Gedragsdeskundige

14

Illustratie Josje van Koppen

In deze column vertellen deskundigen over de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking

Duidelijkheid door picto’s?

Hoe gaat het met Henk? We hebben teamvergadering. “Hij doet te weinig,” zegt Susan. “En lege tijd is niet goed, dan gaan mensen klieren.” “Hij kliert helemaal niet,” zegt Jos. “Hij doet gewoon ‘niks’.”

Als je Henk niets aanbiedt, zit hij op zijn eigen stoel en draait een beetje met zijn romp en hoofd. Dat is het.

Wat kun je iemand bieden met een ernstige verstandelijke beperking en autisme? “Misschien een activiteit uit het ‘normale leven’?” vraag ik.

“Ik neem Henk weleens mee als ik de was ga opruimen,” zegt Susan.

“Heb ik ook weleens geprobeerd, maar ik krijg ‘m echt niet mee hoor,” zegt Jos.

Het zou een mooie activiteit voor Henk kunnen zijn, maar hij komt moeilijk uit zijn eigen wereldje. Als je hem roept, begrijpt hij niet wat hij moet komen doen. En daar houdt Henk niet van.

We zouden Henk sowieso meer duidelijkheid kunnen bieden in de aankondiging van de activiteit. Voor cliënten als Henk is de werkelijke situatie als verwijzer vaak het duidelijkst. Dus met de wasmand met schoon wasgoed naar zijn stoel gaan, zorgen dat hij de wasmand echt ziet en dan zeggen: Kom, we gaan dit samen opruimen. Door herhaling zal hij dit steeds beter gaan begrijpen.

“En als hij dan meeloopt,” vraag ik, “wat doet Henk en wat doe jij?” De rol van Henk blijkt heel minimaal. Jos: “Ik heb hem weleens gevraagd zijn eigen T-shirt in de kast te leggen, maar als je telkens alsnog alles goed moet leggen, dan denk ik: laat maar.”

Anderen herkennen dat wel. Hij staat naast de wasmand te niksen. Zijn taak lijkt beperkt tot ‘erbij zijn’. Niet eens meekijken, want hij kijkt helemaal niet. Tja, zo is het niet echt een leuke taak voor hem. Hoe zouden we het zo duidelijk kunnen maken, dat hij echt mee kan helpen?

“We kunnen picto’s plakken op de planken. Dat is ook voor ons handig, want wat is het vaak een puinhoop in de kasten,” stelt Susan voor.

“Begrijpt Henk het verband tussen ‘een T-shirt’, een ‘picto T-shirt’ en de handeling ‘dit T-shirt moet op deze stapel?” vraag ik. “Dat kan voor ons vanzelfsprekend zijn, maar het zijn wel twee koppelingen die je dan moet maken.”

“Ik betwijfel het,” zegt Susan, “wat ik ook weleens doe als ik Henk laat helpen, is dat ik eerst de kleding soort bij soort op zijn bed leg en dan doen we samen de stapeltjes in de kast. Is dat een idee? Dan laten we Henk eerst op het bed sorteren. Ik maak grote picto’s die ik op bed leg, die overeenkomen met de picto’s in de kast, die ik ook zal maken.” Susan houdt van aanpakken.

Ik vind het systeem best ingewikkeld worden, maar we spreken af dat Susan en ik dit samen verder uitwerken.

Als we onze afspraak hebben, heeft Susan de picto’s al klaar. “Kijk, ik heb kleurtjes toegevoegd om het duidelijker te maken.” Ze heeft ook een handleiding voor het team geprint.

“Fantastisch hoe enthousiast je bezig