100% EXPO Nr 3 by Info Cultuur

PROVINCIE ANTWERPEN

100 % EXPO Plannen zonder lef Weg van Vlaanderen Eerste pop-upmuseum Panamarenkohuis Provin c iebe st u u r An t wer p e n D r iema a ndeli j k s magazi n e D e pa r t em en t C u l t u u r m e i-a ug us t us 2 01 3

N째3

PROVINCIE ANTWERPEN

100 % EXPO is een kleurrijk cultuurmagazine dat je goesting geeft om op stap te gaan. Geen vaktijdschrift met geleerde woorden, maar een blad dat laat zien wat er gebeurt in de wereld van de beeldende kunsten. Elke drie maanden brengen we een gevarieerde selectie van expoâ&#x20AC;&#x2122;s uit de provincie Antwerpen en zoomen we in op bijzondere kunstwerken. Je krijgt een blik achter de schermen en maakt kennis met nieuwe locaties en getalenteerde mensen.

100% EXPO thuis in je bus? Stuur je naam & adres door naar expo@100procentcultuur.be voor een gratis abonnement.

C O LO F O N V erant woord elijk e u itgever : Annik Klaes, Grote Markt 13, 2000 Antwerpen H oofdred act eur : Job Van Bortel E i ndred act eur: Kathleen Geenen g rafi sch Vorm gever : Anne Van De Genachte REDA C TIE: Ivo Adriaenssens (I.A.), Peter Benoy (P.B.), Kathleen Geenen (K.G.), Frank Herman, (F.H.), Ward Jacobs (W.J.), Frauke Joossen (F.J.), Annik Klaes (A.K.), Koen Leeman (K.L), Jorden Tiebout (J.T.), Job Van Bortel (J.V.B.), Anne Van De Genachte (A.V.D.G.) COVER : Middelheimmuseum F oto C ov er: Joris Casaer V erdwenen landschap pagina 9: Koen Aelterman KUNSTWERK GEMAAKT pagina 37 : Jelle Spruyt ADVERTENTIES: Viviane Spiessens, 03 338 95 75, Viviane.Spiessens@prospekta.be a dres: Prospekta - centrum voor kunstcommunicatie, Grote Markt 13, 2000 Antwerpen, 03 338 95 09, expo@100procentcultuur.be

vrijwilligers met een gezocht hart voor cultuur

Museumnacht op 3 augustus Cultuurmarkt van Vlaanderen op 25 augustus

INFO www.museumnacht.be / www.cultuurmarkt.be

In dit n um mer 04 Breedbeeld 06 Picknicken tussen kunst

25 Driemaal Alfred Ost Verrassende verhalen over de Vlaamse tekenaar en schilder

Een dag in het Middelheimpark

09 Verdwenen landschap Koen Aelterman gaat op zoek naar de Abdij Roosendael in Walem

13 Beschouwing

Peter Benoy illustreert met enkele anekdotes ‘de grote Napoleon’

Weg van Vlaanderen

Een kunsttentoonstelling in de Warande. Is ‘het schoonste land ter wereld’ in de maak?

Opinies

Drie meningen over kunst in de openbare ruimte

18 Woord verklaard

31 Tips van een insider

Wat is een besloten hofje?

Koen Leemans, directeur van Cultuurcentrum Mechelen, stipt vier expo’s aan waar hij naar uitkijkt

19 Eerste pop-upmuseum

32 Kunstwerk toegelicht

Een nieuwe Europese trend? Jonge initiatiefnemers aan het woord

Rubens of niet? Zoek het verschil

34 Profiel Restaurator Elke Van Herck vertelt over haar passie

35 Zomerse roadtrip over Route N16 Kunst langs de openbare weg

36 Over de grens Een selectie van expo’s in onze buurlanden

Panamarenkohuis

37 Kunstwerk gemaakt

Kunstenaar Jelle Spruyt daagt je uit

41 Zomerateliers en Vliegtips Een overzicht van workshops voor kinderen in de Antwerpse musea

In de Antwerpse volkswijk Seefhoek vond Panamarenko drie decennia lang inspiratie voor zijn kunstwerken. Zijn huis annex atelier is open voor bezoekers.

47 Speel en win - 3-

Breedb ee l d Alleen met duikpak aan en duikbrevet op zak kun je van dit kunstwerk genieten. De 'Waves' of 'Beeldenstroom', gemaakt door de kunstacademie van Mol, is een set van drie golven die van klein naar groot zijn gerangschikt. Op de foto zie je de grootste. Het kunstwerk ligt op de bodem van het Zilvermeer, 4,5 meter onder water, en maakt deel uit van het Onderwaterpark voor Schone Kunsten in Mol. Meer dan 50 werken van vooral lokale kunstenaars staan er in het water, soms tot 15 meter diep. Waves of Beeldenstroom www.brightsites.biz/onderwaterpark

- 4-

- 5-

Beam Drop Antwerp van Chris Burden zijn 100 stalen balken die vanop een hoogte van 45 m in de grond werden gedropt grond gedropt. © Karin Borghouts

Vraag: In welk Antwerps museum kun je hardlopen, picknicken en zonnebaden zonder de woede van een suppoost op je hals te halen?

Het team van Robbrecht en Daem ontwierp Het Huis, een halfopen paviljoen voor tijdelijke tentoonstellingen © Joris Casaer

32 bijzondere stukken van Vic Gentils, Groot Schaakspel © Joris Casaer

Antwoord: In het Middelheimmuseum natuurlijk. De 30 hectare vrij toegankelijk groen waarin het Middelheim zijn omvangrijke collectie van zowat 400 kunstwerken tentoonstelt, lokt jaarlijks 250.000 natuur- en/of cultuurliefhebbers.

