AUTOMATYKA 1-2/2024 by Ł-PIAP

TEMAT NUMERU Bezpieczeństwo w przemyśle CENA 19,99 ZŁ (W TYM 8 % VAT)

9 772392 105403

ROZMOWA 26

SPRZĘT I APARATURA 46

WYDARZENIA 61

Maciej Merek, Phoenix Contact

Roboty i wyposażenie stanowisk zrobotyzowanych

Targi Kielce – Przemysłowa Wiosna

AUTOMATYKA ISSN 2392-1056

INDEKS 403024

AUTOMATYKAONLINE.PL

1-2/2024

Poznaj nasze rozwiązania: jednostka sterująca Dräger REGARD® 3000 —

Zeskanuj kod QR po więcej informacji

reklama SD — kopia.indd 1

26.01.2024 10:52:41

Your Global Automation Partner

Elastycznie i bezpiecznie Decentralizacja sterowania systemów bezpieczeństwa w poszczególnych modułach produkcyjnych zapewnia jeszcze efektywniejszą ochronę personelu oraz elastyczną produkcję

LEARN MORE

www.turck.com/da-safety

OD REDAKCJI

Szanowni Państwo, oddajemy w Państwa ręce wydanie, w którym jednym z czołowych tematów jest bezpieczeństwo w przemyśle. W dobie zagrożeń, jakie wynikają m.in. ze skali cyberataków, a także konsekwencji, które mogą przynieść niepowetowane straty, trzymamy rękę na pulsie i uważnie przyglądamy się rozwojowi sytuacji. Aby zwiększyć poziom bezpieczeństwa, konieczne jest dziś nie tylko zadbanie o ochronę infrastruktury przemysłowej, ale także właściwą integrację systemów automatyki przemysłowej IT, inteligentnych czujników, robotów, maszyn CNC itp. Nieocenioną rolę w tym zakresie pełni też czynnik ludzki. W artykule redakcyjnym piszemy zarówno o tym, jak z sukcesem przeprowadzić takie działania, jak i o rozwiązaniach, które temu sprzyjają. Drugi z naszych wiodących artykułów porusza bardzo aktualny aspekt rozwoju robotyzacji i wyposażenia stanowisk zrobotyzowanych. Ten temat może wydawać się dogłębnie zbadany, ale robotyzacja wciąż notuje dynamiczny rozwój, a za tym idą coraz bardziej nowoczesne rozwiązania. O tym, jak ewoluuje oferta producentów i dystrybutorów komponentów automatyki z tego obszaru można przeczytać w naszym artykule.

Małgorzata Kaliczyńska redaktor naczelna

Robotyzacja kojarzy się nieodzownie m.in. z Przemysłem 4.0. Czy idee czwartej rewolucji przemysłowej na dobre zagnieździły się na polskim rynku, czy może skala wyzwań z nią związanych stoi na przeszkodzie, by tak się stało? Jak oswoić sztuczną inteligencję, by stała się przyjacielem firm, a nie współpracownikiem, który może wymknąć się spod kontroli? Na te i inne pytania odpowiada Maciej Merek, prezes Phoenix Contact Polska. Z wywiadu dowiecie się Państwo również o wyjątkowym jubileuszu, jakim może pochwalić się firma Phoenix Contact. W tym numerze poświęcamy także trochę miejsca technologii 5G. Jej rozwój może mieć w przyszłości duże znaczenie dla klientów instytucjonalnych, zwłaszcza przedstawicieli różnych gałęzi przemysłu. Artykuł prawny zawiera wiele informacji o innowacjach, które przynosi nowa technologia. Polecamy również artykuł o fotonice, której rozwój jest jednym ze strategicznych celów UE. W aktualnym wydaniu Automatyki znajdziecie Państwo także wiele informacji bieżących, jak zaproszenie do udziału w kieleckiej Przemysłowej Wiośnie czy szczegóły uruchomienia nowej przemysłowej hali produkcyjnej w Polsce, która powstała w Osielsku. Gorąco zapraszam do lektury!

AUTOMATYKA

PoStaw na rozwój zawodowy Profesjonalne szkolenia dla przemysłu oraz kadry inżynierskiej

Centrum Szkoleniowe Sieć badawCza łukaSiewiCz PrzemySłowy inStytut automatyki i Pomiarów PiaP

Szkolenia Programowanie robotów abb – kurs podstawowy - szkolenie u klienta

Programowanie robotów kuka – kurs podstawowy - szkolenie w Instytucie - szkolenie u klienta

Programowanie robotów Comau – kurs podstawowy - szkolenie u klienta

Szkolenie zaawansowane z programowania robotów kuka - szkolenie w Instytucie - szkolenie u klienta

Centrum Szkoleniowe PiaP

Sieć Badawcza Łukasiewicz - Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP

al. jerozolimskie 202, 02-486 warszawa tel. 22 874 0 194, 198

www.piap.pl cspiap@piap.pl

SPIS TREŚCI REDAKTOR NACZELNA Małgorzata Kaliczyńska tel. 22 874 01 46 malgorzata.kaliczynska@piap.lukasiewicz.gov.pl ZASTĘPCA REDAKTOR NACZELNEJ Urszula Chojnacka tel. 22 874 01 85 urszula.chojnacka@piap.lukasiewicz.gov.pl REDAKCJA MERYTORYCZNA Małgorzata Kaliczyńska REDAKCJA TEMATYCZNA Sylwia Batorska tel. 22 874 00 60 sylwia.batorska@piap.lukasiewicz.gov.pl WSPÓŁPRACA REDAKCYJNA Marcin Bieńkowski, Jolanta Górska-Szkaradek, Agnieszka Staniszewska, Damian Żabicki MARKETING I REKLAMA Jolanta Górska-Szkaradek – menedżer tel. 22 874 01 91 jolanta.gorska-szkaradek@piap.lukasiewicz.gov.pl

Z BRANŻY

PRODUKTY

ROZMOWA 26

100 lat kształtowania rynku Rozmowa z Maciejem Merkiem, prezesem Phoenix Contact

TEMAT NUMERU 29

Bezpieczeństwo w przemyśle Bezpieczne rozwiązania w zakresie stacjonarnej detekcji gazów

36 40

Bezpieczna przyszłość automatyzacji Zachowaj wydajność robota i popraw bezpieczeństwo!

42 44

Systemy bezpieczeństwa

PRENUMERATA I KOLPORTAŻ Ewa Markowska tel. 22 874 03 71 ewa.markowska@piap.lukasiewicz.gov.pl SKŁAD I REDAKCJA TECHNICZNA Ewa Markowska KOREKTA Ewa Markowska DRUK Drukarnia „PAPER & TINTA” Barbara Tokłowska Sp. K. Nakład: 4000 egzemplarzy REDAKCJA Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa tel. 22 874 01 46, fax 22 874 02 20 automatyka@piap.lukasiewicz.gov.pl www.AutomatykaOnline.pl WYDAWCA Sieć Badawcza Łukasiewicz – Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa Szczegółowe warunki prenumeraty wraz z cennikiem dostępne są na stronie automatykaonline.pl/prenumerata. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i modyfikacji nadesłanych materiałów oraz nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i materiałów

100 LAT KSZTAŁTOWANIA RYNKU Z okazji 100-lecia działalności Phoenix Contact rozmawiamy z prezesem Maciejem Merkiem o wyzwaniach i szansach związanych z rynkiem w dobie zmieniających się oczekiwań konsumentów.

promocyjnych.

AUTOMATYKA

SPIS TREŚCI

BEZPIECZEŃSTWO W PRZEMYŚLE Bezpieczeństwo Przemysłu 4.0 kojarzy się z cyberbezpieczeństwem i ochroną infrastruktury przemysłowej, działającej pod kontrolą cyfrowych systemów sterowania. Jednak przemysł zdigitalizowany to nie tylko szeroko rozumiana cyfryzacja procesów wytwarzania i sterowania produkcją, wspomagana wymianą danych z systemami zarządzania przedsiębiorstwem, to też integracja działających w firmie systemów IT, systemów automatyki przemysłowej, inteligentnych czujników, robotów, maszyn CNC oraz… ludzi.

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Roboty i wyposażenie stanowisk zrobotyzowanych

PRAWO I NORMY Sieci 5G private i ich wykorzystanie

RYNEK Strategiczne kierunki rozwoju UE 58 Fotonika w technologiach ochrony zdrowia

WYDARZENIA Przemysłowa Wiosna zapowiada się rekordowo

Firma HARTING ma nową halę produkcyjną

WObit po raz trzeci laureatem konkursu i-Wielkopolska – Innowacyjni dla Wielkopolski

BIBLIOTEKA

WSPÓŁPRACA

1-2/2024

ROBOTY I WYPOSAŻENIE STANOWISK ZROBOTYZOWANYCH Przedsiębiorstwa coraz śmielej sięgają po rozwiązania zrobotyzowane, dzięki czemu stają się bardziej nowoczesne. Tym samym osiągają korzyści ze stosowania robotów, takie jak zwiększenie wydajności produkcji, zwiększenie dokładności, możliwość współpracy z szybkimi liniami produkcyjnymi, osiąganie wysokiego stopnia powtarzalności i uniezależnienie się od warunków panujących na rynku pracy. Rosnący popyt na robotyzację zapewnia w konsekwencji stałą ewolucję oferty producentów i dystrybutorów komponentów automatyki.

Z BRANŻY

KALENDARIUM

ROZWIĄZANIA OMRON WSPIERAJĄ SZKOLENIE PILOTÓW

3/2024 5.03 Legnica Konferencja Niezawodność i utrzymanie ruchu w zakładach produkcyjnych www.axonmedia.pl

5–8.03 on-line Szkolenie z zakresu podstaw wizualizacji na platformie Asix www.askom.pl

6.03 Legnica Konferencja Automatyzacja i robotyzacja produkcji. Kierunek Przemysł 4.0 www.axonmedia.pl

12–13.03 on-line Konferencja (R)ewolucja przemysłowa www.dbr77.com

13.03 Białystok Konferencja Niezawodność i utrzymanie ruchu w zakładach produkcyjnych

Firma AKTW Automation, w ramach środków pozyskanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju i przy wsparciu produktów Omron, zakończyła wdrażanie prac B+R nad prototypem zrobotyzowanego systemu symulacji lotniczych. Zadaniem konstruktorów i badaczy było stworzenie warunków symulacyjnych jak najbardziej zbliżonych do tych, które mogą występować podczas obsługi maszyn lotniczych. Opracowane urządzenie współpracuje z technologią VR. System wyposażony jest w tzw. Active Desktop, który umożliwia interakcję ze środowiskiem symulacyjnym. Dzięki temu osoby odbywające

szkolenie zdobywają wiedzę dotyczącą obsługi symulowanych pojazdów oraz poznają warunki fizyczne, jakie występują podczas np. lotów helikopterem. System umożliwia przemieszczanie przy pomocy potężnego ramienia we wszystkich osiach specjalnej klatki, symulującej kabinę statku powietrznego, w której znajdują się piloci. Kontrolowany jest przez jednostkę nadrzędną PLC, układającą algorytm pracy urządzenia na podstawie zebranych informacji. Wykorzystano model sterownika Omron NJ, który w połączeniu z serwonapędami 1S stanowi idealne rozwiązanie, pozwalające uzyskać założone rezultaty. Kontrolę nad bezpieczeństwem sprawuje najnowszy sprzęt, w tym laserowe skanery otoczenia oraz przekaźniki rozłączające. W przypadku nagłych zatrzymań silniki przerywają pracę dzięki hamulcom elektromagnetycznym. Źródło: Newseria

www.axonmedia.pl

14.03 Białystok Konferencja Optymalizacja procesów intralogistycznych i magazynowych

www.axonmedia.pl

19–22.03 Kielce Przemysłowa wiosna – targi Stom-Tool, Stom-Blech & Cutting, Stom-Laser, Stom-Robotics, Spawalnictwo, Control-Stom, Dni Druku 3D, TEiA www.targikielce.pl/przemyslowawiosna

19–22.03 Katowice Dyrektywa EMC i kompatybilność elektromagnetyczna dla projektujących układy sterowania maszyn

www.certpartner.pl

LEUZE REALIZUJE GLOBALNĄ I LOKALNĄ STRATEGIĘ W ramach realizowania globalnej strategii rozwoju firma Leuze w USA przenosi się do nowej siedziby. Amerykańskie działy sprzedaży, produkcji i rozwoju, do tej pory zlokalizowane w New Hudson w stanie Michigan, będą teraz zlokalizowane w Duluth w stanie Georgia. – Po dokładnym rozważeniu zdecydowaliśmy się przenieść nasze biuro do nowej, nowocześniejszej i bardziej przestronnej lokalizacji w USA – mówi Ibrahim Zuva, wiceprezes ds. operacji i technologii w Ameryce. z długoterminowymi strategicznymi celami rozwoju Leuze. Nowa lokalizacja zapewnia także korzystniejsze warunki do współpracy z naszymi klientami, dystrybutorami i partnerami – podkreśla Zuva. Uroczyste otwarcie nowej lokalizacji zaplanowano na marzec 2024 r. Na miejscu będzie również działać nowe centrum rozwojowe, które zapew-

nia pracownikom, klientom i dystrybutorom firmy wiele możliwości dalszego szkolenia. – Bardzo cenimy dobre relacje, jakie mamy z naszymi klientami oraz dystrybutorami i jesteśmy przekonani, że przeniesienie jeszcze bardziej skonsoliduje naszą współpracę. Lokalna produkcja przybliża nas do naszych klientów i pozwala szybciej i sprawniej dostarczać im produkty – mówi Aaron Henry, prezes Leuze USA. Źródło: Leuze

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

SMART SUPPORT – INTELIGENTNE WSPARCIE ENDRESS+HAUSER Spółka Endress+Hauser wprowadziła do oferty usługę Smart Support, która stanowi rozszerzenie standardowej opieki serwisowej i posprzedażowej oferowanej przez firmę. W tradycyjnej procedurze obsługi wsparcie wiąże się z wizytą serwisanta w obiekcie, natomiast w ramach Smart Support wiele czynności jest wykonywanych zdalnie. Dzięki temu klienci mogą liczyć na niemal nieprzerwane wsparcie techniczne, które zapewnione jest od poniedziałku do niedzieli w godzinach 7.00–21.00. Możliwość szybkiego uzyskania wskazówek dotyczących czynności serwisowych pozwala wzbogacić fachową wiedzę, skrócić czas oraz koszty diagnostyki, konserwacji i usuwania usterek, a także poprawić dostępność procesu.

PRZEJĘCIE NA RYNKU TECHNOLOGII DLA CENTRÓW DANYCH Spółka Syntagma Capital ogłosiła przejęcie firmy Aginode (wcześniej Nexans Telecom & Data). Firma ta zajmuje się projektowaniem, produkcją i dystrybucją inteligentnych rozwiązań z zakresu łączności, bazujących na technologii przewodów światłowodowych i miedzianych przeznaczonych dla centrów danych, inteligentnych budynków oraz operatorów telekomunikacyjnych. W 2022 r. działalność firmy wygenerowała przychód w wysokości około 200 mln euro w ponad 100 krajach dzięki ośmiu lokalizacjom przemysłowym we Francji, Belgii, Niemczech, Grecji, Maroku i Chinach. Firma zatrudnia około 680 pracowników na całym świecie. Źródło: Polska Agencja Prasowa

Źródło: Endress+Hauser

R E K L A M A

Z BRANŻY

HITACHI ENERGY UMACNIA GLOBALNĄ POZYCJĘ W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY ŁADOWANIA POJAZDÓW ELEKTRYCZNYCH Firma Hitachi Energy sfinalizowała przejęcie COET, wiodącego projektanta i producenta urządzeń zasilających dla elektromobilności, kolei i przemysłu. Transakcja wzmacnia globalną pozycję i ofertę Hitachi Energy w zakresie infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych o dużej mocy, energoelektroniki i grid edge. Firmy Hitachi Energy i COET od dawna współpracują nad portfolio rozwiązań Hitachi Energy dla infrastruktury ładowania dużej mocy – Grid-eMotion. COET jest również wiodącym projektantem, producentem i dostawcą produktów oraz komponentów trakcyjnych DC dla kolei, a także urządzeń AC i DC do zastosowań przemysłowych o dużej mocy. COET będzie działać jako samodzielna firma pod kierownictwem obecnego zarządu

i zachowa działalność biznesową. Obecnie zatrudnia około 80 wysoko wykwalifikowanych i wyspecjalizowanych pracowników. Oferta Grid-eMotion firmy Hitachi Energy w zakresie infrastruktury ładowania o dużej mocy dla flot elektrycznych autobusów i ciężarówek szybko rozwija się w skali globalnej. Te wiodące w branży rozwiązania grid-to-plug i ultraszybkiego ładowania zostały już wdrożone m.in. w projektach zrównoważonego transportu dla flot autobusów i ciężarówek w Australii, Kanadzie, Dubaju, Francji, Niemczech, Włoszech, Szwecji, Szwajcarii czy Wielkiej Brytanii. Źródło: Hitachi Energy

ROZSTRZYGNIĘCIE KONKURSU FABRYKA PRZYSZŁOŚCI 2023 Fundacja Platforma Przemysłu Przyszłości wyłoniła laureatów trzeciej edycji Konkursu Fabryka Przyszłości. Jego celem jest wyróżnienie i promowanie podmiotów, które realizują modelowe inicjatywy innowacyjnych rozwiązań i dobrych praktyk w zakresie transformacji technologicznej, ekologicznej i organizacyjnej przedsiębiorstw produkcyjnych w Polsce. Wyróżnione zakłady produkcyjne mają szansę dzielić się swoim doświadczeniem w obszarze transformacji cyfrowej oraz realizacją projektów w ramach budowanego ekosystemu Fabryk Przyszłości.

W tegorocznej edycji konkursu Rada Programowa przyznała tytuł Fabryka Przyszłości fabryce Hitachi Energy Poland. Wyróżnienia zdobyły WSI Radom, Barry Callebaut Manufacturing Polska, CDM, Hutchinson Poland, Kraus Folie, Preston i Polanex. – Poznaliśmy kolejne zakłady produkcyjne, które podejmują nieustanne wysiłki, by jak najlepiej odpowiadać na wyzwania przyszłości i funkcjonowania w dynamicznie zmieniającym się świecie, nowych produktów i usług, nowych potrzeb klientów i konsumentów, ale też nowych pracowników. Chociaż wyróżnione fabryki działają w bardzo różnych branżach, to fundamentalne zasady zarządzania nimi są bardzo podobne, w tym otwartość na budowanie relacji i dzielenie się doświadczeniem – mówi Anna Pająk, dyrektor Działu Programów Zrównoważonego Rozwoju Przemysłu FPPP. Źródło: Platforma Przemysłu Przyszłości

HMS NETWORKS PRZEJMUJE RED LION CONTROLS Firma HMS Networks AB, globalny dostawca przemysłowych technologii informatycznych i komunikacyjnych, zawarła wiążącą umowę ze Spectris Group Holdings Limited w sprawie przejęcia firmy Red Lion Controls. To spółka dostarczająca rozwiązania automatyki przemysłowej o ugruntowanej pozycji w USA. Tym samym HMS Networks AB nabył 100 % udziałów w spółkach Red Lion Controls Inc. i Red Lion Europe GmbH, a także niektóre aktywa w innych jurysdykcjach. Transakcja znacząco wzmocni obecność firmy HMS na rynku północnoamerykańskim i uzupełni jej ofertę produktową. Zamknięcie procesu przejęcia ma nastąpić w pierwszej połowie 2024 r. Największa część sprzedaży Red Lion przypada na Amerykę Północną i opiera się na dobrze rozwiniętej sieci dystrybutorów, która umożliwi spółce HMS zwiększenie sprzedaży bra-

mek sieciowych i rozwiązań zdalnego dostępu. Firma HMS, realizując około 60 % swojej sprzedaży na dużych rynkach automatyki w Europie oraz przez dobrze rozwinięte i ukierunkowane kanały rynkowe, będzie mogła sprzedawać krzyżowo wybrane elementy oferty Red Lion. Oczekuje się również, że przejęcie zapewni synergię w zakresie prac badawczo-rozwojowych oraz rozwoju produktów w kilku obszarach oferty HMS i Red Lion. Źródło: Mepax

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

UDANY ROK GRUPY RENEX Ostatni rok był znaczący dla rozwoju portfolio produktów Grupy Renex. Grupa wprowadziła ponad 1200 nowych produktów, umacniając pozycję lidera w dostarczaniu zaawansowanych technologicznych rozwiązań dla branży elektronicznej. Uznanie na rynku zyskały m.in. systemy robotów REECO, znakowarki laserowe i specjalistyczne meble antystatyczne. Firma uruchomiła sklep internetowy z siedmioma innowacyjnymi funkcjami, zyskała w 2023 r. niemal 2000 nowych klientów. Działania targowe obejmowały uczestnictwo w sześciu międzynarodowych wydarzeniach, m.in. TEK Day, MSPO i Productronica. Ekspansja rynkowa Grupy Renex w 2023 r. objęła 37 krajów. Znaczącym elementem w rozwoju firmy było zwiększanie możliwości Centrum Technologiczno-Szkoleniowego. Źródło: Renex

UNIVERSAL ROBOTS – PODSUMOWANIE 2023 Universal Robots, wiodący na świecie producent robotów współpracujących, sprzedał w ubiegłym roku ponad 75 000 kobotów na całym świecie i rozszerzył portfolio produktowe o nowy model UR30. Dzięki udźwigowi 30 kg i nowej konstrukcji przegubu może on automatyzować wiele procesów, począwszy od obsługi maszyn i materiałów, przez paletyzację ciężkich towarów, po mocne dokręcanie śrub. W Polsce, w ujęciu procentowym, firma odnotowała w 2023 r. dwucyfrowy wzrost sprzedaży w porównaniu do 2022 r. W ostatnich 12 miesiącach Universal Robots rozszerzył w Polsce sieć dystrybutorów i certyfikowanych integratorów. Źródło: Universal Robots

R E K L A M A

1-2/2024

Z BRANŻY

ROBOTY MOBILNE PIAP GRYF PRACUJĄ WE FRANCJI I FINLANDII Łukasiewicz – PIAP zakończył realizację zamówień średnich robotów pirotechnicznych PIAP GRYF dla oddziału minersko-pirotechnicznego podległego Ministerstwu Obrony Republiki Francji oraz dla służb Republiki Finlandii. Roboty zostały przekazane wraz z wyposażeniem dodatkowym do neutralizacji i rozpoznania pirotechnicznego. W skład przykładowego zestawu dla odbiorcy z Francji wchodziły: robot mobilny PIAP GRYF, uchwyt do bezodrzutowego wyrzutnika pirotechnicznego, automatyczny wybijak do szyb produkcji Łukasiewicz – PIAP, uchwyt do strzelby gładkolufowej oraz samopowtarzalna strzelba BENELLI M4. Roboty PIAP GRYF to doskonale znane i sprawdzone konstrukcje średniego robota Łukasiewicz – PIAP, wyko-

rzystywane już w kilku armiach i służbach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne na świecie, od Korei Południowej, po Indonezję, Nigerię, Liban, Senegal oraz Rumunię i Włochy. PIAP GRYF jest robotem idealnie sprawdzającym się w rozpoznaniu terenu i miejsc trudno dostępnych. Za pomocą manipulatora o sześciu stopniach swobody oraz dzięki funkcji zacisku szczęk chwytaka, możliwe jest podejmowanie ładunków o masie do 15 kg. Dzięki zastosowanym napędom PIAP GRYF sprawnie pokonuje nierówności terenu i przeszkody o kącie nachylenia do 45°. Cechą szczególną robota jest doskonała manewrowość. Źródło: Łukasiewicz – PIAP

POLSKI START-UP BIOTECHNOLOGICZNY ZDOBYWA UZNANIE W STANACH ZJEDNOCZONYCH Europejski Instytut Innowacji i Technologii, który jest jednostką Unii Europejskiej, w ramach inicjatywy Global Outreach toruje drogę europejskim start-upom, łącząc je z ekosystemami innowacji na całym świecie. Wśród wyróżniających się uczestników tegorocznej edycji programu była firma µFraction8, zaangażowana w rozwój technologii rewolucjonizującej przetwarzanie w bioreaktorach i przyczyniającej się do tworzenia zrównoważonej przyszłości. Poznańska firma była jedną z kilku zajmujących się technologiami klimatycznymi, które znalazły się w centrum uwagi obiecującego ekosystemu innowacji na wschodnim wybrzeżu Stanów

Zjednoczonych. Założony w Szkocji i częściowo zlokalizowany w Poznaniu start-up biotechnologiczny µFraction8 koncentruje się na zrównoważonym przetwarzaniu w bioreaktorach, zastępując filtry, membrany, flokulanty, wirówki i inne technologie innowacyjnym rozwiązaniem opartym na mikroprzepływach. Firma µFraction8, której współzałożycielami są Brian Miller i Monika Tomecka, otworzyła swój oddział w Polsce w 2019 r. Celem inicjatywy EIT Global Outreach jest wzmacnianie pozycji innowatorów i przedsiębiorców w zakresie opracowywania rozwiązań, które mogą sprostać globalnym wyzwaniom społecznym, wspierać wzrost gospodarczy i tworzyć na świecie miejsca pracy wymagające kwalifikacji. Źródło: Newseria

KONKURS NCN I SIECI CHIST-ERA NA PROJEKTY INFORMATYCZNE, KOMUNIKACYJNE I GEOGRAFICZNE Budżet 500 tys. euro czeka na polskie zespoły badawcze, które w międzynarodowych konsorcjach zrealizują projekty z zakresu technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Konkurs został ogłoszony przez Narodowe Centrum Nauki (NCN) oraz europejską sieć CHIST-ERA. Wspólne wnioski konsorcjów można składać do 10 kwietnia 2024 r., a wnioski krajowe w systemie OSF do 17 kwietnia. Badania powinny dotyczyć wielowymiarowych systemów informacji geograficznej MultiGIS oraz informatyki stosowanej, kryptografii i technologii block-chain (SmartC). Wyniki konkursu zostaną opublikowane do końca października, a realizacja projektów będzie możliwa od grudnia 2024 r. W skład konsorcjum może wejść od trzech do sześciu zespołów badawczych, pochodzących z co najmniej trzech różnych krajów biorących udział w konkursie, takich jak Belgia, Bra12

zylia, Bułgaria, Czechy, Finlandia, Francja, Węgry, Irlandia, Izrael, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Polska, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Szwajcaria, Tajwan, Turcja i Wielka Brytania. Aby starać się o finansowanie w konkursie CHIST-ERA, należy przygotować i złożyć wniosek wspólny dla konsorcjum. Będzie on oceniany merytorycznie przez międzynarodowy zespół ekspertów. Polski zespół dodatkowo musi złożyć wniosek krajowy. Wnioski do NCN mogą składać zespoły pracujące w polskich jednostkach, które będą realizować badania podstawowe. Źródło: PAP Nauka w Polsce

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

WSPÓŁPRACA POLITECHNIKI WROCŁAWSKIEJ I MERCEDES-BENZ

ROZPORZĄDZENIE UE W SPRAWIE MASZYN – PRZEWODNIK PILZ 20 stycznia 2027 r. zacznie obowiązywać r o z p o r z ą d z en i e Unii Europejskiej w sprawie maszyn, które zastąpi dyrektywę maszynową. Weszło ono w życie we wszystkich państwach członkowskich 19 lipca 2023 r., 20 dni po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE. Producenci maszyn mają teraz czas na dostosowanie się do nowych wymagań w odniesieniu do instalacji i maszyn. Nowe rozporządzenie uwzględnia również kwestie ochrony obejmujące oprogramowanie. Firma Pilz opracowała przewodnik poświęcony nowym przepisom, dzięki któremu już teraz przedsiębiorcy mogą przygotować się na zmiany. Przewodnik w formacie pdf jest dostępny na stronie www.pilz.com/pl-PL. Źródło: Pilz

9 stycznia 2024 r. w legnickiej filii Politechniki Wrocławskiej przedstawiciele Mercedes-Benz Manufacturing Poland i Politechniki Wrocławskiej podpisali umowę o współpracy. Partnerzy zapowiedzieli prowadzenie wspólnych prac badawczo-rozwojowych oraz współpracę w zakresie kształcenia studentów w obszarze nowych technologii. Podpisanie porozumienia pozwoli studentom na zdobycie doświadczenia i wykorzystanie wiedzy podczas staży w nowoczesnym zakładzie, działającym na zasadach Przemysłu 4.0. Program opracowany przez specjalistów z Mercedes-Benz Manufacturing Poland i legnickiego oddziału Politechniki ma umożliwić przygotowanie się do wymogów rynku pracy. Źródło: Mercedes-Benz Group Media

R E K L A M A

ep inteNro nweyto skw ley p internetowywww.n wo wrwe.nle orm ele.p ml.pl

Z BRANŻY

NAGRODA DLA FUCHS SE Firma Fuchs SE po raz drugi otrzymała prestiżową nagrodę DMG Mori Partner Award 2023, za zaangażowanie w program partnerski DMG Mori Qualified Products (DMQP). Pierwsza nagroda trafiła do światowego niezależnego dostawcy rozwiązań w zakresie smarowania w 2021 r. Firmy świętują obecnie 10-lecie współpracy. Firma FUCHS otrzymała nagrodę podczas wydarzenia DMG Mori Open House 25 stycznia 2024 r. w Pfronten. Od 2014 r. Fuchs jest partnerem technologicznym, a od 2019 r. oficjalnym partnerem w zakresie środków smarnych w programie DMG Mori Qualified Products.

WSPÓŁPRACA INWE I PHOTON ENERGY GROUP Photon Energy Group sprzedała na rzecz spółki PM PV7 z Grupy INWE prawa do projektu instalacji fotowoltaicznej o mocy 2,3 MW AC zlokalizowanej w gminie Złoczew. Grupa INWE jest również klientem Photon Energy Group w zakresie usług O&M (Operations & Maintenance) świadczonych dla jej instalacji fotowoltaicznych w Polsce. Transakcja obejmuje również świadczenie na rzecz INWE usług, mających na celu doprowadzenie projektu do stanu gotowości do budowy (RTB) w drugim kwartale 2024 r. Photon Energy Group i Grupa INWE prowadzą również zaawansowane negocjacje dotyczące kompleksowej współpracy w zakresie dalszego rozwoju i sprzedaży na rzecz INWE portfela małych i średnich projektów Photon Energy Group w Polsce o łącznej mocy do 11,5 MW AC.

