;ce kontrolowanie i wpĹ&#x201A;ywanie na zmiany w zachodzÄ&#x2026;cych procesach biznesowych. MĂłwiÄ&#x2026;c proĹ&#x203A;ciej: algorytm bierze pod uwagÄ&#x2122; wszystkie znane mu czynniki, przewiduje konsekwencje róşnych decyzji i na tej podstawie proponuje najlepsze rozwiÄ&#x2026;zanie. W efekcie otrzymujemy odpowiedĹş na pytanie â&#x20AC;&#x17E;Jak moĹźemy przeciwdziaĹ&#x201A;aÄ&#x2021;?â&#x20AC;?.

W analityce preskryptywnej stosowane sÄ&#x2026; specjalistyczne i zaawansowane algorytmy wspierajÄ&#x2026;ce optymalizacjÄ&#x2122;.

106

1

7 2 5 IloĹ&#x203A;Ä&#x2021; danych, ktĂłre sÄ&#x2026; wytwarzane i archiwizowane w skali globalnej ciÄ&#x2026;gle roĹ&#x203A;nie. Niestety, tylko maĹ&#x201A;y procent danych jest rzeczywiĹ&#x203A;cie analizowany. Oznacza to niewykorzystany potencjaĹ&#x201A; istotnych informacji. Co to oznacza dla biznesu? Dane sÄ&#x2026; zbierane przez róşne instytucje, np. telekomy, banki, biblioteki, uniwersytety, administracjÄ&#x2122;. MajÄ&#x2026; jasnÄ&#x2026;, czytelnÄ&#x2026; budowÄ&#x2122;.

Wcale nie oznacza to jednak, Ĺźe ich analiza i wykorzystanie w okreĹ&#x203A;lonym celu jest proste. Problemem pozostaje przetwarzanie olbrzymiej liczby rekordĂłw, tak aby zmniejszyÄ&#x2021; koszty, zredukowaÄ&#x2021; czas, wytworzyÄ&#x2021; nowÄ&#x2026; ofertÄ&#x2122; produktowÄ&#x2026;, podjÄ&#x2026;Ä&#x2021; lepsze decyzje. JeĹ&#x203A;li poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czymy dane masowe z zaawansowanÄ&#x2026; analizÄ&#x2026; danych, moĹźemy wspomĂłc róşne procesy biznesowe.

Jak wczeĹ&#x203A;niej zaznaczono, ogromna iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; danych pozwala zbudowaÄ&#x2021; model organizacji, procesu, dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E;. Zweryfikowany model jest doskonaĹ&#x201A;ym narzÄ&#x2122;dziem do oceny przeszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, dokĹ&#x201A;adnoĹ&#x203A;ci identyfikacji problemĂłw, wykrywania anomalii (incydentĂłw specjalnych) a takĹźe identyfikacji nastrojĂłw. W dalszej kolejnoĹ&#x203A;ci prawidĹ&#x201A;owy model umoĹźliwia ocenÄ&#x2122; w czasie rzeczywistym, wskazuje regularnoĹ&#x203A;ci, trendy.

OgromnÄ&#x2026; zaletÄ&#x2026; opracowanego modelu jest przewidywanie, gĹ&#x201A;Ăłwnie predykcja incydentĂłw szczegĂłlnych.

PrzykĹ&#x201A;adowe efekty analityki Big Data mogÄ&#x2026; siÄ&#x2122; wiÄ&#x2026;zaÄ&#x2021; z wykrywaniem przyczyn awarii w zakĹ&#x201A;adzie przemysĹ&#x201A;owym, nieprawidĹ&#x201A;owej pracy urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; oraz uszkodzeĹ&#x201E; w czasie rzeczywistym. W handlu poznanie zwyczajĂłw zakupowych klientĂłw i Ĺ&#x203A;ledzenie Ĺ&#x203A;cieĹźek, jakimi siÄ&#x2122; poruszajÄ&#x2026; pozwala zmodyfikowaÄ&#x2021; ukĹ&#x201A;ad towarĂłw na pĂłĹ&#x201A;kach, by przyniosĹ&#x201A;y lepszy efekt finansowy. Analiza finansowa umoĹźliwia wykrywanie dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; wskazujÄ&#x2026;cych na naduĹźycie (np. w banku) lub okreĹ&#x203A;lanie ryzyka portfela gieĹ&#x201A;dowego.

Big Data wpĹ&#x201A;ywa na rozwĂłj organizacji praktycznie w kaĹźdym sektorze rynku â&#x20AC;&#x201C; w bankowoĹ&#x203A;ci, edukacji, w instytucjach publicznych, w ochronie zdrowie, handlu detalicznym (budowa relacji z klientami), a takĹźe w produkcji â&#x20AC;&#x201C; zwiÄ&#x2122;kszenie wydajnoĹ&#x203A;ci procesĂłw produkcyjnych oraz ograniczenie strat.

AUTOMATYKA

Zaawansowane technologie

J * $ $ % $ H Q " 33 7R@*= H

KAA $$ $ A A S 5 TFLL--N.LI

W zaleĹźnoĹ&#x203A;ci od charakteru biznesu oraz potrzeb dane biznesowe mogÄ&#x2026; pochodziÄ&#x2021; z róşnych ĹşrĂłdeĹ&#x201A;. MogÄ&#x2026; to byÄ&#x2021; dane wĹ&#x201A;asne â&#x20AC;&#x201C; system CRM, strona WWW firmy, sklep on-line, newslettery, media; dane innego podmiotu â&#x20AC;&#x201C; dostÄ&#x2122;pne przy wspĂłĹ&#x201A;pracy, a takĹźe dane kupione.

= 7 2

Badaniem Big Data â&#x20AC;&#x201C; ogromnych zbiorĂłw informacji, ktĂłre znajdujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w cyberprzestrzeni â&#x20AC;&#x201C; zajmujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; od kilku lat z sukcesem naukowcy z Katedry Technologii Informacyjnych MediĂłw na Wydziale Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego [8]. Zajmowali siÄ&#x2122; m.in. badaniem wpĹ&#x201A;ywu ustawy o IPN na wizerunek Polski, preferencjami politycznymi. RozwiÄ&#x2026;zujÄ&#x2026;c postawiony problem, juĹź po kilku dniach potrafiÄ&#x2026; podaÄ&#x2021; wynik i zaleĹźnie od tematu okreĹ&#x203A;liÄ&#x2021; trendy.

Opracowane przez zespĂłĹ&#x201A; algorytmy korzystajÄ&#x2026; ze źrĂłdeĹ&#x201A;, ktĂłre moĹźna analizowaÄ&#x2021; w czasie rzeczywistym. SÄ&#x2026; to fora internetowe, blogi i inne otwarte dane. Natomiast znaczna czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; prac zwiÄ&#x2026;zanych ze zbieraniem danych na zadany temat prowadzÄ&#x2026; boty internetowe. Gdyby robili to tradycyjni analitycy, to zapewne odpowiedĹş uzyskaliby za rok. Musieliby Ĺ&#x203A;ciÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; dane, przeczytaÄ&#x2021; je, przeanalizowaÄ&#x2021; i policzyÄ&#x2021;. Tutaj odpowiedĹş pojawia siÄ&#x2122; bĹ&#x201A;yskawicznie.

Naukowcy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci nie potrafiÄ&#x2026; przewidywaÄ&#x2021;, ale doskonale identyfikujÄ&#x2026; procesy zachodzÄ&#x2026;ce w cyfrowej przestrzeni informacyjnej. PorĂłwnujÄ&#x2026;c je ze zjawiskami ekonomicznymi lub politycznymi, potrafiÄ&#x2026; prognozowaÄ&#x2021;, jak bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; siÄ&#x2122; rozwijaĹ&#x201A;y w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci. DoĹ&#x203A;wiadczenie i wyniki prac naukowcĂłw z Uniwersytetu Warszawskiego zostaĹ&#x201A;y zauwaĹźone przez Narodowe Centrum BadaĹ&#x201E; i Rozwoju â&#x20AC;&#x201C; agencjÄ&#x2122; wykonawczÄ&#x2026; Ministra Nauki i Szkolnictwa WyĹźszego, wspierajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; innowacyjnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; w Polsce.

W ramach projektu identyfikujÄ&#x2026; zaleĹźnoĹ&#x203A;ci statystyczne miÄ&#x2122;dzy okreĹ&#x203A;lonymi zjawiskami, badajÄ&#x2026; wystÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;ce miÄ&#x2122;dzy nimi zwiÄ&#x2026;zki przyczynowo-skutkowe. OdpowiadajÄ&#x2026; na pyta6/2018

nia, czy w niedalekiej przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci konkretne technologie mogÄ&#x2026; przynieĹ&#x203A;Ä&#x2021; efekty ekonomiczne. Dodatkowo NCBiR chce wiedzieÄ&#x2021;, czy pojawiajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; nowe technologie, w ktĂłre warto zainwestowaÄ&#x2021;, a oni jeszcze o tym nie wiedzÄ&#x2026;. DziaĹ&#x201A;ania tej grupy zahaczajÄ&#x2026; o potrzeby PrzemysĹ&#x201A;u 4.0 â&#x20AC;&#x201C; dla NCBiR badali zasadnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; inwestowania w modnÄ&#x2026; ostatnio elektromobilnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, czyli budowÄ&#x2122; pojazdĂłw elektrycznych. W wyniku przeprowadzonych badaĹ&#x201E; okazaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122;, Ĺźe problemem jest magazynowanie energii. OdpowiedĹş na pytanie, czy opĹ&#x201A;aca siÄ&#x2122; inwestowaÄ&#x2021; w elektromobilnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, jest prosta. Tak, opĹ&#x201A;aca siÄ&#x2122;, ale najlepsze efekty osiÄ&#x2026;gnie ten, kto zbuduje lepszÄ&#x2026; bateriÄ&#x2122;. DziĹ&#x203A; taki potencjaĹ&#x201A; majÄ&#x2026; paĹ&#x201E;stwa, ktĂłre majÄ&#x2026; dostÄ&#x2122;p do zĹ&#x201A;óş litu. Te zaĹ&#x203A; znajdujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; w Afryce i Afganistanie, a tam juĹź inwestujÄ&#x2026; firmy amerykaĹ&#x201E;skie i chiĹ&#x201E;skie...

% ) $ & 1. Waymo â&#x20AC;&#x201C; samochĂłd autonomiczny Google Firma Google pracuje od 2009 r. nad rozwojem autonomicznych samochodĂłw. Samochody, ktĂłrych uĹźywajÄ&#x2026; w tym projekcie, sÄ&#x2026; wyposaĹźone w kamery, GPS, poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenie z Internetem oraz szereg komputerĂłw wbudowanych i sensorĂłw, ktĂłre pozwalajÄ&#x2026; bezpiecznie poruszaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; po drogach publicznych bez ingerencji czĹ&#x201A;owieka (rys. 5).

Nazwa Waymo pochodzi od realizowanej misji: â&#x20AC;&#x17E;a new way forward in mobilityâ&#x20AC;?. Waymo nie ma kierownicy, pedaĹ&#x201A;u gazu ani pedaĹ&#x201A;u hamulca â&#x20AC;&#x201C; jest w 100% pojazdem autonomicznym. ZostaĹ&#x201A; zaprojektowany tak, by wykrywaÄ&#x2021; pieszych, rowerzystĂłw, inne pojazdy, roboty drogowe oraz wszelkie obiekty z odlegĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci bliskiej wymiarom dwĂłch boisk do piĹ&#x201A;ki noĹźnej we wszystkich kierunkach. Jest to jedno z najwiÄ&#x2122;kszych wyzwaĹ&#x201E; Big Data, poniewaĹź komputer musi przetwarzaÄ&#x2021; ponad milion danych na sekundÄ&#x2122;.

2. Amazon Amazon â&#x20AC;&#x201C; wielki lider e-commerce ma system Big Data, ktĂłry pozwala mu wysĹ&#x201A;aÄ&#x2021; produkt do centrum dystrybucji, zanim 107

klient go zamĂłwi. Jest w stanie przewidzieÄ&#x2021; niezawodnie pragnienia plany zakupowe swoich klientĂłw, co uĹ&#x201A;atwia realizowanie zamĂłwieĹ&#x201E; w nowym systemie dostaw w mniej niĹź dwie godziny po dokonaniu zakupu (Prime Now). Jego zastosowanie stanowi prawdziwÄ&#x2026; transformacjÄ&#x2122; modeli logistycznych i napÄ&#x2122;dza pozostaĹ&#x201A;e firmy w sektorze w kierunku obowiÄ&#x2026;zkowej transformacji, ktĂłra pozwoli im zoptymalizowaÄ&#x2021; zarzÄ&#x2026;dzanie logistykÄ&#x2026;, aby zapewniÄ&#x2021; uĹźytkownikowi natychmiastowÄ&#x2026; reakcjÄ&#x2122; wymaganÄ&#x2026; przez Ĺ&#x203A;wiat cyfrowy.

3. Big Data w transporcie i logistyce â&#x20AC;&#x201C; Sateliun Sektor logistyki i transportu generuje ogromne iloĹ&#x203A;ci danych, ktĂłre moĹźna wykorzystaÄ&#x2021; przy uĹźyciu technologii Big Data.