Deze grote spiegelende metalen bol, Yayoi van Corey McCorkle, is gebaseerd op zeventiende-eeuwse Franse tuinversiering. © Karin Borghouts

Picknicken tussen kunst

100% EXPO ging een paar uur ontspannen in het Middelheim. “Wanneer je de brug samenvouwt, krijg je de contouren van China”, zegt Miranda de Boel, persverantwoordelijke bij het bijzonder beeldenpark. Ik moet even nadenken bij deze opmerking. We staan bij water dat overspannen wordt door The Bridge Without a Name van Ai WeiWei, één van de nieuwste aanwinsten van het museum. Het houten brugdek lijkt op het hoogteprofiel van een bergetappe in de Tour de France: één en al pieken en dalen. Mocht je de beide uiteinden van de brug met elkaar kunnen verbinden, dan zou je dus de vorm van China zien: het thuisland van de kritische kunstenaar WeiWei die daar geregeld in de clinch ligt met de autoriteiten. Ongedwongen kunst Het werk past ogenschijnlijk perfect bij de dubbele functie van het Middelheimmuseum. Omdat de brug gewoon begaanbaar is voor bezoekers – al loopt het op de Chinese grens wat ongemakkelijk – is hij tegelijkertijd kunstwerk in een openluchtmuseum én onderdeel van de infrastructuur van een groen park met recreatieve functie. “Bezoekers van het Middelheim ervaren kunst op een ongedwongen en informele manier”, vervolgt Miranda. “Natuurlijk zien we hier ook mensen die enkel geïnteresseerd zijn in de sculpturen, maar onze doelgroep is breder dan de traditionele museumbezoeker. Wie hier primair komt om te joggen of te wandelen, komt toch op een speelse manier met kunst in aanraking.” Hardlopen in het Middelheim is populair. Sinds vorig jaar kunnen sporters ook een vaste route volgen: het Beeldig Loopparcours. Het traject van 3,2 km voert de hardloper door vrijwel het hele park. De echte kilometervreters kunnen het aansluitende parcours van het aanpalende Nachtegalenpark (3 km) er nog bij nemen. Vanzelfsprekend kan het park ook op wandeltempo ontdekt worden. Elke tweede zondag en elke derde donderdag van de maand kan dat gratis met een gids erbij. Woud van staal Naast WeiWei's naamloze brug kent de collectie van het Middelheim nog verscheidene werken die de grens van de term 'sculptuur' opzoeken. We komen bijvoorbeeld langs de Beam Drop Antwerp, een woud van roestbruine stalen constructiebalken. Het begon zijn leven als een stuk performance-kunst. In 2009 liet kunstenaar Chris Burden de 100 balken vanaf een kraan van 45 meter hoog in een bak cement vallen. Immer populair bij bezoekers is de Tennis Muur van Ann Veronica Janssens, een bij uitstek geschikt kunstwerk om in een recreatiepark te plaatsen. Bij deze sculptuur liggen rackets en ballen klaar voor wie een potje wil tennissen op een originele manier. >

Foto boven: Houten brugje van Ai WeiWei met de contouren van China © Joris Casaer Foto onder: Joggen over het 'Beeldig Loopparcours' (3,2 km) langs o.a. Firmament III van Antony Gormley © Joris Casaer

- 7-

Ook niet te missen is de nieuwe aanwinst Firmament III van Antony Gormley, centraal in het park. De blinkende constructie van lijnen en bollen is duidelijk herkenbaar als een constellatie van sterren, maar in de kern van het raster zit ook een leegte in de vorm van een mens verborgen. Waardoor dit actuele werk weer aansluit bij de meer klassieke beeldhouwkunst waarin de menselijke vorm zo vaak centraal staat. Vanzelfsprekend zie je in het Middelheimpark ook veel 'traditioneel figuratieve' werken. Het openluchtmuseum geeft een overzicht van ruim honderd jaar beeldhouwkunst, beginnend met enkele werken van Rodin uit de late 19de eeuw.

naam Gespietst. In de Hortiflora bloementuin opent op 26 mei Mijn kleine paradijs. Acht nationale en internationale kunstenaars creëren een persoonlijke Hof van Eden, zoals vele mensen dat thuis in hun voor- of achtertuin plegen te doen. Ze bezinnen zich over “de spanning tussen privé en publiek, de begrenzing van de persoonlijke en psychologische ruimte, de vrijwillige isolatie en de onvrijwillige uitsluiting”. Tijdens de grote renovatie en uitbreiding in 2012 is overigens ook het kasteel in het park onder handen genomen. Je vindt er nu een museumshop en aangenaam café. Interactie en contrast Met de langste winter sinds de Kleine IJstijd nog vers in het geheugen vraag ik Miranda in welk seizoen het Middelheim het mooist is. “Het Middelheim is altijd mooi. Ook in de winter en zeker wanneer sneeuw de beelden bedekt. Je zou hier eigenlijk elk seizoen een keer moeten komen. Door de verandering van de seizoenen en de vegetatie worden de accenten steeds verlegd. Sommige beelden passen beter bij de zomer, andere voelen zich thuis in de herfst en weer andere komen prominenter in beeld als de bladeren zijn gevallen. Sommige werken interageren met de omringende natuur terwijl andere juist trachten te contrasteren. Hoe dan ook: het is de combinatie van natuur en kunst die dit museum uniek maakt.” | J.T.

Hof van Eden Miranda begeleidt me naar de Hortiflora. De bloementuin van het Nachtegalenpark werd vorig jaar aan het Middelheimmuseum toegevoegd. Blikvanger in de Hortiflora is Het Huis, een halfopen paviljoen van de architecten Robrecht & Daem. Miranda: “Het Huis biedt beschutting aan werken zonder ze van hun omgeving af te sluiten. Dit paviljoen en de omringende tuin worden voortaan gebruikt voor onze tijdelijke tentoonstellingen. Hierdoor krijgt het Braempaviljoen, in het oude gedeelte van het park, zijn originele functie terug: de plek waar we werken uit de permanente collectie tonen die te kwetsbaar zijn om aan de natuurelementen bloot te stellen.” In het Braempaviljoen - tip voor wanneer je wordt overvallen door een lente- of zomerbui - is tot 1 september het indrukwekkende Groot Schaakspel (1966-67) van kunstenaar Vic Gentils te zien, samen met een stilistisch verwant werk van de Hongaar Reszö Berczeller met de

tot 01.09.2013 Vic Gentils en Rezsö Berczeller. 1+1=33 26.05 tot 15.09.2013 Mijn kleine paradijs www.middelheimmuseum.be

- 8-

- 10-

- 11-

Napoleon de Grote

Een ongewassen keizerin Joséphine, kinderen die spelen met geamputeerde ledematen ... Met enkele anekdotes illustreert Peter Benoy 'de grote Napoleon'.

Benoy was van 1991 tot 2005 directeur van Theater Zuidpool. Hij schildert en schrijft over beeldende kunst en theater.

wreedheden van de napoleontische oorlogen weergegeven dan Goya in de 82 etsen van ‘Los Desastres de la Guerra’ (1810-1820). Napoleon schreef wel eens, op weg naar huis na de gruwel, aan Joséphine de Beauharnais dat ze zich in afwachting van zijn komst niet meer mocht wassen. Het klinkt vreemd in onze gladgeschoren en ontgeurde erotiek, maar voor wie de stank van het slagveld nog in de sinussen heeft, roken die intieme geurtjes van Joséphine wellicht als zeldzame bloemen.

god van de oorlog Napoleon blijft fascineren, hoe moordend zijn spoor door Europa ook was. De militaire theoreticus Von Clausewitz noemde hem 'de god van de oorlog'. Een vijftigtal veldslagen had Bonaparte nodig om de erfenis van de Franse Revolutie uit te dragen, van de Waddeneilanden tot Gibraltar. Even was er een Verenigd Europa. Er zijn zo’n 200.000 boeken over Napoleon I verschenen. Genoeg om meer dan vijf eeuwen lang er elke dag een te lezen. Die boekenstroom is trouwens nog niet ingedijkt; in een betere Brusselse boekhandel tel ik veertig recente publicaties.