Źródło: Fuchs

Źródło: Photon Energy Group

R E K L A M A

6. Międzynarodowe Targi Kooperacyjne Przemysłu Narzędziowo-Przetwórczego

16-18 kwietnia 2024, Bydgoszcz W PROGRAMIE: • 16.04.2024 r. Konferencja „Recykling tworzyw w gąszczu regulacji. Jeszcze szczytna idea czy już utopia” • 17.04.2024 r. Giełda kooperacyjna

www.innoform.pl

dowiedz się więcej: AUTOMATYKA

IE: czu pia”

jna

Z BRANŻY

POLSKI ZESPÓŁ ID LOGISTICS ZWYCIĘŻYŁ W MIĘDZYNARODOWYM KONKURSIE THE FACTORY 2023 Grupa ID Logistics rozwija programy, które wspierają zaangażowanie i kreatywność zespołów. Należy do nich międzynarodowy konkurs The Factory 2023 na najbardziej innowacyjny projekt z obszaru zarządzania operacjami magazynowymi. Jego zwycięzcą został polski zespół ID Logistics, nagrodzony za rozwiązanie Live Warehouse. Zgłoszenia do konkursu przesłało ponad 20 zespołów z całego świata. Celem konkursu The Factory 2023 jest promowanie wśród pracowników Grupy ID Logistics i ich partnerów biznesowych innowacyjnego podejścia do pracy zespołowej, zgodnie z wartością firmy, która jest określana jako przedsiębiorczość. Zadaniem zespołów było opracowanie i wdrożenie koncepcji MVP (Minimum Viable Product), ukierunkowanej na podniesienie jakości, bezpieczeństwa i produktywności operacji magazynowych. Kluczowe znaczenie miała też uniwersalność i możliwość zastosowania w różnych centrach dystrybucji, zarządzanych przez ID Logistics. Rozwiązanie Live Warehouse bazuje na aplikacji do monitorowania sytuacji w magazynie, zintegrowanej z systemem WMS. Aplikacja na bieżąco wyświetla wskaźniki wydajności dotyczące procesu kompletacji zamówień, wskazuje lokalizację oraz efektywność pracowników kompletujących zamówienia. Live Warehouse w wersji MVP został już wdrożony w magazynie ID Logistics w Rawie Mazowieckiej i jest przygotowywany do wdrożenia w kolejnych centrach dystrybucji.

FIRMA IGUS ZAPEWNIA REKORDOWĄ GWARANCJĘ DLA PRZEWODÓW CHAINFLEX Uszkodzenie kabli powoduje przestój maszyn i systemów. 10 lat temu igus był pierwszą firmą przemysłową na świecie, która wprowadziła 36-miesięczną gwarancję na przewody do ruchomych zastosowań. Obecnie okres gwarancji na cały asortyment przewodów chainflex został wydłużony o kolejne 12 miesięcy – do czterech lat. Zapewnia to klientom jeszcze większą funkcjonalność i bezpieczeństwo planowania. Gwarancja, która jest unikalna w branży, jest możliwa dzięki największemu laboratorium testowemu dla systemów ruchomych prowadników kablowych w całej branży, które specjalista od tworzyw sztucznych prowadzi w siedzibie firmy w Kolonii. Tutaj eksperci badają kable chainflex podczas praktycznych testów przez ponad dwa miliardy cykli rocznie. Dane uzyskane z testów stanowią również podstawę dla kalkulatora żywotności on-line udostępnianego przez igus. Klienci wprowadzają parametry swojej aplikacji dla wybranego przewodu, takie jak temperatura, promień i przesuw, a żywotność kabla można obliczyć za pomocą kilku kliknięć. Obecnie oferta chainflex obejmuje ponad 1350 rodzajów przewodów, w tym przewody BUS-owe, silnikowe i serwo, ale także do robotów i systemów pomiarowych. Produkty te są stosowane na całym świecie, m.in. w układarkach magazynowych, dźwigach, windach i platformach. Źródło: igus

Źródło: ID Logistics

DSR WŚRÓD LAUREATÓW RANKINGU DIAMENTY FORBES 2024 Firma DSR – dostawca usług doradczych i rozwiązań informatycznych zwiększających efektywność działania przedsiębiorstw z sektora produkcyjnego – po raz piąty zdobyła tytuł Diament Forbes. To coroczny ranking przedsiębiorstw, które w ostatnich latach najskuteczniej zwiększyły swoją wartość. Firmy z grona Diamentów Forbes podzielone zostały na 16 województw, a w ramach każdego z nich na kolejne trzy kategorie, według przychodów: 5–50 mln złotych, 50–250 mln złotych i powyżej 250 mln złotych. Ostateczne wyniki rankingu zostały opracowane na podstawie szwajcarskiej metody wyceny wartości przedsiębiorstw. Wśród kluczowych kryteriów znalazły się m.in. wyniki finansowe za lata 2018–2022, wartość majątku, historia płatnicza, wiarygodność płatnicza i brak negatywnych zdarzeń prawnych.

R E K L A M A

Wieloosiowy przemiennik częstotliwości

MD800 8 napędów z STO SIL3

Zwrot energii hamowania

Realne oszczędności

wdrożenia i użytkowania

www.eldar.biz

Źródło: DSR

1-2/2024

Z BRANŻY

POLITECHNIKA ŚLĄSKA I FIRMA AIUT STWORZYŁY LABORATORIUM AUTONOMICZNYCH ROBOTÓW MOBILNYCH Nie potrzebują operatora ani kierowcy. Samodzielnie dostarczają towary i bezpiecznie przewożą ludzi. Bez problemu poruszają się w dynamicznym środowisku fabryki, a także po ulicach miast. Autonomiczne pojazdy, bo o nich mowa, stają się kluczowym rozwiązaniem w procesie automatyzacji transportu wewnątrzzakładowego, rośnie też ich potencjał w zakresie uzupełnienia komunikacji publicznej. Projektowania i budowania tak nowoczesnych rozwiązań będzie uczyć Politechnika Śląska. Na Wydziale Mechanicznym Technologicznym uczelni otwarto nowe Laboratorium Autonomicznych Robotów Mobilnych. Projekt realizowany jest przy współpracy z największym polskim integratorem systemów automatyki przemysłowej, firmą AIUT.

Z Laboratorium Autonomicznych Robotów Mobilnych, które zaprojektowała i kompleksowo wyposażyła w sprzęt oraz autonomiczne roboty transportowe firma AIUT, będą korzystać studenci Politechniki Śląskiej. Nowa przestrzeń dydaktyczna pozwoli przyszłym inżynierom doskonalić umiejętności w zakresie projektowania i konstruowania samojezdnych pojazdów, stosowanych m.in. w procesie dostaw materiałów na halach produkcyjnych oraz w magazynach. Mowa w szczególności o pojazdach klasy AMR (Autonomous Mobile Robots), AGV (Automated Guided Vehicles) oraz systemach umożliwiających ich stosowanie. Źródło: AIUT, foto: Maciej Mutwil

BRANŻA SPOŻYWCZA INTENSYFIKUJE INWESTYCJE W MODERNIZACJĘ MASZYN I URZĄDZEŃ Przedsiębiorstwa działające w sektorze spożywczym w Polsce zwiększają swoją zdolność do konkurowania m.in. dzięki inwestycjom w technologie. Jak wynika z badania Siemens Financial Services w Polsce, 37 % MŚP z tej branży podniosło nakłady na odnowienie parku maszyn i urządzeń, a 25 % zwiększyło poziom automatyzacji. Co ważne, mimo że co czwarty ankietowany z tej branży informuje o spadku sprzedaży w 2023 r., zaledwie 3 % firm obniżyło nakłady na park MiU. W najbliższej przyszłości co trzeci ankietowany (35 %), według badania Siemens Financial Services w Polsce, chce inwestować w modernizację maszyn i urządzeń oraz automatyzację produkcji. Przedsiębiorcy potwierdzają poprawę zdolności do konkurowania dzięki takim inwestycjom. Prawie co trzecia (30 %) ankietowana firma uważa, że jest lepiej przygotowana do ry-

walizowania z perspektywy posiadanych MiU. Zaledwie 9 % jest odmiennego zdania. W najbliższej przyszłości 36 % ankietowanych MŚP z branży spożywczej spodziewa się poprawy swojej konkurencyjności. Prawie co druga (47 %) ankietowana firma wykorzystuje środki zewnętrzne do finansowania inwestycji w maszyny i urządzenia, przy czym ponad 34 % przedsiębiorców łączy środki zewnętrzne z kapitałem własnym, a prawie 13 % korzysta wyłącznie z finansowania zewnętrznego. 53 % inwestuje w park MiU, korzystając wyłącznie z wypracowanych zysków. Źródło: Siemens, foto: pixabay

ROBOTY PRZEMYSŁOWE A OSZCZĘDNOŚĆ ENERGII W przypadku robotów przemysłowych dotychczas zwracano uwagę przede wszystkim na takie aspekty, jak precyzja, zasięg i udźwig. Jednak wraz ze wzrostem cen energii, wyrażony w kilowatach pobór mocy staje się jednym z kluczowych parametrów robota przemysłowego. Zapotrzebowanie małej jednostki na energię może nie przekraczać 800 W. Większy robot może potrzebować 3–5 kW. Jednak większość robotów dostępnych na rynku potrzebuje do pracy więcej energii. Jeśli takich urządzeń jest kilkadziesiąt i pracują na dwie, trzy zmiany – np. w fabryce samochodów – łączne zużycie energii staje się znaczące i każda zaosz16

czędzona kilowatogodzina w skali roku przynosi wymierne oszczędności finansowe. – Znaczenie efektywności energetycznej nigdy nie było tak duże, jak dziś, również w branży robotyki. Ostatnie lata i zawirowania związane z cenami energii na całym świecie spowodowały, że parametr ten stał się dla użytkowników jednym z kluczowych przy podejmowaniu decyzji o zakupie nowych robotów – zauważa Jakub Stec z firmy ABB w Polsce. Według wyliczeń amerykańskiej organizacji ACEEE, średniej wielkości robot przemysłowy potrzebuje prawie 22 000 kWh (22 MWh) rocznie przy założeniu, że pracuje 20 godzin dziennie. Przy cenie energii w wariancie optymistycznym rzędu 500–600 zł za MWh, koszty utrzymania floty kilkudziesięciu robotów liczone są w setkach tysięcy złotych. Źródło: ABB

AUTOMATYKA

Z BRANŻY

GENERATYWNA AI W TRANSFORMACJI FIRM Pojawienie się generatywnej sztucznej inteligencji oraz jej gwałtowny rozwój ma bezprecedensowy wpływ na biznes. Aż 80 % liderów spodziewa się transformacji swojego przedsiębiorstwa w wyniku adopcji tej technologii w ciągu najbliższych trzech lat – wynika z raportu The State of Generative AI in the Enterprise, przygotowanego przez firmę doradczą Deloitte. Jednocześnie 78 % ankietowanych dostrzega potrzebę wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych dotyczących sztucznej inteligencji. Liderzy globalnych firm wykorzystują generatywną AI w celach taktycznych, takich jak poprawa wydajności (56 %) czy redukcja kosztów (35 %), a jedynie co trzeci ankietowany deklaruje poszukiwanie korzyści w obszarze innowacji i wzrostu (29 %) czy wprowadzania nowych produktów i usług.

MAPOWANIE TECHNOLOGII Platforma Przemysłu Przyszłości we współpracy z trzema klastrami z branży obróbki metali – Radomskim Klastrem Metalowym, Lubuskim Klastrem Metalowym i Klastrem Obróbki Metali z Białegostoku – opracowała i udostępniła narzędzie do mapowania technologii. W ramach projektu zostały przygotowane dwa elementy: mapa przedsiębiorstw klastrowych działających w branży obróbki metali zawierająca informacje na temat 82 firm oraz słownik technologii obróbki metali, zawierający opisy 80 technologii branżowych. Przewidywane korzyści dla firm korzystających z narzędzia to m.in. ułatwienie nawiązywania nowych kontaktów z partnerami z kraju i zagranicy oraz poszukiwania nowych podwykonawców i kooperantów oraz obniżenie kosztów badań B+R dzięki współdzieleniu zasobów z kooperantami oraz wykorzystanie środków UE przez budowanie partnerstw technologicznych. Źródło: Platforma Przemysłu Przyszłości

Źródło: Deloitte, foto: pixabay

R E K L A M A

Roboty Epson

– precyzyjne, szybkie i łatwe do programowania Z okazji 40-lecia firmy Epson, ciesz się 40-miesięczną* gwarancją na nasze roboty przemysłowe!

Chcesz dowiedzieć się więcej o robotach Epson? Odwiedź stronę WWW.

1-2/2024

* 40-miesięczny okres gwarancji obowiązuje dla wszystkich modeli robotów Epson zakupionych do 30.06.2024 w firmie ASTOR.

PRODUKTY

13 NAJWAŻNIEJSZYCH CECH MOVILINK DDI Dzięki cyfrowej integracji silnika MOVILINK DDI możliwa jest realizacja inteligentnych funkcji dla fabryki przyszłości. Podstawą jest jednokablowa technologia do przesyłu energii i danych SEW-EURODRIVE Polska. DriveRadar jest kombinacją inteligentnych i skalowalnych usług dla nowoczesnej fabryki. Umożliwia monitorowanie i analizę stanu podstawowych komponentów elektromechanicznych, poszczególnych etapów procesu lub całych złożonych systemów. Dzięki temu można dokonywać prognoz dotyczących jego kondycji, a na tej podstawie planować konserwację. DriveRadar od SEW-EURODRIVE Polska w znaczącym stopniu zwiększa całkowitą efektywność wyposażenia (OEE). Napędy o wyższym poziomie komunikacji pozwalają

na udostępnienie danych do interpretacji i dokładnie taką możliwość daje cyfrowa integracja silnika. Falowniki modułowego systemu automatyki MOVI-C SEW-EURODRIVE Polska są w pełnym zakresie wyposażone w technologię komunikacyjną MOVILINK DDI. Tworzą one z napędami węzeł danych na potrzeby digitalizacji. Cała komunikacja jest realizowana za pomocą węzła, który także realizuje funkcje sterowania opcjami przez interfejs MOVILINK DDI. Źródło: SEW-EURODRIVE

PROWADNIK KABLOWY E-SKIN FLAT W WERSJI ESD Firma igus powiększa rodzinę prowadników kablowych e-skin flat o wersję ESD odprowadzającą ładunki elektrostatyczne. Została ona zaprojektowana specjalnie do zastosowań w pomieszczeniach czystych. Użyty tu nowy materiał modułowego prowadnika zapobiega powstawaniu ładunków elektrostatycznych oraz nie generuje praktycznie żadnych cząstek, nawet podczas bardzo szybkich ruchów. Modułowa konstrukcja z pojedynczymi elementami umożliwia również szybkie wypełnienie systemu przewodami. Prowadnik igus zapewnia znacznie większą wytrzymałość mechaniczną oraz jest mniej podatny na zużycie podczas szybkich ruchów, niż klasyczne rury karbowane. W prze-

ciwieństwie do laminowanych przewodów taśmowych wykonanych z politetrafluoroetylenu (PTFE), e-skin flat ma modułową konstrukcję. Model „jednokomorowy” zapewnia szybki i łatwy montaż oraz rozbudowę. Z kolei system zip-lock umożliwia łatwą wymianę kabla. W serii e-skin flat dostępne są przewody CFCLEAN do transmisji zasilania i danych, dzięki czemu użytkownicy otrzymują gotowy do podłączenia system zasilania bezpośrednio z jednego źródła. Rozpórki, elementy łączące serii e-skin flat oraz inteligentny, ultradźwiękowy czujnik monitorowania stanu i.Cee EC.S są również kompatybilne z nowym prowadnikiem ESD. Źródło: igus

NOWY ENKODER IEP3 O DUŻEJ DOKŁADNOŚCI FAULHABER poszerza swoją ofertę produktów o enkoder przyrostowy IEP3, który – dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych czipów – gwarantuje bardzo dobrą rozdzielczość i dokładność. Niezwykle lekki i kompaktowy enkoder IEP3 o średnicy zaledwie 8 mm cechuje się rozdzielczością wynoszącą do 10 000 linii na obrót, zapewnianą przez ultranowoczesne chipy o wysokim stopniu interpolacji. W wersji standardowej rozdzielczość można zaprogramować w zakresie od 1 do 4096 linii na obrót. Dodatkowo zastosowana technologia czipowa gwarantuje wysoką precyzję pozycjonowania z dokładnością do 0,3 m, jak

również powtarzalność rzędu 0,05 m, uzyskaną dzięki funkcji kompensacji dokładności. Enkoder IEP3 może być zasilany zarówno napięciem 5 V, jak i 3,3 V. To sprawia, że może być stosowany w systemach akumulatorowych obsługujących zwykle napięcie 3,3 V. Szeroki zakres temperatury (od -40 °C do +125 °C) dodatkowo zwiększa gamę zastosowań. Enkoder IEP3 może być wykorzystywany w wielu aplikacjach, w tym tych wymagających jednocześnie wysokiej dokładności i kompaktowości. Montowany na osi enkoder z 2-biegunowym magnesem ma prostą, trwałą konstrukcję. Dzięki modułowej budowie charakterystycznej dla enkoderów FAULHABER serii IE3 enkodery IEP3 stanowią platformę, z którą można połączyć wiele silników. Źródło: FAULHABER

AUTOMATYKA

PRODUKTY

Oferta szkoleniowa Pilz Polska • Szkolenia z obsługi i programowania sterowników PNOZmulti i PSS4000 • Prawidłowy dobór urządzeń bezpieczeństwa • Szkolenia z bezpieczeństwa maszyn  Wymagania Dyrektywy Maszynowej 2006/42/WE  Nowe rozporządzenie w sprawie maszyn i urządzeń  Bezpieczna integracja robotów w środowisku przemysłowym  Bezpieczeństwo wózków AGV  Bezpieczeństwo układów bezpieczeństwa zgodnie z normą PN-EN ISO 1 3849  Bezpieczeństwo elektryczne  Procedury LoTo  Proces oznakowania maszyn znakiem CE  Bezpieczeństwo procesowe  Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe  Warsztaty z bezpieczeństwa maszyn • Certyfikowane szkolenia z międzynarodową kwalifikacją TUV NORD  CMSE - Certified Machinery Safety Expert  CEFS - Certified Expert in Functional Safety

HIGROMETR DO MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH Higrometr VOLTCRAFT MF-100 to nieinwazyjne urządzenie przeznaczone do pomiaru wilgotności w różnych rodzajach materiałów budowlanych. Dzięki swojej konstrukcji umożliwia szybkie i efektywne pomiary, bez konieczności ingerencji w strukturę mierzonego materiału. Higrometr VOLTCRAFT MF-100 został zaprojektowany z myślą o trwałości i wygodzie użytkowania. Ma wytrzymałą obudowę z miękką, gumową osłoną, co zapewnia bezpieczeństwo i komfort podczas pracy. Higrometr MF-100 mierzy wilgotność w zakresie od 0 % do 100 % dla materiałów budowlanych oraz drewna. Urządzenie charakteryzuje się dokładnością pomiaru wilgotności na poziomie 0,1 %. Umożliwia dokonywanie pomiaru wilgotności na głębokości od 20 mm do 40 mm. VOLTCRAFT MF-100 ma funkcję wskazania wartości minimalnej i maksymalnej, funkcję Hold do krótkotrwałego przechowywania wyników pomiarów oraz alarm akustyczny. Źródło: Conrad

ŁOŻYSKO WIEŃCOWE Z REGRANULOWANYCH TWORZYW SZTUCZNYCH

Źródło: igus

1-2/2024

Kompleksowy program szkoleniowy spełniający nawet najbardziej wymagające oczekiwania klienta

R E K L A M A

igus dodaje do rodziny produktów serii iglidur PRT tanie łożysko wieńcowe, wykonane w 97 % z regranulowanych tworzyw sztucznych iglidur M260 i iglidur P4. Model PRT-05-15-PC nie tylko obniża koszty, ale też chroni środowisko. Podobnie jak inne tego typu komponenty, może znaleźć szeroki zakres zastosowań m.in. w maszynach pakujących i na liniach montażowych. Minimalistyczna konstrukcja modelu PRT-05-15-PC zmniejsza wymaganą przestrzeń montażową, masę i koszt. Łożysko składa się tylko z pierścienia wewnętrznego i zewnętrznego, które ślizgają się po sobie, bez użycia żadnych elementów pośrednich, np. kulek. Jest produkowane w tanim procesie formowania wtryskowego. Charakteryzuje się średnicą 100 mm, wysokością zaledwie 10 mm i masą 72 g. Jest łatwe w montażu; wymaga jedynie połączenia pierścienia wewnętrznego i zewnętrznego za pomocą łożyska klipsowego. Dodatkowe zalety to odporność na zanieczyszczenie i korozję oraz brak konieczności smarowania – materiały iglidur w swoim skła1 dzie zawierają środki smarne w postaci stałej.

Pilz Polska Sp. z o.o. 20 ul. Ruchliwa 15, 02-1821 Warszawa akademiapilz@pilz.pl, www.pilz.pl 19

PRODUKTY

MODERNIZACJA SERII INNODISK DRAM PRO Rozwój AIoT, obliczeń brzegowych i zewnętrznych serwerów brzegowych stanowi wyzwanie dla zarządzania temperaturą w systemach obliczeniowych o wysokiej wydajności. Moduł DRAM Ultra Temperature od firmy Innodisk okazuje się solidnym rozwiązaniem do stosowania w trudnych warunkach. Dzięki szerokiemu zakresowi temperatury roboczej – od -40 °C do 125 °C dla DDR4 i od -40 °C do 105 °C dla DDR5, moduł Ultra Temperature zapewnia długotrwałą stabilność, co czyni go idealnym wyborem dla branży lotniczej i kosmicz-

nej, podobnie jak w gałęziach przemysłu, w których stabilność i duża wydajność ma istotne znaczenie. Dodatkowo w przypadku systemów, które wymagają pewnego i sprawnego odprowadzania ciepła, np. systemów wbudowanych bez wentylatora, rozpraszacz ciepła Innodisk DDR5 Long DIMM może skutecznie schłodzić moduł i rozproszyć ciepło powstające podczas pracy. Seria DRAM PRO jest częścią kompleksowej linii produktów Innodisk, będących niestandardowymi rozwiązaniami do różnych zastosowań, gwarantujących niezawodność i wysoką wydajność. Innodisk ulepsza moduły DRAM DDR4 i DDR5 o standardowe usługi o wartości dodanej i technologię zapobiegającą zasiarczeniu, aby zapewnić nieprzerwaną pracę Źródło: Innodisk

NOWY ZAWÓR ELEKTROMAGNETYCZNY O DUŻYM PRZEPŁYWIE Firma Emerson wprowadziła na rynek zawory serii 327C marki ASCO, które charakteryzują się bezpośrednim działaniem oraz dużym przepływem, co zapewnia lepszy stosunek przepływu do mocy w porównaniu z podobnymi zaworami dostępnymi na rynku. Konstrukcja nowych zaworów charakteryzuje się zrównoważoną konstrukcją grzybkową, która umożliwia uzyskiwanie dużego przepływu przy minimalnym zapotrzebowaniu na moc, dzięki czemu nadaje się do stosowania w elektrowniach, rafineriach, czy zakładach przetwórstwa chemicznego. Na obiektach tego typu mogą być zainstalowane setki, a nawet tysiące zaworów. Nawet jeden wadliwie działający zawór może zakłócić przepływ krytycznych gazów i płynów, wpływając na jakość procesu i wymuszając nieplanowane

przestoje oraz dodatkowe czynności konserwacyjne. Zawory ASCO serii 327C mają unikalną, dwuwarstwową technologię uszczelnienia dynamicznego, która zapewnia odporność na tarcie, pomagając utrzymać niezawodne działanie zaworu nawet w ekstremalnych warunkach roboczych, tj. w temperaturze sięgającej od -60 °C nawet do 90 °C. Ponadto zawór jest zgodny z SIL 3, wykazując wysoki poziom integralności działania i bardzo niskie ryzyko awarii w przewidywanym cyklu życia zaworu. Źródło: Emerson

DRUKARKA PRZEMYSŁOWA BROTHER TJ-4520TN Drukarka TJ-4520TN firmy Brother to profesjonalne narzędzie do przemysłowych zastosowań, które odznacza się zaawansowaną technologią druku i wysoką jakością wykonania. Solidna konstrukcja TJ-4520TN pozwala na pracę w najbardziej wymagających warunkach, łącząc wygodę użytkowania z najwyższą trwałością i niezawodnością. Zawrotna szybkość druku, która wynosi aż 305 mm/s w rozdzielczości 300 dpi, umożliwia skrócenie czasu produkcji, optymalizację procesów i zwiększenie wydajności firmy. TJ-4520TN zapewnia wydruk ponad 1000 etykiet dziennie i obsługuje taśmy termotransferowe o długości aż 600 m. Zastosowanie długiej taśmy daje sporą

oszczędność czasu. Pracę ułatwia również wewnętrzny mechanizm nawijania etykiet, w który drukarka została wyposażona. Maksymalny komfort użytkowania zapewnia czytelny wyświetlacz umieszczony na froncie urządzenia. TJ-4520TN wspiera wszystkie popularne języki poleceń drukarki, w tym FBPL-EZD (EPL2, ZPL2, DPL). Drukarka pozwala na dużą elastyczność w zakresie podłączenia; wyposażona jest w interfejsy: USB, USB Host, port szeregowy, Ethernet i opcjonalnie Wi-Fi i Bluetooth. Stanowi idealne rozwiązanie do precyzyjnego druku etykiet zawierających kody 1D lub 2D. Źródło: Koncept-L

AUTOMATYKA

PRODUKTY

WAGI OHAUS DEFENDER 2500 Defender 2500 to seria przystępnych cenowo, wytrzymałych wag przemysłowych do zastosowań wymagających funkcjonalności, niezawodności i trwałości. Wyposażone są w platformę ze stali nierdzewnej 304, ramę ze stali malowanej proszkowo oraz aluminiowy czujnik wagowy IP65. Miernik ma obudowę i mocowanie z tworzywa ABS. Wagi Defender 2500 zostały zaprojektowane z myślą o elastycznym użyciu oraz optymalnym wykorzystaniu najczęściej stosowanych trybów pracy wraz z rozmaitymi opcjami zasilania. Sprawdzą się w różnych miejscach pracy: od biur po centra dystrybucyjne. Wagi Defender 2500 wyposażone są w oprogramowanie do typowych przemysłowych trybów ważenia, jak liczenie sztuk, sumowanie i ważenie dynamiczne/zatrzymanie wyniku na wyświetlaczu, które eliminują konieczność ręcznego wykonywania skomplikowanych obliczeń. Do wyboru są różnorodne opcje zasilania. Waga Defender 2500 może być zasilana zasilaczem AC, kablem z końcówką USB C, a nawet bateriami typu AA. Źródło: OHAUS

DRUKARKA TERMOTRANSFEROWA PROMARK T-2000 Nowa drukarka Promark T-2000 ma niewielką masę, małe wymiary, wbudowaną pamięć wewnętrzną – do 250 tysięcy znaków, wygodną klawiaturę i podświetlany ekran. Brak dostępu do sieci elektroenergetycznej nie stanowi już dla instalatora najmniejszego problemu, gdyż urządzenie może być zasilane sześcioma akumulatorami AA. Oznaczniki można projektować na dwa sposoby: w programie Promark Creator oraz z poziomu samego urządzenia – dzięki klawiaturze QWERTY i dużemu wyświetlaczowi. Co ważne – drukarka T-2000 wcale nie musi być podłączona do komputera przewodem USB, aby drukować oznaczniki. Ma wbudowany moduł Bluetooth, umożliwiający sterowanie drukarką z urządzeń mobilnych. Na uwagę zasługuje także funkcja drukowania rozproszonego, gdzie możliwe jest drukowanie na kilku drukarkach jednocześnie. Opcjonalną funkcjonalnością jest podgrzewacz profili oraz jego trzystopniowa regulacja temperatury. W drukarce znalazły się także znacznie dłuższe (150 m) taśmy barwiące. Źródło: Partex Marking Systems R E K L A M A

1-2/2024

PRODUKTY

RĘCZNY CZYTNIK V450-H Firma OMRON wprowadziła do swojej oferty ręczny czytnik kodów DPM V450-H. Urządzenie zostało specjalnie opracowane do odczytu bezpośrednich oznaczeń części (DPM) w zastosowaniach przemysłowych. W modelu V450-H wykorzystano algorytmy dekodowania X-Mode, które zapewniają niezawodny odczyt wszelkich uszkodzonych, zniekształconych lub problematycznych kodów oznaczonych bezpośrednio z wysoką prędkością dekodowania. Dzięki wydajności i gotowości do natychmiastowego rozpoczęcia pracy użycie nowego czytnika nie wymaga konfiguracji w większości zastosowań. Konfiguracja modelu V450-H dla bardziej zaawansowanych zastosowań jest bardzo prosta dzięki interfejsowi użytkownika WebLinkPC. Ten intuicyjny i łatwy w obsłudze interfejs upraszcza proces konfiguracji, czyniąc go bezproblemowym nawet w przypadku wymagających zadań skanowania.