Sateliun Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czy narzÄ&#x2122;dzia geolokalizacyjne i zarzÄ&#x2026;dzanie pojazdami za pomocÄ&#x2026; GPS i Big Data, w celu okreĹ&#x203A;lenia bardziej wydajnych tras, a co za tym idzie oszczÄ&#x2122;dnoĹ&#x203A;ci czasu i paliwa.

System wyĹ&#x203A;wietla rĂłwnieĹź zaktualizowany stan sieci drĂłg w czasie rzeczywistym, co poprawia efektywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, szczegĂłlnie w duĹźych aglomeracjach miejskich. Ĺ&#x161;ledzenie towarĂłw jest dokĹ&#x201A;adniejsze, a bardziej wiarygodne prognozy mogÄ&#x2026; dotyczyÄ&#x2021; zapotrzebowania na usĹ&#x201A;ugÄ&#x2122;, dziÄ&#x2122;ki czemu firma moĹźe wejĹ&#x203A;Ä&#x2021; na rynek i wydajniej zarzÄ&#x2026;dzaÄ&#x2021; zleceniami.

4. Big Data w firmie spedycyjnej UPS jest firmÄ&#x2026; spedycyjnÄ&#x2026;, ktĂłra gromadzi olbrzymie iloĹ&#x203A;ci danych â&#x20AC;&#x201C; wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;Ä&#x2021; z nich pochodzi z czujnikĂłw zamontowanych w pojazdach. Dane te wykorzystywane sÄ&#x2026; nie tylko do monitorowania codziennych dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E; i wynikĂłw, ale takĹźe do wprowadzania modyfikacji optymalizujÄ&#x2026;cych trasy i grafiki kierowcĂłw UPS. Zastosowany system ORION (On-Road Integrated Optimization and Navigation) stanowi zapewne najwiÄ&#x2122;kszy na Ĺ&#x203A;wiecie projekt z zakresu badaĹ&#x201E; operacyjnych.

Jest on takĹźe Ĺ&#x203A;ciĹ&#x203A;le zwiÄ&#x2026;zany z geograficznymi danymi umieszczonymi na mapach, ktĂłre sÄ&#x2026; dostÄ&#x2122;pne on-line. W dalszej perspektywie ma modyfikowaÄ&#x2021; odbiory i dostarczanie przesyĹ&#x201A;ek przez kierowcÄ&#x2122; w czasie rzeczywistym.

Realizacja projektu przyniosĹ&#x201A;a juĹź znaczne korzyĹ&#x203A;ci: udaĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; zmniejszyÄ&#x2021; zuĹźycie paliwa o okoĹ&#x201A;o 10 mln galonĂłw, dziÄ&#x2122;ki skrĂłceniu dziennych tras o 85 mln mil. Szacuje siÄ&#x2122;, Ĺźe emisja CO2 zmniejszyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; o 100 000 ton. WedĹ&#x201A;ug wyliczeĹ&#x201E; UPS skrĂłcenie trasy kaĹźdego kierowcy o 1 milÄ&#x2122; dziennie pozwala firmie zaoszczÄ&#x2122;dziÄ&#x2021; 30 mln dolarĂłw, wiÄ&#x2122;c w ogĂłlnym rozrachunku sÄ&#x2026; to znaczne oszczÄ&#x2122;dnoĹ&#x203A;ci.

5. Kontrola parametrĂłw farb w zakĹ&#x201A;adach Mercedes-Benz Fabryka Mercedes-Benz w Vitorii jest drugim co do wielkoĹ&#x203A;ci zakĹ&#x201A;adem Daimler AG na Ĺ&#x203A;wiecie. Vitoria jest m.in. Ĺ&#x203A;wiatowym liderem w produkcji samochodĂłw dostawczych Ĺ&#x203A;redniej wielkoĹ&#x203A;ci. DoĹ&#x203A;wiadczeni eksperci z Vitorii koordynujÄ&#x2026; miÄ&#x2122;dzynarodowÄ&#x2026; produkcjÄ&#x2122;, od strategii narzÄ&#x2122;dziowej, poprzez logistykÄ&#x2122;, po zarzÄ&#x2026;dzanie jakoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026;. Fabryka znajduje siÄ&#x2122; w sercu Kraju BaskĂłw w pĂłĹ&#x201A;nocno-zachodniej Hiszpanii. Pierwszy pojazd zjechaĹ&#x201A; tutaj z linii w 1954 r. W fabryce Mercedes-Benz wykorzystywane sÄ&#x2026; czujniki optyczne do zbierania informacji o okoĹ&#x201A;o 200 parametrach zwiÄ&#x2026;zanych z jakoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; farby. Pomiary sÄ&#x2026; prowadzone dla kaĹźdego z 700 samochodĂłw dostawczych, ktĂłre opuszczajÄ&#x2026; liniÄ&#x2122; produkcyjnÄ&#x2026; kaĹźdego dnia. Dane 108

te sÄ&#x2026; wykorzystywane do przewidywania sytuacji, identyfikowania wzorcĂłw i gromadzenia wiedzy o zachowaniu maszyny podczas procesu produkcyjnego. W tym przypadku pomagajÄ&#x2026; one poĹ&#x203A;wiadczaÄ&#x2021; kontrolÄ&#x2122; jakoĹ&#x203A;ci farby kaĹźdego z pojazdĂłw.

6. Inteligentne opony Michelin W kopalniach odkrywkowych PoĹ&#x201A;udniowej Ameryki, Afryki i Australii w bardzo trudnych warunkach pracujÄ&#x2026; 200-tonowe ciÄ&#x2122;ĹźarĂłwki, kaĹźda o wartoĹ&#x203A;ci 3,5 mln dolarĂłw, ktĂłre przewoĹźÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;adunki o masie do 400 ton po stromych zboczach, w bardzo trudnych warunkach. Tutaj najmniejszy problem â&#x20AC;&#x201C; awaria ma ekstremalne znaczenie techniczne i operacyjne. Dla operatorĂłw maszyn w kopalniach unieruchomienie sprzÄ&#x2122;tu stanowi najgorszy scenariusz. Problemem jest zmiana opony, ktĂłra ma ponad 4 m Ĺ&#x203A;rednicy i masÄ&#x2122; 5 ton. Takie dziaĹ&#x201A;anie czÄ&#x2122;sto wymaga wiÄ&#x2122;cej niĹź osiem godzin pracy. Michelin Group â&#x20AC;&#x201C; producent opon â&#x20AC;&#x201C; wprowadziĹ&#x201A; na rynek inteligentny system Evolution3 o nazwie MEMS (Michelin Earthmover Management System) z czujnikami wodoodpornymi, ktĂłre dostarczajÄ&#x2026; informacji o parametrach opon â&#x20AC;&#x201C; temperaturze i ciĹ&#x203A;nieniu.

KaĹźda opona ma wbudowanÄ&#x2026; Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; 3G i moĹźe wysyĹ&#x201A;aÄ&#x2021; dane w czasie rzeczywistym. MoĹźe nawet wysyĹ&#x201A;aÄ&#x2021; powiadomienia za poĹ&#x203A;rednictwem poczty e-mail lub wiadomoĹ&#x203A;ci SMS, jeĹ&#x203A;li przekroczone zostanÄ&#x2026; progi temperatury lub ciĹ&#x203A;nienia. System wykrywa teĹź powolne straty ciĹ&#x203A;nienia i umoĹźliwia przewidywanie i unikanie unieruchomienia ciÄ&#x2122;ĹźarĂłwki. Wykrycie wzrostu temperatury umoĹźliwia optymalizacjÄ&#x2122; trasy i jej zmianÄ&#x2122; w czasie rzeczywistym. W razie potrzeby Ĺ&#x201A;atwiej jest przewidzieÄ&#x2021; rĂłwnieĹź czynnoĹ&#x203A;ci konserwacyjne. W ten sposĂłb wzrasta rzeczywisty czas jazdy ciÄ&#x2122;ĹźarĂłwek. ZwiÄ&#x2122;kszono bezpieczeĹ&#x201E;stwo, wydĹ&#x201A;uĹźono ĹźywotnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; opon, obniĹźono koszty i zwiÄ&#x2122;kszono wydajnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; kopalni.

Bibliografia 1. YĂĄĹ&#x201E;ez F., The Goal is Industry 4.0: Technologies and Trends of the Fourth Industrial Revolution, ISBN: 978-1-9734-1317-2.

2. YĂĄĹ&#x201E;ez F., The 20 Key Technologies of Industry 4.0 and Smart Factories The Road to the Digital Factory of the Future: The Road to the Digital Factory of the Future, ISBN: 978-1-9734-0210-7.

3. Gilchrist A., Industry 4.0: The Industrial Internet of Things, Apress Media, 2016, DOI: 10.1007/978-1-4842-2046-7.

4. Hyunjoung L., Il S., Big Data w przemyĹ&#x203A;le: Jak wykorzystaÄ&#x2021; analizÄ&#x2122; danych do optymalizacji kosztĂłw procesĂłw?, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016.

5. Averous J., The Fourth Revolution â&#x20AC;&#x201C; How to Thrive Through the Worldâ&#x20AC;&#x2122;s Transformation, Fourth Revolution Publishing, 2011, ISBN: 978-9-6710-3580-1.

6. McMillan R., IBM Brains Turn 12 Atoms into Worldâ&#x20AC;&#x2122;s Smallest Storage Bit â&#x20AC;&#x201C; [https://www.wired.com/2012/01/ibm-scientists/], 01.12.2012.

7. Things that happen on Internet Every 60 Seconds â&#x20AC;&#x201C; [https://www. go-globe.com/blog/things-that-happen-every-60-seconds/].

8. ĹťemĹ&#x201A;a E., Analitycy Big Data â&#x20AC;&#x201C; wspĂłĹ&#x201A;czeĹ&#x203A;ni wróşbici? NiezwykĹ&#x201A;y projekt polskich naukowcĂłw â&#x20AC;&#x201C; [wiadomoĹ&#x203A;ci.onet.pl], 17.05.2018.

9. Shafer T., The 42 Vâ&#x20AC;&#x2122;s of Big Data and Data Science â&#x20AC;&#x201C; [https://www. elderresearch.com/blog/42-v-of-big-data].

10. TOP500 Lists â&#x20AC;&#x201C; [https://www.top500.org/lists/top500]. &" % J % C

%$ & 7 ) 7 AUTOMATYKA

* $ '

; 5, 5 4 ! 5

&5 &" , 3K = ) 4 # $ $ > (%& $ ? %5 7 H-

( & *

# $ 7 $ 7 H-

3 ? " $ & # #

" " " $ & " = # 4

> $

$

$

W

 ostatnim czasie coraz wiÄ&#x2122;cej mĂłwi siÄ&#x2122; o PrzemyĹ&#x203A;le 4.0 â&#x20AC;&#x201C; idei bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cej odpowiedziÄ&#x2026; na dynamiczne zmiany technologiczne, ktĂłre dziejÄ&#x2026; siÄ&#x2122; z dnia na dzieĹ&#x201E;, tu i teraz, na naszych oczach. XVIII wiek zrewolucjonizowaĹ&#x201A;a maszyna parowa, XIX wiek â&#x20AC;&#x201C; napÄ&#x2122;d elektryczny, XX wiek â&#x20AC;&#x201C; elektronika i technologie informatyczne IT, a co niesie nam teraĹşniejszoĹ&#x203A;Ä&#x2021;? Druga dekada XXI wieku w przemyĹ&#x203A;le to generowanie, transfer i przetwarzanie wielkich zbiorĂłw danych, integracja Ĺ&#x203A;wiata wirtualnego i fizycznego, nowe materiaĹ&#x201A;y i wreszcie nieznane dotÄ&#x2026;d technologie wytwarzania. Kluczem do poznania istoty idei PrzemysĹ&#x201A;u 4.0 jest jednak zrozumienie, Ĺźe sama automatyzacja procesĂłw nie jest jeszcze rewolucyjna, rewolucyjna jest dopiero umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; przekucia moĹźliwoĹ&#x203A;ci, jakie niosÄ&#x2026; nowoczesne technologie na nowe, niespotykane dotÄ&#x2026;d modele biznesowe. Dlatego tak waĹźne jest budowanie pomostĂłw miÄ&#x2122;dzy Ĺ&#x203A;wiatem inĹźyniera, biznesmena i uĹźytkownika. Kluczem do rozwoju PrzemysĹ&#x201A;u 4.0 jest wiÄ&#x2122;c czĹ&#x201A;owiek â&#x20AC;&#x201C; InĹźynier 4.0.

9 $ " $ 0 &

5 InĹźynier 4.0 jest otwarty na zmiany i róşnorodnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, zarĂłwno w kontaktach z ludĹşmi jak i w zadaniach, ktĂłre realizuje.

Posiada umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wywierania wpĹ&#x201A;ywu, ktĂłra pozwala mu skutecznie komunikowaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; nie tylko z innym inĹźynierem, ale takĹźe z osobami, ktĂłre uĹźywajÄ&#x2026; jÄ&#x2122;zyka biznesowego i nietechnicznego.