Antwerpen is niet meer dan een voetnoot in Napoleons biografie, maar voor Antwerpen is hij een belangrijk hoofdstuk. Na een bezoek aan de stad in 1803 besloot hij dat er in het noordelijke deel binnen de stadswallen

stank van het slagveld Om zijn veroveringszucht te bevredigen aarzelde Bonaparte niet om op één dag duizenden soldaten de dood in te jagen. In de slag van Borodino bij Moskou (1812) verloor hij minstens 25.000 man. De verzorging van gewonden roept hallucinante beelden op; geen veldhospitalen, amputaties aan de lopende band, kinderen die spelen met achtergelaten ledematen. Niemand heeft aangrijpender de

een dok met een sluis op de Schelde moest komen. Antwerpen zou de belangrijkste oorlogshaven worden van zijn Keizerrijk. Rond die tijd schilderde Ingres het portret hierboven: een zelfverzekerde, ambitieuze, niet onknappe dertiger met een ‘missie’.

- 13-

AAN DE SCHELDE De periode van de realisatie van het Bonaparte- en het Willemdok correspondeert ongeveer met het decennium tussen zijn keizerskroning en zijn eerste verbanning. Dat het MAS, vergroeid als het is met beide dokken, precies twee eeuwen na de ingebruikname van het Willemdok, de expo Bonaparte aan de Schelde organiseert is dus een logische en ook boeiende keuze. Vandaag zou Napoleon zich ongetwijfeld voor het Internationaal Strafhof van Den Haag moeten verantwoorden, maar in 1814 kreeg hij als gevangenis Elba met alles erop en eraan. Daar heb ik bijna twee eeuwen later zijn pad gekruist. Het leek of hij op dat eiland jaren had gewoond, maar in werkelijkheid kon hij na amper tien maanden ontsnappen. Nog eens vijf maanden later stond hij met een enorme troepenmacht in Waterloo. Na zijn finale nederlaag wachtte hem Sint-Helena, een ruig eiland dat geen vergelijking kon doorstaan met het lieflijke Elba van waar hij bij helder weer zijn geboorteland Corsica kon zien. Op Sint-Helena schreef de onttroonde keizer dat de slag van Waterloo de herinnering aan al zijn gewonnen veldslagen zou uitwissen, maar dat zijn Code Civil de tijd zou trotseren.| P.B.

tot 30.06.2013 Bonaparte aan de Schelde www.mas.be tot 30.06.2013 Napoleon en de Empirejuwelen www.diamantmuseum.be tot 22.09.2013 De nieuwe stijl van de keizer www.zilvermuseum.be

“Een beetje provoceren kan geen kwaad”, moet architect Renaat Braem hebben gedacht toen hij in 1968 België omschreef als ‘het lelijkste land ter wereld’. Vijfenveertig jaar en vele staatshervormingen later zijn bevoegdheden als Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw al lang naar Vlaanderen verhuisd. Kunnen we het nu beter? Is ‘het schoonste land ter wereld’ in de maak? De intrigerende tentoonstelling Weg van Vlaanderen, in de Turnhoutse Warande, reikt ons de puzzelstukken voor een antwoord aan.

Vlaanderen wandelt en fietst meer dan ooit. We willen genieten van de natuur maar in werkelijkheid genieten we van de cultuur: van aangelegde parken, bossen, heide, velden, weiden en wegen, van steden, dorpen, al dan niet misplaatste verkavelingen, oude en nieuwe monumenten, imponerende industriegebieden, in bedwang gehouden water en wit doorstreepte lucht. Dat allegaartje noemen we het ‘landschap’, een begrip de toren van Babel waardig. Van 18 mei tot 25 augustus stelt de Warande in Turnhout zich op als een artistiek superbezoekerscentrum

- 14-

slaapwandelaars’. Het was voor hen dat hij zijn ‘Wandelgids in de Belgische jungle’ schreef. Kunsthistoricus Jeroen Laureyns, docent hedendaagse kunst aan Sint-Lucas Gent en curator van de tentoonstelling Weg van Vlaanderen, wil die publieke aandacht voor de omgeving scherp houden. Hij gaat niet alleen in op de esthetische, maar ook op de ruimtelijke en ecologische samenhang. Hij hanteert hiervoor beeld en niets anders dan beeld, het meest toegankelijke medium om inzichten, verwondering, ontroering, boosheid of luim over te brengen. En de beeldenmakers vertegenwoordigen niet altijd de kunst met de grote K. Dat is niet noodzakelijk, misschien zelfs niet wenselijk. Want het landschap behoort toe aan de bewoners en gebruikers. Deze bedenking herinnert aan een pleidooi dat schrijver & filmregisseur Eric De Kuyper ooit hield "voor de

n e r e d n a a l V n a Weg v Maar

sch b riti k l voora

l i j ven

deskundige ondeskundige, iemand die vanuit de dagelijkse omgang met de omgeving - het liefdevolle attente gebruik ervan - in staat is pertinente vragen te stellen".

voor de metawandelaar die het Vlaamse landschap met een eigentijdse maar historisch bewuste blik wil verkennen. Een kunsttentoonstelling? Ja, maar als het iemand gerust kan stellen: niet louter l’art pour l’art, ook kunst met engagement, een boodschap zelfs.

De gedachte dat niet alleen experts het landschapsbeheer kunnen claimen, wordt in de tentoonstelling in de Warande consequent doorgetrokken. Ieder van ons beleeft de omgeving voortdurend, bewust of onbewust. Die opeenstapeling van ervaringen maakt reflecties, emoties en creativiteit los. En dan komt de kunst ten tonele, maar niet uitsluitend het werk van de kunstenaar pur sang, ook van elke beeldenmaker die ‘in staat is pertinente vragen te stellen’. Zo sluipt deze tentoonstelling uiteindelijk op kousenvoeten tot dichtbij de bezoeker: bij zijn verwondering, ontroering, boosheid of vrolijkheid en bij de vragen die we allemaal wel eens stellen over het Vlaamse landschap. Haast ongemerkt komt de boodschap aan.

