214issuu by Porta3

ПОРТА Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО А РХ И Т Е К Т УР А Е КО ЛО Г И Ј А

214 НОЕМВРИ 2013

Михаил Токарев, добитник на „Андреја Дамјанов“ за 2013: Мора да се приспособиме, бидејќи времето ќе нe` прегази Падот и подемот на високите објекти Станбен комплекс „Актер Галакси“, Сочи

90 ДЕНАРИ

ГОДИНА IX

БРОЈ 214 ПЕТОК 29.11.2013 Редакција:

ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ, Асоцијацијата на архитекти на Македонија го додели најголемото еснафско признание, наградата за животно дело „Андреја Дамјанов“. Овогодишен лауреат е професорот Михаил Токарев. Наградата му беше врачена за особени дострели и личен придонес во развојот на архитектурата во Македонија. Заради својата работа врз заштитата на културното наследство, на врачувањето на наградата тој беше наречен - Чувар на делото на големите мајстори. Во пресрет на Зимските олимписки игри во Сочи, градот доби нови обележја. Едно од нив е станбениот комплекс „Актер Галакси“. Тој е еден од најнеобичните, најлуксузните и најатрактивните станбени комплекси во најголемиот туристички центар во Русија, а се наоѓа директно на брегот на Црното Море. Темата за влијанието на челичните влакна врз граничната состојба на пукнатини кај армиранобетонските греди привлече големо внимание на годинешниот собир на градежните конструктори во Струга. Иако се претпоставувало дека најголемата придобивка од додавањето на челичните влакна ќе биде зголемувањето на јакоста

на затегнување, утврдено е дека подобрувањата се најголеми во однос на жилавоста, дуктилноста и развојот на пукнатините. А со намалувањето на широчината на пукнатините значително се зголемува трајноста на армирано-бетонските конструкции. Британски искуства, македонски предизвик. Последниве неколку години, жителите на Североисточна Англија се сведоци на значителни промени во силуетата на урбаната средина во која живеат. Иконите на минатото, високите објектите според кои жителите и посетителите се ориентираат во прoсторот, по само половина век полека почнаа да исчезнуваат. Кај нас ситуацијата е поинаква. Без да се навлегува во оправданоста и потребата за високи објекти во земјата, нивната изградба сама по себе налага уште подобро решавање на меѓусебните односи и обврски не само во овие објекти, туку и во сите повеќестанбени објекти воопшто. Ова е особено важно кога станува збор за повисоките објекти, каде безбедноста на објектот зависи од редовното одржување на системите за заштита на објектот, но и други фактори.

ГРАДЕЖНИШТВО 10 СТАНБЕН КОМПЛЕКС „АКТЕР ГАЛАКСИ“, СОЧИ

ОД РЕДАКЦИЈАТА

главен и одговорен уредник: Дејан БУЃЕВАЦ новинари: Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА

Насловна страница: СТАНБЕН КОМПЛЕКС „АКТЕР ГАЛАКСИ“, СОЧИ, РУСИЈА

ПОРТА Г Р А Д Е Ж Н И ШТВ О А Р Х И ТЕ КТУ Р А Е КО Л О Г И ЈА

214 НОЕМВРИ 2013

графички уредник: Дејан ДАВИТКОВ 90 ДЕНАРИ

фоторепортер: Кире ПОПОВ

Автори: SPEECH ЧОБАН & КУЗНЕЦОВ

лектор: Костадинка СОЛЕВА

ГРАДЕЖНИШТВО 16 ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ТРАЈНОСТА НА АРМИРАНО-БЕТОНСКИТЕ КОНСТРУКЦИИ

Издавачки совет: Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх. - претседател проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА, дипл.град.инж. Вања ДОНЧЕВА, дипл.инж.арх. Александра ПЕТРОВСКА дипл.инж.арх. проф. д-р Катерина ДОНЕВСКА дипл.град.инж. Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје Ул. Васил Ѓоргов број 21, влез 2, локал 9, 1000 Скопје

ИНТЕРВЈУ 22

МИХАИЛ ТОКАРЕВ: МОРА ДА СЕ ПРИСПОСОБИМЕ, БИДЕЈЌИ ВРЕМЕТО ЌЕ НÈ ПРЕГАЗИ

АРХИТЕКТУРА 28

Тел: 3109 311; 3151 311; Факс: 3132 924 e-mail: porta3@porta3.com.mk www.porta3.com.mk Печати:

УМЕТНОСТА ГРАДИ УМЕТНОСТ

Маркетинг:

ДРВНА АРХИТЕКТУРА 34 НАУКА И ГРАДБА ВО ЕДНО

РЕПОРТАЖА 40

ГРАД ПО МЕРКА НА ЧОВЕКОТ

ЕКСПЕРТ 44

ПАДОТ И ПОДЕМОТ НА ВИСОКИТЕ ОБЈЕКТИ

ТЕХНОЛОГИИ 46

biroproekt@biroproekt.com.mk marketing@porta3.com.mk Тел: 3243 790; 3243 797 Fax: 3243 796 Моб: 072 248 796 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден. жиро сметка: 300000001995035 во Комерцијална банка АД Скопје ЕДБ: 4030004528485 Првиот број на списанието Порта3 излезе на 29.12.2004 година

AUTODESK UNIVERSITY 2013

ЕКОЛОГИЈА 50

ЧОВЕШТВОТО СЕ ДАВИ ВО СОПСТВЕНИОТ ОТПАД

надворешни соработници: Ангел СИТНОВСКИ Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА) Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ Александра ШЕКУТКОВСКА Анастасија НИКОЛОВСКА Андреа ЈАМАКОСКА Билјана САВИЌ Бојана ФИЛИПОВИЌ Биљана СТОЈАНОВИЌ Владимир Б. ЛАДИНСКИ (AНГЛИЈА) Даниела МЛАДЕНОВСКА Драган РИСТОВ Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА) Ивана ГРУПЧЕ Кате АНТЕВСКА Михаил ТОКАРЕВ Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА Сашо КУЗМАНОВСКИ Трајче СТОЈАНОВ Филип ФИЛИПОСКИ Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)

Редакцијата на Порта3, не се согласува со сите ставови објавени во списанието.

инфо

МИХАИЛ ТОКАРЕВ ДОБИТНИК НА НАГРАДАТА „АНДРЕЈА ДАМЈАНОВ“ ЗА 2013

Чувар на делото на големите мајстори Професорот Токарев е Учител кој благодарение на своето творештво и својот начин на поимање и пренесување на вистинските архитектонски вредности создаде армија од генерации, кои научија дека архитектурата е секогаш онаква каква што е градителската заедница

рхитектот и професор во пензија Михаил Токарев е 24-от лауреат на наградата „Андреја Дамјанов“, што ја доделува Асоцијацијата на архитекти на Македонија. Наградата му беше врачена за особени дострели и личен придонес во развојот на архитектурата во Македонија. Пред многубројните гости, колеги и поклоници на делото на Токарев, за неговото творештво зборуваше претседателката на ААМ Сања Раѓеновиќ-Јовановиќ, која истакна дека „доделувањето на наградата за 4

ПОРТА

29 ноември 2013

2013 година, се случува во еден мошне деликатен и осетлив миг во формирањето на архитектонската свест и оди токму во рацете на професорот Михаил Токарев, токму кај оној што умее да го чува, почитува и штити од заборав делото на големите мајстори, во рацете на професорот, каде ќе најде мир и спокој, кај својот чувар“. Според Раѓеновиќ-Јовановиќ, професорот Токарев е на некој начин Џорџо Вазари во Македонија. „Чест ми е што конечно во Македонија можеме да се пофалиме дека и ние имаме издаваштво во областа на архитектурата. Професорот Токарев успеа да ја собере на едно

место таа драгоцена лабораторија за продуктивни архитектонски и уметнички истражувања, и да ни овозможи сите во рака да држиме една цврста основа која нè воспитува во насока на формирање на современа креативна мисла. Ви благодарам, професоре, за основата и Ви честитам на храброста. Бидејќи, како што и самиот велите, покрај многу работа и знаење, потребна е и храброст за да се соочиме со делата на големите творци, дела кои претставуваат највозвишени творби на човечкиот ум и раце, пред кои запира здивот“, рече претседателката на ААМ.

инфо

Во своето понатамошно обраќање до присутните, таа нагласи: „Професорот Токарев е Учител кој благодарение на своето творештво и својот начин на поимање и пренесување на вистинските архитектонски вредности создаде армија од генерации, кои научија дека архитектурата е секогаш онаква каква што е градителската заедница; научија дека ако станат подобри луѓе тоа воедно значи подобра заедница и квалитетна архитектура; научија да ги препознаваат големите архитектонски имиња и дела; научија дека историјата е учителка на животот; научија како во еден деликатен и неблагодарен момент безрезевно и храбро се брани архитектурата со знаење, умеење, научен аргумент; научија дека убавата архитектура никој не може да ни ја земе, а дека другата не е ни важна; научија да ги почитуваат големите мајстори; научија да го бараат она што навистина го сакаат. Во спротивно, ќе нè натераат да го сакаме она што ни го даваат“. Образложувајќи ја одлуката на комисијата што му ја додели наградата, членот на Академијата на ААМ, архитектот Трајко Димитров, ги нагласи најмаркантните и, по мислење на Комисијата, најважните постигања на Токарев. Неговиот личен капитален и издавачки проект „100 години модерна архитектура“ во три тома, бројните проект - елаборати од широката сфера на заштитата и ревитализацијата на

нашето недвижно културно наследство, издавачки проекти реализирани за потребата од неговата стручно-научна и педагошка дејност, успешно учество во бројни јавни и анонимни архитектонски урбанистички конкурси и друго. „Во оваа пригода не смееме да ја заборавиме серијата, што во подолг период излегува во списанието ‘Порта 3‘, како негов личен прилог во сферата на поширокото перманентно едуцирање на архитектите и бројните читатели на ова списание“, нагласи Димитров. Заблагодарувајќи се на наградата, Михаил Токарев изјави: „Доделувањето на наградата ‘Андреја Дамјанов‘, за мене има големо значење бидејќи таа ми е доделена од колеги архитекти, кои се своевидни мајстори на просторното творештво. Таа е признание за мојата 45-годишна работа и активност во областа на архитектурата. А, архитектурата јас ја практикувам како широка област на дејствување, и тоа истовремено и подеднакво во четири насоки, како професор, истражувач, проектант и публицист“. Токарев упати и порака и апел до ААМ и до нејзината Академија, енергично да го поддржуваат и практикуваат слободното архитектонско творештво, создадено во духот на настапувачкото високо развиено технолошко информатичко општество, притоа не заборавајќи ги искуството и поуките од нашето градителско минато.

29 ноември 2013 ПОРТА

www.kingspan.com

Опис на објектот: СП Маркет, населба Тафталиџе, Скопје Користени материјали:

Сендвич панел со огноотпорна термоизолациона исполна IPN, модел на панел за фасадно обложување AWP100 mm боја RAL 9006, Сендвич панел со огноотпорна термоизолациона исполна IPN, модел на панел за кровно обложување RW100 mm

www.kingspan.mk ПОРТА3 29 ноември 2013

тел: +389 75 80 77 00

региони

НОВ ТРГОВСКИ ЦЕНТАР ВО ШТИП

Косовски „Елкос“ гради голем трговски центар Градежните работи на овој проект се очекува да завршат до Нова година. Инвестицијата значи и комунален надоместок за уредување на градежното земјиште од над 12 милиони денари, средства кои се многу важни за општината. Драган РИСТОВ

а штипскиот пазар влегува „Елкос груп“ од Скопје, која купи градежно неизградено земјиште во Штип, во сопственост на Република Македонија со вкупна површина од 13.857 м² во КО-Штип 3. Станува збор за фирма од Косово која има искуство во конструкцијата и работата со супермаркети и синџири на трговски центри во Косово и во Албанија. Веќе два месеци на терен е работна механизација која има за цел да ги исполни сите рокови и од новата 2014 година да го

пушти во употреба новиот супермаркет. Што се однесува до техничките детали, инвеститорот, друштвото за трговија и услуги „Елкос груп“, располага со доволно површина која освен објектот вклучува и голем паркинг простор и урбано зеленило: - Со цел целосно да се оформи градежната парцела, инвеститорот иницираше постапка за отуѓување на градежно земјиште по пат на непосредна спогодба за површина од 19 м², со што се оформи целосно парцелата. Сега инвеститорот има во сопственост 13.857 м². Правосилно одобрение за градење

на инвеститорот му е издадено на 5 септември, кога и отпочна со градба. Во текот на постапката за издавање на електронско одобрение за градење, општина Штип склучи договор за утврдување на комунален надоместок за уредување на градежното земјиште за корисна површина со вкупна вредност на комуналниот надоместок во висина од 12.739.340 денари, кој износ инвеститорот го има подмирено во целост – изјави Ана Деспотовска, соработник во секторот за градежно земјиште во општина Штип. Градежното земјиште се наоѓа во 

29 ноември 2013 ПОРТА

региони Илчо Захариев

вонцентрално населено место со основна намена комерцијални и деловни намени, а компатибилни класи на намена домување во станбени згради и компатибилна класа на намена групно домување. Основниот проект го изработи „Развоен инженеринг“ - Штип, со што на инвеститорот му беше дадено одобрение за градба

СЕ УРЕДУВА ДЕСНАТА СТРАНА НА РЕКА БРЕГАЛНИЦА По уредувањето на дел од левата страна на река Брегалница, која вклучуваше изготвување на патека на потег од камениот мост кон горниот тек на реката, поставување на клупи и осветлување, општина Штип во соработка со Дирекцијата за заштита и спасување започна со утврдување на десниот брег на река Брегалница. Зафатот вклучува зацврстување на брегот на реката, со цел тој да биде приспособен за прифаќање на поголеми количини вода и таа да биде регулирана со утврден насип или регулација на брегот. 8

ПОРТА

29 ноември 2013

на супермаркет од втора категроија. Архитект на инвеститорот е Валдет Гаши од Пеќ, Косово, додека изведувач е фирмата „Вединг“ од Косово, со која инвеститорот соработува долги години. Основачи на „Елкос груп“ од Скопје се Фатос Ислами и Рамиз Келеменди. - Ние, како општина и како одделение за

урбанизам, бевме комплетно посветени на проектот со цел на инвеститорот да му се овозможи да го купи градежното земјиште и да го изгради супермаркетот, бидејќи многу добро знаеме дека продажбата на градежно земјиште е главен извор на средства по основ на комуналии за локалната самоуправа. Од друга страна, со законските измени, имаме нов момент во комуникацијата со потенцијалните инвеститори. Развиваме комуникација и односи кои ќе значат и привлекување на нови интересенти – вели Тања Николова од одделнието за урбанизам. Трговскиот центар е дел од синџирот на ETC маркети на инвеститорот, во кој продажбата главно ќе биде концентрирана на прехранбени производи, со доста прифатливи и прилично ниски цени на производите изложени во маркетот, и достапни за сите. Според инвеститорот, постои голем интерес за изнајмување на деловни простори кои ќе бидат наменети за кафе-барови, мини-ресторани и друго. Оваа локација во населбата Сењак во Штип, со години беше запуштена, иако нуди голем потенцијал за градот. По изградбата на двете станбени социјални згради, дојде до уредување на дел од земјиштето. Низ локацијата поминува улицата „Борис Крајгер“ која ја дели површината на два дела. На десната страна се гради новиот трговски центар, додека на левата страна

региони

земјиштето го зеде Агенцијата за млади и спорт. Тука веќе се градат спортски терени, со што некогашната запуштена површина ќе се претвори во едно од најубавите места на Штип. Во завршна фаза е мултифункционален спортски терен за фудбал, ракомет и кошарка, а ќе следи и конструкција на две тениски игралишта. Локалната самоуправа ќе преземе активности за конструкција на паркови површини со клупи и шетачки патеки

и дополнително разубавување на просторот со локација за детски зони со лулашки и други реквизити. - Не треба да заборавиме дека на околу 300 метри подолу е продадено земјиште за уште еден трговски објект, кој најверојатно ќе се дооформи со дополнителни содржини. Тоа значи дека овој дел на Штип доживува процут. Имаме нов гигантски приватен станбен комплекс, тоа е зградата на „Топ инвест“, тука е

новата спортска сала „Јордан Мијалков“, Универзитетот „Гоце Делчев“ работи на проект за нов модерен студентски дом, што значи имаме вистинска модерна урбана целина која многу значи за Штип – вели штипскиот градоначалник, Илчо Захариев. Освен ова, како што додава Захариев, крајниот дел на улицата, од спротивниот крај вклучува локации за уште најмалку осум станбени единици кои наскоро ќе бидат пуштени на продажба. 

29 ноември 2013 ПОРТА

градежништво

ВО ПРЕСРЕТ НА ЗИМСКИТЕ ОЛИМПИСКИ ИГРИ ВО СОЧИ, ГРАДОТ ДОБИ НОВИ ОБЕЛЕЖЈА

Станбен комплекс „Актер Галакси“

Непрекинатите линии на архитектурата на „Актер Галакси“ како да ги повторуваат морските бранови и ги оцртуваат терасите, а силуетата на коплексот ја продолжува линијата на планинските врвови и создава хармоничен незаборавен акцент меѓу постојните објекти. Објектот е со уникатна каскадна форма и го привлекува вниманието на прв поглед. Тој е еден од најнеобичните, најлуксузните и најатрактивните станбени комплекси во најголемиот туристички центар во Русија, а се наоѓа директно на брегот на Црното Море.

еколку месеци пред почетокот на Зимските олимписки игри во Сочи, работите на подготвките за нив привршуваат. Сочи и околината за неколку години се видоизменија. Инвестициите од околу 50 милијарди долари само во изградбата

ПОРТА

29 ноември 2013

Предраг КОЧОВСКИ, дипл.инж.арх. на спортски комплекси, олимписки објекти и хотели се дел од она што е вложено. Токму олимписките игри беа повод за инвестирање и во други области, како што е инфраструктурата, но и приватни инвестиции во изградбата на станови. Еден од нив е станбениот комплекс „Актер Галакси“. Неговата изградба започнала

во јуни 2011 година, а завршувањето на проектот е предвидено за декември 2013 година. Интересно е дека при изведувањето на армирано-бетонската конструкција на објектот се користени адитиви за бетон, пластификатор Флуидинг-М и додаток за зимско бетонирање Хидрозим-Т, производи на „Адинг“, Скопје.

градежништво Основа на 9 кат

ПОДАТОЦИ ЗА ПРОЕКТОТ

Автор на проектот е архитект Сергеј Чобан, партнер на проектантското биро „SPEECH Чобан & Кузнецов“, основано во 2006 година како резултат на долга соработка на чело со Сергеј Чобан од Берлинската канцеларија „NPS tchoban voss“ и нејзиното московско претсавништво „Чобан и партнери“, со проектантското биро „С.П. Проект“, кое беше предводено од Сергеј Кузнецов. „SPEECH Чобан & Кузнецов“ денес е една од водечките архитектонски фирми во Русија. Проектантското биро се фокусира на дизајн на згради и комплекси со различни функции, изработка на урбанистички концепти, како и создавање на внатрешни дизајн решенија. Успешната реализација на проекти на Сергеј Чобан и Сергеј Кузнецов е резултат на стекнато искуство во Германија и Русија, кое им овозможува примена на најновите западни материјали и градежни технологии за специфичната имплементација во проектите за руските услови. Важна улога, исто така, игра рационалната организација на процесот на проектирање, професионалноста на вработените и техничката опременост на бирото. За својот проект архитект Чобан вели: „Непрекинатите линии на архитектурата на „Актер Галакси“ како да ги повторуваат морските бранови и ги оцртуваат терасите, а силуетата на коплексот ја продолжува линијата на планинските врвови и создава хармоничен незаборавен акцент меѓу постојните објекти“. Објектот има 30 ката и се состои од

674 апартмани. Минималната површина на апартманите е 87 м², а максималната – 516 м². Апартманите се одликуваат со слободно планирање на просторот, оставајќи максимум можност за креативност и имагинација при проектирање на ентериерот, со панорамски поглед на Црно Море. На горните катови од комплексот се расположени дуплекси со големи станбени површини и големи отворени тераси наредени во каскада. Локацијата на комплексот е идеална, се наоѓа во близина на морето, со убава, добро одржувана плажа, приватна инфраструктура, идеални услови за одмор и рекреација. Сето тоа го прави „Актер Галакси“ омилена

дестинација за секој што ја цени удобноста, спокојството и убавината на модерната архитектура и прекрасната еколошка животна средина. Комплексот е сместен на локација со површина од 2,25 хектари. Целиот комплекс е живописен парк со суптропска вегетација и поглед на бескрајните морски простори, а од друга страна, со величествен поглед на планинските врвови на планината Кавказ. Дуплексите со тераси, пространите апартмани со балконски лоџи, големите прозорци, многу светлина и воздух – даваат квалитет на едно современо живеење. Архитектите на „Актер Галакси“ му подарија на секој жител на комплексот 

Карактеристичен апартман

29 ноември 2013 ПОРТА

градежништво Тој е еден од најнеобичните, најлуксузните и најатрактивните станбени комплекси во најголемиот туристички центар во Русија, а се наоѓа директно на брегот на Црното Море, недалеку од хотелот со четири ѕвезди од ланецот „Радисон САС“ на најпознатата и најдолга улица во Сочи – Курортни проспект 105а, само пет минути возење со автомобил од центарот на градот, 15 минути од аеродромот. Тоа е и главната предност на локацијата на зградата удобен превоз, близината на градската инфраструктура, а истовремено се наоѓа на плажа на брегот на Црното Море.