InĹźynierowie (3.0 i 4.0) nie róşniÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na poziomie kompetencji technicznych â&#x20AC;&#x201C; to trzon umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci kaĹźdego inĹźyniera, znaczÄ&#x2026;ce róşnice odnajdziemy dopiero na poziomie kompetencji miÄ&#x2122;kkich. Kompetencje te jeszcze do niedawna postrzegane jako â&#x20AC;&#x17E;nieinĹźynierskieâ&#x20AC;?, nabierajÄ&#x2026; obecnie coraz wiÄ&#x2122;kszego znaczenia. Sami inĹźynierowie czujÄ&#x2026;, Ĺźe umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci miÄ&#x2122;kkie sÄ&#x2026; im niezbÄ&#x2122;dne by skutecznie realizowaÄ&#x2021; swoje obowiÄ&#x2026;zki.

6/2018

Z badaĹ&#x201E; przeprowadzonych przez AkademiÄ&#x2122; ASTOR wynika, Ĺźe prawie 50% badanych inĹźynierĂłw wskazaĹ&#x201A;o na rozwĂłj kompetencji miÄ&#x2122;kkich, jako istotny element w ich rozwoju, a inĹźynierowie zdajÄ&#x2026; sobie sprawÄ&#x2122; z tego, iş ograniczanie siÄ&#x2122; w rozwoju tylko do specjalizacji w swojej dziedzinie juĹź nie wystarcza.

Otoczenie technologiczne zmienia siÄ&#x2122; w dzisiejszych czasach bardzo szybko, a przy takiej dynamice zmian cechÄ&#x2026;, ktĂłra powinna byÄ&#x2021; nieodzowna dla inĹźyniera poza wiedzÄ&#x2026; specjalistycznÄ&#x2026; jest zdolnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; do adaptowania siÄ&#x2122; do nowych warunkĂłw.

Nie wystarczy tu jednak umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; szybkiego uczenia siÄ&#x2122;, ale przede wszystkim otwartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; na nowoĹ&#x203A;ci i INNOWACJE.

!

D

* $ U 4 4 " % > % 4

$ %

6 > ) % & $ & " $ 4 % 5 %$6= $" % C 4 $ = %$ 4 % " $ /> * 4 % / I )& < %4 L > $ 4 %$ $> ) % K $ 6 % 4 / $

4 %5 4 C 4

)6 > % * > %

$ = <

%

4 C V$

65 6 % * 5> %$ 5> % " % 5> %$ 5 4 $ % 5

109

InĹźynier powinien siÄ&#x2122; ciÄ&#x2026;gle rozwijaÄ&#x2021;, podÄ&#x2026;ĹźaÄ&#x2021; za trendami w swojej dyscyplinie, takĹźe byÄ&#x2021; otwartym na inne, czÄ&#x2122;sto dopiero powstajÄ&#x2026;ce specjalizacje, ktĂłre bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; wymagaĹ&#x201A;y rozwijania nowych umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci. Zbieranie danych z róşnych ĹşrĂłdeĹ&#x201A; i umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; takiego ich przeanalizowania i przetworzenia, aby na ich podstawie wyciÄ&#x2026;gaÄ&#x2021; wnioski niezbÄ&#x2122;dne do podjÄ&#x2122;cia decyzji â&#x20AC;&#x201C; ta INTERDYSCYPLINARNOĹ&#x161;Ä&#x2020; to nowa kompetencja, ktĂłra wymaga od inĹźyniera umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci poruszania siÄ&#x2122; w Ĺ&#x203A;wiecie cyfrowym oraz wykorzystywania narzÄ&#x2122;dzi Big Data.

W dobie globalizacji koniecznÄ&#x2026; kompetencjÄ&#x2026; inĹźyniera jest ZNAJOMOĹ&#x161;Ä&#x2020; JÄ&#x2DC;ZYKĂ&#x201C;W OBCYCH. BiegĹ&#x201A;e opanowanie jÄ&#x2122;zyka angielskiego wydaje siÄ&#x2122; w obecnych czasach naturalne i bezwzglÄ&#x2122;dnie wymagane od inĹźynierĂłw. A to dlatego, Ĺźe staĹ&#x201A; siÄ&#x2122; on jÄ&#x2122;zykiem nauki i wszystkie publikacje oraz specyfikacje techniczne tworzone sÄ&#x2026; w jÄ&#x2122;zyku angielskim. Coraz czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej teĹź inĹźynierowie pracujÄ&#x2026; w miÄ&#x2122;dzynarodowych zespoĹ&#x201A;ach projektowych i bez tej umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci nie mogÄ&#x2026; realizowaÄ&#x2021; swoich zadaĹ&#x201E;.

Model pracy caĹ&#x201A;y czas siÄ&#x2122; zmienia. InĹźynierowie nie pracujÄ&#x2026; juĹź zamkniÄ&#x2122;ci w jednym pokoju, w staĹ&#x201A;ych zespoĹ&#x201A;ach.

ZespoĹ&#x201A;y, w ktĂłrych pracujÄ&#x2026;, budowane sÄ&#x2026; pod konkretne projekty i w zwiÄ&#x2026;zku z tym inĹźynier pracuje w zmiennym otoczeniu. Dlatego na pierwszy plan wysuwajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; KOMPETENCJE INTERPERSONALNE. SzczegĂłlnie waĹźna okazuje siÄ&#x2122; umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; skutecznego komunikowania siÄ&#x2122;. WspĂłĹ&#x201A;czesny inĹźynier potrzebuje porozumiewaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; na wielu pĹ&#x201A;aszczyznach, wykorzystujÄ&#x2026;c róşne kanaĹ&#x201A;y komunikacyjne. Nasze badanie pokazaĹ&#x201A;o, Ĺźe wielu inĹźynierĂłw ma problemy ze skutecznym komunikowaniem siÄ&#x2122;, a co za tym idzie przekonywaniem innych do swoich pomysĹ&#x201A;Ăłw i koncepcji. Jest to dla inĹźynierĂłw bardzo poĹźÄ&#x2026;dana kompetencja, gdyĹź zdajÄ&#x2026; sobie sprawÄ&#x2122; z tego, Ĺźe skuteczne przekazywanie swoich myĹ&#x203A;li pozwala na oszczÄ&#x2122;dnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; czasu, przez co znacznie zwiÄ&#x2122;ksza efek- $ A

A tywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; ich pracy. Od inĹźyniera oczekujemy umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci przekazywania wiedzy osobom spoza krÄ&#x2122;gu swojej specjalizacji, coraz waĹźniejsza jest skuteczna komunikacja miÄ&#x2122;dzy inĹźynierem a menedĹźerem a takĹźe miÄ&#x2122;dzy inĹźynierem a uĹźytkownikiem, ktĂłry ma prawo nie rozumieÄ&#x2021; nomenklatury technicznej. Zadania InĹźyniera 4.0 sÄ&#x2026; bardzo róşnorodne, od nadzorowania procesami produkcyjnymi, przez dostarczanie danych do decyzji biznesowych, zarzÄ&#x2026;dzanie projektami, szukanie innowacyjnych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; i przekonywanie do ich wdroĹźenia, aş do konsultacji i sprzedaĹźy wypracowanych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E;. Skuteczna komu110

!

* $ 4' 4 4 6 > ) 6 )* <> % ) 4 % $ $ ) %4 L > 4 / % C 4 % < 6 % $ / % /W % %$")& / , %4 $ % % $ 4 % $ > % %6 % 4 & / % % $ % $ $ > )

= % $ % 5% $ *5 "= 4 % %$")&) 4 5* 4 $ ,$ ? $ 5 < $ 4 %$ %$" $ $ =

%

4 $

nikacja pozwala na lepsze zrozumienie oczekiwaĹ&#x201E; klienta (wewnÄ&#x2122;trznego i zewnÄ&#x2122;trznego) oraz peĹ&#x201A;niejsze zaspokojenie jego potrzeb. Okazuje siÄ&#x2122;, Ĺźe w szybko zmieniajÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; Ĺ&#x203A;wiecie nowych technologii wymaganiem jest patrzenie na caĹ&#x201A;y proces, a nie tylko na wÄ&#x2026;ski obszar swojej specjalizacji. Dlatego dopiero interdyscyplinarnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i szerszy horyzont pozwalajÄ&#x2026; na osiÄ&#x2026;ganie sukcesu w pracy inĹźyniera.

Kolejnym wyzwaniem jest UMIEJÄ&#x2DC;TNOĹ&#x161;Ä&#x2020; PRACY PROJEKTOWEJ oraz podejmowania decyzji, bez ktĂłrych trudno jest zrealizowaÄ&#x2021; projekt z powodzeniem, a przecieĹź coraz czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej inĹźynierowie z czĹ&#x201A;onkĂłw zespoĹ&#x201A;u projektowego stajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; kierownikami projektu â&#x20AC;&#x201C; to naturalna Ĺ&#x203A;cieĹźka rozwoju inĹźyniera. Tutaj pojawia siÄ&#x2122; takĹźe caĹ&#x201A;a gama KOMPETENCJI MENEDĹťERSKICH, jakĹźe waĹźnych dla zakoĹ&#x201E;czenia projektu z sukcesem PoczÄ&#x2026;wszy od umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci sĹ&#x201A;uchania, przez budowanie relacji, negocjacje, zarzÄ&#x2026;dzanie zmianÄ&#x2026; czy umiejÄ&#x2122;tne i etyczne wywieranie wpĹ&#x201A;ywu.

Z powyĹźszych rozwaĹźaĹ&#x201E; wyĹ&#x201A;ania siÄ&#x2122; wizja InĹźyniera 4.0 â&#x20AC;&#x201C; czĹ&#x201A;owieka renesansu Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;cego w sobie umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ci techniczne i humanistyczne, budujÄ&#x2026;cego mosty miÄ&#x2122;dzy Ĺ&#x203A;wiatem cyfrowym i fizycznym. NasuwajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; pytania â&#x20AC;&#x201C; czy nie szukamy ideaĹ&#x201A;u, czy nie przypisujemy cech wybitnej jednostki do caĹ&#x201A;ej grupy zawodowej? JesteĹ&#x203A;my przekonane, Ĺźe poznanie oczekiwaĹ&#x201E; i zadaĹ&#x201E; stojÄ&#x2026;cych przed kaĹźdym z nas otwiera wiele moĹźliwoĹ&#x203A;ci, buduje Ĺ&#x203A;wiadomoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i koniecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; samorozwoju, a tym samym pozwala nam konsekwentnie i wytrwale budowaÄ&#x2021; swĂłj zawodowy wizerunek inĹźyniera kreujÄ&#x2026;cego nie tylko rozwiÄ&#x2026;zania przemysĹ&#x201A;owe, ale takĹźe rozwijajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122;, jako czĹ&#x201A;owiek.

7" $ % C > &" % / 7 H- AUTOMATYKA

& =<

B Bionika (ang. bionics, niem. Bionik) â&#x20AC;&#x201C; zbitka dwĂłch angielskich sĹ&#x201A;Ăłw: biology i technics, ich ĹşrĂłdeĹ&#x201A; szuka siÄ&#x2122; z kolei w jÄ&#x2122;zyku greckim: od bios â&#x20AC;&#x201C; Ĺźycie i techne â&#x20AC;&#x201C; rzemiosĹ&#x201A;o. Termin bionics zostaĹ&#x201A; po raz pierwszy uĹźyty na pewnej konferencji naukowej w Dayton, Ohio, w 1960 r. WĹ&#x201A;adysĹ&#x201A;aw KopaliĹ&#x201E;ski, w swoim niedoĹ&#x203A;cignienie doskonaĹ&#x201A;ym SĹ&#x201A;owniku wyrazĂłw obcych z 1967 r., podaĹ&#x201A; definicjÄ&#x2122; bioniki jako dziedziny nauki opisujÄ&#x2026;cej i badajÄ&#x2026;cej moĹźliwoĹ&#x203A;ci wykorzystania procesĂłw biologicznych w technice, zwĹ&#x201A;aszcza w automatyce i budowaniu urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; technicznych na wzĂłr organizmĂłw Ĺźywych â&#x20AC;&#x201C; byĹ&#x201A;o to jeszcze kilka lat przed powstaniem pojÄ&#x2122;cia mechatronika i upowszechnieniem siÄ&#x2122; terminu robotyka.

I wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie â&#x20AC;&#x201C; jest jednak spory kĹ&#x201A;opot z tym przedrostkiem bio. JuĹź KopaliĹ&#x201E;ski musiaĹ&#x201A; uĹźyÄ&#x2021; terminu biologia, aby za jego pomocÄ&#x2026; definiowaÄ&#x2021; bionikÄ&#x2122;. A ten wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie fundaa)

b)

%

& K U ( " (

# 4 &# > =$ < ) 1 U ? J $ Y # &

$

$ & & $ $

" > ! * Z M

[

$ $ $ , .

a)

b)

c)

7 $

"# K U V O $ $ "# & X-B., U U "

$ $ ( J V > : & K

$ U & "# $

@

J , -L

6/2018

mentalny dla niej termin wprowadzili niezaleĹźnie od siebie dwaj uczeni, Gottfried Reinhold Treviramus i Jean-Baptiste de Lamarck, nazywajÄ&#x2026;c w 1802 r. biologiÄ&#x2026;, przez poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenie bios i logos (z jÄ&#x2122;zyka greckiego: sĹ&#x201A;owo, nauka) juĹź wtedy znanÄ&#x2026; doĹ&#x203A;Ä&#x2021; powszechnie dyscyplinÄ&#x2122; naukowÄ&#x2026;. A wkrĂłtce, w XIX w., pojawia siÄ&#x2122; biogeografia (Aleksander von Humboldt) i potem caĹ&#x201A;y szereg dyscyplin i dziaĹ&#x201A;Ăłw nauki wiÄ&#x2026;ĹźÄ&#x2026;cych z şywÄ&#x2026; naturÄ&#x2026; dotychczas oddzielone od niej dziaĹ&#x201A;y nauk, wymieniajÄ&#x2026;c tu tylko te podstawowe, jak np. biofizyka i biochemia. A dziĹ&#x203A; prawie wszystko, co ma jakikolwiek zwiÄ&#x2026;zek z przyrodÄ&#x2026;, ekologiÄ&#x2026; â&#x20AC;&#x201C; ktĂłra staĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; sama naukÄ&#x2026; badajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; powiÄ&#x2026;zania miÄ&#x2122;dzy organizmami Ĺźywymi a Ĺ&#x203A;rodowiskiem ich Ĺźycia, staje siÄ&#x2122; bio, jak np. biogeochemia, biotechnologia, biomateriaĹ&#x201A;y, bioinĹźynieria, â&#x20AC;Ś I w sĹ&#x201A;ownictwie dnia powszedniego, trochÄ&#x2122; juĹź karykaturalnie: biopokarmy, bioprzyprawy, biotoalety, â&#x20AC;Ś Ale wracajÄ&#x2026;c do bioniki â&#x20AC;&#x201C; wspĂłĹ&#x201A;czeĹ&#x203A;nie caĹ&#x201A;y obszar poszukiwaĹ&#x201E; rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; technicznych inspirowanych szeroko rozumianÄ&#x2026; przyrodÄ&#x2026; dzieli siÄ&#x2122; na dwa gĹ&#x201A;Ăłwne podobszary: â&#x2C6;&#x2019; biologii technicznej â&#x20AC;&#x201C; badajÄ&#x2026;cej Ĺ&#x203A;wiat natury metodami i kryteriami charakterystycznymi dla nauk inĹźynierskich tak, aby obiekty tych badaĹ&#x201E; mĂłc odpowiednio opisaÄ&#x2021;, zamodelowaÄ&#x2021; i udostÄ&#x2122;pniÄ&#x2021;; â&#x2C6;&#x2019; bioniki â&#x20AC;&#x201C; zajmujÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; wykorzystaniem podanych w biologii technicznej opisĂłw, modeli i charakterystycznych parametrĂłw, w celu przetworzenia ich w bioniczny projekt inĹźynierski, ale np. w zupeĹ&#x201A;nie innej skali wielkoĹ&#x203A;ci lub w zupeĹ&#x201A;nie innym przeznaczeniu niĹź jego naturalny, przyrodniczy pierwowzĂłr.

Biologia techniczna i bionika sÄ&#x2026; wiÄ&#x2122;c wzajemnie sprzÄ&#x2122;gniÄ&#x2122;te, a projekt bioniczny oznacza projekt ksztaĹ&#x201A;towany formÄ&#x2026; spotykanÄ&#x2026; w naturze, ale osadzony w polu oddziaĹ&#x201A;ywania róşnych uĹźytkowych i funkcjonalnych wymagaĹ&#x201E; praktycznych zwiÄ&#x2026;zanych z technikÄ&#x2026;.

UwaĹźa siÄ&#x2122; teĹź, Ĺźe bionika naleĹźy do mechatroniki i podobnie jak ona integruje róşne dziedziny nauki, zajmujÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; technicznym wykorzystaniem praw rzÄ&#x2026;dzÄ&#x2026;cych dziaĹ&#x201A;aniem i trwaniem szeroko rozumianej natury, w tym oczywiĹ&#x203A;cie takĹźe, ale nie tylko, co bardzo waĹźne, organizmĂłw Ĺźywych.

StÄ&#x2026;d teĹź uĹźywanie wielu innych, mieszczÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; w obszarze bioniki pojÄ&#x2122;Ä&#x2021; i terminĂłw, np. biomimetyka (od greckiego mimesis â&#x20AC;&#x201C; naĹ&#x203A;ladowanie, a wiÄ&#x2122;c naĹ&#x203A;ladowanie natury), takĹźe biomimikra lub jeszcze liczniejszych terminĂłw zwiÄ&#x2026;zanych z konkretnymi aplikacjami, np. bioelektryka (takĹźe bioelektrycznoĹ&#x203A;Ä&#x2021;), biotronika (takĹźe bioelektronika), biomechatronika, bioelektronika, biorobotyka (takĹźe kobiotyka lub kobotyka w odniesieniu do maszyn kolaborujÄ&#x2026;cych/kooperujÄ&#x2026;cych/wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;cych bezpoĹ&#x203A;rednio z czĹ&#x201A;owiekiem), bioinĹźynieria materiaĹ&#x201A;owa, biobudownictwo, takĹźe bioarchitektronika itp., itd.

Ta wspomniana juĹź licznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; powiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; z bio jest pochodnÄ&#x2026; rozszerzajÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; wspĂłĹ&#x201A;czeĹ&#x203A;nie, i to niezwykle szybko, poglÄ&#x2026;du na temat celowoĹ&#x203A;ci, nawet bezdyskusyjnej koniecznoĹ&#x203A;ci, powiÄ&#x2026;zania Ĺ&#x203A;wiata Ĺźywej i martwej natury oraz nauki i techniki w celu zachowania rĂłwnowagi ekologicznej chroniÄ&#x2026;cej nasz Ĺ&#x203A;wiat. Chyba wiÄ&#x2122;c najlepiej, najogĂłlniej, obejmowaÄ&#x2021; te wszystkie biotechniczne podejĹ&#x203A;cia i rozwiÄ&#x2026;zania, po prostu terminem inĹźynierii bionicznej.

111

a)

b)

c)

( " $ K U 7 = > $ $ "# # & "#

XJ , -B U U 7 =] > 4 4 $ ? XJ , -, U U $ $ #

Y M J ,

Od zarania swych rozumnych dziejĂłw czĹ&#x201A;owiek marzyĹ&#x201A; o wychodzeniu poza przypisane mu pierwotnie granice natury lub staraĹ&#x201A; siÄ&#x2122; to czyniÄ&#x2021;. Ĺ&#x161;lady tych marzeĹ&#x201E; moĹźna odnaleĹşÄ&#x2021; w Iliadzie Homera (ksiÄ&#x2122;ga XVIII, wiersz 285, okoĹ&#x201A;o 800 r. p.n.e.), w opisie jak bogowie greccy pomagali kulawemu Hefajstosowi: ... Dwa zaĹ&#x203A; posÄ&#x2026;gi w ksztaĹ&#x201A;cie dwĂłch dziewic zrobione Krok niepewny*) swym pewnym krokiem podpieraĹ&#x201A;y: I ruch, i gĹ&#x201A;os, i rozum bogi im nadaĹ&#x201A;y, I przemysĹ&#x201A;, najcudniejsze dzieĹ&#x201A;a robiÄ&#x2021; zdolny.

IdÄ&#x2026;, pilnie zwaĹźajÄ&#x2026;c na pana krok wolny...â&#x20AC;? *) Hefajstosa. Ĺ&#x161;lady zaĹ&#x203A; czynienia w tych odlegĹ&#x201A;ych czasach budzÄ&#x2026; do dziĹ&#x203A; naszÄ&#x2026; ciekawoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i zdziwienie o ówczesnych umiejÄ&#x2122;tnoĹ&#x203A;ciach korzystania z natury: z pĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;cej wody i wiatru, takĹźe ze skaĹ&#x201A; i mineraĹ&#x201A;Ăłw. Ĺ&#x161;wiadczÄ&#x2026; o tym pionowe wiatraki z rĂłwnin iraĹ&#x201E;skich, arabskie melioracje piaskĂłw pustyĹ&#x201E;, budowy kamiennych, antycznych siedlisk, greckich Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;tyĹ&#x201E;, sardyĹ&#x201E;skich nuragĂłw, egipskich i indiaĹ&#x201E;skich piramid.

Staramy siÄ&#x2122; czyniÄ&#x2021; to takĹźe obecnie i dobrych narzÄ&#x2122;dzi do tego dziaĹ&#x201A;ania dostarczajÄ&#x2026; nam zarĂłwno doĹ&#x203A;wiadczenia niezliczonych poprzednich pokoleĹ&#x201E;, jak i wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie nowoczesna technika, Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;c zaawansowane rozwiÄ&#x2026;zania mechaniczne i materiaĹ&#x201A;owe z rĂłwnie zaawansowanymi rozwiÄ&#x2026;zaniami sensorycznymi, procesorowymi, aktuacyjnymi i informatycznymi.

112

Za jednego z prekursorĂłw bioniki, ale juĹź w odniesieniu do czasĂłw nam prawie wspĂłĹ&#x201A;czesnych, uwaĹźa siÄ&#x2122; Leonarda da Vinci (1452â&#x20AC;&#x201C;1519) â&#x20AC;&#x201C; geniusza sztuki i techniki, ktĂłrego projekty inĹźynierskie daleko wyprzedzaĹ&#x201A;y jego epokÄ&#x2122;. Do tych projektĂłw zaliczyÄ&#x2021; naleĹźy przede wszystkim badanie lotu ptakĂłw i ssakĂłw, nietoperzy, w celu wykorzystania tych doĹ&#x203A;wiadczeĹ&#x201E; do projektowania maszyn do latania, opisanych szeregiem szkicĂłw.

Za drugiego prekursora bioniki przyjmuje siÄ&#x2122; Luigi Galvaniego (1737â&#x20AC;&#x201C;1798), fizyka, lekarza i fizjologa, ktĂłry jako pierwszy dostrzegĹ&#x201A; zjawiska elektryczne w trakcie skurczu miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ni.

Wyniki jego badaĹ&#x201E;, opisane w traktacie De viribus electricitatis in motu musculari commentaris (Bolonia, 1791 r.) zainspirowaĹ&#x201A;y Alessandra VoltÄ&#x2122; (1745â&#x20AC;&#x201C;1827) do budowy pierwszej baterii elektrycznej. CzyĹź moĹźe byÄ&#x2021; bardziej przekonujÄ&#x2026;cy przykĹ&#x201A;ad wykorzystania w technice, takĹźe tej najbardziej nowoczesnej, z silnikiem samochodu napÄ&#x2122;dzanym elektrycznoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; bateryjnÄ&#x2026; wĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie, doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; bionicznych?

UwaĹźa siÄ&#x2122; coraz czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej, Ĺźe caĹ&#x201A;a natura, w jej pierwotnym znaczeniu otaczajÄ&#x2026;cej czĹ&#x201A;owieka rzeczywistoĹ&#x203A;ci, a nie tylko późniejszego jej ujÄ&#x2122;cia jako przyrody Ĺźywej, z jej niewyobraĹźalnym bogactwem form, procesĂłw i trwajÄ&#x2026;cego od 4,5 mld lat (ok. 1/3 czasu trwania WszechĹ&#x203A;wiata) ewolucyjnego doskonalenia, powinna staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; przedmiotem najĹźywszego zainteresowania inĹźynierĂłw, ktĂłrzy powinni jej doskonaĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci wykorzystywaÄ&#x2021; w nieporĂłwnywalnie wiÄ&#x2122;kszym wymiarze, niĹź czyniÄ&#x2026; to dotychczas. To spostrzeĹźenie legĹ&#x201A;o u podstaw zainteresowania inĹźynieriÄ&#x2026; bionicznÄ&#x2026; Wilfrieda Stolla, wspĂłĹ&#x201A;wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciciela koncernu Festo, jednego z wiodÄ&#x2026;cych w skali Ĺ&#x203A;wiatowej wytwĂłrcy sprzÄ&#x2122;tu stosowanego w automatyzacji przemysĹ&#x201A;owych procesĂłw produkcyjnych. To dziÄ&#x2122;ki niemu, od lat 90. XX w., realizuje siÄ&#x2122; w tej firmie kolejne bioniczne projekty inĹźynierskie, przetwarzajÄ&#x2026;ce w niepowtarzalnie twĂłrczy sposĂłb wzory z przyrody Ĺźywej i martwej w nowe, innowacyjne rozwiÄ&#x2026;zania techniczne w obszarze automatyki a)

b)

c)

7

K U V Q M > $ # $

$ X-BD- U U ? " $ > $ X73 U

$ $ ( ! M X\ )

] V U U ? " $ > $ X73 U

# # & XJ U , -,

AUTOMATYKA

& =< i robotyki przemysĹ&#x201A;owej. W 2013 r. czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; z tych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; byĹ&#x201A;a prezentowana w trakcie Bionic Day w Politechnice Warszawskiej, takĹźe podczas Jubileuszowych Dni Festo Polska w 2015 r. w Centrum Nauki Kopernik i w ogrodach przed Arkadami Kubickiego Zamku KrĂłlewskiego w Warszawie.