Emoties in de Belgische jungle Toen Renaat Braem ons landje omschreef als ‘een door een krankzinnige bijeengenaaide lappendeken’, was zijn grootste verdienste wellicht dat hij het publiek wakker schudde. Hijzelf formuleerde het iets attenter want het was 1968 en hij ontwaarde hier en daar ‘ontwakende

Het lyrische landschap verdwijnt Weg van Vlaanderen is gebaseerd op het doctoraatsproefschrift dat curator Laureyns op de dag van de opening zal verdedigen en waarover ook een gelijknamig boek verschijnt. De hoofdstukken van dit boek bepalen de focuspunten van de tentoonstelling. >

Ronde van Vlaanderen © Stephan Vanfleteren

- 15-

Daarbij zijn twee parallelle bewegingen belangrijk: via beeld wordt ons het evoluerende landschap getoond, maar tegelijk zien we ook hoe dat in-beeld-brengen van het landschap gaandeweg verandert. De binnenkomende bezoeker wordt geconfronteerd met ‘Het einde van het lyrische landschap’. De landschapsschildering, die in de 15de eeuw een apart genre werd in de schilderkunst, is altijd in de eerste plaats een afspiegeling geweest van ons wereldbeeld. Die reflectie kon een ode aan de schepper zijn, een zoektocht naar de werkelijkheid, een vlucht in een romantische droom, een omhelzing van de natuur, de impressionistische of expressionistische uitdrukking van een ervaring … Maar vrijwel altijd kwam de reële weergave van de omgeving op de tweede plaats. Het geschilderde landschap toonde en toont vooral de evoluerende manier waarop onze cultuur die omgeving - en in wezen ons precaire bestaan - ziet. Die manier van kijken begon in de jaren 60 van de vorige eeuw drastisch te veranderen. De laatste lyriek verdween, maakte plaats voor afwijzing of protest. In 1971 liet Roger Raveel een vlottende installatie te water als protest tegen de voorgenomen demping van een oude Leiearm. De relatie kunst - landschap kreeg hiermee een heel nieuwe invulling. Ook kunstschilder Antoon De Clerck verwees het landschap weer naar de marge, waar het in de 15de eeuw zijn carrière als genre was begonnen. En onder meer bij Raoul De Keyser verdween het echte landschap zelfs helemaal uit het geschilderde landschap. Lachen of huilen om het Vlaamse landschap Nu de toon gezet is, trekt de tentoonstelling nieuwe registers open. Onder meer architect Renaat Braem en de fotografen Walter De Mulder en Georges Charlier brengen ‘Het lelijkste land ter wereld/Het schoonste land ter wereld’ in beeld. Dat gaat respectievelijk gepaard met sarcasme over het verprutste landschap, nostalgie naar het verdwijnende Vlaanderen, en een pijnlijk objectieve exhibitie ervan. De bezoeker mag naar believen lachen of huilen. Resoluut onheilspellend klinkt vervolgens het thema ‘Rampgebied Vlaanderen’. Er worden filmbeelden getoond uit de legendarische triptiek die BRT-regisseur Jef Cornelis in 1976, ‘77 en ’78 maakte onder te titels Vlaanderen in vogelvlucht, Vlaanderen 77 en Rijksweg N°1. Deze films paren rake kritiek met verzoenende lyriek. Jawel, toch nog lyriek! Maar deze soms adembenemende documentaires kleuren buiten de lijntjes en tendensen van de kunst. Dus lyriek mag. Deze trend om lyriek uit het landschap te weren is, niet

toevallig, ook terug te vinden in de kunstfotografie. De ietwat afstandelijke foto’s van Jan Kempenaers tonen eerder een streng dan een uitnodigend landschap, georganiseerd en daardoor juist gedesorganiseerd en onbereikbaar. Illustrator Ever Meulen gaat nog een stap verder. De titel van zijn werk My fucking countryside zegt genoeg. Het ‘Verdriet van Vlaanderen’ om de verminking van het landschap resulteert hier in ironie, vervreemding, afwijzing. Al verraadt deze reactie vooral liefde. Hoe goed ze het ook verbergen, de meeste exposanten zijn helemaal ‘weg van Vlaanderen’. Alleen in de landschappen van beeldend kunstenaar Hans Op de Beeck valt zo’n band moeilijk te bespeuren. Ze lijken naar anonimiteit te hunkeren. Louter kijken en van het beeld genieten is hier de essentie, niet de plek die het beeld toont, laat staan de verbondenheid ermee. Het hedendaagse landschap wordt hier een ‘non-lieu’. De plaats op zich is inwisselbaar, alleen nog de identiteitsloze esthetiek van het schilderij telt. En toch blijft Vlaanderen herkenbaar ... misschien een veeg teken. Die herkenbaarheid is zelfs weer helemaal terug in het werk van persfotografen Michiel Hendryckx en Stephan Vanfleteren en in de secure, aan fotografische precisie grenzende schilderijen van Jan De Maesschalck. Hun beelden maken het weer makkelijker te ‘houden van dit land en zijn mensen’. Panorama's vol inspiratie Tot zover een impressie van het artistieke gevecht om het landschap. Maar hiermee is lang niet alles gezegd, want er zit rek op het thema van deze tentoonstelling. De vraag hoe hedendaagse kunstenaars en nietkunstenaars het bestaande landschap zien en in beeld brengen, levert een waaier van visies op. Daardoor blijf je van de ene verbazing in de andere vallen. Van Emile Claus tot Wim Delvoye, van botanisch tekenaar Omer Van de Kerckhove tot multidisciplinaire kunstenaar Jan Mast, van de ‘klassieke fotografie’ van Thomas Struth tot de woordenloze architectuurkritiek van zijn collega Niels Donckers en de afgemeten abstracten van Philippe Van Snick … Allemaal geven ze hun interpretatie van het veranderende landschap, allemaal inspireren ze de bezoeker en dagen ze hem uit om niet langer achteloos voorbij te gaan aan de omgeving. Deze tentoonstelling geeft niet echt antwoorden op de vragen die ze stelt, maar bezorgt de bezoeker materiaal om zelf antwoorden te bedenken. Altijd hebben mens en omgeving elkaar beïnvloed. De vraag om die invloed met respect en vooral met helderheid van geest uit te oefenen, kan alleen maar aan de mens worden gesteld. De natuur is rücksichtslos. Cultuur kan de wereld redden. | I.A.

