OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

2

2020 POLSK A

2 / 2020

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

TECHNIKA NA WIRUSA

Telemedycyna, sztuczna inteligencja, uczenie maszynowe i roboty pomagają w walce z pandemią koronawirusa.

POROZMAWIAJ ZE MNĄ ROBOCIE Kim lub czym są maszyny wyposażone w syntetyczną empatię i emocje?

Jaką rolę odegrają w ochronie zdrowia?

RADYKALNA SZCZEROŚĆ

Prof. John P. Kotter, ekspert zarządzania zmianą, opowiada o sztuce informatyzacji podmiotów medycznych.

OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2019

j a t i y j z c C l i ka S p EW a w ZN O OS

241 mobilnych

aplikacji zdrowotnych

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki.

Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.

Nota bene

Kreatywne liczby Kto jak nie instytucje odpowiedzialne za politykę zdrowotną powinny operować danymi w taki sposób, aby rzetelnie i obiektywnie prezentować fakty dotyczące aktualnej sytuacji na rynku. To udaje się w przypadku epidemii koronowirusa, ale niekiedy zawodzi w innych dziedzinach.

Wraz z rozpoczęciem każdej kampanii wyborczej zaczyna się zmieniać retoryka przekazów medialnych. Niezależnie od tego, kto jest przy sterach władzy, a kto poza nimi. Wykresy i tabelki muszą wyraźnie pokazywać, jak jest dobrze, albo – w zależności od perspektywy – jak jest źle. Nagle słupki nakładów na zdrowie strzelają w górę, inwestycje są rekordowe, a koszty niskie jak nigdy przedtem.

Kreatywna statystyka ma jeden cel: udowodnić z góry przyjętą tezę. I nic, że nagle stosuje się inne wskaźniki, inaczej liczy kwoty, włącza dane, które nie powinny być uwzględniane. Nieważne, że skala nierówna, a słupki nieproporcjonalne. Statystyczny odbiorca nie jest w stanie tego zauważyć. Liczy się mocny przekaz. Niewygodne liczby trzeba schować do szuflady, a te sprzyjające – uwypuklić.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Można zrozumieć, że każdy stara się pokazać z najlepszej strony i pochwalić sukcesami. Zastanawiam się tylko, czy musi to też dotyczyć tak wrażliwego tematu jak ochrona zdrowia. Jakby nie było, medycyna to też nauka, a od nauki oczekuje się rzetelności i operowania dowodami. Ale żeby tak się stało, należałoby oddzielić temat zdrowia od polityki, co wyszłoby na zdrowie nam wszystkim. Niemniej jednak temat ten poruszam przede wszystkim jako komentarz do podsumowania wdrożenia e-recepty.

Nie znajdziemy w nim najważniejszej informacji, czyli jaki procent wystawionych recept stanowią recepty elektroniczne, w ilu przypadkach pacjenci skorzystali z wydruku papierowego, a w ilu – w pełni z wersji elektronicznej. Na pierwszym planie są robiące wrażenie liczby: od 2018 maja do lutego 2020 wystawiono 106 mln e-recept, w pierwszym miesiącu jej obowiązywania – 40 mln. Kto bardziej wnikliwy i rozeznany na rynku, łatwo przeliczy sobie te sumy na procenty. Jest też informacja o tym, że najstarszy pacjent, który skorzystał z e-recepty ma 111 lat, a najmłodszy – 2 miesiące. Czy te dane mówią coś więcej niż to, że – i tu zaskoczenie – w Polsce mamy 111-latka i pacjentów, którzy mają 2 miesiące? 57% wszystkich e-recept wystawiono osobom w wieku 61+. Czy seniorzy tak chętnie korzystają z e-recept czy po prostu 57% pacjentów to osoby w tej grupie wiekowej? A na koniec potwierdzenie tezy, że starsi lekarze bardzo chętnie wystawiają elektroniczne recepty – specjaliści w wieku 50 i więcej lat wystawili 65% e-recept, z czego personel 60+ wystawił 30%. Zakładając, że lekarze w wieku 65+ stanowią ok. 24% wszystkich lekarzy w Polsce, zaskoczenia nie ma.

Jedną z zalet e-recepty jest możliwość przygotowywania precyzyjnych zestawień statystycznych, które są źródłem takiej wiedzy. Rzetelne dane pomagają podejmować rzetelne decyzje, usuwać niedociągnięcia, udoskonalać procesy. Stąd tak bardzo są potrzebne. 

2

OSOZ POLSKA 2020

aktualności

6

W KADRZE

ROZMOWY

27

Medycyna połączona

8

Sprostać zmianom: Prof. John P. Kotter

WAŻNE PYTANIE Technologie, które pomagają walczyć z koronawirusem

11

Rynek zdrowia w pigułce COVID-19 i inne wyzwania

ZARZĄDZANIE TRANSFORMACJĄ

14

PRAKTYcznie

30

Tesserakt, czyli czy cyfryzacja medycyny w Polsce idzie w dobrym kierunku?

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w kwietniu 2020

PORADNIK

33

NAUKA AI jako pierwsza ostrzegła przed epidemią

INNOWACJE

15

34

ROZPORZĄDZENIA I PRAWO Pieniądze na digitalizację POZ

Aplikacje medyczne Dwie aplikacje dla pielęgniarek i jedna dla przyszłym mam

16

nowe idee

NOWOŚCI / WYNALAZKI Premiery technologiczne CES 2020 (część 2)

20

36

Infografika Sztuka transformacji IT

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

38

LABORATORIUM TECHNOLOGII Strategia dla sztucznej inteligencji i danych

RAPORT

22

40

Czy apteki i pacjenci są gotowi na opiekę farmaceutyczną?

POMÓŻ MI, ROBOCIE! Roboty wyposażone w funkcje socjalne rozmawiają z pacjentami, rozśmieszają dzieci w szpitalu, zabawiają seniorów w domach opieki. To jeszcze maszyny ze sztucznymi emocjami czy już opiekunowie tacy jak ludzie?

PILOTAŻ

42

STREFA START-UP Polski kiosk telemedyczny

OSOZ WORLD

44

FUTURE Digital health needs to be embedded in the conception of the health system

46

CASE STUDY Unlocking the potential of digitalization by purposeful redesign of clinical processes

TECHNOLOGIE

48

DLA PACJENTA Obchód lekarski, pielęgniarski i karta anestezjologiczna

MONITOR ZDROWOTNY

» Digitalizacja jest zmianą kulturową.

Ale angażując pracowników i inspirując ich, możliwa do przeprowadzenia z sukcesem.« Prof. John P. Kotter | Uniwersytet Harwardzki, ekspert zarządzania zmianą | str. 27

50

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (styczeń 2020)

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (styczeń 2020)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (styczeń 2020)

OSOZ Polska 2/2020

Czym się leczymy? Debata o dostępności leków

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Apteczne preparaty ziołowe

» Jestem robotem.

Pacjenci chętnie ze mną rozmawiają, razem spędzamy czas.

Pomagam.«

online

Robot Pepper Pracownik szpitala | str. 22

15 mld

To kwota (w euro), która ma zostać przeznaczona na projekty powiązane z europejską strategią dla sztucznej inteligencji (AI) i danych przedstawioną przez Komisję Europejską w lutym br. 2,5 mld euro zasili projekty związane z AI.

Komisja Europejska publikuje strategię dla sztucznej inteligencji i danych, rzucając wyzwanie takim liderom nowych technologii jak USA czy Chiny. Prezydent Komisji Europejskiej, Ursula Von der Leyen, podkreśliła, że „potrzebujemy cyfrowej transformacji, która będzie europejska z natury”.

21%

O tyle, rokrocznie, rosnąć będzie rynek robotów medycznych. W 2018 był on wart 6 mld USD. Według prognoz, w 2023 roku urośnie on do kwoty 16 mld USD. Chodzi przede wszystkim o chirurgiczne systemy operacyjne.

10 technologii i ich skutki O innowacjach w ochronie zdrowia mówi się dużo, jednak nie wszyscy pacjenci na razie mogą z nich czerpać. Wiele projektów ogranicza się do pilotaży albo realizowanych jest tylko w najnowocześniejszych ośrodkach za granicą. Które technologie już dziś pomagają lekarzom, pielęgniarkom i instytucjom zdrowia publicznego? O tym w kolejnym numerze OSOZ Polska (3/2020).

Ministerstwo Zdrowia publikuje poradnik „E-skierowania. Pytania i odpowiedzi”. Można w nim znaleźć informacje o tym, jak zacząć wystawiać elektroniczne skierowania, jak funkcjonuje system, co znajduje się na wydruku informacyjnym. Poradnik można pobrać na stronie internetowej bit.ly/2v3BqYN.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na luty 2020 r., liczba członków Rady: 99 osób)

online / offline

Czytaj czasopismo OSOZ w smartfonie lub na tablecie Pobierz bezpłatną aplikację OSOZ News w sklepie z aplikacjami Apple lub Android, a zyskasz także dostęp do raportów rynkowych i OSOZ TV.

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 2/2020

OSOZ Polska 2/2020

aktual n o ś ci w kadrze

Medycyna połączona W ostatnim czasie sporo mówi się o Internecie dużych prędkości, czyli tzw. 5G. Dzięki niemu możliwe stanie się wdrożenie do medycyny technologii, które wymagają pewnego i szybkiego transferu danych. Wśród nich są m.in. operacje zdalne, konsultacje telemedyczne, monitorowanie zdrowia pacjentów przebywających w domu. Dane mogą być transferowane między ośrodkami zdrowia w pewny i błyskawiczny sposób.

Sieć 5G jest o wiele stabilniejsza od obecnie wykorzystywanej 4G. Pozwala przesyłać dane z ogromną prędkością (do 10 GB/s), z niewielkim opóźnieniem (maksymalne 4 ms) i w dużym zagęszczeniu urządzeń z niej korzystających (do miliona na kilometr kwadratowy). Jest to o tyle ważne, że obecnie systemy ochrony zdrowia korzystają z tej samej infrastruktury, co inne sektory, jak przemysł rozrywkowy, telekomunikacja czy motoryzacja. Z kolei ilość podłączonych do Internetu urządzeń, tworzących tzw. sieć Internetu Rzeczy, rośnie błyskawicznie. Szacuje się, że w 2020 r. będzie z niego korzystać 5,5 mld ludzi i ponad 50 mld urządzeń na całym świecie.

Plany skoordynowanej ochrony zdrowia, gdzie dane pacjenta dostępne są z każdego miejsca, a diagnoza i monitorowanie zdrowia może odbywać się na odległość, wymagają wdrożenia sieci 5G.

OSOZ Polska 2/2020

aktual n o ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Technologie, które pomagają walczyć z koronawirusem W walce z pandemią koronawirusa systemy ochrony zdrowia sięgają po wszystkie możliwe środki, od kwarantanny pacjentów, zamykania szkół, po odwoływanie wydarzeń masowych. Pomocne okazują się też nowe technologie, zwłaszcza telemedycyna, robotyka i sztuczna inteligencja. Oto kilka przykładów.

Telemedycyna Rozprzestrzeniana przede wszystkim drogą kropelkową choroba rozwija się szybko w gęsto zaludnionych skupiskach ludzkich. W ostatnich tygodniach obserwujemy, jak w zglobalizowanym świecie przekracza bez trudu granice państw, wybuchając w coraz to nowszych ogniskach. Nie wszystkie kraje są w stanie wprowadzić tak daleko idące kroki, jak przykładowo izolacja wielomilionowych ośrodków życia w Chinach.

OSOZ Polska 2/2020

Zresztą dotyczy to też wirusa zwykłej grypy czy przeziębienia, którymi zarażają się miliony ludzi. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia, co roku na świecie odnotowuje się nawet 5 milionów ciężkich przypadków grypy. 650 000 osób umiera. Paradoksalnie, chory pacjent udający się na wizytę lekarską może po drodze zarazić kilka innych osób – w środkach komunikacji miejskiej albo w poczekalni lekarskiej.

W Wuhan, gdzie ośrodki zdrowia przeży-

wają prawdziwe oblężenie, dostanie się do lekarza jest mocno ograniczone. Nic dziwnego, że największa platforma telemedyczna „Ping An Good Doctor” zanotowała w pierwszych tygodniach epidemii aż 10-krotny wzrost liczby użytkowników. Liczba konsultacji zwiększyła się dziewięciokrotnie i zgodnie z opublikowanymi danymi, w połowie lutego przekroczyła 1,1 mld wizyt. Oczywiście, rozpoznanie, czy mamy do czynienia z grypą czy koronawirusem wymaga

aktual n o ś ci

przeprowadzenia badań w ośrodku medycznym. Mimo to, telekonsultacje pozwalają ocenić wstępnie stan chorego i zdecydować o pierwszych krokach. Do tego, w razie konieczności można zaangażować lekarzy z innych rejonów świata, gdy na danym obszarze obciążenie systemu zdrowia jest tak ekstremalne, jak obecnie w Wuhan w Chinach. W skrajnych przypadkach badania mogłyby być wykonywane bezpośrednio w domu pacjenta z podejrzeniem zachorowania, jeżeli jego stan jest dobry. A pozostanie w domu jest najlepszym sposobem profilaktyki. Wówczas też pomocne mogą okazać się nowe e-usługi, jak aplikacje mobilne do zamawiania jedzenia prosto do domu, czy zakupy online.

Masowa adaptacja urządzeń ubieralnych, takich jak inteligentne zegarki i opaski zbierające na bieżąco dane na temat parametrów zdrowia (w tym temperatury ciała) mogłaby pomóc w bieżącym wykrywaniu pierwszych objawów choroby i informowaniu służb sanitarnych.

Mogłaby, bo na razie tego typu urządzenia posiadają nieliczni. W tym przypadku diagnoza byłaby możliwa już przy pierwszych objawach, co znacznie ograniczyłoby dalszą ekspansję epidemii.

» Bezdotykowy pomiar temperatury, systemy teleprezencji, telekonsultacje, roboty dezynfekujące – dziś jesteśmy lepiej przygotowani na walkę z epidemią niż jeszcze 10 lat temu.«

Robotyka Najprostszym narzędziem w walce z epidemią Covid-19 jest dziś bezdotykowy termometr elektroniczny. Codziennie media pokazują zdjęcia pracowników medycznych czy policjantów wykonujących na lotniskach pomiar temperatury ciała na odległość. Wynik jest dostępny od zaraz, dzięki czemu można odsiać osoby z gorączką. Choć trzeba zaznaczyć, że skuteczność tego środka jest ograniczona, chociażby z tego względu, że nie wszyscy chorzy mają podwyższoną temperaturę lub mogą już stosować leki ją obniżające.

Chorzy pacjenci są obejmowani kwarantanną, zarówno ci wymagający intensywnego leczenia szpitalnego, jak i osoby o lekkim przebiegu choroby, ale zarażające innych. Przy skali wybuchu epidemii Covid-19, jaka ma miejsce w Chinach, zarażają się także przeciążeni pracą lekarze i pielęgniarki. Na oddziały szpitalne wprowadza się roboty dezynfekujące stosujące światło ultrafioletowe. Systemy teleprezencji pozwalają przeprowadzać obchód lekarski bez konieczności fizycznej obecności przy łóżku chorego. W jednym z hoteli zamienionych na oddział kwarantanny, robot dostarcza jedzenie prosto pod

Bezdotykowe monitorowanie temperatury pacjentów na chińskiej stacji kolejowej Nanjing (zdjęcie: Reuters)

Autonomiczny robot do dezynfekcji pomieszczeń wykorzystujący światło ultrafioletowe (zdjęcie: UVD Robots).

OSOZ Polska 2/2020

aktual n o ś ci

Lekarz rozmawiający z pacjentem podczas telekonsultacji w szpitalu w Shenyang (zdjęcie: AFP/STR).

drzwi. Wystarczy wysłać wiadomość korzystając z popularnej w Chinach aplikacji WeChat. Epidemia jest dla Chin testem innowacyjności kraju. Wiele firm rozpoczęło intensywne prace nad kolejnymi wersjami autonomicznych robotów m.in. zastępujących ludzi w patrolowaniu ulic, infrastruktury przemysłowej czy w dostarczaniu towarów.

Sztuczna inteligencja Należący do Uniwersytetu w Wuhan Szpital Zhongnan jak pierwszy sięgnął do AI w walce z chorobą. Aby szybko diagnozować pacjentów zgłaszających

Robot „Little Peanut”, który został wykorzystany do dostarczania jedzenia dla chorych objętych kwarantanną. Na poszczególnych półkach można umieścić tacki z jedzeniem. W ten sam sposób maszyna odbiera brudne naczynia (zdjęcie: Think Robotics/Keenon).

10

OSOZ Polska 2/2020

się z objawami Covid-19, placówka korzysta z oprogramowania opracowanego przez startup Infervision. System oparty na sztucznej inteligencji analizuje zdjęcia rentgenowskie płuc pacjentów w poszukiwaniu zmian typowych dla osób zakażonych wirusem. Już kilkadziesiąt chińskich szpitali wdrożyło system, który jest ogromną pomocą dla szpitali uginających się pod naporem tysięcy pacjentów.

W przypadku choroby kluczową rolę odgrywa szybkie rozpoznanie, a to potrafi sztuczna inteligencja. System doskonali się w swojej roli analizując setki tysięcy skanów medycznych pacjentów zdrowych i chorych. W ten sposób jest w stanie rozpoznać wczesne, typowe zmiany w płucach, nawet jeżeli znajdują się one jeszcze na wczesnym etapie.

Systemy ochrony zdrowia dysponują coraz lepszym dostępem do danych i rozwiązaniami do monitorowania zjawisk epidemiologicznych. Jeszcze dziesięć lat temu niemożliwe byłoby tworzenie map rozprzestrzeniania się wirusa.

W tzw. technologii geograficznych systemów informacyjnych (GIS) liderem jest John Hopkins University z USA. Z pomocą uczenia maszynowego i tzw. data mining, system czerpie dane m.in. z mediów społecznościowych i ogólnodostępnych źródeł tworząc interaktywne mapy.

W ten sposób z dużym wyprzedzeniem można wdrożyć odpowiednie środki zapobiegawcze. Dziś dokładnie monitorujemy rozwój epidemii. Oprócz kwestii profilaktyki, ma to jeszcze inne, ogromne znaczenie – społeczeństwo jest dobrze poinformowane, co pozwala uniknąć najgorszego ze scenariuszy, jakim jest masowa panika. Światowa Organizacja Zdrowia zachęca naukowców, instytucje publiczne i firmy prywatne oraz ministerstwa zdrowia na całym świecie do dzielenia się dostępnymi danymi na temat Covid-19. W obliczu zagrożenia światową epidemią, tylko wspólne działanie może przynieść efekty.

Dużo mówi się też o tym, że AI mogłaby pomóc w opracowaniu szczepionki albo leku na koronawirusa. Na pewno zostanie w tym celu wykorzystana, aby jak najszybciej opracować skuteczną metodę walki z chorobą. Jak podkreśla wielu naukowców, na chwilę obecną priorytetem jest zrozumienie samego wirusa. Jedno nie ulega wątpliwości – dziś mamy w rękach technologie, dzięki którym jesteśmy lepiej przygotowani, możemy reagować na zagrożenia epidemiologiczne szybciej oraz szczelniej je monitorować. 

aktual n o ś ci

R y n ek zdrowia w pi g u łce

Koronawirus i inne wyzwania Luty zdominowała w mediach kwestia 2 mld zł na onkologię oraz epidemia koronawirusa. Bez większego echa odbiły się sejmowe dyskusje nad wynagrodzeniami pracowników medycznych. A zaraz czeka nas licytacja na zdrowotne obietnice w ramach kampanii prezydenckiej.

Aleksandra Kurowska Dziennikarka

Finanse Na wstępie warto przypomnieć, że 2 mld zł, o które toczył się spór, nie były planowane nigdy na onkologię. Zabranie ich TVP to zabieg PR-owy, który nie miał praktycznie szans na realną zmianę struktury budżetowych wydatków. Korzyścią dla systemu ochrony zdrowia było to, że o onkologii, w tym np. dostępie do no-

woczesnych terapii zaczęto przy tej okazji mówić. A było tak. Najpierw Senat przyjął zmianę, przekazując 2 mld zł zarezerwowane dla TVP na onkologię (nie wskazując na co dokładnie), potem Sejm odrzucił to rozwiązanie, a ustawa trafiła do prezydenta, do którego zaczęto apelować, by jej nie podpisywał. Potem Senat w innych przepisach znów próbował zmusić MF do przekazania 2 mld zł na onkologię.

Przy okazji zaczęto też rozmawiać o całościowych nakładach na zdrowie

i onkologię. Burzę wywołały infografiki wykonane przez TVP na podstawie danych z MZ. To, że skala była tak ustawiana, by pokazywać znaczący wzrost wydatków za rządów PiS, to jedno. To że zastosowano błędną metodologię i to celowo, by pokazać wzrost nakładów względem PKB, to drugie. O co chodzi?

Otóż dane historyczne prezentowano tak, jak robi to OECD i GUS. Jest międzynarodowa metodologia określająca, co wlicza się do zdrowotnych wydatków.

I oczywiście wydatki z danego roku porównuje się do PKB z tego samego roku.

Ustawa o tzw. 6 proc. PKB publicznych nakładów na zdrowie nie tylko ma szerszą definicję, co w wydatki się wlicza, ale porównuje je do PKB sprzed dwóch lat. Gdy więc weźmiemy wydatki planowane na ten rok, to ustawa porównuje je do PKB z 2018 r. i odsetek wychodzi wyższy. Chodzi o co najmniej 5 mld zł różnicy dla zdrowotnych wydatków.

OSOZ Polska 2/2020

11

aktual n o ś ci

System

» Epidemia koronawirusa uwypukli problemy polskiego systemu ochrony zdrowia.«

12

OSOZ Polska 2/2020

Liczba pacjentów leczonych w ramach onkologicznych programów lekowych

33 696

40 000

19 001

15 000

15 898

20 000

18 268

25 000

2014 r.

2015 r.

20 714

28 377

30 000

24 888

35 000

10 553

Oceny, że Polska jest nieprzygotowana na koronawirusa, może są zbyt ostre, ale widmo epidemii pokazało część naszych słabości. Bardzo późno, bo dopiero pod koniec lutego, ruszyła infolinia dla pacjentów oraz tak prosta sprawa jak mierzenie temperatury osobom przylatującym z miejsc, gdzie koronawirus się rozprzestrzenia. Początkowo mówiono pacjentom, że mają udać się do oddziału zakaźnego, potem że jednak zadzwonić najpierw do lokalnego Sanepidu, a nie iść do POZ ani na izbę przyjęć. Ale równocześnie jedna z wojewódzkich konsultantek w dziedzinie chorób zakaźnych w mediach zalecała, by po powrocie do Polski, nawet przy braku objawów, zgłosić się do lekarza rodzinnego po zwolnienie lekarskie na 14 dni. Zamieszanie powodowały też rady ze strony resortu zdrowia, by trzymać się minimum metr od innych osób (autobus, szpital, przychodnia i wiele innych miejsc nie gwarantuje takiego komfortu) czy gotować jajka.

Choć z początkiem marca było już kilkanaście potwierdzonych przypadków zakażenia koronawirusem w Polsce, ta liczba może być zaniżona. Do 9 marca wykonano 1384 badań, we Włoszech było to ponad 42 tysiące.

Pielęgniarki będą mogły prawdopodobnie od połowy roku udzielać samodzielnie porad w POZ w zakresie chirurgii, diabetologii i kardiologii. Ocenią stan zdrowia pacjenta, przeprowadzą badania, zaordynują leki – poinformowała wiceminister zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko na spotkaniu z mediami.