Natura jednak nie moĹźe byÄ&#x2021; niewolniczo kopiowana â&#x20AC;&#x201C; tego nie da siÄ&#x2122; uczyniÄ&#x2021;, to prowadzi zwykle do katastrofy. InĹźynier moĹźe wykorzystaÄ&#x2021; tylko te zasady, ktĂłre legĹ&#x201A;y u jej podstaw â&#x20AC;&#x201C; i wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie te zasady, wedĹ&#x201A;ug Stolla, winien wbudowaÄ&#x2021; w projektowane bionicznie urzÄ&#x2026;dzenia i maszyny. WĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie, i tylko jako bodziec, jako zachÄ&#x2122;tÄ&#x2122;, jako inspiracjÄ&#x2122;, ale takĹźe jako niezastÄ&#x2026;piony drogowskaz bionicznego postÄ&#x2122;powania.

Do szczegĂłlnie interesujÄ&#x2026;cych i juĹź wykorzystywanych w praktyce projektĂłw bionicznych firmy Festo naleĹźy Bionic Handling Assistant, pneumotroniczny aktuator wzorowany na budowie trÄ&#x2026;by sĹ&#x201A;onia, zapewniajÄ&#x2026;cy miÄ&#x2122;kkie, dostÄ&#x2122;pne dla rÄ&#x2122;ki ludzkiej manipulacje transportowanymi przedmiotami w caĹ&#x201A;ej, swojej trĂłjwymiarowej przestrzeni roboczej. JednÄ&#x2026; z wielu pasjonujÄ&#x2026;cych aplikacji jest intensywna pomoc w opiece lekarskiej i pielÄ&#x2122;gniarskiej osĂłb niedoĹ&#x201A;Ä&#x2122;Ĺźnych, obĹ&#x201A;oĹźnie chorych, z urazami mĂłzgu, w Ĺ&#x203A;piÄ&#x2026;czce patologicznej i farmakologicznej, takĹźe z gĹ&#x201A;Ä&#x2122;boko zaawansowanym autyzmem.

RĂłwnie interesujÄ&#x2026;cym i czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciowo wzorowanym na opisanym poprzednio bionicznym manipulatorze jest odbiegajÄ&#x2026;ca, od rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; i aplikacji konwencjonalnych maszyn manipulacyjnych, budowa kobota â&#x20AC;&#x201C; robota z klasy maszyn dopuszczonych do bezpoĹ&#x203A;redniej wspĂłĹ&#x201A;pracy (nazywanej takĹźe kooperacjÄ&#x2026; lub kolaboracjÄ&#x2026;) z czĹ&#x201A;owiekiemâ&#x20AC;&#x201C;pracownikiem obsĹ&#x201A;ugujÄ&#x2026;cym stanowiska, urzÄ&#x2026;dzenia lub maszyny produkcyjne. IstotÄ&#x2026; aplikacji kobotĂłw jest usuniÄ&#x2122;cie z przestrzeni produkcyjnej zarĂłwno urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; zabezpieczajÄ&#x2026;cych czĹ&#x201A;owieka przed kontaktem z maszynÄ&#x2026; manipulacyjnÄ&#x2026;, jak obszarĂłw zamkniÄ&#x2122;tych, oddzielonych od czĹ&#x201A;owieka. W rozwiÄ&#x2026;zaniu firmy Festo BionicCobot jest napÄ&#x2122;dzany pneumotronicznie z zaĹ&#x201A;oĹźeniem przechodzenia do trybu pracy kolaboracyjnej w chwili pojawienia siÄ&#x2122; pracownika w przestrzeni mechanizmu maszyny. Dodatkowo kobot moĹźe byÄ&#x2021; wyposaĹźony w bioniczny, miÄ&#x2122;kki, uniwersalny chwytak OctopusGripper zapewniajÄ&#x2026;cy realizacjÄ&#x2122;, oprĂłcz zadaĹ&#x201E; produkcyjnych, takĹźe opisane wyĹźej zadania opiekuĹ&#x201E;czo-pielÄ&#x2122;gniarskie.

Oba prezentowane rozwiÄ&#x2026;zania bioniczne i ich zorientowane na wspĂłĹ&#x201A;pracÄ&#x2122; z czĹ&#x201A;owiekiem aplikacje tworzÄ&#x2026; podstawÄ&#x2122; do rozwoju przyszĹ&#x201A;ej, zrobotyzowanej przestrzeni Ĺźyciowej czĹ&#x201A;owieka (ang. robo-augumented living space of the future).

Do tej bionicznie zrobotyzowanej przestrzeni Ĺźycia i pracy czĹ&#x201A;owieka odnosi siÄ&#x2122; takĹźe szczegĂłlnie badany obecnie obszar bioniki, jakim jest bioneurorobotyka, prĂłbujÄ&#x2026;ca znaleĹşÄ&#x2021; inne niĹź dotychczas sposoby nastawiania i programowania urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; i maszyn mechatronicznych. Jest ono bowiem ciÄ&#x2026;gle jeszcze prowadzone tak, jak w rozwiÄ&#x2026;zaniach konwencjonalnych, przez operatora lub uĹźytkownika posĹ&#x201A;ugujÄ&#x2026;cego siÄ&#x2122; sensorami elektromechanicznymi lub elektronicznymi umieszczonymi na pulpitach i panelach sterowniczych, w przypadku wspomagania komputerowego â&#x20AC;&#x201C; klawiaturami, myszami i monitorami dotykowymi. W bardziej zaawansowanych rozwiÄ&#x2026;zaniach biomechatronicznych uĹźywajÄ&#x2026;cych gĹ&#x201A;osu (np. komend do prowadzenia endoskopu przez chirurga w ope6/2018

a)

b)

7 "

# & > 7 Y =

J , -,K U

" $

U " $

& $

$ a)

b)

7 " K U " $ " & & 7 3 U $

8 Q

# J , -B a)

b)

? " $ @ $ X73 U "#

$ $ $

$ $ $ $ # ( % M < * K U " &

$

73 U $ = Z

$

= $

;

) % " , -F

racjach teleoperacyjnych), mimiki twarzy (np. do sterowania wĂłzkami inwalidzkimi przez pacjentĂłw pozbawionych sprawnoĹ&#x203A;ci ruchowej koĹ&#x201E;czyn), ruchĂłw ramion i dĹ&#x201A;oni (np. do bezpiecznego programowania robotĂłw przemysĹ&#x201A;owych).

W najbardziej zaawansowanych rozwiÄ&#x2026;zaniach elektromiografii (EMG), np. do sterowania aktywnymi ortezami utraconych lub niesprawnych koĹ&#x201E;czyn. OgĂłlnie jest to bioniczne wykorzystanie procesĂłw myĹ&#x203A;lowych mĂłzgu czĹ&#x201A;owieka, ale przeksztaĹ&#x201A;conych w jego ukĹ&#x201A;adzie nerwowym na ruch jego ukĹ&#x201A;adu miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;niowo-szkieletowego, z caĹ&#x201A;ym zbiorem moĹźliwych bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw popeĹ&#x201A;nianych w trakcie kolejnego przeksztaĹ&#x201A;cania tego ruchu na ruch elementĂłw elektromechanicznych lub inne dziaĹ&#x201A;ania, np. o charakterze sensorycznym lub wizyjnym, sĹ&#x201A;uĹźÄ&#x2026;ce wprowadzaniu informacji do uĹźytkowanych urzÄ&#x2026;dzeĹ&#x201E; i maszyn.

113

a)

b)

7 " K U $

"

= $

;

) % " U

" 4

) < E$ "

7 2 " $ ( < , -L>, -B

*

? " $ > $

X73 U

$

$ $ $ $ & $ K $

$

$

= $

;

) % " J , -L

W tej sytuacji narzuca siÄ&#x2122; rozwiÄ&#x2026;zanie o wybitnie silnym charakterze bionicznym, polegajÄ&#x2026;ce na zastosowaniu nieinwazyjnego interfejsu mĂłzgâ&#x20AC;&#x201C;komputer BCI (ang. Brain Computer Interface), ktĂłry moĹźe staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; w niedalekiej przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci gĹ&#x201A;ĂłwnÄ&#x2026; lub dodatkowÄ&#x2026; metodÄ&#x2026; sterowania urzÄ&#x2026;dzeniami, maszynami i systemami mechatronicznymi. PotwierdzajÄ&#x2026; to udane zastosowania BCI w medycynie, zaawansowane prĂłby kierowania pojazdami autonomicznymi, coraz liczniejsze wykorzystanie BCI w grach komputerowych, w tym takĹźe w prĂłbach gier czynnoĹ&#x203A;ciowych, Sensoryka BCI obejmuje róşne metody pomiaru aktywnoĹ&#x203A;ci mĂłzgu, takie jak eletroencefalografia (EEG), magnetoencefalografia (MEG), rezonans magnetyczny (MRI) lub spektroskopia w bliskiej podczerwieni (NIRS). Metody te sÄ&#x2026; aktualnie rozwijane w obszarze bioinĹźynierii medycznej. Udowodniono juĹź moĹźliwoĹ&#x203A;ci ich zastosowania w porozumiewaniu siÄ&#x2122; osĂłb niepeĹ&#x201A;nosprawnych, sterowaniu jedno-, dwu- a nawet trĂłjwymiarowego i rozrywki. Badane sÄ&#x2026; moĹźliwoĹ&#x203A;ci wykorzystania tych metod, w tym wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie EEG, w mechatronice.

W badaniach tych prĂłbuje siÄ&#x2122; korzystaÄ&#x2021; z pomiaru róşnych rodzajĂłw aktywnoĹ&#x203A;ci mĂłzgu, takich jak potencjaĹ&#x201A;y wywoĹ&#x201A;ane, wolne potencjaĹ&#x201A;y korowe, wzrokowe potencjaĹ&#x201A;y wywoĹ&#x201A;ane stanu ustalonego i rytmy sensomotoryczne. Ze wzglÄ&#x2122;du na specyfikÄ&#x2122; zastosowania EEG, system powinien byÄ&#x2021; niezaleĹźny od wzroku, z moĹźliwie najkrĂłtszym czasem uczenia 114

uĹźytkownika, w tym z wykorzystaniem tylko wyobraĹźenia ruchu. SygnaĹ&#x201A;y pomiarowe sÄ&#x2026; klasyfikowane w celu wyodrÄ&#x2122;bnienia ich cech charakterystycznych. Klasyfikacja sygnaĹ&#x201A;u moĹźe wynikaÄ&#x2021; z analizy róşnych parametrĂłw sygnaĹ&#x201A;Ăłw: prostych, takich jak czÄ&#x2122;stoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wywoĹ&#x201A;ywania impulsĂłw lub Ĺ&#x203A;rednia moc sygnaĹ&#x201A;u lub zĹ&#x201A;oĹźonych, jak np. koherencja spektralna.

Preferowane sÄ&#x2026; proste algorytmy klasyfikacji ze wzglÄ&#x2122;du na Ĺ&#x201A;atwiejszÄ&#x2026; i bardziej efektywnÄ&#x2026; adaptacjÄ&#x2122;. DziÄ&#x2122;ki zastosowaniu zasad uczenia biomaszynowego, spodziewane jest skrĂłcenie czasu uczenia uĹźytkownika, zniwelowanie wpĹ&#x201A;ywu naturalnych wahaĹ&#x201E; aktywnoĹ&#x203A;ci mĂłzgu i zwiÄ&#x2122;kszenie dokĹ&#x201A;adnoĹ&#x203A;ci. Bada siÄ&#x2122; takĹźe zastosowanie ukĹ&#x201A;adĂłw hybrydowych, w ktĂłrych do wyznaczania sygnaĹ&#x201A;u sterujÄ&#x2026;cego, oprĂłcz sygnaĹ&#x201A;Ăłw mĂłzgowych EEG, mogÄ&#x2026; byÄ&#x2021; wykorzystane rĂłwnieĹź inne postacie sygnaĹ&#x201A;Ăłw, takie jak obrĂłt gĹ&#x201A;owy lub aktywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ni EMG. Interfejs BCI jest rozwiÄ&#x2026;zaniem, ktĂłre ma zapewniÄ&#x2021; mĂłzgowi czĹ&#x201A;owieka, bez aktywowania jego aktonĂłw miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;niowych, fascynujÄ&#x2026;ce moĹźliwoĹ&#x203A;ci oddziaĹ&#x201A;ywania na produkty mechatroniczne. PasjonujÄ&#x2026;ce, choÄ&#x2021; jeszcze nadal przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciowe, w horyzoncie czasowym transformacji przemysĹ&#x201A;owej 4.0 i peĹ&#x201A;nego uruchomienia przemysĹ&#x201A;u przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci, ale jak najbardziej moĹźliwe, wydaje siÄ&#x2122; korzystanie z BCI we wszystkich klasach i rozwiÄ&#x2026;zaniach przemysĹ&#x201A;owych maszyn produkcyjnych i manipulacyjnych.