- 16-

18.05 - 25.08.2013 Weg van Vlaanderen www.warande.be

Foto's van boven naar onder, van links naar rechts: Viaduct ÂŠ Ever Meulen Landschap, Hemelveerdegem, Vilvoorde, Landschap ÂŠ Michiel Hendryckx

WOOR D VERKL A A RD Besloten hofje of beloken hofje (verwijzend naar de hortus conclusus) is de naam van een soort retabelkast die bestaat uit een ondiepe houten bak met daarin een aantal figuurtjes en decoratieve en devotionele voorwerpen, die een religieuze voorstelling weergeven,gekaderd in een tuin.(Wikipedia) Denk je bij 'een besloten hofje' aan een ontoegankelijke, beveiligde hofhouding van een oosterse pasja? Of een door sloten omwald erf van een keuterboertje? Of eerder aan een tuintje, goed afgeschermd en beschut? In de kunstgeschiedenis krijgt dit hofje enkele andere definities. Een middeleeuws besloten hofje, hortus conclusus in het Latijn, haalde inspiratie uit de Bijbelse Hof van Eden; het tuintje kreeg een levensfontein in het midden en vier paden die van daaruit vertrekken. De afgelijnde perken of plantenbakken werden aangelegd volgens een spirituele logica. In het katholieke middeleeuwen van de Lage Landen viel de ingetogen verstrengeling van natuur, cultuur en religieuze zuiverheid te beleven in de binnentuintjes van vele begijnhoven en abdijen. Een 'aards paradijs' om de hoek. Vandaag zijn 'besloten hofjes' ook gekend als een 15de/16de-eeuws artistiek fenomeen: kastvormige retabels met afsluitbare luikjes. En vooral 'multimediaal' in gebruikte

materialen: geschilderde paneeltjes (polyptiekjes), reliekstukjes, houten beeldjes (zoals de fameuze Mechelse popjes), artisanaal gemaakte bloemetjes uit gedroogd riet, enzovoort. De kastjes werden omgetoverd in een met overdaad uitpuilende 3Dtuin met miniatuuromheining. Een religieuze tuin in een retabel? Deze oplossing voor de ootmoedige devotie bij vooral begijnen en vrouwelijke kloosterlingen was het verfijnde resultaat van de handvaardigheid van ambachtslui en kunstenaars. In het Gulden Cabinet van het Museum Rockoxhuis kun je een wandeling maken van het ene besloten hofje naar het andere. Een Brabantse retabelkast met de Heilige Maagd overweldigt het oog. Jan Van Eyck vertedert met De Madonna bij de Fontein in de intimiteit van een besloten hofje. En een frisse neus haal je in de hortus conclusus - lees: binnenkoer van het museum. | F.H. | Foto Binnentuin Rockoxhuis

Tot eind 2016

Het Gulden Cabinet www.rockoxhuis.be - 18-

Eerste pop-upmuseum Jongeren stampen samen met het Diamantmuseum een pop-upmuseum uit de grond, een interview.

Pop-ups. Je moet al in een verre uithoek wonen om niet gehoord te hebben van deze nieuwe Europese trend. Pop-upwinkels, -bars, en -restaurants duiken als paddenstoelen op in steden en verdwijnen net zo snel als ze gekomen zijn. Binnenkort opent het eerste pop-upmuseum in ons land. Het tijdelijke karakter geeft de bezoeker het gevoel iets unieks mee te maken. Nathalie Brejaart van AmuseeVous geeft een woordje uitleg.

volledig door de jongeren bedacht en uitgewerkt." Wat hopen jullie te bereiken? Brejaart: "Het project biedt een kans om te experimenteren met nieuwe museale concepten. Het aanbod is geïnspireerd op het 'participatief museum': bezoekers kunnen zelf creëren, hun mening geven en delen met andere bezoekers. Over de tentoonstelling mag ik nog niet te veel vertellen, maar op de facebook-pagina lichten we geregeld een tipje van de sluier."

"Give me a museum and I'll fill it" Hoe kwam het idee van een popupmuseum tot stand? Nathalie Brejaart: "AmuseeVous organiseert activiteiten om de jeugd en musea dichter bij elkaar te brengen. Vier keer per jaar krijgen jongeren de kans om een museum in te kleuren met een project. Omdat het Antwerpse Diamantmuseum momenteel geen vaste locatie heeft, leek het ons interessant om samen met hen een tijdelijk museum te openen. Het idee voor het eerste pop-updiamantmuseum was geboren." Hoe hebben jullie het project aangepakt? Brejaart: "In januari lanceerden we een oproep naar jongeren om aan dit unieke project mee te werken. We selecteerden 11 geëngageerde kandidaten tussen de 18 en 26 jaar. Zij vormen het DiamondFriendsForever-team en verdiepten zich de voorbije maanden in de materie van musea en diamanten. Zo bezochten ze ter inspiratie het Diamantmuseum in Grobbendonk en de Antwerpse diamantwijk. Dat kwam van pas, want het team krijgt veel vrijheid om het pop-upmuseum in te vullen. Het samenstellen van de collectie, de opbouw van de tentoonstelling en de communicatie wordt

- 19-

Kan je de locatie al verklappen? Brejaart: "Ja, het pop-upmuseum krijgt onderdak in het jongerencentrum Kavka (Oudaan 14, Antwerpen). Daar worden enkele ruimtes omgetoverd tot een volwaardig popupdiamantmuseum. We zijn heel blij met deze locatie. Die is centraal gelegen, vlot bereikbaar en gekend bij de Antwerpse jongeren. Kavka was meteen enthousiast. Ook voor hen is het een uitdaging, want het is de eerste keer dat zij onderdak bieden aan een museum. De officiële opening is op 3 juli." | J.V.B.

03.07 – 27.08.2013 Diamond Friends Forever http://www.facebook.com/ #!/DFFDiamondFriendsForever www.diamantmuseum.be

Pablo Picasso

PANAMARENKOHUIS Achter de schermen

- 20-

De Seefhoek. In deze Antwerpse volkswijk vond Panamarenko drie decennia lang inspiratie voor zijn kunstwerken. Zijn huis annex atelier is sinds kort open voor bezoekers. De wanorde die Panamarenko er achterliet, werd na een grote schoonmaak overzichtelijker, maar je voelt er nog altijd de creativiteit opborrelen.

Garage met doorkijkpoort. De ramen in de garagepoort

Dertig jaar artistieke carrière Het Panamarenkohuis is geen museum, maar de voormalige woning van de kunstenaar; de plaats waar hij meer dan 30 jaar woonde en werkte, van 1970 tot 2002. Hij leefde er met zijn moeder, in het gezelschap van papegaaien, een hond en andere dieren. Moeder stierf in 2001, in 2005 stopte Panamarenko als actief kunstenaar en begon hij een 'nieuw leven' in Brakel. Het huis is nu eigendom van het M HKA. Na afspraak kun je het in kleine groepjes (max. 8 personen) bezoeken.

gunnen nieuwsgierige voorbijgangers een inkijk. De garage is een authentieke vervalsing van het atelier. Het is duidelijk dat een creatieve vakman hier aan zijn dromen werkte. Naast een slijp- en boormachine, een diaprojector en een lasbril leunt het voorwiel van een doorgezaagde crossmotor tegen het rek. De andere helft van de motor gebruikte Panamarenko om een propeller te maken. Wat hij niet meer nodig had, liet hij gewoon achter.