Projekt trafił już do konsultacji. Przy okazji MZ poinformowało, że ponad 6,6 tys. pielęgniarek oraz blisko 400 położnych wystawia recepty w ramach samodzielnych ordynacji oraz kontynuacji zleceń lekarskich.

10 000 5 000 0 2012 r.

2013 r.

2016 r.

2017 r.

2018 r.

2019 r.

Leki

Raporty

W marcu weszła w życie nowa lista leków refundowanych. Jest skromniejsza od poprzednich jeśli chodzi o nowe cząsteczki, więc MZ tym razem nie zwołało w jej sprawie konferencji dla mediów.

Narodowy Instytut Leków poinformował, że w 2019 r. przebadał 954 próbki produktów leczniczych, wśród których ok. 3,3 proc. nie spełniało wymagań określonych w zatwierdzonej dokumentacji (głownie chodziło o zanieczyszczenia).

W lutym ukazało się nowe obwieszczenie dotyczące wykazu produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych zagrożonych brakiem dostępności na terytorium Polski. Wynika z niego, że tym razem brakuje 386 produktów. W grudniu były to 422 pozycje, a w listopadzie – 416.

Z opublikowanego podsumowania dostępności leków w lutym 2020 r. wynika, że brakuje leku Euthyrox N, a kolejne terminy dostaw preparatu z jodem nie są dotrzymywane. Narasta problem z lekami dla pacjentów z chorobą Parkinsona. Obecnie na liście leków deficytowych, bez łatwo dostępnych zamienników, znajduje się 48 pozycji. W grudniu 2019 roku było ich 50. Skrócenie listy to jednak m.in. efekt wykreślenia z niej preparatów, co do których okazało się, że nie będą już produkowane.

NFZ opublikował dwa ciekawe raporty.

Jeden dotyczy depresji, a drugi zażywania wielu leków na raz. Według danych NFZ w 2018 roku, 1,6 mln osób w wieku 65+ przyjmowało co najmniej 5 substancji regularnie w okresie co najmniej jednego miesiąca. W Polsce w 2017 r. na depresję chorowało 1 mln osób. W odniesieniu do wielkości populacji wskazuje się, że w 2017 r. Polska była krajem europejskim o najniższym odsetku osób chorych na depresję (w Polsce było to 2,8 proc. populacji a w UE 4,2 proc.).

OECD wskazuje, że różnice pomiędzy krajami mogą wynikać ze stopnia świadomości problemu zaburzeń psychicznych, poziomu stygmatyzacji chorych oraz dostępu do opieki psychiatrycznej.

Dane NFZ wskazują, że w 2018 r. świadczenia z rozpoznaniem głównym lub współistniejącym depresji udzielono 631,6 tys. osobom. Wartość ta pozostawała od 2013 r. na zbliżonym poziomie.

Może to być jednak efekt ograniczonych kontraktów. Pod względem wypisanych recept na leki związane z depresją (recepty z publicznych i prywatnych placówek) widać za to dynamiczny wzrost, zwłaszcza w grupie osób niepełnoletnich.

Kadry Dr hab. n. med. Agnieszka MastalerzMigas została powołana na stanowisko konsultanta krajowego w dziedzinie me-

aktual n o ś ci

Wydatki na onkologię (mld zł) w latach 2013–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 w podziale na refundację apteczną oraz refundację świadczeń 11,2* 10,4* 9,6

10

Wydatki na onkologię (mld zł)

8,8 8

7,1

7,6

8,1

7,8

6

mieniając jego sukcesy w zakresie poprawy dostępności świadczeń w regionie.

Ministerstwo Zdrowia powołało Komitet Sterujący do spraw monitorowania programu pilotażowego opieki nad świadczeniobiorcą w ramach sieci onkologicznej. Przewodniczącą została Agnieszka Beniuk-Patoła, Zastępca Dyrektora Departamentu Oceny Inwestycji w Ministerstwie Zdrowia. Członkowie to m.in. przedstawiciele organizacji pacjenckich, urzędnicy czy Lubomir Jurczak z Rady Dialogu Społecznego.

Biznes 4

2

0 2013 r.

2014 r.

2015 r.

2016 r.

2017 r.

2018 r.

2019 r.*

2020 r.*

Wydatki na: zrefundację apteczną refundację świadczeń * wartość szacowana

dycyny rodzinnej. Jej poprzedniczką była lek. Agnieszka Jankowska-Zduńczyk. Nowa konsultant jest kierownikiem Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.

Szef zachodniopomorskiego oddziału NFZ, Dariusz Ruczyński, podał się do dymisji i została ona przyjęta. Prawdopodobnie po raz pierwszy w historii MZ opublikowało z tej okazji komunikat z podziękowaniami dla dyrektora, wy-

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Ronald Graefe, Jarosław Frąckowiak, Ilona Kickbusch, John P. Kotter, Katarzyna Płoskonka, Denise Silber, Łukasz Stopa, Bart de Witte, Wojciech Zawalski, Joanna Żak.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Firma Sanofi poinformowała, że planuje stworzyć wiodącą europejską firmę zajmującą się produkcją i sprzedażą substancji czynnych do produkcji leków (API). Projekt ma polegać na utworzeniu niezależnej firmy, która połączy sześć europejskich zakładów produkcyjnych Sanofi.

Polpharma S.A. wydała oświadczenie, w którym poinformowała o decyzji dotyczącej zakończenia sponsorowania Starogardzkiego Klubu Sportowego SA. Klub powstał w czerwcu 2000 r. a Polpharma była jednym z jego założycieli.  Bieżące doniesienia z rynku: news.osoz.pl

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

OSOZ Polska 2/2020

13

aktual n o ś ci

radar epidemiolo g icz n y ( kwiecie ń 2 0 2 0 )

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

63%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (kwiecień)

TREND W STOSUNKU DO marca

1 279

               

Kujawsko-pomorskie

606

Łódzkie

893

Lubelskie

792

Lubuskie

1 016

Małopolskie

1 062

Mazowieckie

1 358

Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie

575 1 021 817 1 071

Śląskie

896

Świętokrzyskie

807

Warmińsko-mazurskie

830

Wielkopolskie

953

Zachodniopomorskie

941

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

14

OSOZ Polska 2/2020

80%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (kwiecień)

Dolnośląskie

6 924

Kujawsko-pomorskie

5 121

Łódzkie

5 633

Lubelskie

5 620

Lubuskie

6 781

Małopolskie

6 119

Mazowieckie

7 898

Opolskie

5 004

Podkarpackie

5 338

Podlaskie

5 313

Pomorskie

6 516

Śląskie

5 113

Świętokrzyskie

4 988

Warmińsko-mazurskie

5 305

Wielkopolskie

6 769

Zachodniopomorskie

6 155

TREND W STOSUNKU DO marca

               

I n n owac j e

A plikac j e zdrowot n e

Wizyta pielęgniarska

Pielęgniarka 75 plus

BabyApp – ciąża i poród

Mobilne narzędzie rozszerzające możliwości standardowych systemów wspomagających pracę pielęgniarek i opracowywanie elektronicznej dokumentacji medycznej, oferowanych przez KAMSOFT S.A. Aplikacja pozwala na pracę w terenie, nawet w sytuacji braku dostępu do Internetu. Do najważniejszych zalet należą m.in. współpraca z aplikacją Wizyta Lekarska, integracja z rejestracją internetową i aplikacją mobilną dla pacjentów, wsparcie wyszukiwania leków w aptekach w całej Polsce, prowadzenie pełnej EDM w wygodny sposób.

Zawód pielęgniarki często wiąże się z pracą z seniorami, niejednokrotnie – w terenie. Wówczas przydatna może okazać się aplikacja, która powstała z myślą o opiece nad osobami starszymi. Łączy w sobie aktualne informacje na temat programu bezpłatnych leków w programie 75Plus oraz dane dotyczące leczenia najczęstszych chorób wieku podeszłego, na temat żywienia medycznego w różnych stanach chorobowych oraz środków opatrunkowych stosowanych u ludzi starszych. Wszystkie informacje zebrano w formie prostych słowników.

Osobisty asystent ciążowy każdej przyszłej mamy w polskiej wersji językowej.

We wnętrzu wiele praktycznych narzędzi, jak m.in. kalendarz ciąży tydzień po tygodniu, kalkulator terminu porodu, kalkulator wagi w ciąży, porady wideo, słownik terminów ciążowo-porodowych.

Aplikacja przypomina o obowiązkowych i nieobowiązkowych badaniach. Na każdy tydzień ciąży opracowano wskazówkę, która przygotuje do porodu od pierwszych tygodni. W dziale porad wideo znaleźć można wskazówki ekspertów, jak przygotować się do porodu.

Android | PL Bezpłatna

iOS | Android | PL Bezpłatna

iOS | Android | PL Bezpłatna

OSOZ Polska 2/2020

15

I n n owac j e

Nowo ś ci / wy n alazki

Druga część premier technologicznych w obszarze zdrowia i dobrego samopoczucia zaprezentowanych podczas targów technologii konsumenckich CES 2020, które odbyły się w styczniu w Las Vegas.

Czy jesteś w dobrym otoczeniu?

IEVA Time-C potrafi znacznie więcej niż standardowy inteligentny zegarek. Oprócz tego, że mierzy rytm serca i aktywność fizyczną, monitoruje też temperaturę, wilgotność powietrza, poziom promieniowania UV, naświetlenie, poziom hałasu i zanieczyszczenie powietrza. A wszystko po to, aby informować użytkownika o warunkach otoczenia mających wpływ na zdrowie skóry i jej starzenie się. Więc jeżeli zależy ci na zachowaniu świetnego wyglądu, to jest rozwiązanie dla ciebie. Jak zapewniają twórcy, wpływ środowiska życia na stan skóry jest ogromny. Przykładowo, wysoka temperatura może prowadzić do odwodnienia skóry i jej podrażnienia. Podobne oddziaływanie mają inne czynniki, jak promienie słoneczne czy wilgotność.

16

OSOZ Polska 2/2020

I n n owac j e

Lekarz w małym urządzeniu Miniaturyzacja urządzeń diagnostycznych postępuje bardzo szybko. Ambicją wielu producentów jest stworzenie jednego urządzenia, za pomocą którego będzie można wykonać szereg badań, dotąd standardowo przeprowadzanych w gabinecie lekarskim.

MedWand to kolejna propozycja z tej serii. Za pomocą specjalnych nakładek, podręczny skaner zdrowia zamienia się w stetoskop, termometr, EKG. Z jego pomocą można zajrzeć do gardła, nosa i uszu, zbadać skórę a wyniki przesłać dalej do lekarza, który na podstawie wysokiej jakości zarejestrowanych obrazów może przeprowadzić końcową ocenę i postawić diagnozę. Oprócz samego urządzenia diagnostycznego, w zestawie znajduje się tablet z oprogramowaniem prowadzącym użytkownika przez proces pomiaru. W ofercie są też profesjonalne i rozbudowane wersje MedWand: Office Doc do zastosowania w kioskach telemedycznych oraz Mobile i Global Doc do mobilnych zastosowań na obszarach mało zamieszkałych lub podczas operacji militarnych.

OSOZ Polska 2/2020

17

I n n owac j e

Relaks dla oczu Obserwując niektóre innowacje prezentowane podczas CES 2020 można sobie zadać pytanie, po co zostały stworzone. I tak jest w przypadku Umay Rest. To nakładki na oczy, które „wykorzystując naturalne ciepło medytacyjne, sprawiają, że twoje oczy będą szczęśliwe i wypoczęte”. Wynalazek jest reklamowy jako sposób na zrelaksowanie oczu obciążonych ciągłym wpatrywaniem się w ekran komputera lub smartfona. Można oczywiście dyskutować, czy do tego celu potrzebne są specjalne nakładki, które po prostu kładzie się na oczach, czy wystarczy zrobić sobie przerwę od komputera, wykonać kilka ćwiczeń i zamknąć oczy.

Monitoring ran Opatrunek z grafenu nie tylko wspomagający gojenie się ran, ale także monitorujący stan tzw. ran przewlekłych, których gojenie może trwać kilka tygodni. Elastyczny plaster Grapheal posiada właściwości bio-stymulacyjne, wykazane w 8 badaniach przedklinicznych. Dane o stanie rany przekazywane są do aplikacji mobilnej, za pomocą której lekarze albo pielęgniarki mogą zdalnie nadzorować stan rany. Aplikacja wysyła alerty, gdy tylko wykryje wczesny stan zapalny, co z kolei pozwala unikać większych komplikacji. Ocenia się, że tylko w USA 6,5 miliona pacjentów zmaga się z ranami przewlekłymi. Nadzór nad nimi wymaga częstych wizyt u lekarza lub pielęgniarki, a ocena stanu rany może być przeprowadzona tylko poprzez zdjęcie starego opatrunku. Źródło i zdjęcia: CES 2020 oraz prezentowane firmy

18

OSOZ Polska 2/2020

POZNAJ MOŻLIWOŚCI ROZWIĄZAŃ DESKTOPOWYCH

I n n owac j e

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

System KS-SOMED Zintegrowany Informatyczny Obsługi Przychodni Zarządzaj swoją placówką w kompletny sposób Pakiet KS-PPS Podstawowy Świadczeniodawcy Pracuj wydajnie i wygodnie

Zainwestuj trafnie w sukces Twojej placówki medycznej i wybierz system dostosowany do teraźniejszych i przyszłych wymagań KS-SOMED OD NAJWYŻSZYCH STANDARDÓW OBSŁUGI PACJENTA PO SKUTECZNE METODY ZARZĄDZANIA ê ê ê ê ê ê

Zinformatyzuj swoją placówkę w kompleksowy sposób i zyskaj korzyści w sferze organizacji i zarządzania Dostosuj system do swoich oczekiwań wybierając pakiet zgodny z potrzebami i finansami Wprowadź nową jakość obsługi pacjenta Wspomagaj pracę personelu medycznego Korzystaj z nowych mobilnych technologii i przeprowadź wizytę lekarską lub pielęgniarską zarówno w placówce jaki i w domu pacjenta Zyskaj bezpieczeństwo danych medycznych

KS-PPS NIE TYLKO DO ROZLICZEŃ Z NFZ – POZNAJ JEGO NOWE MOŻLIWOŚCI Dzięki Elektronicznej Dokumentacji Medycznej KS-PPS przestaje być narzędziem wspomagającym tylko rozliczenia z NFZ lecz staje się podstawowym źródłem wiedzy o Pacjencie, mechanizmem integrującym dane z różnych źródeł, wspierającym pracę Lekarzy POZ, stomatologów i pielęgniarek w codziennej pracy zarówno w placówce jak i w domu pacjenta. Sprawdź wszystkie możliwości systemu.

OSOZ Polska 2/2020

19

I n n owac j e

Sztuka transformacji IT Zmiana zaczyna się od wzbudzenia zainteresowania, pokazania, że jest niezbędna, przekonania pracowników twardymi danymi, ale także argumentami emocjonalnymi. To może być niska jakość obsługi pacjenta, skargi, niewygodne procedury pracy prowadzące do zatorów itd.

Nakreśl odważną wizję, która porywa i uzasadnia wdrożenie nowych narzędzi.

Liczy się szczerość, a nie „sprzedawanie” pomysłu na zewnątrz. Za wizją powinny iść konkretne cele, działania i plany.

START Kreowanie poczucia konieczności zmiany (wdrożenia IT)

POPARCIE Przekonaj zespół do pomysłów

ENTUZJAŚCI Stwórz koalicję na rzecz wprowadzania zmian

STRATEGIA Misja, cele, plan działania, harmonogram

To jeden z najważniejszych etapów. W proces powinni być zaangażowani pracownicy wszystkich szczebli, aby zmiana stała się osobistym udziałem, a nie sprawą zewnętrzną.

W zespole znajdą się na pewno osoby, które są zwolennikami nowych narzędzi, pełniąc rolę ambasadorów.

20

OSOZ Polska 2/2020

Wizja może inspirować, ale to konkretne plany pokazują, że zmiana jest dobrze przygotowana, zarządzana i strategicznie kierowana. Pracownicy w ten sposób mają pewność, że cały proces jest profesjonalny, a nie prowizoryczny.

Wdrożenie systemu informatycznego, nowej funkcjonalności albo modułu to proces zmiany. Tym procesem należy zarządzać. Pozostawiony samemu sobie, może wymknąć się spod kontroli. Najbardziej znaną metodologią przeprowadzania zmian organizacyjnych jest 8 kroków Kottera. Sprawdź, co możesz zrobić, aby przekonać pracowników do digitalizacji i jak utrwalać wprowadzane nowości.

Motywowanie pracowników to jeden z podstawowych atrybutów lidera zmian. Kiedy proces transformacji już ruszy, trzeba wzmacniać początkowy entuzjazm i na bieżąco rozwiązywać pojawiające się problemy, aby nie skumulowały się w bierny opór.

Proces zmian należy szczelnie monitorować, słuchając opinii pracowników i analizując zgłaszane nieprawidłowości. Usuwane systematycznie problemy – które prawie zawsze się pojawiają – prowadzą do udoskonalania wstępnego planu.

MOBILIZACJA Wspólne przejście do działania

KONIEC Utrwalanie zmian dopóki nie staną się one normą

OSIĄGNIĘCIA Krótkoterminowe cele i sukcesy

EWALUACJA Monitorowanie całego procesu i bieżące modyfikacje

Zanim pojawią się pierwsze namacalne efekty wdrożenia nowego systemu IT, mogą upłynąć lata. Każdy mały sukces, osiągnięcie, realizację planu trzeba komunikować i świętować wspólnie z zespołem.

Nowa procedura pracy musi stać się normą, czymś co wtapia się na trwałe w sposób pracy i nie jest już nawet zauważalne. Dopiero wtedy, gdy wszystko działa poprawnie można uznać, że zmiana została wprowadzona z sukcesem.

Źródło: materiały własne na podstawie 8 kroków zmian organizacyjnych Kottera.

OSOZ Polska 2/2020

21

R aport

Pomóż mi, robocie!

Pomagają osobom niepełnosprawnym, dostarczają rozrywki pacjentom w szpitalach, ułatwiają nawiązanie kontaktu z dziećmi autystycznymi. Ale od robotów w ochronie zdrowia oczekujemy znacznie więcej niż tylko manualnej pomocy. Chcemy ludzkiego dotyku i zrozumienia. Roboty wzbogacone o kompetencje społeczne powinny reagować na nasze emocje, tworząc autentyczne relacje. Tak, abyśmy mogli im zaufać. Jakiej opieki chcemy w przyszłości? I w jaki sposób możemy zaangażować roboty, aby uczynić ochronę zdrowia inteligentną?

Pacjent z bagażem emocji Do pokoju pacjenta wjeżdża sympatyczny, biały robot z dużymi oczami. Zadaje pacjentowi pytania o samopoczucie, udziela wyczerpujących informacji na temat stanu chorego, przeprowadza wywiad lekarski, dokonuje pomiaru ciśnienia krwi. Wszystkie zebrane informacje analizuje system sztucznej inteligencji. Po kilku sekundach diagnoza jest gotowa. Pacjent otrzymuje receptę, wyczerpującą listę zaleceń i rachunek.

Wydawałoby się, że tak powinna wyglądać idealna wizyta pacjenta, w której na pierwszym miejscu jest perfekcyjna obsługa i medycyna oparta na faktach, czyli danych. Ale idealny lekarz-robot nie jest w stanie zaspokoić potrzeb emocjonalnych pacjenta, równie ważnych jak choroba. Nie okazuje uczuć, nie potrafi współczuć, nie przyjmuje do siebie

22

OSOZ Polska 2/2020

uwag. Postępuje zgodnie z procedurą, autorytatywnie.

O ile roboty jako maszyny dobrze sprawdzają się na taśmie produkcyjnej, w ochronie zdrowia liczy się coś więcej: interakcja, komunikacja, wsparcie i empatia. Jednym słowem – wyjście naprzeciw potrzebom socjalnym. A te w drabinie elementarnych potrzeb Maslova są jednymi z najważniejszych i jednocześnie niezwykle trudne do zaspokojenia, bo niematerialne, nieuchwytne i inne dla każdego człowieka. Tak samo jak uczucie głodu niwelujemy jedzeniem dopasowanym do naszego gustu, smaku, kultury – o ile mamy taki luksus – tak samo interakcje społeczne realizujemy w różny sposób. Wszystko zależy od środowiska życia, wychowania, osobowości i priorytetów. W stanie choroby, wszystkie emocje, które tkwią w człowieku,

doprowadzone są do wrzenia. Wówczas szukamy zrozumienia i pomocy, a nie tylko recepty czy zabiegu.

Roboty z funkcjami społecznymi (ang. social robots) coraz lepiej rozpoznają i reagują na nasze emocje. Asystent głosowy Alexa potrafi już intonować wypowiedzi, wyrażając uczucia i dzięki temu lepiej komunikując się z człowiekiem. Na razie to tylko dwie emocje – ekscytacja i rozczarowanie. Za kilka lat sztuczna inteligencja nauczy się naturalnego języka i modulowania głosu tak, że nie będziemy w stanie rozróżnić pogawędki z przyjacielem z tą prowadzoną z algorytmami. Wbudowane w roboty kamery, podobnie jak ludzkie oczy, wnikliwie obserwują i analizują nawet najsubtelniejsze reakcje, tak aby dopasować się do tego, co czuje rozmówca i reagować indywidualnie.

R aport

Zdjęcie: Frederike Asael (Careum)

Roboty są w stanie zyskać nasze zaufanie zbliżając się zachowaniem do człowieka. Chcemy, aby były w stanie prowadzić z nami rozmowę, traktowały nas jako indywiduum, wzbudzały różne uczucia. Przybywa maszyn, które to potrafią. Przypominający fokę Paro jest ulubieńcem chorych na Alzheimera i demencję. Między Paro a pacjentem tworzy się autentyczna relacja, taka jak relacja człowieka z prawdziwym zwierzęciem – psem lub kotem. Podobnych przykładów jest więcej. Moxi, który w założeniu ma pomagać pielęgniarkom, jest atrakcją wśród pacjentów traktujących go jak coś więcej niż bezduszną maszynę. Podobnie Pepper, jeden z najpopularniejszych robotów, który może pracować na recepcji szpitala albo pomagać w terapii dzieci autystycznych.

Zresztą kwestia społecznych umiejętności robotów jest tematem wielu opra-

cowań. W bibliotece naukowej PubMed, po wpisaniu hasła „social robots” otrzymamy 1400 abstraktów. Spora część z nich bada potencjał ich zastosowania w opiece nad osobami o specjalnych potrzebach, jak pacjenci z chorobami neurodegeneracyjnymi czy dzieci autystycz-

» Rozwój robotów z kompetencjami społecznymi będzie miał swoje daleko idące konsekwencje społeczne.«

ne. Można znaleźć też teksty krytyczne, zwracające uwagę na dehumanizację kontaktów społecznych w ochronie zdrowia, będącej początkiem ery post humanizmu.

Zerojedynkowa opieka pełna współczucia Technologia nigdy nie jest neutralna.

Także rozwój robotów z kompetencjami społecznymi będzie miał duży wpływ na społeczeństwo, relacje międzyludzkie, definicję człowieka. Inteligentne maszyny rozpoznające nasze uczucia dokładniej niż drugi człowiek mogą przerażać, ale i fascynować. Przykładem jest japoński wynalazek Gatebox – wirtualny przyjaciel w formie hologramu. Spersonalizowany avatar pamięta o swoim właścicielu lepiej niż najlepszy partner. Jest ciekawy tego, jak minął nasz dzień, pyta co słychać, kiedy nie ma nas w domu,

OSOZ Polska 2/2020

23

R aport

cieszy się, kiedy wracamy z pracy. Dla jednych to smutny wynalazek świadczący o rozkładzie więzi społecznych, dla innych – doskonała innowacja, dzięki której samotne osoby, które nie potrafią nawiązać realnych więzi, zyskują nowego towarzysza życia.