Kolejnym polem szczegĂłlnego zainteresowania opisanymi wyĹźej rozwiÄ&#x2026;zaniami bionicznymi, szczegĂłlnie wspomnianÄ&#x2026;, zrobotyzowanÄ&#x2026; przestrzeniÄ&#x2026; Ĺźycia i pracy czĹ&#x201A;owieka, wydaje siÄ&#x2122; byÄ&#x2021; architektronika. Projektowanie, budowa i montaĹź wspomagany przez biorobotykÄ&#x2122; to istotny, ale nie jedyny przykĹ&#x201A;ad wykorzystywania systemĂłw biomechatronicznych w architekturze. Zautomatyzowane i zrobotyzowane Ĺ&#x203A;rodowisko ma wspieraÄ&#x2021; uĹźytkownikĂłw, w tym przede wszystkim osoby starsze i niepeĹ&#x201A;nosprawne, w wykonywaniu codziennych czynnoĹ&#x203A;ci. Pojawia siÄ&#x2122; teĹź moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; poprawy i dostosowania parametrĂłw Ĺ&#x203A;rodowiskowych do indywidualnych potrzeb tych osĂłb i warunkĂłw zewnÄ&#x2122;trznych.

ChoÄ&#x2021; idea stosowania ruchomych elementĂłw w architekturze nie jest nowym pomysĹ&#x201A;em, czego przykĹ&#x201A;adem sÄ&#x2026; chociaĹźby Ĺ&#x203A;redniowieczne mosty zwodzone, jej ukonstytuowanie nastÄ&#x2026;piĹ&#x201A;o dopiero na przeĹ&#x201A;omie lat 60. i 70. XX stulecia.

PozwoliĹ&#x201A; na to rozwĂłj nowych technologii, w tym sensorĂłw, aktuatorĂłw i procesorĂłw sĹ&#x201A;uĹźÄ&#x2026;cych do intensywnego przetwarzania danych.

Termin architektura kinetyczna odnosi siÄ&#x2122; do budynkĂłw zaprojektowanych z myĹ&#x203A;lÄ&#x2026; o moĹźliwoĹ&#x203A;ci wprawiania w ruch elementĂłw struktury obiektu. Jednym z prekursorĂłw tej architektury byĹ&#x201A; Buckminster Fuller (1895â&#x20AC;&#x201C;1983), amerykaĹ&#x201E;ski konstruktor, architekt i filozof, twĂłrca konstruktywizmu. William Zuk i Roger H. Clark, w wydanej w 1970 r. ksiÄ&#x2026;Ĺźce Kinetic Architecture, pogĹ&#x201A;Ä&#x2122;biajÄ&#x2026; rozumienie pojÄ&#x2122;cia natury architektury kinetycznej. Autorzy wyznaczajÄ&#x2026; w niej warunki i kierunki rozwoju tej gaĹ&#x201A;Ä&#x2122;zi architektury, miÄ&#x2122;dzy innymi przez czerpanie inspiracji wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie ze Ĺ&#x203A;wiata natury, roĹ&#x203A;lin, zwierzÄ&#x2026;t, mineraĹ&#x201A;Ăłw, tzn. wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie przez bionikÄ&#x2122;.

PojÄ&#x2122;cie architektury responsywnej (od ang. response), odpowiadajÄ&#x2026;cej na zmieniajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; potrzeby oraz ĹźÄ&#x2026;dania uĹźytkowAUTOMATYKA

& =< nikĂłw oraz dostosowujÄ&#x2026;cej siÄ&#x2122; do zmian warunkĂłw Ĺ&#x203A;rodowiskowych narodziĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w podobnym okresie i zostaĹ&#x201A;o opisane przez Nicholasa Negroponte, zaĹ&#x201A;oĹźyciela Architecture Machine Group w MIT (1967 r.). Negroponte przedstawiaĹ&#x201A; architekturÄ&#x2122; jako naturalny produkt wykorzystania techniki komputerowej. PrzewidujÄ&#x2026;c juĹź w 1970 r. rolÄ&#x2122; sensorĂłw i aktuatorĂłw, zintegrowanych z budynkiem pisaĹ&#x201A;, Ĺźe nie tylko bÄ&#x2122;dzie moĹźliwe monitorowanie i regulowanie warunkĂłw Ĺ&#x203A;rodowiskowych, ale takĹźe uĹ&#x201A;atwienie zmian w aktywnoĹ&#x203A;ci uĹźytkownikĂłw przez alokacjÄ&#x2122; elementĂłw i wyposaĹźenia przestrzeni funkcjonalnych (w tym budynku), a wiÄ&#x2122;c przez wspomnianÄ&#x2026; juĹź zrobotyzowanÄ&#x2026; przestrzeĹ&#x201E; ĹźyciowÄ&#x2026; czĹ&#x201A;owieka.

W XIX stuleciu filozofowie i artyĹ&#x203A;ci nazywali architekturÄ&#x2122; muzykÄ&#x2026; zastygĹ&#x201A;Ä&#x2026; (Friedrich W.J. Schelling, 1803 r.) lub oniemiaĹ&#x201A;Ä&#x2026; (Johan Wolfgang von Goethe, 1833 r., Die Baukunst ist eine verstummte Tonkunst). Wobec obiektĂłw architektonicznych, ktĂłre mogÄ&#x2026; zmieniaÄ&#x2021; swoje parametry, funkcje i geometriÄ&#x2122;, porĂłwnania te sÄ&#x2026; juĹź nieaktualne. Statyczna przez wieki bryĹ&#x201A;a budowli moĹźe byÄ&#x2021; wprawiona w ruch przez nas, nawet przez nasze myĹ&#x203A;li lub przez zmieniajÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; parametry otoczenia, ba â&#x20AC;&#x201C; nawet przez muzykÄ&#x2122;. DziÄ&#x2122;ki nowym technologiom bezwĹ&#x201A;adna dotychczas bryĹ&#x201A;a zostaje wzbogacona o sensory, procesory, aktuatory, roboty oraz systemy obliczeniowe dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026;ce dynamicznie w czasie rzeczywistym oraz sieci komunikacyjne kontaktujÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; ze Ĺ&#x203A;wiatem zewnÄ&#x2122;trznym, stajÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; systemem Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;cym mechatronikÄ&#x2122; i architekturÄ&#x2122; w caĹ&#x201A;kiem nowÄ&#x2026; dyscyplinÄ&#x2122; techniki: architektronikÄ&#x2122;. W najprostszym wykonaniu tego systemu, w etapie przejĹ&#x203A;ciowym, jako elementy kinetyczne budynku, zmieniajÄ&#x2026;ce jego wyglÄ&#x2026;d, charakter lub funkcjonalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. MogÄ&#x2026; one zmieniaÄ&#x2021; swoje poĹ&#x201A;oĹźenie, pozycjÄ&#x2122; lub orientacjÄ&#x2122; w odpowiedzi na sygnaĹ&#x201A; z sensorĂłw bÄ&#x2026;dĹş w wyniku implementacji zaprogramowanej lub wymuszonej sekwencji sygnaĹ&#x201A;Ăłw sterujÄ&#x2026;cych.

WspĂłĹ&#x201A;czesna architektura musi juĹź byÄ&#x2021; postrzegana jako system dynamiczny, nawet jako bioorganizm zdolny modyfikowaÄ&#x2021; sam siebie. PojÄ&#x2122;cie architektroniki lub robo-architektury lub bio-architektury, okreĹ&#x203A;lajÄ&#x2026;ce dyscyplinÄ&#x2122; Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czÄ&#x2026;cÄ&#x2026; w sobie architekturÄ&#x2122; i mechatronikÄ&#x2122;, zostaĹ&#x201A;o stworzone w oczekiwaniu na sygnalizowany juĹź rozwĂłj integracji obu dziedzin.

Razem z kontrolowanymi przez uĹźytkownika zmechatronizowanymi systemami kinetycznymi wykorzystujÄ&#x2026;cymi sensory, procesory i aktuatory, zasĹ&#x201A;uguje na szczegĂłĹ&#x201A;owÄ&#x2026; analizÄ&#x2122; i jest przedmiotem juĹź rozpoczÄ&#x2122;tych badaĹ&#x201E;, prowadzonych przez dwie jednostki Politechniki Warszawskiej: WydziaĹ&#x201A; Architektury i WydziaĹ&#x201A; Mechatroniki.

Dobrym przykĹ&#x201A;adem podobnych badaĹ&#x201E; byĹ&#x201A; niedawno zakoĹ&#x201E;czony projekt LISA Habitec, prowadzony w wyniku dwuletniej (2014â&#x20AC;&#x201C;2016) wspĂłĹ&#x201A;pracy multidyscyplinarnej grupy kierowanej przez Thomasa Bocka w Technische Universität MĂźnchen. Jego celem byĹ&#x201A;a niezwykle waĹźna kwestia spoĹ&#x201A;eczna, jakÄ&#x2026; jest mechatroniczne i architektoniczne wsparcie seniorĂłw, osĂłb niedoĹ&#x201A;Ä&#x2122;Ĺźnych, chorych i kalekich, wymagajÄ&#x2026;cych opieki. Celem projektu byĹ&#x201A;o opracowanie techniki, ktĂłra moĹźe wspieraÄ&#x2021; ludzi i zagwarantowaÄ&#x2021; im samodzielne Ĺźycie dĹ&#x201A;uĹźej. LISA oferuje funkcjonalne, inteligentne meble, ktĂłre zapewniajÄ&#x2026; pomoc fizycznÄ&#x2026; i technicznÄ&#x2026;. Wszystkie funkcje sÄ&#x2026; modularne (umoĹźliwiajÄ&#x2026; zmiany), a zatem adaptowalne 6/2018

a)

b)

c)

7

K U

M % Y

!Z 2 J , D U J $ J 7 $ , , U

= $ % & =

)

% " , -F >

0

? $

"# # X

& & $ U # $

K

"# $

a)

b)

c)

7 $ ' >

K U ^O ) 1

9 ] Y 2 U $ ^^ 1

! $ Y , ,

115

Ten przykład ilustruje wprost niewyobrażalny jeszcze dzisiaj potencjał bioi robo-architektury wzbogaconej urządzeniami, maszynami i systemami bionicznymi.

Dotyczy to szczególnie biorobotyki społecznej o zaawansowanej autonomii i możliwościach bezpośredniej współpracy z człowiekiem, czyli wspomnianej już kobotyki, w tym robotyki antropomorficznej, przeznaczonej do wspomagania osób chorych, kalekich lub niedołężnych oraz personelu lekarskiego i pielęgniarskiego, opiekującego się tymi osobami.

Japońskie prognozy zakładają, że w 2025 r. w każdej rodzinie w tym kraju będzie obecny kobot o właściwościach społecznych – antropomorficzny lub humanoidalny, wspomagający lub zastępujący wykonywanie rutynowych czynności dnia powszedniego. Zastosowanie w tych aplikacjach rozwiązań wziętych z inżynierii bionicznej jest oczywiste.

Bibliografia • Andreani S., Bechthold M., (R)evolving Brick: Geometry and Performance Innovation in Ceramic Building Systems Through Design Robotics, [in:] Gramazio, K. (ed.), Fabricate: Negotiating Design & Making, Gbt Verlag, Zürich 2014.

• Bock Th., Construction robotics enabling innovative disruption and social supportability, [in:] Proceedings of the International Symposium on Automation and Robotics in Construction (ISARC), Vilnius Gediminas Technical University, Department of Construction Economics & Property, Vilnius 2015, 1–11.

• Brüninghaus J., Stum S., Nelles J., Mertens A., Schlick Ch., Brell-Cockan S., Arbeitsorganisatorische und ergonomische Anforderungen an die Mensch-Roboter-Interaktion auf der Baustelle der Zukunft, Kongress der Gesellschaft für Arbeitswissenschaft e.v., RWTH Aachen 2016.

• Bugała M., Chudzik T., Karczewski M., Pokorski P., Opracowanie i realizacja roboszczura dla Pracowni Neurobiologii Emocji Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN, Praca dyplomowa inżynierska (promotor M. Olszewski), Politechnika Warszawska 2017.

• Cegielska A., Olszewski M., Nieinwazyjny interfejs mózg-komputer do zastosowań technicznych, „Pomiary Automatyka Robotyka”, R 19, Nr 3, 2015, 5–14.

• Frontzek H., Meating with Bionic, Prezentacja medialna, Bionic Day, Politechnika Warszawska, 2013.

• George L., Lécuyer A. et al., An overview of research on „passive” brain-computer interfaces for implicit human-computer interaction, International Conference on Applied Bionics and Biomechanics ICABB 2010 – Workshop W1’Brain – Computer Interfacing and Virtual Reality’, 2010.

• Górska M., Olszewski M., Interfejs mózg-komputer w zadaniu sterowania robotem mobilnym, „Pomiary Automatyka Robotyka”.

R. 19, Nr 3, 2015, 15–24.

• Górska T., Majczyński H., Mechanizmy sterowania ruchami dowolnymi, [w:] praca zbiorowa Górska T., Grabowska A., Zagrodzka J., Mózg a zachowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.