Model V450-H, wyposażony w stację ładującą o stopniu ochrony IP65, umożliwia bezproblemową transmisję i odbiór danych przez Bluetooth w zasięgu do 100 m. Bezprzewodowy czytnik wyposażono w akumulator o znacznej pojemności, umożliwiając wykonanie ponad 50 000 skanów przy pełnym naładowaniu, a także we wbudowany wskaźnik stanu akumulatora, który zwiększa wydajność pracy. Urządzenie jest wytrzymałe, odporne na upadki z 2,45 m i działanie cieczy czy substancji przemysłowych, w tym oleju silnikowego i płynu hamulcowego. Źródło: Omron

CZUJNIKI BOS R254K W NOWYCH WERSJACH TIME OF FLIGHT Czujniki optoelektroniczne BOS R254K firmy Balluff znalazły wiele zastosowań w przemyśle spożywczym i sektorze opakowań, m.in. do niezawodnego wykrywania butelek, pojemników i palet. Zaprojektowane do szczególnie wymagających zastosowań, sprawdzają się wszędzie tam, gdzie regularnie przeprowadzane jest czyszczenie ciśnieniowe oraz mycie agresywnymi środkami chemicznymi. Stopień ochrony IP67/IP69K pozwala na ich stosowanie w trudnych warunkach otoczenia. Dostępne są warianty dyfuzyjne z tłumieniem tła, retrorefleksyjne i barierowe. Nowością wprowadzoną do rodziny BOS R254K jest laserowy fotoelektryczny czujnik zbliżeniowy o zasięgu 1000 mm,

pracujący w technologii Time-of-Flight. Umożliwia on wykrywanie dowolnych obiektów, w tym obiektów o bardzo małych wymiarach. Wyposażony jest w interfejs IO-Link V1.1 (Smart Sensor Profile 2). Ma różne tryby pracy, również do bardziej zaawansowanych zastosowań (funkcje uśredniania, czasowe i zliczania, dynamiczna regulacja progu przełączania, wstępnie ustawiane progi przełączania, monitorowanie diody LED, rejestracja wartości ekstremalnych). Czujnik BOS R254K pozwala na równoczesne monitorowanie parametrów otoczenia, np: temperatury, wilgotności, wibracji, przechylenia i poziomu zanieczyszczeń. Źródło: Balluff

MIERNIK REZYSTANCJI IZOLACJI FLUKE 1587 FC Fluke 1587 FC to miernik, który łączy w sobie łatwość obsługi z wysoką funkcjonalnością. Dzięki niemu zaawansowane wyszukiwanie błędów oraz profilaktyczne czynności konserwacyjne stają się znacznie prostsze i skuteczniejsze. Odczyty w czasie rzeczywistym pozwalają na błyskawiczne wykrycie nawet najdrobniejszych uszkodzeń izolacji, co jest kluczowe w zapobieganiu poważniejszym awariom w przyszłości. Fluke 1587 FC przeznaczony jest zarówno do zastosowań komercyjnych, jak i przemysłowych. Jako jedyny miernik na rynku oferuje funkcję DMM (Digital Multimeter) o wysokiej wydajności oraz nowoczesny test izolacji. Dodatkowo jego łączność bezprzewodowa umożliwia udostępnianie i śledzenie wyników za pomocą jednego urządzenia.

Wśród kluczowych funkcji, które wyróżniają Fluke 1587 FC, znajdują się: PI (wskaźnik polaryzacji) oraz DAR (współczynnik absorpcji dielektrycznej) z wykresami TrendIT, co pozwala na szybszą i dokładniejszą identyfikację problemów. Aplikacja mobilna Fluke Connect Measurement App sprawia, że rejestrowanie wyników badań jest szybsze i mniej podatne na błędy. Dostęp do danych przebiegu analiz jest natychmiastowy. Dzięki kompensacji temperatury dostępnej za pomocą aplikacji, możliwa jest dokładniejsza analiza wartości bazowych oraz porównywanie ich z historycznymi danymi pomiarowymi. Źródło: Conrad Electronic

AUTOMATYKA

PRODUKTY

PRZEMYSŁOWY KOMPUTER Z OSZCZĘDNYMI PROCESORAMI

UNIWERSALNE KOMPUTERY MOBILNE

Firma CSI poszerzyła ofertę komputerów Mini PC o nowy produkt z serii PICO-SEMI. Komputer PICO-EHL4-SEMI firmy AAEON jest dostępny w dwóch wersjach z różnymi procesorami: Intel Celeron J6412 o mocy 10 W i Intel Celeron N6210 o mocy 6,5 W. PICO-EHL4-SEMI jest wyposażony w 16 GB wbudowanej pamięci LPDDR4 x 3200 MHz do szybkiej transmisji danych. Docelowo może oferować aż do 128 GB pamięci eMMC 5.1 (domyślnie: 32 GB). Dzięki M.2 E-key 2230 i mPCIe/mSATA, PICO-EHL4-SEMI ma dodatkowe opcje rozbudowy, które pozwalają na zastosowanie w projektach przemysłowych, wymagających szybkiej i niezawodnej komunikacji sieciowej.

Newland MT93 Megattera Pro to komputer mobilny zaprojektowany do wszechstronnego wykorzystania w sektorach takich jak logistyka, magazynowanie, handel i gastronomia. Urządzenie ma kompaktowe wymiary, wytrzymałą konstrukcję z 5,5-calowym wyświetlaczem Gorilla Glass, która zapewnia odporność na wodę i pył na poziomie IP67. Komputer został wyposażony w ośmiordzeniowy procesor 2,2 GHz, 4 GB RAM oraz system Android 13. Newland MT93 Megattera Pro zapewnia zaawansowane funkcje skanowania kodów kreskowych dzięki technologii Acuscan oraz różnorodne opcje łączności, w tym Wi-Fi 6, 4G, Bluetooth 5.2 BLE i NFC. Wyposażony jest w akumulator o pojemności 5000 mAh, który zapewnia długotrwałe użytkowanie. Źródło: Koncept-L

PICO-EHL4-SEMI może łączyć się z wieloma urządzeniami dzięki portom GbE LAN oraz USB 3.2. Wyposażony jest w grafikę Intel UHD Graphics oraz opcjonalną obsługę dwóch portów COM. Interfejs HDMI 2.0 umożliwia podłączenie wyświetlacza 4K (60 Hz). Programowalny Watchdog monitoruje prawidłową pracę urządzenia, a w razie awarii samodzielnie przeprowadza automatyczny restart systemu. Komputer obsługuje również systemy Windows oraz Linux Ubuntu. Przemysłowy komputer PICO-EHL4-SEMI z chłodzeniem pasywnym działa cicho i jest łatwy w konserwacji. Bezwentylatorowy komputer jest przystosowany do pracy w temperaturze od 0 °C do 50 °C. Jego zasilanie wynosi 12 V ATX. Ponadto kompaktowa obudowa (122 mm × 80,8 mm × 44,4 mm) sprawia, że PICO-EHL4SEMI stanowi wszechstronne rozwiązanie pod względem potencjału wdrożeniowego. Komputer PICO-EHL4-SEMI to ekonomiczne i niezawodne rozwiązanie komputerowe na rynku przemysłowym. Znajdzie zastosowanie w różnorodnych branżach przemysłowych, tj. IoT (Internet of things), Digital Signage, inteligentny handel detaliczny i automatyka przemysłowa (sterowanie przemysłowe). Jest również dobrym wyborem do projektów związanych z automatyzacją procesów. Szczególnie dobrze sprawdzi się w integracji z systemami POS (Point of Sale, kasa fiskalna) oraz systemami samoobsługowymi (KIOSK).

R E K L A M A

#MakeitFlexible

Elastyczność wspomagająca przepływ produkcji Twórz spersonalizowane produkty dla swoich klientów dzięki elastycznym rozwiązaniom automatyki przemysłowej, które dostosowują się do zmieniających się potrzeb.

Źródło: CSI

1-2/2024

make_it_flexible_84x124mm+3mm_ad_pl_01_d01.indd 1

17-01-2024 13:25

PRODUKTY

ROZSZERZENIE UŻYTECZNOŚCI ZASILACZY PROGRAMOWALNYCH TDK-Lambda w ofercie swoich zasilaczy programowalnych posiada urządzenia z technologią PSINK – pozwalającą na prace z silnikami i akumulatorami. Opcja GENESYS+ PSINK jest przeznaczona do testowania silników elektrycznych z regulacją prędkości za pomocą PWM (modulacja szerokości impulsu), które zwracają moc do źródła w warunkach hamowania silnika. Moduł PSINK zamontowany wewnątrz zasilacza GENESYS+ pozwala zasilaczowi absorbować energię przekazywaną z powrotem z obciążenia. Dzięki modułowi PSINK zasilacze TDK-Lambda zdolny jest do absorbowania i rozpraszania nawet do 300 W mocy szczytowej oraz 100 W ciągłej. Moduł PSINK może zapewnić do 25 razy szybsze czasy wyłączania programowania, z czasami opadania wynoszącymi zaled-

wie 12,5 ms, nawet w warunkach bez obciążenia. Może to być energia generowana podczas nagłego zatrzymywania silnika prądu stałego, rozładowywania baterii lub kondensatora, umożliwiając Automatycznemu Sprzętowi Testowemu (ATE) szybkie przejście do następnego testu. Wewnętrzna logika sterowania wykrywa napięcie wyjściowe zasilacza. Jeśli wykryte napięcie jest wyższe niż pożądane, logika sygnalizuje modułowi PSINK, aby pobrać prąd z obciążenia, za pośrednictwem zacisków wyjściowych, i tym samym utrzymać stałe napięcie na obciążeniu. Źródło: AMTEK

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA DO AGV Firma Pilz oferuje obecnie kompleksowy system bezpieczeństwa, zgodny z normą ISO 3691-4, zapewniający efektywny przepływ towarów w produkcji i logistyce. Składa się on z laserowych skanerów bezpieczeństwa PSENscan i sterownika PNOZmulti z nowymi funkcjami do monitorowania synchronizacji i aktywacji skanerów. Ponadto przemysłowy firewall SecurityBridge zapewnia ochronę przed nieuprawnionym dostępem z zewnątrz. Swobodnie przemieszczające się roboty AMR potrafią omijać przeszkody lub ludzi, bez zatrzymywania się. Dzięki nowym blokom funkcyjnym do monitorowania synchronizacji w aplikacji PNOZmulti Configurator sterownika PNOZmulti, można niezawodnie monitorować synchronizację osi robotów

AMR. Funkcja programowa porównuje wartości enkoderów obu osi, co pozwala na wyciągnięcie wniosków na temat kierunku ruchu. Dzięki tym informacjom, w skanerze PSENscan można dynamicznie wdrożyć przełączanie stref bezpiecznych. Skaner dynamicznie przełącza do 70 chronionych pól za pomocą funkcji wyboru strefy. Przy dużej prędkości, obszary chronione są większe, aby zapewnić wczesne wykrycie przeszkód, natomiast przy mniejszych prędkościach mogą być odpowiednio krótsze, aby zminimalizować przestoje. Konfiguracje utworzone w PSENscan Configurator można importować i przetwarzać w komputerze nawigacyjnym. Źródło: PILZ

GŁOWICE RFID DO KOMUNIKACJI Z WIELOMA TAGAMI Firma Pepperl+Fuchs wprowadziła do oferty dwie nowe głowice odczytu/zapisu do zadań identyfikacyjnych IQH3-FP-V1 i IQT3-FP-IO-V1, łączą one zalety technologii RFID z wyjątkowo szerokim zakresem pracy. Zapewniają one niezawodne i wolne od zakłóceń operacje odczytu/zapisu we wszystkich aplikacjach near-field w oparciu o standard RFID 13,56 MHz, zgodnie z normą ISO 15693, Nowe głowice oferują regulowany zakres odczytu do 30 cm oraz możliwość komunikacji nawet z 20 tagami RFID podczas jednej operacji. Daje to użytkownikom największą

możliwą elastyczność i swobodę w dostosowywaniu do specyficznych warunków w konkretnych aplikacjach. Oprócz dużej wszechstronności, do zalet nowych głowic należy też duża niezawodność. Dzięki automatycznemu sprawdzaniu własnej częstotliwości rezonansowej, mogą automatycznie dostosować się do zakłóceń występujących w miejscu pracy, powodowanych przez otaczające materiały lub promieniowanie, zapewniając możliwie najlepsze parametry w danej lokalizacji. Aby zapewnić bezproblemową integrację w systemie, nowe głowice są dostępne w dwóch wersjach. IQT3-FP-IO-V1 ma wbudowany interfejs IO-Link, natomiast IQH3-FP-V1 można zintegrować za pomocą modułów ewaluacyjnych IDENTControl produkcji Pepperl+Fuchs. Źródło: Pepperl+Fuchs

AUTOMATYKA

PRODUKTY

NOWE KOMPUTERY DLA KOLEI Firma Axiomtek zaprezentowała nową generację zaawansowanych komputerów dostosowanych do ekstremalnych warunków pracy w przemyśle kolejowym. Model tBOX520 bazuje na sprawdzonym tBOX321, stanowiącym fundament dla bardziej zaawansowanych komputerów. Jest wyposażony w procesor Intel Core, odporny na wstrząsy i wibracje. Ma złącza M12 dla portów Ethernet, USB 2.0 i zasilania oraz dwie zamykane kieszenie na dyski twarde SATA3 z funkcją RAID 0/1. Model tBOX510-518-FL charakteryzuje się dużą adaptacyjnością. Jest wyposażony w procesory Intel 7. generacji, wsparcie do 16 GB pamięci RAM DDR4-2133. Ma porty HDMI 4K, VGA, oraz pięć portów USB, w tym cztery USB 3.0. Dodatko-

wo, jest odporny na ekstremalną temperaturę od –40 °C do 70 °C. Dla kompaktowych wymiarów i bezawaryjności, model ICO120-E3350 jest montowany na szynie DIN. Jego bezwentylatorowa konstrukcja eliminuje ryzyko awarii mechanicznych. Ma porty GbE LAN, port CANbus, złącza HDMI i USB, co zwiększa jego funkcjonalność. Model UST510-528-FL ma liczne porty komunikacyjne, w tym od 8 do 16 portów Ethernet 1GbE. Obsługuje opcje PoE i PoE+, co umożliwia zasilanie i transmisję danych przez jeden przewód. Złącza skręcane M12 zapewniają niezawodność połączeń w warunkach wstrząsów i wibracji typowych dla transportu drogowego. Źródło: JM elektronik

18-WATOWE SPRZĘGACZE INDUKCYJNE Sprzęgacze indukcyjne serii NIC z oferty firmy Turck umożliwiają bezkontaktową transmisję mocy do 18 W, równocześnie zapewniając dużą odporność na przesunięcie kątowe i równoległe oraz udary mechaniczne. Mogą być stosowane w narzędziach obrotowych, motoryzacji, pojazdach AGV oraz wszędzie tam, gdzie problemem jest zużycie mechaniczne złączy. Charakteryzują się stopniem ochrony IP68 i dużą odpornością mechaniczną. Czas rozruchu został ograniczony do 600 ms, co pozwala na skrócenie cykli produkcyjnych i zwiększenie produktywności.

Sprzęgacze serii NIC zawierają interfejs IO-Link o szybkości transmisji do 230,4 kbps. Moc 18 W może być transmitowana przez szczelinę powietrzną o szerokości do 7 mm. Dopuszczalne przesunięcie kątowe do 15° i równoległe do 5 mm zapewniają dużą dowolność, jeśli chodzi o instalację. Dodatkową zaletą są funkcje dynamicznego parowania i selektywnego parowania oraz wykrywania obiektów obcych w szczelinie powietrznej. Źródło: Turck

AUTOMATYCZNIE

NAJLEPSI 1-2/2024

W W W . A U T O M A T Y K A O N L I N E . P L / A U T O M A T Y K A

ROZMOWA

Z okazji 100-lecia działalności Phoenix Contact rozmawiamy z prezesem Maciejem Merkiem o wyzwaniach i szansach związanych z rynkiem w dobie zmieniających się oczekiwań konsumentów.

100 lat W ubiegłym roku firma świętowała 100-lecie działalności. Proszę opowiedzieć czytelnikom „Automatyki” o najważniejszych wydarzeniach z historii działalności. Założona w 1923 r. firma Phoenix Contact była pierwotnie firmą handlową. Po kilku latach przekształciła się w producenta aparatury elektrycznej, patentując swoje sztandarowe rozwiązanie, czyli złącza rzędowe, które przez kolejne dziesięciolecia stanowiły dominantę biznesu. Mówiąc skrótowo o historii i rozwoju – do dzisiaj zaszły 26

dwie ważne zmiany. Pierwsza to rozwinięcie portfolio produktów. Oprócz złącz są to np. ochrona przeciwprzepięciowa, zasilacze, interfejsy, złącza i obudowy do elektroniki itd. Mamy łącznie ponad 30 000 aktywnych produktów w ofercie. Aby jednak było to możliwe, musiała zaistnieć druga zmiana – otwarcie na rynki zagraniczne. Od początku lat 70. ubiegłego wieku firma rozpoczęła ekspansję międzynarodową, tworząc pierwsze oddziały w Szwajcarii i Chinach. Dzisiaj jesteśmy obecni w ponad 50 krajach na świecie.

Jak rozwijała się w tym czasie firma Phoenix Contact Polska? Jesteśmy spółką handlową, odpowiadamy za sprzedaż i marketing na terenie Polski. Spółka powstała w 2002 r. Do 2014 r. miała siedzibę w Długołęce koło Wrocławia, a obecnie we Wrocławiu, na terenie Wrocławskiego Parku Biznesu. Mamy typowe struktury, czyli zespoły sprzedaży, marketingu, wsparcia technicznego, realizacji zamówień, pion finansowy, a ponadto mocno rozwiniętą aktywność w sieci. Co jest być może mniej typowe – mamy AUTOMATYKA

Fot. Phoenix Contact

kształtowania rynku

ROZMOWA też własny magazyn o powierzchni prawie 900 m². Umożliwia to sprawne realizowanie zamówień, także w oparciu o lokalne zapasy magazynowe. Warto wspomnieć, że w Polsce mamy także trzy fabryki: w Nowym Tomyślu, Tarnobrzegu i Rzeszowie. Łącznie zatrudniamy w nich ponad 4000 pracowników.

Fot. Phoenix Contact

Promują Państwo działania związane ze zrównoważonym rozwojem. Jakie kroki w tym zakresie podjął Phoenix Contact? W Phoenix Contact powstała firmowa strategia na kolejne sto lat. Można się z tego śmiać, ale tak właśnie jest. Wiąże się ona z pojęciem „Empowering the All Electric Society”. W Polsce posługujemy się hasłem „Inspirujemy elektryczną przyszłość świata”. Chcemy inspirować ludzi w kontekście energii i przyszłości świata. Założenie jest następujące: po pierwsze musimy rozwijać się, ale w sposób zrównoważony, z poszanowaniem dla natury, surowców, klimatu. Dlatego m.in. mamy firmowy program ograniczania śladu węglowego, powiązany z zielonymi źródłami, rozwojem inicjatyw ekologicznych etc. Po drugie należy odpowiedzieć sobie na pytanie, co będzie bazą dla tego rozwoju. W tym przypadku energia elektryczna powinna na poziomie globalnym pochodzić ze źródeł odnawialnych i być ekonomicznie dostępna dla ludzi. Po trzecie wszyscy musimy być świadomi ograniczeń, planeta nie jest „źródłem bez dna”. Przyjąwszy takie założenia, można budować strategię na dziesięciolecia. W trakcie gali 100-lecia dużo mówili Państwo o kulturze organizacji. Jakie są najważniejsze wartości w firmie Phoenix Contact oraz jak dążą Państwo do wypracowania wspólnej kultury? W każdej z naszych lokalizacji mamy tablicę z trzema rozdziałami: „cel istnienia, misja, kultura korporacyjna” i zapisane na niej wytyczne traktujemy bardzo poważnie. Siłę naszej firmy tworzą dwa główne aspekty. Pierwszym jest zaufanie do własnych pracowników, drugim zaś szacunek i zaufanie do klientów. Jeśli byłaby okazja do realizowania fantastycznego biznesu, ale wymagałoby to kompromisów z punktu widzenia 1-2/2024

etyki lub innych zasad korporacyjnych, nie podejmiemy takich tematów. Działamy w oparciu o compliance – zgodność z zasadami i etycznymi regułami prowadzenia biznesu. Cała firma od początku rozwija się w zgodzie z powyższym założeniem. Dzięki temu Phoenix Contact postrzegany jest nie tylko jako dostawca dobrych produktów, ale też jako partner grający fair. Zawsze zachowujemy transparentność, rozmawiamy otwarcie i uczciwie, także o trudnych sprawach. Ważnym celem właścicieli firmy jest to, aby rozwijała się ona miarowo, wraz z bazą klientów i stabilną grupą pracowników. Phoenix Contact jest podzielony obecnie na trzy obszary działalności. W jaki sposób są one rozwijane? Dzisiaj strategia przedsiębiorstwa oparta jest na swoistej „matrycy elektryfikacji”, która obejmuje trzy główne obszary biznesu. Pierwszym jest ICE, czyli Industrial Connectivity and Electronics, drugim DC, tj. Device Connection, dotyczący tematyki usieciowienia, a trzecim IMA, czyli Industrial Management and Automation. Patrząc na drugą, poziomą oś matrycy, również można wskazać trzy elementy: dane, sygnały i zasilanie. Obejmuje to transmisję sygnałów cyfrowych i analogowych, jej zabezpieczanie, a także efektywne zasilanie. Taka matryca tworzy nasze „pole gry”. Obecnie Phoenix Contact bardzo mocno stawia na dział e-mobility, Czy może Pan opowiedzieć o rozwiązaniach dla tej branży? Kilka lat temu w elektromobilności byliśmy jeszcze na początku drogi. Obecnie, od około czterech lat, jest to jeden z najdynamiczniej rozwijających się obszarów biznesowych w Phoenix Contact. Jednocześnie nadal pozycjonujemy go jako element tzw. obszaru new businesses, który rozwija się rów-

nolegle do wcześniej wymienionych. To największy rynek w tym obszarze, choć jednocześnie bardzo turbulentny. Mamy do czynienia z gwałtownym rozwojem branży, ale też występowaniem zdarzeń, które powodują skokowe zmiany zapotrzebowania na różne produkty. Przykładowo zdarzało się, że w okresie kilku miesięcy zapotrzebowanie na dany komponent rosło o ponad 30 % i czasami trudno na taką zmianę szybko zareagować. Później z kolei zapotrzebowanie zaskakująco mocno spadało. Trzeba umieć działać w takich warunkach. Dodam, że trzy lata temu otworzyliśmy w Rzeszowie fabrykę, która zajmuje się wyłącznie produkcją podzespołów dla elektromobilności – są to przede wszystkim kable z wtykami oraz gniazda. Nie lekceważymy tego segmentu. Który z obszarów, w jakich jest obecna ze swoimi rozwiązaniami firma Phoenix Contact, uznaje Pan za najtrudniejszy? Nie można powiedzieć, że jeden szczególny segment jest najtrudniejszy. W każdym obszarze, w którym działamy są szanse i zagrożenia. Bardzo ważną kwestią jest stabilizacja sytuacji gospodarczej i uzyskanie dostatecznego finansowania dużych inwestycji. Tak musi stać się dla przykładu w energetyce i kolejnictwie. Potrzeby są wielkie, a dla nas to szansa na rozwój biznesu. Jednak bez pieniędzy, także europejskich, nic się nie wydarzy. Jak zmienił się sposób funkcjonowania rynku w ostatnich latach? Czy stawiają Państwo na sprzedaż realizowaną przez dystrybutorów czy własną? Najlepiej to pokazać poprzez ewolucję naszej organizacji sprzedaży. Zaczęliśmy od modelu, w którym podstawową rolę odgrywali przedstawiciele regio-

POLSCE POSŁUGUJEMY SIĘ W HASŁEM „INSPIRUJEMY ELEKTRYCZNĄ PRZYSZŁOŚĆ ŚWIATA”. CHCEMY INSPIROWAĆ LUDZI W KONTEKŚCIE ENERGII I PRZYSZŁOŚCI ŚWIATA. 27

ROZMOWA nalni, odpowiedzialni za pełne portfolio produktów i prowadzący sprzedaż bezpośrednią. Funkcjonują oni do dzisiaj, mamy też jednak ograniczoną liczbę dystrybutorów. Współpracujemy z takimi firmami, jak Alfa Elektro, Eltron, NO-EL czy W.EG, które zapewniają dość dużo punktów sprzedaży, w których dostępne są nasze produkty. Istotna zmiana, jaka zaszła na rynku w ostatnich latach, to sprzedaż on-line. Handel internetowy rozwija się bardzo dynamicznie, także w postaci sklepów, otwieranych przez poszczególne sieci hurtowe. Liderem w Polsce jest TIM, którego koncepcja postawienia na handel w sieci wiele lat temu – wówczas kontrowersyjna – zapewniła firmie bardzo dobrą pozycję obecnie. Co to w prakty-

jednostkowego, jest potężnym wyzwaniem. Dobrze jest mieć system, który zamiast marnowania surowców przy produkcji masowej, oszczędza je, produkując tylko to, co jest dopasowane do potrzeb. Tak będzie i nie ma od tego odwrotu, ale wymaga to więcej czasu niż zakładano w początkowym okresie. Reasumując – pozostajemy zwolennikami idei Przemysłu 4.0, ale z realizacją jej założeń w rozsądnym tempie. Jeśli chodzi o cyberbezpieczeństwo, jest to bezdyskusyjnie jedno z największych wyzwań. Kilka lat temu na konferencji SHE powiedziałem na panelu dyskusyjnym: „Szanowni Państwo, uważajcie, bo za chwilę jakiś haker ustawi wam ceny wszystkich waszych produktów na 1 zł”. Wtedy wiele osób

ILKA LAT TEMU W ELEKTROMOBILNOŚCI K BYLIŚMY JESZCZE NA POCZĄTKU DROGI. OBECNIE, OD OKOŁO CZTERECH LAT, JEST TO JEDEN Z NAJDYNAMICZNIEJ ROZWIJAJĄCYCH SIĘ OBSZARÓW BIZNESOWYCH W PHOENIX CONTACT. ce oznacza dla nas? Każda sieć hurtowa ma zespół zajmujący się e-sprzedażą. My również trzy lata temu powołaliśmy u siebie specjalistę w zakresie e-dystrybucji, który funkcjonuje obok menedżera ds. dystrybucji, zajmującego się tradycyjną sprzedażą. Jego zadaniem jest współpraca z zespołami e-shopingu u dystrybutorów. Sami jednak nie prowadzimy sprzedaży konsumenckiej on-line i nie mamy takich planów. W 2016 r. rozmawialiśmy o roli Przemysłu 4.0 i cyberbezpieczeństwa. Jak w tym czasie zmieniło się Państwa podejście do tych zagadnień? Idea Przemysłu 4.0, po okresie wstępnej euforii, weszła w fazę stabilizacji. Nie dlatego, że idea jest wadliwa, wręcz przeciwnie. Szybko jednak okazało się, że skala wyzwań jest zdecydowanie większa niż pierwotnie zakładano. Stworzenie produkcji dopasowanej do indywidualnych wymagań, w zasadzie na poziomie jednostkowym, lecz przy zachowaniu rozsądnego kosztu 28

się z tego śmiało. Dzisiaj nikt już się nie naśmiewa. Nasze podejście jest następujące: oferujemy produkty, które potrafią zapewnić bezpieczny, zdalny dostęp do instalacji czy maszyny. Oferujemy możliwości tworzenia rozdzielonych stref, z różnymi poziomami zabezpieczeń. Nikt nie da 100 % gwarancji, że atak się nie wydarzy i może stworzyć problemy. Można go jednak maksymalnie utrudnić, stosując właściwe produkty i rozwiązania. Jakie wyzwania stoją przed firmą w najbliższych latach? Niewątpliwie największym wyzwaniem, nie tylko w Polsce, jest demografia. Chcemy czy nie – społeczeństwo się starzeje. Więcej osób odchodzi z rynku pracy niż na niego wkracza. Ponadto struktura kształcenia jest wypaczona. Wmówiono młodemu pokoleniu, że każde wykształcenie wyższe jest gwarancją sukcesu na rynku pracy. Tymczasem brakuje specjalistów – i nie mówię tu o stopniach akademickich. Dobry

elektromonter, mechanik maszyn czy dekarz nie musi być doktorem habilitowanym. Szczęśliwie podejście zmienia się stopniowo w dobrym kierunku. Na to nakłada się zmiana w podejściu do modelu pracy przedstawicieli tzw. pokolenia Y i pokolenia Z. To, co dla mnie było oczywistą podstawową motywacją – czyli praca przede wszystkim – dla nich już nie jest. Work-life balance to minimum. Nie zamierzam narzekać, że kiedyś było inaczej i lepiej, po prostu czasy się zmieniają, trzeba to akceptować i odnaleźć się w tym. Tym niemniej – jest to podstawowe wyzwanie. Skutek jest taki, że trzeba zarządzać firmami wielopokoleniowymi, gdzie różne generacje mają różne priorytety w pracy i życiu. Jakie zagadnienia będą dla Państwa kluczowe w najbliższych latach? Najważniejsza będzie kwestia sztucznej inteligencji. To potężne narzędzie, ale i potężne zagrożenie. Co robić? Na co pozwolić, a czego zabronić? Sztuczna inteligencja rodzi poważne wątpliwości w kwestii poufności danych. Wpisując jakąkolwiek informację w aplikacji Chat GTP, nie wiemy, gdzie to jest przechowywane i kto ma do tego dostęp. Zlecając tłumaczenie kontraktu z klientem w Google Translate, nie wiemy, kto to będzie mógł przeczytać. Takie wątpliwości można mnożyć. Z drugiej strony – współpracy ze sztuczną inteligencją nie da się uniknąć. Dla przykładu, analizę danych z 5–6 punktów pomiarowych wzajemnie powiązanych można zrealizować „ręcznie”, ale przy setkach punktów pomiarowych zdecydowanie lepiej zastosować algorytmy sztucznej inteligencji. Analiza setek danych gromadzonych w systemach CRM również wymaga wspomagania się sztuczną inteligencją. To tylko przykłady. W Phoenix Contact zdajemy sobie sprawę, że musimy zaprzyjaźnić się ze sztuczną inteligencją. Inaczej spóźnimy się w wyścigu. Jednak to my, ludzie, musimy nad tym panować. Nie odwrotnie. Rozmawiała

Katarzyna Jakubek AutomatykaOnline.pl

AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU

Bezpieczeństwo w przemyśle Bezpieczeństwo Przemysłu 4.0 kojarzy się z cyberbezpieczeństwem i ochroną infrastruktury przemysłowej, działającej pod kontrolą cyfrowych systemów sterowania. Jednak przemysł zdigitalizowany to nie tylko szeroko rozumiana cyfryzacja procesów wytwarzania i sterowania produkcją, wspomagana wymianą danych z systemami zarządzania przedsiębiorstwem, to też integracja działających w firmie systemów IT, systemów automatyki przemysłowej, inteligentnych czujników, robotów, maszyn CNC oraz… ludzi. Marcin Bieńkowski

Przemyśle 4.0 mamy do czynienia zarówno ze zwirtualizowanymi, cyfrowymi technologiami sterowania i zarządzania, jak i z fizycznymi elementami z realnego świata produkcji, do których zaliczyć możemy maszyny, roboty, elementy wykonawcze systemów automatyki, obrabiane przedmioty, wózki widłowe, systemy transportu AGV, taśmociągi itp. Wszystkie te elementy, mimo że ich sterowanie i nadzór nad nimi jest całkowicie cyfrowy, oddziaływują z realnym światem, a więc też z ludźmi. Stwarza to szereg niebezpieczeństw – począwszy od możliwości uszkodzeń maszyn, narzędzi i obrabianych przedmiotów spowodowanych błędami w procesie nadzoru i sterowania, po wypadki z udziałem ludzi. Do tego 1-2/2024

dochodzą też takie okoliczności, jak zagrożenie wybuchem (ATEX), elementy losowe, jak warunki atmosferyczne wpływające np. na transport zewnętrzny (burza, ulewa, wichura), zdarzenia losowe (brak prądu, zalania, pożar) i wiele innych czynników. Te uwarunkowania wpływają oczywiście na bezpieczeństwo, zarówno pracujących czy przebywających w hali ludzi, jak i szeroko pojęte fizyczne bezpieczeństwo produkcji i procesu technologicznego. Tutaj bardzo często wprowadza się pojęcie ekspozycji na zagrożenia. Może ono dotyczyć zarówno infrastruktury produkcyjnej, jak i, znacznie częściej, człowieka. Przyjmuje się, że podczas normalnej produkcji, kontrolowanej przez systemy IT i systemy automatyki przemysłowej narażenie na zagrożenia, zarówno człowieka, jak i maszyn jest niewielkie. Zagrożenie stwarzają tu jedynie czynniki losowe. Aby je wyeliminować, należy jak najszeżej monitorować otoczenie środowiska produkcyjnego. Ważną rolkę odgrywają tu czujniki IIoT, służące do monitorowania online. Przykładem może być system ABB Ability Smart Sensor. Jest to technologia pozwalająca przekształcić tradycyjny silnik w inteligentne, komunikujące się bezprzewodowo urządzenie. Zainstalowane sensory monitorują na bieżąco kluczowe parametry pracy, m.in. temperaturę i drgania, świadczące o stanie technicznym urządzenia. Dzięki temu można nie tylko zaplanować działania służb utrzymania ruchu i ograniczyć liczbę nieplanowanych przestojów, ale również ograniczyć ryzyka związane z eksploatacją i serwisem tradycyjnych silników elektrycznych.