Dzisiaj jednak nie czas na debaty, czego oczekujemy od ochrony zdrowia. Kiedy padają pytania „co jest dla nas ważne, jako ludzi”, trzeba zadać kontrpytanie: kogo mamy na myśli, mówiąc „my”?

Czy mamy moralny mandat, aby oceniać samotną osobę przykutą do łóżka, której jedynym przyjacielem i pomocnikiem będzie robot, bo rodzina albo nie ma czasu na odwiedziny, albo wolała wyjechać na weekend poza miasto? Czy towarzysz chorego dziecka w szpitalu w postaci robota Huggable opracowanego przez MIT to czyste oszustwo i granie iluzjami, czy wsparcie w trudnych chwilach? Dla każdego liczy się coś innego, wszystko zależy od tak wielu czynników i perspektywy, że trudno generalizować pytania o robotykę w ochronie zdrowia. O wiele sensowniej zastanowić się, czego chcemy uniknąć.

Roboty do zastosowań w ochronie zdrowia przede wszystkim nie powinny szkodzić. Tak samo jak lekarze, zgodnie z etyczną zasadą Hipokratesa „primum non nocere”, choć w innym kontekście. Nie powinny zatem zbierać informacji do celów innych niż te dotyczące opieki nad pacjentem. Nie mogą stać się szpiegami na łóżkiem chorego. Algorytmy sterujące tego typu rozwiązaniami powinny być tworzone w transparentny

i etyczny sposób. Roboty powinny pozostawać neutralne emocjonalnie, aby nie doprowadzić do manipulacji uczuciami czy wzbudzania jakiejkolwiek nadziei, że mogą więcej niż potrafią w rzeczywistości. Choć tutaj granica jest bardzo cienka. Czy maszyna, która chwyci chorego za rękę, przytuli go, przekracza już standardy etyczne?

Na chwilę obecną roboty nie powinny też podejmować samodzielnych, niezaprogramowanych decyzji. Powód jest prosty – świat realny jest dla percepcji przeciętnego robota zbyt skomplikowany i nawet najlepszy algorytm sztucznej inteligencji nie jest w stanie przeanalizować sytuacji tak precyzyjnie, jak robi to ludzki umysł, zwracając uwagę na najmniejsze detale i niuanse. Do tego powinny być neutralne w podejściu do pacjenta (brak uprzedzeń i stronniczości), zbierając tylko te dane, co do których pacjent wyrazi zgodę.

Syntetyczna empatia czy wirtualne kłamstwo?

Bart de Witte, założyciel Digital Health Academy, przewiduje, że generowana przez systemy sztucznej inteligencji empatia stanie się za kilka lat jednym z wiodących trendów. Ludzie wchodzą w zaufane relacje z maszynami, kiedy te zrozumieją nasze emocje i będą w stanie na nie adekwatnie reagować. Dziś mamy do czynienia z bardzo ograniczoną sztuczną inteligencją. Wiele usług wykorzystuje na razie inne mechanizmy psychologiczne, aby zwiększyć wykorzystanie danej technologii. Przykładem są media spo-

łecznościowe, które uzależniają sięgając do prostych zasad psychologii zachowań i stymulacji ośrodka nagrody. I tak każdy „like” generuje uczucie radości, akceptacji, wzmacnia samoocenę. Ale już za kilka lat AI wejdzie do wirtualnej rzeczywistości, imitując zachowania człowieka. W syntetyczną empatię mogą być wyposażane roboty pełniące rolę lekarzy w konsultacjach telemedycznych, czyli nie wymagających fizycznego spotkania z pacjentem. Od takich robotów będziemy wymagać idealnej obsługi, pozbawionej negatywnej retoryki, współczującej, zgodnej z oczekiwaniami. Czy wówczas rozmowa z drugim człowiekiem, podczas której jesteśmy często konfrontowani z krytyką czy innym punktem widzenia, nie okaże się zbyt „toksyczna”? „Każda technologia ma dwie strony: dobrą i złą. Obecnie wiele strategii firm nowych technologii opiera się na konkurencji o ograniczoną uwagę użytkowników. Dla wielu usług funkcjonujących w sferze wirtualnej ważne jest to, jak przyciągają one uwagę” – mówi Bart de Witte, założyciel fundacji HIPPO AI i Digital Health Academy. „Uzależnienie od społecznej akceptacji i „polubień” w mediach społecznościowych degenerują naszą uwagę w prawdziwym życiu.

W ciągu ostatnich kilku lat dostęp do nowych technologii dramatycznie wzrósł, ale nasze mózgi pozostały takie same jak naszych przodków. Algorytmy potrafią już dziś lepiej odczytywać nasze emocje, ale ponieważ nie posiadają świadomości, nie będą w stanie czuć. One jedynie syntetyzują empatię. Syntetyczna empatia będzie najpotężniejszym narzędziem, dlatego potrzebujemy otwartej debaty, jak chcemy ją uregulować” – dodaje Bart de Witte.

I w tej kwestii powraca często zadawane pytanie: czy to my ukształtujemy technologie, czy technologia ukształtuje nas? W nowych technologiach jak na razie to technologia formułuje nowy porządek świata. Nie są one bowiem tak kontrowersyjne jak klonowanie czy edytowanie genów, co do którego większość państw ma podobne stanowisko, wprowadzając solidarnie bariery prawne.

Wpływ innowacji cyfrowych jest o wiele bardziej subtelny, długofalowy i na razie

Gatebox to wirtualny, trójwymiarowy przyjaciel, który potrafi rozmawiać, komunikować się z nami w mediach społecznościowych, pisać wiadomości tekstowe. Reaguje na nasze emocje i wchodzi w realne interakcje (zdjęcie: Gatebox).

24

OSOZ Polska 2/2020

R aport

Moxi robot pomaga pielęgniarkom w przygotowaniu pokoju dla nowego pacjenta. Mimo iż jego kompetencje ograniczają się do technicznych czynności, pacjenci i personel traktują go po części jak żywą istotę (zdjęcie: Diligent Robotics).

trudny do przewidzenia. Ale być może równie niebezpieczny.

Eksperyment na pacjentach To nie jest tak, że można postawić grubą kreskę pomiędzy tym, jakie role w ochronie zdrowia powinny być przypisane robotom, a jakie ludziom. Opieka, jaką przykładowo świadczy pielęgniarka, to mieszanka zadań czysto technicznych i społecznych. Trudno też zastanawiać się nad modelami docelowymi, bo technologia rozwija się dynamicznie i dzisiejsze idee mogą się jutro już przeterminować.

Rynek nie stoi w miejscu i eksperymentuje z coraz to nowszymi modelami robotów, wdrażanymi w projektach pilotażowych w ochronie zdrowia. Wiele z nich tworzą kreatywne startupy, których ambicją jest opracowanie rewolucyjnej technologii, osiągnięcie sukcesu rynkowego, a nie analizowane wartości ważnych dla pacjentów. Większość z tych projektów upada, ale te, które przejdą test rynkowy, dołączają do innych innowacji, tworząc siłę przeobrażającą ochronę zdrowia jaką dziś znamy.

Przykładem jest wspomniany wcześniej Moxi zbudowany przez Diligent Robo-

tics. Kosztujący niecałe 10 000 dolarów Zora Robot jest jednym z najpopularniejszych humanoidów. Znajduje zastosowanie m.in. w domach opieki, gdzie zabawia pacjentów, rozmawia z nimi, tańczy, prowadzi ćwiczenia, a przede wszystkim rozśmiesza rezydentów.

Wraz z rozwojem sztucznej inteligencji i tzw. sieci neuronowych, ewolucja maszyn-opiekunów znacznie przyspieszyła. Roboty, towarzysząc chorym i osobom wymagającym specjalnej opieki, mogą uczyć się ich potrzeb, nawyków, stopniowo dopasowując swoje umiejętności. Jednym z największych projektów w tym zakresie był zakończony w 2018 roku GrowMeUp współfinansowany w ramach programu EU Horyzont 2020. Celem był rozwój niedrogie-

go systemu robotycznego, który byłby w stanie uczyć się potrzeb oraz nawyków osób starszych, dorastając razem z pacjentem. W ten sposób roboty byłyby w stanie rekompensować pogorszenie się zdolności poznawczych seniorów, wspierając ich w życiu codziennym, aby te pozostały dłużej aktywne, niezależne i zaangażowane społecznie. Gromadzone dane i wiedzę roboty przekazywałyby do chmury danych, tak aby mogły się wzajemnie od siebie uczyć, tworząc „połączoną” wirtualną sieć opieki.

Choć wiele podobnych projektów realizowanych jest przez ośrodki naukowe i firmy komercyjne na całym świecie, robotyka w ochronie zdrowia porusza się po bardzo grząskim gruncie. Brak regulacji powoduje niepewność funk-

» Roboty do zastosowań w ochronie zdrowia przede wszystkim nie powinny szkodzić. Tak samo jak lekarze, zgodnie z etyczną zasadą Hipokratesa „primum non nocere”.« OSOZ Polska 2/2020

25

R aport

cjonowania. Ponadto, tego typu projekty rzadko kiedy są finansowane w systemach publicznej ochrony zdrowia, stąd trudno o zbudowanie stabilnego modelu biznesowego. To rodzi zagrożenie, że z pomocy robotów skorzystają tylko osoby lepiej usytuowane finansowo. Co ciekawe, wielu ekspertów jest zdania, że może być zupełnie odwrotnie. Kiedy masowa produkcja robotów sprawi, że będą one tańszą niż ludzie siłą roboczą, biedniejsi pacjenci będą obsługiwa-

ni przez maszyny, a tylko bogatszych będzie stać na komfort opieki przez prawdziwego człowieka.

Po środku skrajnych scenariuszy Roboty to nowa siła robocza, która ma wypełnić powiększającą się lukę niedostatków lekarzy i pielęgniarek. Stosunkowo łatwo będzie nauczyć maszyny jak pielęgnować pacjentów, zmieniać pościel, podawać posiłki do łóżka, mierzyć temperaturę ciała i kontrolować stan

» Czy to my ukształtujemy technologie, czy technologie ukształtują nas?« Po l i c y j n y ro b o t wprowadzony przez policję w Dubaju.

Władze miasta planują, że do 2030 roboty policyjne będą stanowiły 25% wszystkich policjantów będących na służbie (zdjęcie: PAL Robotics).

Robot Pepper jest uwielbiany przez dzieci. Jego duże oczy, humanoidalny wygląd i łagodny głos wzbudzają sympatię. Nic dziwnego, że znajduje coraz częściej zastosowanie w szpitalach pediatrycznych (zdjęcie: Humber River Hospital Foundation).

zdrowia. Zredukowane do tych kompetencji pozostaną jedynie mechanicznymi pomocnikami. Skoro wykonują zadania realizowane przez ludzi, chcemy by wyglądały i zachowywały jak człowiek. To dlatego roboty takie jak Moxi czy Pepper mają ludzkie twarze, duże oczy i szeroki uśmiech. W ten sposób nie przerażają, ale zbliżają do siebie. Trudno sobie jednak dziś wyobrazić, że oparty na ludziach model ochrony zdrowia mógłby zostać zamieniony na model oparty na robotach, gdzie maszyny przejęłyby w pełni kompetencje lekarza i pielęgniarki, samodzielnie zajmując się pacjentem.

Przynajmniej jeszcze nie teraz, bo nie pozwalają na to możliwości techniczne.

Kiedy kilka lat temu przeczytałem w prasie o robocie Paro pomagającym w opiece nad osobami z chorobą Alzheimera, byłem zachwycony innowacją. Jak bardzo rozczarowałem się biorąc Paro pierwszy raz do rąk. Mechaniczne, niezgrabne ruchy i monotonne, dziwne mruczenia oraz robotyczne ruchy oczu okazały się bardzo prymitywną formą tego, co potrafią prawdziwe zwierzęta. „Mamy w rękach narzędzie, które może być szansą ale i zagrożeniem dla ochrony zdrowia. Aby technologia nie stała się koniem trojańskim wprowadzonym przez firmy nowych technologii do ochrony zdrowia, musimy włączyć się w jej rozwój, uczestniczyć w projektach badawczych, dyskutować ich zastosowanie z pacjentami, politykami i biznesem” – słusznie twierdzi Profesor Ilona Kickusch, ekspert zdrowia globalnego.

Upłyną długie lata, zanim roboty nauczą się takich podstaw jak płynne poruszanie się po pomieszczeniach szpitala czy nawiązanie w miarę naturalnej konwersacji z chorym. W tym czasie powinniśmy skupić się na rozwoju modelu inteligentnej, a najlepiej pogłębionej ochrony zdrowia („smart care” i „deep care”), gdzie roboty wspierają personel, wyręczają ich w mechanicznych i fizycznych czynnościach, pozostawiając sferę komunikacji, empatii i uczuć opiekunom w postaci ludzi. Wiemy jednak, że ciekawość ludzka i chęć eksperymentowania z AI i technologiami nadal będą napędzać coraz to nowsze modele robotów imitujące zachowania ludzi. I nie będzie w tym nic złego, dopóki będą pomagać, a nie szkodzić pacjentom.  Artykuł jest podsumowaniem konferencji „Talk To Me – Social Robots in Healthcare” zorganizowanej przez Fundację Careum 13–14 lutego 2020 roku.

26

OSOZ Polska 2/2020

rozmowy

Sprostać zmianom W ochronie zdrowia, mamy obecnie do czynienia z procesem zmiany będącym sporym wyzwaniem dla wszystkich uczestników rynku. Mowa o digitalizacji – transformacji na poziomie technologicznym, organizacyjnym i kulturowym – wymagającej nowego sposobu myślenia i rozwiązywania problemów. Jak zarządzać przeobrażeniami cyfrowymi w zdrowiu? Na ten temat rozmawiamy z Johnem P. Kotterem, autorem bestsellerowych książek na temat zarządzania zmianą, profesorem Uniwersytetu Harvardzkiego.

Cyfryzacja w ochronie zdrowia to nie tylko zamiana papieru na komputer. Prowadzi do zmiany sposobu pracy, komunikacji i nowych form współpracy. Jak przekonać ludzi do cyfrowej transformacji w warunkach ochrony zdrowia, zwłaszcza że na pierwsze pozytywne efekty digitalizacji trzeba czekać latami?

Zawsze najważniejsze jest zdanie sobie sprawy z tego, że konieczne jest zaofe-

rowanie szybkich, krótkoterminowych korzyści. To musi być coś namacalnego tu i teraz, a nie coś, na co trzeba czekać w perspektywie kilku następnych lat. Coś, co ludzie będą mogli doświadczyć, i co odnosi się bezpośrednio do ich pracy, co pozwoli im zauważyć, że dana zmiana jest przyjaznym, dobrym dla nich procesem.

Im więcej tego typu korzyści, nawet bardzo niewielkich, tym lepiej. Niko-

go nie jesteśmy w stanie przekonać, że dany wysiłek jest warty zachodu, ponieważ przykładowo za 10 lat będzie można zbierać jego owoce. Operując długoterminowym horyzontem czasu musimy liczyć się z tym, że po opadnięciu początkowego entuzjazmu u pracowników pojawi się z czasem niepokój i niezadowolenie związane ze zmianą, a także – co jest równie częste – tak zwany bierny opór.

OSOZ Polska 2/2020

27

rozmowy

Ludzie chcą faktów, a nie obietnic, muszą widzieć, że sprawy idą do przodu.

Tak więc podstawowa zasada brzmi: fakty zamiast wizji, obietnic i wielkich planów. Zmiana działa tylko wówczas, gdy jest szczera do bólu, nawet jeżeli prawda nie zawsze brzmi dobrze. Ale z drugiej strony zmiana to nie jest żaden marketing. Wielu menedżerów popełnia ten błąd regularnie, zastanawiając się, jak zareklamować nowy projekt, jak go sprzedać swoim pracownikom, aby ładnie się prezentował i żeby pracownicy go „kupili”. To najgorsze co można zrobić już na samym początku. Dobry menedżer jest szczery w stosunku do samego siebie i do całego zespołu ogółem.

To jedna z typowych sytuacji: w szpitalu został wdrożony system IT, na początku pojawia się cały szereg małych problemów, nie wszystko funkcjonuje tak, jak miało działać. Lekarze i personel administracyjny są sfrustrowani, bo spędzają teraz jeszcze więcej czasu wpisując dane do komputera. W efekcie, początkowy entuzjazm powoli opada. Co zrobić w takim przypadku?

Trudno o uniwersalną poradę, bo wszystko zależy od kontekstu, relacji w zespole oraz pomiędzy lekarzami a dyrekcją, od kultury organizacyjnej. Jedno z podejść, jakie mogłoby się tutaj sprawdzić, jest tzw. „radykalna szczerość”. Nie próbujmy tłumić oporu, ignorować go, albo po prostu czekać, aż przejdzie. Zamiast tego należy pracownikom oznajmić, że “przechodzimy obecnie przez to, przez co przechodzą wszyscy wdrażający tego typu rozwiązania, o czym wiedzieliśmy przystępując do realizacji projektu”. Oczywiście, to będzie bolesne, aby przyznać się przed samym sobą i przed zespołem do trudności. Ale spojrzenie prawdzie w oczy jest niezbędnym pierwszym krokiem do tego, żeby zmienić patową sytuację. Drugim krokiem będzie działanie.

W tym momencie – jeżeli zastosowaliśmy właściwe podejście do zarządzania zmianą od samego początku – na pewno skorzystamy ze struktury transformacji opartej na najniższych szczeblach organizacyjnych. Digitalizacji nie zaczyna się tylko od planów ustalanych przez personel IT z dyrekcją, konsultantów czy dostawców oprogramowania. Punktem wyjścia są pracownicy, którzy widzą, że coś nie działa idealnie i chcą udoskonalić sposób pracy. Tajemnicą zarządzania zmianą jest harmonia pomiędzy silnym przywództwem odpowiedzialnym za

28

OSOZ Polska 2/2020

kreślenie wizji, a zaangażowaniem ludzi, którzy chcą się włączyć w jej realizację. Pracownicy, którzy myślą, że „to ma sens i chcę być częścią tego” są najcenniejszym zasobem. To oni stają się ambasadorami przeobrażeń i są z nami w dobrych i złych chwilach. I to oni pomagają w komunikowaniu konieczności zmian do pozostałych członków zespołu, także tych w grupie sceptyków i przeciwników.

Z mojego doświadczenia wynika, że najlepiej, aby zespół był mocno zróżnicowany. W szpitalu, powinny to być osoby z każdego szczebla organizacji i każdej grupy pracowników: menedżerowie, lekarze, pielęgniarki, administratorzy IT, informatycy itd. Nie próbuj tworzyć odrębnej hierarchii zmian, wyselekcjonowanej według uznania, hermetycznej.

Rolą dyrektora jest motywowanie ludzi, podejmowanie inicjatywy i prowadzenie zespołu przez problemy, wspólne pokonywanie barier, wspieranie ludzi. Partycypacyjnie, a nie autorytatywnie.

Miałem okazję obserwować wdrożenie dużego systemu IT w jednym ze szpitali, które kompletnie się nie udało, w wyniku czego dyrektor został zwolniony ze stanowiska. Wydano 1,5 mld dolarów na system, co do którego ludzie nie byli przekonani. Jednocześnie nikt nie miał na tyle odwagi, aby powiedzieć wprost dyrektorowi, że to zła decyzja. I tak pozornie wszystko było w najlepszym porządku, nikt na nic się nie skarżył. Ale pod powierzchnią zmiany aż wrzało. Wiele niewypowiedzialnych problemów doprowadziło do sabotażu wdrożenia. Dlaczego tak się stało?

To efekt fatalnej kultury organizacyjnej.

Nikogo nie zapytano o opinię, nikt nie zdobył się na to, aby powiedzieć wprost, co jest nie tak.

W tym miejscu wrócę do wspomnianej „radykalnej szczerości”, za którą powinno iść działanie. Skoro wiemy, że coś jest nie tak, staramy się to naprawić. Sposobów jest wiele, przykładowo mogą to być dodatkowe szkolenia pracowników, nowa procedura usuwania usterek w systemie, przebudowa niektórych modułów, wzmocnienie asysty technicznej.

W kulturze organizacyjnej otwartej na pracę zespołową problemy są zazwyczaj szybko identyfikowane i tym samym mogą być równie szybko usuwane.

Zmiany odbywają się wokół nas na co dzień: w społeczeństwie, na poziomie krajowym, w każdym przedsiębiorstwie, także w ochronie zdrowia. I udają się dlatego, że ludzie czują się włą-

czeni i zaangażowani. I nawet, kiedy ten udział w procesie zmiany jest mały, ma to ogromne znaczenie. To nie jest już jakaś „ich”, „zewnętrzna” zmiana, ale coś „mojego”, co jest moim udziałem. To ma strategiczne znaczenie.

Jednym z kroków opracowanego przez Pana 8-etapowego procesu zarządzania zmianą jest „wzbudzenie poczucia konieczności zmiany”. Co ma Pan na myśli?

Wszystko, co nie brzmi wiarygodnie, jest zupełnie bezużyteczne. I tutaj znowu kluczowa jest szczerość, ale jednocześnie nakreślenie angażującej, emocjonującej wizji. Jednych bardziej przekonają suche fakty i matematyczne obliczenia, innych – emocjonalny przekaz i wielkie, odważne plany.

Podczas projektów, w których miałem okazję uczestniczyć, nauczyłem się, że słowo „transformacja” jest nadużywane.

Często wzbudza w zespole bardzo negatywne skojarzenia. Nie mówi nic konkretnego, a jedynie straszy. Przekonanie członków zespołu odbywa się podczas rozmów, spotkań, dyskusji. To nie jest rzucanie abstrakcyjnych sformułowań.

Czy mógłby Pan wymienić kilka najistotniejszych wskazówek, na co należy jeszcze zwrócić uwagę wprowadzając zmiany organizacyjne oraz czego się wystrzegać?

Nigdy nie próbuj przeprowadzać zmian poprzez wskazanie wyselekcjonowanych, małych zespołów ekspertów, którzy będą odpowiedzialni za realizację całego procesu. Weź sobie do serca bazową zasadę: wprowadzanie zmian wymaga zdobycia umysłów i serc twoich pracowników. To dostarczenie twardych argumentów i inspirowanie, pokazywanie zupełnie nowych ścieżek rozwoju.

Powinno ci zależeć na tym, aby zamiast oporu doprowadzić do pełnego wsparcia ze strony zespołu.

To, o czym już wcześniej wspomniałem – czyli budowanie dużych zespołów złożonych z różnych przedstawicieli organizacji pracujących na różnych szczeblach. Jest wiele innych projektów, gdzie świetnie sprawdzą się małe zespoły ekspertów, ludzi znających się na wąskiej dziedzinie. Ale duże transformacje nie mają szans na powodzenie w takim podejściu.

Warto sobie zdać sprawę, że strategiczne transformacje są jak masywne, społeczne zmiany. Ludzie się na nie zga-

rozmowy

» Radykalna szczerość jest podejściem, które pomaga przetrwać trudne chwile digtializacji podmiotu, gdy pojawiają się pierwsze problemy.«

dzają, ponieważ chcą współpracować, czują się włączeni. Rozumieją, ale i czują cały proces. Widzą w nim sens i perspektywy. Nawet najlepiej przygotowane statystyki trzeba uzupełnić wzbudzeniem pozytywnych emocji, bo te kierują w znacznym stopniu motywacją i zachowaniem każdego człowieka.