• Graham W., Miasta wyśnione. Siedem wizji urbanistycznych, które kształtują nasz świat. Wyd. Karakter, Kraków 2016.

• Gramazio F., Kohler M., Willmann J., The robotic touch – How robots change architecture, Park Books, Zürich 2017.

• Gürkök H., Nijholt A., Poel M., Obbink M., Evaluating a multi– player brain–computer interface game: Challenge versus co-experience, „Entertainment Computing”, 4, 2013, 195–203.

• Herwig O., Thallemer A. et. al., Air/Luft. Unity of art and science, Arnoldsche Art Publishers, Stuttgart 2005.

116

• Herwig O., Thallemer A. et. al., Water/Wasser. Unity of art and science, Arnoldsche Art Publishers, Stuttgart 2008.

• Kaliczyńska M., Dąbek P., Value of the Internet of Things for the Industry – An Overview, [in:] Mechatronics: Ideas for Industrial Applications, 2015, 51–63.

• Keating S.J. et al., Architectural Robot. Toward Site-specific and Self-sufficient Robotic Fabrication on Architectural Scales, [in:] Science Robotics, Vol. 2, Issue 5, 2017.

• Knothe J., Sztuka budowania, Wyd. Karakter, Kraków 2015.

• Kohler M. et al., The robotic touch: How robots change architecture: Gramazio & Kohler Research, ETH Zürich, Zürich Park Books 2005–2017.

• Korczak M., Projekt robota współpracującego, Praca dyplomowa inżynierska (promotor M. Olszewski), Politechnika Warszawska 2018.

• Lee E.C., Woo J.C., Kim J.H., Whang M., Park K.R., A brain–computer interface method combined with eye tracking for 3D interaction, „Journal of Neuroscience Methods”, 190(2), 2010, 289–298.

• Mianowski K., Berns K., Robot humanoidalny ROMAN, „Pomiary Automatyka Robotyka”, R. 20, Nr 1, 2016, 37–46.

• Miodownik M., W rzeczy samej. Osobliwe historie współczesnych materiałów, które nadają kształt naszemu światu, Wyd. Karakter, Kraków 2016.

• Olszewski M., Basics of Servopneumatics, VDI Verlag, Dusseldorf 2007.

• Olszewski M., Mechatronizacja produktu i produkcji – przemysł 4.0. „Pomiary Automatyka Robotyka”, R. 20, Nr 3, 2016, 13–28, „Napędy i Sterowanie”, 6(19), 2017, 74–90.

• Olszewski M., O istocie mechatroniki i bioniki, Prezentacja medialna, „Bionic Day”, Politechnika Warszawska, 2013.

• Olszewski M., Wojtowicz J., Kukiełka K., Słyk J., Strzała M., Ergontronics. „Booklet” by Faculty of Architecture and Faculty of Mechatronics, Warsaw University of Technology 2015.

• Olszewski M., Wojtowicz J., Wrona S., Dąbrowska-Żółtak K., Mechatronika w architekturze – architektronika, „Pomiary Automatyka Robotyka”, R. 21, Nr 3, 2017, 11–25.

• Park D., Bechthold M., Designing biologically inspired smart building systems: processes and guidelines, „International Journal of Architectural Computing”, Vol. 11, No. 4, 2013, 437–467.

• Reyes J.F., Tosunoglu S., An overview of brain-computer interface technology applications in robotics, [in:] Florida Conference on Recent Advances in Robotics, May, 2011, 4–5.

• Stoll B. et. al., Einheit und Vielfalt, Festo, Esslingen 1997.

• Stoll W., Bionics. Inspiring technology, Verlag Hermann Schmidt, Mainz 2012.

• Stumm S., Braumann J., von Hilchen M., Brell-Cokcan S., On-site robotic construction assistance for assembly using a-priori knowledge and human-robot collaboration, (in) Rodić A., Boranglu T. (eds), Advances in robot design and intelligent control, Vol. 540, Springer 2017.

• Úbeda A., Iáńez E., Azorín J. M., Shared control architecture based on RFID to control a robot arm using a spontaneous brain–machine interface, „Robotics and Autonomous Systems”, 61(8), 2013, 768– 774.

• Wojtowicz J. et al., Architectronics: towards a responsive enviroment, „International Journal of Architectural Computing”, Vol. 9, No. 1, 2011, 77–98.

• Wolpaw J.R., Wolpaw E.W., Brain-computer interfaces: something new under the sun, [in:] Brain-Computer Interfaces: Principles and Practice. Oxford University Press New York, 2012.

Mariusz Olszewski Politechnika Warszawska

AUTOMATYKA

%$" 5

;& , & 3 &

, ' ' $

( & K K I `6$ 4R " $ 5

I 5

) / / $$ $ " / , " % /> ) * %$ $ $ $ $ %

$ $ #% = $ > ) %

$" % & $ $ $ >

= 6= % $

, 4 , $ $ % 6 $

` %$ $ "&=6 $> ) $ 6$ $ %$ % $

/ $ " / 4 *$ $ $ $ >

& 4 / / % % $ > * 5 % $

&$ % % $ 6 $ ) 4 6 % / 6 % % $ % $ # 4 $" $ $*5: " $

*$ / $ " / 4

*$ 6 %$ $ > 4 *$ & 4 & 6

= % / % / # $ $ % 5 $" $ $ < $ % *$ 6 < % %$") $ % $ 4 % /

$ % / * > / " % ) % / *$ " < " % % < 6 $ %4 $ 5 4 % 5

% $ 4

$ $ $ % & ) %5 /> % $ = ] & $

% & $ $ $ 4

6 $C > 4 $ $ % N O 6 N $O *$ ) 46 6 % $ %& * /

$ ) K $ $ < $ % $ $ $ $ % $" $ % % $ "$ H$ / " > ) $ * 5 %$ $ $ $ $ 4"&=6 $" %$

54 4S

G 6 6 $ =% / > % % $ % %$% $" ) ) $ =% $ " 6 6 % $" % & 6 4 $ - $ $ %$% I = `6$ > S

$

% 4` $ $ $ ( 6 %

I #7 7 4S

54 $ % %$ 4 %$ / $ / % 4 4 %$ % % $ $ $ % " $C $ / % /> $

& &5 %$ %$ "&=6 $" 4 " 6 6 % $" $ 6 $ 5 4 %

*$ *

H , Q 8 = 7 = *

$ !

2 ! $ M D - , -.

N"4 3 & 3 & , "3 5B CO

7 ! $> R 6

# $ ,4

\ "/8H$ / , " 4 ] " % $> *$4 %$

=6 6= 5 % < $ / " = $ $ %$ % * 4$ $ $

) > % = % %= < % / ) % % $ " $ ) 6= % $ / % < %$4 % / & "> 4 U#4 %$ $ 6 < $ $ $ 5 4% % $ % < $ $ % $ $ 4 H 46 * $ 54 6$ $ 5% $ %4 %$ "&) $ / " % : $ "$ 5 5 D% = %$ $

$ %$

=6 >

) % 6$% $ %$C 4 % /

% & C % 6 *$ $ % * % 6) E^ 5

5 D% = % $

) > " %$ $ % %$")& / / 4 / 4 $ $ $> %

" 4% 6 & " $ / % E % &5 % & C /

D% = %$ $ %$ % $ ) 4 $ % & C /

> $ ) % % ) " % /E # 4 C 4 _ A

$ ) 6= % $ $ <

5 $ 6 & " H

6/2018

# 4 4 & % / ) = %

$ ) 6= % $ / % < %$4 % /

& " 24 = % = %$" $ 6 *

$ %$ 4 % % 4 4" $ % % $ $ $ I 54$ $ $ 4 % & $4 )* 5 $ 2 $ $ ) * % %$ / % 4 $ $ 4 & " / H %$ $ $ G U#4 * 4 4 %$ % $ 46 % $ % & $ % 5 &5

5> U#4 $ % & 4 $& $" $ & -6$ $ $ $ % % $" $ %$ & % % & $ %

$ $ / " $ 6 $

7H I RS4 4U_A %4$ $ $ ) % / 4 $ / " U#> 4 * & % 5 $ $ __ $ $ $ ) / 4

)6

4$ $ $ N O

( & Q

!

$ & " , -. -. - , -.

117

3 &'(& 4"

T5 5&5 & , : & & * ,K $ $ %$ % 4/ & 6 % $ $ G $ % %5 = 4 %$ $ %5 %$ &5 % $ 4 $ $ 4 5 $ = = % 65 / %6 $ 46& % $ $ 4 $ / * = $ * % 4 $ $b V$ %4

6 $ / $" / %5 / 6$% $ %$C 4 5 $ % % $ % " *$ $ * ) 2$ & " 6 %$" R $ > %6 $ "$ / %5 %$C G %4" H G *$ % 5< %4 >'4 4 @ 4 4 >'4 4 4 4-6$ $

% $L< $ $ $ % > ) $ &5 % &6

= %4 $ $ $ 2 $ * ) $ % $

6 $ %4% " *$C> ) $ 54

$ $ /$ > %4 $ % % 5 $ $ $ "$ $ " *$ 4 $ G 6$% % *$ / $ ) 6$% $ %$C

V$ $ %4 = % / 6$ ) %4 % $ %5 %$C H & $ $ 4 d 4?& $ " $ * & $ / $

%$ $ % 4 5 6 $ N O $ $ $ $ / % Hf4 4 * $ / $ ) > H $ > , >

K$ m p % % $ => *$4 % ,$ & 4 d4 4 *4 >_4 %5 %$C / $ "$ $ ) > % %$ & $ % %5 %$ " $ 2$ & " (S H

%4 d > 4 $ % 6 $ $ 4 '4 %$ = / %5 %$C % $ $ 2$ & " $" 4 * $ $ =< $ ) 46 & ,$ / 6 $ $ # ) * $ " 5 = $ % 6$% $ %$C > $ $ 5 $" % " $ $ 2 *

" &$ $ $ $" %4 / 6 C 4 $ H G *4qdA I % q A $ ) * > *$4 $ % $ $ % 6 $ 46$% $ %$C

$ $ %$ % 4 / & 6 "$ $ %5 4 $

$ J $ % $ 54 $* 6 % $ % $ $

% & $ 5 $ < $ / " > ) I

4 5 4 ) $ )

: &

# 4 " " " -B , , -.

; &4 U , ; 5 24 @ 4 $ ? %5 ` 4 ) 4(/ % $ % 5 & 4 = % $" " / " / 2 %$ ( $ $ ( %$ " D(( E 2 )& 4% & % $ $ %$ % $ , = % $ " (( > %$ /

" $" D $ / ) 4 E % 5 %46$% & $ 6 $ 2 %$ D % 4 " % $ , R " $E 4 &$ % 5 $ ) 2 %$ V$" "&) % $ $ , $ 4 > " % $ 4 4 =

% $ $ 4 " / #% & $ $" 5 $ 4 &5 %$ = %$ ) / 4 %$ $ , 4 / 4 " / % $ /

= 4 %$*$C 4 />

$ / 4 / > 6 % /> $% / $ % ) $ ( ) $ % C ) 4% = % $ < %$ ) / 24 / )& %4I 5 R " $ % %5

$

)" 6 % /

% 4 % $ %$ %

* $ " $ , $ * 6 $ 2 %$> R " $ %

$ 7

7 4% % $ % %$ % $ , *

118

/ %

$ $ %$ % , 24% %$ " (( D% %5

)"E % & *6 $ % 5

=

4 , 4 $ 4

%$ %$ % $ 6$% $ %4 / 6 > % $& 5 4 $

)6 % )6 / %$6 / $ $

? $C %$ $ % & C 4 / $ % $ ( 46 < $ % $ $ "$ $

$ H $ $ $ % & $" =

/ $ $ $ ) %5 / $ "$ $ 4 4

)6 4 & 5< 4 = , * 4 $ $ D 6$% $ %$C > 6 > % = %$ $ %6 $ > % = %$ $ %$ &

$" > % $ %$ $ $

% /

6 > , $ 4 $ / 4 / 4% " *$ /> , $ 4

= $

" / E

: &

*$ 3

! " # $ & " Q ,L , , -.

AUTOMATYKA

%$" 5

& & 5: !