Drugim istotnym obszarem zagrożeń jest przenikanie się obszarów produkcyjnych z przestrzenią, w której pojawiają się ludzie lub automatyczne systemy produkcji czy transportu.. Chodzi tu przede wszystkim o wszelkiego typu środki transportu wewnątrzzakładowego, w tym systemy AGV oraz mobilne roboty, wielkogabarytowe, ruchome drukarki 3D czy inne tego typu środki produkcji. Bezpieczeństwo zarówno ludzi, jak i systemów produkcji, niezależnie od obszaru, musi być spójne. Oznacza to, że za zapewnienie bezpieczeństwa powinien odpowiadać więcej niż jeden system zabezpieczeń. Należy też wyeliminować możliwość powstania w systemie IT takiego błędu, który spowoduje zagrożenie w realnym świecie. Od tej strony należy zabezpieczyć system produkcji, aby błędy ze strony oprogramowania, lub celowe działanie np. hakera, nie przełożyło się na wypadek lub katastrofę w realnym świecie. Najczęściej po stronie sterowników kierujących realnymi elementami wykonawczymi, wprowadza się takie zabezpieczenia, które przy wykryciu nietypowych sygnałów sterujących, fizycznie wyłączają dany element, na przykład odcinając zasilanie. W praktyce najczęściej stosuje się systemy bezpieczeństwa znane z tradycyjnego Przemysłu 3.0, a więc różnego rodzaju czujniki zbliżeniowe, czujniki zamknięcia, czujniki temperatury, sensory obecności, kurtyny bezpieczeństwa, kamery i czujniki ruchu – to tylko niektóre z nich. W strefach, gdzie mogą pojawić się ludzie lub autonomiczne pojazdy transportu wewnętrznego ogranicza się też moc, zakres i siłę ruchu elementów 29

TEMAT NUMERU

Przekaźniki bezpieczeństwa

W systemach bezpieczeństwa istotnym, jeśli wręcz nie kluczowym elementem są tzw. sterowniki lub przekaźniki bezpieczeństwa. Przekaźnik bezpieczeństwa chroni zarówno pracowników, jak i maszyny, zapobiegając obrażeniom oraz obniżając ryzyko wystąpienia zagrożenia w obrębie pracy urządzenia. W sytuacjach kryzysowych przekaźniki bezpieczeństwa odpowiadają za odłączenie zasilania, a więc zmniejszają czas narażenia na zagrożenia. Przekaźnik bezpieczeństwa to niewielkie urządzenie służące do monitorowania potencjalnych błędów czy też usterek w maszynach, gniazdach zrobotyzowanych systemach transportu wewnętrznego czy instalacjach przemysłowych. W porę reaguje na wszelkie nieprawidłowości po to, aby zminimalizować ryzyko ich wystąpienia oraz skutecznie zapobiegać jakimkolwiek obrażeniom ludzi czy uszkodzeniom chronionych urządzeń lub obrabianych przedmiotów. Jeśli podczas pracy maszyny, systemu automatyki czy instalacji, wystąpi błąd, przekaźnik bezpieczeństwa obniży ryzyko do akceptowalnego poziomu. Celem jest zapewnienie pełnego bezpieczeństwa zarówno ludzi, jak i urządzeń, zapobieganie nie tylko wypadkom, ale wszelkim potencjalnym usterkom oraz kosztownym wymianom sprzętu. Należy wspomnieć też o tym, że praca przekaźnika bezpieczeństwa nie polega tylko i wyłącznie na odcięciu zasilania. Może on również realizować takie funkcje, jak: • kontrolowane zatrzymanie z użyciem swojej mocy, 30

• ograniczenie pozycji, • ograniczenie prędkości, • zapobieganie niezamierzonemu rozruchowi. Przykładem rozbudowanego, konfigurowalnego kontrolera bezpieczeństwa z szesnastoma wejściami Modbus i Profibus jest przekaźnik XPSMC firmy Schneider Electric/Telemecanique. Jest to urządzenie, które może dynamicznie monitorować zawory hydrauliczne, występujące w nich ciśnienie liniowe, monitorować zatrzymania awaryjne, zabezpieczenia pras, wtryskarek i wytłaczarek, maszyny i linie z wyłącznikami krańcowymi, łączniki magnetyczne,

kom i awariom. Jak wspomniano, odbywa się to dzięki zainstalowaniu w maszynach i na liniach szeregu czujników i przekaźników bezpieczeństwa, których zadaniem jest wykrycie jakichkolwiek niepożądanych zachowań zarówno maszyny, jaki i pracownika, które mogłyby zagrażać bezpieczeństwu produkcji, jak i zdrowiu lub życiu ludzi. Odpowiednio zaprogramowana maszyna lub system automatyki, w takiej sytuacji spowalnia swoją pracę lub całkowicie ją zawiesza, do momentu wyeliminowania ryzyka. Jednak nawet najlepszy system bezpieczeństwa jest bezużyteczny,

RZYJMUJE SIĘ, ŻE PODCZAS NORMALNEJ P PRODUKCJI, KONTROLOWANEJ PRZEZ SYSTEMY IT I SYSTEMY AUTOMATYKI PRZEMYSŁOWEJ NARAŻENIE NA ZAGROŻENIA, ZARÓWNO CZŁOWIEKA, JAK I MASZYN JEST NIEWIELKIE. kurtyny świetlne, maty bezpieczeństwa, uszkodzenia wału napędowego, łańcuchów, monitorować prędkość zerową i wiele innych parametrów. Niekiedy mogą wystąpić sytuacje, w których zastosowanie klasycznych przekaźników bezpieczeństwa okazuje się niewystarczające. Złożone aplikacje oraz system bezpieczeństwa sprawiają, że użycie ich jest problematyczne albo niemożliwe. Co w takiej sytuacji? Otóż najlepszym rozwiązaniem będzie wybór bardziej zaawansowanych przekaźników, które doskonale sprawdzą się w sytuacjach awaryjnych. Dla przykładu, przekaźniki bezpieczeństwa mogą zainicjować kontrolowaną przerwę w pracy maszyn, dzięki czemu w bezpieczny sposób zatrzymują ich ruch. Co więcej, stosowane są również jako mechanizmy zatrzymania awaryjnego, które wyłączają zasilanie dla poszczególnych urządzeń lub instalacji.

Kompleksowe rozwiązania bezpieczeństwa Istotne jest też zbieranie danych w czasie rzeczywistym w celu zapobiegania wszelkim niezaplanowanym wypad-

jeśli nieupoważnione osoby mogą uzyskać dostęp do maszyn powodując niepożądane przestoje lub obniżenie jakości produkcji. Dlatego na rynku dostępne są również kompleksowe rozwiązania pozwalające nie tylko zabezpieczyć maszyny pod względem bezpieczeństwa, ale również zarządzać dostępem do nich. Dzięki temu tylko upoważnieni pracownicy mają dostęp do instalacji i mogą zatrzymać maszynę, odblokować ją lub zablokować bądź potwierdzić operację. Tego typu systemem jest modułowy system bezpieczeństwa firmy Pilz oferujący różnego rodzaju indywidualne rozwiązania ryglowania, które są dopasowane do danej aplikacji. Pozwala on na elastyczne połączenie poszczególnych komponentów odpowiednio do potrzeb: od czujników bezpieczeństwa, modułów klamki i wyzwalacza ewakuacyjnego po system diagnostyki i odpowiednie urządzenie analizujące. W skład tego systemu wchodzą m.in. elektromechaniczne rygle bezpieczeństwa PSENslock i PSENslock 2, które skutecznie zabezpieczają zarówno drzwi AUTOMATYKA

Fot. B&R

roboczych lub ramion robota, tak jak ma to miejsce w przypadku kobotów. W razie wykrycia jakiejkolwiek nieprawidłowości w mocowaniu obrabianego przedmioty lub w procesie jego obróbki maszyna musi zostać natychmiast, w bezpieczny sposób zatrzymana. Z punktu widzenia bezpieczeństwa kluczowe jest tutaj ograniczenie parametrów ruchu przedmiotu obrabianego lub elementów roboczych do wartości progowych przyjętych na etapie oceny ryzyka.

Fot. B&R

TEMAT NUMERU skrzydłowe i przesuwne, jak i pokrywy, i klapy, aż do najwyższego poziomu PL e, kat. 4 zgodnie z wymaganiami normy EN ISO 13849. Zabezpieczenie przed manipulacją za pomocą czujnika bezpieczeństwa RFID zapewnia niezawodną ochronę procesu bezpieczeństwa. Kolejnym elementem modułowego systemu firmy Pilz jest system ryglowania osłon PSENmlock. Urządzenie ryglujące PSENmlock zapewnia bezpieczne blokowanie i ryglowanie osłon w celu ochrony personelu i procesów aż do najwyższej kategorii PL e. Funkcja ryglowania osłon aktywowana jest za pomocą dwukanałowego systemu urządzenia blokującego. System można zastosować w maszynach z niebezpiecznym wybiegiem, w których wymagane jest zapewnienie bezpieczeństwa do poziomu PL d lub PL e. W połączeniu ze sterownikiem Pilz możliwe jest stworzenie kompletnego rozwiązania bezpieczeństwa do monitorowania i aktywowania ryglowania osłon. Za pomocą modułu Pilz PITgatebox można łatwo i elastycznie sterować przełącznikami i systemami bramek ochronnych. Zintegrowany czytnik PITreader zapewnia dodatkowy czynnik bezpieczeństwa – identyfikację użytkowników. Pozwala na weryfikację uprawnień użytkowników przed otwarciem bramek za pośrednictwem klucza RFID. W ten sposób można zapewnić dostęp do instalacji odpowiedniej grupie osób na podstawie ich uprawnień i wykonywanych zadań. Często stosuje się inteligentny, wspomagany sztuczną inteligencją monitoring. Obraz z kamer jest na bieżąco analizowany w celu wykrycia wszelkiego typu niebezpieczeństw. Dodatkowo w systemach Przemysłu 4.0 stosowane są protokoły bezpieczeństwa. Zostały one zaprojektowane jako rozwinięcie dotychczasowych systemów zabezpieczeń automatyki. Pozwalają na automatyczne wyłączenie maszyn i urządzeń, a także analizują za pomocą systemów AI zbierane na bieżąco informacje, optymalizując pracę urządzeń, w tym monitorowane są tu również dane dotyczące bezpieczeństwa. 1-2/2024

Predykcyjne utrzymanie ruchu

Należy również wspomnieć o predykcyjnym utrzymaniu ruchu, czyli o możliwości przewidywania nadchodzących awarii. Dzięki algorytmom AI możliwe jest wczesne wykrycie awarii na podstawie analizy aktualnych danych o pracy urządzeń oraz danych historycznych. To pozwala na zniwelowanie przestojów na linii produkcyjnej. Co więcej, możliwe jest też zmniejszenie liczby prac serwisowych, a monitorowanie pracy maszyny i urządzeń oraz ich podzespołów pozwala na zredukowanie ingerencji człowieka. Wpływa również na wydłużenie czasu pracy maszyn, tym samym generuje oszczędności. Unikanie awarii zwiększa w istotnym stopniu poziom bezpieczeństwa pracowników linii produkcyjnej. Uniwersalnym rozwiązaniem, które można zastosować do predykcyjnego utrzymania ruchu obejmującego całe linie produkcyjno-technologiczne jest AI Box firmy ASTOR. AI Box jest narzędziem, pozwalającym na uruchomienie algorytmów sztucznej inteligencji w dowolnym systemie SCADA, a więc systemie kontrolującym kompleksowo przebieg produkcji.

Audyt zagrożeń, ocena ryzyka i plan bezpieczeństwa

Jednak jakiekolwiek zautomatyzowane, wspierane przez systemy sztucznej

inteligencji mechanizmy bezpieczeństwa nie będą w stanie prawidłowo zareagować, jeśli nie przygotuje się odpowiednio przeanalizowanych ocen ryzyka i procedur analizy zagrożeń, które to wykorzystać można później do odpowiedniego zaprogramowania systemu automatyki lub jako danych wsadowych dla algorytmów uczenia maszynowego. Dzięki tym informacjom system AI nadzorujący bezpieczeństwo w fabryce lub na danym stanowisku bądź linii technologicznej będzie mógł z wyprzedzeniem zareagować na nadchodzące zagrożenie. Aby prawidłowo zdefiniować zagrożenia i związane z nimi ryzyka niezbędny jest audyt bezpieczeństwa. Zacznijmy od tego czym jest audyt. Jak można przeczytać w dowolnej encyklopedii zarządzania, audyt to niezależna ocena organizacji, systemu, procesu, projektu, produkcji lub produktu. Podmiot audytu oceniany i badany jest pod kątem zgodności z określonymi standardami, wzorcami, listami kontrolnymi, przepisami, normami, procedurami czy politykami. Audyt przeprowadzany jest przez niezależnych od danego procesu ekspertów wewnętrznych lub zewnętrznych. Audyt ma pomóc w usprawnieniu danego procesu, w wykryciu zagrożeń, określeniu nieprawidłowości i skupia się na ocenie zastanego stanu faktycznego oraz na przygotowaniu zaleceń w celu usunięcia nieprawidłowości oraz optymalizacji procesu na przyszłość. 31

TEMAT NUMERU Biorąc pod uwagę bezpieczeństwo w przemyśle istotny jest audyt produkcji, którego częścią jest audyt bezpieczeństwa produkcji. Audyt procesu produkcji to kompleksowe badanie procesu wytwarzania wyrobów w firmie w celu sprawdzenia, czy procesy te przebiegają zgodnie z założeniami. Procesy generują wyniki, a audyty procesu produkcyjnego określają, czy wyniki są dokładne i generowane przez efektywnie zarządzany proces. Audyt procesu produkcyjnego pozwala uzyskać odpowiedź na pytanie, czy procedury produkcyjne i procedury bezpieczeństwa są właściwie przestrzegane, czy problemy są szybko korygowane, czy proces produkcji i procesy bezpieczeństwa są spójne, a w razie potrzeby czy prowadzone jest ciągłe ich doskonalenie i czy wdrażane są działania korygujące. Firmy, które zdecydują się na audyt swojego procesu produkcji, muszą odpowiedzieć na wiele pytań: • Jakie obszary procesu należy skontrolować? • Jak często będą je kontrolować? • Jaki jest zakres audytu procesu produkcji? • Jakie działania podejmiesz, gdy znajdziesz niezgodności w procesie? Najważniejszym kryterium audytu są pytania zawarte w rzeczywistych listach kontrolnych pozwalające sprawdzić, czy procesy są wykonywane prawidłowo. Audyt produkcji zazwyczaj analizuje siedem obszarów, które na-

leży wziąć pod uwagę przy tworzeniu list kontrolnych. Na audyt produkcji składa się zazwyczaj: • audyt bezpieczeństwa, • audyt materiałowy, • audyt czynności produkcyjnych, • audyt lokalizacji i działania stanowisk pracy, linii produkcyjnych, systemów automatyki i maszyn, • audyt procesów zgłaszania i rozwiązywania problemów, • audyt dokumentacji produkcyjno-stanowiskowej, • audyt elementów kontrolnych, działań korygujących i doskonalenia procesów. Nie wchodząc zbyt głęboko w zagadnienia audytowe, audyt bezpieczeństwa musi określić i dać odpowiedź, jakiego typu mogą występować zagrożenia, zarówno na terenie całego zakładu, jak i na poszczególnych stanowiskach, liniach produkcyjnych, maszynach, gniazdach zrobotyzowanych, środkach transportu (przenośniki, wózki widłowe, pojazdy AGV, trasy transportowe), systemach automatyki, systemach zasilania, magazynach itp. elementach infrastruktury produkcyjnej znajdującej się na terenie zakładu. Oprócz tego audyt musi dać odpowiedzi na pytania oraz zalecenia, jak zapobiegać sytuacjom niebezpiecznym i ocenić ryzyko ich występowania oraz jak są narażeni pracownicy i środki produkcji na czynniki niebezpieczne i zagrożenia – dotyczy to zwłaszcza stref niebezpiecznych i stref zagrożonych wybuchem, o czym za chwilę.

Wracając do samych zagadnień bezpieczeństwa, audyt musi odpowiedzieć na pytania czy sprzęt, maszyny, linie produkcyjne są bezpieczne i, w jakich sytuacjach mogą one stanowić zagrożenie dla pracowników, samych maszyn i produkowanych na nich wyrobów. Istotne jest też to, czy pracownicy używają wszystkich urządzeń prawidłowo i czy przestrzegają zasad bezpieczeństwa określonych przez producenta i przepisy BHP. Istotna jest też kontrola wyposażenia ochronnego, osłon i zabezpieczeń maszyn, systemów automatyki oraz gniazd zrobotyzowanych. Dodatkowo kontroluje się ergonomię pracy oraz wyposażenie bezpieczeństwa, jak wyłączniki bezpieczeństwa, gaśnice, plany ewakuacyjne itp. Istotna jest też kontrola zachowań stanowiskowych, czy czynności podejmowane przez pracowników, dostawy i uporządkowanie materiałów, czy ruchy np. na stanowiskach montażu nie wpływają na ogólne bezpieczeństwo stanowiskowe, jak i większych zespołów produkcyjno-wytwórczych. Chodzi tu też o ujednolicenie procedur, tak aby były one spójne wewnątrz linii produkcyjnych, hal fabrycznych czy całego zakładu. Sprawdzeniu podlegają również layout i lokalizacja stanowisk pracy, maszyn i całych linii produkcyjnych oraz ich lokalizacja względem dróg transportu wewnętrznego, zaopatrzenia, przenoszenia półproduktów między magazynem i poszczególnymi stanowiskami. Ważna

Ustawienia dotyczące bezpieczeństwa systemów zrobotyzowanych mogą być bardzo kosztowne i mieć znaczący wpływ na przestrzeń roboczą. Przykładem systemu, który pomaga rozwiązać te problemy jest FANUC Dual Check Safety (DCS). FANUC DCS to zintegrowane inteligentne oprogramowanie przeznaczone do zapewnienia pełnego bezpieczeństwa operatorom, robotom i narzędziom. Pozwala uniknąć inwestowania w szereg urządzeń zabezpieczających i ograniczyć do minimum przestrzeń wymaganą dla zrobotyzowanych cel. Używając konsoli iPendant Touch firmy FANUC, operatorzy mogą zdefiniować wizualnie strefy bezpieczeństwa i potwierdzić to w widoku 3D od frontu zrobotyzowanej celi. Dostępna w systemie funkcja kontroli DCS T1 nadzoruje szybkość pracy robota w ręcznym trybie bezpiecznym T1. Szybkość

ruchu robota jest wówczas automatycznie ograniczana do 250 mm/s. Zaawansowana funkcja wykrywania kolizji minimalizuje uszkodzenia w przypadku kolizji oraz optymalizuje czasy cyklu i zużycie energii po identyfikacji użytego obciążenia. Przez wiarygodne nadzorowanie prędkości roboczej funkcje DCS Joint i Cartesian Speed Check przyczyniają się do większego bezpieczeństwa konfiguracji oraz zwiększają bezpieczeństwo pracy w procesach takich jak gratowanie, spawanie łukowe i uszczelnianie. Za bezpieczeństwo ręcznych stacji podawania może odpowiadać funkcja DCS Joint lub opcja Cartesian Position Check. Obie funkcje pozwalają oszczędzić miejsce w hali i nawet w najmniejszych strefach bezpieczeństwa zapewniając bezpieczeństwo operatora wewnątrz zdefiniowanego w trójwymiarowej przestrzeni obszaru roboczego.

AUTOMATYKA

Fot. FANUC

FUNKCJE BEZPIECZEŃSTWA DLA ROBOTÓW

Fot. FANUC

TEMAT NUMERU jest kontrola tych dróg transportu wewnętrznego pod kątem bezpieczeństwa ludzi i produkcji. Plan bezpieczeństwa obejmuje dokumentację procesów oraz wykaz czynności zapobiegawczych. Plany te mogą dotyczyć pojedynczych maszyn, urządzeń, a także linii produkcyjnych. Chodzi tu o wykaz zastosowanych przez producenta urządzeń: czujników, kurtyn bezpieczeństwa, czujników zbliżeniowych, czujników zamknięcia osłon i wielu innych środków użytych w systemach automatyki i sterowania, które mają zwiększyć bezpieczeństwo operacji produkcyjnych wraz z opisem sposobu ich działania i możliwością awaryjnego zatrzymania. Oprócz tego plan bezpieczeństwa musi obejmować łatwy dostęp do dokumentacji, instrukcji stanowiskowych, kontaktu z przełożonymi, a także opis procedur bezpośredniego dostępu do inżynierów produkcji, którzy są w stanie na bieżąco reagować na pojawiające się problemy, w tym problemy z bezpieczeństwem. Bezpośrednio z planami bezpieczeństwa powiązane są wdrożenia kompleksowych systemów bezpieczeństwa. Każda maszyna powoduje potencjalne zagrożenie. Dzięki środkom strukturalnym i powiązanym z nimi procedurom, możliwe jest zmniejszenie tego typu ryzyka. Zawsze jednak pozostaje pewien poziom ryzyka, który należy rozpoznać i ocenić. Aplikacje bezpieczeństwa służą do oceny sytuacji związanych z bezpieczeństwem oraz zezwalają na uruchomienie poszczególnych funkcji maszyny czy linii produkcyjnej. Przykładem kompleksowego rozwiązania, polegającego na wydzieleniu komunikacji bezpieczeństwa między maszynami i modułami maszyn oraz dowolnej implementacji przez użytkownika programowalnych funkcji bezpieczeństwa w złożonych systemach produkcyjnych, jest mapp Safety, czyli platforma programistyczna firmy B&R. Umożliwia ona istotne skrócenie czasu wdrażania funkcji bezpieczeństwa nie tylko dla jednej maszyny, ale dla całego systemu produkcyjnego czy technologicznego. 1-2/2024

Komponenty oprogramowania w pakiecie mapp Safety znacząco poprawiają komunikację między sterownikami bezpieczeństwa i znacznie upraszczają aplikacje bezpieczeństwa. W każdej chwili można dodać nowe komponenty systemu bez konieczności przepisywania kodu aplikacji bezpieczeństwa. Aby uruchomić nowy komponent, operator musi jedynie ustawić kilka parametrów na ekranie HMI. Firma B&R daje użytkownikom możliwość skonfigurowania do 150 połączeń komunikacyjnych z innymi sterownikami bezpieczeństwa. Dzięki temu wszystkie sterowniki obsługują zdefiniowane funkcje i mogą być natychmiast włączone do sieci maszyna–maszyna. Co więcej, wszystkie dane między maszynami przesyłane są za pomocą protokołu openSAFETY przez Powerlink lub UDP. Tak więc, jako medium transmisyjne można wykorzystać dowolną technologię kablową lub bezprzewodową. Aby osiągnąć funkcjonalność właściwą dla koncepcji Przemysł 4.0, nowoczesne urządzenia produkcyjne muszą być połączone ze sobą gęstą siecią połączeń. Urządzenia, maszyny, linie i cele muszą komunikować się ze sobą w sposób bezpieczny i niezawodny. Wdrożenie systemowego wyłączenia awaryjnego i bardziej zróżnicowane, inteligentne reakcje bezpieczeństwa to dwie zupełnie różne sprawy. Dotąd często było tak, że każda odmienna konfiguracja sys-

temu produkcyjnego wymagała opracowania i weryfikacji odpowiedniej aplikacji bezpieczeństwa.

Strefy zagrożone wybuchem

Oddzielnym zagadnieniem jest bezpieczeństwo stref zagrożonych wybuchem. Szczegółowo zagadnienia te reguluje dyrektywa ATEX. Skrót ATEX pochodzi od francuskiego pojęcia Atmosphères Explosibles, łumaczonego jako atmosfery wybuchowe. Obecnie obowiązuje dyrektywa ATEX 2014/34/ UE, czyli ATEX 114 z 26 lutego 2014 r., która w Polsce weszła w życie Rozporządzeniem Ministra Rozwoju z 9 czerwca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r., poz. 817), ujednolica poprzednią wersję dyrektywy i dodatkowo obejmuje wymagania dotyczące projektowania i budowy, procedury oceny zgodności, zakresu dokumentacji technicznej, sposoby oznakowania systemów ochronnych oraz urządzeń przeznaczonych do używania w atmosferze potencjalnie wybuchowej. Wymagania szczegółowe podane są w normach powiązanych z tą dyrektywą, natomiast wymagania, które nie są objęte ani dyrektywą ani normami mogą być przedmiotem regulacji wewnętrznych obowiązujących w poszczególnych krajach członkowskich. Drugą dyrektywą ATEX, jest dyrektywa 99/92/EC, ATEX 137 z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa 33

TEMAT NUMERU i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa. Ta dyrektywa została wprowadzona do polskiego prawodawstwa Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia atmosfery wybuchowej w miejscu pracy (Dz.U. z 2010 r., nr 138, poz. 931). Obecnie aktualne na terenie Polski regulacje dotyczące dyrektyw ATEX znajdziemy w następujących aktach prawnych: • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem – Dz. U. Nr 263, poz. 2203. • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej – Dz. U. Nr 138, poz. 931. A także w kilku polskich normach, z których warto przytoczyć:

• PN-EN 1127-1:2011E – Atmosfery wybuchowe. Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem. Część 1: Pojęcia podstawowe i metodyka. • PN-EN 61241-10:2005 – Urządzenia elektryczne do stosowania w obecności pyłów palnych. Klasyfikacja obszarów, w których mogą być obecne pyły palne. • PN-EN 13463-1:2003 – Urządzenia nieelektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Podstawowe założenia i wymagania. • PN-E-05204:1994 – Ochrona przed elektrycznością statyczną. Ochrona obiektów, instalacji i urządzeń. Wymagania. Zgodnie z definicją podaną w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. przez strefę zagrożoną wybuchem należy rozumieć mieszaninę substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów z powietrzem, których zapłon sprawi, że spalanie rozprzestrzeni się na całą niespaloną mieszaninę. Klasyfikacja stref zagrożonych wybuchem, nazywanych tez strefami Ex, zgodnie z PN-EN 1127-1 i Dyrektywą ATEX 2014/34/ UE informuje nas zarówno o rodzaju zagrożenia, jak i jego intensywności.

Należy pamiętać, że za zaklasyfikowanie danej przestrzeni zagrożonej wybuchem do odpowiedniej strefy odpowiada zarówno inwestor, projektant obiektu i instalacji oraz użytkownik końcowy. Przestrzenie zagrożone wybuchem klasyfikuje się do stref: 0, 1 i 2 według częstości i czasu występowania gazowej atmosfery wybuchowej w następujący sposób. Strefa 0 – to przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa występuje ciągle, w długich okresach czasu lub często, ponad 1000 godzin w roku, w czasie normalnych warunków pracy urządzeń technologicznych oraz w miejscach, gdzie może pojawić się i utrzymywać. Strefa 1 – to przestrzeń, w której pojawienie się atmosfery wybuchowej jest prawdopodobne w warunkach normalnej pracy urządzeń technologicznych w czasie od 10 do 1000 godzin w roku. Najczęściej strefa 1 obowiązuje: • wokół nieszczelnych urządzeń i elementów instalacji technologicznych, • wokół kominów i ciągów wentylacyjnych oraz przy zaworach spustowych i zrzutowych, • w miejscach, w których produkuje się lub stosuje ciecze palne, takie jak rozpuszczalniki czy kleje,

NA JAKIE SYSTEMY ZABEZPIECZEŃ W PRZEMYSŁOWYCH PROCESACH PRODUKCYJNYCH WARTO ZWRÓCIĆ UWAGĘ? TOMASZ OTRĘBSKI, DIRECTOR OF ENGINEERING, ELOKON Na wstępie należałoby uściślić, czym są „systemy zabezpieczeń” w ogólnie pojętej stosowanej technice bezpieczeństwa w przemyśle. Bardzo często używamy mniej sformalizowanego języka, nazywając techniczne środki ochronne – to właściwe formalne określenie – właśnie zabezpieczeniami. Czasami pod nazwą „zabezpieczenia” opisujemy rozwiązania konstrukcyjne zapewniające bezpieczeństwo techniczne. Pamiętajmy zatem, że wszystko to, co instalujemy na maszynach, czy też w instalacjach przemysłowych w celu minimalizacji ryzyka, którego nie udało się zminimalizować z wykorzystaniem bezpiecznej konstrukcji, to techniczne środki ochronne, potocznie nazywane „zabezpieczeniami”. Określenie „zabezpieczenia” pojawia się również w ważnym akcie prawnym, jakim jest kodeks pracy. W związku z tym, że techniczne środki ochronne są najczęściej wybieranym elementem w procesie minimalizacji ryzyka, warto znać zarówno właściwy proces ich doboru, jak i bieżący stan techniki czyli, to co oferuje obecnie rynek. Każdy pracodawca w myśl kodeksu pracy (art. 216) musi wyposażyć maszynę, której poziom ryzyka jest

nieakceptowalny, w odpowiednie techniczne środki ochronne, aby zminimalizować ryzyko przed dopuszczeniem maszyny do eksploatacji. Producenci maszyn oraz integratorzy maszyn zespolonych najczęściej pracują też z technicznymi środkami ochronnymi w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa. Na rynku znajdziemy wiele rozwiązań w tym zakresie. Przykładowo dla osłon blokujących dedykowanych jest szereg prostych łączników magnetycznych do zaawansowanych kodowanych łączników opartych na technice RFID. Gdy chcemy zastosować również funkcje ryglowania, na rynku znajdziemy wiele rozwiązań urządzeń blokujących z ryglowaniem, działających zarówno samodzielnie, jak i w sieciach bezpiecznych (np. ProfiSafe). Trzeba pamiętać, że tylko wyniki inżynierskiej oceny ryzyka dadzą właściwą i wiarygodną informację o tym, jaki techniczny środek ochronny będzie najwłaściwszy. Dobierajmy rozwiązania, bazując na przeprowadzonej ocenie ryzyka – tylko wtedy nasze maszyny i instalacje będą bezpieczne podczas całego procesu eksploatacji.

AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU • przy magazynowaniu substancji palnych w nieszczelnych opakowaniach lub mogących ulec uszkodzeniu, • przy dystrybucji paliw i płynnego gazu, przy zaworach spustowych, zrzutowych i odpowietrzających. Strefa 1 może obejmować: • bezpośrednie otoczenie strefy 0, • bezpośrednie otoczenie miejsc zasilania surowcami aparatury technologicznej, • bezpośrednie otoczenie miejsc napełniania i opróżniania (zawory, spusty itp.). Strefa 2 – to przestrzeń, w której w warunkach normalnej pracy urządzeń technologicznych pojawienie się gazowej atmosfery wybuchowej jest bardzo mało prawdopodobne. Jeżeli jednak mieszanina wybuchowa powstanie, to w niedużej objętości i tylko na krótki czas (ok. 10 godzin w roku). Strefa ta może obejmować m.in. miejsca otaczające strefę 0 lub 1. Ważne są również strefy zapylenia, które oznacza się symbolami 20, 21 i 22, w zależności od czasu i częstotliwości występowania mieszanin wybuchowych. Strefy te oznaczają odpowiednio: Strefa 20 – to przestrzeń lub miejsca, gdzie mieszanina wybuchowa w postaci obłoku pyłu palnego w powietrzu występuje stale, długo lub często, ponad 1000 godzin w roku, w normalnych warunkach pracy urządzeń technologicznych. Może to być wnętrze urządzeń technologicznych, takich jak młyny, kruszarki, rozdrabniacze, mieszalniki, filtry, w tym filtry workowe, cyklony, przenośniki stosowane w przemysłach wydobywczym, cementowym, zbożowym, spożywczym, obróbki drewna, obróbki tworzyw sztucznych, farmaceutycznym, zbożowym, energetycznym i innych. Strefa 21 – to przestrzeń, w której mieszanina wybuchowa w postaci obłoku pyłu palnego w powietrzu może wystąpić w normalnych warunkach pracy w wyniku poderwania pyłu zleżałego, rozszczelnienia urządzeń produkcyjnych służących do odsysania i transportu pyłu oraz przy magazynowaniu, suszeniu, prażeniu, granulowaniu, brykietowaniu i przesypywaniu, przesiewaniu, transporcie, opróżnianiu i załadunku silosów itp. w czasie od 10 do 1000 1-2/2024

godzin w roku oraz w sytuacjach wymienionych w opisie strefy 20. Strefa 22 – to miejsca, w których wystąpienie mieszaniny wybuchowej pyłu palnego z powietrzem jest mało prawdopodobne, jednak w przypadku wystąpienia trwa krótko, poniżej 10 godzin w roku. Sytuacja taka może wystąpić w otworach wentylacyjnych zbiorników przy otwieraniu klap/włazów, zamknięć urządzeń, gdy występuje w nich nadciśnienie przy rozszczelnieniu urządzeń, rozszczelnieniu połączeń elastycznych oraz przy magazynowaniu pylących produktów lub manipulowaniu nimi, a także w trakcie transportu materiałów sypkich przy rozładunku i załadunku silosów drogowych czy kolejowych. Aby zwiększyć bezpieczeństwo w strefach zagrożonych wybuchem należy unikać możliwości powstawania atmosfery wybuchowej. Służą do tego odpowiednio zaprojektowane i wydajne systemy wentylacyjne. Istotne jest też wyeliminowanie efektywnych źródeł zapłonu. W strefach zagrożonych wybuchem stosuje się specjalnie przygotowane maszyny i urządzenia zgodne z dyrektywą ATEX. Chodzi tu przede wszystkim o iskrobezpieczność, a instalacja przemysłowa powinna maksymalnie ograniczać skutki wybuchu. Często w strefach zagrożonych wybuchem instaluje się urządzenia, których konstrukcja jest odporna na wybuch. Wszystkie te elementy powinny być uwzględnione w polityce bezpieczeństwa firmy i objęte audytem bezpieczeństwa.

Współpraca człowiek maszyna w fabryce przyszłości – Przemysł 5.0

Przemysł 4.0, choć nie stawia współpracy człowiek-maszyna na pierwszym miejscu, to kładzie podwaliny pod taką współpracę. Niemniej główny nacisk ukierunkowany jest na wymianę informacji między maszynami M2M, a także między środkami produkcji a centralnym systemem sterowania przedsiębiorstwem, systemami logistyki, zarządzaniem łańcuchem dostaw i, wrzeszczcie, między tymi elementami, a użytkownikiem końcowym czyli człowiekiem. W Przemyśle 5.0 integracja cyfrowa ma objąć wszystkie elementy

prowadzące do wytworzenia produktu z człowiekiem, w zamyśle umieszczonym w obrębie wspólnej platformy produkcyjnej. Tym samym bezpieczeństwo produkcji i człowieka, będą w przyszłości jeszcze bardziej istotnymi elementami domykającymi system produkcji jako całość. Przemysł 5.0 integruje ludzką kreatywność z dynamicznie dostosowującymi się do niej systemami produkcji, co ma umożliwić realizację szeregu unikatowych, jednostkowych produktów, do indywidualnych potrzeb klienta. Trudno więc będzie stworzyć stałe zasady bezpieczeństwa, zarówno dla ludzi, jaki i dla samej produkcji. Czego zatem należy się spodziewać w ramach Przemysłu 5.0? Większość analityków jest zdania, że w przyszłości za bezpieczeństwo odpowiadać będą systemy nadzorowane przez sztuczną inteligencję, które dostosowywać będą dynamicznie procedury do zmieniających się w trakcie realizowanych na produkcji zamówień. Wszystkie komunikaty związane z zapewnieniem bezpieczeństwa również muszą być na bieżąco modyfikowane. Znaczenia nabiorą też urządzenia zgodne z zaleceniami dyrektywy ATEX, gdyż warunki związane z przekraczaniem stężeń pyłów tworzących atmosferę wybuchową mogą również pojawiać się dynamicznie i być ściśle związane z produkcją unikatowych wyrobów – np. ich piaskowaniem czy malowaniem proszkowym. Wyzwaniem dotyczącym systemów bezpieczeństwa będzie zatem nie tylko odpowiednie „oczujnikowanie” procesów produkcyjnych i maszyn w nich uczestniczących czy wprowadzenie odpowiednich mechanizmów bezpieczeństwa, ale jasna, czytelna i szybka komunikacja z człowiekiem. Systemy sygnalizacyjne muszą nadążać za dynamicznymi zmianami na linii produkcyjnej. Jak to rozwiązać? Na razie trudno to przewidzieć, inżynierowie pracujący nad tego rodzaju systemami stawiają obecnie na ekrany informacyjne i komunikaty głosowe. Czy spełnią one swoje zadania? Zobaczymy w najbliższej przyszłości. Marcin Bieńkowski AUTOMATYKA

TEMAT NUMERU

Bezpieczne rozwiązania

w zakresie stacjonarnej detekcji gazów

Marcin Bieńkowski 36

irma Dräger, dzięki innowacyjnej technologii czujników, która zapewnia dokładny pomiar i niezawodność, wspiera bezpieczne działanie procesów i zakładów klientów na całym świecie.

Techniki pomiarowe Wykrywanie w podczerwieni

Łatwopalne gazy i opary, głównie węglowodory, są powszechnie wykrywane za pomocą czujników NDIR (Nondispersive Infrared). Czujniki te działają w oparciu o zasadę pomiaru absorbancji światła podczerwonego przy określonych długościach fal w zakresie 3,3–3,4 μm. Algorytm linearyzacji z kompensacją temperatury jest stosowany w celu zapewnienia dokładnego i niezawodnego wykrywania, zapewniając precyzyjne wyjście sygnału specyficznego dla substancji. P R O M O C J A

Sensor IR

Czujniki NDIR wykazują wyjątkową czułość i skuteczność w wykrywaniu szerokiej gamy węglowodorów. Ich możliwości obejmują praktycznie wszystkie rodzaje węglowodorów, zapewniając niezawodne i czułe wykrywanie w różnych zastosowaniach. AUTOMATYKA

Fot. Dräger

W firmie Dräger bezpieczeństwo jest najwyższym priorytetem, niezależnie od tego, czy chodzi o zastosowania wewnętrzne, czy o wymagające środowiska zewnętrzne. Nasze kompleksowe systemy monitorowania są zaprojektowane tak, aby były solidne i wysoce niezawodne, nawet w wymagających warunkach.

TEMAT NUMERU Czujniki elektrochemiczne

Czujniki elektrochemiczne wytwarzają sygnał elektryczny w wyniku reakcji chemicznej z gazem docelowym na elektrodzie pomiarowej. W większości ogniw elektrochemicznych generowany prąd elektryczny wykazuje liniową zależność od wykrywanego stężenia gazu. Aby zapewnić dokładne pomiary, korelacja ilościowa między prądem a stężeniem gazu jest utrzymywana na stałym poziomie przez elektrodę odniesienia, która stabilizuje szybkość obrotu procesu elektrolitycznego na elektrodzie roboczej (elektrodzie detekcyjnej). W detektorach gazu firmy Dräger zastosowano bardzo czułe czujniki elektrochemiczne, które mogą skutecznie

Sensor katalityczny

Mierząc zmiany rezystancji, można określić stężenie gazu. Zmiany rezystancji w mostku Wheatstone’a dostarczają cennych danych, które można wykorzystać do dokładnej oceny docelowego stężenia gazu.

do systemów ostrzegania przed gazami o wielu poziomach złożoności i liczbie przetworników. Nasze systemy charakteryzują się również wyjątkową niezawodnością i wydajnością. Systemy zapewniają pełną przejrzystość danych dzięki płynnej integracji z sąsiednimi produktami, takimi jak systemy zarządzania danymi i zewnętrzne systemy sterowania procesami wyższego poziomu, za pośrednictwem różnych protokołów komunikacyjnych, w tym OPC UA.

Kompaktowe rozwiązanie zapewniające bezpieczeństwo

Sensor elektrochemiczny

wykrywać szeroką gamę toksycznych gazów. Gazy te obejmują chlor, amoniak, tlenek węgla, nadtlenek wodoru, tlenek azotu, ozon, dwutlenek azotu, tlenek siarki i tlen. Nasze czujniki zostały zaprojektowane w celu zapewnienia niezawodnych i precyzyjnych pomiarów, umożliwiając szybkie wykrywanie poziomów niebezpiecznych gazów.

Jednostki kontroli bezpieczeństwa

Rodzina jednostek sterujących do detekcji gazów REGARD firmy Dräger to modułowe i wysoce rozszerzalne systemy analityczne do monitorowania różnych gazów i oparów. Nadają się

Nowy model sterownika systemu detekcji gazu, czyli REGARD 3000 należy do uznanej rodziny produktów REGARD firmy Dräger. Centrala sterująca monitoruje sygnały przychodzące z detektorów i gdy jest taka konieczność, uruchamia alarmy oraz inne elementy wykonawcze, takie jak wentylatory, klapy dymowe, automatyczne otwieranie okien itp. Dzięki zastosowaniu alarmów optycznych oraz akustycznych, możliwe jest podjęcie odpowiednich procedur we właściwym czasie.

Fot. Dräger

Czujniki katalityczne

W określonych warunkach łatwopalne gazy i opary mogą ulegać utlenianiu w reakcji uwalniania ciepła z tlenem atmosferycznym. Aby ułatwić ten proces, stosuje się materiał katalityczny. Materiał katalizatora ulega mierzalnemu nagrzewaniu w miarę zachodzenia reakcji, zwiększając temperaturę. Wzrost temperatury wpływa na rezystancję elementu zainstalowanego w konfiguracji mostka Wheatstone’a. 1-2/2024

TEMAT NUMERU

Centrala sterująca umożliwia zestawienie trzech różnych modułów: wejścia, przekaźników oraz bramek wyjściowych. Model REGARD 3000 umożliwia podłączenie do czterech detektorów gazu oraz ośmiu przekaźników. Głównymi zaletami centrali są: • zintegrowany sygnalizator akustyczny oraz lampka kontrolna stanu, która jest widoczna z bardzo dużej odległości; w dużym stopniu poprawiają one bezpieczeństwo, dzięki zastosowaniu sygnalizacji kolorystycznej, informującej o obecnym stanie systemu,

Dräger REGARD 3000 podczas normalnej pracy

Sygnalizator jest szczególnie dobrze widoczny i słyszalny w różnych warunkach pracy. W przypadku alarmu, dzięki dobrze widocznej lampce kontrolnej stanu systemu detekcji gazu, można szybko i w bardzo prosty sposób ocenić sytuację. Różne kolory wskazują, nawet z daleka, czy wszystko jest w porządku (niebieski), czy występuje usterka (żółty) lub alarm (czerwony). Wszyscy na bieżąco otrzymują informacje o aktualnym statusie. Zapewnia to również zintegrowany w urządzeniu sygnalizator akustyczny.

Dräger REGARD 3000 po wystąpieniu awarii lub usterki

• przyjazność i przejrzystość sygnalizatora dla użytkownika dzięki jasnej i zwięzłej prezentacji danych: na wyświetlaczu i w programach komputerowych, • kompatybilność sygnalizatora ze wszystkimi detektorami gazu Dräger z wejściami 4–20 mA ze złączem HART, w zależności od potrzeb dostępny w kolorach czarnym lub szarym,

• zgodność z koncepcją bezpieczeństwa – sygnalizator spełnia wymagania SIL 2, • elastyczność opcji montażu w szafie sterowniczej lub na ścianie, w zależności od potrzeb. 38

Dobra widoczność i słyszalność

Dräger REGARD 3000 po wystąpieniu alarmu gazowego

Centralny dostęp do systemu ostrzegania o zagrożeniu gazowym

Intuicyjny wyświetlacz dotykowy zapewnia stały podgląd stanu systemu detekcji gazu. Moduł wejść 4–20 mA ze złączem HART w systemie REGARD 3000 zapewnia dostęp do wszystkich informacji diagnostycznych na wypadek alarmu lub awarii. Konfiguracje detektorów mogą być również wygodnie odczytywane i przekazywane. Wybierając centralę sterującą REGARD 3000, mamy do wyboru ste-

Moduł wejść 4–20 mA ze złączem HART, wyjście dwu- lub czterokanałowe

rownik klasyczny w obudowie oraz sterownik do zabudowy w szafie sterowniczej. W skład komponentów sytemu wchodzą następujące elementy: • moduł wejść 4–20 mA ze złączem HART, z wyjściem dwu- lub czterokanałowym, • moduł przekaźnikowy 24 V DC lub 240 V AC, z wyjściem czterolub ośmiokanałowym, • bramka Modbus RTU lub TCP IP. Zaletą systemu jest odporność na pracę w trudnych warunkach środowiskowych. Dzięki zastosowaniu solidnej obudowy centrala może pracować w temperaturze od –20 ˚C do +55 ˚C oraz w wilgotności względnej powietrza 5–90 % (opcja z wyświetlaczem) lub 0–95 % (opcja bez wyświetlacza). REGARD 3000 ma dopuszczenia ATEX (parametry metrologiczne) oraz bezpieczeństwo funkcjonalne na poziomie SIL. Napięcie zasilania mieści się w granicach 115–230 V AC / 50–60 Hz. Centrala sterująca REGARD 3000 firmy Dräger zapewnia bezpieczną pracę oraz w odpowiednim czasie informuje o ewentualnych zagrożeniach. Dzięki dobrze widocznym kontrolkom stanu, każdy pracownik może pracować bezpiecznie, wiedząc, że wszystko funkcjonuje prawidłowo. Dodatkowym atutem systemu jest możliwość elastycznej rozbudowy. System stacjonarnej detekcji może zostać rozbudowany bez konieczności długich przestojów produkcyjnych związanych z wprowadzeniem zmian. DRÄGER Polska Sp. z o.o. ul. Posag 7 Panien 1, 02-495 Warszawa tel. 22 243 06 58 www.draeger.com

Moduł przekaźnikowy 24 V DC lub 240 V AC, wyjście czterolub ośmiokanałowe

Bramka Modbus RTU lub TCP IP

AUTOMATYKA

Fot. Dräger

Dräger REGARD 3000 – cechy i zalety

Kompleksowe wsparcie dla firm w zakresie wykorzystania technologii addytywnych, prototypowania oraz nowoczesnego utrzymania ruchu Badania

Projektowanie

Inżynieria odwrotna

Obliczenia

Twoje potrzeby to nasze wyzwania Wytwarzanie

Doradztwo

Szkolenia

Drukarki 3D

PIAP design Laboratorium Szybkiego Prototypowania i Obliczeń Numerycznych Sieć Badawcza Łukasiewicz - Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa Tel.: +48 603 713 997 I e-mail: design@piap.lukasiewicz.gov.pl I www.design.piap.pl

TEMAT NUMERU

Bezpieczna przyszłość Świat automatyki ulega przeobrażeniu, co obecnie jest widoczne bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Ogromnie popularne stały się takie zagadnienia, jak bezpieczeństwo przemysłowe, sztuczna inteligencja, a także otwartość czy standaryzacja. Zadaniem takich firm, jak Pilz jest bezpieczne przeprowadzenie klientów przez wszystkie etapy tej transformacji.

akład produkcyjny w 2035 r.: wszystkie maszyny są połączone w sieć i komunikują się ze sobą. Wymieniają się w czasie rzeczywistym cennymi danymi, które są dostępne w chmurze, co pozwala na optymalizację procesów związanych z pracą maszyn i całego zakładu. Same dane, a także dostęp do nich, są odpowiednio chronione i zabezpieczone. W ten sposób instalacje i maszyny mogą pracować niezawodnie, a zintegrowana technologia bezpieczeństwa spełnia swoje zadanie. Odpowiednio chronieni są ludzie i maszyny. Transformacja świata automatyki dobiegła końca.

Warunki sukcesu bezpiecznej automatyzacji przyszłości

Pierwszym z warunków sukcesu bezpiecznej automatyzacji przyszłości są otwarte standardy komunikacji. Produkcja będzie mogła korzystać ze wszystkich dostępnych zasobów tylko pod warunkiem, że nastąpi ujednolicenie w ramach wspólnego mianownika: maszyny będą mówić jednym językiem, korzystać ze standardowych, otwartych technologii informatycznych, a dzięki temu dane będą przepływały z punktu A do punktu B szybko i sprawnie. Fundacja OPC Foundation – której zadaniem jest zapewnienie szerokich możliwości współdziałania w dziedzinie automatyki, przez tworzenie i utrzymywanie otwartego standardu komunikacyjnego umożliwiającego przekazywanie danych procesowych, danych o alarmach i zdarzeniach, danych historycznych oraz danych wsadowych do urządzeń różnych producentów – aktywnie pracuje nad rozwojem standardu OPC. OPC UA to standard wymiany danych ułatwiający tworzenie połączonych w sieć instalacji od różnych dostawców – w tym także z połączeniem z chmurą, i to nie tylko na poziomie sterowania. Eksperci firmy Pilz, która P R O M O C J A

jest jednym z członków fundacji, aktywnie działają w komitecie sterującym i zespołach technicznych grupy Field Level Communications (FLC). Nasza aktywność koncentruje się w szczególności na zadaniach grupy roboczej zajmującej się bezpieczeństwem (Safety over OPC UA). Na poziomie czujników przyszłość już teraz staje się rzeczywistością dzięki otwartemu systemowi komunikacji IO-Link Safety, który jest wykorzystywany do wymiany danych między funkcjonalnie bezpiecznymi urządzeniami, takimi jak czujniki. Innym ważnym czynnikiem, który może mieć znaczący wpływ na przyszłość automatyzacji będzie wykorzystanie sztucznej inteligencji (AI). Łączenie w sieci i cyfryzacja powodują zwiększenie wolumenu danych przesyłanych w obrębie hal produkcyjnych. Wyzwaniem jest skondensowanie strumieni danych i wydobycie z nich wymaganej informacji. W przyszłości sztuczna inteligencja może przejąć kontrolę w zadaniach przekraczających ludzkie możliwości. Zaoszczędzony czas pracownicy będą mogli poświęcić na inne zadania. Czy jednak można zdać się na AI w obszarze bezpieczeństwa funkcjonalnego? Eksperci firmy Pilz intensywnie pracują nad różnymi aspektami sztucznej AUTOMATYKA

Fot. Pilz

automatyzacji

TEMAT NUMERU inteligencji. Starają się dowiedzieć, jak wykorzystać ją w wymagającym niezawodności obszarze bezpieczeństwa maszyn. Współpracują także przy projektach badawczych dotyczących przyszłości bezpiecznej automatyzacji.

Czy automatyzacja przyszłości będzie bezpieczna?

Rozwiązania dla zapewnienia bezpieczeństwa funkcjonalnego

Ochrona danych i bezpieczeństwo sieci w instalacjach przemysłowych stają się coraz ważniejsze. Koncepcja bezpieczeństwa musi uwzględniać aspekty związane zarówno z ochroną, jak i bezpieczeństwem. Jedynie kompleksowe podejście może skutecznie zapobiegać podatności na uszkodzenia. Moduł SecurityBridge ma za zadanie chronić sieci automatyki przemysłowej przed manipulacją i nieupoważnionym dostępem. Monitoruje przepływ danych między komputerem a sterownikiem i zgłasza nieautoryzowane zmiany w schemacie projektu. System I.A.M (identyfikacji i zarządzania uprawnieniami dostępu) dzięki

interfejsowi USB PIT oe USB chroni przed zagrożeniami „od wewnątrz”, wynikającymi z nieostrożności personelu lub celowego działania. W połączeniu z systemem kontroli uprawnień dostępu PITreader i uwierzytelnianiem za pomocą transpondera RFID port USB jest dostępny wyłącznie dla osób upoważnionych. Firma Pilz od początku dostrzegła związek między ochroną a bezpieczeństwem przemysłowym i uwzględniła ważny aspekt bezpieczeństwa w swojej ofercie. W ramach nowej usługi w zakresie bezpieczeństwa przemysłowego eksperci firmy Pilz zapewniają klientowi wsparcie na wszystkich etapach tego procesu – od analizy wymagań dotyczących ochrony i identyfikacji odpowiednich środków zaradczych, aż po weryfikację bezpieczeństwa instalacji i maszyn. Celem numer jeden pozostaje ochrona ludzi. Tylko w ten sposób można wcielić w życie wizję hali produkcyjnej z 2035 r. – hali produkcyjnej po transformacji. PILZ POLSKA Sp. z o.o. u. Ruchliwa 15 02-182 Warszawa tel. 22 884 71 00 e-mail: info@pilz.pl www.pilz.com/pl-PL

Fot. Pilz

W zakładach produkcyjnych dane są zasobem na wagę złota. Wszędzie tam, gdzie istnieją dane, istnieje również zagrożenie, że ktoś będzie chciał je wykraść, usunąć, wykorzystać lub zablokować dostęp do nich. Takie działania mogą doprowadzić do zatrzymania produkcji, a w najgorszym przypadku do naruszenia funkcji bezpieczeństwa instalacji i maszyn, co może być groźne dla pracowników. Bezpieczeństwo przemysłowe ma za zadanie zapewnić odpowiednią ochronę ludziom i maszynom. W rozporządzeniu UE w sprawie maszyn uznano konieczność zapewnienia ochrony dla bezpieczeństwa funkcjonalnego i wprowadzono obowiązek zagwarantowania środków bezpieczeństwa przemysłowego do 2027 r. Przygotowany został także projekt ustawy o odporności cybernetycznej oraz unijna dyrektywa NIS2, która weszła w życie w styczniu 2023 r. W związku z tym konieczne będzie zastosowanie odpowiednich

środków technicznych, jak np. segmentacja sieci za pomocą przemysłowych firewalli. Oddzielają one od siebie krytyczne obszary sieci, co gwarantuje skuteczniejszą ochronę przed potencjalnymi atakami z zewnątrz. Oprócz środków technicznych konieczne będzie również zastosowanie odpowiednich środków organizacyjnych, takich jak regularna ocena oraz usuwanie luk w zabezpieczeniach. Tylko oba te procesy prowadzone równolegle zapewnią niezbędne bezpieczeństwo.

1-2/2024

TEMAT NUMERU

Zachowaj

wydajność robota i popraw bezpieczeństwo!

Mateusz Krzyś

radycyjne roboty przemysłowe nie są projektowane z myślą o dzieleniu przestrzeni roboczej z ludźmi. Pracują w celach, koncentrują się na własnych zadaniach. Można je tylko częściowo przystosować do pracy z ludźmi przez podłączenie zewnętrznej kurtyny świetlnej, skanera laserowego czy maty bezpieczeństwa. Tak wyposażone roboty mogą unieruchamiać ramię, gdy systemy te wykryją obecność człowieka. To jednak dla produkcji przemysłowej oznacza pewne ryzyko i koszty. Koszty związane są z przestojem, bo najczęściej zatrzymanie jednego robota oznacza opóźnienie dla całej linii produkcyjnej. Z kolei koboty to urządzenia, w przypadku których problem bezpiecznej współpracy z człowiekiem jest znacznie mniejszy. Dzięki temu, że maszyny te poruszają się z prędkością bezpieczną dla ludzi, ryzyko poważnego urazu czy zranienia pracownika jest zredukowane do minimum. Jednak także w tym przypadku jest pewien minus. Koboty zapewniają wprawdzie wyższy stopień bezpieczeństwa, ale jednocześnie znacznie spowalniają proces produkcji i sprawiają, że ruchy maszyn są mniej precyzyjne niż przy wykorzystaniu tradycyjnych robotów przemysłowych.

Precyzja, szybkość i bezpieczeństwo

Od niedawna istnieje rozwiązanie hybrydowe, które zapewnia bezpieczeństwo przy jednoczesnej dbałości o szybkość i ciągłość procesu produkcyjnego. Firma Epson opracowała kontroler do konwencjonalnych (na razie wybranych) modeli robotów, 42

P R O M O C J A

który znacznie zwiększa bezpieczeństwo ludzi, a jednocześnie pozwala zachować precyzję i szybkość pracy. Jeśli chcemy, by robot z takim kontrolerem był bezpieczny dla ludzi, którzy mogą znaleźć się w pobliżu, musimy wyposażyć go w zewnętrzne maty, kurtyny czy wiązki laserowe. Gdy jednak to zrobimy, do funkcji zatrzymywania pracy ramienia robota w obecności człowieka (można ją wyłączyć), dołączają dwie inne: Safety Limited Speed (SLS) i Safety Limited Position (SLP). Co to za funkcje i czym się różnią?

Jak nie przerywać pracy i zwiększyć bezpieczeństwo

Funkcja Safety Limited Speed (SLS) pozwala ograniczyć prędkość ruchów robota w momencie, gdy zbliża się do niego człowiek. Robot wciąż pracuje, proces produkcji nie jest przerwany, ale człowiek może np. bezpiecznie odebrać część towaru albo sprawdzić jakość pracy wykonywanej przez robota. Ograniczoną prędkość pracy robota można oczywiście programować, dostosowując ją do potrzeb.

Jak wirtualnie ograniczyć obszar pracy robota

Druga funkcja – Safety Limited Position (SLP) – pozwala tworzyć wirtualne bariery dla ramienia robota, czyli wytyczać obszar, w którym ramię nie może się poruszać. Ma to dwa podstawowe zastosowania. Pierwsze z nich także związane jest z bezpieczeństwem pracowników. Jeśli człowiek podchodzi do stanowiska robota, a mata, kurtyna czy wiązka lasera wykryją jego obecność, robot z uruchomionym AUTOMATYKA

Fot. Epson

Firma Epson opracowała kontroler do konwencjonalnych modeli robotów. Nowe rozwiązanie zapewnia bezpieczną współpracę ludzi i maszyn bez konieczności spowalniania procesu produkcyjnego.

Fot. Epson

TEMAT NUMERU

systemem SLP nie tylko zwolni, ale też zacznie poruszać się tak, by ominąć miejsce, w którym przebywa człowiek. Warto dodać, że systemy bezpieczeństwa w nowych kontrolerach Epson przywracają roboty do pracy w normalnym trybie, gdy tylko człowiek się oddali. Nie ma potrzeby resetowania ustawień, jak w przypadku tradycyjnych robotów, które zatrzymują się w reakcji na obecność człowieka. Drugie zastosowanie systemu SLP pozwala tak zdefiniować przestrzeń pracy robota, by ruchy jego ramienia nie wchodziły w zasięg pracy innych maszyn blisko usytuowanych czy przeszkód, które mógłby uszkodzić. To rozwiązania korzystne, gdy np. specyfika linii produkcyjnej wymaga bliskiego sąsiedztwa kilku robotów albo 1-2/2024

gdy w jakiejś części robot dysponuje ograniczoną przestrzenią.