Kolejna porada: akceptacja procesu zmiany przez zespół to zdecydowanie za mało, aby być pewnym sukcesu. Tym, co każdy menedżer powinien chcieć osiągnąć, jest proaktywna postawa i inicjatywa pracowników. Aby liderzy zmian w zespole przejęli sterowanie w mniejszych zespołach. Aby pracownicy zamiast biernego użytkowania systemu, byli siłą do jego doskonalenia, a tym samym – poprawienia procesów organizacyjnych.

I w końcu – nie jesteś w stanie zarządzać czymś, czego nie możesz kontrolować czy zmierzyć. Tutaj mam na myśli nastawienie pracowników. Pozytywne postrzeganie zmiany zaczyna się od poczucia swobody podejmowania decyzji i wpływania na procesy wewnętrzne w organizacji. Jako menedżer nie bój się utraty totalnej kontroli nad swoimi pracownikami. Zaufaj im, dając autonomię działania i podejmowania inicjatyw. Jako lider twoim głównym zadaniem jest rozniecenie ognia, a następnie pozostawienie go własnej sile.

Jeden z wiceprezydentów jednej z dobrze znanych firm powiedział mi kiedyś: „Przeczytałem wszystkie twoje książki i to co piszesz ma sens. Ale w prak-

tyce zwykłem zarządzać każdym najmniejszym procesem w firmie. Kiedy tracę kontrolę, staję się nerwowy, że coś może pójść nie tak”. Takie nastawienie prowadzi to zduszenia wszelkiego zaangażowania. A w efekcie – do zgaszenia ognia transformacji.

Analizując digitalizację ochrony zdrowia, jakie jeszcze wyzwania przychodzą Panu na myśl?

Mam wrażenie, że każdy stosuje inne standardy. Kiedy pacjent zmienia lekarza, ich systemy informatyczne nie komunikują się ze sobą, są niekompatybilne. Są też tacy, jak mój obecny lekarz rodzinny w Sarasota na Florydzie, którzy nadal wszystkie notatki prowadzą w formie papierowej. W jego przypadku, sprawowanie opieki nad pacjentami, którzy przecież zgłaszają się do niego z całego kraju, bez dostępu do historii leczenia, jest nie lada wyzwaniem. Problem interoperacyjności systemów jest ogromny.

Brak standardów powoduje, że ochrona zdrowia jest bardzo poszatkowana.

Innym wyzwaniem jest obecna reaktywna rola ochrony zdrowia i konieczność przejścia na model proaktywny, zapobiegania chorobom. To musi się zmienić w najbliższym czasie. Jednak problemem jest to, że sami lekarze nie są w stanie tego zrobić. Są oni częścią większego, bardzo statycznego systemu. Na szczęście coraz więcej osób dostrzega, że to jest nieuniknione. Pacjenci widzą, że system nie wychodzi naprze-

ciw ich potrzebom, domagają się innego modelu opieki, wywierając presję na zarządzających. To musi odbyć się na wielu szczeblach ochrony zdrowia, w tym w ubezpieczeniach zdrowotnych i modelu refundacji świadczeń medycznych.

Transformacja już się zaczęła, aczkolwiek zanim będziemy świadkami większej reformy, musi skumulować się cały szereg mniejszych zmian. To potrwa długo, wymagać będzie cierpliwości, ale z drugiej strony jest fascynującym procesem.  John P. Kotter jest autorem bestsellerowej książki „Leading Change”, w której opisuje m.in. popularny 8-stopniowy model wprowadzania zmian w organizacjach.

OSOZ Polska 2/2020

29

praktycz n ie P orad n ik

Tesserakt, czyli czy cyfryzacja medycyny w Polsce idzie w dobrym kierunku Tesserakt, inaczej zwany hipersześcianem, jest figurą geometryczną czterowymiarową. W popkulturze wprowadzono go do wielu dzieł science-fiction, zarówno literackich jak i filmowych. Na czym polega fenomen tesseraktu?

Wojciech Zawalski

Najprościej ujmując jest on większy w środku, niż na zewnątrz, przy założeniu, że czas w środku biegnie inaczej.

A tak naprawdę to my, wchodząc do tesseraktu, inaczej odczuwamy upływ czasu. Mamy wrażenie bezgraniczności jego objętości ponieważ zbudowany jest w czterech wymiarach, a nie jak klasyczny sześcian, tylko w trzech.

Tesserakt – dla osoby przechodzącej z przestrzeni trójwymiarowej do jego wnętrza, do przestrzeni czterowymiaro-

30

OSOZ Polska 2/2020

wej – ukazuje się jako miejsce magiczne, z inną fizyką i geometrią. Wchodząc do miejsca, gdzie panują nieznane nam prawa fizyki, łatwo jest ulec chęci dostosowywania naszych, nie znających czterowymiarowej przestrzeni zmysłów, do tego co znamy. Osoba zanurzająca się w tej figurze ulega mirażowi. To, czego nie rozumie, stara się uprościć i zastosować „kalki” z przestrzeni trójwymiarowej.

Niestety, ulega również samoograniczeniom, zamiast używać możliwości ja-

kie daje nieograniczona trzema wymiarami przestrzeń, osoba we wnętrzu zaczyna budować most nieprzydatny w przestrzeni czterowymiarowej, zamiast korzystać z możliwości podróży w czasie. Ulega przerażeniu na widok bezkresu przestrzeni wnętrza tesseraktu. Przestrzeń czterowymiarowa jest niezrozumiała dla człowieka żyjącego na co dzień w przestrzeni trójwymiarowej. Zresztą nie jesteśmy osamotnieni. Każda, oczywiście teoretycznie, żyjąca istota w środowisku o mniejszej liczbie wymiarów ma kło-

praktycz n ie

pot z akceptacją i zrozumieniem większej ilości wymiarów od tych, w której przyszło jej żyć.

Najlepszym przykładem, który pozwala nam zrozumieć problem z wejściem do przestrzeni o większej ilości wymiarów jest wyobrażenie sobie istoty żyjącej w mniejszej liczbie wymiarów niż my. Można to zobrazować z pomocą płaszczaka. Płaszczaka poznałem na lekcji fizyki i jego wspomnienie jest wciąż we mnie żywe. Płaszczak jest istotą żyjącą w przestrzeni dwuwymiarowej.

Ma jedynie szerokość i długość, ma obwód i powierzchnie. Nie ma wysokości.

Z przyczyn oczywistych, płaszczak żyje na kartce papieru nie wystając ponad nią, ani nie zagłębiając się w nią. Może się swobodnie poruszać po kartce, ale nie może nad nią podskoczyć, ani z niej zeskoczyć. Wyobraźmy sobie pasek kartki długości 10 cm, szerokości 1 cm, na którego powierzchni żyje płaszczak i porusza się po niej swobodnie. Skręćmy jeden koniec paska o 180° i sklejmy z drugim. Otrzymamy wstęgę Möbiusa. Płaszczak ruszając wzdłuż wstęgi po 20 cm dojdzie do miejsca z którego wyszedł, ale nie będzie miał tego świadomości ponieważ porusza się cały czas do przodu. Ale to nic niezwykłego, poruszając się po obwodzie kuli doznałby takiego samego doświadczenia. Najciekawsze spotyka płaszczaka po przejściu 10 cm. Z jego dwuwymiarowej perspektywy będzie wciąż w drodze na wprost, ale z punktu widzenia obserwatora żyjącego w trzech wymiarach będzie znajdował się dokładnie po przeciwnej stronie wstęgi. Ale tego płaszczak nie zrozumie i będzie nadal dążył do przodu, nie wiedząc, że jego pozornie dwuwymiarowa powierzchnia zyskała trzeci wymiar.

Podobnie my, zagłębiając się tesserakt, jeżeli nie dostrzeżemy jego odmiennej fizyki, nie wykorzystamy jego możliwości, nie zaczniemy się poruszać po czterowymiarowej strukturze, staniemy się takimi płaszczakami idącymi do przodu nie zauważając ogromu możliwości jakie daje nam czwarty wymiar.

Medycyna z natury rzeczy jest bardzo konserwatywna. Zmiany zachodzą powoli w przyzwyczajeniach, sposobach diagnozy i leczenia. Studenci wciąż uczą się o odkryciach datowanych w średniowieczu, a nawet starszych. Standardy zmieniają się wolno, badania naukowe wymagają wielokrotnych powtórzeń, nowe odkrycia zdarzają się często, ale niewiele z nich można nazwać rewolucyjnymi. Nadal, od kilku wieków stan-

» W wielu krajach lekarz otrzymuje w systemie e-recepty wszystkie dane o poprzednich receptach pacjenta, a także o ich realizacji.« dardem badania jest oglądanie, opukiwanie, osłuchiwanie i badanie palpacyjne.

Wiedza medyczna przekazywana jest nadal na zasadach „szkoły mistrzów”. Lekarze uczą się od swoich mentorów, swoją wiedzę przekazując uczniom, i tak już od pokoleń. Wiedzę medyczną od stuleci zdobywamy czytając książki, a obserwacje medyczne zapisujemy piórem lub długopisem na papierze. Świat się rozwija, rozwija się transport, lekarz już nie jedzie konno do pacjenta, teraz może jechać samochodem, metrem lub nawet lecieć śmigłowcem. Rozwija się chemia, farmacja, pojawiają się nowe cząsteczki, nowe sposoby podawania leków. Ale dla lekarza nadal najważniejszymi narzędziami jest stetoskop, ciśnieniomierz oraz długopis.

Jest, a właściwie był. Ponieważ kilkadziesiąt lat temu, czyli z poziomu kilku tysięcy lat rozwoju medycyny, całkiem niedawno, pojawił się PC, czyli komputer osobisty. Pojawił się i gwałtownie przyśpieszył rozwój wszystkich dziedzin naszego życia. Rozwój komputerów, gwałtowny wzrost mocy obliczeniowej i miniaturyzacja spowodowała to, co niektórzy nazywają rozpoczęciem wieku cyfrowego.

Zmiany dotknęły również medycynę.

Medycyna stanęła przed wrotami tesseraktu. Mikroprocesory włączono w skład urządzeń medycznych, na biurku lekarza obok stetoskopu i długopisu pojawił się komputer. Stetoskopy przechodzą w wersję cyfrową, klisze RTG odeszły do lamusa zastąpione cyfrowym obrazowaniem. Najdłużej przed odejściem do archiwum historii bronił się długopis.

Ale i on powoli przegrywa walkę z komputerem, zastępowany przez klawiaturę, a nawet systemy rozpoznawania głosu. Dokumentacja medyczna prowadzona jest w komputerach. Ostatnie kilka lat to ogromny rozwój technologii. Pojawiły się rejestry rozproszone, technologia blockchain. Nauczyliśmy się programować sieci neuronowe, algorytmy sztucznej inteligencji AI. Wszechobecny rozwój Internetu – obecnie stoimy u progu

ogromnego skoku w postaci technologii 5G – spowodował, że urządzenia same mogą komunikować się, zbierać dane, analizować i podejmować dzięki algorytmom AI decyzje. Mówimy o Internecie rzeczy (IoT).

Przełom, jaki dokonuje się na naszych oczach w rozwoju technologii informatycznych, można przyrównać do przejścia człowieka z trzech wymiarów do tesseraktu.

Zmiany dotknęły również polską medycynę. O ucyfrowieniu medycyny mówimy od kilkudziesięciu lat, ale tak naprawdę dla mnie początkiem skoku, otwarciem tesseraktu, stał się rok 2015 i zmiany w prawie dopuszczające technologię telemedyczną do stosowania w medycynie. Wkrótce po tym nastąpiło znaczące przyśpieszenie w zakresie ucyfrowienia dokumentacji medycznej, pojawiły się zmiany w prawie umożliwiające stworzenie dokumentacji cyfrowej.

Jako pierwsze wdrożono e-zwolnienie, wkrótce po nim e-receptę. W planach jest e-skierowanie. Wydawało się, że zrozumieliśmy czym jest czwarty wymiar informatyki medycznej. Zaczęliśmy odkrywać i korzystać z praw tesseraktu.

Ale zderzenie z konserwatywną medycyną było i jest trudne. Entuzjazm i chęć badania tesseraktu, zmiany mentalności i przyzwyczajeń gwałtownie wyhamowały. Okazało się, że szeroko rozumiani organizatorzy opieki zdrowotnej nie zadbali o narzędzia eksploracji tesseraktu.

Te, tworzone w polskich realiach wielokrotnie studziły entuzjazm fascynatów.

Zarzucano lekarzom niechęć do cyfryzacji, konserwatyzm. Tyle, że wina leżała nie po stronie lekarzy. Trudno się spodziewać entuzjastycznego podejścia do cyfryzacji jeżeli w polskich szpitalach dominują komputery sprzed kilkunastu lat, a na dodatek w niewystarczającej ilości. Brak jest rozwiązań mobilnych.

Oprogramowanie stosowane do prowadzenia dokumentacji medycznej często powstawało ponad 10 lat temu jako nakładki do systemów sprawozdawczych.

Interfejs do wprowadzania danych przy-

OSOZ Polska 2/2020

31

praktycz n ie

pomina tabele z pierwszych Exceli.

Wszystko jest przeładowane okienkami, listami rozwijanymi i wszechobecną potrzebą klikania. Od wejścia do wyjścia pacjenta z gabinetu liczba kliknięć wykonywanych myszką przy obsłudze aplikacji sięga kilkudziesięciu. Cała uwaga lekarza skupia się na monitorze. Umykają ważne elementy badania, obserwacja.

Wystartowaliśmy rewelacyjnie.

E-zwolnienie jest jedynym od początku do końca przemyślanym systemem e-zdrowia. Obsługa jest intuicyjna, lekarz otrzymuje całą historię zwolnień i wszystkie dane pacjenta on-line. Po początkowym oporze, a każda zmiana przechodzi przez ten etap, dziś z e-zwolnienia korzystają wszyscy i nie sądzę, żeby ktokolwiek chciał powrotu do papieru.

Niestety, inaczej ma się sprawa z innymi elementami e-dokumentacji. Od ponad roku, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia, powinniśmy dostawać kartę wypisową ze szpitala w postaci cyfrowej, podobnie jak i informację dla lekarza kierującego oraz odmowę. Powinniśmy, ale ile osób taki cyfrowy dokument otrzymało?

Od tego roku przyszedł czas na kolejny e-dokument – e-receptę. Tutaj trzeba przyznać, że zadanie zostało wykonane jeżeli chodzi o masowość. Natomiast zmarnowano szansę stworzenia nie tylko narzędzia będącego tak naprawdę wyższą formą wydruku komputerowego. Zamiast wydruku recepty otrzymujemy kod.

W wielu krajach lekarz otrzymuje w systemie e-recepty wszystkie dane

o poprzednich receptach pacjenta, a także o ich realizacji. Wypisując lek, system podpowiada interakcje, a u nas cyfryzacja medycyny to wciąż ucyfrowienie papieru. Ucyfrowieniem papieru i to do granic biurokracji okazało się również e-zlecenie. Weszliśmy w cudowny świat możliwości, a tworzymy „produkty zastępcze”. Podobnie jest z telemedycyną.

Technologie dziś dostępne umożliwiają wsparcie nawet na stacji kosmicznej, a my wciąż stoimy w miejscu. Nierozwiązany problem wystawiania zwolnień na e-wizycie to tylko czubek góry lodowej problemów. Przez cztery lata Narodowy Fundusz Zdrowia, pomimo zalegalizowania w 2015 telemedycyny, nie umożliwił, poza marginalnymi telekonsyliami i telerehabilitacją hybrydową, jej rozliczania. Celowo piszę rozliczania, a nie finansowania, ponieważ tak naprawdę finansujemy np. poradę endokrynologiczną, ale pozwalamy tylko na rozliczenie tradycyjnej wizyty. Byłoby szybciej dla pacjenta, taniej dla płatnika, a kolejki w gabinecie skróciłyby się. Przecież wiele wizyt polega jedynie na analizie wyników badań i np. zmianie schematu leczenia. To można wykonać telemedycznie! Wystarczyłoby dopisać prosty komunikat o możliwości wykonywania i wykazywania do rozliczenia świadczeń telemedycznych tam, gdzie istnieje taka możliwość. Do tego nie trzeba zmieniać rozporządzeń koszykowych. Wystarczy Zarządzenie Prezesa NFZ. Odrobinę nadziei wiążę z deklarowaną przez Ministerstwo Zdrowia chę-

cią uporządkowania e-dokumentacji medycznej w postaci jednej ustawy. Trzymam kciuki.

Reasumując, cyfryzacja medycyny to w Polsce „ucyfrowienie papieru”.

Niestety zachowujemy się jak omówiony we wstępie człowiek, który wszedł do tesseraktu. Nie wolno traktować cyfryzacji medycyny jak to robimy w tej chwili. Cyfryzacja, owszem, może iść ścieżką wyznaczaną obecnie, zamieniając papier na dokument cyfrowy. Tak, to jest postęp. Tak, zrobiliśmy ogromny krok do przodu. Po latach zastoju cyfryzacja ruszyła. Ale inni idą znacznie szybciej i znacznie nowocześniej. E-recepta nie powinna być tylko receptą zdigitalizowaną, ale zupełnie inną filozofią. Powinna być pomocą dla lekarza w poprawianiu bezpieczeństwa pacjenta. Telemedycyna to Internet Rzeczy, algorytmy sztucznej inteligencji czy nawet możliwość wsparcia każdej praktyki lekarskiej. Powinna byś powszechna, dostępna i tania. No i olbrzymie możliwości technologii blockchain wprowadzające bezpieczne zapisywanie, autoryzację i ochronę dokumentacji medycznej. Kraje takie jak Estonia czy Dubaj oparły dokumentację medyczną na tej technologii. Jest tania i łatwa w implementacji, a co najważniejsze – gwarantuje ochronę danych. Blockchain to prawdziwy tesserakt, a my mając go w zasięgu, wykorzystujemy komputery do drukowania e-kuponów zwanych e-receptą. Szkoda. 

» Wydawało się, że zrozumieliśmy czym jest czwarty wymiar informatyki medycznej.

Ale zderzenie z konserwatywną medycyną było i jest trudne.«

32

OSOZ Polska 2/2020

praktycz n ie

nauk a

AI jako pierwsza ostrzegła przed epidemią To algorytm sztucznej inteligencji wykrył pandemię koronawirusa jeszcze zanim ostrzeżenie wydało WHO. System BlueDot przeszukuje dane dostępne w sieci internetowej i w ten sposób jest w stanie przewidzieć rozprzestrzenianie się chorób.

9 stycznia Światowa Organizacja Zdrowia podała do publicznej wiadomości informacje o nowej epidemii grypy niewiadomego pochodzenia w Chinach.

Jako źródło nowego wirusa przyjęto targ owoców morza w Huanan. To właśnie z tym miejscem byli powiązani pierwsi zdiagnozowani pacjenci. Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób informację ujawniło kilka dni wcześniej, a dokładnie 6 stycznia. Ale pierwsza była kanadyjska platforma monitorowania zdrowia BlueDot, która na ten temat wiadomość wysłała już 31 grudnia 2019 roku.

BlueDot to algorytm oparty na systemie sztucznej inteligencji, którego zadaniem jest ostrzeganie przez zagrożeniami epidemiologicznymi. Przeszukuje on obcojęzyczne źródła informacji, w tym te o zdrowiu roślin i zwierząt czy dane dotyczące zakupu biletów lotniczych, w ten sposób identyfikując zagrożenie i przewidując jego ekspansję.

A w przypadku zagrożeń epidemiologicznych, jak koronawirus, czas ma ogromne znaczenie. Wiemy już, że władze Chin zareagowały za późno, próbując zataić informacje o chorobie. Gdyby podjęto odpowiednie działania od razu, być może udałoby się zapobiec dalszej migracji choroby na kolejne kontynenty i kraje. Tego jednak z całą pewnością dziś nie można powiedzieć – wirus mógł infekować ludzi na tygodnie zanim pierwsze testy wykazały jego istnienie.

Przed algorytmem trudno jednak ukryć informacje, które pojawiają się w różnych miejscach sieci internetowej.

To mogą być dyskusje na forach internetowych, pierwsze lokalne doniesienia o zakażeniach, dyskusje o nietypowych

Mapa opracowana przez Uniwersytet Johna Hopkinsa (USA) jest najpopularniejszym narzędziem pozwalającym obserwować rozwój epidemii.

zjawiskach chorobowych. Nie czerpie on jednak informacji z mediów społecznościowych, gdyż to źródło informacji jest mało precyzyjne i wiarygodne. Za to analizuje dane o zakupie biletów lotniczych i na tej podstawie wie dokładnie, do jakich krajów będą podróżowali zarażeni pacjenci, czyli gdzie choroba zostanie przeniesiona dalej.

Kamran Khan, założyciel i prezes BlueDot, system stworzył w 2014 roku.

Dziś firma zatrudnia 40 pracowników, a program oparty na uczeniu maszynowym analizuje wiadomości w 65 językach, ma dostęp do danych linii lotniczych i doniesień o epidemiach zwierząt. W 2003 roku Khan pracował jako specjalista chorób zakaźnych w Toronto, w czasie gdy w Chinach wybuchała epidemia SARS. To było impulsem do opracowania narzędzia do lepszego nadzoru

epidemiologicznego. Naukowiec przyznaje również, że kiedy system AI wykryje zależności wskazujące na ryzyko epidemii, dalsze analizy przejmują epidemiolodzy, którzy weryfikują wnioski wyciągnięte przez algorytm z naukowego punktu widzenia. Następnie raporty są wysyłane do instytucji zdrowia publicznego i klientów rządowych. 

» Algorytm AI przewidział też wybuch epidemii wirusa Zika na Florydzie.« OSOZ Polska 2/2020

33

praktycz n ie

R ozporz ą dze n ia i prawo

Pieniądze na digitalizację POZ Można już składać wnioski o dofinansowanie informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Odpowiednie zarządzenie w tej sprawie zostało opublikowane z końcem lutego przez Prezesa NFZ. Określa ono warunki udzielania i rozliczania środków na dofinansowanie informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej przez Narodowy Fundusz Zdrowia na rzecz świadczeniodawców posiadających w okresie od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 31 grudnia 2020 r. umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju podstawowa opieka zdrowotna.

W celu otrzymania dofinansowania informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (uprawniony świadczeniodawca) zobowiązany jest do złożenia do właściwego dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ wniosku o udzielenie dofinansowania.

34

OSOZ Polska 2/2020

Dofinansowaniem informatyzacji świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej objęte są poniesione przez uprawnionego świadczeniodawcę w 2020 r. wydatki na nabycie: – urządzeń informatycznych lub oprogramowania wykorzystywanych do przechowywania lub obsługi dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej, lub – usług przechowywania lub obsługi dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej.

W celu uzyskania dofinansowania należy w terminie do dnia 31 grudnia 2020 r. złożyć do dyrektora właściwego oddziału Funduszu odpowiedni wniosek (wzór do pobrania na stronie NFZ), specyfikację dofinansowania i potwierdzone za zgodność z oryginałem kopie dokumentów potwierdzających zakup i sfinansowanie w 2020 r.: urządzeń informatycznych lub oprogramowania, lub usług przechowywania lub obsługi dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej.

Dofinansowanie udzielane jest przez dyrektora właściwego oddziału Funduszu uprawnionemu świadczeniodawcy, którego wniosek o udzielenie dofinansowania został pozytywnie rozpatrzony. Maksymalny szacowany skutek finansowy zarządzenia w 2020 r. wynosi 58,7 mln zł. 

» Kwota dofinansowania może wynieść do 80% poniesionych wydatków bez podatku VAT.«

pozNaj moŻLiwoŚci rozwiązaŃ w cHmurze

n owe idee

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

dla Twojej Przychodni SERUM oprogramowanie brak bariery wejścia bogata funkcjonalność dla Twojego Gabinetu MEDIPORTA oprogramowanie Łatwa jak jazda na rowerze

Nie martw się iNfrastrukturą, kopiami zapasowymi oraz wszystkim tym, co Nie jest związaNe z twoimi codzieNNymi obowiązkami.