Reuzenlaars voor moeder. Een nieuwe Panamarenko. Hoewel Panamarenko er niet meer woont, ademt het huis zijn aanwezigheid. Het is geen versteende toestand, maar een realiteit die levend wordt gehouden, door bijvoorbeeld nieuwe kunstwerken te plaatsen. In de garage klapwieken bij tijd en wijle twee dansende zwarte 'Raven'. Een klein motortje op batterijen drijft een paar vleugels aan, maar het pruttelt wat tegen. De batterij is bijna leeg.

Tien containers later. Als je het hoekhuis in de Biekorfstraat langs de voordeur betreedt, sta je meteen in de garage. Vroeger zou je eerst over een berg post moeten klimmen om binnen te geraken, maar nu is er licht en ruimte in Panamarenko’s atelier. Vijf jaar was nodig om het huis instapklaar te maken. Naast stapels ongelezen post werden 10 containers spullen weggebracht. Het overige is bewaard, geïnventariseerd en ligt nu terug 'op zijn plaats'.

- 21-

Verderop in de gang staat, tussen magneetspoelen, takels en kettingen, een reuzenlaars. In sierlijke letters is er ‘Goliatje’ op geborduurd. Panamarenko maakte de laars voor de schoenwinkel van zijn moeder. De zware laars diende als uithangbord en werd elke ochtend voor de winkel geplaatst en ’s avonds terug binnengehaald. >

De kleine jungle. Panamarenko noemt de wintertuin zijn kleine jungle. Hij verwijst hiermee naar de metershoge planten die er stonden en de vogels die er vrolijk rond fladderden. Handig als hij is, ontwikkelde hij een irrigatiesysteem met timer die de planten automatisch benevelde.

Koffie in het pomphuis. Het pomphuis, zoals Panamarenko de keuken noemt, is netjes opgeruimd. Het ziet er niet naar uit dat hij er recent nog een kop koffie dronk. Dat doet hij wellicht nu bij zijn vrouw Eveline Hoorens - op de foto aan de muur - met wie hij in 2003 huwde. Ze heeft in Oost-Vlaanderen een bekende koffiebranderij.

Schietgrage kunstenaar. Panamarenko schiet graag met een loodjesgeweer. De pistolen vind je dan ook op verschillende plaatsen in het huis terug: op de salontafel, aan zijn bureau, tussen de tandwielen op het rek … Aan de muur hangt een ‘schietmik’ met metalen plaatjes. Als je raak schiet, klapt het plaatje achteruit. Puur kermisplezier!

- 22-

Huiskamer-atelier. In de hoek staat een van de eerste kleurenkopieerapparaten - een oude machine die hij geregeld gebruikte - en ook een tv-toestel, een besmeurde vuilnisbak en zijn bureautje. Hier zie je hoe Panamarenko’s werk helemaal één is met zijn manier van leven. De woonkamer is zijn atelier en andersom. >

- 23-

Vrije vogels. Er hangt een grote vogelkooi met spiegel er in. De kooi is op slot, maar de gaten tussen het ijzerwerk zijn te groot. Een vogel krijgt hier vrij spel. De papegaaien fladderden dan ook gewoon in huis rond.

Kosmosonderzoek. Panamarenko is ook vandaag nog een begeesterd onderzoeker. De tweede verdieping werd als kantoor, vergaderruimte en archief ingericht maar op de derde etage kwam een een open dakterras naast een kunstenaarskamer voor Panamarenko’s onderzoek naar de werking van de kosmos.

Met de neus in de wetenschap. Het pand vormt het mentale en fysieke atelier van de kunstenaar, vol gereedschappen, bouten en moeren, maar ook met boeken over natuurkunde en de kosmos, volwaardige tekeningen en honderden schetsen.

Helikopter op het dak?. Een zolderkamer heeft plaatsgemaakt voor een helikopterlandingsbaan op het dak. Het gevaarte weegt 3,5 ton en er kan echt een kleine helikopter landen. Zo wilde Panamarenko het ook; je weet maar nooit wanneer het van pas komt. De helihaven is de kroon op het Panamarenkohuis. Het huis in de Seefhoek groeide uit tot een opvallend monument, opgezet door de kunstenaar zelf, waarbij alle elementen wonderbaarlijk samen één groot kunstwerk vormen. | J.V.B.| Foto's Artur Eranosian

Panamarenkohuis www.muhka.be - www.panamarenko.be

- 24-

Driemaal Alfred Ost Kleermakersvriend In 1933 vroeg Ost een kostuum te maken aan kleermaker Carette. Ost wilde geen gewoon kostuum. Hij tekende het zelf: een kostuum 'met een veloeren broek, zoals de kasseileggers, bruin om mee te werken en zwart voor op de feesten'. Er moest ook een grote zak in voor zijn tekenfarde. Joseph Carette en Alfred Ost werden vrienden voor het leven. De kleinkinderen van Carette vonden op de zolder een uitgebreid archief en veel kunstwerken van Ost, verpakt in bruin papier. Deze collectie is nu te zien in Hoogstraten.

Drie verrassende verhalen over de Vlaamse tekenaar en schilder Alfred Ost (1884 1945), naar aanleiding van de tentoonstelling Meester Alfred Ost - de schenking Carette die nog tot 23 juni loopt in het Stedelijk Museum Hoogstraten.

Dierenliefhebber Het landelijke, volkse leven was een geliefd onderwerp van Ost, maar hij tekende ook graag dieren: in zijn jeugd de trekpaarden waarmee zijn vader als kolenboer werkte en later als student de exotische dieren en planten van de Zoo. Toen hij in 1919 weer in Antwerpen belandde, geraakte hij bevriend met W. Van den Bergh, de latere directeur van de Zoo. Die organiseerde de laatste grote tentoonstelling van Ost, enkele weken voor diens dood. Alle daar tentoongestelde werken schonk Ost aan de dierentuin. De Alfred Ostzaal van de Zoo bestaat nog maar de meeste kunstwerken zijn uitgeleend, onder andere aan Hoogstraten.