ИНФРАСТРУКТУРА НА КОМПЛЕКСОТ

ШИПОВИ Фундирањето на објектот е изведено на шипови со дијаметар 1.200 мм , и должина од 25 до 30 м, вкупно се изведени 600 шипа, бушени, армирани и бетонирани во тлото од аргилит и песочни слоеви. Шиповите се поставени на средно растојание од 3,5 м. Бушењето на шиповите е изведувано со машина Bauer BG36, а изработката на арматурниот кош на шиповите е изработуван со машина MEP.

прекрасен поглед од нивните апартмани и максимум сончева светлина. Добро одржуваните алеи, суптропските дрвја од ретки видови, пејзажното уредување, декоративните тревници и цветните леи,

исклучителните мали архитектонски форми – сето тоа хармонично го вклопува комплексот во околниот природен пејзаж. Објектот е со уникатна каскадна форма и го привлекува вниманието на прв поглед.

Бидејќи комплексот е класифициран како елитен, неговата инфраструктура нуди се што е потребно за едно навистина удобно и релаксирано живеење: сопствена плажа, затворени и отворени базени со морска вода, добро опремени детски игралишта, спа центар со салон за убавина, спортски терени за деца и возрасни, бутици, фитнес клуб, две тениски игралишта, бар и ресторан, зимска бавча, сервисни служби, подземен паркинг, а во парковската зона на комплексот има и патеки за џогирање. Проектот „Актер Галакси“ е прогласен за најдобар туристички комплекс во Русија за 2012 година.

РЕАЛИЗАЦИЈА

Во реализацијата на проектот учествува компанијата ЗАО „МР Групп“, носител на работите и главен инвеститор, која има статус на водечки инвеститор во Русија. Квалитетот на изградба на комплексот „Актер Галакси“ ги задоволува домашните и меѓународните стандарди. Главен изведувач на работите е српската компанија АО „Путеви“ од Ужице, филијала во Сочи - еден од лидерите во изградбата на технички сложени објекти, присутна на рускиот пазар од 1994 година. Со оглед на сеизмичката активност во регионот, при изградбата на комплексот „Актер Галакси“ се извршени сите неопходни противлизгачки работи со примена на иновациски технологии кои овозможуваат објектот да издржи максимални сеизмички потреси од 9 степени.

АРХИТЕКТОНСКО РЕШЕНИЕ

Армирање и бетонирање на темелна плоча 12

ПОРТА

29 ноември 2013

Основата на објектот претставува една затворена издолжена форма, која асоцира на капка, солза. Приземните катови содржат влезна вестибилна група, заедничка општествена зона, зона на фитнес,

градежништво ресторан со 100 места, кафе-бар, административни и помошни простории. Секој кат во однос на претходниот под него е повлечен и на тој начин се формирани скалести (каскадни) тераси. Брановидната форма на терасите и лоџите го заобиколуваат основниот обем на објектот, а така пресечените катови се шират кон врвот и создаваат неповторлив изглед на леснотија на волумени. Објектот има 30 ката, 26 надземни и четири подземни. Вкупната површина на изведениот објект изнесува 132.000 м². Висината на објектот е 116 м. Објектот содржи две изолирани секции групирани околу атриумот и внатрешниот двор. Атриумот се протега од четвртиот до десетиот кат на предниот дел на објектот и ограничен е со заеднички коридори. Просторот на внатрешниот двор се протега по цела височина на надземниот дел на објектот од кота 0.00 до покривот или околу 100 метри, единствен од ваков вид покриен со проѕирна конструкција што овозможува природно осветлување на внатрешниот простор на објектот. Во објектот се предвидени четири технички ката, на -4, -3, -2 и +11 кат. Објектот рсполага со подземна гаража расположена на -2 и -3 кат, со капацитет за 111 возила. Врската помеѓу надземниот и подземниот дел на објектот се одвива со помош на одделни скали и лифтови. Предниот дел на објектот – носот е ориентиран кон морето и има одделен вестибил, со што се овозможува посебен излез кон морето и зоната на паркови за станарите на комплексот. Излезот е обезбеден со посебна група на лифтови. Горните катови подразбираат организација на апартманите околу четири јадра. Во центарот на секое јадро се наоѓаат скали, лифтови и технички јазел. Јадрата содржат лифтовски хол со панорамски лифтови (вкупно 10), скали за евакуација, лифт за пожарни отсеци и технички простории. Влезот во апартманите се одвива преку заедничките коридори и галерии, отворени кон внатрешниот двор на објектот. Катната височина на станбениот дел изнесува 360 см. Покривот на објектот е рамна проодна тераса која се користи.

ИЗВЕДБА НА АРМИРАНО-БЕТОНСКАТА КОНСТРУКЦИЈА НА ОБЈЕКТОТ АБ конструкцијата е изведена со користење на шест крана и четири стационирани бетонски пумпи со распределени стрели. Согласно проектот, АБ конструкцијата, плочите и гредите се изведени со бетон со јакост на притисок марка В30 (одговара на наша марка МБ40), а ѕидовите и столбовите се изведени со бетон В30 и бетон В40, водонепропустливост W8 и отпорност на мраз F100. За изработка на бетонот се користени следните материјали: портланд цемент марка 500 Д0, кварцен песок со Мкр=2,5-3,0, чакал со фракции 5-20 мм со марка на јакост не помала од 1000, вода и адитиви за бетон, производи на АДИНГ Скопје, пластификатор Флуидинг-М (со дозирање 1%) и додаток за зимско бетонирање Хидрозим-Т (со дозирање 1%). Во армирано-бетонската конструкција на објектот се вградени вкупно 90.000 м3 бетон.

КОНСТРУКТИВНО РЕШЕНИЕ

Разработката на проектната документација е направена врз основа на СТУ – Специјални технички услови бидејќи објектот отстапува од постојните стандарди и нормативи СНиП, обусловени од техничката задача – проектираниот објект отстапува по својата висина и катност, и по должината на еден од блоковите, разделени со антисеизмички дилатации. 

29 ноември 2013 ПОРТА

градежништво

АТРИУМ Објектот содржи два атриума, мал и голем. Внатрешниот двор, односно големиот атриум е единствен по својата форма и големина. Има димензии во основа 87м х 22 м, висина 100 м, со површина од 1.700 м2. Атриумот e покриен со проѕирна конструкција што овозможува природно осветлување на внатршниот простор на објектот. Атриумот ги обединува функционално сите движења и комуникации. Во него се сливаат шест јадра со десет панорамски и седум стандардни лифта. Од галериите и коридорите што го обвиткуваат атриумот се остварува и врската до становите, глетката од галериите кон дворот и обратно, од дворот кон високите катови е восхитувачка и импресивна.

Носечката конструкција на објектот е изведена од монолитна армирано-бетонска конструкција. Конструктивниот систем на подземниот дел на објектот се состои од подолжни и попречни носечки ѕидни армирано-бетонски платна, со јадра на крутост, изведени преку скалестолифтовски јазли, делумно комбинирани со армирано-бетонски скелет во одделни зони. Вертикалните носечки конструкции се изведени од монолитен армиран бетон и имаат променлива дебелина, од 400 до 800 мм, која се намалува со покачување на височината на објектот. Меѓукатните конструкции се монолитни армиранобетонски континуирани плочи со конзоли на двете страни по целата должина, со дебелина од 250 мм. За обезбедување на крутоста на меѓукатната конструкција во зоните на концетрација на напрегањата, дебелината на плочата е зголемена на 400 мм. Надземниот дел на објектот е изведен од конструктивен систем со носечки надворешни армирано-бетонски конструкции. Овој систем се состои од столбови – пилони и армирано-бетонски греди по периметарот на објектот. Скалиштето е од монолитни армиранобетонски конструкции, кои работат заедно со вертикалните при сеизмички дејствија. Во објектот е применет крстест - ѕиден контруктивен систем во комбинација со 14

ПОРТА

29 ноември 2013

греден систем, кој се состои од вертикални елементи (ѕидови, јадра на крутост, столбови) поврзани во просторен систем на хоризонтални носечки конструкции (меѓукатни плочи и покриви). Објектот е пресечен по вертикала на два блока со сеизмички дилатации. Широчината на дилатацијата, т.е. растојанието помеѓу блоковите е променливо и изнесува од 100 до 500 мм. Должината на едниот блок изнесува 55,8 м, а на другиот 105,1 м. Пресметката на носивоста на конструкцијата на објектот е извршена со Модел на објектот како просторна конструкција, при што е земен коефициент на сеизмичност од 9 степени по скалата МЅК-64. Во армирано-бетонската конструкција на објектот се вградени 90.000 м³ бетон и 20.000 т арматура, или средно вградено е 222 кг арматура на 1м³ бетон. Внатрешните неносечки ѕидови и прегради се изведени од лесни сипорекс блокови и од гипс картон.

РОКОВИ

Армирано-бетонските работи се започнати во јули 2011, а се завршени во декември 2012 год., односно во рок од 18 месеци. Во овој период работеа просечно 350 работници месечно. Максималниот број на работници достигаше до 650 месечно,

а максималното количество на вграден бетон во конструкцијата на ѕидови и плочи изнесуваше 7.000м³ бетон месечно. (Авторот е директор на реализација на проектот Станбен комплекс „Актер Галакси“ - Сочи). 

градежништво

ФАСАДИ НА ГОТОВ ОБЈЕКТ

29 ноември 2013 ПОРТА

градежништво

ВЛИЈАНИЕ НА ЧЕЛИЧНИТЕ ВЛАКНА ВРЗ ГРАНИЧНАТА СОСТОЈБА НА ПУКНАТИНИ КАЈ АРМИРАНО-БЕТОНСКИТЕ ГРЕДИ

Зголемување на трајноста на армиранобетонските конструкции ас. м-р Дарко НАКОВ, проф. д-р Горан МАРКОВСКИ, УКИМ, Градежен факултет – Скопје, Катедра за бетонски и дрвени конструкции

етонот е материјал кој се добива со мешање на цемент, ситен и крупен агрегат, вода и евентуално хемиски додатоци, a настанува како резултат на стврднување на цементната паста. Покрај многуте позитивни својства, тој се карактеризира и со неколку негативни. Едно од неговите негативни својства, малата јакост на затегнување, делумно е надминато со пронаоѓањето на армираниот бетон кој претставува еден од првите успешни обиди на меѓусебно спрегање на два сосема различни материјали, бетонот и челикот, во една целина. Се уште малата јакост на затегнување и појавата на пукнатини биле предизвик за научниците дополнително да ја истражуваат можноста за подобрување на својствата на овој материјал.

ПОРТА

29 ноември 2013

Сл.1

Така, уште од почетокот на минатиот век, кратки парчиња од челик биле додавани во бетонот во обид да се подобри неговата јакост, дуктилност, трајност и да се надмине типичната карактеризација на бетонот како крт материјал. Но, поголема заинтересираност ниту од научните организации, ниту од градежната индустрија немало се до 1963 година, кога Romualdi и Batson ги објавиле резултатите од своето испитување на бетон, микроармиран со челични влакна. Веќе во 1964 година Broms и Shah детално ги проучуваат неговите механички карактеристики. Оттогаш започнува зголемениот интерес за микроармираниот бетон, попознат како фибер армиран бетон. Започнуваат интензивни истражувања ширум светот не само за својствата на новиот материјал, туку

и за утврдување на неговото влијание врз однесувањето на разни армирано-бетонски елементи. Иако се претпоставувало дека најголемата придобивка од додавањето на челичните влакна ќе биде зголемувањето на јакоста на затегнување, утврдено е дека подобрувањата се најголеми во однос на жилавоста, дуктилноста и развојот на пукнатините. Со намалувањето на широчината на пукнатините значително се зголемува трајноста на армиранобетонските конструкции, која моментално е една од најзначајните истражувачки области во градежништвото. Во моментов се употребуваат повеќе видови на влакна за микро армирање: челични, карбонски, стаклени, азбестни, полипропиленски, полиетиленски, арамидни, целулозни, акрилични и др.

градежништво Сите претходно наведени влакна варираат, како во механичките карактеристики, така и во нивната ефикасност и цена на чинење. Изборот на вистинскиот микроармиран бетон за одредена проблематика зависи од тоа кои својства би сакале да ги подобриме со неговото користење. Челичните влакна кои се користеле на почетокот при првите обиди за микро армирање биле прави и глатки. Оттогаш па се до денес, со цел да се подобри механичкото анкерување на самите влакна во цементната смеса, развиени се повеќе типови на челични влакна: полигонални, со свиткани краеви, со копчести краеви, со променлив дијаметар, спирални и др. Со произволната ориентација и распространетост на челичните влакна во бетонот се добива материјал кој е многу поотпорен на најразлични влијанија. Со вметнувањето на челичните влакна во самовградливиот и високојакостниот бетон, уште повеќе се подобруваат, истакнуваат и нагласуваат нивните позитивни својства. Затоа, се наметнува прашањето, дали со додавање на само мал процент на челични влакна во армираниот бетон се постигнува толку многу во подобрување на неговите најчувствителни карактеристики. Дали најупотребуваниот градежен материјал во светот, бетонот, ја пронајде својата идеална модификација и ја доби својата конечна форма?

ЕКСПЕРИМЕНТАЛНА ПРОГРАМА

За да се добие одговор на дел од погоре поставените прашања, обемна екпериментална програма во текот на 2011 и 2012 година беше реализирана на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ на Градежниот факултет во Скопје. Дел од експериментот беше наменет токму за

Сл.2а

утврдување на влијанието на челичните влакна врз развојот на пукнатините кај шест армирано-бетонски греди кои беа армирани и со обична ребреста арматура. Беа користени три типа на бетон, сите од класа на бетон C30/37 и со ист процент на ребреста арматура, а со различен процент на челични влакна. Гредите се со димензија на попречен пресек 15/28 cm и вкупна должина l=300 cm, Сл. 1.

reinforced concrete) кои содржеа 30 и 60 kg/m3 челични влакна, соодветно. Затегнатата и притиснатата арматура беа исти со цел да се утврди влијанието на челичните влакна. Беа користени челични влакна со свиткани краеви од типот HE1/50, произведени од Arcelor Mittal со дијаметар 1 mm, должина 50 mm и јакост на затегнување 1100 N/mm2. Составот на бетонот и експерименталната програма

Состав на бетонот

(kg/m3)

Цемент CEM II/A-M 42.5N

410

Вода

215

Водоцементен фактор, w/c

0.524

Агрегат: 0-4 mm (речен), 50% 4-8 mm (варовник), 20% 8-16 mm (варовник), 30% Тип бетон RC SFRC1 SFRC2

на Серија

A B C

875 350 525 Ознака

A11, A12 B11, B12 C11, C12

Челични влакна (kg/m3)

Зат. арматура

Прит. арматура

0 30 60

2Ø10 2Ø10 2Ø10

2Ø8 2Ø8 2Ø8

Табела 1. Состав на бетонот и екпериментална програма

Заедно со секој тип на бетон, беа земени и контролни тела за испитување на јакоста на притисок, јакоста на затегнување при свиткување со контролирана деформација, јакоста на затегнување при цепење, модулот на еластичност, како и деформациите од собирање и течење. Составот на бетонот беше идентичен за трите типа на бетон. Трите типа на бетон беа именувани како RC (reinforced concrete), SFRC1 и SFRC2 (steel fiber

заедно со ознаките на гредите се прикажани во Табела 1. Геометријата, користената арматура и начинот на товарење на микро армираните греди е прикажан на Сл.1. Сите шест греди од трите серии на бетон беа испитани до лом во вкупно 29 чекори на товарење (Сл.2). Систем за аквизиција, производство на Hottinger Baldvin-HBM, Германија, беше користен за континуирано меморирање со фреквенција f=1Hz на големиот број на податоци за 

Сл.2б

29 ноември 2013 ПОРТА

градежништво нанесената сила, деформацијата во средина на гредите и дилатациите во притиснатата и затегнатата арматура, како и дилатациите во притиснатиот и затегнатиот раб на бетонот. Пресата, дигиталниот угибомер и мерните ленти за регистрирање на дилатациите беа производ на фирмата Kyowa, Јапонија. Во секој чекор на товарење, дилатациите во средниот пресек на гредите, како и во притиснатиот раб на бетонот беа мерени со механички деформетар, производство на Hugenberger, Швајцарија, со база од 250 mm. Деформациите долж гредата беа мерени и со механички угибомери на пет позиции и дополнително два угибомери над потпорите, производство на Stopani, Италија. Широчините на пукнатините беа мерени во секој чекор на товарење во областа со константен момент на свиткување, Растојание Средна со микроскоп за пукнатини, произведени од Controls, Италија. меѓу вредност Тип на Греда Точноста на мерењата на микроскопот за пукнатини е 0,02 mm.

пукнатини srm (cm)

бетон

РЕЗУЛТАТИ

Местоположбата на пукнатините, нивната форма и широчина беа регистрирани во сите 29 чекори на товарење при испитувањето до лом. Резултатите од експерименталното истражување ќе бидат прикажани преку растојанието меѓу пукнатини и широчината на пукнатините. Експерименталните резултати се споредени со предлогот на RILEM TC 162 за микроармиран бетон со челични влакна, кој е базиран на Eurocode 2.

РАСТОЈАНИЕ МЕЃУ ПУКНАТИНИ

Измереното растојание меѓу пукнатини е прикажано во Табела 2.

RC SFRC1 SFRC2

A11

13.10

A12

14.70

B11

11.99

B12

13.68

C11

9.14

C12

14.50

srm (cm) 13.90 12.84 11.82

Табела 2. Растојание меѓу пукнатини

RILEM TC 162 има предложено израз (Израз 1) базиран на Eurocode 2, во кој челичните влакна се земени предвид преку односот Lf/ df (должина/дијаметар на челичните влакна) и коефициент 50, кој е добиен како резултат на линеарна регресиона анализа на експериментални резултати. Останатите коефициенти се исти како и за армиран бетон: k1 ги зема предвид атхезионите карактеристики на арматурата (0.8 за ребреста и 1.6 за глатка арматура), k2 ја зема предвид формата на дијаграмите на распределба на дилатациите (0.5 за затегнување при свиткување и 1.0 за аксијално затегнување), ρr е ефективниот процент на армирање. За армирано-бетонските греди, предложениот израз во Eurocode 2, значи изразот 1 без делот во вторите загради, дава резултат за растојанието меѓу пукнатини од 13.36 cm. Истиот резултат се добива и за гредите што содржат челични влакна, со оглед на тоа што односот должина/дијаметар на челичните влакна е токму 50 Конечната форма на пукнатините и растојанието меѓу пукнатините е прикажана на Сл.3.

ШИРОЧИНА НА ПУКНАТИНИ

Широчината на пукнатините беше мерена на делот од гредата со константен момент на свиткување, а добиената зависност сила – широчина на пукнатина како средна вредност од две греди за трите типа на бетон RC, SFRC1 и SFRC2 е прикажана на Сл. 4. Широчината на пукнатините на нивото на силата при експлоатационен товар која е еднаква на моментот на свиткување (Mg+q=9.1kNm), се прикажани во Табела 3. Широчината на пукнатините е пресметана според Eurocode 2 како производ на растојанието меѓу пукнатини и измерената дилатација во експериментот и се прикажани исто така во Табела 3.

Широчина на пукн. (Eксп.)

Широчина на пукн. (EC2)

wm (mm)

0.121

0.106

SFRC1

0.118

0.095

SFRC2

0.024

0.051

Тип на бетон

ПОРТА

Табела 3. Широчина на пукнатини 29 ноември 2013

Сл. 3

градежништво ЗАКЛУЧОЦИ

- Со експерименталната програма беше потврдено дека растојанието меѓу пукнатини се намалува со додавање на челични влакна. Додавањето на 30 kg/m3 челични влакна резултираше во намалување на растојанието меѓу пукнатини за 7,6%, додека додавањето на 60 kg/m3 челични влакна резултираше во намалување на растојанието меѓу пукнатини за 15%. - Имајќи ги предвид намаленото растојание меѓу пукнатини и измерените помали дилатации во затегнатата зона за микроармираниот бетон, логично е да се

добијат помали широчини на пукнатини. Додавањето на 30 kg/m3 челични влакна до нивото на експлоатационен товар не влијаеја значително на намалување на широчината на пукнатините, додека пак додавањето на 60 kg/m3 ја намалија широчината на пукнатините за пет пати во однос на обичниот армиран бетон. EC 2 дава добри резултати за обичниот армиран бетон RC и првиот тип на микроармиран бетон SFRC1, додека за вториот тип на микроармиран бетон со 60 kg/m3 челични влакна дава преголеми вредности заради тоа што остаточната јакост на затегнување

која е значително поголема во овој случај, не е земена предвид. - Со предлогот на RILEM за пресметка на растојанието меѓу пукнатини, кој е валиден за однос Lf/df ≥ 50, за однос од точно 50, што беше случај во ова истражување, не би требало да има разлика во растојанието меѓу пукнатини кога ќе се спореди со обичниот армиран бетон. Се чини дека треба да се земат предвид и други фактори кои влијаат на растојанието меѓу пукнатини, како и да се предложи нов израз кој би соодветствувал со новата верзија на Eurocode 2 (2004). 

Сл. 4

ПАРКИНГ СИСТЕМИ адреса: ул. Никола Карев бр. 20, 1000 Скопје, п. фах: 356 тел./факс: +389 2 2465 467 e-mail: izgradba@gmail.com www.parkingsistemi.com.mk www.facebook.com/izgradba 29 ноември 2013 ПОРТА

градежништво

Реконструкција - замена на водоводни цевки на улица Шишка во Кавадарци Љубенка СТОЈАНОВА ТРЕНДАФИЛОВА, дипл.град.инж., ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје Тања РИДОВА, дипл.град.инж., ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје Ѓорѓи СОКОЛОВСКИ, дипл.град.инж., ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје

о рамките на македонската програма за водовод и канализација, ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл, за ЈП „Kомуналец“ од Кавадарци, изработи Основен проект за реконструкција – замена на водоводни цевки со нови материјали. Поради дотраeност на поголемиот дел од дистрибутивните цевководи на водоводната мрежа, кавадаречки „Kомуналец“ одлучи да изврши замена на цевководи на кои се јавуваат најголем број дефекти. Со овој проект во првата фаза, по барање на инвеститорот, е предвидена реконструкција на дел од цевководот на улица Шишка со должина од 0+100,00 - 1+850,00, со што ќе бидат опфатени и поголем дел од приклучните шахти.