Wybierz rozwiązania dostarczane przez KAMSOFT S.A. dostępne w modelu SaaS. System MEDIPORTA jak i SERUM to rozwiązania odpowiadające potrzebom indywidualnych praktyk lekarskich i pielęgniarskich jak i sieci placówek medycznych .

Systemy klasy SaaS budowane w oparciu Systemy klasy SaaS budowane w oparciu o nowoczesne technologie internetowe. Tworzone zgodnie z najnowszymi trendami w zakresie grafiki, rozwiązań funkcjonalnych 3URMHNWRZDQH Z SU]HP\ĤODQ\ VSRVyE DE\ i ergonomicznych.

Projektowane w przemyślany sposób aby praca z aplikacją była intuicyjna, a system niezawodny.

Dostosowane do przepisów prawa i tendencji na rynku jak i potrzeb użytkownika. Teraz dostępne z modułami mobilnymi umożliwiającymi przeprowadzenie wizyty lekarskiej i pielęgniarskiej w domu pacjenta bez potrzeby połączenia z internetem.

OSOZ Polska 2/2020

35

n owe idee

E -zdrowie n a ś wiecie

36

The Verge

Fast Company

Health apps can change their terms of service without users’ knowledge

Apple is teaming up with Johnson & Johnson to see if the Apple Watch can reduce stroke risk

Aplikacje zdrowotne mogą zmieniać warunki użytkowania bez wiedzy użytkownika

Apple współpracuje z Johnson&Johnson, aby sprawdzić, czy Apple Watch może redukować ryzyko udaru mózgu

Uruchamiając pierwszy raz mobilną aplikację zdrowotną, użytkownik musi zatwierdzić warunki korzystania z usługi. Zwłaszcza w przypadku rozwiązań służących celom zdrowotnym, są to zazwyczaj kilkustronicowe elaboraty. Większość z nas, w dobrej wierze, po prostu klika przycisk „Akceptuję” ufając dostawcy rozwiązania. Od tego momentu zawarta zostaje wiążąca umowa pomiędzy korzystającym z aplikacji a jej producentem.

Co ona przewiduje, większość z nas po prostu nie wie. Czasami bezmyślnie zgadzamy się na przekazywanie danych twórcom rozwiązania lub monitorowanie naszych zachowań. Ale nawet jeśli jesteśmy wyjątkowo ostrożnymi użytkownikami tego typu rozwiązań, przeczytamy zasady korzystania z aplikacji przed ich zaakceptowaniem, dokonamy takich ustawień, aby minimalna liczba danych opuszczała nasz smartfon, nie oznacza to jeszcze, że jesteśmy bezpieczni.

Dostawcy mobilnych aplikacji zdrowotnych mogą bowiem zmienić w każdym momencie określone warunki, publikując je na stronie internetowej lub informując o nich w e-mailu. W takim przypadku informacja bardzo często nie dociera do użytkownika. – Ludzie na ogół nie zdają sobie sprawy z tego, że mogą zgodzić się na jeden zestaw warunków, który zostanie zamieniony na inny zestaw – mówi Jessica Roberts, dyrektor Instytutu Prawa i Polityki Zdrowotnej na Uniwersytecie w Houston oraz Jima Hawkinsa.

Haczykiem jest fakt, że w przypadku aplikacji zdrowotnych, firmy wyraźnie zaznaczają, że nie świadczą usług opieki zdrowotnej. Nie są dostawcami opieki zdrowotnej, dlatego nie obowiązują ich typowe zabezpieczenia prawne, a jedynie warunki świadczenia usług. – Jeśli pobrałeś aplikację zdrowia psychicznego, za pomocą której śledzisz przykładowo depresję, być może zaufałeś zapisowi, że zgromadzone informacje nigdy nie zostaną wykorzystane w materiałach promocyjnych. I nagle firma zmienia warunki usługi. W ten sposób może się zdarzyć, że pewnego dnia w reklamie aplikacji znajdziesz „Spójrz, co jeden użytkownik powiedział o naszej usłudze”. I będzie to Twoja opinia – mówi Jessica Roberts. 

Gigant technologiczny Apple i Johnson & Johnson połączyli siły w celu przeprowadzenia nowego badania klinicznego.

Chcą sprawdzić, czy rozwiązania zdrowia cyfrowego wbudowane w zegarku Apple Watch mogą pomóc zmniejszyć ryzyko udaru mózgu, wykrywając anomalie serca z wyprzedzeniem, zanim pojawią się pierwsze objawy u pacjenta.

Badanie o nazwie Heartline wykorzystuje niedostępną standardowo aplikację opartą o czujnik EKG w najnowszych zegarkach Apple, aby monitorować użytkownika pod kątem migotania przedsionków (AFib), jednej z głównych przyczyn udaru mózgu. Modele Apple Watch 4 i nowsze mają wbudowany elektryczny czujnik serca, który pozwala zegarkowi wykonywać elektrokardiogramy (EKG) w czasie rzeczywistym. Takie podręczne EKG może uratować życie właśnie ze względu na zdolność do wykrywania AFib. Teraz Apple i Johnson & Johnson chcą sprawdzić, czy elektrokardiogram w Apple Watch może pomóc zidentyfikować ryzyko udaru na długo przed jego wystąpieniem, co dałoby pacjentowi czas na wezwanie pomocy i niedopuszczenie do krytycznego stanu. Dr C. Michael Gibson, współprzewodniczący Komitetu Wykonawczego Heartline i profesor medycyny w Harvard Medical School stwierdził, że „Heartline to badanie, które może zasadniczo zmienić nasze rozumienie na temat tego, w jaki sposób cyfrowe narzędzia zdrowotne, takie jak aplikacja EKG i funkcja powiadamiania o nieregularnym rytmie serca w Apple Watch, prowadzą do wcześniejszego wykrycia AFib, pomagając pacjentom zrozumieć stan zdrowia i bezpośrednio zaangażować się w jego ochronę.”

Firmy poszukują obecnie wolontariuszy do badania na terenie USA. Jeśli udałoby się zidentyfikować wczesne sygnały świadczące o rozwoju udaru mózgu, mogłoby to być przełomem w medycynie. Według danych WHO, co roku w samej Europie z powodu udaru umiera ok. 650 000 osób. W skali globalnej jest to 15 milionów osób. 

OSOZ Polska 2/2020

n owe idee

Market Watch

The top 5 technologies that will change health care over the next decade 5 technologii, które zmienią ochronę zdrowia w następnej dekadzie Nowa dekada w ochronie zdrowia będzie dekadą sztucznej inteligencji, szerokiego wykorzystania czujników do monitorowania zdrowia i tak zwanego Internetu Zdrowych Rzeczy – twierdzi dr Bertalan Mesko. Kulturowa transformacja opieki zdrowotnej, którą nazywamy cyfrowym zdrowiem, zmienia hierarchię opieki w partnerstwo pomiędzy pacjentami i lekarzami. Dzięki postępom w technologii egzoszkieletów, coraz większemu znaczeniu sztucznej inteligencji w służbie zdrowia oraz technologiom takim jak 5G i obliczenia kwantowe, ochrona zdrowia może doświadczyć w najbliższych latach znaczących postępów.

Sztuczna inteligencja w medycynie Jeśli weźmiemy pod uwagę, że AlphaGo – sztuczna inteligencja opracowana przez laboratorium DeepMind Google – pokonała mistrza świata Lee Sedola w klasycznej chińskiej grze Go, możemy być pewni, że nowe odkrycia czekają nas także w opiece zdrowotnej. Wyobraźmy sobie nowe leki zaprojektowane z pomocą algorytmów AI; analizę Big Data milionów badań i danych pacjentów; tworzenie kombinacji leków, o których nikt wcześniej nie pomyślał. AI otwiera drogę do niekonwencjonalnych i nowatorskich badań naukowych, znacznie przyspieszając postęp w dziedzinie leków i terapii.

Przykładowo, w zdrowiu globalnym algorytm może kreślić wiarygodne mapy przyszłych punktów zapalnych epidemii chorób zakaźnych.

Niezliczona ilość czujników zdrowia Kardia i zegarek Apple mierzą elektrokardiogram i wykrywają migotanie przedsionków z wysoką czułością. Stetoskop cyfrowy EKO Core rejestruje nawet niesłyszalne dźwięki serca i płuc, ciśnienie krwi jest monitorowane za pomocą smartwatcha Omron Bloodwatch. Takich rozwiązań jest coraz więcej.

Dziesiątki czujników kontrolują oddech, sen, ruch, parametry chemiczne potu. Opaski noszone na ręce są zastępowane przez miniaturowe tatuaże – sensory.

Nowy poziom podejmowania decyzji medycznych dzięki komputerom kwantowym Superszybkie komputery, nad którymi pracuje m.in. Microsoft, mogą stać się przełomem nie tylko w zdrowiu. Dzięki ogromnym mocom obliczeniowym, mogłyby w kilka sekund zapoznać się z wszystkimi danymi medycznymi, znaleźć podobne przypadki kliniczne na świecie i najlepsze sposoby ich leczenia.

Chatboty na pierwszej linii opieki Systemy AI dostępne bezpłatnie dla pacjentów sprawdzają wprowadzone objawy, zadają pytania uszczegóławiające i na tej podstawie sugerują, co może być przyczyną objawów. W ten sposób pacjent ma szybki dostęp do pierwszej opinii opartej na danych naukowych, a nie wynikach przypadkowego wyszukiwania w Google. Tego typu rozwiązania coraz częściej bazują na naturalnej rozmowie z asystentami głosowymi, jak przykładowo Siri lub Alexa.

5G dla ekosystemu zdrowia cyfrowego Sieci 5G umożliwią pobieranie i wysyłanie danych z ogromną prędkością, obsługują nawet milion urządzeń na kilometr kwadratowy. To warunek konieczny bezpiecznego wykonywania operacji na odległość, ciągłego monitoringu zdrowia i telekonsultacji. 

OSOZ Polska 2/2020

37

n owe idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Strategia dla sztucznej inteligencji i danych Komisja Europejska prezentuje Białą Księgę w sprawie sztucznej inteligencji (ang. White paper On Artificial Intelligence – A European approach to excellence and trust), proponując działania, które mają zagwarantować rozwój gospodarki opartej na danych, z naciskiem na demokratyczny i zrównoważony rozwój AI.

Innowacyjna przyszłość 19 lutego br. Komisja Europejska przedłożyła strategię na rzecz transformacji cyfrowej. Dokument zawiera wizję i działania mające na celu zbudowanie demokratycznego europejskiego społeczeństwa cyfrowego, gdzie ludzie i wartości europejskie są na pierwszym miejscu, a technologie stymulują zrównoważony rozwój gospodarczy. Digitalizacja jest też kluczem do walki ze zmianami klimatycznymi i budowy konkurencyjnej gospodarki. Dokument obejmuje m.in. kwestie wykorzystania sztucznej inteligencji, dostępu i dalszego wykorzystania danych do analiz Big Data.

– Przedstawiamy nasze ambicje w zakresie cyfrowej przyszłości Europy.

Strategia obejmuje całe spektrum zagadnień, od cyberbezpieczeństwa po infrastrukturę technologiczną, od edukacji po umiejętności cyfrowe. Chcę, aby cyfrowa Europa odzwierciedlała to, co najlepsze w Europie – otwartość, uczciwość, różnorodność, demokrację i pewność

38

OSOZ Polska 2/2020

siebie – powiedziała przewodnicząca KE, Ursula von der Leyen.

Z kolei Margrethe Vestager, wiceprezes wykonawcza ds. Europy w epoce cyfrowej, zaznaczyła, że „celem jest, aby każdy obywatel, każdy pracownik i każda firma mogły uczciwie czerpać korzyści z innowacji. Oznacza to bezpieczną jazdę samochodem i mniejszą emisję zanieczyszczeń, a nawet skuteczniejsze ratowanie życia dzięki analizie obrazów medycznych za pomocą systemów opartych na sztucznej inteligencji, co umożliwia lekarzom wcześniej wykrywać choroby.”

Europa jako lider cyfrowy W ciągu najbliższych pięciu lat Komisja Europejska chce się skoncentrować na trzech kluczowych celach w zakresie cyfrowym: − Technologia z korzyścią dla ludzi; − Uczciwa i konkurencyjna gospodarka; − Otwarte, demokratyczne i zrównoważone społeczeństwo.

Jednym z priorytetów będzie silna ochrona praw w zakresie danych i bezpieczeństwa cyfrowego. Rozwój AI ma oprzeć się na już istniejących centrach badawczych oraz wzmacnianiu znaczenia AI we wszystkich gałęziach przemysłu, od motoryzacji i usług, po opiekę zdrowotną i rolnictwo. Ze względu na złożoność innowacyjnych systemów opartych o algorytmy AI, głównym zadaniem będzie zagwarantowanie transparentności i zyskanie zaufania społecznego w stosunku do nowych rozwiązań W przedstawionej Białej Księdze, KE zawarła ramy rozwoju sztucznej inteligencji. Jednym z filarów jest wzmacnianie partnerstwa pomiędzy sektorem prywatnym a publicznym i stworzenie odpowiednich zachęt gospodarczych motywujących do adaptacji rozwiązań AI, zwłaszcza przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Strategia obejmuje też rozwój kadr naukowych i współpracę międzynarodową w ramach UE. KE zwraca też uwagę na rozwiązania AI tzw.

n owe idee

wysokiego ryzyka, a więc mające zastosowanie w takich obszarach jak ochrona zdrowia, bezpieczeństwo publiczne czy transport, gdzie kwestia jakości danych i poprawności działania algorytmów ma kluczowe znaczenie. Tutaj Komisja sugeruje systemy certyfikacji, które miałaby być opracowane indywidualnie przez członków UE. W dokumencie powraca temat systemów rozpoznawania twarzy, które dziś w Europie są zabronione, z nielicznymi wyjątkami. KE chce otworzyć dyskusję na ten temat, aby jasno sprecyzować listę, kiedy stosowanie tej technologii jest uzasadnione.

» Celem strategii jest, aby każdy obywatel, każdy pracownik i każda firma mogły uczciwie czerpać korzyści z cyfryzacji.«

Gospodarka oparta na danych Ilość danych generowanych przez przedsiębiorstwa i organy publiczne stale rośnie. Ale większość ich potencjału pozostaje niewykorzystana. To także się zmieni. Europejska strategia danych ma zagwarantować, że UE stanie się wzorem do naśladowania i liderem społeczeństwa opartego na danych. W osiągnięciu tego celu powinno pomóc stworzenie europejskiej przestrzeni danych, jednolitego rynku danych, aby odblokować nieużywane dane, umożliwiając przepływ informacji pomiędzy krajami EU i różnymi sektorami gospodarki. Dane do analiz Big Data powinny być dostępne dla wszystkich, jednostek publicznych, jak i firm prywatnych.

Aby to osiągnąć, Komisja najpierw zaproponuje ustanowienie właściwych ram regulacyjnych dotyczących zarzą-

dzania danymi, dostępu do nich i ponownego ich wykorzystania. Wymaga to stworzenia zachęt do wymiany danych, ustanowienia praktycznych, uczciwych i jasnych zasad dotyczących ich przetwarzania, z zachowaniem zasad ochrony danych osobowych, ochrony konsumentów i reguł uczciwej konkurencji. Po drugie, Komisja chce mocniej wspierać rozwój systemów infrastruktury nowej generacji. Ponadto, KE zainicjuje działania sektorowe, mające na celu budowę europejskich przestrzeni danych, na przykład w produkcji przemysłowej, mobilności lub zdrowiu. Komisja będzie również pracować nad dalszym zmniejszeniem

luk w umiejętnościach cyfrowych wśród mieszkańców kontynentu.

Konkretne działania Zgodnie ze strategią, KE jeszcze w tym roku przedstawi ustawę o usługach cyfrowych i plan działania w sprawie europejskiej demokracji, zaproponuje przegląd rozporządzenia w sprawie transakcji elektronicznych i elektronicznej identyfikacji na rynku wspólnotowym (eIDAS) oraz wzmocni bezpieczeństwo poprzez powołanie europejskiej organizacji cybernetycznej.

Biała księga w sprawie sztucznej inteligencji będzie otwarta do konsultacji społecznych do 19 maja 2020 r. 

reklama

Włącz OSOZ NEWS i bądź na bieżąco

OSOZ News to nowy serwis informacyjny dedykowany dla wszystkich osób zainteresowanych tematyką rynku ochrony zdrowia w Polsce i na świecie. Nasza Redakcja codziennie przygotowuje przegląd najaktualniejszych i najważniejszych wydarzeń, które prezentujemy w atrakcyjnej formie serwisu newsowego. Każde wydanie serwisu publikowane jest tylko jeden dzień, dlatego aby być na bieżąco oglądaj OSOZ NEWS codziennie.

news.osoz.pl OSOZ Polska 2/2020

39

n owe idee pilotaż

Czy polskie apteki i pacjenci są gotowi na opiekę farmaceutyczną?

Pacjenci pytani o to, czy potrzebują opieki farmaceutycznej, często nie potrafią udzielić odpowiedzi. Po prostu nie wiedzą, czym ona jest. Jednak aż 83% z nich deklaruje, że czuje się bezpieczniej po wykonaniu Przeglądu Lekowego przez farmaceutę.

Zbliżona ilość farmaceutów, aż 86% widzi realny wpływ instruktażu poprawnej obsługi inhalatora na zdrowie pacjenta. Wyniki pilotażu są jednoznaczne – opieka jest możliwa i potrzebna.

Pilotaż w liczbach Pilotaż wdrożenia opieki farmaceutycznej z praktykami grupy opieka.farm trwał od września 2018 do września 2019 roku na terenie całej Polski. Do projektu zgłosiło się ponad 300 aptek, z czego finalnie do pilotażu zaakceptowano 104. Apteki otrzymywały wynagrodzenie, które miało zobrazować refundację za wykonanie poszczególnych usług opieki farmaceutycznej.

W ciągu roku przeprowadzono 1 589 konsultacji. W 101 zweryfikowanych Przeglądach Lekowych wykryto aż 176 problemów lekowych, które dotyczyły m.in. działań ubocznych leków lub interakcji. Ponad 70% pacjentów popełniało co najmniej jeden błąd w technice przyjmowania leku w postaci inhalacji, a u 46% pacjentów wyniki pomiaru ciśnienia wskazywały na nadciśnienie tętnicze. W około 9% przypadków konieczna była pilna konsultacja lekarska lub wezwano karetkę.

Mniej wizyt lekarskich, mniej interakcji Wyniki pilotażu pokazują znaczenie nawet tak prostych i niedrogich usług – jak pomiar ciśnienia z farmaceutą – dla zdrowia społeczeństwa. Farmaceuta może znacząco przyczynić się do poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych i tym samym zmniejszania liczby niepotrzebnych wizyt lekarskich. Pilotaż, jako pierwsze takie badanie na rynku, dostarcza argumentów przemawiających za wdrożeniem opieki farmaceu-

40

OSOZ Polska 2/2020

tycznej i jej korzystnym wpływem na system zdrowia.

4 usługi w całej Polsce W pilotażu wdrożenia opieki farmaceutycznej były badane cztery usługi, które zostały zaprojektowane tak, by obejmowały cztery aspekty pracy farmaceuty: proste badanie w aptece (pomiar ciśnienia wraz z konsultacją), instruktaże obsługi sprzętu medycznego (na przykładzie inhalatorów), pomoc w samoleczeniu (przegląd domowej apteczki) i optymalizacja stosowania leków (przegląd lekowy).

Narzędzia i przygotowanie do pilotażu Zanim farmaceuci rozpoczęli świadczenie usług w pilotażu, miało miejsce przeszkolenie uczestników (online oraz stacjonarne), przystosowanie aptek poprzez wydzielenie w nich miejsca do konsultacji oraz wyposażenie aptek w autorskie materiały umożliwiające świadczenie usług. Dodatkowo uczestnicy mieli do dyspozycji dedykowane narzędzia internetowe do generowania raportów oraz sprzęt w postaci demonstracyjnych inhalatorów, komór inhalacyjnych oraz ciśnieniomierzy. Sprzęt był bezzwrotny, a po zakończeniu pilotażu zostawał w aptekach do dalszego wykorzystania.

Jak skutecznie przeszkolić farmaceutów?

Szkolenie farmaceutów odbyło się dwuetapowo, pierwszą część materiału uczest-

nicy zdobywali zdalnie poprzez platformę e-learningową PierwszyStół.pl, na której mieli do ukończenia pulę 10 kursów. Kolejnym etapem był udział w całodziennym szkoleniu stacjonarnym, podczas którego była okazja do przećwiczenia usług w praktyce.

Czy farmaceuci chcą opieki?

Farmaceuci biorący udział w Pilotażu wykazali się dużym zaangażowaniem w świadczenie usług. Po zakończonym projekcie 96% uczestników oświadczyło, że chciałoby brać udział w kolejnych tego typu badaniach.

Raport o opiece farmaceutycznej Projekt zakończył się we wrześniu 2019 roku, a wyniki zebrane podczas pilotażu zostały opracowane i udostępnione w postaci Raportu z badania „Pilotaż wdrożenia Opieki Farmaceutycznej z praktykami grupy opieka.farm”.

W raporcie można znaleźć podsumowanie i omówienie danych zebranych podczas świadczenia poszczególnych usług oraz opinie zarówno farmaceutów, jak i pacjentów, którzy zgodzili się wziąć udział w pilotażu. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że raport ten jest pierwszym badaniem, które podkreśla i udowadnia, że powszechne wdrożenie badanych w pilotażu usług wiąże się z niewielkimi kosztami, zwłaszcza w zestawieniu ze stratami w postaci nieefektywnego zarządzania farmakoterapią. Raport można bezpłatnie otrzymać wchodząc na stronę www.pilotazopieki.pl. 

POZNAJ MOŻLIWOŚCI MEDYCZNYCH APLIKACJI MOBILNYCH

n owe idee

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

WIZYTA LEKARSKA ambulatorium WIZYTA PIELĘGNIARSKA ambulatorium OBCHÓD LEKARSKI szpital OBCHÓD PIELĘGNIARSKI szpital KARTA ANESTEZJOLOGICZNA

szpital

MEDYCZNE APLIKACJE MOBILNE DLA sZPItALI I AMBuLAtOrIuM Pracuj wydajniej przy użyciu mobilnych aplikacji K AMSOFT. Dzięki nim w prosty i wygodny sposób przeprowadzisz wizytę bezpośrednio na oddziale lub bloku operacyjnym przy łóżku pacjenta

dedykowane aplikacje dla każdego

dostęp do danych medycznych przy pacjencie

elektroniczna dokumentacja medyczna

obsługa podpisu elektronicznego

elektroniczna karta anestezjologiczna

elektroniczne zlecenia lekarskie

realizacja zleceń lekarskich

możliwość pracy w trybie online offline

integracja z aplikacją mobilną dla pacjentów

nawigowanie do domu pacjenta

integracja z rejestracją internetową

możliwość wystawiania e-ZLA

OSOZ Polska 2/2020

41

n owe idee S T R E FA S TA R T- U P

Kiosk telemedyczny Aby wykonać proste badania, jak przykładowo EKG lub pomiar ciśnienia krwi, pacjent wchodzi do urządzenia i postępuje zgodnie ze wskazówkami na ekranie.

Polski startup MediWell pracuje nad mobilnym kioskiem telemedycznym.

Na pytania odpowiada Joanna Żak, Prezes Zarządu MediWell.