- 25-

Wilde weldoener Alfred Ost wilde schilderen voor het volk. Hij vond een kunstenaar een 'werktuig van God in dienst van de medemens'. Dus zijn beste werken ondertekende hij niet met zijn eigen naam maar met D.G. (Deo Gratias). Bovendien verkocht hij zijn werk liever niet, maar schonk hij het weg aan onder andere Mechelen (1936, 430 werken), Hoogstraten (1938, 80 werken) en de Antwerpse Zoo (1945, 200 werken). Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Alfred Ost als gast opgenomen in verschillende colleges en kloosters, onder andere in het SintXaveriuscollege in Borgerhout. Daar bracht hij in-drukwekkende houtskooltekeningen op de muren aan. Die zijn er nu nog te zien in de gangen. | K.G.

tot 23.06.2013 Meester Alfred Ost - de schenking Carette Stedelijk Museum Hoogstraten http://museum.hoogstraten.be

OpinieS

Dr ie meningen over k u nst in d e o p e n b a re ruimt e

Van links naar rechts: Tom Peeters, Christian Van Haesendonck en Kris Fierens

Je loopt er achteloos voorbij of houdt gefascineerd halt. Of misschien groet je elke ochtend het beeld dat op de hoek van de straat op je wacht. Standbeelden staan op straten, pleinen en rotondes, Madonna’s sieren gevels, street art en graffiti kleuren de stad, er is kunst in parken. Samen vertellen ze ons over het verleden en het nu. Ze vertegenwoordigen tradities, nemen standpunten in en geven een gezicht aan de openbare ruimte.

Directeur Koen De Vlieger-De Wilde verwelkomt ons in kasteel d’Ursel in Hingene om te debatteren over kunst in de openbare ruimte. Onze gasten zijn docent kunstgeschiedenis en beeldend kunstenaar Christian Van Haesendonck, beeldend kunstenaar Kris Fierens en organisator Tom Peeters. De juiste plek Christian: “Een voortreffelijk kunstenaar begrijpt de poëzie van een plek en vertaalt ze in een kunstproject . Eén mogelijkheid is om te werken met de 'inventaris van de materialen' van de omgeving. Denk aan de Duitse kunstenaar Joseph Beuys. Voor zijn werk 7000 Eichen in Kassel, halverwege de jaren 80, gebruikte hij 7000 eiken en 7000 basaltstenen uit de regio. Het kunstwerk vergroeide met de omgeving en werd in zekere zin 'onzichtbaar’. Als daarentegen een plek wat troosteloos is, kan een ingreep een poëtische schok of vervreemdend effect hebben. Een goed Antwerps voorbeeld hiervan is het melkwitte polyester beeld, Puff Marshie van Yoshitomo Nàra, geïnspireerd op de Japanse Mangastrips.” Tom: “Gemeentebesturen willen soms een kunstwerk als prestigeproject. Maar er zijn ook plekken die geen kunstwerk ‘verdragen’.”

- 26-

Kris: “Je kan daar mee uitpakken. Het oogt goed voor de toerist, voor de horeca …” Tom: “Vanuit de werkgroep Kunst in de publieke ruimte vroegen we mensen naar hun mening. Velen grijpen terug naar het traditionele idee van een beeld op een sokkel. Een voorstel voor een geluidssculptuur onder een brug met gefluisterde verhalen over verdronken schippers werd niet aanvaard. Het was niet tastbaar genoeg.” Christian: “Vroeger was kunst gebonden aan materie. Nu kan je denken in termen van licht, klank, geluid, beweging en ruimte. Een mooi voorbeeld is de kinetische sculptuur met water van Pol Bury (foto 5 pag 29) voor het Antwerpse provinciehuis.” (foto 6 pag 29) Tom: “Het mooiste werk dat ik ooit zag, is van Ann Veronica Janssens. Op de terreinen van een Nederlandse kliniek voor mensen met alzheimer installeerde ze een permanente mistbank boven het gazon.” Kris: “Dat enorme zwarte anker op de Sint-Paulusplaats (foto 4 pag 29) raakt me. Telkens ik daar passeer denk ik … dat is een fantastisch ding. Dat is wat anders dan de beelden die Wilfried Pas maakte van Paul Van Ostaijen (foto 7 pag 29) en Julien Schoenaerts of de beelden van Carla Camphuis-Meijer (naar Eugène van Mieghem) rond het MAS. Ik begrijp niet waarom Antwerpen daarmee wordt vol geplaveid. De keuze is te eenzijdig. Waarom staat er nog altijd geen Guillaume Bijl? Dat is een van onze belangrijkste kunstenaars. Er is wel knap werk van Luc Tuymans aan het MAS. Dat is geweldig.” Christian: “Ik ben het niet eens met wat je over Pas zegt. Hij vertrekt inderdaad vanuit een klassiekere basis, maar de verbrokkeling onderaan zijn compositie charmeert me.” Kris: “Als ik aan Van Ostaijen denk, dan denk ik toch wel aan andere dingen, aan een andere geest. De keuze voor zo’n beelden is een gemiste kans. Schoenaerts draait zich om in zijn graf moest hij dit zien.”

Kris: “Dat enorme zwarte anker op de Sint-Paulusplaats raakt me.”

Kris: “We hebben nood aan een groep wijzen die mee zorg draagt voor zo’n stad, hand in hand met de politiek, zodat er een andere mentaliteit kan groeien. We hebben alles in huis.” Christian: “Het valt mij op dat het Antwerpse stadsbestuur er al generaties lang naar neigt om zelf de regie in handen te nemen. Ik zou deze liever uitbesteden aan de levende groepen en individuen op het territorium.” Tom: “In Willebroek droeg het gemeentebestuur een kunstintegratieproject over aan vzw De nieuwe opdrachtgevers. Bewonersgroepen dienden samen met kunstenaars voorstellen in. De rol van de overheid beperkte zich tot het zoeken naar sponsors. Dat werkte goed. De sculptuur van Nick Ervinck wordt dit jaar nog onthuld.“ Christian: “Dat is beleid op afstand. Middelheim kan een ideale partner zijn, maar ook kunstenaars kunnen goede curatoren zijn. Je moet hen dan wel carte blanche geven. Vertrouwen en waardering zijn hierbij cruciaal.“ Tom: “En durf, en krediet geven …” Kris: “En ieder zijn vak hé … Boy en Erik Stappaerts, Vaast Colson, Nadia Naveau passen ook in dat rijtje.” Tom: “Jan Fabre …” Christian: “Werken met bewezen competenties is niet irrealistisch.” >

Beleid op afstand Christian: “Er is ruimte voor verschillende invalshoeken in eenzelfde stad of provincie, maar het klopt wel dat het potentieel groter is dan wat er nu wordt getoond. Ik wil meer Panamarenko (nu enkel op het Sint-Jansplein) (foto 2 pag 29), meer Tuymans (nu enkel aan het MAS), meer Tyfus, ik mis het visionaire werk van Luc Deleu. Waar zijn modeontwerpers als Walter Van Beirendonck en Dries Van Noten. Dat zijn ook mensen met een visie op de stad.”