Bez kompromisów

Dla menedżera produkcji, wykorzystanie powyżej opisanych systemów oznacza wymierne korzyści: • daje szansę na poprawę bezpieczeństwa zakładu produkcyjnego, • umożliwia takie zaprojektowanie przestrzeni roboczej, by roboty dzieliły ją z ludźmi, co zapewnia większą kontrolę nad procesem produkcji, • pozwala zminimalizować obszar roboczy, co przekłada się na większą elastyczność w projektowaniu przestrzeni zakładu produkcyjnego, • zapewnia skrócenie przestojów, a tym samym poprawia produktywność,

• daje możliwość ograniczenia kosztów, ponieważ w celu obsługi robota nie trzeba montować dodatkowych stanowisk odkładczych i załadunkowych. Dotąd menedżer produkcji, kupując nowe rozwiązania, stał przed dylematem co wybrać: szybkość i precyzję czy bezpieczeństwo. Teraz nie musi wybierać – ma do dyspozycji rozwiązanie precyzyjne, szybkie i bezpieczne. Mateusz Krzyś Epson Product Manager

ASTOR ROBOTICS CENTER ul. Wrobela 3, 30-798 Kraków tel. 12 428 63 94 e-mail: mkr@astor.com.pl www.astor.com.pl

TEMAT NUMERU

Systemy bezpieczeństwa B

ezprzewodowe systemy zatrzymania awaryjnego i zatrzymania maszyny to rozwiązania zdalnego sterowania, które zwiększają bezpieczeństwo i kontrolę w krytycznych sytuacjach. Zostały one zaprojektowane w celu zapewnienia płynnej, niezawodnej i natychmiastowej komunikacji między operatorami a maszynami. Umożliwiają szybkie zdalne zatrzymanie operacji, ograniczając tym samym potencjalne ryzyko. Firma Cattron oferuje najnowocześniejsze bezprzewodowe systemy bezpieczeństwa, takie jak Safe-E-Stop i Safe-D-Stop.

Poprawa bezpieczeństwa i szerokie zastosowanie

Zastosowania bezprzewodowego systemu e-stop obejmują niemal wszystkie rynki i aplikacje. Bezprzewodowe systemy zatrzymywania maszyn i zatrzymywania awaryjnego są kluczowymi elementami nowoczesnych systemów bezpieczeństwa w zakładach przemysłowych. Stanowią dodatkową ochronę dla pracowników i sprzętu, umożliwiając szybkie wyłączenie w sytuacjach awaryjnych. Jednak zastosowania bezprzewodowych wyłączników awaryjnych wykraczają daleko poza bezpieczeństwo przemysłowe. Wyłączniki bezpieczeństwa firmy Cattron znajdują zastosowanie m.in. w rolnictwie, górnictwie, automatyce przemysłowej, transporcie materiałów, w branży kolejowej, gospodarce wodnej czy produkcji ropy i gazu. 44

Szeroki wachlarz zastosowań

Bezprzewodowe systemy zatrzymania awaryjnego są nieocenionym narzędziem bezpieczeństwa w różnych obszarach, m.in. takich, jak: • bezpieczeństwo maszyn i urządzeń – zapewniają zatrzymanie maszyn i innych urządzeń w sytuacji awaryjnej, niezależnie od odległości operatora od przewodowego wyłącznika awaryjnego, • sprzęt mobilny i budownictwo – mogą być stosowane w sprzęcie mobilnym, takim jak dźwigi, koparki i inne maszyny, umożliwiając operatorom szybkie wyłączenie sprzętu w sytuacji awaryjnej, • automatyka przemysłowa i robotyka – można je zintegrować z systemami automatyki przemysłowej, takimi jak przenośniki, robotyka i linie montażowe, aby natychmiast zatrzymać ruch w przypadku wystąpienia zagrożenia, • zatrzymywanie ciężkich maszyn – pozwalają natychmiast wyłączyć ciężkie maszyny, takie jak prasy i systemy robotyki, a także przerwać operacje spawania z dowolnej lokalizacji operatora, • monitorowanie procesów – mogą być zintegrowane z interfejsami HMI, umożliwiając bezpieczne i szybkie wyłączenie w przypadku nieoczekiwanego zagrożenia bezpieczeństwa, • operacje konserwacyjne – zapewniają personelowi przeprowadzającemu konserwacje dodatkową ochronę bezpieczeństwa podczas przeprowadzania konserwacji instalacji i sprzętu. • rozrywka – mogą być używane w parkach rozrywki, teatrach i innych miejscach, aby w razie potrzeby np. szybko zatrzymać wagon wiozący ludzi w lunaparku albo przerwać występ. P R O M O C J A

Zrewiduj procesy bezpieczeństwa

Bezprzewodowy wyłącznik awaryjny używany w połączeniu z przewodowym wyłącznikiem awaryjnym może ulepszyć istniejące systemy oraz procesy bezpieczeństwa i pozwolić uniknąć krytycznych sytuacji z nim związanych. Bezprzewodowy wyłącznik awaryjny z przewodowym e-stopem to nieoceniony system bezpieczeństwa. Firmy, które mają do czynienia z wypadkiem, ponoszą zarówno koszty bezpośrednie, jak i pośrednie. Podczas gdy te pierwsze można śledzić, te drugie są często ukryte i mają długofalowy wpływ. Obejmuje to m.in. spadek zaufania pracowników oraz konieczność poświęcenia czasu na dochodzenia oraz zapewnienie dodatkowych szkoleń i wsparcia dla pracowników. W rezultacie pracodawcy nieustannie starają się ulepszać swoje systemy i procesy bezpieczeństwa, aby uniknąć takich sytuacji. Niezależnie od tego, czy chodzi o pracownika odpowiedzialnego za pracę danej maszyny, proces lub strefę, czy pracownika mobilnego odpowiedzialnego za wiele maszyn lub lokalizacji na danym obszarze, połączenie przewodowego wyłącznika elektronicznego z bezprzewodowym wyłącznikiem awaryjnym pomaga zapobiegać wypadkom i minimalizować ilość odpadów.

Przewodowy wyłącznik awaryjny a bezprzewodowy wyłącznik awaryjny

Pracownik, który stosuje przewodowy wyłącznik awaryjny w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnej przechodzi przez cztery etapy działania: stwierdza wystąpienie sytuacji awaryjnej, lokalizuje najbliższy wyłącznik awaryjny, przemieszcza się w jego AUTOMATYKA

Fot. Nowimex

Wygodne bezprzewodowe systemy zatrzymania awaryjnego zwiększają bezpieczeństwo i maksymalizują produktywność. Takie rozwiązania oferuje m.in. marka Cattron, a ich dystrybutorem jest firma Nowimex.

Fot. Nowimex

TEMAT NUMERU

kierunku i finalnie naciska ten przycisk. Jakiekolwiek opóźnienia w tych czynnościach zwiększają ryzyko dla pracowników oraz ilość złomu i odpadów. Ponadto pracownicy mogą być zmuszeni do poruszania się w kierunku strefy zagrożenia, aby dotrzeć do wyłącznika awaryjnego. Kroki te są zredukowane, gdy bezprzewodowy system Safe-E-Stop jest połączony z przewodowym wyłącznikiem awaryjnym. Wówczas pracownik po stwierdzeniu sytuacji awaryjnej naciska bezprzewodowy wyłącznik awaryjny

przypięty do paska lub kamizelki. Możliwość szybkiego podjęcia działania i wygoda, jaką zapewnia bezprzewodowy wyłącznik awaryjny, zmniejszają lukę czasową między stwierdzeniem zagrożenia a reakcją. To kolejna warstwa krytycznej ochrony pracowników i produktywności.

Charakterystyka rozwiązania Safe-E-Stop

Safe-E-Stop to osobiste urządzenie bezpieczeństwa (PSD) przypinane do kamizelki pracownika lub noszone przez niego na pasie biodrowym. Współpracuje z istniejącymi systemami przewodowymi i umożliwia natychmiastowe bezprzewodowe zatrzymanie

awaryjne bezpośrednio z miejsca pracy. Safe-E-Stop ma ocenę bezpieczeństwa SIL 3 i jest certyfikowany przez TÜV Nord zgodnie z tym standardem. PSD jest mobilnym rozszerzeniem przewodowego wyłącznika awaryjnego maszyny. Każdy system Safe-E-Stop jest wyposażony w urządzenie bezpieczeństwa maszyny (MSD), które można łatwo połączyć szeregowo z istniejącym systemem wyłącznika awaryjnego. MSD może komunikować się z pięcioma PSD jednocześnie i ma zasięg działania do 100 m. Baterie PSD działają do 14 godzin, a system jest wyposażony w ładowarkę, dzięki czemu może być używany przez pracowników kolejnych zmian.

NOWIMEX s.c. ul. Kremowa 65a, 02-969 Warszawa tel. 22-816 85 79 e-mail: info@nowimex.com.pl www.nowimex.com.pl

Obrażenia w miejscu pracy przekładają się na tysiące

SYSTEMY straconych godzin produkcji, uszkodzenia sprzętu zwiększone koszty złomowania każdego roku. BEZPIECZEŃSTWA iCattron™ oferuje wydajne rozwiązania bezprzewodowe zwiększające bezpieczeństwo pracowników i poprawiające ich produktywność.

Rozwiązania w zakresie awaryjnego zatrzymywania Odwiedź www.nowimex.com.pl aby dowiedzieć się maszyn więcej.

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

Roboty i wyposażenie stanowisk zrobotyzowanych Przedsiębiorstwa coraz śmielej sięgają po rozwiązania zrobotyzowane, dzięki czemu stają się bardziej nowoczesne. Tym samym osiągają korzyści ze stosowania robotów, takie jak zwiększenie wydajności produkcji, zwiększenie dokładności, możliwość współpracy z szybkimi liniami produkcyjnymi, osiąganie wysokiego stopnia powtarzalności i uniezależnienie się od warunków panujących na rynku pracy. Rosnący popyt na robotyzację zapewnia w konsekwencji stałą ewolucję oferty producentów i dystrybutorów komponentów automatyki. Agnieszka Staniszewska

łównym elementem każdego systemu zrobotyzowanego jest robot, jednak na powodzenie robotyzacji i osiągnięcie wymiernych korzyści z jej wprowadzenia w przedsiębiorstwie znaczący wpływ mają wszystkie elementy stanowisk zrobotyzowanych. Można do nich zaliczyć: • chwytaki manipulujące obiektem, narzędzia, które pozwalają na realizację procesu produkcyjnego, • pozycjonery i tory jezdne, znacząco zwiększające zakres możliwych ruchów, • urządzenia współpracujące dostarczające media, • czujniki i systemy wizyjne pozwalające na lokalizowanie i identyfikowanie obiektów, kontrolę jakości oraz sprawdzanie prawidłowości przebiegu procesu technologicznego, • systemy zabezpieczeń, które zapobiegają awariom, kolizjom i zapewniają ochronę strefy pracy robota przed nieautoryzowanym dostępem.

Zastosowanie systemów zrobotyzowanych

Jednym z klasycznych zastosowań robotyzacji w przemyśle jest spawanie. Zaletami tego procesu są: • lepsza jakość spoin o wysokiej powtarzalności, • optymalizacja zużycia materiałów spawalniczych, • redukcja narażania personelu na niekorzystny wpływ warunków środowiskowych, • uniezależnienie się od braków kadrowych na rynku pracy. 46

Należy jednak pamiętać, że robotyzacja spawania przynosi największe korzyści przy produkcji seryjnej. Przykładowe serie robotów spawalniczych to: Arc Mate (FANUC), BA (ASTOR), Motoman MA (Yaskawa), Smart5 ARC4 (Comau), QIROX (Closs). Kolejnym zastosowaniem systemów zrobotyzowanych jest pakowanie oraz rozpakowywanie jednostkowe i zbiorcze produktów. Z pakowaniem jest związane dozowanie i sortowanie. Zastosowanie robota do pakowania przedmiotów delikatnych powoduje znaczną redukcję ryzyka powstawania uszkodzeń mechanicznych. W przypadku ciężkich towarów robot zapobiega nadmiernemu obciążeniu personelu obsługującego. Przykładowe zrobotyzowane urządzenia pakujące można znaleźć w portfolio firmy Stäubli, np. model FA80 z chwytakiem TP80. Te czteroosiowe ramiona robotyczne zapewniają zasięgu ruchu do 800 mm oraz powtarzalność sięgającą do 0,05 mm. Często robotyzowanym zadaniem jest paletyzacja i depaletyzacja. Zaletą stosowania zrobotyzowanych rozwiązań w realizacji tych zadań jest elastyczność, która umożliwia dostosowanie tempa pracy do wydajności pozostałych elementów linii produkcyjnych, obsługę większej liczby linii przez jedno urządzenie oraz regulację czasu cyklu paletyzacji. Warto zwrócić uwagę na optymalne wykorzystanie przestrzeni przez robota, minimalizację potencjalnych strat i pomyłek rodzaju paletyzowanego produktu, zwielokrotnienie liczby przenoszonych produktów w jednostce czasu. AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Kolejne zalety stosowania robotów paletyzujących to: możliwość zwiększenia udźwigu, maksymalizacja wypełnienia palet oraz możliwość paletyzowania w trudnych warunkach środowiskowych bez narażania personelu na czynniki szkodliwe. Przykładowe roboty dedykowane do zadania paletyzacji to: KR 1000 titan (KUKA), IRB 460 (ABB), Smart5 NJ 370-500 (Comau). Innymi zastosowaniami systemów zrobotyzowanych są malowanie, lakierowanie i powlekanie. Zaletą robotyzacji w tym zakresie jest równomierność w nanoszeniu kolejnych warstw farby, lakieru lub powłoki, co bezpośrednio wpływa na osiąganie precyzji oraz wydajności. Elastyczność omawianych robotów polega na możliwości pokrywania różnego typu powierzchni i elementów oraz odpowiedniego konfigurowania zgodnego z aktualnymi potrzebami grubości i liczby nanoszonych warstw. Do rozprowadzania substancji po powierzchni służy odpowiednio dostosowany pistolet natryskowy. Zaletą robota jest zniwelowanie szkodliwego wpływu nanoszonych substancji na obsługę. Przykładowe urządzenia dedykowane do omawianych zadań to roboty lakiernicze Paint Mate (FANUC). Kolejnym zadaniem, które może realizować robot, jest montaż. Robotyzacja tego procesu umożliwia osiągnięcie precyzyjniejszych oraz lepszych wyników czasowych. Naturalne ograniczenia ruchowe oraz zmęczenie mięśni przestaje być problemem podczas precyzyjnego montażu komponentów. Przykładem robotów montażowych jest seria Motoman SDA (Yaskawa).

Efektory i narzędzia dodatkowe

Złożonym zagadnieniem dotyczącym zrobotyzowanych rozwiązań przemysłowych jest temat efektorów, czyli chwytaków i narzędzi dodatkowych, jak lasery i pistolety. Chwytak to urządzenie nakładające na manipulowany obiekt tyle ograniczeń swobody ruchu, aby ten nie przemieszczał się podczas transportu. Precyzyjna manipulacja jest możliwa dzięki jednoznacznemu ustaleniu pozycji oraz orientacji obiektu względem 1-2/2024

ramienia robota. Odpowiedni chwytak musi umożliwiać chwycenie, trzymanie i uwolnienie przedmiotu. Ponadto powinien być możliwie lekki, mały i nieskomplikowany konstrukcyjnie. Dzięki temu minimalizowane są naprężenia statyczne i dynamiczne robota oraz wymagana przestrzeń robocza, zaś zwiększana jest niezawodność. Podstawowym kryterium podziału chwytaków jest sposób chwytania przedmiotów. Przyjmując takie kryterium, można wyróżnić chwytaki kształtowe – chwytające obiekt przez utworzenie połączenia między nim a obiektami, chwytaki siłowe – wywierające na obiekt odpowiednie siły oraz ich połączenie, czyli chwytaki siłowo-kształtowe. Innym kryterium podziału może być układ napędowy chwytaka.

Chwytaki podciśnieniowe

Ze względu na konieczność zachowania szczelności, przyssawki są przeznaczone do chwytania płaskich i kulistych przedmiotów o gładkich powierzchniach. Znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle, sprawdzają się w transporcie blach, szyb i elementów samochodowych. Ich zaletą jest łatwe zwiększenia udźwigu przez zwiększanie wartości podciśnienia, zwiększanie powierzchni przyssawki lub powszechniej stosowane rozwiązanie – utworzenie zespołu wielu przyssawek. Oprócz zwiększenia udźwigu zwiększa się również pewność chwytu. Ograniczeniami chwytaków podciśnieniowych, które wynikają z ich budowy i charakteru są: ograniczona trwałość gumowych przyssawek, wrażliwość na warunki środowiskowe oraz hałas powstający w wyniku rozprężania gazu. Ten ostatni można ograniczyć, stosując tłumiki. Chwytaki podciśnieniowe charakteryzują się większym niż chwytaki innego typu czasem uchwyce-

nia przedmiotu, a do bezproblemowego zwolnienia obiektu należy pamiętać o zapewnieniu dodatkowego krótkotrwałego impulsu ciśnieniowego. Do wytwarzania podciśnienia wykorzystuje się wirnikowe pompy próżniowe lub eżektory. Pierwsze z nich zapewniają cichą, energooszczędną pracę, małą wrażliwość na zanieczyszczenia manipulowanych przedmiotów. Charakteryzuje je wysoka cena, złożoność konstrukcyjna, długi czas reakcji i duże wymiary. Z kolei eżektory są rozwiązaniem tańszym, jednak charakteryzują się dużym zapotrzebowaniem na sprężone powietrze i głośną pracą. W zależności od umiejscowienia układu sterowania zespołem przyssawek można wyróżnić systemy scentralizowane, w których pompa i układ sterowania są umiejscowione centralnie, zdecentralizowane, w przypadku których przy każdej przyssawce zlokalizowana jest pompa oraz częściowo zdecentralizowane, czyli takie, w których układ sterowania jest umiejscowiony centralnie, zaś pompa próżniowa znajduje się blisko punktu ssania.

Chwytaki pneumatyczne

Do wytwarzania siły zacisku konieczne jest sprężone powietrze. Stosunkowo prosta budowa i zasada działania czyni omawiane chwytaki rozwiązaniem elastycznym. Wśród rozwiązań pneumatycznych można wyróżnić chwytaki równoległe, kątowe, szczękowe, o rozwarciu do kąta półpełnego i modele specjalne o szerokim rozwarciu.

Chwytaki adhezyjne

Zastosowanie ich uniemożliwia przemieszczanie się przenoszonego obiektu dzięki wywarciu takiej siły, która powoduje szczelne przyleganie manipulowanego przedmiotu do przyssawek. Chwytaki adhezyjne wykorzystują międzycząsteczkowe siły van der

HWYTAK TO URZĄDZENIE C NAKŁADAJĄCE NA MANIPULOWANY OBIEKT TYLE OGRANICZEŃ SWOBODY RUCHU, ABY TEN NIE PRZEMIESZCZAŁ SIĘ PODCZAS TRANSPORTU. 47

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Waalsa. Dzięki brakowi konieczność zasilania energią są bardzo energooszczędne. Są dobrym rozwiązaniem do zastosowań sterylnych, ponieważ nie zostawiają śladów na manipulowanych przedmiotach.

Chwytaki magnetyczne i elektromagnetyczne

Obiekty manipulowane za pomocą tych chwytaków są trzymane przez magnes trwały lub elektromagnes, w związku z tym warunkiem koniecznym jest budowa z materiałów o właściwościach ferromagnetycznych. W przypadku magnesu stałego obiekt jest trzymany dzięki działaniu sił pola magnetycznego, a jego uwolnienie jest dokonywane mechanicznie. Z kolei elektromagnes zapewnia chwyt podczas przepływu prądu przez jego uzwojenie, a uwolnienie przedmiotu następuje w wyniku zmiany jego biegunowości, ewentualnie wspomaganej za pomocą dźwigni. Charakter omawianego sposobu chwytu oprócz warunku ferromagnetyczności niesie ze sobą niedogodności: utratę dokładności położenia początkowego w związku z przemieszczaniem obiektu przy zbliżaniu się chwytaka, przyciąganie drobin metalowych i zmniejszanie się w wyniku tego siły chwytu, wydzielanie się ciepła w uzwojeniu elektromagnesu.

Chwytaki elektryczne

Ich charakterystyczną cechą jest duża precyzja, której osiągnięcie jest możliwe dzięki wysokiej rozdzielczości siły zacisku, zapewnianej przez sterowanie napięciem.

Chwytaki hydrauliczne

Ich zasada działania opiera się na prawie Pascala, które dotyczy równomiernego rozkładu ciśnienia w cieczy. Chwytaki te są przeznaczone głównie do większych robotów. Kolejne kryterium podziału chwytaków może stanowić budowa układu wykonawczego czyli efektora.

Chwytaki ze sztywną końcówką

Wśród nich wyróżniamy chwytaki dwupalcowe, trójpalcowe do chwytania 48

obiektów kulistych i walcowatych oraz chwytaki wielopalcowe, które sprawdzają się w aplikacjach do obsługi obiektw o nieregularnych kształtach. Chwytaki ze sztywnymi końcówkami umożliwiają chwytanie przedmiotów z uwzględnieniem tolerancji wymiarów sięgającej kilkanastu procent. Przy projektowaniu układu należy zwrócić uwagę na wartość siły chwytu oraz zakres przemieszczania się elementów chwytnych. Należy również mieć na uwadze, że wspomniane elementy mogą mieć skłonność do odrywania, prowadzącego do niepożądanego przemieszczenia się obiektu w szczękach.

Chwytaki ze sprężystą końcówką

Umożliwiają wyeliminowanie silnego oddziaływania końcówek na przenoszony obiekt w szczególności w momencie chwytania. Siła uchwytu jest zależna od sztywności elementów sprężystych.

Chwytaki z elastyczną końcówką

Umożliwiają zmianę swojego kształtu pod wpływem dostarczanej energii, charakteryzują się zmiennym wymiarami szczęk, zmienną siłą chwytania, dużą elastycznością osiągania różnych pozycji i orientacji. Należy pamiętać o problemach, które wiążą się ze stosowaniem elastycznych końcówek, np. starzenie się materiałów, z których są wykonane oraz wysoka wrażliwość na temperaturę otoczenia.

Wybrane narzędzia procesowe

Wiele aplikacji wymaga od robota realizacji innych zadań niż transport i manipulacja. Wtedy zamiast chwytaka, jako końcówka ostatniego członu kinematycznego robota, stosowane jest wybrane narzędzie procesowe. Wśród nich można wyróżnić: narzędzia spawalnicze, tnące, lasery, pistolety do kleju czy farby, wiertarki, wkrętarki czy inne narzędzia specjalistyczne. Każde narzędzie wymaga zaprojektowania odpowiedniego układu sprzęgającego. Ponadto należy zadbać o układ automatycznego dostarczania materiałów i mediów niezbędnych do realizacji

procesu technologicznego przez robota. W przypadku spawania będzie to elektroda drutowa. W celu zwiększenia elastyczności urządzenia coraz częściej stosuje się uniwersalne kołnierze, do których można podłączyć różne efektory. Typowym zadaniem, w którym taka koncepcja usprawnia działanie, jest zadanie montażu. Kilka czynności technologicznych można wykonać bez konieczności transportowania elementu między kolejnymi stanowiskami. Wiąże się z tym konieczność wymiany narzędzi, realizowana w sposób w pełni zautomatyzowany. Należy więc zadbać o automatyczne odkładanie nieużywanego już efektora, uchwycenie pożądanego efektora, jego zablokowanie oraz automatyczne podłączenie niezbędnych linii zasilających i systemów kontrolnych danego efektora. Jednym ze sposobów blokowania efektora jest zastosowanie pneumatycznej zasuwy. Rozwiązanie polega na zamykaniu pneumatycznego zaworu, jego otwarcie zwalnia zasuwę. Magazyn narzędzi powinien być w miejscu łatwo dostępnym i niepowodującym kolizyjności.

Pozycjonery i tory jezdne

Jednym z elementów stanowiska zrobotyzowanego może być pozycjoner. Jest to programowalny mechanizm ściśle współpracujący z robotem. Oba urządzenia muszą pracować synchronicznie, co pozwala zwiększać możliwości manipulacji obiektu poddawanego określonemu procesowi technologicznemu, np. spawaniu czy malowaniu. Ponadto pozycjoner pozwala na stabilizację obiektu. Obracanie i przechylanie nawet ciężkich elementów nie stanowi problemu, co umożliwia znalezienie optymalnej pozycji pracy. Wśród pozycjonerów można wyróżnić modele jednoosiowe umożliwiające obrót detalu wokół jednej, wybranej osi. Czasami możliwa jest korekcja wysokości, jeżeli przewidziano taką funkcję w postumencie obrotnika. Innym wariantem są pozycjonery dwuosiowe umożliwiające obrót obiektu zarówno wokół osi poziomej, jak i pionowej. Bardziej złożoną formę mają pozycjonery wieloosiowe, umożliwiające dodatAUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY FIRMA

CLOSS

ONROBOT

SCHUNK

RUA

MG10

H = 53–119,5 D = 50,8–142,9

L = 80,2 D = 71

0,39–6,7 b. d. 0,1–0,8 IP54 –30–150 12–322

0,8 10 0,3 IP67 0–55 100

EGM L = 98–330 W = 75–195 H = 58–79 1–25 296 0,1 IP54 5–50 12–196

FIRMA

FESTO

GIMATIC

SCHUNK

Seria

HGPP L = 56–169,4 W = 33–62 H = 28,7–60,5 0,126–1,427 0,43–38,63 0,022–0,105 0,034–0,173 IP54 5–60 80–830 80–830 2–5 8

DH L = 50–234 W = 24–100 H = 24,7–91 0,087–6,8 b. d. 0,01–0,31 0,01–0,31 IP54 5–100 43–3766 86–3531 1,5–4 8

PGN-plus-P 40 L = 50 W = 25 H = 24,7 0,08 0,9 0,015 0,015 IP40/IP64 5–90 200 200 2,5 8

FIRMA

ELMARK

ONROBOT

ROBOTIQ

Seria

PIAB piCOBOT

EPick

Wymiary [mm]

H = 74 D = 60

Masa [kg] Udźwig [kg] Czas chwytania [s] Czas odpuszczania [s] Stopień ochrony Temperatura pracy [°C] Liczba ssawek Max. podciśnienie [bar] Max. przepływ powietrza [l/min]

0,51–0,683 7 0,1 0,1 IP54 0–40 2 –0,84 38,4

VGC10 L = 100 W = 100 H = 101 0,814 15 0,35 0,2 IP54 0–50 1–7 – 0,81 12

Seria Wymiary [mm] Masa [kg] Udźwig [kg] Czas chwytania [s] Stopień ochrony Temperatura pracy [°C] Strefa magnetyczna [cm2] Tab. Chwytaki – typ magnetyczny

Wymiary [mm] Masa [kg] Udźwig [kg] Czas chwytania [s] Czas odpuszczania [s] Stopień ochrony Temperatura pracy [°C] Siła otwierania [N] Siła zamykania [N] Min. ciśnienie pracy [bar] Max. ciśnienie pracy [bar] Tab. Chwytaki – typ pneumatyczny

H = 102 D = 83 0,71 16 0,15 0,18 IP4X 5–40 1–4 – 0,81 12

Tab. Chwytaki – typ podciśnieniowy

1-2/2024

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY FIRMA

GREIN

INSTOM

OMRON

Rodzaj Model Czas reakcji [ms] Materiał obudowy Max. rozmiar maty [mm × mm]/wysokość bariery/kurtyny [mm] Max. strefa bezpieczeństwa [m] Strefa ostrzegania [m]/kąt widzenia [°] Temperatura pracy [°C] Stopień ochrony

mata TO/MO/MZ 40 polimer 1500 × 2500 – – –10–65 Brak danych

wyłącznik linkowy Pizzato FP – polimer – – – –25–80 IP67

skaner OS32C 80 polimer – 4 15/270 –10–50 IP65

Tab. Komponenty zabezpieczające strefę pracy robotów

kowo ustawianie jednego z wielu stanowisk w przestrzeni roboczej robota. Najprostszym przykładem jest pozycjoner obracający wokół osi pionowej dwa stanowiska, z których każde może działać niezależnie. Na jednym może trwać proces technologiczny, zaś na drugim – demontaż gotowego elementu lub przygotowanie materiału do realizacji procesu. Zwiększa to znacząco wydajność całego systemu. Przykłady dostępnych na rynku pozycjonerów to: – trójosiowy, dwustanowiskowy pozycjoner SMART PTDV (Comau) o dostępnych udźwigach 500 kg, 1000 kg, 1500 kg lub 1700 kg, – dwuosiowy, jednostanowiskowy pozycjoner WP-TSF (Closs) o dostępnych udźwigach 250 kg lub 500 kg, – jednoosiowy, dwustanowiskowy pozycjoner KP1-V2T (KUKA) o dostępnych udźwigach 500 kg lub 1000 kg, – dwuosiowy, jednostanowiskowy pozycjoner (FANUC) o udźwigu 500 kg, – jednoosiowy, dwustanowiskowy pozycjoner VMH (Yaskawa) o udźwigu 1000 kg. W celu zwiększenia dokładności przebiegu procesu technologicznego przydatne okazują się tory jezdne, na których umieszcza się robota. Stanowią one dodatkową oś poziomą robota, po której może się przemieszczać w kolejnych fazach realizacji procesu. Oś może przybrać formę toru umieszczonego na podłodze lub konstrukcji bramowej, na której robot jest podwieszany. Dzięki takiej koncepcji możliwe jest wykonanie większej liczby czynno50

ści podczas jednego chwytu elementu poddawanego określonemu procesowi. Tory jezdne są szczególnie użyteczne do transportowania przedmiotów na krótkie odległości podczas realizacji różnego typu zadań, jak paletyzacja czy pakowanie oraz w przypadku obsługiwania przez robota większej liczby maszyn lub linii produkcyjnych. Jednym z przykładów toru jezdnego jest konstrukcja TSL firmy Yaskawa. Tor jezdny jest przystosowany do montażu na podłodze i współpracy, w zależności od modelu, z jednym lub dwoma robotami. Jego podstawowe parametry to: maksymalna nośność 4000 kg oraz długość 24 m.

