Persoonlijk

28

Illustratie Joep Bertrams

In deze column beschrijft een vakgenoot bijzondere ervaringen in het werken met mensen met een verstandelijke beperking

Het thema Communicatie van deze Klik leent zich voor een terugblik op de ontwikkelingen in de zorg voor mensen met een beperking. Die laatste term is al veelzeggend: wij communiceren in steeds veranderende termen over de mensen voor wie wij werken. Daar kun je lacherig over doen, maar het is niet voor niets.

“Daar hebben we die klootzak weer!” Zo werd ik meer dan eens verwelkomd door Henk, een helaas te vroeg overleden cliënt. Henk zat als tiener in een inrichting, even later werd dat een internaat. In die tijd was opvoeding in fatsoen een belangrijk element in de Z-verpleging (het woord begeleiding kwam langzaam in zwang). Het spreekt vanzelf dat er met Henk toen veel is gevochten en dat hij ook vaak in isolatie werd geplaatst vanwege zijn gedrag. Hij was een agressieve imbeciel.

Ik leerde hem kennen toen hij zelfstandig woonde en daarbij ambulante ondersteuning nodig had. Dat hij het als ‘agressieve imbeciel’ zover heeft geschopt, is te danken aan sterk verbeterde communicatie, die nu spreekt van moeilijk verstaanbaar gedrag. Wat wil Henk zeggen met zijn gedrag en hoe helpen we hem te bereiken wat hij wil?

“Nou, die klootzak komt weer eens een paar deurwaarders wegjagen hier,” antwoordde ik, want als hij me zo begroette, wist ik dat er ‘iets’ was, meestal een geldprobleem. Dan lachte Henk alweer. Begeleiden is soms zo simpel, als je maar op de juiste golfl engte communiceert.

Ook qua hulpmiddelen is er veel verbeterd in de communicatie. Spastische cliënten die ineens in volzinnen kunnen spreken dankzij de spraakcomputer, fantastisch! Meisjes met het Rett-syndroom die door hulpmiddelen kunnen laten zien hoe slim ze zijn, geweldig!

Er zijn ook nadelen aan de verbeterde communicatiemogelijkheden. Organisaties benutten die om controle uit te oefenen over de informatievoorziening. Ronkende missies, glossy folders en spreekverboden voor medewerkers. Media (ook Klik) moeten eerst langs de afdeling communicatie als ze iets te weten willen komen, ze mogen vaak zelf geen zorgmedewerkers benaderen. In elke klokkenluidersregeling staat dat je vóór het luiden eerst binnen de organisatie aan de bel moet trekken. Zo kan er een verschil ontstaan tussen droom en werkelijkheid. De gedroomde zorg is wat communicatiemedewerkers in almaar groeiende aantallen presenteren als de werkelijke zorg. De werkelijke zorg kan lang niet altijd voldoen aan het beeld van de gedroomde zorg.

De betrokken medewerker zit in een spagaat: wie zegt dat er (te) veel aandacht is voor registratie en verantwoording, en dat er, zeker voor mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag, (te) weinig gekwalifi ceerd personeel beschikbaar is, schaadt het imago van zijn werkgever. Zo iemand moet de klei van zijn klompen schrapen en zeggen dat ons mooie werk ook een paar ‘boeiende uitdagingen’ kent.

Trouwens: Henk was prima te verstaan, hoor... | Ernst Timmer, inmiddels gepensioneerd ambulant begeleider

Klompen uit de klei

Dit is mijn laatste column voor Klik, jonge collega’s kunnen de rubriek Persoonlijk nu beter invullen dan ik. Het delen van mijn ervaringen wordt steeds meer een terugblik, mijn klompen staan niet meer in de klei.