ПОРТА

29 ноември 2013

Во втората фаза е планирано да се изведат следните улици: - Преостанат дел од улица Шишка со должина 0+000,00 - 0+100,00 и 1+850,00 - 2+284,09 - Улица Охридска со должина од 355,87 m - Улица Горски венец со должина од 107,6 m - Улица Пелагонија со должина од 109,75 m - Улица Питу Гули со должина од 113,74 m - Улица Раштани со должина од 111,27 m Раководејќи се од решението за хидротехнички услови за изработка на техничка документација од ЈП „Комуналец“ – Кавадарци, предвидено е водоводните линии да бидат од дуктилно железни цевки со дијаметри DN 400 mm и DN100

mm, NP10 бари. Со хоризонталното решение е обезбедена реконструкција на водоводните линии, а за дел се усвоени поголеми дијаметри бидејќи со тек на време е променет бројот на жители па и потребите за вода се поголеми. Водоводните линии по улиците Горски венец, Пелагонија, Питу Гули и Раштани се поврзани на водоводната линија на улица Максим Горки, а со нивната реконструкција и приклучување на водоводната линија на улица Охридска ќе се добие циркулационо кружење на водата. На секој приклучок посебно е предвиден вентил и во случај на хаварија на еден од доводните цевководи снабдувањето со вода ќе се врши преку другиот приклучок. На улица Шишка се предвидени приклучоци за цевководите од приклучните улици.

градежништво

Предвидени се и нови противпожарни хидранти за обезбедување на противпожарна заштита на објектите долж трасата на цевководот. Главен изведувач на работите беше ЦМЦ од Скопје во конзорциум со Градба - Промет од Кавадарци, а координатор

на работите беше градежниот инженер Маријан Прескакулев, вработен како раководител во ОЕ Водовод Кавадарци. Изведбата на сите градежни работи заврши во рок и во рамките на предвидениот буџет. Стварно изведената должина на цевководот е 2.025 м што е за 275 м повеќе

од предвиденото со правата фаза, а е овозможена од фондот за непредвидени работи што беше составен дел на буџетот. Изведени се сите пет приклучоци на улица „Шишка“, како и преминот под реката Луда Мара со шахти на двете страни од реката и бетонски праг за заштита на цевководот.

29 ноември 2013 ПОРТА

интервју

МИХАИЛ ТОКАРЕВ

Мора да се приспособиме, бидејќи времето ќе не` прегази Крајно време е да најдеме начин како да вметнеме барем едно наше камче во мозаикот на скорешниот глобализиран свет, во спротивно ќе се обезличиме Дејан БУЃЕВАЦ

Наградата „Андреја Дамјанов“ ја добивте заради Вашето практикување на архитектурата во четири насоки, односно како професор, истражувач, проектант и публицист. Во која од овие области, Вие себеси најмногу се наоѓате?

 Тешко би можел да одлучам кое од овие четири мои „деца“ најмногу го сакам, бидејќи на сите нив им посветив големо внимание и љубов, придружени со многу, многу труд. Секое од нив има свој карактер, значење, вредности и убавини, кои мислам дека душевно ме исполнуваат и придонесуваат да се чувствувам како комплетна професионална личност. Како професор, среќен сум што голем број мои бивши студенти жнеат редица професионални успеси и што деновиве ми испраќаат пораки дека се гордеат со тоа што сум бил нивен професор, ментор и слично. Како истражувач, јас се гордеам со тоа што дел од моите научно-истражувачки трудови се објавени во неколку зборници од значајни меѓународни симпозиуми. Се разбира, претходните достигнувања би останале само на хартија доколку

тоа практично не сум го докажал преку бројни реализирани проекти, пред сè од областа на заштитата и ревитализацијата на градителското наследство.

На врачувањето на наградата, претседателката на ААМ, Сања РаѓеновиќЈовановиќ Ве спореди со големиот Џорџо Вазари во однос на развојот на архитектонското издаваштво на македонски јазик. Од каде овој поттик најголемиот дел од својата професионална активност да го посветите токму на овој сегмент од архитектонската наука?

 Не би рекол дека најголемиот дел сум го посветил на овој сегмент, туку дека тој се има спонтано развивано, паралелно со сите останати. Практикувањето на просветната и проектантската дејност, без претходни соодветни истражувања на нивните теориски основи, едноставно не би можеле да застанат на нозе. Секако дека е значајно тоа што моите поголеми издавачки проекти се објавени на македонски јазик, но сметам дека е позначајно тоа што тие имаат добиено признанија на

Реконструкција и ревитализација на дел од улицата „Маршал Тито“ во Струмица

ПОРТА

29 ноември 2013

меѓународно ниво, како што е Дипломата од Светското триенале на архитектурата во Софија (2006), а некои од нив се препорачани како универзитетска учебна литература, на пример во Нови Сад.

Заштитата и ревитализацијата на градителското наследство и нивната современа интерпретација претставуваат препознатлив белег на Вашето творештво. Колку ова Ви помогна да се реализирате и како архитект во практична смисла?  Не многу, бидејќи не сум добар менаџер за добивање апликативни задачи, туку речиси сите мои проекти

интервју се изработени по нарачка. Од друга страна, мојата соодветна иницијатива во почетокот на 80-тите години не беше доволно широко прифатена. Основната идеја се состоеше во создавањето на архитектонски идентитет на нашиот регион со помош на таканаречената метода на инвенција, која содржи инспирација од наследените архитектонски вредности и нивна современа интерпретација според принципите на аналогија или асоцијација. Во таа насока, тогаш веќе беа реализирани неколку значајни објекти, како што се: зградата на МАНУ, Универзитетската библиотека, ГТЦ во Скопје и други, но наскоро повторно се врати „безличниот“ интернационален стил и така иницијативата постепено згасна. Доколку продолжеше таа развојна линија во нашата современа архитектура, сметам дека во почетокот на втората деценија од XXI век немаше да се постави прашањето: Каде оди македонската архитектура?

на неколку поединечни објекти и проектите за ревитализација на цели улични потези со таканаречената староградска архитектура од првата четвртина на XX век.

По завршувањето на факултетот, Вие продолживте да ја практикувате струката во ателјето што го водеше архитектот и урбанистот Лудјек Кубеш. Во тоа време, на нашиот факултет сè уште не постоеше предмет современа архитектура. Колку за Вас како млад архитект имаше значење и влијание соработката со афирмираниот Кубеш?

 Лудјек Кубеш потекнува од Прага, една многу значајна средноевропска културна средина. Тој ги познаваше вредностите на афирмираната функционалистичка школа Баухаус, на авангардниот руски конструктивизам, но и на бескомпромисниот германски експресионизам. Работата со него значеше настап во првите „борбени“ редови кога се водеа тешки разговори со инвеститори, како и борба на идеи со

таканаречените општинари. Од архитект Кубеш научив како тие проблеми се надминуваат со помош на трпение, бистар ум и храбро срце, за на крај да нема ниту победници ниту поразени. Во работата со него ме импресионираше тоа што ме прифаќаше не како обичен соработник туку и како рамноправен соговорник. Значи, тоа за мене навистина претставуваше големо училиште.

Вашата трилогија за модерната архитектура останува лектира за наредните генерации студенти - идни архитекти. Сега кога повторно би се зафатиле со ваков голем проект, што би додале или одзеле од него?  Ништо не би одвоил од вонвременските вредности на архитектонската историја и теорија сместени во тие три книги. Сметам дека ниту би додал нешто посебно, туку едноставно би седнал и би напишал четврти том, во кој би ја анализирал и презентирал архитектурата на прагот и на почетокот на XXI век. Него би го именувал Архитектура 

Реставрација на Античкиот театар во Охрид

Велите дека сте израснале покрај татко градител преку кого сте ги запознале радостите и маките на градителскиот занает. Колку овие семејни искуства од младоста и соочувањето со стари вредни објекти на регионалната архитектура се провлекуваа во Вашата долгогодишна работа?  Би рекол цело време, бидејќи речиси сите мои научно-истражувачки проекти се наоѓаат на релацијата старо-ново, вклучувајќи ги магистерскиот труд, хабилитацијата и докторската дисертација. Во апликативна смисла, секогаш се трудев тоа да го применам и на одредени објекти, некогаш целосно, а некогаш само делумно, што зависеше од голем број надворешни фактори. Тоа го покажуваат реализациите

29 ноември 2013 ПОРТА

интервју

Проект за спомен-обележје за семејството Ататурк во с. Коџаџик, Центар Жупа

Новите потреби бараат лесна, транспаретна, брзо приспособлива и одржлива архитектура, чии градежни елементи би можеле да се рециклираат

на информатичкото општество, која во светот веќе се развива, а кај нас можеби ќе пристигне по 10-ина години. Наспроти нашата сегашна реалност, би било добро да се отвори Интернет и да се види кои светски архитекти со какви објекти учествуваат на меѓународни натпревари, вклучуваќи го и главниот град на нашиот западен сосед.

Автор сте на 30 архитектонски проекти од кои повеќето се реализирани. Најчесто станува збор за проекти кои се однесуваат на реконструкција, ревитализација и реставрација на објекти од културно и историско наследство. Кој од овие проекти можете да го сметате како Ваше најголемо професионално достигнување?

 На ова прашање претходно ви одговорив делумно, но еве поконкретно: реставрација на Античкиот театар во Охрид (прва фаза, заедно со Јасмина Алексиевска) и негово претворање во спектакуларно гледалиште; изградба на нови конаци и уредување на ансамблот „Св. Петнаесет тивериополски свештеномаченици“ во Струмица; проект за конзервација, реконструкција и доградба на спомен-обележје за семејството Ататурк во с. Коџаџик, Центар Жупа (заедно со Јасмина Алексиевска, како основа за изработка на модифициран изведувачки проект); реконструкција и ревитализација на дел од улицата „Маршал Тито“ во Струмица, со реставрација и реконструкција на стари, како и интерполација на нови соодветни објекти; конзервација, реставрација и реконструкција на Махмуд ага џамија во село Радање, Карбинци (во тек на реализација).

Ги повикувате ААМ и нејзината Академија да се практикува слободното архитектонско творештво, создадено во духот на настапувачкото високо развиено технолошко информатичко општество, и притоа да не се заборават искуствата и поуките од нашето градителско минато. Колку и дали македонските архитекти се подготвени да се соочат со овие предизвици? 24

ПОРТА

29 ноември 2013

Конзервација, реставрација и реконструкција на Махмуд ага џамија во село Радање, Карбинци

 Сакале или не, мора да се приспособиме, бидејќи времето ќе нè прегази. Архитектонските епохи и нивните стилови отсекогаш произлегуваат од општествените производствени односи. Во денешниот свет времето на индустриската епоха, од која произлезе и т.н. модерна архитектура, веќе е на замирање. Во овој свет кој забрзано се глобализира силно настапуваат општественопроизводствените односи базирани на информатичките технологии. Новите потреби бараат лесна, транспаретна, брзо приспособлива и одржлива архитектура, чии градежи елементи би можеле да се рециклираат. Крајно време е да најдеме начин како да вметнеме барем едно наше камче во мозаикот на скорешниот

интервју глобализиран свет, во спротивно ќе се обезличиме. За жал, нашите архитектонски факултети кои имаат недостиг на соодветен наставен кадар, недоволно брзо ги едуцираат студентите во таа насока.

Нови конаци и уредување на ансамблот „Св. Петнаесет тивериополски свештеномаченици“ во Струмица

Приградска резиденција, Бардовци

Основоположник сте и прв претседател на Движењето на екологистите на Македонија (ДЕМ). Како гледате на развојот на еколошката мисла во Македонија, нејзиниот спој со архитектурата, и колку сте сè уште активен на овој план?

 По своето формирање, во 1990 година, ДЕМ одигра значајна улога за подигање на еколошката свест кај граѓаните, стручњаците и владеачките структури. ДЕМ одржа неколку меѓународни симпозиуми за заштита на трансграничните и домашните природни богатства, езера, реки, шуми и друго. По негова иницијатива најпрво се формира Комитет, а потоа посебно Министерство за заштита на животна средина со кадар кој потекнуваше од наши редови. Сите тие активности ги извршувавме доброволно и многу успешно, но откако започнаа да доаѓаат европски пари, се појавија нови интересни групации кои изгреваат и заоѓаат, а резултатите на терен одвај се забележуваат. Што се однесува до мене лично, јас останав 10 до 12 години активен во ДЕМ, за последната деценија од својот работен стаж да ја посветам речиси целосно на сумирање, разработка и објавување на моите долгогодишни истражувања. Меѓутоа, во душата и понатаму останувам екологист, така што честопати можете да ме најдете како со членови од моето семејство доброволно садам и го уредувам паркот пред станбената зграда во која живееме.

Наш сте долгогодишен соработник. Што за Вас значи да се пишува за „Порта 3“?

Проект за реконструкција и ревитализација на ул. „Максим Горки“, Скопје

 „Порта 3“ кај нас е единствено тематско стручно списание, во кое се наоѓаат интересни и поучни написи за архитектурата, градежништвото и екологијата. Неговиот понатамошен развој е од битно значење за нашата професија, каде секој „архитект од перо“ со јасна мисла може да ги презентира своите идеи за да помогне во развојот на архитектонската теорија и практика. Ги повикувам сите архитекти, да издвојат барем само мал дел од своите дневни активности и да ги покажат своите истражувања, искуства, идеи и предлози. Таквиот пристап кон архитектонската струка е многу битен, па затоа мојата доброволна соработка со Вас продолжува понатаму и се приближува до бројката од 200 написи. 

29 ноември 2013 ПОРТА

архитектура

НОВО ЧИТАЊЕ НА УРБАНОТО ТКИВО ВО СКОПЈЕ

Простор кој одделува и соединува Бојана Корошевска во својот магистерски труд создава работен модел за самоорганизиран начин на живеење во Маџир Маало - модел кој ќе ги комбинира индивидуалноста, различноста и колективноста паралелно со потребата за згуснување на станбената структура во градот Анастасија НИКОЛОВСКА

агистерскиот труд на Бојана Корошевска со наслов „Учење од Маџир Маало - прототип на новата колективна форма“ е работен под менторство на проф. д-р Минас Бакалчев во рамки на темата за воведување на тактики на трансформирање на станбената текстура, и се обидува да понуди едно ново читање на урбаното ткиво во градот и колективната форма во него. Процесот на истражување тргнува од дефинирањето на колективната форма и нејзините импликации врз градот, ги проследува трансформативните процеси низ кои минува градот Скопје и Маџир Маало, и се насочува кон воспоставување на прототип на новата колективна форма. Јапонскиот архитект и теоретичар Фумишико Маке ја дефинира колективната форма како група од објекти, која сепак не е колекција од неповрзани и одделни објекти, туку „објекти кои имаат причина да опстојуваат и функционираат како едно“. Во потрага по идеалната главна форма, односно соодветниот просторен јазик со коj би можеле да го организираме просторот, ги следиме урбаните трансформации низ кои минува нашиот град низ динамичниот процес на неговото постоење. Денешната слика на Скопје е хетерогена, сложена и противречна. Урбаниот пејзаж доживува континуирана трансформација, и токму оваа состојба на градот повикува на аналитички пристап кон ефектите и феномените на модернизацијата и современите архитектонски зафати. Некогашните препознатливи делови на градот ја губат јасната

ПОРТА

29 ноември 2013

морфологија и архитетонска типологија. Се поставува прашањето: Kако повторно да се воспостави дијалектичкиот однос помеѓу архитектонскиот концепт и човековите конкретни потреби, а истовремено да се задржат и развијат постојните квалитети? Предмет на ова истражување е станбената текстура во Маџир Маало. Се предвидуваат тактики на трансформација кои ќе се применат врз станбената текстура на овој традиционален урбан фрагмент, кој во налетот на новите просторни и социјални процеси неконтролирано се видоизменува. Што е тоа што ја карактеризира една здрава заедница? Таа е жива, интимна и различна. Го комбинира човековиот размер со критичната маса и густина, истовремено овозможувајќи индивидуална слобода и кохерентност. Истражувајќи ја природата на колективната форма, Корошевска се повикува на квалитети кои се препознаваат во делови од текстурата на маалото, кои во суштина ќе ги постават принципите на новата колективна форма. На тој начин, преку процесот на учење, од Маџир Маало создава работен модел за самоорганизиран начин на живеење - модел кој ќе ги комбинира индивидуалноста, различноста и колективноста паралелно со потребата за згуснување на станбената структура во градот. Модел кој би можел да генерира вертикална структура, која ќе воспостави дијалог со препознаената хоризонтална структура во маалото и во процесот на интеракција ќе сочинуваат едно ново просторно искуство. Процесот започнува со рекомпонирање на постојната

архитектура

традиционална основа. Редефинирање на урбаниот блок, каде паралелно со елиминирање на постоечките објекти потребно е да се задржи карактерот на традиционалната архитектура. На тој начин архитектурата станува предмет на историскиот континуитет, што треба да се дистрибуира во новата колективна форма. Методот на интервенција врз станбената текстура во Маџир Маало се истражува врз сегмент од повеќе блокови, кој се протега во деформираната зона на ортогоналната решетка на маалото, односно во појасот кон реката Вардар како природна граница на маалото. Понудениот концепт се разгледува на ниво на блокот како една одредена просторна организација. Имајќи ги предвид постојните граници на парцелите во блокот, Корошевска разработува идеја со која ќе се обиде да ја задржи врската со историската рамка преку нејзино редефинирање. Се повторува линеарната матрица во рамки на блокот, меѓутоа, овој пат, со пропуштање на правци помеѓу секоја од овие парцели кои

ќе ги трасираат новите патеки за движење на жителите во границите на блокот. Овој принцип на расекување на блокот ја прави новата структура порозна и овозможува придвижување во внатрешноста на блокот, која во суштина ќе биде носител на социјалната содржина. На позициите каде се сретнуваат повеќе правци се формираат проширувања. Јадрото на блокот добива јавен карактер, а жителите внатрешни дворови - простори за средба, кои се чини дека ќе ги одржуваат навиките на старите маџирмаалци за социјализација во рамки на дворот/улицата. Во однос на содржината, во новопланираната структура се воведува хетерогена програма. На тој начин се дефинира модел на интегрирано домување за луѓе со различни потреби и животни стилови. Се јавуваат три волуметриски фигури и тоа: П/П+1 во кои се застапени јавни содржини, П+1/П+2 во станбените куќи за времено домување на одредени целни групи и П+8 во станбените кули за домување. Овие содржини се именуваат како соба за кафе, соба за занает и повеќенаменска соба, додека вторите, зависно од луѓето што ги населуваат, се куќа за уметници, куќа за гости, куќа за деца, куќа за студенти и куќа за стари лица. Притоа, содржините на пониските нивоа добиваат јавен карактер (делумно или во целост), додека вертикалните извишувања - кулите добиваат индивидуален карактер во колективната форма. Овој проект претставува обид да се создаде архитетонски добро обликуван простор, кој ќе обезбеди хармонично дополнување на индивидуалниот и колективниот домен на живеењето. Со други зборови, се создава простор кој треба да одделува, но истовремено и да соединува. Поимот на колективната форма не го вклучува во себе само домувањето во рамки на станот, туку во поголем дел и домувањето во поширокиот контекст, најпрво на ниво на блокот, а понатаму и на ниво на маалото. Преку понудениот концептуален модел се репрезентира перманентноста и променливоста на станбената текстура во Маџир Маало на два начини: во морфолошка смисла, како симултано присуство на хетерогени дистинктивни облици на колективната форма, и во временска смисла, како серија на епизоди кои ја трасираат трансформацијата на просторниот систем во неа.

29 ноември 2013 ПОРТА

архитектура

КАКО ДО МУЗЕЈ ЗА СОВРЕМЕНА УМЕТНОСТ?

Уметноста гради уметност

Критикуваниот проект на Државниот центар за современа уметност во Москва

о Москва и по 12 години никако да се стави крај на историјата со изградбата на Државниот центар за современа уметност. Најновата вест што доаѓа оттаму е дека ќе се распише меѓународен конкурс за концепција на Музејот за современа уметност, кој ќе треба да биде јадро на Државниот центар за современа уметност.

ПОРТА

29 ноември 2013

Државниот центар за современа уметност беше основан во Москва уште во далечната 1992 година. Оттогаш наваму беа направени дури и проекти за Центарот, но конечно решение не беше донесено. Дури беа предвидени во државниот буџет околу 200 милиони долари. Но ништо не ислезе ни од тоа. Се менуваа локациите каде што требаше да се гради Центарот, па проектот беше критикуван како прескап, па за лошо разработена концепција за

развој, за низок квалитет на архитектурата и отсуство на колекција од светско ниво, при постоење претензии Центарот да има широка музејска функција. Токму сето ова беше повод за објавување на новиот конкурс и одлуката за градење на Центарот на ново место, на сосема друга локација. Идејата е околу него да почне да се гради целиот реон, односно Центарот да биде основа на еден хотелско-деловен квартал.