Jak zrodził się pomysł na stworzenie kiosków telemedycznych?

Pomysł ten zrodził się dzięki współpracy z Tomaszem Kościelnym, który jako Prezes Spółki Medigurad realizuje wiele projektów telemedycznych w jednostkach służby zdrowia. Wdrażając wspólnie nowe technologie dla jednostek medycznych, w jednym ze szpitali powstała wspólna idea stworzenia urządzenia, dzięki któremu pacjenci mogliby samodzielnie wykonywać badania.

42

OSOZ Polska 2/2020

Jak jest główna funkcjonalność urządzenia i wartość dodana dla pacjenta, lekarza i szpitala?

Kiosk telemedyczny to stacjonarne urządzenie diagnostyczne przeznaczone do wykonywania badań przez pacjentów samodzielnie lub z asystą personelu medycznego. Posiada zintegrowaną grupę aparatów medycznych dających spójną, automatyczną informację zwrotną o stanie zdrowia – urządzenie umożliwia przeprowadzenie jednocześnie szeregu badań jak np.: poziom ciśnienia, EKG serca, natlenienie organizmu itp.

Wykonanie badań jest bardzo proste, a przewodnikiem procesu badania

jest aplikacja wyświetlana na monitorze wbudowanym w zabudowę kiosku.

Zainstalowana aplikacja z funkcją automatycznej transmisji danych z aparatów diagnostycznych, po analizie pobranych danych wskazuje odchylenia od przyjętych norm. Za pośrednictwem aplikacji następuje predykcja zagrożeń zdrowotnych oraz jest możliwość pozyskania wyników badań w formie raportów przesyłanych na wskazany numer telefonu w formie SMS lub adres email.

Dodatkowo istnieje możliwość integracji kiosku z innymi systemami np. szpitalnymi, dzięki czeku lekarz ma dostęp do wyników badań przeprowadzonych w kiosku przez jego Pacjentów.

n owe idee

Rozwiązanie pozwoli na przeprowadzenie wczesnej diagnostyki oraz będzie wsparciem w diagnozowaniu stanu zdrowia pacjentów: przebywających na oddziałach szpitalnych; przed wizytą lekarską w przychodniach POZ, NZOZ; w celu priorytezacji kolejności przyjęcia do lekarza na oddziale SOR w szpitalu; przed oddaniem krwi w Stacjach Krwiodawstwa itp.

Główne korzyści to: – odciążenie personelu medycznego – skrócenie czasu wizyt pacjentów, poprawa efektywności leczenia, wpływ na koszty związane z opieką zdrowotną, usprawnienie procesu leczenia; – zwiększenie atrakcyjności placówki – wzrost zadowolenia pacjentów i oceny jakości procesu leczenia; – edukacja społeczeństwa w zakresie dbania o zdrowie, wykonywania badań profilaktycznych.

Jak wyglądał proces opracowania innowacji?

Projekt w zakresie zastosowanej technologii konsultowany był głównie ze środo-

» Zapewniając szybki i prosty monitoring stanu zdrowia pomagamy efektywnie diagnozować i leczyć wpływając na poprawę jakości życia społeczeństwa.« wiskiem medycznym. Lekarze wyrażali opinie w zakresie procesu badania oraz prezentacji wyników badań w ramach informacji zwrotnej przekazywanej pacjentowi. W obszarze wyglądu i komunikacji aplikacji znajdującej się w zabudowie kiosku brały udział osoby mocno związane ze środowiskiem medycznym, potencjalni przyszli nabywcy tego rozwiązania np. dyrektorzy szpitali, programiści i informatycy.

Jaka jest główna grupa docelowa?

Główną grupą docelową w zakresie nabywców tego rozwiązania są jednostki medyczne – kiosk może być ekwiwalentem jednego etatu w szpitalu lub przy-

chodni, automatyzując powtarzające się procesy przeprowadzania podstawowych badań diagnostycznych. Bezpośrednim odbiorcą rozwiązania są pacjenci, którzy będą mieli swobodny dostęp do podstawowych badań.

Jednostki medyczne w których pojawią się Kioski Telemedyczne będą w stanie szybciej dotrzeć do swoich pacjentów, poznać ich stan zdrowia i zarządzić zebranymi danymi w taki sposób, aby wpłynąć na ewentualne procesy leczenia lub monitoringu. Regularnie przeprowadzane badania diagnostyczne umożliwią także wczesną diagnostykę chorób, co znacząco skróci ogólny okres ewentualnego leczenia. 

reklama

Uwolnij się od dokonywania zawiłych obliczeń dotyczących przysługującej ilości leku! Asystent e-recepty wyliczy odpowiednią ilość dla Ciebie!

e-recepta.kamsoft.pl OSOZ Polska 2/2020

43

osoz world future

Digital health needs to be embedded in the conception of the health system We talked with Denise Silber, founder of Doctors 2.0 & You and a global thought leader, about the present and future of digital health innovations and ethics. Learn why Denise hopes these technologies can make healthcare more human.

What are your biggest hopes regarding digital health?

This is a tough question because high hopes for digital health or eHealth have been expressed for so many years by so many people. My hope is that digital health can be used to act on priorities like reducing medical error and fraud, providing equal access to quality care., and facilitating the patient-physician relationship.

Unfortunately, at the same time, not all about digital is positive. Digital systems can introduce errors. Hackers target health data. Many doctors spend more time on electronic medical records than on communicating with the patient. Silicon Valley is no longer as highly regarded, etc.

Which issues of technological transformation should be discussed more often?

Here are some of the main ones.

– The time required to do clinical trials and satisfy regulatory requirements versus the life cycle of the technology;

44

OSOZ Polska 2/2020

– The excess of choice that comes from too many innovations, both complicating interoperability and wasting resources; – The non-alignment of incentives amongst the different stakeholders which slows down the distribution of innovation; – Our difficulty in developing a truly new vision for healthcare. If I take an example from consumer products, a well-funded startup called Quibi has a new vision for culture: that while cinema and tv have each generated their media (films and tv shows), smartphones have not. So they’re developing a new medium for smartphones, the short-form video that can be watched vertically and horizontally. Entertainment is not as complex or critical to us as healthcare, but it’s interesting to note that this company proposes a new vision.

What is “ethical digital innovation” in healthcare?

Ethical digital innovation is, so far, a dream goal, as is truly ethical healthcare.

But we are trying hard to achieve that.

Such an innovation would be: – conceived for the benefit of the patient, – accessible to all patients, – fully personalized, – based on representative data, – carbon-neutral.

And let’s add the five principles cited in a Nature publication and which are embedded in my first criterion “for the benefit of the patient”: transparency, justice

and fairness, non-maleficence, responsibility, and privacy.

What’s your opinion about the market of wearables today?

The wearables market is growing and currently led by devices that track fitness and wellbeing, such as watches, which account for around half the market.

Google purchased Fitbit in November 2019, after previously purchasing Fossil for its smartwatch technology. Google’s actions are a solid, short-term sign of potential, although Google can withdraw in the future as easily as it entered. Sleep tracking is also growing. Both fitness and sleep are essential to preventive health.

On the medical side, interest in the EKG-related applications of connected objects has matured, although the value of the identification of largescale, symptomless cardiac irregularities has not been demonstrated. Cardiology lends itself particularly to tracking, and there are so many medical segments with connected objects that we can’t mention them all here! Such listings are the bread and butter of the companies that sell market research reports!

Could you please name one innovation that interested you recently?

I was excited to see Medwand receive various awards at CES 2020. Medwand, which was developed by a physician, is like a StarTrek tricorder but with seven tools that fit in your palm and enables a physician to “examine” a patient anywhere in the world. Medwand

osoz world

includes a stethoscope, otoscope, ophthalmoscope, dermatoscope, thermometer, it does an EKG, measures blood oxygen levels.

Medwand has been in development for at least five years, but the buzz it got at CES has come at the right time, in that teleconsultation financed both by insurance plans and by the consumer has risen considerably. In medical deserts, we can imagine a municipality owning several of these and renting or lending them out to families. In a city, there could be one or several per building and, of course, in pharmacies, etc. The price was positioned at $399.

Your experience in digital health spans more than 20 years. Let’s go back in time to the year 2000. How did you imagine healthcare in 2020?

I imagined then that by 2020, we would live in a world of medical co-decision, shared by professionals and patients, with useful information at the disposal of all, thanks to online publication and communities, with a universal electronic medical record for each user, and that telemedicine would be very widely available, enabling each patient to be matched to the most appropriate professionals, a personalized care team, anywhere in the world.

In 2003, upon the occasion of the European Commission’s first high-level conference on eHealth, I was asked by the EC to produce a report on “the Case for eHealth.” I wrote in that report that “e-Health is the single-most-important revolution in healthcare since the advent of modern medicine or hygiene.” The report was very well-received and has been cited over 100 times in peer-reviewed articles around the world.

I still think that eHealth or digital health has that high potential, but given all the limitations that slow down its distribution, digital health needs to be embedded in the conception of the health system.

��������������������������������������������������� doctors spend more time on electronic medical »Many records than on communicating with the patient.« care would be organized differently, and professionals would be the first to benefit as well.

How do you imagine healthcare in 2030?

It will be different in 2030 than whatever I imagine now. Here are a few thoughts nonetheless: – teleconsultation and device-supported teleconsultation will become widespread; – trackers will have helped people increase the number of daily steps significantly; – closed-loop diabetes systems will be used by the majority of patients with type 1 diabetes; – therapeutic Virtual Reality will be widely offered for pain, anxiety, and rehabilitation;

– the quality of X-rays and EKG readings will have increased thanks to AIsupported clinicians; – there will be better patient-physician communication and more co-decision making.  Denise Silber is a leading digital health strategist, communicator, and influencer. Denise created and leads Doctors 2.0 & You Events and Services, bringing digital health tools, start-ups and patient engagement sessions to events for physicians internationally. With her combined experience as a senior pharma executive and entrepreneur, Denise is a frequent master of ceremonies and keynote speaker to diverse healthcare audiences internationally and also advises start-ups.

Denise was awarded the French Legion of Honor in 2011, for her contribution to eHealth, and recognized as one of the #InspiringFifty women in tech in France in 2018. The dual US and French citizen, Denise did her undergraduate degree in Government at Smith and was a US Foreign Service Officer, before receiving her MBA from Harvard. Based in Paris, Denise serves as vicepresident of the Harvard Club of France.

Denise Silber on a visit to the Visualization Research and Teaching Lab at Harvard University.

Are we transforming healthcare in the right way, or could we make some changes?

As concerns the transformation of healthcare for existing medical conditions, we need to involve patients as partners from A to Z. As you might have guessed, greater compassion heals more. If patients helped establish the priorities, health-

OSOZ Polska 2/2020

45

osoz world case study

Unlocking the potential of digitalization by purposeful redesign of clinical processes Increased digitalization of clinical workflows can help caregivers in their clinical documentation, decision making, and interactions with clinical specialists. Better informed nurses and physicians can contribute to better clinical outcomes and experience more facetime with their patients. Existing processes might require a redesign to unlock the full potential of digitalization or even avoid setbacks.

Ronald Graefe Digital Health Futurist

Today‘s health systems face the Silver Tsunami caused by the aging population and the rise of chronic diseases. Addressing the rising demand is a challenge for established processes and the healthcare workforce across the continuum of care.

46

OSOZ Polska 2/2020

As a result, the cost of care explodes, and current staff shortages even increase further.

Healthcare is an established industry that can benefit from further digitalization of the established processes.

Digitalization, together with technological advancements, could help to lift the pressure of the healthcare workforce.

Healthcare employees become more and more tech-savvy and value the digitalization options that can help: – increase the quality of care, – increase compliance, – increase Patient Experience, – increase staff satisfaction, and – reduce operational costs.

Digitalization may decrease the face time with a patient Intensive care units (ICU) are technology-rich by nature. The combined bedside devices connected to a single Patient

on an ICU can generate up to 200 data1 points per second. Still, some hospitals use paper documentation. The introduction of an electronic patient record could enable automated charting of all bedside device data. Let’s assume the nurse to patient ratio remains the same. Nurses could benefit from the efficiency increase by automation of essential documentation tasks.

In daily practice, I often witnessed the opposite. Instead of the nurse spending more time with the patient, I observed her spending more time documenting than before. The reasons can be manifold and relate to cumbersome user interfaces, gaps in device interconnectivity, or poor onboarding of nurses. Another aspect is related to far advanced clinical documentation activities beyond their status quo to fulfill current Quality Assurance guidelines better or maintain double documentation instead of fetch-

osoz world

ing statistics out of the electronic documentation2. The introduction of electronic documentation requires a holistic approach of the entire inpatient workflow to consolidate and redesign purposefully established processes.

Electronic Calculations could be misleading An important metric in measuring hospital efficiency is the Lenght of Stay (LOS) for a given diagnosis. Best in class hospitals have applied active discharge management by triaging the inpatient cases in the emergency room. This proactive approach helps bed managers to plan procedures based on current and predicted bed capacity. The anticipated LOS, once shared, can also guide caregivers across the continuum of care. During an inpatient episode, the criticality and thus the required hospitalization days may change the considered LOS up or downwards. How could new insights be shared with the bed manager?

One solution is a transparent LOS indicator in the Hospital Information System (HIS) on all patient and department screens. A German General Hospital3 decided to utilize the LOS indicator in their HIS. First, they conducted a pilot in the two most significant departments for four weeks. After the feedback had been positive, the hospital management pulled in the remaining department heads. Although some department heads raised

��������������� the ����������������������������������� quality of care demands a holistic »Increasing approach to the entire inpatient workflow.« some concerns, all were open for the experiment. Within two weeks, four departments pulled out of the test.

Two main reasons have been identified: – Specific differences in discharge workflow that, e.g., require seamless outpatient support for geriatric patients to avoid unnecessary readmission.

– Delayed or missing information that was not digitally available at the doctors' round.

The speed of implementation kept a positive spirit. The agile approach highlighted challenges and allowed adjustment of the plan.

tic approach to the entire inpatient workflow across the patient episode. As in any process improvement program, the team needs to be taken on the change journey, involved early for capturing their needs and supported in achieving their goals.

Successful process improvements may not always directly reduce operational costs. They should at least reduce caregiver stress, become visible to the patient, and thus increase their experience positively. Positive patient experience will lead to better outcomes and happier staff. Happier staff can reduce staff fluctuation significantly and create operational savings. 

Learnings

1

The two cases described utilized digitalization for enabling automated documentation and decision support. Those system advancements require process adjustments relevant to the entire healthcare workforce that typically works in shifts around the clock. Processes are often related to patient journeys that may overspan departments. Increasing the quality of care, compliance, and staff satisfaction successfully demands a holis-

Celi, Leo & Mark, Roger & Stone, David & Montgomery, Robert. (2013). “Big Data” in the Intensive Care Unit. American journal of respiratory and critical care medicine.

187. 1157-1160. 10.1164/rccm.2012122311ED. 2 Case Study UK Hospital 3 Case Study German Hospital Chain Ronald Graefe is a passionate Digital Health Futurist, Health AI Enthusiast, and Health Economist. Ronald helps Life Sciences Companies in embracing technology in the field of Digital Health to generate better clinical outcomes and developing new business models.

reklama

Czy wiesz ile lo৵;v vh-ࣀ 7 b<hb e-Recepcie?

E-RECEPTA.K AMSOFT.PL

OSOZ Polska 2/2020

47

systemy i sprz Ä&#x2122; t

48

OSOZ Polska 2/2020

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

50

53

Czym się leczymy? Debata o dostępności leków

RANKINGI PEX Firmy i produkty (styczeń 2020)

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (styczeń 2020)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (styczeń 2020)

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Apteczne preparaty ziołowe

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Czym się leczymy?

Przyczynek do debaty o dostępności leków Trwa debata na temat dostępności leków. W ostatnich latach motywem przewodnim dyskusji, analiz i zmian w prawie była kwestia eksportu leków spowodowanego głównie różnicami w cenach niektórych medykamentów w Polsce (jest tanio) i innych krajach Unii Europejskiej (jest drożej, głównie chodzi o kraje tzw. starej Unii).

dr Jarek Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

W tej debacie – już kilkanaście miesięcy temu – pojawiły się dwa nowe wątki: 1) niedobory leków ze względu na problemy z jakością substancji czynnej; 2) braki leków z powodu zamykania fabryk producentów API w Chinach. Obie kwestie zapoczątkowały rozważania na temat uniezależnienia się Polski (szerzej: Unii Europejskiej) od aktualnych źródeł

50

OSOZ Polska 2/2020

dostaw, a co za tym idzie – badania możliwości np. rozpoczęcia produkcji lokalnej i ewentualnych sposobów jej wspierania (np. poprzez mechanizmy niewdrożonego dotąd w Polsce RTR).

Rzadziej mówi się o konsekwencjach korzystania z innych źródeł dostaw (pomijam fakt, że w potrzebnym zakresie takich źródeł, lokalnie, po prostu na razie nie ma). Zakup API w Chinach miał (i ma) sens biznesowy – te substancje są względnie tanie. A to oznacza, że z dużo

większym prawdopodobieństwem leki z nich produkowane będą dostępne cenowo dla pacjentów i budżetu Regulatora. Zmiana źródeł API na droższe – z konieczności, ze względu na mniejszą skalę produkcji – musi się odbić na cenach.

Chyba już nadszedł czas, by zacząć obliczenia i prognozowanie w obszarze zmian, między innymi cen w przypadku realizacji scenariuszy regulowanych i rynkowych zmian w zakresie zmian źródeł API. Długi wstęp zakończę zapowiedzią. Niestety nie pokażę scenariuszy, ale skalę potencjalnych wyzwań. Prezentowane niżej analizy są bardzo proste. Pokazują spożycie (tylko w obszarze Rx, bez receptury) substancji czynnych w Polsce w roku 2019, na podstawie danych aptecznych PEX*.

W 2019 roku kupiliśmy prawie 710 milionów opakowań leków na receptę (refundowanych i nierefundowanych).

To o 9% więcej niż w roku 2014. Dyna-

MONITOR ZDROWOTNY

Liczba sprzedanych DDD (w mln szt., rok 2019, tylko Rx bez receptury, apteki otwarte) RAMIPRILUM ACIDUM FOLICUM ROSUVASTATINUM ATORVASTATINUM AMLODIPINUM METFORMINUM LEVOTHYROXINUM NATRICUM BISOPROLOLUM NEBIVOLOLUM TELMISARTANUM PANTOPRAZOLUM INDAPAMIDUM TAMSULOSINUM PERINDOPRILUM VALSARTANUM RIVAROXABANUM AMLODIPINUM, RAMIPRILUM OMEPRAZOLUM KETOPROFENUM AMLODIPINUM, INDAPAMIDUM, PERINDOPRILUM VINPOCETINUM FUROSEMIDUM BETAHISTINUM LERCANIDIPINUM HYDROCHLOROTHIAZIDUM, VALSARTANUM HYDROCHLOROTHIAZIDUM, TELMISARTANUM MOMETASONUM GLIMEPIRIDUM ISOCONAZOLUM TRIMETAZIDINUM AMLODIPINUM, PERINDOPRILUM FINASTERIDUM ESOMEPRAZOLUM COLECALCIFEROLUM GLICLAZIDUM DICLOFENACUM INDAPAMIDUM, PERINDOPRILUM SERTRALINUM TORASEMIDUM ALLOPURINOLUM ZOLPIDEMUM FENOFIBRATUM METOPROLOLI SUCCINAS DOXAZOSINUM DROSPIRENONUM, ETHINYLESTRADIOLUM SIMVASTATINUM CYANOCOBALAMINUM ENALAPRILUM CANDESARTANUM LEVONORGESTRELUM 0

250

500

750

1000

1250

1500

1750 mln szt.

OSOZ Polska 2/2020

51

MONITOR ZDROWOTNY

Molekuły – liczba sprzedanych opakowań (w mln szt., rok 2019, tylko Rx bez receptury, apteki otwarte) BISOPROLOLUM RAMIPRILUM METFORMINUM ATORVASTATINUM ROSUVASTATINUM PANTOPRAZOLUM INDAPAMIDUM LEVOTHYROXINUM NATRICUM AMLODIPINUM NEBIVOLOLUM METOPROLOLI SUCCINAS TORASEMIDUM ALLOPURINOLUM TAMSULOSINUM DICLOFENACUM TELMISARTANUM KALII CHLORIDUM FUROSEMIDUM PARACETAMOLUM, TRAMADOLUM ZOLPIDEMUM AMOXICILLINUM, ACIDUM CLAVULANICUM SIMVASTATINUM HYDROXYZINUM PERINDOPRILUM OMEPRAZOLUM MOMETASONUM BUDESONIDUM KETOPROFENUM PROPAFENONUM ESOMEPRAZOLUM RIVAROXABANUM SPIRONOLACTONUM AMOXICILLINUM CEFUROXIMUM VALSARTANUM GLICLAZIDUM VINPOCETINUM CARVEDILOLUM DOXAZOSINUM AZITHROMYCINUM ACIDUM VALPROICUM, NATRII VALPROAS GLIMEPIRIDUM DROSPIRENONUM, ETHINYLESTRADIOLUM

mika wzrostu spożycia jest dużo większa, gdy analizie podda się konsumpcję DDD. W 2019 roku wyniosła ona prawie 20,1 miliarda DDD i była aż o 21% większa od spożycia w roku 2014. Starzenie się społeczeństwa, choroby cywilizacyjna, lepsza diagnostyka spowodują, że leków będziemy spożywać coraz więcej.

Na wykresach prezentuję rankingi dla top 50 molekuł według ilości sprzedanych w roku 2019 opakowań i DDD. Porównując zebrane dane, od razu widać różnice. Lider rankingu sprzedanych opakowań (bisoprolol), pod względem ilości sprzedanych DDD jest na miejscu 8. Ale nie chodzi przecież o różnice w rankingach, ale estymowane zapotrzebowanie na dany typ API (jeszcze raz podkreślę, że analiza nie dotyczy OTC, receptury a także sprzedaży szpitalnej). Warto odnotować, że substancji czynnych sprzedawanych na rynku aptecznym jest ponad 1 400, zatem ranking „top 50” to mały fragment. Mały ale ważny, bowiem odpowiada za około 50% sprzedaży, czy to opakowań, czy to DDD. Oczywiście, cierpliwy Czytelnik poszuka w rankingu leków, których brakowało na rynku, np. metforminy. Jest wysoko na liście. Warto jednak pamiętać, że analizy bazujące wyłącznie na ogólnych klasyfikacjach nie uwzględniają innych ważnych i specyficznych cech leków, takich jak sprzedaż formy leku o przedłużonym działaniu. Zatem, przedstawione analizy mają charakter „widoku z lotu ptaka” i/lub zaczynu do bardziej pogłębionych poszukiwań. Dane są dostępne w wielu źródłach. Nawet na podstawie prostego rankingu można identyfikować potencjalne obszary wyzwań. A każda teza w jakiejkolwiek dyskusji jest bardziej wiarygodna jeśli jest wzbogacona liczbami odzwierciedlającymi rzeczywistość.

Jeżeli macie Państwo wrażenie, że „kropla okrasy” pojawiła się w tym tekście, to cel piszącego te słowa został zrealizowany.  * Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie bazy aptek PEX (DOBA) oraz badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz.

FENOFIBRATUM FINASTERIDUM SERTRALINUM QUETIAPINUM LERCANIDIPINUM

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl.

ENOXAPARINUM NATRICUM BETAHISTINUM 0

52

OSOZ Polska 2/2020

5

10

15

20

25 mln szt.