Czujniki w stanowiskach zrobotyzowanych

Czujniki stosowane w stanowiskach zrobotyzowanych można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich składa się z sensorów, które wskazują na stan robota. Należą do niej: czujniki położenia i prędkości poszczególnych członów oraz czujniki siły, która jest wywierana na każdy z nich. Do pomiaru położenia stosuje się czujniki przemieszczeń kątowych i liniowych, w szczególności są to przetworniki obrotowo-impulsowe. Rozróżnia się przetworniki inkrementalne i przetworniki absolutne. Pozwalają one na bieżącą kontrolę położenia każdego z członów i osiąganie wysokiej powtarzalności oraz dokładności. Utrzymanie zadanej prędkości programowej ułatwiają czujniki pręd-

kości, przyrostowe enkodery optyczne czy czujniki położenia z elektronicznym urządzeniem różniczkującym. W celu zabezpieczenia robota przed przeciążeniem mechanicznym w układach sterowania prędkością i pomiarach masy używa się czujników tensometrycznych. Do drugiej grupy czujników stosowanych w stanowiskach zrobotyzowanych należą czujniki, które charakteryzują otoczenie i dostarczają informacji na temat stanu środowiska, w którym pracuje robot. Wśród nich są sensory pozwalające opisać położenie i orientację w przestrzeni chwytanych przedmiotów, rozpoznawanie ich cech tj. barwa oraz cechy środowiskowe istotne do prawidłowego przebiegu zrobotyzowanego procesu. Do omawianej grupy czujników należy zaliczyć indukcyjne, pojemnościowe i ultradźwiękowe czujniki odległości, pozwalające na określanie odległości między miejscem montażu czujnika a obiektem znajdującym się w jego zasięgu. Czujniki indukcyjne są elementami, które reagują na wprowadzenie metalu w strefę zasięgu ich działania. Są stosowane do kontroli położenia, przemieszczeń i ruchu mechanizmów związanych ze sterowanymi urządzeniami. Pozwalają na precyzyjne określenie położenia ruchomych elementów zrobotyzowanego stanowiska. Sprawdzają się w trudnych warunkach środowiskowych, jak wilgoć czy wysoki stopień zapylenia. Cyfrowy sygnał wyjściowy czujnika pozwala na współAUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY PILZ

SCHMERSAL

SICK

STEUTE

TURCK

skaner PSENscan 30 aluminium – 5,5 40/275 0–50 IP65

bariera LF50-11-P brak danych tworzywo ABS 63,5 5,5 – –20–45 IP67

bariera deTem 20 aluminium – 90 – –30–55 max. IP69K

wyłącznik linkowy ZS 75 S – aluminium – – – –25–70 IP67

skaner SX5-B 62 aluminium – 5,5 40/275 0–50 IP65

pracę ze sterownikiem lub bezpośrednie sterowanie wybranym układem wykonawczym. Ze względu na istotne ograniczenie wynikające z rodzaju materiału, z którego musi być wykonany wykrywany obiekt, szersze zastosowanie znajdują czujniki pojemnościowe. Mogą wykrywać materiały proszkowe, ziarniste, elementy wykonane ze szkła, drewna, tworzyw sztucznych, ale również metalu. Odległość jest określana za pomocą zmiany pojemności między okładzinami kondensatora, które tworzą czoło sensora i obiekt. Odległość może być również określana z wykorzystaniem czujników ultradźwiękowych, których stan na wyjściu jest zależny od ewentualnej obecności obiektu w ultradźwiękowej wiązce generowanej przez czujnik. Ich zaletą jest reagowanie na wszystkie obiekty niezależnie od materiału, z jakiego są wykonane. Kolejną grupą czujników pozwalających na opisanie otoczenia robota są czujniki tensometryczne. Umożliwiają one określenie sił i momentów obrotowych i są umieszczane najczęściej między chwytakiem a ramieniem robota oraz między palcami chwytaka. Ich działanie polega na zmianie oporności przez przewodnik elektryczny pod wpływem jego wydłużania lub skracania. Ich zaletami są: duża czułość, duża dokładność, odporność na drgania, możliwość pracy w trudnych warunkach środowiskowych. Najszerszą grupę czujników opisujących otoczenie robota stanowią czujniki optyczne. Można do nich zali1-2/2024

czyć bariery i kurtyny świetlne, czujniki odległości, koloru, kontrastu, skanery, czytniki kodów oraz kamery. Są stosowane do kontrolowania położenia ruchomych elementów stanowisk zrobotyzowanych, identyfikowania obiektów poddawanych manipulacji i zrobotyzowanej obróbce, określania ich cech i położenia w przestrzeni. Wśród czujników optycznych znajdują się czujniki odbiciowe, charakteryzujące się określoną strefą roboczą i czułością oraz czujniki refleksyjne, których głównym parametrem jest zasięg. Czujniki odbiciowe i refleksyjne mają spory zasięg, a ich zaletą jest brak wrażliwości na kolor obiektu. Do czujników opisujących i wykrywających obiekty np. na taśmociągu należą czujniki pozwalające określić kolor oraz kontrast, które wykrywają kontrast między obiektem a tłem, na którym występuje. Wymienione rodzaje czujników są stosowane do kontroli jakości, realizacji sortowania, identyfikacji z użyciem nadruków na opakowaniach. Z kolei skanery 2D pozwalają zeskanować w dwóch wymiarach otoczenie robota. Wykorzystuje się je do pomiarów obiektów, określania pozycji i kontroli obszaru. Jednym z najbardziej powszechnych zastosowań zrobotyzowanych rozwiązań w przemyśle jest pakowanie produktów do opakowań, opakowań do kartonów i paletyzowanie kartonów. Znaczącym ułatwieniem dla tego typu zadań jest stosowanie kodów, które umożliwiają szybką identyfikację

produktów i opakowań zbiorczych. Pomocne okazują się zintegrowane z robotami skanery kodów. Pozwalają na szybką i bezproblemową identyfikację przenoszonych opakowań i transportowanych palet.

Systemy wizyjne

Wśród systemów wizyjnych można wyróżnić: czujniki wizyjne składając się z zintegrowanej kamery i prostego procesora przetwarzającego obraz, kamery inteligentne zintegrowane w jednej obudowie z komputerem, kamery z zewnętrznymi komputerami wyposażonymi w procesory wizyjne. Wśród systemów wizyjnych można wyróżnić systemy 2D, które pozwalają określić położenie i orientację obiektów znajdujących się w jednej płaszczyźnie. W przypadku obiektów wielkogabarytowych istnieje możliwość rozszerzenia systemu 2D o funkcję pobierania obiektów znajdujących się na różnych wysokościach. W tym celu stosowana jest estymacja odległości wykonywana na podstawie klasycznego zdjęcia. Takie rozwiązanie nie wymaga używania dodatkowych czujników w celu wykrywania poziomu warstwy i jest określane mianem 2,5D. Jest ono często wykorzystywane w realizacji zadań paletyzacji i depaletyzacji. Rozpoznawanie pozycji i orientacji obiektów jest również możliwe z użyciem systemów wizyjnych 3D. Jest to rozwiązanie niezwykle użyteczne w przypadku losowości położenia manipulowanego obiektu, np. gdy jest umieszczony w kontenerze lub pojemniku. 51

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY FIRMA

Seria Przeznaczenie Udźwig [kg] Zasięg [mm] Liczba osi Powtarzalność [mm] podłoga Montaż sufit ściana Temperatura pracy [°C] Stopień ochrony

ASTOR

FANUC

Kawasaki CP paletyzacja 180–700 3255 4 0,5 + – – 0–45 brak danych

Paint powlekanie 5–45 892–2800 6 0,03–0,1 + + + 0–45 brak danych

Arc Mate spawanie 7–350 717–2270 6 0,01 + + + 0–45 IP67/IP69K

Tab. Roboty

Istnieją różne koncepcje integracji systemu wizyjnego z systemem sterowania robotem. Jedną z nich jest stosowanie niezależnych środowisk do programowania systemu wizyjnego i opracowania aplikacji do obsługi robota. Przykładem jest system wizyjny In-Sight firmy Cognex. Inną koncepcją jest integracja obu środowisk, tak jak ma to miejsce w przypadku RobotStudio firmy ABB. Najbardziej zaawansowanym wariantem jest integracja kontrolerów systemu wizyjnego i robota. W tym przypadku kamera stanowi dla robota sensor rejestrujący obraz. Pozwala to na miniaturyzację kamery i optymalne wykorzystanie pamięci. Przykładowym czujnikiem wizyjnym jest czujnik BVS firmy Balluff. Ma on rozdzielczość 640 × 480, wbudowany oświetlacz LED światła czerwonego i podczerwieni, oprogramowanie z funkcją symulatora, możliwość komunikacji za pomocą protokołu Ethernet TCP/IP oraz RS-232. Pozwala na określanie pozycji obiektu, porównywanie ze wzorem, detekcję konturów, kodów jedno- i dwuwymiarowych. Innym przykładem czujnika wizyjnego jest Inspector PI firmy Sick. Oferuje on tę samą rozdzielczość, komunikację za pomocą TCP/IP, Ethernet IP, UDP, FTP, wbudowany oświetlacz światła białego, podczerwieni i ultrafiole52

tu, filtry polaryzacyjne, podczernieni i kolorowe. Pozwala między innymi na detekcję obiektów, określanie odległości, badanie krawędzi, porównywanie do wzoru. Przykładowy czujnik wizyjny oferuje firma Keyence. Model IV-500 ma rozdzielczość maksymalną 752 × 480, może komunikować się za pomocą protokołów Ethernet IP, Profinet i FTP, pozwala na określanie pozycji, detekcję obiektu i identyfikację przestrzeni w określonym kolorze. Ma wbudowany oświetlacz LED światła czerwonego, białego i podczerwieni oraz filtry polaryzacyjne i podczerwieni. Podobnie jak w przypadku wcześniej wspomnianych czujników producent oferuje oprogramowanie na komputer z funkcją symulatora.

Bezpieczeństwo stanowiska zrobotyzowanego

Na stopień bezpieczeństwa stanowiska zrobotyzowanego wpływ ma projektowanie konstrukcji oraz struktury oprogramowania. Istotny okazuje się dobór materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych, które same w sobie są bezpieczne, a w przypadku braku takiej możliwości zastosowanie technicznych środków bezpieczeństwa, jak osłony czy wygrodzenia. Niemniej ważna jest redukcja ryzyka resztkowe-

go, którą można uzyskać za pomocą stosowania znaków informacyjnych i ostrzegawczych, sygnałów i urządzeń ostrzegawczych, zawieranie stosowanych informacji o możliwych zagrożeniach w instrukcji obsługi. Ważnym aspektem jest skonfigurowanie układu sterowania w taki sposób, aby możliwe było wyróżnienie dwóch sekcji – jednej odpowiedzialnej za bezpieczeństwo i drugiej związanej z aspektami technologicznymi. W praktyce oznacza to istnienie dwóch niezależnych układów, które wymagają ścisłej współpracy, z nadrzędnym charakterem systemu bezpieczeństwa. Należy pamiętać o stosowaniu certyfikowanego sprzętu. W przypadku celi przeznaczonej dla robota do zapewnienia bezpieczeństwa obsługi służą: instalacja w stosowanych miejscach przycisków bezpieczeństwa, odpowiednie oznakowanie stref niebezpiecznych, bezpieczne rozmieszczenie urządzeń, które nie generuje sytuacji kolizyjnych. Ważne jest również odpowiednie przeszkolenie personelu oraz selekcja pod względem kompetencji i kwalifikacji. Częstokroć stosuje się systemy autoryzacyjne, w wyniku czego pracownik uzyskuje dostęp tylko do wybranych funkcji. Przykładowo operator może obsługiwać stanowisko zrobotyzowane – uruchamiać programy i włączać i wyłączać robota, nie ma on dostępu AUTOMATYKA

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY KUKA

STAUBLI

YASKAWA

KR1000 titan paletyzacja 750–1300 3202–3601 4–6 0,1 + – – 10–55 IP65/IP67

TX 2 spawanie 2–170 515–2609 6 0,02–0,055 + + + 5–45 IP65/IP67

Motoman MPX powlekanie 5–15 727–2700 6 0,02–0,2 + + + 0–40 IP4X/IP65

Motoman PL paletyzacja 80–800 2061–3159 4–5 0,03–0,05 + – – bBrak danych IP54/IP67

do wnętrza chronionej strefy, programista, który ma taki dostęp podczas programowania robota i inżynier utrzymania ruchu, który ma prawo obsługiwać, programować i konserwować elementy stanowiska, w związku z czym również ma dostęp do wnętrza chronionej strefy. Należy pamiętać o zabezpieczeniu strefy bezpośredniego zagrożenia, co w praktyce oznacza zastosowanie różnego typu komponentów bezpieczeństwa, jak bariery i kurtyny świetlne, wyłączniki, maty, skanery, kamery, czujniki i podłączenie ich do wejść bezpieczeństwa w kontrolerze robota. W przypadku rozbudowanych systemów zrobotyzowanych konieczne może okazać się użycie programowalnego sterownika bezpieczeństwa. Jednak podstawowym elementem systemu bezpieczeństwa robota jest ogrodzenie. W razie konieczności należy pamiętać o możliwości dostępu do zabezpieczanej strefy. Wtedy należy skorzystać z bramki mechanicznej z odpowiednią blokadą lub przejścia zabezpieczonego kurtyną bezpieczeństwa. Zestawienie przykładowych komponentów bezpieczeństwa wraz z ich wybranymi cechami przedstawiono w tabeli. System zrobotyzowany powinien uwzględniać zapisy zawarte w dyrektywie maszynowej oraz nor1-2/2024

mie PN-EN ISO 13849-1 (Maszyny. Bezpieczeństwo. Elementy systemów sterowania związane z bezpieczeństwem. Część 1: Ogólne zasady projektowania). Konieczne jest wykonanie analizy ryzyka, wynikiem której powinno być wyznaczenie strefy ograniczonego dostępu oraz w razie potrzeby strefy dodatkowej. Panel operatorski musi mieć wolny, niczym nieograniczony dostęp. Każdy z elementów stanowiska winien być usytuowany na stabilnym podłożu. Podczas programowania robota oraz napraw i konserwacji elementów stanowiska, może dojść do bezpośredniego ich kontaktu, w tym robota z personelem. Dlatego należy pamiętać o zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa. Należą do nich: zmniejszenie prędkości ruchu robota, zakaz pomijania elementów bezpieczeństwa, np. przez blokowanie wyłączników, uczenie robota w obecności dwóch osób, z których jedna ma nieprzerwany i bezpośredni dostęp do przycisku bezpieczeństwa, umożliwiającego odłączenie zasilania w czasie wszelkich napraw i wykonywania czynności konserwacyjnych. Szczególną grupę robotów stanowią roboty współpracujące. Idea ich używania opiera się na ścisłej współpracy pomiędzy urządzeniem a człowiekiem. Najczęściej robot wykonuje ciężkie,

nieergonomiczne zadanie, a człowiek skupia się na zadaniach lekkich, ale nieco bardziej złożonych. W przypadku robotów współpracujących kluczowe jest zachowanie bezpieczeństwa, ponieważ roboty i ludzie współdzielą tę samą przestrzeń roboczą. Dobrą praktyką jest automatyczna blokada ruchów urządzenia w przypadku dotknięcia człowieka. Takie zachowanie jest możliwe dzięki monitorowaniu siły w poszczególnych przegubach. W celu zwiększenia poczucia bezpieczeństwa ludzi współpracujących z robotami są one pozbawiane ostrych krawędzi i pokryte miękkimi materiałami. Przykładowe modele robotów współpracujących to CR-35iA (FANUC) oraz HC10 (Yaskawa). Na rynku można zaobserwować integrację systemów bezpieczeństwa z systemami sterowania robotów w jedno, spójne i elastyczne środowisko. Dobrymi przykładami są systemy: Safe Motion firmy Comau, Dual Check Safety oferowane przez firmę FANUC, Cubic-S firmy Kawasaki w ofercie ASTOR czy Safe Operation firmy KUKA. Systemy tego typu pozwalają na monitorowanie obszaru pracy, monitorowanie pozycji oraz prędkości każdej z osi, ustawianie wyjścia bezpieczeństwa zgodnie ze stanem wejść bezpieczeństwa oraz stanem poszczególnych funkcji systemu. 53

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY Przemysł spożywczy

Specyfika zadań realizowanych w przemyśle spożywczym polega na konieczności zachowania higienicznych warunków pracy. Wiąże się z tym stawianie robotom dodatkowych wymagań, takich jak wodoszczelność czy wytrzymałość na częste mycie. Producenci starają się unikać kontaktu człowieka z żywnością, ponieważ to właśnie ludzie są potencjalnym źródłem skażeń w zakładach produkcyjnych. Te prowadzą do niepożądanych strat materialnych i wizerunkowych. W związku z tym producenci robotów oferują dedykowane rozwiązania znane jako „cleanroom robots”. Urządzenia tego typu są wyposażone w specjalne pokrycia elementów konstrukcyjnych, niektóre z ich elementów są wykonane ze stali nierdzewnej, często są okrywane dedykowanymi pokrowcami. Przykładowo FANUC oferuje roboty wyposażone w specjalnie zaprojektowany pokrowiec z doprowadzeniem podgrzanego powietrza, który jest aktywny po stwierdzeniu przekroczenia założonej granicy okre-

ślającej minimalną temperaturę pracy. Z kolei firma KUKA oferuje modele z serii Arctic, które są przeznaczone do pracy w chłodniach, gdzie technologie głębokiego zamrażania wymagają utrzymywania temperatury rzędu –30 °C. W przemyśle spożywczym istotne jest również zapewnienie możliwości pracy w niskiej temperaturze, która panuje w chłodniach. Należy również zwrócić szczególną uwagę na specyfikę chwytanych produktów. Branża spożywcza ma całe mnóstwo produktów o nieregularnych kształtach, wymiarach, delikatnych strukturach, produktów kruchych oraz miękkich, które ulegają łatwemu odkształcaniu, zgnieceniu oraz uszkodzeniu. Przetwarzane produkty spożywcze charakteryzuje również nieregularność i niepowtarzalność kształtów, wymiarów, struktury powierzchni, sztywności czy stopnia twardości. Dobrym tego przykładem jest mięso, którego przetwarzanie jest sporym wyzwaniem. Należy pamiętać, że warunki uchwycenia mogą zmieniać się ze względu na ewentualną

warstwę szronu, który pokrywa zamrożone produkty. Przykładowe aplikacje związane z branżą spożywczą, które mogą być obsługiwane przez roboty to: w przemyśle cukierniczym – pakowanie ciasteczek, cukierków, czekoladek do form, w branży mięsnej – porcjowanie mięsa, w browarnictwie – wyjmowanie pustych butelek z pojemników zbiorczych, załadowywanie skrzynek napełnionymi butelkami, paletyzowanie skrzynek.

Podsumowanie

Ważnym aspektem podczas projektowania stanowiska zrobotyzowanego jest zarówno dobór robota, jak i wszystkich innych elementów, które będą miały wpływ na przebieg danego procesu technologicznego. Szczególnie ważne jest dobranie odpowiednich efektorów i czujników, które mają bezpośredni wpływ na efekt końcowy całego procesu. Agnieszka Staniszewska AUTOMATYKA R E K L A M A

Do naszych głównych aktywności należą:  pomoc w pozyskaniu europejskich partnerów i źródeł finansowania dla wspólnych projektów,  reprezentowanie polskich podmiotów na forum międzynarodowym,  organizowanie szkoleń, warsztatów i sesji networkingowych,  prowadzenie indywidualnych konsultacji

Naszą ofertę kierujemy do firm działających w obszarach:  technologie produkcji  sztuczna inteligencja  przetwarzanie w chmurze  fotonika  inteligentne sieci i usługi

Branżowy Punkt Kontaktowy Przemysł 4.0 działający przy Łukasiewicz - PIAP włącza polskie firmy i jednostki naukowe w europejskie przedsięwzięcia badawcze i innowacyjne, finansowane w ramach programu Horyzont Europa.

Kto może skorzystać z naszego wsparcia? przedsiębiorstwa, startupy, uczelnie wyższe, jednostki naukowe, fundacje, stowarzyszenia, klastry oraz organizacje międzynarodowe.

Kontakt:

mail: bpkprzemysl@piap.lukasiewicz.gov.pl telefon: 22 874 01 35

AUTOMATYKA

PRAWO I NORMY

MARCIN KAROLAK prawnik SKP Ślusarek Kubiak Pieczyk

Sieci 5G private i ich wykorzystanie Hasło „technologia 5G” stało się jednym z najpopularniejszych haseł marketingowych, nie tylko w branży telekomunikacji. Operatorzy telekomunikacyjni prześcigają się w reklamach i zapewnieniach, że mają większy od konkurencji zasięg „prawdziwego 5G”. Sklepy internetowe w opisach dodają określenie „5G” praktycznie do każdego sprzedawanego urządzenia elektronicznego, które komunikuje się z Internetem. Aby dowiedzieć się, jakie innowacje przynosi nowa technologia, wychodząc poza obszar marketingu bezpośredniego, spróbujmy nieco usystematyzować podstawowe informacje.

echnologia 5G oznacza kolejną, po standardzie 4G LTE, technologię sieci telekomunikacyjnych. Od swojego poprzednika, sieci 4G, różni się trzema podstawowymi parametrami: • wysokimi przepływnościami, zarówno dla użytkowników sieci ruchomych (Mobile Wireless Access), jak i w dostępie stacjonarnym (Fixed Wireless Access) • bardzo niskimi opóźnieniami (poniżej 1 ms, czyli jednej tysięcznej części sekundy), • szerokim zastosowaniem dla IoT, czyli Internetu Rzeczy, określanym jako mMTC (Massive Machine Type Communications). Aby zapewnić operatorom zasoby widma radiowego, niezbędne do świadczenia usług mobilnej łączności i rozwijania technologii 5G, Urząd Komunikacji Elektronicznej rozstrzygnął w październiku 2023 r. aukcję częstotliwości radiowych z zakresu 3400–3800 MHz (dolna część tzw. pasma C). Każdy z czterech operatorów wylicytował jeden blok o szerokości 100 MHz, a do budżetu państwa wpłynęło ponad 1,9 mld złotych. Klienci indywidualni powinni teoretycznie zauważyć niedługo poprawę zasięgu oraz jakości świadczonych usług transmisji danych, w szczególności w miastach oraz przy głównych drogach i szlakach kolejowych.

Niemniej jednak, z punktu widzenia klienta indywidualnego, 5G jest po prostu kolejnym etapem rozwoju telekomunikacji bezprzewodowej. Coraz więcej sprzedawanych smartfonów umożliwia korzystanie z tej technologii, więc używając nowszego telefonu da się zauważyć, że szybciej ładują się filmiki w serwisach społecznościowych, lepiej słychać naszego rozmówcę, a połączenie audiowizualne w popularnej aplikacji już się „nie zawiesza” tak często. Operatorzy od razu próbowali zmonetyzować dostęp do nowych technologii, odpowiednio wyceniając taryfy uwzględniające możliwość korzystania z łączności 5G, co nie spotkało się z entuzjazmem klientów.

5G a świat przemysłu

Rozwój technologii 5G może mieć duże znaczenie dla klientów instytucjonalnych, zwłaszcza przedstawicieli różnych gałęzi przemysłu. Dotyczy to m.in. Przemysłu 4.0 – czyli czwartej rewolucji przemysłowej, polegającej m.in. na projektowaniu inteligentnych fabryk i doskonaleniu procesów wytwórczych – a także usług publicznych, takich jak służba zdrowia. Z kolei samorządy mogą wdrażać usługi składające się na smart city, jak systemy zarządzające miejskimi parkingami albo informacją dla pasażera w komunikacji miejskiej. AUTOMATYKA

PRAWO I NORMY Weźmy pod uwagę zastosowanie 5G dla komunikacji IoT. Oblicza się, że sieci 5G mogą obsłużyć do miliona urządzeń na kilometr kwadratowy. Jest to liczba nieporównywalna z dotychczasowymi możliwościami poprzednio stosowanych technologii. Mówimy tutaj oczywiście o mikronadajnikach i odbiornikach umieszczanych np. na czujnikach ruchu, przeładowywanych towarach w magazynie, dronach czy pojazdach autonomicznych poruszających się na danym terenie. Dla porównania, dotychczas funkcjonujące sieci WLAN (Wireless Local Area Network) umożliwiały łączność między kilkunastoma urządzeniami albo kilkoma sąsiednimi budynkami. Takie zastosowanie 5G sprawdza się na obszarach typu dużego kompleksu fabrycznego, strefy ekonomicznej czy instytutu badawczego. Mówimy wtedy o sieci kampusowej, mającej ograniczony zasięg. Kampusowa sieć 5G umożliwia także automatyzację procesu kontroli jakości wyprodukowanych towarów, obsługę dużej liczby sensorów IoT, jak również wykorzystanie w produkcji i badaniach naukowych elementów rozszerzonej rzeczywistości.

Sieci 5G Private

Pierwsze sieci 5G Private wdrażane były w portach (Hamburg, Rotterdam, Antwerpia) oraz na lotniskach (Wiedeń, Bruksela), potem pojawiły się również w kompleksach przemysłowych (e.GO Mobile AG w Aachen, fabryka półprzewodników Bosch w Reutlingen) oraz kampusach uniwersyteckich (University of Ostrava, Czech Institute of Informatics, Robotics and Cybernetics). W Polsce z takiego rozwiązania korzysta m.in. Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna (ŁSSE). Jednym z modeli wdrażania sieci 5G jest wydzielona sieć prywatna, działająca w wydzielonym pasmie częstotliwości, zarządzana przez podmioty niezależne od operatorów telekomunikacyjnych i niedostępna dla klientów z zewnątrz, dzięki czemu możliwe jest spełnienie surowych wymogów m.in. w zakresie cyberbezpieczeństwa. Jeżeli w zasięgu tej sieci znajdzie się ktoś przypadkowy, kto np. przejeżdża samochodem obok fabryki i ma urządzenie obsługujące częstotliwości wykorzystywane przez sieci 1-2/2024

5G, nie będzie mógł się zalogować do tej sieci. Dostęp do niej zapewniają specjalne karty SIM.

Private Wireless as a Service

Istnieje również model określany niekiedy jako Private Wireless as a Service (prywatne sieci 5G jako usługa). Jest to sieć zarządzana i kontrolowana przez operatora telekomunikacyjnego, który na pewnym poziomie pozwala na kontrolowanie tej sieci przez zarządzających daną fabryką czy strefą przemysłową, ale częstotliwości, infrastruktura i sprzęt należy do operatora. Urządzenia końcowe operujące w strefie mogą być skonfigurowane tak, aby korzystały z dwóch kart SIM – jedną łączącą się z ogólnodostępnymi publicznymi sieciami telekomunikacyjnymi, a drugą prywatną, obsługującą wyłącznie tę wyodrębnioną część sieci albo jej warstwę (network slicing).

Pozwolenia albo aukcje

Sieć 5G private w Polsce może wybudować np. jeden z działających na rynku ogólnopolskich czterech operatorów telekomunikacyjnych, mający już częstotliwości radiowe zapewniające łączność 5G. Obecnie możliwe staje się zbudowanie i dostarczenie prywatnej sieci 5G także przez inne podmioty. Urząd Komunikacji Elektronicznej przeprowadził w kwietniu 2023 r. publiczne konsultacje dotyczące uruchomienia prywatnych sieci 5G w górnej części pasma C, czyli w zakresie częstotliwości 3800–4200 MHz. Zakres ten został podzielony na dwie części – częstotliwości 3800–3900 MHz są przeznaczone dla potrzeb samorządu terytorialnego, natomiast zakres 3900–4200 MHz – dla podmiotów komercyjnych.

To, co jest interesujące z punktu widzenia regulacyjnego, to planowane udostępnianie przez regulatora rynku telekomunikacyjnego tych częstotliwości na podstawie pozwoleń radiowych na zasadzie first come first served, czyli w kolejności zgłoszeń. Jest to istotna różnica w porównaniu z procedurą aukcji zastosowaną przez UKE przy częstotliwościach z dolnej części pasma C, gdzie operatorzy telekomunikacyjni musieli ze sobą rywalizować przy przydziale poszczególnych częstotliwości, a ponadto zapłacić budżetowi państwa spore kwoty (przeciętnie po 500 mln złotych każdy). Mieliśmy jednak wtedy do czynienia z rezerwacjami częstotliwości obejmującymi obszar całego kraju, które będą wykorzystywane przez operatorów telekomunikacyjnych do świadczenia usług dla milionów użytkowników. Natomiast częstotliwości z zakresu 3800–4200 MHz będą przydzielane na stosunkowo niewielkim obszarze (jeden podmiot może wnioskować o pozwolenie radiowe obejmujące maksymalnie 20 gmin) dla stacji małej mocy, co jest charakterystyczne np. w sieciach IoT. Podmioty te nie będą musiały płacić jednorazowych kwot na licytacji, a jedynie roczne opłaty za użytkowanie częstotliwości, na poziomie tysięcy, a nie milionów złotych. Wydaje się, że potencjał prywatnych sieci 5G rośnie. Według globalnej prognozy Juniper Research, wydatki przedsiębiorstw na sieci prywatne w ciągu pięciu lat zwiększą się niemal dziesięciokrotnie, do kwoty blisko 10 mld dolarów w 2028 r. Głównymi lokomotywami napędzającymi ten sektor, jak się powszechnie oczekuje, będą produkcja, sektor energetyczny oraz usługi publiczne.

MARCIN KAROLAK Działa w praktyce TMT, doradzając w zakresie prawa mediów (tradycyjnych oraz elektronicznych), jak również prawa telekomunikacyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki zasobami częstotliwości. Doradza również w zakresie prawa własności intelektualnej, w szczególności sprawach dotyczących prawa autorskiego. W praktyce zawodowej ma też obsługę podmiotów z branży social media/modeling w zakresie działalności influencerów, budowania marki osobistej, ochrony wizerunku oraz reklamy. Kontakt: m.karolak@skplaw.pl. Strony internetowe: www.skplaw.pl, www.skpipblog.pl.

RYNEK

Strategiczne kierunki rozwoju UE Fotonika w technologiach ochrony zdrowia W nowej strategii przemysłowej UE fotonika została określona jako jedna z Key Enabling Technologies. Fotonika jest dziedziną horyzontalną, odnajdującą zastosowania w różnych dziedzinach, jednak określenie enabling technology prawdopodobnie najlepiej pasuje do sektora zdrowia. Od prostych urządzeń domowej diagnostyki, takich jak pulsoksymetry czy termometry, przez diagnostykę obrazową, skomplikowane operacje, aż do rehabilitacji i monitoringu pozabiegowego, nie sposób wyobrazić sobie medycynę bez technologii fotonicznych. Igor Deryło

iałem doradczym Komisji Europejskiej w zakresie technologii fotonicznych jest Partnerstwo Photonics21 (European Partnership for Photonics). To tu rodzą się koncepcje dotyczące kierunków rozwoju technologii fotonicznych, wspierane później w programach unijnych, takich jak Horyzont Europa. Partnerstwo Photonics21 (Photonics21 European Technology Platform) zrzesza obecnie ponad 4000 członków (w tym ponad 100 z Polski), reprezentujących środowisko fotoniczne w Europie. Uczestnictwo w Partnerstwie Photonics21 jest bezpłatne. W artykule chciałbym zwrócić uwagę na wypracowany przez szerokie grono ekspertów Photonics21 i opublikowany w pierwszej połowie 2023 r. dokument strategiczny, opisujący główne kierunki rozwoju fotoniki w perspektywie wieloletniej, tzw. Multi-annual Strategic Research and Innovation Agenda of

P R O M O C J A

the Horizon Europe Photonics Partnership, 2023 (SRIA). Dokument ten określa m.in. stworzone przez Grupę Roboczą ds. Zdrowia (Work Group Health/ WG Health) kierunki rozwoju fotoniki w obszarze technologii medycznych, co jest głównym tematem tego artykułu. Do prac WG Health można dołączyć i mieć bezpośredni wpływ na wyznaczane kierunki, o czym piszę w części końcowej.