архитектура Можеше ли сето ова да се избегне? Зошто работите толку се одолговлекуваа? Одговори на овие прашања побараа новинарите на „Газета.ру“, и ѝ ги претставија на јавноста. Тие анализираа како се спроведуваат архитектонски конкурси за нови музеи на современа уметност, и како странското искуство во таа област може да помогне во создавањето на новото здание во Москва.

Центарот Помпиду во Мец

ЗОШТО СЕ ГРАДАТ НОВИ МУЗЕИ?

Според истражувачите, музејскиот бум во последните децении е резултат на коренитата промена во светската културна политика. Во 80-тите и 90-тите години на минатиот век се појавила концепцијата „културата како ресурс на развојот“. Неа најдобро ја формулирал британскиот урбанист, специјалист за градско планирање, Чарлс Лендри: „Ако порано културата се сметаше како област која само троши, сега таа е ресурс за развој на територијата“. Оттука, изградбата на нов музеј во едно или друго место, по правило, не подразбира прецизно вградување на новото здание во веќе постојана средина, туку таа е дел од процесот на економска и социјална регенерација на реонот, па дури и целиот град. Проект на музеј или културен центар се смета успешен само во случај кога тој со текот на времето предизвикува или поттикнува на територијата што го опкружува, процеси на обновување, заемни дејства и акумулирање на важни урбанистички тенденции. Стратегијата за развој на територијата со потпирање на културните функции, понекогаш предвидува зафаќање на значителни територии. Доволно е да

се спомене „ефектот Билбао“, односно практиката за преобразба на градот со помош на изградба на впечатлив архитектонски објект, кој привлекува туристи и крупни инвестиции. Во случајот со веќе споменатиот град во Шпанија, во Земјата на Баските, таков објект стана познатиот Музеј на Гугенхајм.

ПОМПИДУ - НЕ САМО ВО ПАРИЗ

Центарот Помпиду во францускиот Мец припаѓа на типот мрежни институции, чиј најпознат пример е Музејот Помпиду. Сега таа стратегија се качува на повисоко ниво: музеите често стануваат составен дел на нови големи културни реони, какви што се Kowloon Culture District во Хонгконг, Futian District во Шенжен или постариот пример на Arts District во Далас. Во културните Музејот Гугенхајм во Билбао

реони се обединети мноштво бизниси, поврзани со уметноста, музиката, науката и други слични области на активност. Стратегијата на развој на реоните дозволува зданијата да се градат етапно, а во текот на работата да се бара финансирање на тие или други објекти. Во случајот со кинеските Хонгконг и Шенжен, грандиозните замисли се финансираат од владата. Новите зданија на музеите можат да бидат и движечка сила за развој на цели реони, кои не се носители на исклучително културна функција. Историскиот музеј MAS („Музеј на река“) во Антверпен бил изграден во рамките на реставрирањето и реконструкцијата на целиот град, и посебно делот на старите пристаништа. Филијалата на Музејот Викторија и Алберт во Данди, Шкотска, се гради во рамките на големиот проект за развој на крајбрежната зона. Проектот се оценува на една милијарда фунти и ќе се гради 30 години, од 2001 до 2031 година.

КАКО СЕ ОПРЕДЕЛУВА СПЕЦИЈАЛИЗАЦИЈАТА НА МУЗЕЈОТ?

Иницијативата за изградба на ваков или онаков музеј може да потекне од самата уметничка институција, односно од фонд или центар на современа уметност, но и од локалните власти. На пример, изградбата на музејот Гугенхајм во Билбао, како важен елемент за развој на регионот, беше решение на регионалната власт. Притоа им било многу јасно дека музејот на современа уметност ќе има комуникациска функција, односно дека токму тој ќе му раскаже на целиот свет дека е неопходно да се дојде во Билбао. Исто така, на властите им било 

29 ноември 2013 ПОРТА

архитектура јасно дека изградбата на филијалата на познатиот музеј ќе чини многу поевтино, отколку купувањето колекции, и токму затоа се согласиле со музејот Гугенхајм, кој токму во тоа време барал град - партнер.

Зданието на музејот M+ во Хонгконг

КАКО СЕ ОДБИРААТ ПРОЕКТИТЕ НА МУЗЕИТЕ НА СОВРЕМЕНА УМЕТНОСТ?

Вообичаен механизам за одбирање на проектите за новите музејски заданија се архитектонските конкурси, но не сите конкурси се покажуваат како успешни. Самото спроведување на конкурсот е операција која, по правило, бара вложување многу труд и е поврзана со многу формалности. За спроведување на конкурс неопходно е да се направи квалитетна конкурсна задача – документ кој ја опишува стратегијата за развој на објектот, функционалниот состав, економските показатели и други барања од конкурсот. Потоа, таа се разгледува со експерти кои се претходно избрани. Потоа претпоставената стратегија се разгледува во печатот и на јавни расправи. И дури потоа се разработува конкурсната документација. По правило, конкурсите за значајни објекти се спроведуваат во две етапи. Во првата се избираат учесниците. Критериуми за изборот се, меѓу другото, дали има тим артхитекти кој има искуство во градот каде што ќе се изведува проектираниот објект (како што беше во случајот на конкурсот на новиот музеј М+ во Хонгконг) или дали во портфолиото на архитектонското биро постојат крупни општествени зданија. Во втората фаза, тимовите – финалисти пристапуваат кон разработка на концепцијата, што по неколку месеци се оценува од страна на жири. Во неговиот состав влегуваат меѓународни специјалисти во различни области. Можат да бидат архитекти, експерти за уметност, раководители на културни институции, претставници на компании кои го спроведуваат конкурсот, претставници на

партнери, а исто така и градски чиновници. Победникот на конкурсот не секогаш е единствен реализатор на својата идеја. Организаторот на конкурсот може нему да му даде статус консултант или партнер во работата над проектот, како што беше во случајот со конкурсот за М+ во Хонгконг. Овие работи се огласуваат уште од почетокот на конкурсот за да се избегнат некои евентуални недоразбирања во иднина.

КАКО СЕ СОЗДАВА АРХИТЕКТУРАТА НА МУЗЕЈОТ?

Музеите во последните децении се изменија до непрепознатливост. Концепцијата на музеите како збир на прашливи реткости во стаклени витрини е фрлена во депонија. Културните институции сега себеси се ориентираат кон публиката, изучување на нејзините потреби и потесна интеракција со неа. Практично, музеите врз себе си ја земаат функцијата на културни центри. Во кој било музеј кој држи до себе сега е преполно со настани, односно има културна и образовна програма. Современиот музеј треба да биде отворен, интерактивен и да придонесува

Здание на комплексот MOCAPE, кој ги соединува Хонгконг и Шенжен

ПОРТА

29 ноември 2013

кон развој на креативен почеток кај посетителите и локалното население. Во врска со ова, архитектонската концепција на музеите се формира уште при процесот на составувањето на проектната задача (се разбира доколку таа не е составена доста „разводнета“). Експертите, а потоа и јавноста, ги определуваат целите и задачите на идниот проект, а по добивањето на резултатите од расправите се разработува функционалното и семантичкото полнење на зданието. Како по некое непишано правило, иницијаторите на конкурсот се стремат да создадат здание „архитектонска икона“, односно такво здание кое ќе биде симбол на градот или на реонот. Повисоката цел на таквото градење се состои во тоа да се подобри имиџот и престижот на територијата, да се привлечат посетители и соодветно, внатрешни инвестиции. На градот или реонот да му се создаде познато име и неговото создавање да се поврзе со културен настан. Разбирливо е дека за остварување на такви цели се неопходни градби со уникатна архитектура - за повеќето современи музејски конкурси тоа, како по правило, е едно од основоположничките правила. На крај, на конкурсите победуваат познатите архитекти. Доволно е да се видат резултатите од неодамна завршените конкурси за музеи на современа уметност. Нивни победници се Шигеру Бан, Кенго Кума, бирото Coop Himmelblau, Herzog & de Meron и други ѕвезди на архитектурата. Тој избор е и логичен – тој е поврзан со вербата во способноста на таквите архитекти да создаваат уникатни симболични зданија. За вера на вистината, во Европа се стремат зданијата да ги вклопат во оригиналната архитектура на локалниот пејзаж, за да се задржи карактерот

архитектура

Музејскиот бум во последните децении е резултат на коренитата промена во светската културна политика. Во 80-тите и 90-тите години на минатиот век се појавила концепцијата „културата како ресурс на развојот“. Неа најдобро ја формулирал британскиот урбанист, специјалист за градско планирање, Чарлс Лендри: „Ако порано културата се сметаше како област која само троши, сега таа е ресурс за развој на територијата“. на локалниот контекст, додека најмногу значење на „архитектонска икона“ му придаваат во Кина. Тоа може да се види од примерот на конкурсот за комплексот MOCAPE, што е дел од проектот за развој на градскиот центар на Шенжен и најважна компонента

на ансамблот културни објекти. На конкурсот, покрај сите оние што сакаа да учествуваат на него, беа повикани шест познати архитектонски бироа. Конкурсот мина во две етапи. Четири тима-финалисти ги разработуваа своите проекти во вториот круг. Заземајќи цел блок од реонот во кој доминираат облакодери, зданието на музејот, според проектот на Coop Himmelblau, создава контраст кој го привлекува вниманието со својата необична форма. Музејот на современа уметност и изложбениот центар, вклучени во зданието, се обединети во едно цело со помош на огромна метална скулптура, создавајќи на тој начин таканаречен градски монолит. Со задачата исто така беше предвиден голем отворен јавен простор пред влезот. Шенжен граничи со Хонгконг, така што зданието MOCAPE, кое настапува како важен дел од градскиот центар, може да се смета и како симбол на размена меѓу Хонгконг и останатиот дел од Кина. Победничкиот проект, патем кажано, се разработуваше и со учество на локално архитектонско биро.

НЕ МОЖЕ БЕЗ СКАНДАЛИ!

Рускиот систем за распишување конкурси, кој не успеа да прерасне во стабилна практика, честопати многу се дискредитираше себеси. Прво, јавните конкурси во Русија за значајни објекти до неодмна ретко се распишуваа. Второ, конкурсите од почетокот на 21 век беа одбележани со многу скандали, како на пример, во случајот со новото здание на Мариинскиот театар во Санкт Петербург. Или пак целта на некои современи конкурси не е јасна. На пример, вложување пари во конкурс за измена на фасадата на киното „Пушкински“, наместо квалитетна реставрација на

културното здание од 60-тите години. Но проблемите поврзани со конкурсните процедури ги има не само во Русија. Таков пример кај нас е конкурсот за Куќата на мајка Тереза. И покрај тоа што победија странци, со една недоквакана одлука тој беше поништен, па повторен, и го имаме она што го имаме. Исто така, на конкурсот за проектирање на музеј за современа уметност во Варшава имаше скандал со обвинувањата за дискриминација на странските учесници. Со конкурсот тие требаше да бидат регистрирани во националната комора на архитекти, што беше проблем за нив. Освен тоа, се бараше да се има искуство од градење на не помалку од три големи по размер јавни зданија во последните три години. А тоа беше оценето како дискриминација во однос на малите полски архитектонски бироа. На тој начин, од 551 тим, колку што се јавија на конкурсот, останаа само 76. Тоа ја вознемири меѓународната архитектонска јавност и целото жири си даде оставка. Правилата на конкурсот одново беа разгледани, а конкурсот се распиша повторно. Друг скандал е поврзан со конкурсот за новиот Музеј на Едвард Мунк во Осло. Во 2009 година на конкурсот победи шпанецот Хуан Херерос, но изградбата на музејот беше одложена поради разногласијата меѓу членовите на разни политички партии во градската влада. Беше спорна дури и локацијата на објектот. Споровите меѓу политичарите толку се завлекоа што граѓаните организираа протестно движење „Крик за поддршка на Крик“, име кое е поврзано со знаменитата слика на Мунк „Крик“. Поминаа уште неколку години дебати, и на крај сепак се одлучи да се изгради проектот на победникот, и тоа на првоизбраното место.  Музеј на Едвард Мунк во Осло

29 ноември 2013 ПОРТА

архитектура

DVORNIK

Лична заштитна опрема од 1990 8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје Тел.: +389 2 3110 624 +389 2 3110 901 info@dvornik.com.mk Факс: +389 2 3110 546 www.dvornik.com.mk

ПОРТА

29 ноември 2013

www.liting.mk Архитектонска подготовка и изведба Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА; +389 2 3114 360 Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака;

in memoriam

Василка Ладинска (1928-2013)

амина последниот корифеј од белградската архитектонска школа. Архитектката Василка Ладинска зад себе остави видлива творечка трага, пред сè преку нејзиниот авторски опус во станбената архитектура. Василка Ладинска спаѓа во редот на првите повоени генерации кои го оформиле факултетското образование надвор од Република Македонија и со невиден ентузијазам и творечка енергија почнале со своите дела да ја менуваат и обогатуваат материјалната основа и стандард во нашите урбани простори. Таа преку три децении успешно и предано работеше, пред сè, на решавање на проблемите на станбената изградба. Ладинска е родена на 2 октомври 1928 година во Куманово. Во 1954 година дипломирала со натпросечен успех на Архитектонскиот факултет при Високата техничка школа во Белград. Кариерата, до пензионирањето во 1987 година, ја минува во Македонија како проектант, консултант и ревидент на голем број проекти. Во својата долгогодишна проектантска практика Ладинска проектирала, како автор или коавтор, повеќе од 130 архитектонски проекти и изведени објекти. Учесник е на повеќе изложби и добитник на повеќе стручни и општествени признанија, меѓу кои: наградата „13 Ноември“ на град Скопје, специјалната награда на Второто биенале на македонската архитектура, главната награда на Четвртото биенале на македонската архитектура и други. Носител

е на Орден на труд со сребрен венец. Таа е добитничка и на наградата за архитектура „Андреја Дамјанов“ во 2005 година, што ѝ ја додели Асоцијацијата на архитектите на Македонија за особени достигнувања во областа на архитектурата и градителството. Иако проектирала објекти од школски, општествен и здравствен карактер, Ладинска ќе остане запаметена како еден од авторите што дале свој најголем придонес во создавањето на станбената архитектура. Нејзиниот придонес во создавањето на современата архитектура на овие простори опфаќа и учество на осум анонимни архитектонски конкурси, на кои освоила четири први награди и на 12 повикани конкурси на кои таа ги зела сите први места. Освен проектирањето, Ладинска во својата работа била и ревидент на поголем број идејни и главни проекти. Публикувала и текстови во стручни списанија. Василка Ладинска во едно интервју за „Порта 3“, зборувајќи за својот начин на работа ќе изјави: „При проектирањето отсекогаш најмногу внимание посветував на функцијата на објектот, доследното почитување на прописите, како и изборот на градежните материјали. Најголем предизвик ми беше до го обликувам објектот на начин кој ќе ја интегрира соодветната функција, но ќе резултира во интересна архитектура. Дали ова е она што ги одвојува моите објекти од другите, веројатно другите може да кажат“.

За состојбите во Скопје, уште во 2005 година таа велеше: „Мислам дека состојбата е исклучително жална и хаотична и едновремено претставува големо нарушување на изградената и животната средина како за сегашните, така и за идните генерции. Во надлежност на органите на власта е да ги бара виновниците за ваквата состојба. Но, мислам дека сите ние сносиме, условно речено, како граѓани на Скопје и на Македонија, делумна одговорност за ситуацијата во која се наоѓаме. Се разбира, некои повеќе, а некои помалку. Некои бидејќи биле алчни инвеститори, други бидејќи биле премногу услужни урбанисти, прокетанти, изведувачи и инспектори, трети биле соседи кои не сакаат да се замерат. А, резултатите ги гледаме и ги чувствуваме сите во секојдневното живеење“. Василка Ладинска не беше само архитект. Таа покрај тешката проектанска работа се справуваше и со обврските како сопруга, мајка и баба. И секогаш го истакнуваше големото разбирање од страна на семејството, прво од сопругот, а подоцна и од синовите, кое ѝ овозможило да учествува на голем број конкурси и да работи надвор од работното време. По пензионирањето, архитектурата, покрај најголема преокупација, ѝ стана и хоби главно преку следење списанија, читање стручни книги, па дури и задавање на самата себе проекти на кои работела, како и изработка на концептуални решенија по програми за архитектонски конкурси.

29 ноември 2013 ПОРТА

дрвна архитектура

Наука и градба во едно Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, дипл. инж. по дрвна индустрија

встралија има веќе докажана репутација на квалитетно изведени објекти со конструктивни решенија од разни материјали изработени од дрво. Еден од најдобрите примери во создавањето добра репутација е новиот објект во иновацискиот центар на Универзитетот „Волонгонг“. Во дворот на кампусот, збиена помеѓу три бетонски згради, се наоѓа дрвена градба во која е сместен најмоќниот телескоп во Австралија. Универзитетот „Волонгог“ се наоѓа во Нов Јужен Велс, Австралија, и претставува еден од најдобрите универзитети во регионот. Архитектот Sinclair Knight Mertz го избра дрвото како примарен градежен материјал за изградба на истражувачкиот центар заради неговата функција, односно заради високата чувствителност на микроскопите на електромагнетни попречувања, и сите конструктивни материјали во објектот задолжително треба да бидат со најмало можно количество на железо во нивниот состав. Овој услов е успешно задоволен со конструктивните решенија избрани во објектот.

ЕКСТЕРИЕР

Дрвената фасада веднаш го задржува вниманието на набљудувачите со контрастот што го доловува помеѓу бетонските згради, а воедно има и иновативни елементи во нејзината конструкција. Заради посебните климатски услови во тој регион, и близината на морето до објектот, дрвен вид кој е избран за конструкција на фасадата е дрвото од видот Тика (Tectona sp.). Овој тропски дрвен вид се карактеризира со висока издржливост на надворешните атмосферски влијанија и често се користи во услови на повремени сушни и влажни периоди во текот на годината. Исто така, еден од квалитетите на Тиката е секако и интензивната и рамномерна кафена боја која веднаш се забележува во бетонската околина. При набљудување на фасадата може да се забележат и контрасни бои во пониските делови од фасадата. Архитектот Mertz на некои делови од фасадата употребил друг дрвен вид за доловување на подобро визуелно и функционално решение. Во пониските делови на фасадата употребува дрво од видот Еукалиптус (E. Maculata), кој претставува ендемски вид на територијата на Австралија. Дрвото употребено во надворешните делови е заштитено со маслен премачкувач со благо сива нијанса за доловување на патиниран изглед. За да го задржи својот изглед и функција, фасадата треба да се одржува со премачкување секој две години.

ВНАТРЕШНОСТ

Дрвото во внатрешноста на објектот е употребено во духот на целиот објект. Но, исто така, дрвото и во ентериерот ја 34

ПОРТА

29 ноември 2013

УНИВЕРЗИТЕТ „ВОЛОНГОГ“, НОВ ЈУЖЕН ВЕЛС, АВСТРАЛИЈА

дрвна архитектура надополнува главната функција на материјалот во објектот - што помалку електромагнетни пречки при работата со моќните микроскопи. Во ентериерот како основен материјал кој може да се забележи на сите вертикални повшини се фурнираните плочи изработени од австралиски бор (Araucaria sp.). На таваните, исто така, се поставени истите фурнирани плочи, кои покрај естетските квалитети, ја извршуваат и функцијата на апсорпција на звуците, што е еден од критериумите за добро функционирање на истражувачкиот сектор. Подот во објектот е покриен со плочки изработени од линолеум, а некои делови се покриени со килим.

КОНСТРУКЦИЈА

Главната конструкција на објектот е изработена од дрвниот вид со народно име „австралиски даб“, кој спаѓа во фамилијата на Еукалиптус (Eucalyptus sp.). Од овој дрвен вид се изработени ламелираните носачи со димензија на попречниот пресек 900x130 мм од кои се направени рамките на конструкцијата. Конструктивните врски помеѓу дрвените елементи се изработени од метални плочки и метални навртки. Сепак, за намалување на материјалите со содржина на железо, дел од врските се конструирани со дрвени типли од најразлични димензии. Кровот е проектиран од решеткаста конструкција и изведен со димензии на дрвните елементи 140x45 мм. Бенефитот од употребата на дрвни кровни решетки е голема. Дрвните решетки се еколошки и се економичен избор во споредба со традиционалните дрвни кровови. При проектирање на решетките се искористува помал волумен на дрвна маса со тоа што со елементи кои се помали во димензија можат да се премостат поголеми распони. Исто така се намалува и нивната тежина, а со тоа и вкупната тежина на објектот, се монтираат брзо и лесно и естетски го збогатуваат просторот. Дрвото употребено во конструкцијата е заштитено со задолжителни премази против термити и останати инсекти, а исто така овозможува и заштита од влага и димензионални промени. Објектот претставува одличен иновациски центар во кој младите студенти имаат можност да истражуваат со најмоќните микроскопи во Австралија без никакви технички пречки.

âðåìå ïðåòâîðåíî âî óìåòíîñò

OnTime å ñïåöè¼àëèçèðàíî ñòóäèî çà äèçà¼í, èçðàáîòêà è ïðîäàæáà íà ¾èäíè ÷àñîâíèöè, êàêî è çàñòàïíèê íà ðåíîìèðàíèîò øïàíñêè áðåíä çà ¾èäíè ÷àñîâíèöè Nomon. Ñïî¼îò íà âðåìåòî, îáëèêîò è âèñîêèîò åñòåòñêè èçðàç íà ÷àñîâíèöèòå ãî èñïîëíóâààò àìáèåíòîò ñî ñâî¼àòà óíèêàòíîñò. Ñåêî¼ ïðîèçâîä îä êîëåêöèèòå Nomon è Signum ïðåòñòàâóâà åäèíñòâåíà êðåàöè¼à, ïîìèíàòà íèç ïðîöåñ íà ðà÷íà èçðàáîòêà, âî êî¼ ñå âãðàäåíè íå÷ó¼íè ìåõàíèçìè ïðîèçâåäåíè âî Ãåðìàíè¼à.