MONITOR ZDROWOTNY

R a n ki n g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Styczeń 2020 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w styczniu 2020

1

POLPHARMA

2

TEVA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

LEKI NA RECEPTĘ

3

KRKA

4

ADAMED

5

BAYER

6

SANOFI

7

SANDOZ

8

BAUSCH HEALTH

9

GLAXOSMITHKLINE

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

AFLOFARM

5

SANOFI HASCO - LEK

7

TEVA

8

RECKITT BENCKISER

9

PROCTER & GAMBLE

10

ANGELINI

4

NEBBUD

5

CLEXANE

6

FOSTEX

7

BISOCARD

8

ELIQUIS

9

GLUCOPHAGE

10

ATORIS

1

IBUPROM

2

GRIPEX

AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE SIEĆ OLIMP LABS N.P.ZDROVIT POLPHARMA OLEOFARM BAYER RECKITT BENCKISER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS SANOFI PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE ZIAJA POLPHARMA NAOS PIERRE FABRE GALDERMA

         

LEKI OTC

         

9

THERAFLU

10

MAGNE-B6

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON DICOFLOR NUTRAMIGEN D-VITUM NEOCATE DOPPELHERZ VITRUM SANPROBI MULTILAC

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

NUROFEN

5

NEOSINE

6

VOLTAREN

7

RUTINOSCORBIN

8

ESSENTIALE

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

6

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w styczniu 2020

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA EMOLIUM LA ROCHE BIODERMA CETAPHIL DERMEDIC REGENERUM AVENE

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 2/2020

53

MONITOR ZDROWOTNY mo n itor epidemiolo g icz n y

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W styczniu 2020 W ODNIESIENIU DO grudnia 2019

89 305 zł

89 634 zł

9 505 zł

9 272 zł

635 zł

651 zł

grudzień

styczeń

grudzień

styczeń

grudzień

styczeń

–232 zł

-2,44%

329 zł

0,37%

16 zł

2,47%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2020 I 2019

982 686 zł

966 084 zł

83 615 zł

82 512 zł

10 448 zł

9 873 zł

2019

2020

2019

2020

2019

2020

–1,32%

–576 zł

–5,51%

–16 602 zł

–1,69%

–1102 zł

styczeń WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 73 054 zł Opolskie 76 864 zł Śląskie 77 952 zł

Śląskie 7 135 zł Warmińsko-Mazurskie 7 404 zł Podkarpackie 7 475 zł

Podkarpackie 497 zł Kujawsko-Pomorskie 509 zł Podlaskie 515 zł

Łódzkie 99 114 zł Wielkopolskie 102 686 zł Mazowieckie 106 184 zł

Wielkopolskie 10 836 zł Dolnośląskie 10 915 zł Mazowieckie 11 680 zł

Dolnośląskie 731 zł Pomorskie 737 zł Mazowieckie 794 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 772 375 zł Opolskie 780 061 zł Śląskie 853 435 zł

Świętokrzyskie 66 440 zł Opolskie 67 566 zł Śląskie 69 237 zł

Opolskie 5 731 zł Kujawsko-Pomorskie 5 933 zł Podlaskie 7 448 zł

Wielkopolskie 1 070 482 zł Dolnośląskie 1 076 267 zł Mazowieckie 1 157 877 zł

Wielkopolskie 90 532 zł Dolnośląskie 93 781 zł Mazowieckie 103 973 zł

Pomorskie 10 783 zł Mazowieckie 11 749 zł Dolnośląskie 12 361 zł

styczeń WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Lubuskie -9 163 zł Pomorskie -3 661 zł Zachodniopomorskie -2 096 zł

Lubuskie -2 277 zł Pomorskie -1 252 zł Śląskie -1 066 zł

Lubuskie -30 zł Zachodniopomorskie -25 zł Pomorskie -22 zł

Małopolskie 5 515 zł Opolskie 5 996 zł Kujawsko-Pomorskie 7 280 zł

Dolnośląskie 469 zł Kujawsko-Pomorskie 556 zł Małopolskie 1 047 zł

Dolnośląskie 47 zł Opolskie 56 zł Małopolskie 59 zł

zestawienie KOSZTY W styczniu W OSTATNICH LATACH

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2015

2016

2017

2018

2019

2020

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

54

OSOZ Polska 2/2020

MONITOR ZDROWOTNY

mo n itor epidemiolo g icz n y

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƖƏƏƏƏ

prognoza

» Koszty leczenia

ѶƔƏƏƏ

koszty, tys. zł

ѶƏƏƏƏ

w styczniu utrzymują się na wysokim poziomie.«

ƕƔƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY prognoza

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 2/2020

55

MONITOR ZDROWOTNY mo n itor epidemiolo g icz n y

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƏƏƏƏ

prognoza

ƖƏƏƏ

» Koszty leczenia

ѶƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƕƏƏƏ

grypy i przeziębienia były w styczniu bardzo wysokie.«

ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

56

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY prognoza

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 2/2020

MONITOR ZDROWOTNY

mo n itor epidemiolo g icz n y

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» Styczeń od lat

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

charakteryzuje się niski kosztami leczenia alergii.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY prognoza

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 2/2020

57

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków styczeń 2020 | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO grudnia 2019

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

21,96 zł

24,74%

247 tys. zł

4360

0,08 zł

-0,12%

4 tys. zł

*

*

*

*

*

*

*

-0,80 zł

PROGNOZA NA

kwiecień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w styczniu 2020 roku wyniósł 247 tys. zł. W porównaniu z grudniem 2019 roku był o 4 tys. zł wyższy (+1,6%). Jednocześnie był o 20,5 tys. zł wyższy (+9,1%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,4 mld zł. Oznacza to wzrost o 48 mln zł (+1,4%) w stosunku do grudnia 2019 roku oraz wzrost o 116 mln zł (+3,5%) w stosunku do stycznia 2019 roku. Udział refundacji stanowił 24,34% (–0,21 p.p. w porównaniu z grudniem 2019) obrotu aptecznego i wyniósł 833 mln zł (+0,5%).

Obrót w statystycznej aptece w 2020 roku wyniesie 2,86 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 7,2% (+189 tys. zł) oraz wzrost o 21,0% (+ 486,5 tys. zł)

OSOZ Polska 2/2020

*

suplementy

INNE

*

*

55,86% 24,29% 9,85% 10,01%

*

*

*

*

*

POZIOM REFUNDACJI

24,34% -0,21%

Kwiecień to okres zmniejszania obrotu w statystycznej aptece. Dodatkowe dni świąteczne również wpływają na wielkość obrotu. Szacujemy, ze obrót w kwietniu będzie niższy od obrotu w marcu o 15 tys. zł i wyniesie 224 500 zł.

Trudno jednak przewidzieć wpływ epidemii koronawirusa na poziom sprzedaży.

Na pewno trzeba się z nim liczyć.

Struktura dystrybucji leków

58

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

56,65 zł

*

130

w stosunku do 2018 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 38,5 mld zł. To odpowiednio o 1,4 mld zł więcej (+3,7%) niż w 2018 roku oraz o 4,0 mld zł więcej (+11,5%) niż w 2018 roku.

Wartość refundacji wyniesie 9,9 mld zł, co będzie stanowiło 25,62% całkowitego obrotu aptecznego.

W styczniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 80 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 55,5 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 109,5 tys. zł. W porównaniu z grudniem 2019 roku, dla wszystkich trzech kategorii zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych wzrost ten wyniósł 0,52 tys. zł (+0,7%), dla sprzedaży le-

ków wydawanych na recepty pełnopłatne 2,11 tys. zł (+4,0%), z kolei dla sprzedaży odręcznej wzrost wyniósł 0,82 tys. (+0,8%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,1 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 769 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,5 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (10 825 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (7 749 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 3 076 zł.

W styczniu 2020 roku, w stosunku do grudnia 2019 roku, największy spadek sprzedaży zanotowaliśmy w przypadku leków z grupy endokrynologia, hormony bez hormonów płciowych. Najwięk-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

szy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów dermatologicznych, leków przeciwpasożytniczych oraz leków przeciwzakaźnych.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na układ sercowo naczyniowy, układ oddechowy i leki przeciwzakaźne. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy.

W styczniu średnia marża apteczna wyniosła 24,74%. To o 0,12 p.p. mniej niż w grudniu 2019 roku oraz o 0,08 p.p. mniej niż w styczniu 2019 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,75% (–0,6 p.p. w stosunku do listopada 2019), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,82% (–1,1 p.p. w stosunku do grudnia 2019), natomiast dla produktów OTC – 29,12% (+0,25 p.p. w stosunku do grudnia 2019 roku).

W 2020 roku marża apteczna wyniesie 24,33%. Będzie to odpowiednio o 0,38 p.p. mniej niż w 2019 roku oraz o 0,68 p.p. mniej niż w 2018 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,97% (–0,24 p.p. w stosunku do 2019 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,35% (–0,85 p.p. w stosunku do 2019 roku), a dla produktów OTC – 27,35% (–1,71 p.p. w stosunku do 2019 roku). Średnia cena za opakowanie leku w styczniu 2020 roku wyniosła 21,96 zł.

Cena ta w porównaniu do grudnia 2019 roku wzrosła o 8 groszy. Porównując ją do ceny ze stycznia 2020 obserwujemy wzrost o 1,09 zł. W porównaniu z grudniem 2019 roku, w jednej kategorii sprzedażowej – recepty refundowane – nastąpił spadek średniej ceny sprzedaży (średnia cena wyniosła 28,54 zł, spadek o 26 groszy). W pozostałych dwóch kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków wydawanych bez recepty – 17,15 zł (+0,07 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne średnia cena sprzedaży wyniosła 27,26 zł (+0,38 zł).

W styczniu statystyczną aptekę odwiedziło 4 360 pacjentów (wzrost o 130 pacjentów w stosunku do grudnia 2019).

3 540 osób zakupiło produkty OTC, 980 – leki refundowane, a 890 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w trzecim tygodniu miesiąca, tj. pomię-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2019

styczeń 2018

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɣ

Ɠ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach stycznia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2019

styczeń 2018

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ moczowo-płciowy 4,04% i hormony płciowe

5,48% układ mięśniowo-szkieletowy 12,92% przewód pokarm. i metabolizm

układ 10,2% oddechowy 2,11% narządy zmysłów 4,29% leki przeciwzakaźne 0,33% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,42% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,12% krew i układ krwiotwórczy

11,91% układ sercowo-naczyniowy

1,05% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,12% dermatologia varia 10,74% 11,18% centralny układ nerwowy nieokreślona 16,1%

OSOZ Polska 2/2020

59

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2019 30% 29% 28% 27% 26% 25% 24% 23% I

II

III

IV

I

II

2007

III

IV

I

II

2008

III

IV

I

II

2009

III

IV

I

II

2010

III

IV

I

2011

II

III

IV

I

2012

II

III

IV

I

2013

II

III

IV

I

2014

II

III

IV

I

2015

II

III

IV

I

2016

II

III

IV

I

II

2017

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019

III

IV

I

2018

II

III

IV 1

2019

zapłata pacjenta

2020

22%

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ ƐѵķƑƖ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔ ƐѵķѵƐ

ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƏ Ɣ ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƔķѵƑ

ƔķƔƕ

Ɣķƒƕ

ƔķƒƔ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ə

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѵ

ƕķƒѶ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƐ

ƕķƓƓ

ƕķƒƑ

ƕķƓƑ

ƕķƒƔ

ƕķƓƔ

refundacja

ƕķƓƔ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ ƑƐķƑƕ ƑƐķƑƑ ƑƐķƒƔ ƑƐķƏѶ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2019 4600 4400 4200 4000 3800 3600 3400 3200 I

II

III

2007

60

OSOZ Polska 2/2020

IV

I

II

III

2008

IV

I

II

III

2009

IV

I

II

III

2010

IV

I

II

III

2011

IV

I

II

III

2012

IV

I

II

III

2013

IV

I

II

III

2014

IV

I

II

III

2015

IV

I

II

III

2016

IV

I

II

III

2017

IV

I

II

III

2018

IV

I

II

III

2019

IV 1 2020

3000

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w styczniu ƐѶ Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

dzy 8 a 14 stycznia. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 1044 osoby. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 stycznia (1014 osób), 15–21 stycznia (1004 osób) i 1 – 7 stycznia (761 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 11.00–13.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 56,65 zł. To o 0,80 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 2,72 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2019. Z kwoty tej 42,86 zł zapłacił pacjent, a 13,79 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z grudniem 2019 spadła o 2,2%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 1,1% (–0,48 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 81,59 zł (z czego 21,31 zł to zapłata pacjenta, a 60,28 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 62,32 zł, a dla produktów OTC – 30,92 zł.

W 2020 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 59,65 zł. Z kwoty tej 44,37 zł zapłaci pacjent, a 15,28 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 68,58 zł, produktów OTC – 30,71 zł, a leków refundowanych – 101,01 zł (z czego 25,63 zł to zapłata pacjenta, a 75,38 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2019

styczeń 2018

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2019

styczeń 2018

ƐƐƏƏ ƐƏƏƏ ƖƏƏ

» W styczniu statystyczną aptekę odwiedziło 4 360 pacjentów.«

ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ v| 1 mb-

ѶŋƐƓ v| 1 mb-

ƐƔŋƑƐ v| 1 mb-

ƑƑŋƑѶ v| 1 mb-

ƑƖŋƒƐ v| 1 mb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

styczeń 2020

styczeń 2020

styczeń 2020

styczeń 2020

137 968

123 973

55,86%

54,73%

Lek - OTC

59 985

57 695

24,29%

25,47%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

24 321

22 607

9,85%

9,98%

Pozostałe

24 726

22 225

10,01%

9,81%

Lek - RX

OSOZ Polska 2/2020

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za styczeń 2020 styczeń 2020

zmiana w stosunku do (%) grudnia 2019

stycznia 2020

zmiana w stosunku do (liczbowo)

stycznia 2019

grudnia 2019

stycznia 2020

stycznia 2019

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

247,0

1,6%

0,0%

9,1%

4,0

0,0

20,5

cały rynek apteczny

3 423 173

1,4%

0,0%

3,5%

48 146,0

0,0

116 273,0

statystyczna apteka

80,0

0,7%

0,0%

8,1%

0,5

0,0

6,0

cały rynek apteczny

1 108 105

0,4%

0,0%

2,7%

4 835,4

0,0

28 693,2

statystyczna apteka

55,5

4,0%

0,0%

15,1%

2,1

0,0

7,3

cały rynek apteczny

768 689

3,7%

0,0%

9,2%

27 766,8

0,0

64 881,8

statystyczna apteka

109,5

0,8%

0,0%

6,9%

0,8

0,0

7,0

cały rynek apteczny

1 517 034

0,5%

0,0%

1,5%

8 091,2

0,0

21 731,1

statystyczna apteka

60,1

0,8%

0,0%

9,9%

0,5

0,0

5,4

cały rynek apteczny

833 310

0,5%

0,0%

4,3%

4 466,4

0,0

34 631,1

w całkowitym obrocie

24,34%

-0,9%

0,0%

0,8%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

73,88%

-0,4%

0,0%

1,6%

0,0

0,0

0,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

21,96 zł

0,4%

0,0%

5,2%

0,1

0,0

1,1

dla leków z list refundacyjnych

28,54 zł

-0,9%

0,0%

2,5%

-0,3

0,0

0,7

dla leków z recept pełnopłatnych

27,26 zł

1,4%

0,0%

6,3%

0,4

0,0

1,6

dla produktów bez recepty (OTC)

17,15 zł

0,4%

0,0%

5,3%

0,1

0,0

0,9

4 360

3,1%

0,0%

3,8%

130,0

0,0

160,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

980

3,2%

0,0%

21,0%

30,0

0,0

170,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

890

3,5%

0,0%

8,5%

30,0

0,0

70,0

3 540

2,6%

0,0%

0,0%

90,0

0,0

0,0

ogółem

24,74%

-0,5%

0,0%

-0,3%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,75%

-3,1%

0,0%

-2,0%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

20,82%

-5,0%

0,0%

0,3%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,12%

0,9%

0,0%

0,9%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

56,65 zł

-1,4%

0,0%

5,0%

-0,8

0,0

2,7

Wartość zapłaty przez pacjenta

42,86 zł

-1,1%

0,0%

4,8%

-0,5

0,0

2,0

Wartość dopłaty refundatora

13,79 zł

-2,2%

0,0%

5,9%

-0,3

0,0

0,8

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

81,59 zł

-2,4%

0,0%

-10,6%

-2,0

0,0

-9,7

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

21,31 zł

-1,4%

0,0%

-14,4%

-0,3

0,0

-3,6

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

60,28 zł

-2,8%

0,0%

-9,2%

-1,7

0,0

-6,1

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

62,32 zł

0,5%

0,0%

6,0%

0,3

0,0

3,5

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

30,92 zł

-1,8%

0,0%

6,9%

-0,6

0,0

2,0

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2020: 2 806,5 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑѶƏ ƑƕƏ

Zmiana obrotu: wzrost 6 do 8%

ƑѵƏ

Tysiące zł

ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

62

OSOZ Polska 2/2020

(

(

(

(

(

*

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do stycznia 2020 2020

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2020

2018

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2018

2 806,5

7,2%

21,0%

189,0

486,5

247,0

9,1%

25,7%

20,5

50,5

38 551 016,5

3,7%

11,5%

1 378 799,0

3 967 922,5

3 423 173,0

3,5%

15,3%

116 273,0

455 433,5

944,5

5,9%

15,6%

53,0

127,6

80,0

8,1%

18,6%

6,0

12,6

12 973 665,3

2,5%

6,5%

313 682,9

795 931,2

1 108 105,4

2,7%

8,9%

28 693,2

90 296,4

637,1

8,9%

26,5%

52,0

133,4

55,5

15,1%

36,7%

7,3

14,9

8 751 606,7

5,3%

16,5%

444 158,7

1 242 490,5

768 689,4

9,2%

25,5%

64 881,8

156 036,2

1 199,7

7,0%

22,2%

78,9

217,9

109,5

6,9%

26,0%

7,0

22,6

16 479 603,2

3,5%

12,6%

560 647,9

1 845 028,5

1 517 033,9

1,5%

15,7%

21 731,1

205 368,5

719,0

7,5%

20,0%

50,1

119,8

60,1

9,9%

24,6%

5,4

11,9

9 875 760,8

4,0%

10,6%

378 151,0

944 064,8

833 309,9

4,3%

14,3%

34 631,1

104 499,5

0,3

0,3%

-0,8%

0,0

0,0

0,2

0,8%

-0,9%

0,0

0,0

0,7

1,0%

3,0%

0,0

0,0

0,7

1,6%

3,4%

0,0

0,0

22,3

4,8%

6,8%

1,0

1,4

22,0

5,2%

8,9%

1,09

1,79

29,2

1,4%

4,3%

0,4

1,2

28,5

2,5%

3,5%

0,69

0,95

28,3

5,1%

11,3%

1,4

2,9

27,3

6,3%

10,6%

1,62

2,62

17,7

3,4%

11,9%

0,6

1,9

17,1

5,3%

10,7%

0,86

1,66

47 051,1

0,7%

7,4%

341,1

3 241,1

4 360,0

3,8%

14,4%

160,0

550,0

9 350,4

-0,9%

8,9%

-89,6

760,4

980,0

21,0%

32,4%

170,0

240,0

9 289,9

-3,0%

3,8%

-290,1

339,9

890,0

8,5%

14,1%

70,0

110,0

39 065,9

1,2%

7,0%

455,9

2 565,9

3 540,0

0,0%

10,3%

0,0

330,0

0,2

-1,5%

-2,7%

0,0

0,0

0,2

-0,3%

-2,4%

0,0

0,0

0,2

-1,3%

1,5%

0,0

0,0

0,2

-2,0%

3,1%

0,0

0,0

0,2

-4,0%

-11,1%

0,0

0,0

0,2

0,3%

-12,9%

0,0

0,0

0,3

-5,9%

-7,3%

0,0

0,0

0,3

0,9%

-1,7%

0,0

0,0

59,65 zł

6,4%

12,6%

3,6

6,7

56,7 zł

5,0%

9,8%

2,7

5,1

44,37 zł

6,3%

13,0%

2,6

5,1

42,9 zł

4,8%

10,2%

2,0

4,0

15,28 zł

6,7%

11,7%

1,0

1,6

13,8 zł

5,9%

8,9%

0,8

1,1

101,01 zł

7,0%

6,2%

6,6

5,9

81,6 zł

-10,6%

-10,4%

-9,7

-9,5

25,63 zł

4,0%

-2,2%

1,0

-0,6

21,3 zł

-14,4%

-18,0%

-3,6

-4,7

75,38 zł

8,0%

9,4%

5,6

6,5

60,3 zł

-9,2%

-7,4%

-6,1

-4,8

68,58 zł

12,3%

21,8%

7,5

12,3

62,3 zł

6,0%

19,8%

3,5

10,3

30,71 zł

5,8%

14,2%

1,7

3,8

30,9 zł

6,9%

14,3%

2,0

3,9

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2020: 38,5 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2019)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2019)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2019)