V $ $ %$ % 4%6 ) 6 $ ) &5 % /

4 $ > 4 %$ $4 5 = % $ $ 4 % $ %$ % 24 $ $ $ %$ $ $* $ $

% > / < H $ % $

$I $< $ $ $ = %

% $ $ %$ % 6 ! " # > $ / " 6 / > % % % $ $ "$ 4 $ %4 %= $ $ / =< 4 $ $ % $ $ %$ & $ $ 4 % 5% % 5 ) $* % $ < % %$

% & 4% = %5 $ < I 2$ & " )* / L ) $& d 4

) 5 " 6 $

$ ) % 5% $ %4 $ $ $ %$ % 4 4@_A / ) / 4 46= % $ &5 % / 4 $ H 2 & $ $ %$ % 4" 6 J! $ $

4 U 4 G _46 ) 2$ & " #( & 4 $ $ %$ % 6= 5 & % 6 $ 4 6 % %$ $ "$ / %5 %$C "

$" D_ AE> % ) D' AE % $ "$ / 6 ) DU'AE -6 % $4 $ $ 4 $ % % $ 5 % 5% %4 $ $ $ 7 5 $ %$>

4 ) / $ %6 $ $ %$% , > $ "$ $ %$" > ) 4 $ $ % 6= 5 "& & * < I * % 4 % %

$ $ $ $ %$ % 4 , * 5 %6 $ $ 4

6 $ " / %6 )

/ K % $ % $ "$ $

% $ % 5 $ 6$% $ %$C H %

6= 5 "& % < , $ %5 $ * $ % 4 $ % $" $ $ % > 4 ) $ * $ $ / < != 5 "& %$ % <> % 4 $ % %=

= > 4 *$ % % < % " *$ $ % ) %$ " 5 = % 5 $

= " % 5 4 V$

% $ 4 /

% %$C> *$ 4 & < 4 * %$ $ &

6$% $ %$ $ / ! " # *$ 4 & $ %$ $ $ K $ %$ 6= % $ %4 -(

,

9

; &

' 5 B N , -.

> ( V 3 3 &

/ $

$ ,4H$ / " 6 &

= 4 * $ % / $ ) 6 $*5 $" &5 %5 / % 5 $ = 6& % $ G % $ / " J * %4 /

$ $ &$ > ) % % $ < %$ % <> 4 $ % % $ * < % 4_>4 > *$ _4 ? % %= < % $I / $ )

= 4 / % 5% / %4 % 5 $ 5 %$ & 5 $ U#4 4 $ % $ / " # 4 $ *$ % 6 % < % & 5 $ 6$ $ & C /

? $ %= 4 % $ / 4 " % / % $ " % $ 4 $%6= $" >

= % < %$6 / $ ) > / 4 % $ 6 ) / $ > 6= % $

4 $ # 4 $ *$ ) $* % $ % < 6 *= 6 5> * 5 6& % $ %$ $ % $ $ ) 4 6

$ "$ $ 4 $ 4 $ "$ / , 6 / *$ $ / " $ $ %$ % $ % $ > 4 ) % $ % 5% H4% 5 % $ 4 %$ 5 = 6= % $ H G , $ L 4 = %$ % $> %$

5 )&-

6/2018

%$ $ $ $^ >

= 4 $ % C 4% * $ $ $ " H$ / " *$ %$ % & <

= $ 5 4 % % $

G % $ $ 4 $ % % $ "$ > %$ $ %

%$% = %$ I $ / " % $ 4 5

$ % $ 8 > % 4 5 / 6 %$ $ 4 % $ $ < 4 %$ / $" * >

5 % & < I %4 $ # / % 6 $ 5 6 & 6 6 %$ $ % %6 & < / ( % %$ / $ %$ % $ %4 / 6 %$ $ *$ $ % $ $ < $4 6 $ K %4 H % 5 $ $ $ / " $ G

% %4 6 L 5> % $ $ / 4"&

4 % $ %$ % > $ 4$ (- ,

% % $ $ 6 > $& < 4 $ > "$ $ % $ )*6 % $ $ %5 $ H 46 % $ $ $ > $ & $ %$" %

(

!8)K - & $

, -. & ( ! -L N , -.

119

> W Q. ] / { "/ " % & 5 $ / " = { "/ ] $ D{ 8] E> % = ) $ %$ $ $

= $ % 4 $ $ , $ / ] I $ %

& 54 4 $ "$ 6 %$ 4 * G (%=

$ 54 % 6 % $ 6 5* $>

& % $" 4 $ % % )6 4 *$ %$ > ) *$ % $ < 6 $ &5 %$ $ %$ $ / % %5 %$C 5% / 4 / H 4 % $ V I $ $ 6 4 > 6 $ " $ % <

= * %$ $ $ " % %= L ) &$ & % %$ $ %5 , 5 &5 % G ) - x | > $ "$ $

> / { "/ " { 8] 4 4 $ / " 6 42 8] > $ % 5 , $ $ $ % , / 4 %$ & / % 5% $ %$% / { "/ " % $ 5 %$ $ $ 4 % 6 U 4 6W >4 4 * $ G 6$% % %$ 6

$ $ { 8] 4 $ 4 $& 6$% %$ 5 $ / " 5 %$ & / $% 5

%$% ,$ \ \ H %6 ) % $ 6$% %$ $ -2( D " - 2 $ $

( $ E 4 *$ 6 < % $& $ $ $ D2 8] > $ ) $ E 6 4%

/ { 8] 4 5" = < 4 ' R6W

H 4 $ / " $" 4%

4 & % $" > % , $ $ " $ % / % ) % / 4 * / 42 8] 4, / { 8] 4 *$ 6 <

4 $ /> " % $ %=

$ "5 % &) < % & $ $ / %5 %$C> 4 % /> 65 L > " % $ " & 2 8] 4 $ $ 6 $

& 6 >

% $ 5 V$ $* $

" % > ) $ " 5 $" % 6$% $ %$C G 6 ) 6 %5 /> $ * & $ %$ %$% > 4 & $

%$6 4 %

= 4 $

, ) V V J

$

$ & - , -.

@ : & :

5 %6 %5 %$C 5 / = % 4 5 , / 4 $ >'4R\% D 2 8] 4 4! $ /> 4

! $ /4_ E4 > *$4 4 $ ) / % /

= 4 $ , $ $ $ " *$ & * <

4% %5 %$C 4 & % %$6 4 % & $ / %5 %$C "5 $ & "

< = 6$ > &$

" & $" > $ %$% % $

8 2 ($ $ 2 $ % %= $ 4 q 4 %$ * %5 %$C $ % 4" 6 $ 4 $ $ & 4 % 4 % = ] $ % > *$4 $ %5 %$ $ 6= % $ "& $ <

%$4% & %5 %$ ! $ / % %$ % < %$ % $ / 4 " % % $ $ % % $ $ % 4 5 $ $ " 6 $ $ %4 6$ / )& , / $ ) $* $ % %$ 6 % $ N / % O

$ %5 %$ 4 * 4 $ "$ / /> % $ 5 % $ % %$C> $ $ 4 6 / ` %5 %$ $ 6 % $ 4 ) / "&) / $ / " /: N x$ "O % N6 $ "O $ % %4 / * $ "$ $ $ $ 120

$ % > $" % %$ % $ / $* < 6 $ $ $* % < 4 $ $> " $ $ " %4, / $ =

= # " $ / " % 4 $ %$%

6 $ , 4

%$ $ $ $" /& 6 % % $ ) ! $ /> 4% 5% $ $ %$4% $ % % %

$ % $" $" " $ " & D " 6 $ E H$ / " 4% & % $ %$% * $ ) %4` $ $ 42 % " $>

" &) ) /> 2 8] > ! $ / 4{ K % $

8 54| % $ > % = ) < & $

$" 42 % & $

4 q4

) 24 % %$") $ % 4 $

%$4 | $ =

< " %$

= % =

, , , 7

@J 7 K , -D -D F , -.

%$ & #56$ &" % J % C

AUTOMATYKA

WSPÓŁPRACA AUTOMATYKAONLINE TEL. 504 126 618, WWW.AUTOMATYKAONLINE.PL ..............................................................................................55 AUTOMATYKA-POMIARY-STEROWANIE SA TEL. 85 748 34 00, 85 748 34 03, WWW.APS.PL .................................................................................................... 17

AXON MEDIA GROUP TEL. 533 344 700, WWW.AXONMEDIA.PL ................................................................................................................ 47

PPUH ELDAR TEL. 77 442 04 04, WWW.ELDAR.BIZ ............................................................................................................................ 36 ELESA+GANTER POLSKA SP. Z O.O. TEL. 22 737 70 47, WWW.ELESA-GANTER.PL ............................................................................................... 60–61 ELMARK AUTOMATYKA SP. Z O.O. TEL. 22 541 84 65, WWW.ELMARK.COM.PL ....................................................................................II OKŁ., 38–40 ICE - AGENZIA PER LA PROMOZIONE ALL’ESTERO E L’INTERNAZIONALIZZAZIONE DELLE IMPRESE ITALIANE TEL. +39 0659921, WWW.ICE.GOV.IT ....................................................................................................................72–74 IGUS SP. Z O.O. TEL. 22 863 57 70, WWW.IGUS.PL ..........................................................................................................................64–65 KUKA ROBOTER CEE SP. Z O.O., ODDZIAŁ W POLSCE TEL. 32 730 32 14, WWW.KUKAROBOTICS.PL ................................................................................................66–68 MVM SP. Z O.O. TEL. 22 87 40 230 .........................................................................................................................................................................13 PRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP TEL. 22 874 00 00, WWW.PIAP.PL .................................................................................................................3, 13, 15, 90 PRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP, PIAP DESIGN TEL. 22 874 01 94, WWW.DESIGN.PIAP.PL .................................................................................................................. 37

RS COMPONENTS TEL. 22 223 11 11, PL.RS-ONLINE.COM ..............................................................................................................................5 SCHMERSAL-POLSKA SP. J. E. NOWICKA, M. NOWICKI TEL. 22 816 85 78, WWW.SCHMERSAL.PL ................................................................................................................. 19 SCHUNK INTEC SP. Z O.O. TEL. 22 726 25 00, WWW.SCHUNK.COM ......................................................................................................... 62–63 STEMMER IMAGING TEL. 664 921 922, WWW.STEMMER-IMAGING.PL ..................................................................... I OKŁ. , 54–55 TURCK SP. Z O.O. TEL. 77 443 48 00, WWW.TURCK.PL ................................................................................................................... IV OKŁ.

ZIAD BIELSKO-BIAŁA SA TEL. 33 813 82 00, WWW.ZIAD.BIELSKO.PL ................................................................................................... III OKŁ.

ZIMMER-GROUP TEL. +48 884 626 300, WWW.ZIMMER-GROUP.DE/PL .................................................................................... 59

6/2018

121

LUDZIE

STANOWISKO: Area Sales Manager FIRMA: Faulhaber Polska sp. z o.o.

U

kończył Technikum Elektroniczne w Dąbrowie Górniczej, a następnie studia dzienne inżynierskie na Politechnice Śląskiej na Wydziale Mechaniczno-Technologicznym na kierunku Mechanika i Budowa Maszyn. Poszukiwania ciekawego zajęcia po studiach, zaraz po otwarciu drzwi do Europy (przystąpieniu Polski do UE) doprowadziły go do fabryki profili aluminiowych na Cyprze. Po kilku miesiącach postanowił jednak spróbować sił w Polsce i wkrótce po powrocie rozpoczął karierę w dziale sprzedaży Timken Polska Sp. z o.o.

Równocześnie kontynuował studia magisterskie na specjalizacji Inżynieria Jakości. W branży łożyskowej spędził 12 lat, od samego początku w dziale sprzedaży. Zaczynał jako analityk sprzedaży, następnie współpracował z Działem Rozwoju Nowych Biznesów pracując również z dostawcami oraz działem serwisu świadcząc wsparcie handlowe i techniczne dla klientów

122

w Polsce i krajach nadbałtyckich.

Rozwój zawodowy doprowadził go na stanowisko starszego inżyniera sprzedaży. W szerokim portfolio miał klientów z różnych branż, m.in. z górnictwa, energetyki, kruszyw czy spośród producentów maszyn i urządzeń, w tym dla motoryzacji i kolejnictwa. Mając duże doświadczenie w międzynarodowej korporacji, w 2016 r. przeszedł do nowo otwieranej siedziby polskiego oddziału niemieckiej firmy Dr. Fritz Faulhaber GmbH & Co. KG. Nowe stanowisko regionalnego menedżera sprzedaży w wysoko wyspecjalizowanej firmie z niszowej dziedziny mikroinżynierii i napędów miniaturowych otworzyło przed nim nowe możliwości osobistego rozwoju i całkowicie nowe perspektywy na rynku polskim i za granicą. Zmiany profilu klientów i sposobu pracy, pozwoliły mu dostrzec, jak bardzo krajowy rynek jest złożony oraz jak wiele robi się w dziedzinie rozwoju nowych technologii w naszym kraju.

Z pracy z napędami o mocach kilkuset kilowatów czy nawet megawatów przejście na napędy o mocy kilku watów czy nawet miliwatów dało mu ciekawe doświadczenie i dużo satysfakcji. Obecnie dostarczając miniaturowe układy napędowe wspiera klientów w Polsce, w tym produkujących aparaturę medyczną (urządzenia USG, urządzenia do artroskopii, optykę), z przemysłu lotniczego i kosmicznego, zajmujących się układami stabilizacji kamer, kamerami inspekcyjnymi, szeroko pojętą automatyzacją produkcji i robotyką, aż po klientów oferujących urządzenia do tatuażu i makijażu permanentnego. Ma już na koncie kilka ciekawych wdrożeń do produkcji seryjnych.

Prywatnie stara się, aby jego żona Anna i dziewięciomiesięczna córeczka Zosia były szczęśliwe. W wolnym czasie słucha muzyki, nieustannie poszukując nowych brzmień i relaksuje się podczas wycieczek rowerowych.

AUTOMATYKA

Fot. Faulhaber Polska

Krzysztof Pietrzak