*OnTime å äåë îä ìàêåäîíñêàòà êîìïàíè¼à ÒÍ - ÒÂ ïðèñóòíà íà ïàçàðîò óøòå îä 1992 ãîäèíà.

www.ontime.mk

contact@ontime.mk

+389 75 431 135

29 ноември 2013 ПОРТА

1963

2013

50 ГОДИНИ ОБНОВА И ИЗГРАДБА НА СКОПЈЕ

Михаил Токарев ИСТОРИСКО-КРИТИЧКИ ПОГЛЕД НА АРХИТЕКТУРАТА (16)

Објекти на општествениот стандард

Анета Христова-Поповска и др. Проект за обнова и реконструкција на Старата железничка станица. Изглед и пресек

Дека реконструкцијата и адаптацијата на старите вредни објекти за нова намена може да претставува многу ретка но племенита архитектонска вештина, се потврдува на конкурсот за обнова и реконструкција на Старата железничка станица за потребите на Градска куќа (2005), Градска управа и Градски музеј. И двата првопласирани труда нудат реконструкција на урнатата ѕидна обвивка и застаклена надградба на два нивоа, со цел да ги задоволат опширните програмски барања. Автор

на едното решение е Анета ХристоваПоповска, а на другото Виктор Михајлов со Александар Наумчески. Оваа, како и претходната иницијатива за добивање на Градска куќа не заживува, така што овој простор подоцна добива друга намена. Спротивно на претходното, идејата на М. Радоњиќ, Р. Христов и Б. Вељановски за реконструкција и адаптација на магацинскиот простор Мала станица (2002) во изложбен простор заживува. Пробивањето на трем со метална натстрешница, додавките на Лилјана Дубровска и др. Универзалната спортска сала Борис Трајковски. Изглед и внатрешност

ПОРТА

29 ноември 2013

метални скали и санитарни уреди, овој простор го прават функционален. Во почетокот на векот е започната иницијатива за изработка на репрезентативен повеќенаменски затворен спортски објект, кој подоцна ќе биде именуван како спортска сала Борис Трајковски (2003), во чест на трагично загинатиот претседател на државата. Автор на овој проект е Лилјана Дубровска, која создава величествен објект со еден елегантно извиткан распон, направен од челична решеткаста лачна конструкција. Салата може да собере 6.000 гледачи, а вкупната нето површина изнесува 20.000 м2. Овој објект станува јадро, околу кое подоцна ќе се придодаваат и други содржини, претворајќи го во голем спортски центар. Реконструкцијата и надградбата на Градскиот стадион се одвива во повеќе етапи. Најпрво, уште во далечната 1980 година е направена реконструкција со делумно покривање на јужната трибина, според проектот на Д. Крстев и Т. Мавкова. Во 2007 година Е. Јовановска-Зафирова, В. Жежељ и В. Будимовска-Скаричева прават проект за реконструкција на северната трибина. Најпосле, според проектот (2008/2009) на Љубиша Ѓорѓевиќ се преземаат најопсежните зафати, и тоа: реизградба на источната и западната трибина со просторот под нив, повторна реконструкција на јужната трибина, уредување на просторот под северната трибина, како и целосна

архитектура методата на целосна реставрација, која поминува и во реконструкција. Тоа не е вообичаена постапка во светска теорија, која во практиката за обнова на такви големи потези најчесто применува фрагментарна реставрација со кратки т.н. нагледни реконструирани потези. Подоцна е покрената иницијатива и за „возобновување“ на црквата Св. Константин и Елена, која пред земјотресот се наоѓала во просторот на сегашниот Градски трговски центар. За таа цел беше предвидена локацијата на југо-источниот страничен дел од плоштадот „Македонија“, каде што некогаш се наоѓала родната куќа Група автори. Реконструкција и надградба на спортската арена Филип II

реконструкција на фудбалското игралиште и на атлетските терени со сета потребна техничка подструктура. Така целосно комплетираниот најголем спортски објект кај нас, во 2012 година е отворен под името Спортска арена Филип II. На неа може да се одвиваат натпревари од највисок ранг, бидејќи заедно со помошните простории, таа ги исполнува сите меѓународни критериуми за таков вид објекти. Во овој период, иницијативата за подигање на верски објекти во централното градско подрачје се потпира врз меморијата на одамна исчезнатите истоимени светилишта. Така, со поддршка на ктиторот и градоначалник Т. Костовски, започнува „возобновувањето“ на црквата Рождество на Св. Богородица, разурната во Втората светска војна. Врз конзервираните темелни ѕидови од првобитната црква (1835) направена од тајфата на големиот градител Андреја Дамјанов, се издига реконструирана реплика на некогашниот објект (2004-2006). Овој сложен проект го прават Тодор Паскали и Константин Димитров, под координација на академик Крум Томовски.

Тодор Паскали и Константин Димитров. Црквата Рождество на Св. Богородица. Изглед и внатрешност

Во првото десетлетие на XXI век се одвива голема активност и во рамките на Горниот град - Кале, каде најпрво се прават опсежни археолошки истражувања, а позначајниот дел од наодите е презентиран на голема изложба. Паралелно со тоа се врши и обнова на ѕидините според

на Мајка Тереза. На распишаниот конкурс не се бара реплика на исчезнатиот објект туку „ново решение“, но познато е дека православната догма не им дозволува на архитектите „ниту да смислуваат, ниту да измислуваат“ (Отец Стефан Санџакоски), па затоа тие се принудени 

Реставрација и реконструкција на Горниот град-Кале

29 ноември 2013 ПОРТА

архитектура да се покоруваат на традиционалната византиска архитектонска композиција. Под такви услови конкурсот не резултира ниту со прва, ниту со втора награда, па наместо да се распише нов конкурс, донесена е одлука да се гради според модифицираниот третонаграден (!) проект (2008-2009) на Искра и Владимир Лековски. Со зафаќањето на дел од јавниот простор на плоштадот „Македонија“ не се согласува добар дел од архитектонската и културната јавност, особено помладите, кои се креваат на протест. Настанатата клима уште повеќе се заострува со „спонтан контрапротест“ и со барањето на Исламската верска заедница за „возобновување“ на Бурмали џамија, која била разурната за време на Кралството Југославија, за да се подигне некогашниот Офицерски дом. После долготрајни размислувања и премислувања за судбината на спорната локација, одлучено е црквата да се гради на ул. „Македонија“ врз платото пред Домот на АРМ. Архитектурата во првата деценија на XXI век најголема продукција бележи во изградбата на станбени и деловни објекти или комбинација од двете. Карактеристично е тоа, што за нивна изградба се зафаќаат нови терени во периферијата на градот, кои првенствено би требало да имаат друга намена. Така на пример, за подигање на деловни објекти се зафаќа земјоделско земјиште долж Јадранската магистрала, односно т.н. Качанички пат. Од друга страна се создава голема станбена населба на Искра и Владимир Лековски. Црквата Св. Константин и Елена. Фрагмент од проектот

ПОРТА

Фрагмент од „урбаната пренатрпаност“ на падините на планината Водно

падините на Водно, со што се одзема дел од парк-шумата. Често пати при изградбата недоволно се почитува конфигурацијата и составот на земјиштето, така што понекогаш се јавуваат и свлечишта, кои ги загрозуваат претходно подигнатите објекти. Безобѕирната трка за профит доведува до освојување и на атрактивни локации, на кои не би требало да се гради. Таков е случајот со станбениот ансамбл покрај р. Вардар, источно од Градскиот стадион. Поради неговата поставеност, јавноста го нарече „Кинески ѕид“, а поради пречекорување на височината, градежната инспекција презеде акција за уривање на последното ниво. За пошироката јавност остана непознато по кои патишта се зацрта локација за овој комплекс. Со административно-деловни и со станбени објекти се пополнуваат и одредени локации во веќе дефинираните четврти

од градското подрачје. Така на пример група автори од проектантската фирма Тетрактис, меѓу останатите ги создава: - Комплексот Ми-Да Форд (2004-2005), кој со два „Г“ деловни објекти, осмислено создава полуотворен двор, кој постепено станува привлечен простор за седенки. Со едниот од објектите достојно се обликува аголот меѓу два булевари; - Ансамблот на Скопски пазар во населбата Ѓорче Петров, кој исто така го оформува аголот меѓу две улици, маркирајќи го со еден вид испакната и надвишена „летачка чинија“. Сепак, оваа храбра конструктивистичка концепција во изведбата е направена со поскромна динамичност; Карактеристично е тоа што и двата објекти со помош на најновите градежни материјали добиваат висок технолошки сјај.

Станбениот ансамбл во Градскиот парк 29 ноември 2013

архитектура Група автори. Комплексот Ми-Да Форд. Панорамски изглед и полуотворениот двор

Група автори. Ансамблот Скопски пазар во Ѓорче Петров. Изглед од проектот и од реализацијата

Мишо Арсов се јавува како плоден и креативен творец во првата деценија на векот, покажувајќи дека знае умешно да ги интерпретира идеите на неомодерната, поврзани пред сè со неопластицизмот. За таквиот пристап најпрво сведочи деловниот објект во Визбегово (2002-2006), каде во композицијата доминираат коцката и цилиндарот нагласени со нивните живописни бои. Мето Стојчески и Шенол Ислам, преку нивната фирма ГЕММА инженеринг, исто така редовно продуцираат интересни објекти со висок технолошки сјај секогаш вметнувајќи по некој специфичен обликовен елемент за идентификација на објектот. Нивниот станбеноделовен објект (2005-2007) во кој денес е сместено претставништвото на Европската Унија, со својата

Мишо Арсов. Деловниот објект во Визбегово

извиткана транспарента обвивка меко го оформува аголот меѓу два булевари. Композицијата е нагласена со трем и еден вид технолошка птица, која лебди над покривот. 

Мето Стојчески и Шенол Ислам. Станбено-деловниот објект „на агол“

29 ноември 2013 ПОРТА

репортажа

РОТЕРДАМ, ХОЛАНДИЈА

Град по мерка на човекот Ивана ГРУПЧЕ, дипл. инж. арх. Панорама на Ротердам направена од Мостот Еразмус

д моментот кога стапнав на тлото на Холандија, бев маѓепсана од чудесното урбано милје на нејзините градови и села. Таму ме пречекаа ред, дисциплина, чистота, организираност, урбанистичко уредување практично до милиметар, големи зелени површини со езерца, урбана опрема, модерни скулптури, детски игралишта, модерни ветерници, милион велосипеди во замена на загадувачките автомобили, одлична сообраќајна инфраструктура, блескаво осветлени автопати, знаци и дигитални табли со напојување од соларни панели, кои нема да ви дозволат ниту во еден момент да заталкате како странец. Centraаl Station, Ротердам

ПОРТА

29 ноември 2013

Освен, ако тоа од вас не го побара вашата имагинација и желба, како што беше мојата да проталкам по уличките и да откријам уште повеќе новости од оваа земја полна со изненадувања. Навидум здодевните станбени квартови за живеење, составени од типски куќи, ја откриваат токму тенденцијата на холандските архитекти за еднаков третман на секој свој жител и обезбедување на добри квалитети за живеење. Интересно е што во квартовите ниту една куќа не се издигнува со својата висина над другите. Почит кон урбанистичките закони, почит кон соседите, како и обезбедување на добра инсолација, растојанија и визури. Самиот факт што 40% од земјиштето на Холандија е под нивото на морето, сушено со помош на пумпи како плодно земјиште, Мостот Еразмус (Erasmusbrug)

репортажа ни открива колку принципиелен, упорен и работлив народ се холанѓаните. Како ехо одѕвонува изреката што постои за нив: „Господ го создал Светот, но Холанѓаните ја создале Холандија“. Сепак, фокусот на мојата репортажа ќе го задржам на најразвиениот и ултрамодерен град, едно од најголемите европски пристаништа - Ротердам. Наречен уште европски Менхетен на реката Маас, Ротердам топло го пречекува секого со своите силуети на облакодери. Причината за урбаниот бум и развојот на овој град, се наоѓа во неговото несреќно минато да биде бомбардиран и разрушен од Германија во Втората светска војна. Лошата карма во минатото создава плодна почва за урбан раст на овој град и издигнување од почеток, во тек на повоениот период до сега, со зацртани планови и за иднина. Не случајно, тука е подигнат и Холандскиот институт за архитектура (Netherlands Architecture Institute), а Ротердам е уточиште на многу архитектонски фирми и студија. Холандскиот институт за архитектура, сместен во Паркот на музеите (Museumpark), дизајниран од Jo Coenen, со својот импресивен дизајн и со најзначајните колекции за дизајн на ентериери, NAI (Netherlands Architecture Institute) урбан развој и пејзажна архитектура го држи приматот во светот. Разоткривајќи ги просториите на овој културен институт и музеј, убедливо се потвдрува сознанието дека архитектурата е во нераскинливо единство со уметностите, науката и текниката, но и со конкретниот природен пејзаж. Веднаш, во неговото соседство се наоѓа и Куќата на Соненвелд (The Sonnenweld House), еден ултрамодерен дизајн на дом, полн со светлина, просторност и изненадувачки ентериерски колорит. Проектиран од Brinkman & Van der Vlugt во 1933 година, овој објект претставува еден од најдобрите сочувани примери на архитектонскиот стил Ново движење (Nieuwe Bouwen), кој претставува холандски огранок на функционализмот од Интернационалната школа. Со својот Модерна станбена архитектура

Gebouw Delftse Poort

чист, пуристички изглед, лентовидните прозорци, тераситеградини, конструкцијата што го ослободува внатрешниот простор, скулптуралните скали, модерниот дизајн на мебел, колоритот, и многуте хај-тек уреди, претставува исклучителен сведок за авангардноста да се живее во неа во тоа време. Можеби најрепрезентативна икона на Ротердам е Мостот Еразмус (Erasmusbrug), еден од најпознатите холандски мостови, официјално отворен во 1996 година од холандската кралица Беатрикс, како важна врска меѓу северниот и јужниот дел на Ротердам. Ben van Berkel e името на архитектот што го дизајнирал овој елегантен мост, со вкупна должина од 802 метри и 139-метарски пилон, затегнат со 32 кабловски затеги, а поради белата боја и грациозната форма од локалните жители го добива името „Лебед“ (The Swan). Секако, уште една препознатлива икона на Ротердам претставуваат Кубусните куќи или т.н. Kubuswoningen. Создадени од архитектот Piet Blom, тие се една крајно неконвенционална замисла на мала населба во голем град. Неговиот концепт се 

29 ноември 2013 ПОРТА

репортажа Кубусни куќи (Kubuswonningen)

Необични агли на перцепција, ентериер на Кубусната куќа-mузеј

Универзитет INHolland

Kunshtal - ОМА & Rem Koolhaas

состои од куќа-кубус, ротирана за 45 степени и поставена на повеќеаголен постамент, каде е сместено скалишното јадро, така што симболизира дрво. Концептот мултиплициран 40 пати, создава збир од куќи, како логична метафора на населба од мултиплицирани дрвја-шума. Ентериерот на кубусите е исклучително возбудлив, овозможувајќи неверојатна, збунувачка игра со вас, менувајќи ја вообичаената претстава на правите агли во куќата, со возбудливи, ротирани ѕидови и агли кои се крајно функционално решени. Препознатлив симбол крај каналите, реализиран во 2000 година, е Универзитетот INHolland, од архитектот Erick van Egeraat. Програмските барања за дизајн на училиште на 21 век по високи и флексибилни стандарди, отворено

Куќата на Соненвелд, парадигма на Nieuwe Bouwen архитектурата 42

ПОРТА

29 ноември 2013

за соработка, архитектот сосем успешно ги вткајува со отварање на кубусите од објектот кон својата околина преку својата скапа стаклена транспарентност. Изборот на различни стаклени панели од кобалтносини и зеленкасти принтови со чисто стакло, различните игри со хоризонтални елементи на стаклените завеси како и извонредното партерно уредување со дрво и зеленило, совршено го претопува овој објект во природниот пејзаж, што за момент ќе се запрашате дали стоите пред објект или во некоја шума. За Ротердам може толку многу да се раскажува, но најубаво е лично да се почувствува неговиот ритам и урбан дух. Холандија е земјата што ќе ве остави без здив, но и место кое ќе ви одржи неверојатна лекција за животот по мерка на човекот. 

експерт

29 ноември 2013 ПОРТА

експерт

ПАДОТ И ПОДЕМОТ НА ВИСОКИТЕ ОБЈЕКТИ д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл.инж.арх. (Велика Британија) Демолирање на Derwent Tower

оследниве неколку години, жителите на Североисточна Англија се сведоци на значителни промени во силуетата на урбаната средина во која живеат. Иконите на минатото, високите објектите според кои жителите и посетителите се ориентираат во прoсторот, по само половина век полека почнаа да исчезнуваат. Повеќекатната гаража во Гејтсхед, овековечена во култниот филм „Гет Картер“ од 1971 година со Мајкл Кејн во главната улога, заедно со „Данстон рокет“ (официјално, Derwent Tower), 29-катна станбена кула, отидоа во заборав кога до нивото на почвата беа „изедени“ од механички кршачи за бетон и тоа кат по кат од кровот надолу. Со иста судбина се

ПОРТА

29 ноември 2013

среќаваат и станбените кули и блокови во комплексот „Чандлерс естејт“ (Chandlers Estate). Скоро истовремено на северниот брег на реката Тајн, во Њукасел, пет од станбените кули по должината на улицата „Скотсвуд“ беа, исто така, „изгрицкани“ додека преостанатите реновирани. Нешто поцентрално во Њукасел, во близина на паркот „Сент Џејмс“ (St. James Park), седиштето на фудбалскиот клуб „Њукасел јунајтед“, дел од високите деловни објекти наспроти стадионот заедно со објектот на пиварницата во Њукасел, исто така исчезнаа. Ова е дел на трендот во Велика Британија во кој голем дел од социјалните станбени објекти, а особено оние висококатните полека исчезнуваат. Причините се или создавање на нови парцели на кои би

се изградиле нови пониски станбени објекти или, пак, како празни парцели да се продадат на градежни или сродни организации заинтересирани за изградба на нови објекти на таа локација. Причините за ваквата состојба се комплексни, но веројатно во најголема мерка се последица на појдовните определби за изградба на висококатни објекти, кои се исклучително скапи за одржување, а во кои ќе се сместат најмалку економски моќните слоеви на населението. Релативно послабиот квалитет на градба на овие објекти (особено сегментот со крупно панелна монтажна конструкција) во комбинација со ниското ниво на одржување во текот на ескплоатацијата, придонесле објектите што биле наменети да го заменат субстандардното индивидуално домување,

експерт најчесто манифестирано како куќи во низа, со текот на времето и самите да станат субстандардни. Состојбата веројатно дополнително е усложнета со воведувањето на Програмата за пристојни стандарди во домувањето (Decent Homes Standards) од 2000 година, според која се бараше постојните социјални станови во земјата да се доведат на некое минимално ниво на квалитет. Според аналитичарите, ова резултираше во подобрување на стандардот на дел од постојните социјални објекти, но главно фокусирани на поновите и пониски станбени објекти, кои полесно и поевтино можеа да се реконструираат. Истовремено, се смета дека оваа програма доведе до состојба во која е економски пооправдано да се испразнат и срушат дел од објектите, особено оние повисоките и поскапи за реконструкција, отколку да се реконструираат. Се разбира, ова резултираше во намалување на социјалниот станбен фонд особено во северниот дел на Англија, каде што во одредени средини постоеше и вишок на вакви станбени единици. Од урнатините на овие срушени објекти почнаа да се издигнуваат нови објекти, како на пример Факултетот за деловни студии при универзитетот „Њукасел“, на локацијата спроти паркот „Сент Џејмс“, кој веројатно ќе има поперспективна иднина од претходните објекти на овој локалитет. Новите трендови во изградба на високи објекти низ Британија укажуваат дека тие се фокусираат на изградба на деловни простори или екслузивно домување, каде што постои посолидна економска база која ќе го овозможи нивното скапо тековно и инвестиционо одржување.

број на станбени единици да се изградат во релативно краток рок во комбинација со замислената слика за обновениот град. Амбициите за изградба на високи објекти се намалија во последните две децении на минатиот и првата деценија на овој век, за значително да се појават во почетокот на втората декада на овој век. Веројатно дел од овие определби повеќе е сврзан со амбициите за изразување на престиж и приоритет на заедницата во која објектот се наоѓа, отколку на реална потреба да се градат високи објекти. Она што е веројатно добро во оваа новонастаната ситуација е дека фокусот од изградба на општествени или социјални станови во високи станбени објекти се рефокусира на изградба на високи деловни, но и високи екслузивни станбени објекти. Економското раслојување во земјата во периодот на транзицијата, веројатно има создадено доволно критична маса на добро ситуирани домаќинства, кои не само што ќе можат да си дозволат да ги купат скапите станови во овие новоизрадени објекти, туку она што е многу поважно, да си дозволат да ги покријат долгорочно високите трошоци за тековно и инвестиционо одржување на објектите. Без да се навлегува во оправданоста и потребата за високи објекти во земјата, нивната изградба сама по себе налага уште подобро решавање на меѓусебните односи и обврски не само во овие објекти, туку и во сите повеќестанбени објекти воопшто. Ова е особено важно

кога станува збор за повисоките објекти, каде безбедноста на објектот зависи од редовното одржување на системите за заштита на објектот. Истовремено, треба да се надминат некои од сегашните слабости поврзани со интервенции на носечки конструктивни елементи во рамките на становите, како на пример да се отвори нова врата во постојно армиранобетонско платно, поединечното градежно осигурување на становите во рамките на еден објект и слично. Интервенција во носечки елемент на објектот, може да ја наруши стабилноста на објектот; а поединечното градежно осигурување на дел од становите и тоа преку различни осигурителни друштва да го остави објектот како градежно неосигуран во целина. Имплементацијата на подобрувања во оваа смисла изискува дополнителни материјални средства, кои со оглед на тешката економска ситуација во земјата, веројатно многумина не можат да си ги дозволат. Затоа, во иднина ќе треба да се има предвид не само колку чини квадратниот метар во станот, туку и колку е цената на станот по квадратен метар за целиот животен век на станот, изразена, барем делумно, преку месечните или годишните надоместоци за долгогодишното тековно и инвестиционо одржување на објектот. Само на ваков начин може да се осознае не само вистинската цена на она што се купува, туку и во колкава мерка, долгорочно гледано, купеното е финансиски издржливо.