ƓƏƏƏ ƒƔƏƏ

Refundacja: 9,9 mld zł

ƒƏƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2019)

prognoza obrotu

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 2/2020

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

719,23

0,07

37977,56

0,15

8648,19

0,05

29329,37

0,49

0,23

0,77

1282,37

29,62

52,80

2. U-30

488,91

0,05

19229,51

0,08

7755,60

0,04

11473,90

0,19

0,40

0,60

788,80

24,38

39,33

3. U-50

294,09

0,03

7312,14

0,03

4169,59

0,02

3142,56

0,05

0,57

0,43

365,64

20,00

24,86

4. U-BEZPŁATNY

23,35

0,00

1907,25

0,01

143,64

0,00

1763,62

0,03

0,08

0,92

63,94

29,83

81,68

5. INWALIDA WOJENNY

13,23

0,00

755,05

0,00

0,99

0,00

754,06

0,01

0,00

1,00

23,26

32,47

57,08

0,21

0,00

6,23

0,00

1,01

0,00

5,21

0,00

0,16

0,84

0,34

18,49

30,08

12,09

0,00

355,13

0,00

56,00

0,00

299,13

0,00

0,16

0,84

18,74

18,95

29,37

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

1,00

0,00

15,57

24,82

261,78

0,03

11541,69

0,05

15,08

0,00

11526,62

0,19

0,00

1,00

437,50

26,38

44,09

3,71

0,00

871,03

0,00

95,64

0,00

775,39

0,01

0,11

0,89

7,53

115,61

234,47

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

13,06

0,00

2117,35

0,01

1061,33

0,01

1056,02

0,02

0,50

0,50

60,84

34,80

162,13

12. PEŁNOPŁATNE

1529,75

0,16

55465,00

0,22

55463,88

0,30

1,12

0,00

1,00

0,00

2034,68

27,26

36,26

13. ODRĘCZNA

6477,64

0,66

109462,00

0,44

109461,36

0,59

0,64

0,00

1,00

0,00

7196,74

15,21

16,90

14. RAZEM

9837,06

1,00

247000,00

1,00

186872,29

1,00

60127,71

1,00

0,76

0,24

12280,37

20,11

25,11

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

719,23

0,07

37977,56

0,15

8648,19

0,05

29329,37

0,49

0,23

0,77

1282,37

29,62

52,80

2. U-30

488,91

0,05

19229,51

0,08

7755,60

0,04

11473,90

0,19

0,40

0,60

788,80

24,38

39,33

3. U-50

294,09

0,03

7312,14

0,03

4169,59

0,02

3142,56

0,05

0,57

0,43

365,64

20,00

24,86

4. U-BEZPŁATNY

23,35

0,00

1907,25

0,01

143,64

0,00

1763,62

0,03

0,08

0,92

63,94

29,83

81,68

5. INWALIDA WOJENNY

13,23

0,00

755,05

0,00

0,99

0,00

754,06

0,01

0,00

1,00

23,26

32,47

57,08

0,21

0,00

6,23

0,00

1,01

0,00

5,21

0,00

0,16

0,84

0,34

18,49

30,08

12,09

0,00

355,13

0,00

56,00

0,00

299,13

0,00

0,16

0,84

18,74

18,95

29,37

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

1,00

0,00

15,57

24,82

261,78

0,03

11541,69

0,05

15,08

0,00

11526,62

0,19

0,00

1,00

437,50

26,38

44,09

3,71

0,00

871,03

0,00

95,64

0,00

775,39

0,01

0,11

0,89

7,53

115,61

234,47

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

13,06

0,00

2117,35

0,01

1061,33

0,01

1056,02

0,02

0,50

0,50

60,84

34,80

162,13

12. PEŁNOPŁATNE

1529,75

0,16

55465,00

0,22

55463,88

0,30

1,12

0,00

1,00

0,00

2034,68

27,26

36,26

13. ODRĘCZNA

6477,64

0,66

109462,00

0,44

109461,36

0,59

0,64

0,00

1,00

0,00

7196,74

15,21

16,90

14. RAZEM

9837,06

1,00

247000,00

1,00

186872,29

1,00

60127,71

1,00

0,76

0,24

12280,37

20,11

25,11

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1817

0,18

79956

0,32

20886

0,11

59070

0,98

0,26

0,74

2988

26,76

44,01

2. Recepty pełnopłatne

1530

0,16

55465

0,22

55464

0,30

1

0,00

1,00

0,00

2035

27,26

36,26

3. Sprzedaż odręczna

6478

0,66

109462

0,44

109461

0,59

1

0,00

1,00

0,00

7197

15,21

16,90

13

0,00

2117

0,01

1061

0,01

1056

0,02

0,50

0,50

61

34,80

162,13

9837

1,00

247000

1,00

186872

1,00

60128

1,00

0,76

0,24

12280

20,11

25,11

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1816,61

0,18

79955,65

0,32

20885,73

0,11

59069,93

0,98

0,26

0,74

2988,10

26,76

44,01

2. Recepty pełnopłatne

1529,75

0,16

55465,00

0,22

55463,88

0,30

1,12

0,00

1,00

0,00

2034,68

27,26

36,26

3. Sprzedaż odręczna

6477,64

0,66

109462,00

0,44

109461,36

0,59

0,64

0,00

1,00

0,00

7196,74

15,21

16,90

13,06

0,00

2117,35

0,01

1061,33

0,01

1056,02

0,02

0,50

0,50

60,84

34,80

162,13

9837,06

1,00

247000,00

1,00

186872,29

1,00

60127,71

1,00

0,76

0,24

12280,37

20,11

25,11

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18928,50

0,16

944490,12

0,34

239683,28

0,11

704806,84

0,98

0,25

0,75

31284,33

30,19

49,90

2. Recepty pełnopłatne

19582,24

0,17

637093,50

0,23

637058,64

0,31

34,86

0,00

1,00

0,00

25945,43

24,56

32,53

3. Sprzedaż odręczna

78560,09

0,67

1199718,61

0,43

1199709,35

0,57

9,26

0,00

1,00

0,00

86343,45

13,89

15,27

149,26

0,00

25197,78

0,01

11076,02

0,01

14121,76

0,02

0,44

0,56

606,91

41,52

168,82

117220,10

1,00

2806500,00

1,00

2087527,29

1,00

718972,71

1,00

0,74

0,26

144180,12

19,47

23,94

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

260058927

0,16

12973665275

0,34

3292482120

0,11 9681183155

0,98

0,25

0,75

429786282

30,19

49,89

2. Recepty pełnopłatne

268990181

0,17

8751606741

0,23

8751127867

0,31

478874

0,00

1,00

0,00

356387574

24,56

32,54

1079069956

0,67

16479603159

0,43 16479476050

0,57

127109

0,00

1,00

0,00

1185998896

13,90

15,27

2050484

0,00

346141325

0,01

0,01

193971630

0,02

0,44

0,56

8341955

41,49

168,81

1610169547

1,00

38551016500

1,00 9875760767

1,00

0,74

0,26

1980514707

19,47

23,94

3. Sprzedaż odręczna 4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

64

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 2/2020

152169695

1,00 28675255733

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Apteczne preparaty ziołowe Szacuje się, że na całym świecie występuje ok. 2500 gatunków ziół leczniczych. Aby nie mylić ich z przyprawami ziołowymi, mówi się często o roślinach leczniczych. Do najpopularniejszych i najczęściej stosowanych należy melisa, rumianek, tymianek, pokrzywa zwyczajna, mniszek lekarski, dziurawiec, lipa drobnolistna, babka lancetowa, aloes. W polskim ziołolecznictwie stosuje się ok. 200 różnych roślin z 400 obecnych w tej szerokości geograficznej. Leki ziołowe mają swoją długą tradycję w medycynie. Stosowano jest w formie maści, naparów, nalewek, kropli na wiele dolegliwości. Ich znaczenie zaczęło systematycznie spadać wraz z rozwojem nauk chemicznych. Wiele preparatów syntetycznych o silniejszym działaniu wyparło naturalne odpowiedniki. Mimo to, do dziś chętnie stosujemy rośliny lecznicze, zwłaszcza w formie herbat i leków, szczególnie w stanach napięcia nerwowego czy problemach z trawieniem. Choć w aptekach sprzedaje się ich coraz mniej, środki z tej grupy kupić można także w sklepach ogólnodostępnych.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY SPRZEDAŻY ZIÓŁ. ROK 2019 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

109 723 935

17 560 076

1377

6,25 zł

6,5%

64%

67%

66%

INFORMACJE DODATKOWE

Najwięksi producenci ziół na świecie,

Indie Chiny

USA Egipt

1661

1904

Rosja Iran

30

0

1984

9200 4600

2381

13 800

3159

18 400

19 003

23 000

19 299

obszary upraw, w tys. hektarów

22 300

Spożycie ziół na świecie systematycznie rośnie. W Europie największe uprawy znajdują się w Polsce i szacowane są na ok. 30 000 hektarów. Obok środków ziołowych przeznaczonych do spożycia w różnej firmie, należy wziąć pod uwagę sektor kosmetyczny, który coraz częściej korzysta z roślin. 70% ziół skupowanych w Polsce przeznaczanych jest do przetwórstwa na rynku krajowym. I są to przede wszystkim rośliny lecznicze, jak kozłek lekarski, babka, jeżówka. Niektóry z nich zazębiają się z zastosowaniem spożywczym, przykładowo tymianek albo mięta. Do najpopularniejszych roślin wykorzystywanych w przemyśle kosmetycznym zaliczyć można krwawnik, szałwię, kwiaty ślazu. W Europie w naturze zbiera się ok. 100 różnych ziół, liderami upraw ekologicznych są Francja oraz Szwajcaria.

Pakistan Turcja

Polska

Źródło: European Herbes Growers Association

120

30

100

25

80

20

60

15

40

10

20

5

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 2/2020

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Jedną z grup produktów dostępnych w aptekach są zioła i preparaty wyprodukowane na bazie ziół. Pacjenci sięgają po nie w przypadku różnych dolegliwości. Są łatwo dostępne, sprzedawane bez recepty, a oprócz tego, że są dostępne w aptekach, można je znaleźć także na półkach sklepów czy marketów. Ma to zarówno dobre jak i złe strony.

Choć mogą pomagać, najczęściej są zażywane bez żadnej kontroli, czy nadzoru lekarza. Analizy zawarte w niniejszej analizie obrazują w jaki sposób kształtuje się rynek ziół aptecznych na przełomie ostatnich kilkunastu lat.

Opis rynku W pierwszym okresie analiz (w 2002 roku), pacjenci zakupili w aptekach produkty ziołowe za kwotę 103,07 mln zł.

W kolejnych latach (2003–2005) wartość sprzedaży spadała i w 2005 roku osiągnęła poziom najniższy w całym okresie analiz (98,38 mln zł). W latach 2006– 2009 znowu wzrastała, a w 2009 roku rynek ziół osiągnął maksymalny wzrost (o 10,75%) i ukształtował się na poziomie 124,99 mln zł. W latach 2010–2012 wartość sprzedaży produktów ziołowych spadała, przez kolejne 3 lata (2013–2015) rosła, żeby od 2016 roku znowu zacząć spadać. Rynek ziół aptecznych charakteryzuje się więc naprzemiennie występującymi wzrostami oraz spadkami. W mi-

66

OSOZ Polska 2/2020

nionym roku wartość sprzedaży produktów ziołowych wynosiła 109,72 mln zł i była o 1,12% niższa niż w roku poprzednim. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich 18 lat pokazuje, że za produkty ziołowe zakupione w aptekach pacjenci płacą najwięcej w styczniu, lutym, marcu oraz grudniu (ponad 10 mln zł), przy czym na czołowej pozycji jest styczeń (10,82 mln zł). Najmniej pacjenci płacą za zioła w okresie od maja do sierpnia (mniej niż 9 mln zł). Największa miesięczna wartość sprzedaży ziół została odnotowana w styczniu 2015 roku, było to 12,37 mln zł, zaś najmniejsza (6,71 mln zł) miała miejsce w czerwcu 2003. Podsumo-

wując, pacjenci stosują najwięcej ziół w okresie jesienno-zimowym, a najmniej w okresie letnim. Może to oznaczać, że zioła są najczęściej kupowane jako środek leczniczy w okresie przeziębieniowym.

Trend ilości sprzedaży ziół w aptekach otwartych w latach 2002–2020 kształtuje się odmiennie niż trend wartości sprzedaży. Sprzedaż badanego asortymentu aptecznego była największa w 2002 roku i wynosiła 27,48 mln opakowań. W kolejnych latach ta zmienna głównie spadała (od 0,50% w 2016 roku do 9,58% w 2012 roku). Jedynie w latach 2006, 2008 i w 2013 wzrastała kolejno o 2,96%, 2,82% i 2,58%. W minionym, 2019 roku, sprzedaż ziół w aptekach

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

408

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2019 a nie będące w ofercie w 2002 roku

29

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

37

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

20

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

72

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

21

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

25

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

33

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

44

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

34

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

28

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

36

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

61

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

59

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

60

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

43

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

17

Produkty będące w ofercie w 2019 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

17 Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 3,60

3,55

3,61

3,72

3,91

4,00

4,28

4,72

4,74

4,83

4,91

5,05

5,17

5,24

5,24

5,33

5,60

5,89

5,12

5,04

4,89

4,89

4,67

4,72

5,00

5,16

5,27

5,22

5,60

6,33

5,73

5,43

5,55

5,68

5,81

4,79

5,07

5,44

5,55

5,59

6,13

6,19

6,47

6,42

6,46

6,52

6,78

6,66

6,67

6,94

7,17

6,05

6,41

5,92

5,59

7,41

8,76

8,98

7,76

8,07

8,22

8,20

8,31

8,24

8,54

8,91

4,04

4,21

4,41

5,06

5,25

5,43

5,84

6,03

5,93

6,00

5,96

6,05

6,36

6,51

5,80

5,72

5,63

5,87

5,97

5,91

6,18

6,15

6,19

6,12

6,21

6,33

6,59

5,23

4,97

5,08

5,28

5,44

5,52

5,69

5,69

6,04

5,51

5,66

5,87

6,22

6,55

6,73

7,07

6,84

7,32

7,28

7,36

7,62

7,77

8,06

6,59

6,69

7,10

7,19

6,34

6,28

5,98

6,03

6,37

6,77

6,37

6,21

6,34

6,79

6,68

6,73

6,68

6,72

6,90

3,71

4,22

4,28

4,12

4,22

4,27

4,61

5,03

7,79

7,72

7,54

7,90

8,00

7,97

7,93

9,53

9,10

5,23

4,75

4,89

5,11

7,53

6,92

6,21

6,07

5,95

4,38

4,38

4,29

4,26

7,22

7,11

6,93

12,81

7,70 8,58

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

408

3,60

3,55

3,61

3,72

3,91

4,00

4,28

4,72

4,74

4,83

4,91

5,05

5,17

5,24

5,24

5,33

5,60

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w 2019 roku

50

4,66

4,57

4,60

4,66

4,60

4,63

4,93

5,26

4,44

4,60

5,28

5,32

5,28

5,25

4,75

4,58

5,26

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2019 roku

38

4,15

3,95

3,97

4,09

3,95

4,12

4,34

5,42

5,57

4,93

5,27

6,68

7,15

5,59

4,85

5,85

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2019

24

4,24

4,28

4,26

4,48

3,74

3,59

3,59

4,98

4,92

4,32

4,83

4,13

3,52

4,24

3,60

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2019

25

3,62

3,58

3,67

3,92

4,20

4,24

4,40

4,15

3,87

4,20

5,39

4,78

6,64 11,32

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2019

22

4,19

4,45

4,34

4,80

4,80

5,67

6,66

8,12

5,30

4,09

5,81

6,46

2,10

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2019

17

3,89

3,60

3,70

4,24

3,20

2,96

3,00

3,97

4,07

3,78

5,48

5,77

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2019

23

3,32

3,24

3,21

3,15

3,13

3,09

3,40

3,75

3,64

3,93

4,37

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2019

28

3,78

3,68

3,56

3,55

3,28

3,25

3,61

4,07

5,12

5,82

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2019

35

5,55

4,63

4,82

4,20

3,86

3,54

4,15

5,67

7,78

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2019

46

5,11

4,72

4,75

4,58

4,40

4,51

6,91

5,12

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2019

110

3,76

3,55

3,57

3,69

3,95

3,76

3,97

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2019

43

3,87

3,69

4,17

4,59

4,88

4,70

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2019

40

5,09

5,97

6,67

6,28

6,91

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2019

54

6,07

6,01

5,75

5,72

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2019

22

4,21

5,51

4,50

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2019

33

5,81

9,26

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2019

67

4,22

OSOZ Polska 2/2020

67

5,89

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

była najniższa od 2002 roku i wynosiła 17,56 mln opakowań (o 4,57% mniej niż w roku poprzednim oraz o 33,04% mniej niż w 2002 roku).

Podobnie jak sprzedaż, tak i średnia cena za pojedyncze opakowanie produk-

tu ziołowego zakupionego w aptece rosła przez niemal cały okres analiz. W 2002 roku wynosiła 3,75 zł, a w 2019 było to już 6,25 zł, a więc o 66,60% więcej. Największy wzrost procentowy (o 10,75%) miał miejsce w 2009 roku. Warto za-

uważyć, że jedną z przyczyn wzrostu ceny był fakt, że produkty ziołowe nowo wprowadzane na rynek były droższe niż te już dostępne w sprzedaży.

Produkty ziołowe to stosunkowo liczna grupa, dla której od dłuższego już cza-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów ziołowych dostępnych aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

103 071 604

27 480 807

3,75

49 175

13 111

2 096

2003

98 977 511

27 004 447

3,67

44 605

12 170

2 219

-3,97%

-1,73%

2004

98 435 606

26 431 329

3,72

41 905

11 252

2 349

-0,55%

-2,12%

2005

98 382 760

25 189 566

3,91

39 337

10 072

2 501

-0,05%

-4,70%

2006

108 276 314

25 936 042

4,17

41 327

9 899

2 620

10,06%

2,96%

2007

109 091 559

25 937 594

4,21

41 798

9 938

2 610

0,75%

0,01%

2008

118 952 693

26 669 240

4,46

47 373

10 621

2 511

9,04%

2,82%

2009

124 988 154

25 302 326

4,94

59 292

12 003

2 108

5,07%

-5,13%

2010

122 643 085

23 993 916

5,11

59 855

11 710

2 049

-1,88%

-5,17%

2011

121 987 574

22 918 226

5,32

60 092

11 290

2 030

-0,53%

-4,48%

2012

113 865 079

20 722 668

5,49

59 584

10 844

1 911

-6,66%

-9,58%

2013

120 655 597

21 257 269

5,68

64 453

11 355

1 872

5,96%

2,58%

2014

123 428 893

21 275 567

5,80

64 252

11 075

1 921

2,30%

0,09%

2015

124 561 616

21 026 785

5,92

68 781

11 611

1 811

0,92%

-1,17%

2016

122 615 279

20 921 508

5,86

65 290

11 140

1 878

-1,56%

-0,50%

2017

112 249 623

19 310 404

5,81

62 223

10 704

1 804

-8,45%

-7,70%

2018

110 963 944

18 400 817

6,03

70 588

11 705

1 572

-1,15%

-4,71%

2019

109 723 935

17 560 076

6,25

79 683

12 752

1 377

-1,12%

-4,57%

2020

114 240 728

17 714 314

6,45

—

—

—

4,12%

0,88%

2021

116 897 436

17 734 645

6,59

—

—

—

2,33%

0,11%

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów ziołowych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƐƓ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƑ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ѷ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W badanym okresie miesięczna wartość sprzedaży preparatów ziołowych trzykrotnie przekroczyła próg 12 mln zł.«

Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

68

OSOZ Polska 2/2020

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań produktów ziołowych sprzedanych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W badanym okresie najwięcej preparatów ziołowych zostało sprzedanych w styczniu 2020 roku – 2,76 mln opakowań. Najmniej ziół klienci aptek zakupili w czerwcu 2019 – 1,17 mln.«

ƔƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu ziołowego zakupionego w aptece w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƕ

ѵ

Ɣ

Ɠ

ƒ

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu ziołowego dostępnego w aptece kształtuje się obecnie na poziomie powyżej 6 zł.«

Ƒ

Ɛ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 4. Liczba różnych produktów ziołowych dostępnych w aptekach w latach 2002–2019 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800

» W 2008 roku liczba preparatów ziołowych dostępnych w aptekach znacznie spadła. Od tego czasu utrzymuje się trend spadkowy.«

600 400 200

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV 1

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

OSOZ Polska 2/2020

2020

0

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2020 Ć?Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

su widoczny jest spadek iloĹ&#x203A;ci oferowanych produktĂłw. W latach 2003â&#x20AC;&#x201C;2006 oferta poszerzaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; z roku na rok o ponad 100 nowych produktĂłw. PozostaĹ&#x201A;e lata byĹ&#x201A;y gĹ&#x201A;Ăłwnie okresem, kiedy to asortyment ziĂłĹ&#x201A; z roku na rok byĹ&#x201A;o coraz wÄ&#x2122;Ĺźszy. W minionym roku w aptekach moĹźna byĹ&#x201A;o wybieraÄ&#x2021; spoĹ&#x203A;rĂłd 1â&#x20AC;&#x2030;377 róşnych produktĂłw zioĹ&#x201A;owych, a to o 719 produktĂłw mniej niĹź na poczÄ&#x2026;tku badanego okresu. Kluczowy byĹ&#x201A; 2009 rok, kiedy to z oferty zniknÄ&#x2122;Ĺ&#x201A;y 403 róşne produkty.

W styczniu bieĹźÄ&#x2026;cego roku sprzedaĹź ziĂłĹ&#x201A; byĹ&#x201A;a o 5,78% mniejsza niĹź w analogicznym miesiÄ&#x2026;cu roku poprzedniego oraz o 4,17% niĹźsza niĹź w styczniu 2018 roku. Jak wiÄ&#x2122;c uksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; sprzedaĹź ziĂłĹ&#x201A; w bieĹźÄ&#x2026;cym roku?

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Prognoza wyliczona na 2020 i 2021 rok przez ekspertĂłw OSOZ pokazuje, Ĺźe wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy bÄ&#x2122;dzie rosnÄ&#x2026;Ä&#x2021; z roku na rok. W 2020 roku pacjenci zapĹ&#x201A;acÄ&#x2026; za omawianÄ&#x2026; grupÄ&#x2122; produktĂłw w aptekach kwotÄ&#x2122; 114,24 mln zĹ&#x201A;, a w 2021 roku kwotÄ&#x2122; 116,90 mln zĹ&#x201A;. Wzrost liczony rok do roku wyniesie kolejno 4,12% oraz 2,33%.

70

OSOZ Polska 2/2020

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

W najbliĹźszych latach bÄ&#x2122;dzie wzrastaÄ&#x2021; takĹźe sprzedaĹź ziĂłĹ&#x201A; dostÄ&#x2122;pnych w aptekach. W pierwszym okresie prognoz wzroĹ&#x203A;nie o 0,88% i wyniesie 17,71 mln opakowaĹ&#x201E;. Natomiast w roku 2021 wzroĹ&#x203A;nie o 0,11% i uksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; na poziomie 17,73%.

Trend towarzyszÄ&#x2026;cy Ĺ&#x203A;redniej cenie za pojedyncze opakowanie zostanie zachowany. W 2020 roku cena bÄ&#x2122;dzie rĂłwna 6,56 zĹ&#x201A;, a w 2021 roku bÄ&#x2122;dzie to 6,59 zĹ&#x201A;.

Tak wiÄ&#x2122;c wzrost rok do roku wyniesie kolejno 0,20 zĹ&#x201A; (3,21%) oraz 0,14 zĹ&#x201A; (2,21%).

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

tego typu produkty sÄ&#x2026; powszechnie dostÄ&#x2122;pne takĹźe w zwykĹ&#x201A;ych sklepach i marketach i rĂłwnieĹź w tych miejscach odnotowujÄ&#x2026; istotnÄ&#x2026; sprzedaĹź. ď Ź Metodologia prognoz Do obliczenia prognoz uĹźyto metodÄ&#x2122; najmniejszych kwadratĂłw z zastosowaniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. JednoczeĹ&#x203A;nie zaĹ&#x201A;oĹźono, Ĺźe w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci nie wystÄ&#x2026;piÄ&#x2026; Ĺźadne wahania przypadkowe mogÄ&#x2026;ce w znaczÄ&#x2026;cy sposĂłb wpĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;Ä&#x2021; na sprzedaĹź ziĂłĹ&#x201A; w aptekach. Wahaniami przypadkowymi sÄ&#x2026; te elementy, ktĂłre nie wystÄ&#x2122;powaĹ&#x201A;y w sposĂłb powtarzalny historycznie, a ktĂłre mogÄ&#x2026; mieÄ&#x2021; znaczÄ&#x2026;cy wpĹ&#x201A;yw na ksztaĹ&#x201A;t sprzedaĹźy rynku.

Podsumowanie Od 2006 roku pacjenci wydajÄ&#x2026; na preparaty zioĹ&#x201A;owe zakupione w aptekach ponad 100 mln zĹ&#x201A; rocznie. W 2019 roku wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy ziĂłĹ&#x201A; wynosiĹ&#x201A;a 109,72 mln zĹ&#x201A;, a wyliczone prognozy pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe w najbliĹźszych latach bÄ&#x2122;dzie to jeszcze wyĹźsza kwota. SprzedaĹź produktĂłw zioĹ&#x201A;owych ksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; obecnie na poziomie 17,56 mln opakowaĹ&#x201E;, a to oznacza, Ĺźe statystyczny Polak kupuje rocznie w aptece pĂłĹ&#x201A; opakowania preparatu wyprodukowanego na bazie ziĂłĹ&#x201A;. Warto jednak zwrĂłciÄ&#x2021; uwagÄ&#x2122;, Ĺźe

Âť W minionym roku w aptekach moĹźna byĹ&#x201A;o wybieraÄ&#x2021; spoĹ&#x203A;rĂłd 1 377 róşnych produktĂłw zioĹ&#x201A;owych.ÂŤ

NOWY SERWIS INFORMACYJNY 2JOÆGDM QD QHZV RVR] SO

08:00

e-zdrowie UR]ZLÆ]DQLD ,7 VWDW\VW\NL DNWXDOQRĖFL ] U\QNX 2FKURQ\ =GURZLD

%ÆGĵ QD ELHķÆFR ϵ