De knoop ontrafelen bij mensen met een licht verstandelijke beperking

Hoe komt het toch dat een flink deel van de mensen met een licht verstandelijke beperking in problemen zoals criminaliteit en verslaving belandt? En wat betekent dit voor de ondersteuning die zij nodig hebben? Op het symposium ‘LVB doet mee’ van zorgorganisatie SDW werden hierover ervaringen gedeeld.

De bijeenkomst bestond uit een theoretisch gedeelte en twee workshops. Daarin werd voor de deelnemers duidelijk hoe mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb) in de knoop kunnen zitten en hoe je hen hierbij kunt helpen.

Orthopedagoog Harmen Sterk gaf inzicht in de kenmerken van mensen met een licht verstandelijke beperking die hen kwetsbaar maken: directe behoeftebevrediging; weg van de minste weerstand; kortetermijndenken; onderontwikkelde of verstoorde sociale vaardigheden; een ander of verstoord referentiekader (bijvoorbeeld elke dag bier drinken, wat vroeger thuis gewoon was); onderontwikkeld of verstoord moreel kompas; verschil in weerbaarheid.

Hij gaf vervolgens uitleg over hun emotioneel niveau van functioneren, op een leeftijd van een kind van 4 tot 12 jaar. “Normen en waarden integreren en goede keuzes maken op basis van je gevoelens en kennis leer je pas na je 12e. Dit verklaart waarom mensen met een licht verstandelijke beperking hier moeite mee hebben”, aldus Sterk.

Een relatie opbouwen en mensen in hun waarde laten zijn belangrijk in de ondersteuning. Mensen zelf willen vooral normaal behandeld worden, zo kwam naar voren in een workshop met ervaringsdeskundigen. “Ik woonde op mezelf, maar ben mijn huis kwijtgeraakt door mensen die misbruik van mij maakten. Nu moet ik een stapje terug doen en krijg hulp,” vertelde Jeroen tijdens deze workshop. Hij vertelde wat hij wel en niet fijn vindt bij die ondersteuning: “Ik heb een hekel aan het woord cliënt, dat ben ik niet. Het belangrijkste is gelijkwaardigheid. Ik wil dat begeleiders gewoon normaal tegen mij doen en zich niet groter maken. Zo van: ‘Ik heb een paar diploma’s, dus ik ben meer dan jij.’”

VR-ervaring

Het missen van informatie en de verwarring hierover is wat mensen met een licht verstandelijke beperking constant ervaren, als ze bijvoorbeeld documenten ontvangen die ze niet begrijpen of iets moeten regelen met instanties. Dat werd nagebootst in een sessie met een VR-bril door Careflexzorggroep. Deelnemers aan de VR-workshop moesten in een virtuele omgeving bij het juiste loket in een gemeente terecht zien te komen, maar dat bleek onmogelijk. Telkens kreeg je te horen dat je niet goed was ingecheckt of bij het verkeerde loket stond.

“Ik voelde me dom, een loser,” schreef iemand na afloop over de ervaring op een groot vel. Verdrietig, onzeker, eenzaam en geïrriteerd waren andere steekwoorden die vaak terugkwamen. Voor de deelnemers werd zo duidelijk hoe nodig het is om beter aan te sluiten en informatie aan te passen op mensen met een licht verstandelijke beperking, maar dan wel zo dat iemand zich niet minderwaardig voelt. SDW wil het symposium daarom ook nog herhalen bij instanties, zodat zij meer kennis krijgen over deze doelgroep. |

Toegang tot zorg moet beter

Mensen met een verstandelijke beperking in België krijgen vaak niet de benodigde zorg bij gezondheidsproblemen, zo ontdekte het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE). De gezondheidszorg moet voor deze groep veel toegankelijker worden gemaakt. Hoe dit moet beschrijft het kenniscentrum in verschillende actiepunten en acht doelstellingen.

Het onderzoek kwam er dankzij de vereniging Special Olympics Belgium. Zij ontdekte dat haar atleten met een verstandelijke beperking vaak kampten met gezondheidsproblemen, die niet waren vastgesteld door medici, door de cliënt zelf of door verwanten. Enkele voorbeelden: 21,6 procent van de atleten had cariës die niet behandeld was en 56 procent van de atleten bleek schoenen te dragen met een verkeerde schoenmaat. Het was voor Special Olympics Belgium reden om het KCE te vragen onderzoek te doen naar de toegang tot routinezorg voor mensen met een verstandelijke beperking.

Acht doelstellingen

Door een aantal gegevens van diverse instanties te koppelen en te analyseren, literatuurstudies en later ook kwalitatief onderzoek bij zorgprofessionals uit de gehandicaptensector, bracht het KCE in kaart waar het zoal misgaat. Dat leidde tot de volgende acht doelstellingen ter verbetering van de toegankelijkheid van de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking:

1. Empowerment van mensen met een verstandelijke beperking.

2. Een vaste huisarts voor iedere cliënt.

3. Zorg dat de gezondheidszorg geografisch bereikbaar is en dat verplaatsingen makkelijker worden.

4. Een langer consult, maar juist een kortere wachttijd.

5. Een gastvrije en efficiënte ziekenhuisomgeving.

6. Vaardigheden versterken van personeel uit de gehandicaptenzorg.

7. Vaardigheden van zorgverleners buiten de gehandicaptenzorg versterken.

8. Implementeren van monitoring en opvolging van specifieke gezondheidsbehoeften.

Het KCE stelt dat deze veranderingen in de gezondheidszorg niet alleen ten goede komen aan mensen met een verstandelijke beperking, ook andere kwetsbare groepen kunnen hiervan profiteren. | Lees het rapport op kce.fgov.be/nl/, zoek op ‘361AS’

Winnaar | Casus

Eind vorig jaar ontving Pauline Landa-van der Velden een exemplaar van het Mentemo-spel en boek ‘Emotionele ontwikkeling in verbinding. Mentaliserend coachen van begeleiders van kinderen en jongeren met complexe gedragsproblemen’. Pauline kwam als winnaar uit de bus bij de verloting hiervan in Klik 7.

Haar reactie: “Ik werk op een woonlocatie voor jongvolwassenen met een LVB+. Wij werken al een geruime tijd middels mentaliserend werken en heb- ben hiervoor ook een lange training gehad. Het vernieuwde boek en spel is dan ook zeer op zijn plek, enerzijds voor verdieping, anderzijds om het mentaliseren levendig te houden op de werkvloer.”

Op de casus over falende meerzorg van de wanhopige begeleider in Klik 1 van 2023 kwam de volgende reactie op LinkedIn:

“Herkenbaar. Het gaat om de verbinding tussen de begeleider en de cliënt.” | Leonie Vervoort