МАКЕДОНИЈА

Состојбата во Република Македонија укажува на одредени сличности, но и разлики во однос на состојбата во Велика Британија. Гледано од историски аспект, првите повисоки објекти се јавуваат во периодот по Втората светска војна, кои особено во помалите градови на земјата повеќе се одраз на самодокажувањето на статусот на заедницата. Доколку во минатото статусот на град во Велика Британија се одредувал врз основа на тоа дали во градот има катедрала или не, така веројатно статусот на градот како современо и напредно место за живеење се определувал според тоа дали во него има висок објект. Поголемата изградба на високи станбени објекти, особено на оние во Скопје по земјотресот од 1963 година, веројатно може да се објасни со потребата голем

29 ноември 2013 ПОРТА

технологии

Autodesk University 2013 Трајче СТОЈАНОВ, дипл.инж.арх.

е бројат деновите до Autodesk University (AU 2013), настан кој на едно место собира илјадници архитекти, инженери и дизајнери. Како по традиција, повторно место на собирање е Лас Вегас, Невада, САД. Терминот е од 3 до 5 декември

ПОРТА

29 ноември 2013

2013 година. Поговорката вели: Она што се случува во Вегас, останува во Вегас, наговестувајќи незаборавно доживување за оние што планираат да го посетат (некако се подразбира дека Вегас е град полн со енергија, забава и возбуда). Во тој контекст, Autodesk University е Лас Вегас на техничкиот развој на

професионалците од повеќе области. Autodesk University е внимателно осмислен и организиран настан, кој се одржува еднаш годишно и кој опфаќа предавања, презентации, нетворкинг и дружење за корисниците на софтверите на Autodesk. Намерата на компанијата е да им овозможи на своите корисници, клиенти

технологии

и партнери да стекнат или да разменат знаења и информации со цел лично технолошко усовршување. Централниот настан се одржува во САД, додека на неколку локации на различни континенти и вообичаено во различни термини се одржуваат локализирани верзии на настанот. Годинава, покрај централнот настан во Лас Вегас, Autodesk University се одржува и во Москва, Русија (2-3 oктомври), Токио, Јапонија (13 септември), Сао Паоло, Бразил (10 октомври), Пекинг, Кина (5-6 ноември), Дармштад, Германија (27 ноември), Јоханесбург, Јужна Африканска Република (22 октомври), Мексико Сити, Мексико (7 ноември), Дубаи, Обединети Арапски Емирати (17 декември) и Мумбаи, Индија (19 декември). На централниот настан во Лас Вегас, предвидено е да се одржат околу 650 предавања, над 150 комерцијални презентации, голем број свечености и нетворкинг настани. И сето тоа во три дена. Може да се очекува дека настанот ќе биде прилично напорен за учесниците. Па сепак, бројот на заинтересирани се мери во илјадници. Зошто? Бидејќи присутните ќе можат од прва рака да добијат информации за идните трендови во полето во кое работат, да добијат напредна обука, да учат од најпознатите светски експерти и едукатори, да се запознаат со најновите технологии во индустријата, да се вмрежат со професионалци од целиот свет, но и да

се стекнат со конкурентска предност преку бесплатно полагање на официјалните Autodesk испити и стекнување со сертификати. Цените за учество се движат од 75 долари за еднодневна влезница која важи само за една хала, до 2.175 долари за тридневна влезница без ограничувања. Нормално, во цената не е вклучено сместувањето во хотел кое изнесува околу 178 долари по ноќевање. Со оглед на скапите трошоци, оддалеченоста, процедурите за виза, па и јазичната бариера, овој светски настан и не е баш популарен во Македонија. Единствено ни преостанува да ги следиме информациите и случувањата околу AU 2013 по Интернет. Годинава, како „жешки теми“ на AU 2013 најавени се 3D printing, BIM (Building Information Modeling), CAM (Computer Aided Manufacturing), Cloud Services, PLM (Product Lifecycle Management), Reality Capture. Во делот на архитектурата, годинава се предвидени 192 предавања и 65 предавачи. Како една од најинтересните теми, BIM технологијата ќе биде разгледана низ вкупно 175 предавања, од кои 88 ќе се однесуваат на архитектурата. Предавањата вообичаено траат околу 60 минути, додека оние подолгите траат и повеќе од четири часа. За оние што не се во можност да присуствуваат физички во Лас Вегас, Autodesk нуди бесплатно онлајн следење на некои предавања. Меѓу нив веројатно најинтересно ќе биде

предавањето New Reality (Нова реалност) на г-ѓа Татјана Џамбазова, Македонка, која е сениор продукт менаџер во Autodesk, одговорна за апликацијата Reality Capture. Нејзиното предавање е закажано за 3 декември на полноќ по македонско време. Со оглед на нејзиното претходно искуство во развој на нови продукти, ќе биде интересно да се слушне што ново се „крчка во кујната“ на Autodesk. Џамбазова всушност е најавена како една од главните предавачи на конференцијата. Настанот традиционално ужива огромна поддршка кај голем број технолошки гиганти како што се DELL, HP, INTEL, NVIDIA, LENOVO, AMD, CANON, кои воедно се спонзори на настанот. Интересот за AU 2013 кај производителите на хардвер е дотолку голем што учесниците имаат можност да се запознаат со технолошките новини, врвните продукти и начините како да се извлече максимум од нив. Повеќе информации за AU 2013, може да се добијат на au.autodesk.com, како и на социјалните мрежи како што се: • LinkedIn, • Twitter (twitter.com/AutodeskU) и • Facebook (www.facebook. com/AutodeskUniversity) • Блог на Autodesk University (au.typepad.com), на кој може да се најде и архива од минати предавања со материјали за преземање.

29 ноември 2013 ПОРТА

енергетска ефикасност

„ДЕНОВИ НА ПАСИВНИ КУЌИ“ ВО СЛОВЕНИЈА

Куќи на иднината Во периодот помеѓу мај 2008 и декемви 2011 година, биле доделени финансиски стимулации во вкупна вредност од околу четири милиони евра за 300 куќи изградени по пасивен или ниско-енергетски стандард Ели ВАСИЛЕСКА

(Словенија)

а факултетот за архитектура при Универзитетот во Љубљана, Словенија, по четврти пат се одржа манифестацијата „Денови на пасивни куќи“. Настанот беше во организација на Факултетот за архитектура, Конзорциумот за пасивни куќи кој е во рамките на факултетот и словенечкиот Јавен фонд за животна средина. Оваа година, настанот „Денови на пасивни куќи“ се одржуваше во соработка со Институтот за градење и градежно инженерство (ЗРМК), кој е координатор на проектот „Речиси нула енергетски куќи: посетете ги куќите на иднината“, а финансиски е поддржан од „Програмата за интелигентна европска енергија“ во рамките на којашто околу 1.250 нискоенергетски објекти во цела

ПОРТА

29 ноември 2013

Европа беа отворени за посета. „Денови на пасивни куќи“ започнаа со предавање од проф. д-р Мартина Збашник Сенегачник и маг. Миха Празник, кои пред присутните експерти, инвеститори и проектанти го претставија концептот на пасивна куќа и можностите за нивно финансирање. Подоцна на оваа тема за можностите за финансирање и поволни еко кредити за инвестирање во пасивни куќи, учествo зедоа и претставници од

"Eko sklad", како и дел од банките "Gorenjska" и "Sparkasse" во Словенија. На пример, "Sparkasse d.d." заедно со претпријатието "Аrhem" нудат бесплатно пресметување на енергетскиот биланс на објектот според програмата PHPP и советување за купување или градење на ниско енергетски објекти. "Gorenjska d.d. Kranj" на присутните им понуди информации за различни кредити со период на отплаќање од 15 до 30 години и каматна стапка околу 2,70%. За време на настанот, заинтересираните можеа бесплатно да посетат 26 пасивни куќи кои користат многу малку енергија и четири „нула енергетски“ објекти во разни делови од Словенија. Паралелни случувања беа организари од фирмите во овој сектор на кои беа понудени дополнителни информации, советувања и

енергетска ефикасност анализи. Така, "Velux Slovenija" одржа советување и анализирање на дневната светлина во идните објекти, претпријатието "Arhem" отвори панел дискусија со стручњаци на самата тема, претпријатието "M Sora" претстави и тестираше различни видови на прозорци, "Agregat" одржа предавање за проветрување и искористување на отпадната топлина, додека фирмата "Hera Probeton" ги претстави новите материјали Ytong и Multipor.

ИСТОРИЈА

Првите пасивни куќи во Словенија беа изградени во 2005 година, десет години подоцна од појавувањето на стандардот за пасивни куќи во Германија. Според зборовите на професорката ЗбашникСенегачник, пресвртна точка во градењето на енергетско ефикасни објекти во Словенија претставувале неповратните финансиски стимулации што словенечкиот Јавен фонд за животна средина започнал да ги доделува во 2008 година. Од мај 2008 до декемви 2011 година биле доделени финансиски стимулации во вкупна вредност од околу четири милиони евра за 300 куќи изградени по пасивен или ниско-енергетски стандард. Така, 38% од тогаш изградените куќи употребуваат 25 kWh/m2 енергија за затоплување, 31% употребуваат 20 kWh/m2 и 31% до 15 kWh/m2. Во споредба со куќите изградени во минатите 10 години, пасивната куќа употребува десет пати помалку енергија. На пример во Словенија, во пасивна куќа со 160 m2 грејна површина, просечната месечна сметка за електрична енергија на годишно ниво изнесува 50 евра и ги вкучува трошоците за греење, ладење, проветрување, и работата на сите домаќински апарати за едно четиричлено семејство. Кога е во прашање инвестирање во пасивните куќи и објекти, како најпривлечен за финансирање останува словенечкиот Јавен фонд за животна средина, којшто освен неповратните финансиски стимулации нуди и кредити за инвестиции во животната средина на претпријатија и граѓани.

29 ноември 2013 ПОРТА

екологија

НАЈГОЛЕМИОТ ПРОБЛЕМ НА НАШАТА ЦИВИЛИЗАЦИЈА

Човештвото се дави во

Цврстиот отпад е повеќе урбан проблем. Еден жител од град произведува двапати повеќе отпад отколку еден жител на село. Количеството создаден отпад во светот расте како што расте бројот на жители во градовите. Сашо КУЗМАНОВСКИ

алеку од очи, далеку од срце - споредниот продукт на нашата цивилизација, отпадот, има токму таква судбина. Луѓето едноставно се ослободуваат од ѓубрето и повеќе не помислуваат на него. Но, глетката во светски рамки е застрашувачка. Цели маала се дават во ѓубре, без разлика дали станува збор за големи или за мали градови, за богати или за сиромашни држави, диви депонии насекаде околу нас, ѓубре плови во морињата и во океаните, отпадоци ги нагрдуваат зелените површини, отпад 50

ПОРТА

29 ноември 2013

кружи дури и околу нашата планета... Магазинот Nature деновиве потсети дека во последниов век, со порастот на светската популација и брзата урбанизација, производството на отпад се зголемило десеткратно. До 2025 година количеството создаден отпад повторно ќе се зголеми, и тоа двојно. Ѓубрето се создава побрзо отколку другите загадувачки материи во средината, вклучувајќи ги тука и стакленичките гасови, а неговиот третман троши најмногу пари од општинските буџети, коментираат експертите. „Проблемот со отпадот е акутен во градовите во развој. Депониите од типот на

Лаоганг во Шангај, Кина; Судоквон во Сеул; сега преполнетата Жардим Грамачо во Рио де Жанеиро, Бразил и Бордо Пониенте во Мексико Сити се тркаат за местото најголема депонија во светот. Секоја од нив прима повеќе од 10.000 тони ѓубре секој ден. Кога ќе се достигне врвот во количеството создаден отпад е тешко да се предвиди, но тоа најверојатно нема да се случи во текот на овој век. Човештвото ќе продолжи да создава сè поголеми количества отпад. Цврстиот отпад е повеќе урбан проблем. Во селските средини се сретнуваат помалку пакувани производи и помалку отпад од храна. Еден жител од

екологија

сопствениот отпад град произведува двапати повеќе отпад од еден жител на село. Ако се согласиме дека граѓаните се обично побогати, тогаш тие може да произведат и до четирипати повеќе отпад. Во 1900 година светот броеше 220 милиони жители во градовите (13 проценти од целата популација). Тие произведуваа помалку од 300.000 тони ѓубре (скршени предмети од домаќинствата, пепел, отпадоци од храна и пакувања) дневно. Во 2000 година во градовите веќе живееја 2,9 милијарди луѓе (49 проценти од полулацијата) и создаваа повеќе од 3 милиони тони цврст отпад дневно. До 2025 година оваа бројка ќе се зголеми двојно - доволно да се наполни колона камиони за ѓубре со должина од 5.000 километри, секој ден“, анализира магазинот ‘Nature’. Во коментарот на Nature понатаму се вели дека земјите членки на Организацијата за економска соработка и развој (OECD), заедно, се најголемите генератори на отпад во светот и произведуваат околу 1,75 милиони тони ѓубре дневно. Ова количество се очекува да расте до 2050 година, како резултат на порастот на жителите во градовите, а потоа полека да почне да опаѓа поради напредокот на технологијата што ќе ги направи производите помали, полесни и со можност за повторно користење на употребените суровини. „Намалувањето на отпадот и напорите за негова разградба во земјите членки

на OECD се соочува со трендовите што ги наметнува источна Азија, особено Кина. Создавањето цврст отпад во Кина се очекува да се зголеми од 520.550 тони дневно во 2005 година на 1,4 милиони тони дневно во 2025 година. Во источна Азија сега најбрзо расте создавањето отпад во светот, кон 2025 година тежиштето ќе се пренесе во Индија, а потоа и во субсахарска Африка, околу 2050 година. Во земјите членки на OECD врвот во количеството создаден отпад се очекува да се постигне во 2050 година. Што можеме да направиме за да се подобри моменталната ситуација? Некои земји и градови веќе го предводат патот. Сан

Депонија Дрисла

Франциско во Калифорнија постави цел за „нула отпад“ (100 отсто искористување на ѓубрето преку негово намалување и рециклирање) до 2020 година. Во овој град сега се рециклираат и реупотребуваат дури 55 проценти од отпадот. Јапонскиот град Кавасаки ги подобри индустриските процеси да пренаменат 565.000 тони потенцијален отпад годишно, што е повеќе од целокупниот комунален отпад со кој се справува овој град. Повторната употреба на материјалите ги поврзува компаниите за челик, цемент, хемикалии и хартија во индустриски екосистем. Северна Америка и Европа воведоа такси за депонирање на отпад и утврдија дека како што растат таксите, количеството создаден отпад се намалува“, се вели во коментарот на магазинот ‘Nature’.

МАКЕДОНИЈА

Република Македонија не е исклучок од светските трендови, кога се зборува на темата отпад. Лоцирана во југоисточниот дел од Скопје, на оддалеченост од 14 километри од центарот на градот, депонијата „Дрисла“ е единствениот современ објект за депонирање на цврст отпад во Република Македонија. Според Извештајот за работењето на ЈП Депонија Дрисла – Скопје, за 2011 година, што е достапен на интернетпорталот на ова јавно претпријатие (drisla.mk/wp-content/uploads/2011/05/ Godisen-izvestaj-za-2011.pdf) вкупното количество депониран отпад на „Дрисла“ во 2011 година изнесува 151.791,43 тони и е за 7% поголемо во однос на вкупниот депониран отпад во 2010 година.

29 ноември 2013 ПОРТА

хотикултура

WORLD ARCHITECTURE FESTIVAL 2013

„Австралиска градина“ - најдобар пејзажен проект во свет

Филип ФИЛИПОСКИ, дипл. шум. инж.

аградата за најдобар пејзажен проект во светот, што секоја година ја доделува Светскиот фестивал на пејзажна архитектура, оваа година ја доби проектот „Австралиска градина“. Се работи за ботаничка градина сместена на простор на поранешен каменолом во местото Кранбурн, на 45 км југоисточно од Мелбурн. Дизајнот е дело на познатиот австралиски архитект Тејлор Кулити, во соработка со експертот

ПОРТА

29 ноември 2013

по ботаника Пол Томсон. Оваа градина е исклучиво посветена на автохтоната австралиска флора. Нарачател на проектот е Royal Botanic Gardens од Кранбурн. Севкупната површина на која се простира ова ремек-дело е 40 хектари. Ботаничката градина е работена во две фази. Првата е остварена во 2005 година, додека втората фаза, а со тоа и нејзиното комплетирање, е завршена во 2012 година. Официјалната цена, што ја обелодени инвеститорот, за целокупниот проект е 11

милиони долари, иако постојат голем број дискусии околу реалната цена, па се оди и дотаму што таа сума е само за втората фаза на изградба, додека првата фаза чинела неколкупати повеќе, па дури и се шпекулира со суми повисоки од 40 милиони долари. Оваа градина е претставена преку моќта на пејзажната архитектура, спојувајќи ги во една целина хортикултурата, аритектурата, екологијата и уметноста. Овој пејзаж зрачи со оригиналност на австралискиот идентитет. Секое

дизајн

растение има своја „лична карта“, со основни информации. Основна цел која си ја зацртал архитектот при нејзиното проектирање е да ги поттикне посетителите да се запознаат со големиот број австралиски автохтони видови на растенија, но на еден поинаков начин. Инаку, ова е една од најголемите ботанички градини во светот за австралиската флора, која со својата огромна збирка на билки претставува вистински научен и едукативен центар. Таа опфаќа голем биодиверзитет и затоа има потреба од заштита на одредени растителни

врсти кои претставуваат важен чинител во одржувањето на билошкото население на светот. Во грмушестиот дел од „Австралиската градина“ има 10 километри пешачки патеки и посебни плацови за семејни излети, одмор и рекреација. Гледано од птичја перспектива, главен фокусен елемент во градината претставува пространата пустина од црвен песок. Таа се одликува со еден живописен релјеф, на којшто се изработени песочни и растителни „кругови“ и „полумесечини“ во облик на могила, со што се симболизира брановитиот океан.

29 ноември 2013 ПОРТА

најчудни градби

НАЈОТКАЧЕНИОТ ХОТЕЛ НА СВЕТОТ

ога би избирале најоткачен дизајн на хотел за сите времиња, без сомнение, првото место би го добил хотелот „Спирит“ од Братислава, Словачка. Овој хотел, чие име во превод значи „Дух“, сигурно ќе ве фрли во размислување за спојот на хотелиерството со она што пред вас стои како објект. Насекаде низ светот, големите богаташи се обидуваат да направат што поубав, луксузен и гломазен хотел, расфрлајќи се со пари, обезбедувајќи градежни материјали од најнов датум па се до ексклузивен ентериер кој само покажува моќ и богатство. Но хотелот „Спирит“ има една чудна компонента која го прави уникатен. А како што веќе напишавме, тоа е откаченоста. Хотелот се наоѓа во центарот на Братислава, во непосредна близина на железничката станица. За домаќините, тоа е најчудната градба на светот. За жал, и самите не знаат многу за неговата историја или за архитектот што го осмислил, но знаат дека тој куп од бетон, железо и

ПОРТА

29 ноември 2013

Драган РИСТОВ уште што ли не, е една од најинтересните конструкции на словачката метропола. Самите, уметнички го нарекуваат „Виножито“ бидејќи надворешноста е еден вид на микс од куп бои, кои даваат ефект на колоритна бајка. Велат дека во него никогаш не е досадно ниту пак може да имате непријатно расположение, бидејќи самиот сопственик насликал куп живи слики кои дополнително даваат душа на колоритните ѕидови. Во хотелот има и мали атракции, каква што е собата-пирамида која може да биде достапна за вкупно осум лица; големата тераса со ограда од ковано железо составена од стотина форми и фигурки. Хотелот има 12 соби, и во него може групно или поединечно да се биде резидент во зависност од парите и намерите. Речиси секој добронамерник кој навратил во Братислава, поминал покрај хотелот „Спирит“ за да се увери во неверојатното архитектонско виножито, да ја ѕирне барем внатрешноста и да се увери дека сè што се говори за најоткачениот хотел на светот е жива вистина.