Główne wyzwania, rynek i mapa drogowa rozwoju fotoniki w obszarze zdrowia

W zakresie ochrony zdrowia, wspomniany wcześniej dokument odnosi się do takich wyzwań socjoekonomicznych, jak: • starzejąca się populacja Europy (do 2045 r. liczba osób powyżej 65. roku życia w stosunku do liczby pracujących podwoi się),

AUTOMATYKA

RYNEK • choroby związane z wiekiem (np. cukrzyca, nowotwory, demencja, choroby sercowo-naczyniowe itp.), • wysokie koszty opieki zdrowotnej (obecnie blisko 10 % PKB), • potrzeba osiągnięcia autonomii strategicznej również w zakresie technologii fotonicznych i medycznych. W praktyce w SRIA dużo uwagi poświęcono rozwiązaniom celowanym w choroby nowotworowe. Obszar aplikacyjny zdrowia jest dla fotoniki największym z obszarów, jeśli chodzi o wielkość rynku. W szerokiej perspektywie główne typy rozwiązań fotonicznych w medycynie obejmują: systemy AR/VR, biosensory fotoniczne, systemy laserowe (np. okulistyczne, dermatologiczne), mikroskopia, instrumenty analityczne (np. cytometry, sekwencery), inne systemy obrazowania medycznego (np. OCT, fotoakustyka), endoskopia oraz rentgenowskie obrazowanie medyczne. Całkowita wartość globalnego rynku wymienionych rozwiązań jest szacowana na około 55 mld dolarów w 2023 r. i prognozowane około 73 mld dolarów w 2027 r. (wzrost o około 1/3). Grupa Robocza ds. Zdrowia przedstawiła w SRIA tzw. Roadmapę rozwoju na lata 2025–2030, zgodnie z którą w najbliższych latach (2025–2027) głównym wyzwaniem będzie: • w zakresie wyzwań badawczych (TRL do 5) – zaawansowane zrozumienie procesów komórkowych i funkcji narządów w oparciu o nowe technologie obrazowania i wykrywania (z i bez etykiet), • w zakresie wyzwań innowacyjnych (TRL od 5) – zaawansowane leczenie oparte na fotonice oraz systemy i metody monitorowania. W kolejnych latach (2028–2030) przewidziano: • w zakresie wyzwań badawczych (TRL do 5) – miniaturyzację technik obrazujących i czujników; łączenie zakresów, liczenie fotonów, sensory obrazujące dla oceny biologicznej w czasie rzeczywistym, • w zakresie wyzwań innowacyjnych (TRL od 5) – zaawansowane obrazowanie i systemy POC (Point-of-Care) nowej generacji. 1-2/2024

Biorąc pod uwagę, że wspólne opracowania są efektem kompromisów i poszukując odpowiedzi, jakiego rodzaju rozwiązania mogą kryć się za tak ujętymi wyzwaniami, przedstawiam poniżej wynik mojej analizy dokumentu SRIA w zakresie Health. Opisuję też najistotniejsze obszary technologiczne, które prawdopodobnie będziemy mogli odnaleźć w niedalekiej przyszłości w tematach opracowań dotyczących projektów Horizon Europe w ramach Photonics21, ale też innych inicjatyw finansujących rozwój technologii medycznych w UE. Zagadnienia przedstawiam zgodnie z biegiem „podróży” pacjenta, zaczynającej się od jego dobrostanu (zapobieganie chorobom), przez stan przed-ostry, ostry i ustąpienie stanu ostrego, aż do powrotu do opieki domowej bądź dobrostanu.

Zaawansowane zrozumienie procesów komórkowych i funkcji narządów

Jedną z istotnych ról dla fotoniki, dotyczącą pacjenta na każdym etapie jego „podróży” będzie umożliwienie zapobiegania chorobom, wczesna ocena ryzyka albo przynajmniej diagnostyka chorób na wczesnym etapie, co zwiększy prawdopodobieństwo skutecznego leczenia i umożliwi wdrażanie rozwiązań 4P Medicine (Predictive, Preventive, Personalized and Participatory). Zaawansowane narzędzia fotoniczne mogą umożliwić: • zrozumienie podstawowych mechanizmów chorób, które dotykają miliony osób, takich jak choroby neurodegeneracyjne, • wczesne wykrywanie nowotworów i przed-nowotworowych zmian patologicznych, • zrozumienie w jaki sposób główne globalne patogeny powodują infekcje na poziomie molekularnym, komórkowym, tkankowym czy organizmu, • badanie i monitoring wpływu stylu życia i odżywiania na funkcje i skład tkanek. W powyższym zakresie dokument wspomina np. o mikroskopii o wyż-

szej rozdzielczości, wyższej częstotliwości czy o nowych informacyjnych parametrach odczytu spektroskopowego. Dla rozwoju wymagane jest też zlikwidowanie luk, np. dogłębne zrozumienie optyki tkankowej dla wykrywania biomarkerów oraz prowadzenie symulacji dla efektywnego przewidywania odpowiedzi, kalibracji urządzeń oraz optymalizacji efektów wykorzystanych środków leczniczych. Główna rola fotoniki zgodnie z omawianym dokumentem to właśnie umożliwienie zaawansowanego zrozumienia procesów komórkowych i funkcji organów, co powinno zapewnić możliwość wpływania na choroby na każdym z etapów, a docelowo zapobiegania im.

Obrazowanie, rozdzielczość, zapobieganie i endoskopia

W kontekście przewidywania chorób stwierdzono, że wciąż brak odpowiednich sond i biomarkerów dla nowotworów i takich schorzeń, jak choroby układu krążenia, choroby neurodegeneracyjne czy choroby wątroby. W zakresie medycyny spersonalizowanej wspomina się o konieczności rozwoju badań w zakresie bioinformatyki oraz specyficznych dla chorób procesów metabolicznych. Wśród wyzwań na etapie przed stanem ostrym i wystąpienia stanu ostrego dokument wymienia takie wyzwania, jak zwiększenie dokładności diagnostycznej dla zmniejszenia odsetka fałszywych (pozytywnych i negatywnych) diagnoz. Przykładowym wyzwaniem jest obrazowanie optyczne organów trudno dostępnych, takich jak wątroba, mózg czy trzustka technikami o możliwie małej inwazyjności. Osiągnięcie rozdzielczości na poziomie komórkowym może pomóc w wykrywaniu i leczeniu np. takich chorób, jak nowotwór trzustki. Alternatywnie obrazowanie próbek komórkowych i tkankowych pobranych technikami minimalnie inwazyjnymi (np. aspiracja cienkoigłowa lub w połączeniu z endoskopią) może stanowić podejście dokładne i obarczone niskim ryzykiem. 59

RYNEK Obecnie intensywnie rozwijane są techniki spektroskopii i obrazowania – fluorescencyjne, ramanowskie czy oparte na podczerwieni, z potencjałem szybkiego wykrywania tkanki nowotworowej. Do tego można dodać techniki obrazowania rentgenowskiego wspierane laserami femtosekundowymi czy obrazowanie kwantowe ze splątanymi fotonami. Ponadto zaawansowane czujniki gazów wykorzystywane do analizy oddechu, np. wieloczęstotliwościowe czujniki gazowe oparte na źródłach Quantum Light Chip (kwantowy chip świetlny) czy sensory temperaturowe, mogą pozwolić na natychmiastowe zdiagnozowanie takich chorób, jak nowotwory, infekcje, przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma itp. Zwiększona czułość, miniaturyzacja (fotonika zintegrowana / Photonic Integrated Circuits), łączenie różnych zakresów spektralnych (UV-VIS-IR-THz) czy wykorzystywanie kilku technik jednocześnie są obszarami wymagającymi dalszego rozwoju. W dokumencie zasygnalizowano także, że technologie fotoniczne nie tylko umożliwiają nieinwazyjną lub minimalnie inwazyjną diagnostykę personalną, ale pozwalają też skanować środowisko i otoczenie, a także żywność i wodę na obecność zanieczyszczeń i mikroorganizmów. Przykładowo urządzenia do noszenia, np. zegarki, dowodzą swojej skuteczności przy objawach takich, jak migotanie przedsionków. Stosowanie takich rozwiązań w połączeniu z medycznymi bazami danych oraz metodami opartymi na sztucznej inteligencji pozwoli nie tylko sprawdzić stan pacjenta, ale też zapobiegać rozprzestrzenianiu się chorób. W zakresie monitoringu leczenia, ulepszenie endoskopii – np. endoskopy spektroskopowe wsparte AI – może umożliwić szybszą i wiarygodną diagnostykę nowotworów, wraz z leczeniem ablacją świetlną lub terapią fotodynamiczną. Leczenie endoskopowe może np. zastąpić operacje na otwartej klatce piersiowej i dostarczać informacji zwrotnej w czasie rzeczywistym. Lasery mają potencjał zastąpienia skalpeli i umożliwienia chirurgii robotycznej, wspartej ablacją fototermiczną i foto60

IGOR DERYŁO

Ekspert ds. fotoniki i menedżer inkubacji start-upów w Branżowym Punkcie Kontaktowym Przemysł 4.0, analityk technologii i rynków, konsultant biznesowy w zakresie internacjonalizacji.

biomodulacją. W przypadku obu metod istotne jest dalsze badanie nad dozowaniem dawki optycznej. W dokumencie zaznaczono również potrzebę opracowania obiektywnych i powtarzalnych rozwiązań w zakresie oceny danych (np. opartych na AI), tak by pracownicy kliniczni mogli zrozumieć na jakiej podstawie AI sugeruje decyzje i w razie potrzeby je odrzucić. W kolejnym obszarze zastosowań fotonika może wspierać wytwarzanie implantów, wzrost tkanek dla organów zastępczych. Światło może być wykorzystywane dla zastosowań sanitarnych, np. jako narzędzie zapobiegające chorobom.

Współdecydowanie o kierunkach rozwoju w fotonice w zakresie zdrowia

Jak wspomniałem na początku, opracowanie dotyczące kierunków rozwoju fotoniki w obszarze zdrowia było dziełem Grupy Roboczej ds. Zdrowia (Work Group Health) funkcjonującej w ramach Photonics21. Grupa nie zakończyła jednak swojej aktywności na wypracowaniu strategii – jej prace są kontynuowane i ich celem obecnie jest wypracowanie tematów na najbliższe lata. Grupy robocze Photonics21 nie są gremiami zamkniętymi i uczestnikiem

może być każdy członek stowarzyszenia Photonics21. Kluczowe spotkania odbywają się zwykle przy okazji Photonics Partnership Annual Meeting i wedle mojej wiedzy nie było polskiego reprezentanta obecnego w pracach WG Health w trakcie ostatniego spotkania Photonics Partnership Annual Meeting w roku 2023. Jednak nic straconego. Pod koniec 2023 r. ogłoszono termin i miejsce kolejnego spotkania Photonics Partnership Annual Meeting 2024. Odbędzie się ono 14 i 15 maja w Brukseli. Zapraszamy serdecznie do uczestnictwa tych z Państwa, którzy są zainteresowani udziałem w wypracowywaniu tematów w zakresie fotonicznych technologii medycznych oraz uczestnictwem w projektach Horizon Europe. Wsparciem w tym zakresie służy Branżowy Punkt Kontaktowy Przemysł 4.0.

Zasada działania BPK Przemysł 4.0

Branżowy Punkt Kontaktowy Przemysł 4.0 wspiera przedsiębiorców i naukowców w ubieganiu się o unijne środki na badania i innowacje w ramach programu ramowego Horyzont Europa. Zajmuje się także promocją partnerstw europejskich. W ramach swojej działalności organizuje i bierze udział w ogólnokrajowych wydarzeniach matchmakingowych, networkingowych i brokerskich, które skierowane są do krajowych i zagranicznych partnerów naukowych oraz biznesowych. Zapewnia pomoc w wyborze i pozyskiwaniu międzynarodowych partnerów do projektów europejskich, organizuje szkolenia i warsztaty oraz prowadzi indywidualne konsultacje na etapie przygotowania aplikacji. W razie planowanego wyjazdu na Annual Meeting, będziemy wdzięczni za informację. Dzięki temu będziemy mogli skoordynować polską obecność na wspomnianym wydarzeniu. W razie wszelkich pytań jesteśmy do Państwa dyspozycji: bpkprzemysl@piap.lukasiewicz.gov.pl. Więcej informacji o Branżowym Punkcie Kontaktowym można znaleźć na stronie www.bpkhoryzont.pl. Igor Deryło AUTOMATYKA

WYDARZENIA

Przemysłowa Wiosna zapowiada się rekordowo

Fot. archiwum prywatne, Targi Kielce

Stolica województwa świętokrzyskiego jest znana m.in. z cyklu branżowych wydarzeń odbywających się wiosną w kieleckim ośrodku targowym Targi Kielce. W pierwszym kwartale organizowana jest Przemysłowa Wiosna, która co roku bije kolejne rekordy zainteresowania. Wszystko wskazuje na to, że nie inaczej będzie w 2024 r. Już wiadomo, że rekordowa będzie powierzchnia wystawiennicza, która w porównaniu z minioną edycją urosła aż o 10 %.

tym roku Przemysłowa Wiosna w Targach Kielce odbędzie się w dniach 19–22 marca. Wydarzenie zapowiada się imponująco – ekspozycja zajmie nie tylko wszystkie hale kieleckiego ośrodka, ale także dodatkowo wybudowaną halę tymczasową. Jest to

1-2/2024

rozwiązanie stosowane już w Kielcach podczas innych wydarzeń. Od wielu lat wystawcy mogą korzystać z dodatkowej powierzchni podczas Międzynarodowych Targów Techniki Rolniczej Agrotech, w 2023 r. takie rozwiązanie zostało również zaproponowane firmom prezentującym się podczas Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego i spotkało się z aprobatą.

Kompleksowa tematyka

Z czego wynika tak duże zainteresowanie Przemysłową Wiosną? Jednym z czynników jest z pewnością szeroki obszar tematyczny zapewniony przez kilka wyselekcjonowanych imprez składających się na całość wydarzenia. Należą do nich targi Stom-Tool, Stom-Blech&Cutting, Stom-Laser, Stom-Robotics, Stom-Fix, Cotrol-Stom, Kielce Fluid-Power, Expo-Surface, Spawalnictwo, Dni Druku 3D, Targi Teia oraz Wirtoprocesy.

Dynamiczne pokazy

Wystawcy niezmiennie od lat jako główną zaletę Przemysłowej Wio-

sny podkreślają doskonały dobór zwiedzających. W Kielcach toczą się merytoryczne rozmowy biznesowe, często owocujące kontraktami. Wydarzenie spod znaku STOM, czyli Salon Technologii Obróbki Metali, słynie z dynamiki prezentacji. Nie inaczej będzie w tym roku. Prezentacje nowoczesnych maszyn CNC, obrabiarek i frezarek oraz urządzeń do formowania i obróbki blach, pokazy cięcia metali, laserów i technologii laserowych, pokazy spawalnicze oraz robotów przemysłowych, pokazy drukarek 3D – to tylko kilka przykładów tego, co będzie się działo w halach kieleckiego ośrodka. Niezwykłej dynamice towarzyszyć będą spotkania merytoryczne. Jedno z nich, zatytułowane „Inteligentne rozwiązania metrologiczne dla przemysłu przyszłości x.0”, zorganizuje Polska Unia Metrologiczna. Na stronie www.targikielce.pl można się zarejestrować i pobrać bezpłatną wejściówkę. Na podstawie materiałów Targów Kielce

WYDARZENIA

Firma HARTING

ma nową halę produkcyjną 24 stycznia 2024 r. miało miejsce otwarcie nowej hali produkcyjnej HARTING w Osielsku pod Bydgoszczą. Firma, która jest potentatem w produkcji złączy przemysłowych i wiązek elektrycznych dla rynku kolejowego, powiększyła w ten sposób możliwości produkcyjne w swoim drugim zakładzie w Polsce.

rzedstawiciele HARTING Polska świętowali otwarcie drugiej części zakładu produkcyjnego HCS wraz z zaproszonymi gośćmi. Uczestnicy mieli okazję wysłuchać prezentacji o strategii rozwoju firmy dla sektora kolejowego oraz o tym, jak firma rozwijała się do 2023 r. i jakie ma plany na dalsze lata. Następnie odbyło się zwiedzanie nowo wybudowanej części fabryki.

seryjnej, stanowiska montażu ręcznego oraz obszaru do produkcji central elektrycznych/sterowniczych. Wszelkie produkty kontrolowane są w nowym obszarze testowania, wyposażonym w klatkę bezpieczeństwa oraz tester HV do 12 kV. Zaprojektowany proces flow pozwala efektywnie wykorzystać posiadane moce produkcyjne (obecnie 25 pracowników produkcji), a co najważniejsze kultura ciągłego doskonalenia funkcjonująca w organizacji jest gwarancją ciągłego usprawniania procesów produkcji, co w rezultacie gwarantuje najwyższy poziom wytwarzanych produktów.

Nowe cele produkcyjne

Otwarcie nowej przestrzeni produkcji HCS Polska to przede wszystkim powiększenie obszaru działania o dodatkowe 1000 m². Zgodnie z najnowszymi standardami Lean management zaplanowano nowe cele produkcyjne, m.in. obszar cięcia, przygotowania, linie one pc flow dla produkcji wielko-

Centrum kompetencyjne

Przedstawiciele HARTING Polska są dumni, że właściciele firmy bardzo ufają polskiej drużynie i wierzą w szybko rozwijający się rynek w Polsce. Wielkim sukcesem jest to, że w Osielsku znajdzie się nie tylko

regionalne centrum kompetencyjne, ale także miejsce pracy dla inżynierów z działu R&D, którzy będą pracować nad nowymi produktami z portfolio HARTING. Od 2008 r. w zakłady we Wrocławiu i Osielsku zainwestowano łącznie 30 mln euro. Znacznie powiększony zakład zadba nie tylko o dostawy na rynek lokalny, lecz także wesprze możliwości globalne HARTING, w dostawach poza Polskę. Przykładem tego drugiego działania może być produkcja komponentów na rzecz holenderskiego producenta autobusów VDL. Rozwijający się rynek autobusów elektrycznych coraz bardziej wpływa na rozwój firmy. Polskie zakłady w globalnej polityce HARTING odpowiedzialne są za produkcję średnich i małych serii produktów, gdzie potrzebna jest jakość, elastyczność i szybkość reakcji. Jedną z przyczyn, dla których rozwijany jest nowy zakład, jest współpraca przy projektach tramwajowych spółki Stadler Polska. Bardzo ciekawą grupą produktów, które są budowane w Polsce, są złącza międzywagonowe, które firma dostarcza także dla pociągów dużych prędkości. Na podstawie materiałów firmy HARTING Polska

AUTOMATYKA

WYDARZENIA

WObit po raz trzeci laureatem konkursu

i-Wielkopolska – Innowacyjni dla Wielkopolski Podczas sesji sejmiku województwa wielkopolskiego, która odbyła się 29 stycznia 2024 r., marszałek Marek Woźniak uroczyście nagrodził laureatów konkursu i-Wielkopolska – Innowacyjni dla Wielkopolski. Robot mobilny MOBOT TRANSPORTER T15 firmy WObit został laureatem w kategorii Inteligentne Specjalizacje dla Wielkopolski. Wśród nagrodzonych projektów znalazły się również bioniczna proteza stopy, rehabilitacja nurkowa dla osób z niepełnosprawnością oraz niezależny energetycznie dom wodorowy.

Fot. HARTING Polska, WObit, Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu

konkursie o nagrodę Marszałka Województwa Wielkopolskiego „i-Wielkopolska – Innowacyjni dla Wielkopolski” wyróżniane są produkty, usługi oraz technologie w dwóch kategoriach – Specjalizacje dla Wielkopolski, która obejmuje innowacyjne rozwiązania w ramach sześciu inteligentnych specjalizacji województwa oraz H2 Wielkopolska, która dotyczy działań opartych na zastosowaniu wodoru.

Wielowymiarowe innowacje

Konkurs organizowany jest od 2007 r., przyświeca mu idea, że kluczem do rozwoju regionalnej gospodarki jest promowanie produktów innowacyjnych i ich twórców oraz pomoc we wdrażaniu nowoczesnych rozwiązań. – Innowacje to wyzwania związane zarówno z posiadaniem wiedzy, jak i odwagą podejmowania ryzyka. Tego typu projekty nie zawsze bowiem gwarantują 1-2/2024

komercyjny sukces. Czasami mówi się, że Wielkopolska z punktu widzenia gospodarki bywa postrzegana jako konserwatywny region, ale nie jest to do końca prawda. Mamy coraz większą grupę przedsiębiorstw, które chcą zmierzyć się w światowym wyścigu o rozwiązania, które powalczą o palmę pierwszeństwa w różnych dziedzinach. Staramy się wspierać te projekty, wykorzystując fundusze europejskie, wspomagając wyższe uczelnie, wywołując dobre interakcje między nauką i gospodarką – podkreśla Marek Woźniak.

MOBOT TRANSPORTER T15 – nowoczesna automatyzacja transportu

W kategorii Inteligentne Specjalizacje dla Wielkopolski wyróżniony został innowacyjny robot do transportu ciężkich ładunków w centrach logistycznych. – Nikt w Polsce jeszcze tego nie robił, ponieważ nasz robot przemieszcza się nie tylko wewnątrz, ale też na zewnątrz, między halami – zauważa Jacek Ober, przedstawiciel firmy WObit. MOBOT TRANSPORTER T15 przeznaczony jest do ciągnięcia ciężkich ładunków do 1500 kg i do automatyzacji transportu ciężkich ładunków w centrach logistycznych oraz zakładach produkcyjnych. Wyposażony został w specjalne czujniki, które pozwalają na jego pracę również na ze-

wnątrz budynków w wysokich i niskich temperaturach, a jego napęd zapewnia dużą stabilność w trakcie transportu materiałów. Robot ma też innowacyjny system bezprzewodowego ładowania indukcyjnego.

Projekty z wymiarem społecznym

W kategorii Inteligentne Specjalizacje dla Wielkopolski nagrodzono również dwa projekty wspierające osoby z niepełnosprawnością: protezę dla osób po amputacji kończyny dolnej oraz bazę służącą do rehabilitacji nurkowej. W sekcji H2 Wielkopolska wyróżniono projekt domu, który umożliwia zapewnienie energii dla budynku przez cały rok. – Nadmiar energii odnawialnej zamieniamy na molekuły, wytwarzając w ten sposób czysty wodór, który możemy magazynować w nieskończoność – tłumaczy Piotr Napierała, prezes nagrodzonej firmy VIRTUD. To ostatnia edycja konkursu pod nazwą i-Wielkopolska – Innowacyjni dla Wielkopolski. Jego nowa odsłona nosi nazwę Wielkopolska dla Planety 2030 i została poszerzona o komponent naukowy – teraz nagradzani mogą być nie tylko przedsiębiorcy, ale również naukowcy działający w regionie. Na podstawie materiałów firmy WObit

BIBLIOTEKA

ELEKTROWNIE I ELEKTROCIEPŁOWNIE JĄDROWE Z REAKTORAMI HTGR I SMR Ryszard Bartnik Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN rok wydania: 2024, objętość: 230 stron, oprawa: miękka

Przedstawimy wyjątkową publikację poświęconą bardzo nowoczesnej i wkrótce wdrażanej w Polsce technologii modułowych (małych) elektrowni jądrowych – SMR i HTGR. W publikacji tej Autor przedstawia analizy termodynamiczną i ekonomiczną wdrożenia obu typów reaktorów do systemu energetycznego. Energetyka jądrowa powinna odgrywać na świecie wręcz podstawową rolę. I to z wielu powodów. Jednym z najważniejszych jest ogromna ilość uranu na Ziemi, którego wystarczy na miliardy lat. Paliwo jądrowe zapewni zatem bezpieczeństwo energetyczne światu na miliardy lat. Energetyka jądrowa jest „czystą” technologią energetyczną nieemitującą pyłów, związków siarki, azotu ani dwutlenku węgla, za którego emisję politycy Unii Europejskiej nałożyli duży podatek.

OPTYMALIZACJA OPERACJI WYTWÓRCZYCH ELEKTROWNIE JĄDROWE W NOWOCZESNEJ GOSPODARCE Andrzej Zieliński Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN rok wydania: 2024, objętość: 272 strony, oprawa: miękka

W publikacji omówiono wiele podstawowych zagadnień, ale także najnowsze osiągnięcia w zakresie energetyki jądrowej. Książkę rozpoczyna teoria atomu i reakcji jądrowych, podstaw bezpieczeństwa jądrowego oraz ochrony radiologicznej. Prezentowane są poszczególne generacje reaktorów energetycznych, ich budowa, zasada działania oraz wybrane parametry pracy. Omówiono gospodarkę paliwową zasobami uranu, jego przerobem i wzbogacaniem, produkcją paliwa jądrowego i składowaniem odpadów promieniotwórczych oraz paliwa wypalonego. Opisano budowę i przestrzenne rozmieszczenie budynków oraz układów wraz z cechami zapewniającymi bezpieczną pracę elektrowni jądrowej, elementy układów obiegu pierwotnego i wtórnego, jak też przyszłościowe rozwiązania reaktorów jądrowych.

JĘZYKI PROGRAMOWANIA STEROWNIKÓW PLC: LAD, FBD, SCL, STL ĆWICZENIA DLA POCZĄTKUJĄCYCH Jerzy Hawrylak Wydawca: Helion rok wydania: 2024, objętość: 128 stron, oprawa: miękka

Sterownik PLC to jedno z najważniejszych urządzeń stosowanych w automatyce przemysłowej. Zawiera układ mikroprocesorowy pozwalający sterować pracą maszyn, linii produkcyjnych, oświetlenia i innych urządzeń elektrycznych w przemyśle, ale nie tylko. Tego typu sterowniki kierują również pracą sygnalizacji świetlnej, wind, systemów inteligentnego domu, czyli są niezbędne do codziennego funkcjonowania. Sterownik PLC operuje w zamkniętej pętli programowej, wykonując zapętlony ciąg rozkazów. By tak się stało, wcześniej musi zostać zaprogramowany. Instrukcje dla sterowników PLC pisze się najczęściej w językach LAD lub FDB, czasem także w SCL i STL. Ten podręcznik, przeznaczony przede wszystkim dla adeptów mechatroniki i automatyki, uczy tego, opierając się na prostych praktycznych przykładach, ułatwiających zrozumienie zagadnień teoretycznych. Opracowanie – dr inż. Małgorzata Kaliczyńska 64

AUTOMATYKA

WIEDZA I PRAKTYKA

DLA INŻYNIERÓW I MENEDŻERÓW

Redakcja AUTOMATYKA Sieć Badawcza Łukasiewicz – Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP Al. Jerozolimskie 202, 02-486 Warszawa Marketing tel. 22 87 40 191 e-mail: automatyka@piap.lukasiewicz.gov.pl www.AutomatykaOnline.pl/Automatyka

-42

WSPÓŁPRACA

�� 51 ASTOR SP. Z O.O. TEL. 12 428 63 00, WWW.ASTOR.COM.PL ��17, 42–43

-53

AUTOMATYKAONLINE TEL. 504 126 618, WWW.AUTOMATYKAONLINE.PL �� 55

-53

DRÄGER POLSKA SP. Z O.O. TEL. 22 243 06 58, WWW.DRAEGER.COM �� I OKŁ., 36–38

AXON MEDIA GROUP TEL. 533 344 700, WWW.AXONMEDIA.PL �� 21

KŁ.

PPUH ELDAR TEL. 77 442 04 04, WWW.ELDAR.BIZ �� 15

–45 MIĘDZYNARODOWE TARGI POZNAŃSKIE SP. Z O.O. TEL. 61 869 20 00, WWW.GRUPAMTP.PL �� 11

�� 17

NORELEM SP. Z O.O. TEL. 48 572 895 704, WWW.NORELEM.PL �� 13

NOWIMEX S.C. TEL. 22 816 85 79, WWW.NOWIMEX.COM.PL �� 44–45

KŁ..

NOWY ADRES TEL. 22 826 54 63, WWW.NOWYADRES.PL ��9

–52

OMRON ELECTRONICS SP. Z O.O. TEL. 22 458 6666, WWW.INDUSTRIAL.OMRON.PL �� 23

-42

PILZ POLSKA SP. Z O.O. TEL. 22 884 71 00, WWW.PILZ.PL ��19, 40–41

SIEĆ BADAWCZA ŁUKASIEWICZ – PRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP TEL. 22 874 00 00, WWW.PIAP.PL �� 5, 39, 54, III OKŁ.

KŁ.

VEGA POLSKA SP. Z O.O. TEL. 71.747 76 00, WWW.VEGA.COM �� IV OKŁ.

–45 TARGI W KRAKOWIE SP. Z O.O. TEL. 12 644 59 32, WWW.TARGI.KRAKOW.PL �� 14

-55 TURCK SP. Z O.O. TEL. 77 443 48 00, WWW.TURCK.PL �� 3

�� 3

AUTOMATYKA

NIE ROBIMY STU RZECZY. ROBIMY JEDNĄ, ALE DOBRZE! THE 6X®. JUŻ DOSTĘPNA! W firmie VEGA wiemy o tym od ponad 60 lat: im prościej, tym lepiej. Dlatego nowa sonda radarowa do pomiaru poziomu nie jest dostępna w stu różnych wersjach, tylko w jednej, ale perfekcyjnie dopracowanej. VEGAPULS 6X jest wszechstronna, absolutnie niezawodna i działa w każdych warunkach procesowych.

VEGA. HOME OF VALUES. www.vega.com/radar