спортски храмови

ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ - ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ - ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ - KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ

Tel: 00 389 034 212 064 00 389 034 211 757 00 389 034 215 225 00 389 034 215 226 Fax: 00 389 034 211 964 e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk e-mail: hidropl@t-home.mk www.konti-hidroplast.com.mk Industriska bb 1480 Gevgelija MACEDONIA

29 ноември 2013 ПОРТА

совети

Секогаш модерна бања Основата на бањата во нашата куќа е со неправилна форма, па за нас е малку тешко да го организираме и правилно да го искористиме просторот. Бањата зафаќа вкупно 6м2. Наспроти влезот има и прозорец со димензии 60х120 см и нормален парапет од 90 см. Многу би ни помогнале со вашиот предлог за уредување на оваа бања. Радмила и Владо Илиевски, Битола

ашата бања со неправилна форма нуди можности за добро и функционално организирање на просторот. Поширокиот дел, десно од влезот, е идеален за сместување на голема хидромасажна када, која заедно со жардиниерата од импрегнирано дрво со тропско зеленило и ниши во ѕидот за пешкири и керамички садови со сапун, шампони, сунѓери и миризливи соли, создава мини релакс зона. Воедно, неправилната форма на бањата изгледа и помалку сценографски. Жардиниерата со зеленилото и огледалото го дели просторот со када од другиот дел на бањата. Тука комуникацијата е по дијагонала, а во аголот наспроти преградната жардиниера се поставува друга аголна на која се потпира тоалетната шолја. Двостраното огледало монтирано на задната страна од преградната жардиниера,

заедно со ѕидното огледало, формираат агол за сместување на мијалникот. Во ист стил како и над кадата, во ѕидот до мијалникот се прават ниши за пешкири и тоалетен прибор. Целата палета на тонови е смирена, инспирирана од природата. Преовладува бојата на светло импрегнирано дрво со кое се обложени вградената када, жардиниерите и нишите. Подните плочки се теракотни, а ѕидните бели каква што е и санитарната керамика.

пред

Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ,

дипл.инж.арх.

bsavic@porta3.com.mk

ПОРТА

потоа 29 ноември 2013

АРЕНА „ФИЛИПИНИ“, МАНИЛА, ФИЛИПИНИ

спортски храмови

Спортски или верски храм?

он средината на следната година, Филипини треба да го претстави своето ново, супермодерно и мултифункционално здание, арената „Филипини“. Со капацитет од близу 55.000 места, оваа арена ќе биде најголемиот покриен фудбалски стадион на Филипините но и пошироко, во споредба со спортските стадиони во соседните островски земји. Станува збор за проект кој треба да го прослави 100-годишното постоење на христијанската црква „Иглесиа ни Кристо“ (Христова црква), која функционира како

Сашо КУЗМАНОВСКИ една од најголемите христијански цркви на Филипините. Зад потписот на арената „Филипини“ стои компанијата Populous од Мелбурн, која најчесто е вклучена во дизајнот на големите и најмодерни спортски храмови низ целата планета. Дизајнот на новата убавица на Филипините е поттикнат од дрвото Нара, кое се смета за дрвото-мајка на Филипините. Интересно е тоа што проектот опфаќа и голем плоштаден простор пред самата арена, кој треба да има капацитет од 50.000 места за оние што не ќе можат да обезбедат место на големите настани на стадионот, да бидат пред него и на големи видео бимови

да ги следат случувањата во внатрешноста на арената. Претпоставките се дека арената во добар дел, освен за спортски, ќе биде користена и за црковни настани, па затоа проектантите и изведоа голем плоштаден простор на површината од близу 100.000 м2 на којшто се гради целиот комплекс. Првите претпоставки се дека комплетната изградба на проектот ќе чини околу 215 милиони американски долари, но по последните проблеми во изведбата и зголемените цени на градежните материјали, предвидениот буџет за изградба на арената „Филипини“ ќе биде надминат.

ФАКТИ за АРЕНА „ФИЛИПИНИ“, Манила, Филипини Површина на градба: 99.200 м2 Цена на изградба: 215 милиони долари Капацитет: 55.000 места Плоштаден простор: 50.000 места Период на изградба: 2011 - 2014 Дизајн: Populous, Melbourne Проект менаџер: Generations Design Asia Inc.

29 ноември 2013 ПОРТА

2,3

плочи, 25 kg Thermokleber

Потрошувачка: 5 kg/m

Малтер за лепење стиропор (EPS) Putzgrund Fassade плочи, 25 kg

Kati

Подлога пред нанесување на Потрошувачка: 5 kg/m завршни фасадни малтери, 20 kg арт 2

25 лтер, kg 25 kgПотрошувачка: KlebeSpachtel

0,3 – 0,5 kg/m2

Малтер за лепење на стиропор (EPS)

Styrokleber армирање и глетување, 25 kg агребана а структура структура Малтер за лепење на стиропорни (EPS) Потрошувачка: плочи, 25 kg лепење: ca. 5 kg/m mm3 mm 3за mm Mosaic за армирање: ca. 6 kg/m 4 3,0 3,0 Малтер за цокле, 25 kg 2

Потрошувачка: 5 kg/m

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2 Малтер за лепење на стиропор (EPS) армирање и глетување, 25 kg

3,0

Малтер Малтер заза лепење лепење нана стиропор стиропор (EPS) (EPS) армирање армирање и глетување, и глетување, 2525 kgkg

Putzgrund Putzgrund Fassade Fassade

Addi

Подлога Подлога пред пред нанесување нанесување нана завршни завршни фасадни фасадни малтери, малтери, 2020 kgkg

Потрошувачка: Потрошувачка: Акрилен фасаден малтер, 25 kg 2 2 за за лепење: лепење: ca.ca. 5 kg/m 5 kg/m Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2 2 за за армирање: армирање: ca. ca. 6 kg/m 6 kg/m Измазнета структура Загребана структура 1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm Измазнета структура Загребана структура 2,3 2,7 3,6 2,4 3,0

2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m

1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7Conni 3,6 2,4 3,0 Фасаден систем со плочи од Силиконски фасаден малтер, 25 kg KlebeSpachtel KlebeSpachtel M M стиропор (EPS)

Mosaic Mosaic

Малтер Малтер заза цокле, цокле, 2525 kg Фасаден систем соkgплочи од Потрошувачка: Потрошувачка: 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m камена волна 2

Малтер Малтер заза лепење, лепење, армирање армирање и Измазнета структура Загребанаиструктура

глетување глетување нана плочи плочи и2 ламели од Putzgrund 1,5 mm Fassade 2 mm 3 mm и ламели mm 3од mm

камена камена волна, волна, 25 25 kgkg 2,4 на 3,0 Подлога пред нанесување 2,3 2,7 3,6 Потрошувачка: Потрошувачка: завршни фасадни малтери, 20 kg 1 за за лепење: лепење: ca.ca. 6 kg/m 6 kg/m 2

Кнауф Кнауф дооел дооел Скопје, Скопје, бул. бул. Александар Александар Македонски Македонски бб,бб, 1000 1000 Скопје, Скопје, Македонија Македонија Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk

Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2

Минер Кнауф Кнауф

малтер

Системи Системисос и истиропор стиропо Преднос

2 2 2 Kati за за армирање: армирање: 70,5 kg/m 7 kg/m Потрошувачка: 0,3ca.–ca. kg/m

• Пароп • Економ • Довер • Едност

Кнауф фасаден систем

Mosaic

KlebeSpachtel

KlebeSpachtel M

2,7 3,6 2,4 KlebeSpachtel KlebeSpachtel

Измазнета структура 1,5 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7 3,6

Загребана структура 2 mm 3 mm 3 2,4 3,0

Knauf Knauf Macedonia Macedonia

Малтер за цокле, 25 kg

Системи со плочи од Кнауф камена волна фасаден систем 4 и стиропор (EPS) Системи со плочи од камена волна

Putzgrund Fassade Потрошувачка: 0,3 пред – 0,5нанесување kg/m2 Подлога на

завршни фасадни малтери, 20 kg 4

Потрошувачка: за лепење: ca. 5 kg/m2 армирање и за армирање: ca. 6 kg/m2

за лепење, ер, малтер, 25 kgМалтер 25 kg глетување на плочи и ламели од

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

камена волна, 25 kg

Потрошувачка: Thermokleber Thermokleber Thermokleber Thermokleber 2 лепење: ca. 6Малтер kg/m Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер стиропор застиропор за лепење лепење (EPS) стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) Кнауф дооелзаСкопје, Кнауф дооел Скопје, за армирање: ca. 7 kg/m22525 плочи, плочи, kg плочи, kg плочи, 2525 kgkg KlebeSpachtel M бул. Александар Македонски бб,

Mosaic Addi Addi

Addi Addi

и стиропор (EPS)

6 Малтер за цокле, 25 kg агребана а структура структура Акрилен Акрилен фасаден Акрилен фасаден Акрилен малтер, фасаден малтер, фасаден 25Кнауф 25 малтер, kgмалтер, kg 25 25 kgkg фасаден систем бул. бб, Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана структура структура 1. Styrokleber * 1.Загребана KlebeSpachtel Малтер за лепење, армирање и Александар Македонски mm 3 mm 3 mm Потрошувачка: Системи со плочи одMкамена волна Потрошувачка: Потрошувачка: 5Потрошувачка: kg/m 5 kg/m 5 kg/m 5иkg/m 1000 глетување на плочи ламели од Скопје, Македонија 2. Stiropor (EPS) волна* 1000 Скопје, Македонија 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3стиропор mm 322.mm 2Камена mm (EPS) 3 mm 3 mm и камена волна, 25 kg Тел: 02 3235750, Addi 3. KlebeSpachtel со мрежичка 3. KlebeSpachtel M со мрежичка 02 3235750, 2,3 2,7 2,7 2,3 2,3 3,6 3,6 2,7 2,7 2,4 2,4 3,6 3,6 3,0 3,0 2,4 2,4 3,0 3,0 4Тел: 3,0 3,0Addi info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund2,3 Fassade 4. Putzgrund Fassade АкриленАкрилен фасаденфасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg 2

Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

Потрошувачка:

за лепење: ca. 6 kg/m www.knauf.com.mk info@knauf.com.mk, 5. Addi ** Knauf Macedonia Кнауф дооел Скопје, за армирање: ca. 7 kg/m бул. Александар Македонски бб, www.knauf.com.mk Knauf Macedonia Conni Conni Conni Conniи Thermok* За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби 1000 Скопје, Македонија ИзмазнетаИзмазнета структура структура ЗагребанаЗагребана структура структура 2

1,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 Styrokleber Styrokleber Styrokleber Styrokleber

малтер, р, 25 kg 25 kg

Тел: 02 3235750, leber. Kaj Styrokleber-от кај објекти со висина до 8m Силиконски Силиконски Силиконски фасаден Силиконски фасаден малтер, фасаден малтер, фасаден 25*25 малтер, kgмалтер, kg од25 25 kgkg Кај плочите камена волна неопходно е

23mm mm 2,4 3,0

3 info@knauf.com.mk, mm нема потреба за типлување, додека при употреба на типлувањето со типли со челично јадро www.knauf.com.mk Thermokleber-от секогаш е потребно типлување. Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана Загребана структура структура 3,0 Наместо SP 260 и егализациска боја може да се 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 32**mm 2 mm 3 mm 3 mm Knauf Macedonia

** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни

Kati Kati

Силиконски Силиконски фасаденфасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg

mm3 mm 3 mm ИзмазнетаИзмазнета структура структура ЗагребанаЗагребана структура структура 4 3,0 3,01,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 23mm mm 3 mm 2,3

стиропор (EPS) eе(EPS)

Kati

2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 2,4 3,0 KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel

3,0

Addi

Kati

/m2

Малтер Малтер заза лепење, Малтер лепење, Малтер за армирање за армирање лепење, лепење, армирање иструктура армирање иЗагребанаиструктура и Измазнета структура Измазнета структура Загребана глетување глетување глетување наглетување на плочи плочи на ламели и2 на ламели плочи плочи и ламели и2 ламели од 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2иmm mm 3 mmод 3од mm mm 3од mm камена камена волна, волна, камена камена 25 25 kg волна, kg волна, 25 kgkg порни е на стиропорни (EPS) (EPS) Подлога Подлога пред нанесување пред нанесување на на 3,0 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 25 3,6 3,02,4

/m2

Putzgrund Putzgrund FassadeFassade

Kati Kati

Силикатен Силикатен Силикатен фасаден Силикатен фасаден малтер, фасаден малтер, фасаден 2525 малтер, kgмалтер, kg 2525 kgkg Измазнета Измазнета структура структура Измазнета Измазнета структура Загребана структура Загребана структура структура Загребана Загребана структура структура 1,51,5 mmmm2 mm 2 mm 1,51,5 3mm mm 3mm mm 2 mm 22mm mm 2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 32 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2,32,3 2,72,72,32,3 3,63,62,72,7 2,42,43,63,6 3,03,0 2,42,4 3,03,0

Подлога Подлога пред пред Подлога Подлога нанесување нанесување пред пред нанесување на нанесување на нана завршни завршни фасадни завршни фасадни завршни малтери, фасадни малтери, фасадни 20 малтери, 20 kg малтери, kg 2020 kgkg

Mosaic Mosaic Mosaic Mosaic

Малтер Малтер заза цокле, Малтер цокле, Малтер 25 за 25 kg за цокле, kg цокле, 2525 kg Фасаден Фасаден систем со систем плочи соkg од плочи од Минерални Минерални завршни зс Кнауф Кнауф Кнауф Кнауф фасаден фасаден фаса фас 1.kg/m Styrokleber * 1. Kleb Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 Потрошувачка: 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m 0,30,3 – 0,5 – 0,5 kg/m 2. Stiropor (EPS) каменакамена волна волна малтери малтери 2. Кам 2

3. KlebeSpachtel Системи соСистеми мрежичка 3. Kleb со Системи со Системи плочи плочиод со од со камена плочи камена плочи од во 4. Putzgrund Fassade 4. Putz и и стиропор стиропор и и стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) (EPS) 5. Addi ** 5. SP 2 Предности Предности на минерални на ми 6. Егал * За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби и Thermok1 Styrokleber-от кај 1 објекти со висина до 8m leber. Kaj

* Кај пло • Паропропустливост • Паропропустл Кнауф Кнауф дооел дооел Кнауф Скопје, Кнауф Скопје, дооел дооел Скопје, Скопје, нема потреба за типлување, додека при употреба на типлувањ 2Александар бул. Александар бул. бул. Македонски Александар Македонски Александар бб, Македонски бб, Македонски бб,бб, Thermokleber-от секогаш2е• потребно типлување. Силикатен Силикатен фасаден малтер, фасаден 25 малтер, kg 2 25бул. kg Економичност • Економичност 2 1000 1000 Скопје, Скопје, 1000 Македонија 1000 Македонија Скопје, Скопје, Македонија Македонија ** Намес • Доверливост • Доверливост Измазнета структура Измазнета структура Загребана структура Загребана структура Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, Тел: Тел: 0202 3235750, 3235750, ** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни употреб фасадни нанесувања (Kati, Conni или SP 260, односно info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, силиконс • Едноставна • Едноставна употреба упо 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 3 mm 3 RP 240 3 со егализациска 3 боја) 240 во к www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk Knauf Knauf Macedonia Macedonia Knauf Knauf Macedonia Macedonia

2 2 2 2 2ca. 2 Kati Kati за за армирање: армирање: ca. ca. армирање: 70,5 армирање: kg/m 7 kg/m 70,5 kg/m 7 kg/m Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3за –за kg/m 0,3ca.– kg/m

2,3

Кнауф Кнауф фасаден фасаден систем систем 2,7

Mosaic Mosaic

2,3 3,6

2,7 2,4

3,6

3,02,4

3,0

SP 260

Системи Системи со плочи со плочи од Кнауф камена од Кнауф камена волна волна фасаден фасаден систем систем системи 4 4 и стиропор и стиропор (EPS) (EPS)Системи Системи со ѕид. плочи соод плочи камена од камена волна волна со изолација од камена волна и паропропусност на целиот фасаден 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m2

Конечно можете да го добиете посакуваниот5 квалитет5 на живот ивостиропор Вашиот и стиропор (EPS) дом. (EPS) Mosaic

Mosaic

Малтер за цокле, Малтер25 заkg цокле, 25 kg

Кнауф дооел Кнауф Скопје, дооел Скопје, Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m M 2

бул. бул. Македонски Македонски бб, бб, * 1. Styrokleber 1. Styrokleber * ње е, армирање и Александар и Александар 1000 Скопје, 1000 Скопје, Македонија очи ли од и ламели одМакедонија 2. Stiropor 2. (EPS) Stiropor (EPS) 5Тел: kg 02 3235750, Тел: 02 3235750, 3. KlebeSpachtel 3. KlebeSpachtel со мрежичка со мрежичка

бул. Александар бул.Македонски Александарбб, Македонски бб,

Кнауф Кнауф фасаден фасаден систем систем 1. KlebeSpachtel 1. KlebeSpachtel M M Системи со Системи плочи од со камена плочи од волна камена волна 2. Камена2. волна* Камена волна* и стиропор и стиропор (EPS) (EPS) 3. KlebeSpachtel 3. KlebeSpachtel M со мрежичка M со мрежичка

info@knauf.com.mk, info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund 4. Putzgrund Fassade Fassade www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk 5. Addi **дооел 5. Addi ** Knauf Macedonia Knauf Macedonia 2 Кнауф дооел Кнауф Скопје, Скопје,

МинераленМи за фасаден малт фа структура, стр 25

Малтер за Малтер цокле, засистеми 25 цокле, kg 25контактна kg пор е на(EPS) стиропор (EPS) Дозволете им на нашите фасада, трајно да Ви покажат Putzgrund Putzgrund Fassade за Fassade kg ување, 25 kg 2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m 0,3 – 0,5 kg/m дека "Изгор лето-кочан зима" не е опис и за Вашиот дом. Подлога пред Подлога нанесување пред нанесување на на 4 20 kg 4 завршни фасадни завршни малтери, фасадни 20 малтери, kgовозможена 2 Вдишете голема доза чист и свеж воздух, од единствените Кнауф

/m2

2 2 2 2 Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: 0,3 Потрошувачка: 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m 0,3 0,3 – 0,5 – 0,5 kg/m kg/m

Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: завршни завршни фасадни фасадни малтери,малтери, 20 kg 1 20 kg 1 за за лепење: лепење: ca.ca. за 6 за kg/m лепење: 6 kg/m лепење: ca.ca. 6 kg/m 6 kg/m 2

Putzgrund Putzgrund Putzgrund Fassade Putzgrund FassadeFassade Fassade

Потрошувачка: Потрошувачка: Потрошувачка: АкриленПотрошувачка: фасаден Акрилен малтер, фасаден 25 малтер, kg 25 kg 2 2 2 2 за за лепење: лепење: ca.ca. за 5 за kg/m лепење: 5 kg/m лепење: ca.ca. 5 kg/m 5 kg/m Силикатен Силикатен фасаден фасаден малтер, малтер, 25 kg 25 kg 2 2 2 2 за за армирање: армирање: за ca. за ca. армирање: 6 армирање: kg/m 6 kg/m ca. ca. 6 kg/m 6 kg/m Измазнета структура Измазнета структура Загребана структура Загребана структура 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 mm ИзмазнетаИзмазнета структура структура Загребана Загребана структура структура 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 3,02,4 3,0

1,5 mm 2 mm 1,5 mm3 mm 2 mm 2 mm 3 mm 23mm mm 3 mm 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 2,4 3,0 3,0 Conni Conni со Фасаден Фасаден систем систем плочи со од плочи од Силиконски Силиконски фасаден малтер, фасаден 25 малтер, kg 25 kg KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel KlebeSpachtel MM (EPS)MM стиропор стиропор (EPS)

Фаса каме

стиропор (EPS)

Малтер Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер на зана за лепење стиропор лепење стиропор на(EPS) на стиропор (EPS) стиропор (EPS) (EPS) армирање армирање армирање и армирање глетување, и глетување, и глетување, и25 глетување, 25 kgkg 2525 kgkg

на вање на лтери, , 20 kg 20 kg

употребат и силикатно завршно нанесување Knauf Kati,

Малтер Малтер заза лепење Малтер лепење Малтер на зана за лепење стиропорни лепење стиропорни нана стиропорни (EPS) стиропорни (EPS) (EPS) (EPS) 2,32,3 (Kati,2,7 2,72,3 2,3 3,6 2,7односно 2,7 2,42,43,63,6 3,03,0 2,4 2,4 3,03,0 нанесување Knauf Conni или RP фасадни нанесувања Conni или SP3,6 260, силиконско завршно Фасаден систем со плочи од RP 240 со егализациска боја) 240 во комбинација со егализациска боја. плочи, плочи, 2525 kg плочи, kg плочи, 2525 kgkg

ConniПотрошувачка: ConniПотрошувачка: Потрошувачка: 5 Потрошувачка: kg/m 5 kg/m 5 kg/m 5 kg/m агребана а структура структура

EPS)

5. SP 260 ** 6. Егализациска (изедначувачка) боја

4. Putzgrund 4. Putzgrund Fassade Fassade 5. SP 260 **5. SP 260 ** 6. Егализациска 6. Егализациска (изедначувачка) (изедначувачка) боја боја

f Macedonia Knauf Macedonia * За лепење ЕРЅ * Заплочи лепење може ЕРЅда плочи се употреби може да исеThermokупотреби и Thermok1000 Скопје, 1000 Македонија Скопје, Македонија Тел: 0229 3235750, Тел: 3235750, leber. Kaj 02 Styrokleber-от leber. Kaj Styrokleber-от кај објекти сокај висина објекти до со 8mвисина до 8m * Кај плочите*од Кајкамена плочите волна од камена неопходно волнае неопходно е 58 ПОРТА ноември 2013

info@knauf.com.mk, немаinfo@knauf.com.mk, потребанема за типлување, потреба задодека типлување, при употреба додека при на употреба на типлувањето типлувањето со типли со челично со типлијадро со челично јадро www.knauf.com.mk www.knauf.com.mk Knauf Macedonia Knauf Macedonia Thermokleber-от Thermokleber-от секогаш е потребно секогаш типлување. е потребно типлување.

** Наместо SP **260 Наместо и егализациска SP 260 и егализациска боја може дабоја се може да се

Гранулација Гра 1,5 mm 1,5 2 mm 2m

RP 240

МинераленМи за фасаден малт фа структура, стр 25

Гранулација Гра 2 mm 2m 2,5 mm 2,5

Силиконска Си егализациск ега

51. БЕЛГРАДСКИ МЕЃУНАРОДЕН САЕМ НА МЕБЕЛ, ОПРЕМА И ВНАТРЕШНА ДЕКОРАЦИЈА

саеми

Без преголема иновативност и различност во понудата Ако некој дошол на саемот да види производи со иновативен дизајн, веројатно останал разочаран зашто иновативност речиси и да немаше, освен неколку компании кои отскокнаа од основната тема, додека штандовите на дизајнерите, друштвата и институциите што изложуваа на саемот беа некако недоволно впечатливи за да привлечат повеќе внимание м-р Ѓорѓе ЈОКИЌ

, дипл.инж.арх. (Србија)

а Белградскиот саем од 11 до 17 ноември се одржа Саемот на мебел, опрема и внатрешна декорација. По 51. пат на едно место своите производи и услуги ги изложија производителите и продавачите на мебел, опрема за производство како и одреден број уметнички здруженија и образовни институции. Според зборовите на организаторот, Саемот на мебел во Белград

носи неслужбена титула на најголема манифестација во областа на дрвната индустрија во Југоисточна Европа. Како потврда за ова се наведува членството во Меѓународната унија на саеми - УФИ. На површина од 35.000 квадратни метри изложувачки простор учествуваа над 400 изложувачи, од кои околу 100-ина од 15 земји, па така, покрај домаќинот Србија, на саемот беа присутни и компании од Италија, Австрија,

Германија, Бугарија, Романија, Полска, Чешка, Словачка, Словенија, Турција, Хрватска, Босна и Херцеговина и други. Во шест хали на Белграскиот саем беше рспоредено сè што изложувачите претставија оваа година на публиката, распоредено по логички распоред, па така мабелот за опремување на станови и канцеларии се најде во халата 3. Она што спаѓа во осветлување, декорација, теписи, подни и ѕидни облоги, се наоѓаше 

29 ноември 2013 ПОРТА

саеми

„Виторог“, Србија

„Квадра“, Хрватска

во продолжение на халата 3, т.е. во халата 3А. Концептуално најинтересна беше халата 2, која има три нивоа и во нив беа сместени на едниот дел машини за индустрија на мебел, на другиот дел купатила, кујни, трпезарии, бела техника и мебел од плочкасти материјали. Посебен дел од халата 2 беше резервиран за неколку изложувачи од областа на дизајнот и образование во полето на дизајнот како Академијата на убави уметности, Шумарскиот факултет и други институции. Она што го карактеризираше овој простор е премалиот број изложувачи и изложениот материјал за површината на просторот што го зафаќаа. А кога ќе се земе предвид и тоа што се наоѓа на повисокото ниво, а таму ретко кој наминуваше, тогаш се доаѓа до слика на голем но прилично неискористен и празен простор. Најголемата хала на Белградскиот 60

ПОРТА

29 ноември 2013

саем, халата 1, беше централен простор за најзначајните изложувачи каде што беше изложен тапациран, стилски и масивен мебел. Тоа беше и најпосетената хала во текот на манифестацијата. Тука изложуваа некои од најголемите компании на српскиот пазар, како генералниот спонзор „Атлас мебел“ од Тутин, „Кика мебел“ австриски бренд со локално седиште во Нов Белград, „Тапетарија Нумановиќ“ и „Мебел Тахировиќ“ од Нови Пазар, „Синкро“ од Сараево и други. Во продолжение на главната хала се наоѓа хала 4, каде беа сместени изложувачите на мебел за спални и детски соби, и национални павилјони кои имаа заедничко изложување на компании од Турција, Словенија и Хрватска. Оваа година Саемот на мебел остави впечаток на добро организиран настан со солиден број на изложувачи. За оние што сакаа да го опремат својот простор,

многу од изложувачите даваа значителен попуст кој достигнуваше и до 40 отсто во однос на регуларните цени, што воедно е и практика на саемските манифестации. Минувајќи низ штандовите, првиот впечаток беше дека мебелот изгледа многу слично без разлика кој е производител, и дека на потенцијалните купувачи им беше многу тешко да направат избор. Голем дел од изложувачкиот простор беше пополнет со троседи, фотелји и кревети со многу конвенционален изглед, без некоја претерана различност. Многу мал број изложувачи имаа производи кои отстапуваа по својот дизајн од истите типови мебел на другите производители. Едноставно, Саемот изгледаше како еден огромен салон за мебел без преголема иновативност и различност во понудата. Ако некој дошол на саемот да види производи со иновативен дизајн, сигурно

саеми

бил разочаран бидејќи иновативност речиси и да немаше, освен неколку компании кои со изразот малку отскокнаа од основната тема, додека штандовите на дизајнерите, здруженијата и институциите присутни на саемот, беа некако по страна и недоволно впечатливи за да привлечат повеќе внимание. Во тој дел можеше да се видат интересни предмети, парчиња мебел, како и неколку добро направени скици на штандовите на образовние установи. Ретко кој, што размислувал да биде дизајнер можеше да биде привлечен со понудата на дизајнерски мебел или предмети за ентериер. Ништо тука не создаваше слика дека дизајнерот на мебел или ентериер е една дорба, почитувана и ценета професија. Една од компаниите што се истакнуваше со своите производи беше компанијата „Квадра“ од Хрватска, основана во 2010 година. Таа се занимава со изработка на тапациран мебел дизајниран главно од млади дизајнери. Уште една компанија која се извојуваше е „Виторог“, со перници и табуретки инспирирани од традиционалните слатки. Тоа се производи кои можат да бидат интересни, посебно за децата, и различни се од мебелот за деца на каков сме навикнати. Недостигот на иновативен дизајн тесно е поврзан со состојбата на пазарот, како и односот што општеството го има спрема дизајнот во глобала. Тоа е проблем кој се јавува во земји каде дизајнот нема значајно место во општеството и спаѓа во многу неисплатлива професија, бидејќи Србија денес е земја каде голем број дизејнери и архитекти преживуваат работејќи во салони, продаваат мебел, плочки, опрема

за купатила и им помагаат на клиентите во морето од слични производи да го одберат токму тоа парче кое се продава кај нив. Наместо молив и програма за цртање и моделирање, тие користат програми за фактурирање, читаат царински декларации и им помагаат на клиентите да изберат права нијанса на плочки за купатило. Не би требало така да биде затоа што дизајнерите се школувани да создаваат и преку дизајнот професионално да се исполнат, а не да бидат професионални трговци на туѓи производи. Дизајнерите, авторите но и самите посетители заслужуваат повеќе од она што денес претставува најзначајниот настан во Југоисточна Европа во областа на дрвната индустрија, повеќе од седумдневна зголемена симулација на еден обичен салон за мебел каков што постои во секој поголем град, каде луѓето главно бираат мебел за себе само на основа на разликата во цената помеѓу неколку производители и квалитетот на изработка. 

29 ноември 2013 ПОРТА

арт

"EUROPALIA", БРИСЕЛ

Индија - почесен гостин на престижниот фестивал

о Брисел по 24 пат се одржува фестивалот "Europalia" на којшто секоја втора година, почнувајќи од 1969 година, се слави културата на една земја. Оваа година како почесен гостин на овој фестивал, еден од најпрестижните во светот, беше Индија. Досега, помеѓу останатите држави, на овој важен настан биле претставени Италија, Полска, Бугарија, Русија, Кина, Бразил... Манифестацијата, што се отвори неодамна, ќе трае до крајот на јануари 2014 година. Во текот на овие месеци посетителите ќе можат да уживаат во 26 изложби и 92 концерти ширум Белгија. Инаку, овогодишното претставување на Индија, надвор од нејзината територија, претставува најголема промоција на оваа древна култура, а на отворањето биле присутни индискиот

ПОРТА

29 ноември 2013

претседател Пранаб Мукарџи и новиот белгиски крал Филип. Застапени се сите видови на уметности – од сликарство, скулптура, музика, театар, филм, балет, литература, па до фотографија. Исто така, организирани се бројни активности во врска со индиската кујна, филозофија, јога. Меѓу нив треба да се споменат Аламел Вали, Капила Вену - ѕвезди на индискиот традиционален танц, Катаколи, музички театар од Индија кој се наоѓа на листата на УНЕСКО и многу други. Сепак, како најпосетени настани во белгиските медиуми се истакнуваат две изложби во бриселскиот културен центар "Bozar". На првата од нив, насловена „Тело во индиската уметност“, се изложени дела кои се во контекст на важноста на телесното во индиската филозофија, бидејќи начинот на размислување

арт

во Индија е нераздвоен дел од нивното поимање на телото. Претставени се преку 300 експонати, кои потекнуваат од педесет музеи и археолошки збирки. Поделена на осум делови, изложбата преку скулптури, накит, ткаенина или верски документи изразува цел еден свет во кој посетителот гледа експонати, од кои некои се изложени за првпат не само во Европа туку и воопшто. Телото во оваа изложба не е само тема и предмет на уметнички израз, туку и начин преку кој со векови се пренесувале индиски вредности, стремежи, традиции, интерпретации и верувања. Втората изложба „Индоманија - од Рембрант до Битлси“ го покажува влијанието на индиската уметност врз западната култура. Познато е дека Васко де Гама во 1498 година го отвори морскиот пат до Индија. Језуитите и трговците во голем број се интересирале за Могулското царство и со нив почнале да се

пренесуваат фасцинациите од овој нов свет на европскиот континент. Основната идеја на „Индоманија“ е на посетителите да им ги покаже влијанието што го извршиле овие средби од почетокот на 16 век до ден-денес. Интересно е сознанието дека Рембрант правел цртежи на основа на индиските минијатури, дека Дирер работел гравури според индиските цртежи и дека накитот на многу крунисани глави на европските дворови бил инспириран токму со Индија. На изложбата може да се видат објекти од Ле Корбизје, филмови од Роселини и Пазолини, дела од Моравија или да се слушне музика од Вагнер или Битлси. Сите овие уметници и автори во некој момент биле инспирирани од Индија и нејзиното неисцрпно културно наследство. Исто така, на изложбата за првпат е изложена огромна скулптура на светски познатиот британски и индиски вајар Аниш Капур „Голема планина“.

29 ноември 2013 ПОРТА

излог 1. Комода од масивно дрво, изработена на ЦНЦ машина, рачно составувана. Дизајнот е на Addy Putra Mohamed Zulkifli. 2. Скулптурална серија на ламби од дизајнерката Mari Isopahkala oд Хелсинки, која ги претставува скандинавскиот минимализам и апстрактните форми. Изработени се од борово дрво, природно или обоено, во комбинација со челична обоена рамка. Лустерот Viikari се состои од светлечки хоризонтали (на кои има лед светилки) кои може да ротираат 360 степени, што овозможува давање светлина онаму каде што е потребно, а воедно и обликување во која било сакана форма. 3. Хумористични држачи за книги - The Family, изработени од челична плоча исечена на ласерска машина. Фамилијата ја претставуваат мудар був, паметен професор, кул Африканец и страшен каубој. Дизајнот е на Норвежаните Morten&Jonas. подготви: Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА, дипл.инж.арх.

1 3

ПОРТА

29 ноември 2013

излог

29 ноември 2013 ПОРТА

јавни набавки СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 143/2013

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 150/2013

МИНИСТЕРСТВО ЗА ТРАНСПОРТ И ВРСКИ

ПРАВИЛНИК ЗА НАЧИНОТ НА СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПОСТАПКИТЕ ЗА ОДОБРУВАЊЕ НА ИДЕЕН ПРОЕКТ, ЗА ИЗМЕНИ ВО ТЕКОТ НА ИЗГРАДБАТА, ЗА ПРОМЕНА НА ИНВЕСТИТОР, ЗА ИЗДАВАЊЕ НА ОДОБРЕНИЕ ЗА ПОДГОТВИТЕЛНИ РАБОТИ, ЗА ИЗДАВАЊЕ НА РЕШЕНИЕ ЗА ГРАДБИТЕ ОД ЧЛЕН 73 ОД ЗАКОНОТ ЗА ГРАДЕЊЕ, ЗА РЕКОНСТРУКЦИЈА, ПРЕНАМЕНА, АДАПТАЦИЈА И ЗА ИЗДАВАЊЕ НА ОДОБРЕНИЕ ЗА УПОТРЕБА ЗА ГРАДБИТЕ ОД ПРВА КАТЕГОРИЈА СОГЛАСНО ЧЛЕН 57 ОД ЗАКОНОТ ЗА ГРАДЕЊЕ НА ЕЛЕКТРОНСКИ НАЧИН

ОБЈАВА БРОЈ 129 (18.10.2013) ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА (СТОПАНСКИ КОМПЛЕКС ЗА ОТКУП, СКЛАДИРАЊЕ, ПРЕРАБОТКА И ДИСТРИБУЦИЈА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ) ВО ОПШТИНА РЕСЕН

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 146/2013 ПРАВИЛНИК ЗА НАЧИНОТ НА КОРИСТЕЊЕ НА ИНФОРМАЦИСКИОТ СИСТЕМ Е-ОДОБРЕНИЕ ЗА ГРАДЕЊЕ ОД СТРАНА НА ВТОРОСТЕПЕНИОТ ОРГАН НАДЛЕЖЕН ЗА ПОСТАПУВАЊЕ ПО ЖАЛБИ ПРОТИВ УПРАВНИТЕ АКТИ ИЗДАДЕНИ ВО ПОСТАПКАТА ЗА ИЗДАВАЊЕ НА ОДОБРЕНИЕ ЗА ГРАДЕЊЕ, УПРАВНИОТ СУД И ВИШИОТ УПРАВЕН СУД ПРИ ПОСТАПУВАЊЕ ПО ПОДНЕСЕНА ТУЖБА И ЖАЛБА ВО ПОСТАПКАТА ЗА ИЗДАВАЊЕ НА ОДОБРЕНИЕ ЗА ГРАДЕЊЕ

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 147/2013 ЗАКОН ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ОТПАДОТ ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТ ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ИЗГРАДБА НА ПРИСТАПЕН ПАТ ДО ПРОФИЛОТ НА БРАНА РЕЧАНИ НА ОРИЗАРСКА РЕКА ОПШТИНА КОЧАНИ ОДЛУКА ЗА КОРИСТЕЊЕ НА ПОВЛАСТЕНА ТАРИФА НА ЕЛЕКТРИЧНА ЕНЕРГИЈА ПРОИЗВЕДЕНА ОД ОБНОВЛИВИ ИЗВОРИ НА ЕНЕРГИЈА

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 148/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА ПРАВО НА ТРАЈНО КОРИСТЕЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА НА МИНИСТЕРСТВОТО ЗА ВНАТРЕШНИ РАБОТИ ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ НА ПРОГРАМАТА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ГОДИШНАТА ПРОГРАМА ЗА ИЗГРАДБА, РЕКОНСТРУКЦИЈА, РЕХАБИЛИТАЦИЈА, ОДРЖУВАЊЕ И ЗАШТИТА НА ДРЖАВНИТЕ ПАТИШТА ЗА 2013 ГОДИНА

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 149/2013 ЗАКОН ЗА РЕАЛИЗАЦИЈА НА ИНФРАСТРУКТУРНИ ПРОЕКТИ ЗА ИЗГРАДБА НА ПАТНА ДЕЛНИЦА МИЛАДИНОВЦИ – ШТИП И ПАТНА ДЕЛНИЦА КИЧЕВО – ОХРИД

ПОРТА

29 ноември 2013

ОПШТИНА КУМАНОВО ОБЈАВА БРОЈ 02/2013 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА СТОПАНСКИ КОМПЛЕКСИ ВО АТАР НА С.ГОРНО КОЊАРЕ, М.В. “НОВИНЕ“ И М.В. “РЕЧИЦА“ ВО ОПШТИНА КУМАНОВО

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 151/2013 ОПШТИНА ИЛИНДЕН ОБЈАВА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА А1 – ДОМУВАЊЕ ВО СТАНБЕНИ КУЌИ СО КОМПАТИБИЛНИ КЛАСИ НА НАМЕНИ Б1, В1 И Д3 ОПШТИНА КОЧАНИ ИСПРАВКА НА ОБЈАВА БР. 37-2468/1 ОД 29.10.2013 ГОДИНА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ, СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ, ОБЈАВЕНА НА 30.10.2013 ГОДИНА

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 153/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ДАВАЊЕ ПОД ДОЛГОТРАЕН ЗАКУП НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА НЕПОСРЕДНА СПОГОДБА НА ДРУШТВО ЗА ПРОИЗВОДСТВО НА ЕЛЕКТРИЧНА ЕНЕРГИЈА “АКВА ЕЛЕКТРО МАВРОВО ДОО СКОПЈЕ“ ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА Е2ПОЛИГОН ЗА ОБУКА НА ВОЗАЧИ ВО КО КАВАДАРЦИ 2 ОПШТИНА КАВАДАРЦИ ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА СТОПАНСКИ КОМПЛЕКС – Г2 ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА КО КАРАСЛАРИ, ОПШТИНА ВЕЛЕС ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА

ИЗГРАДБА НА МАЛА АКУМУЛАЦИЈА НА ЛУКОВИЧКА РЕКА КО ЛУКОВИЦА ОПШТИНА МАКЕДОНСКА КАМЕНИЦА

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 154/2013 ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ИЗГРАДБА НА Г2-ЛЕСНА ИНДУСТРИЈА КО ГРУПЧИН ОПШТИНА ЖЕЛИНО ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТ ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ИЗГРАДБА НА ДАЛНОВОД 10(20)/0,4 КВ КО ЧАЛАКЛИ (ОТЦЕП ОД ПОСТОЕЧКИ ДАЛНОВОД БАШИБОС) ДО СТОЛБНА ТРАФОСТАНИЦА 10(20)/0,4 КВ КО СОБРИ ОПШТИНА ВАЛАНДОВО ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТ ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ИЗГРАДБА НА МАЛА ХИДРОЕЛЕКТРИЧНА ЦЕНТРАЛА СО РЕФ.БР.3 СО ПРОПРАТНИ ОБЈЕКТИ КО ВАТАША ОПШТИНА КАВАДАРЦИ ОДЛУКА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ОДЛУКАТА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ЗЕМЈИШТЕ ВО ГРАДЕЖНО ЗА ИЗРАБОТКА НА ДРЖАВНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА БИОГАСНА ЦЕНТРАЛА СО ПРИДРУЖНИ СОДРЖИНИ КО МОГИЛА ОПШТИНА МОГИЛА ПРОГРАМА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ГОДИШНАТА ПРОГРАМА ЗА ИЗГРАДБА И ОДРЖУВАЊЕ НА СТАНБЕНИОТ ПРОСТОР ВО СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ЗА 2013 ГОДИНА АГЕНЦИЈА ЗА МЛАДИ И СПОРТ ОГЛАС ЗА СКЛУЧУВАЊЕ НА РАМКОВНА СПОГОДБА СО ПРИМЕНА НА ОТВОРЕНА ПОСТАПКА БР. III-10/2012 ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА ЗА РАБОТИ СО ПРЕДМЕТ: ДОВРШУВАЊЕ НА ЗАПОЧНАТИОТ ПРОЕКТ ЗА “ИЗГРАДБА НА 100 (СТО) ТЕНИСКИ ТЕРЕНИ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА Број: 85/2013 Податоци за договорниот орган: Министерство за здравство, ул. “50-та Дивизија“ бр. 6, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Воспоставување на јавно приватно партнерство за изградба на две катни гаражи во склоп на Комплекс клиники Мајка Тереза Скопје Контакт тел/факс: 3112-500, 02 3113-014, лице за контакт: Ангелчо Трајановски. Јавно отворање на понудите на ден 23.12.2013 год. Број: 26/2013 Податоци за договорниот орган: Општина Желино, с. Желино, 1226,

Тетово. ПРЕДМЕТ: Услуги за изработка на урбанистички планови. Контакт тел/факс: 044 378-030, лице за контакт: Ебип Јахиу. Јавно отворање на понудите на ден 20.12.2013 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 155/2013 ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА Број: 33/2013 Податоци за договорниот орган: Служба за општи и заеднички работи на Владата на Република Македонија, бул. Кузман Јосифовски Питу, бр. 17, 1000 Скопје. ПРЕДМЕТ: Изведување на градежни и градежно занаетчиски работи за изградба на административен објект. Контакт тел/факс: 2465-225, лице за контакт: Соња Полизовска. Јавно отворање на понудите на ден 27.12.2013 год. Број: 107/2013 Податоци за договорниот орган: Јавно претпријатие за државни патишта, ул. “Даме Груев“ бр. 14, 1000 Скопје. ПРЕДМЕТ: Надзор над изградба на автопат А4, делница Миладиновци – Свети Николе – Штип. Контакт тел/факс: 02 3118-044, 3220-535, лице за контакт: Жаклина Стефановска-Богдановска. Јавно отворање на понудите на ден 27.12.2013 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 157/2013 МИНИСТЕРСТВО ЗА ТРАНСПОРТ И ВРСКИ ОБЈАВА БРОЈ 131 (12.11.2013) ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА АЕРОДРОМ

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 158/2013 ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА Број: 61/2013 Податоци за договорниот орган: АД МЕПСО, ул. “Максим Горки“ бр. 4, 1000 Скопје. ПРЕДМЕТ: Изработка на Физибилити Студија и Мастер План за развој и изградба на скијачкиот центар на планината Јабланица преку јавно приватно партнерство. Контакт тел/факс: 3149-085, 3111-160, лице за контакт: Јовица Саздовски. Јавно отворање на понудите на ден 18.12.2013 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 159/2013 ПРАВИЛНИК ЗА ГЕОДЕТСКИ РАБОТИ ЗА ПОСЕБНИ НАМЕНИ

porta3.mk

Читајте не` онлајн!