- 27-

Christian: “Ik wil meer Panamarenko, meer Tuymans, meer Tyfus, ik mis het visionaire werk van Luc Deleu.”

Tom: “Enkele jaren geleden zette Anton Cotteleer een beeld van een twee meter hoge marmot neer, midden in een Brugse wijk. Hij maakte ook replica’s van die marmotten, 25 cm hoog, voor elk huis in die wijk. De mensen zetten die achter het venster. Toen begon een damesclub kleertjes te breien voor die marmotten, het buurtcafé werd omgedoopt tot Café Marmot. Kortom, dat begon te leven. Het publiek betrekken is belangrijk.” Christian: “Ook de kunstenaar moet inspraak hebben. Een tiental jaren geleden nodigde Antwerpen de Amerikaanse kunstenaar Dan Graham uit. Een schitterende keuze. Hij zag zijn kunstwerk liever niet op het Sint-Jansplein maar werd daartoe verplicht. Twee weken later was het kapot.” Kris: “En het Kunst- en vliegwerk van Panamarenko doet het daar nog altijd goed.” Christian: “Dat werk is universeel. Het is de jongensdroom, boys and toys.” Kris: “Naast het KMSKA staat een luifel waar bomen onder- en doorgroeien, Quand le ciel bas et gris… van Argentijnse kunstenaar David Lamelas (foto 1 pag 29). Dat is ook knap werk.” Tom: “Voor het KMSKA is er de Diepe fontein van de Spaanse beeldhouwster Cristina Iglesias (foto 8 pag 29), een zeer geslaagde ingreep.” Kris: “Het zijn er toch wel wat! Meer dan we dachten.” (iedereen lacht)

op de wereldkaart wil zetten, zoals je soms hoort, verwacht je toch een consequente houding. Tom: “Er is nood aan een lange termijnbeleid, over meerdere bestuursperioden heen. Niemand heeft dat lef.“ Christian: “In Antwerpen zie je dichtbebouwde plekken, het potentieel van een gigantische open ruimte aan de kant van de haven en de Scheldeboorden … Je kan er de zon van bij zonsopgang tot zonsondergang ononderbroken volgen. Die horizontaliteit biedt enorme kansen. Er moeten dus ideeën voor heel uiteenlopende sites komen.” Foei, rotondekunst Tom: “Veel van de zogenaamde rotondekunst en kunst langs onze wegen is beneden alle peil. Daar is een staalbedrijf en ginder een aluminiumbedrijf. Wat zijn dus de twee materialen die gebruikt worden? Ah! Staal en aluminium. De werken moeten dan de nijverheid van de plek onderstrepen, maar hebben niks met kunst an sich te maken.“ Kris: “Ik zag onlangs een heel mooie installatie. Er waren wegenwerken in de buurt van een rond punt. Ze gebruikten die plek als werf voor hun materiaal. Alles was netjes geschikt. Het leek op een kunstwerk, maar dat was het niet.” Christian: “Kijk naar de schoonheid van verkeerslichten en zebrapaden. Je moet al een straf kunstwerk maken om iets te maken dat beter past dan een zebrapad. Ner-

Tom: “Rotondekunst en kunst langs onze wegen is beneden alle peil.” Plannen zonder lef Christian: “Soms moeten authentieke gebouwen plaats ruimen voor streng geometrische inplantingen. Vervolgens lijkt het alsof de overheid zelf schrikt van de vervreemding die op zo’n plek ontstaat en wil ze dat goedmaken met een ingreep die de gezelligheid van de 19de eeuw moet representeren. Dit gebeurde met de Boerentoren - en recent ook met de MAS-omgeving. Maar als je hiermee een stad

gens zijn er zulke prachtige sensuele autostradebruggen dan bij ons. Geef die een likje witte verf en plaats om de 60 kilometer een kunstwerk dat echt de moeite waard is. Dat is geïntegreerde kunst.” Tom: “Ik kom dagelijks voorbij Puff Marshie en merk het beeld telkens weer op maar durf er voor te wedden dat 95% van de automobilisten en fietsers dat niet meer ziet.” Kris: “Er zijn een hoop mensen die kunst niet nodig >

- 28-

- 297

hebben. Je kan niet zomaar voor alles en iedereen goed doen.” Tom: “Als ik lees wat er op de fora van de kranten wordt geschreven over die ‘subsidieverslindende kunstenaarsprofiteurs’, dan denk ik dat het draagvlak bijzonder klein is. Maar toch investeren gemeenten in kunst in de publieke ruimte, misschien als kers op de taart?” Christian: “De essentie van kunst is dat een kunstenaar iets te vertellen heeft en dat we nood hebben aan zijn boodschap.” Tom: “Ja, wij drieën vinden dat, maar is de goegemeente daar ook van overtuigd? Kris: “Wij vinden het belangrijk dat die daar naar luistert en dat mee opneemt.” Christian: “Een kunstwerk op straat heeft meer kans om een toevallige voorbijganger te boeien. Mensen die vandaag niet in kunst geïnteresseerd zijn, zijn dat morgen misschien wel.” Kris: “Ik had dat al van bij de geboorte” (iedereen lacht) Christian: “We vragen het beste voor de publieke ruimte en dat kan alle kanten uit. In Antwerpen zie je veel Madonna’s tegen de gevels. Ze vormen een prachtig doorlopend netwerk dat onder andere iets zegt over de contrareformatie en processies. Uiteraard is dat maar één aspect.” Tom: “Mensen onderhouden die Madonna’s hoewel niemand nog naar de kerk gaat.” Christian: “De ene mens wil een wenk opvangen, de andere niet. Maar het is er en dat is het mooie.” Kunst op het platteland Tom: “Heeft het platteland of een natuurgebied kunst nodig?” Kris: “De kunstintegraties in het landschap rond Borgloon, Limburg, vind ik schitterende voorbeelden, maar ik denk eigenlijk dat je die vraag best zelf beantwoordt.” Tom: “De situatie in Hingene is heel specifiek. Het kasteelpark bestaat uit een strak geometrische Franse landschapstuin en uit een Engels landschapspark dat veel natuurlijker oogt. De tentoonstelling After nature / Na(ar) de natuur nodigt kunstenaars uit om op de zichtlijnen, de perspectieflijnen naar het kasteel en op specifieke landschapselementen in te spelen. We willen mensen laten nadenken over de vraag of natuur nog wel bestaat.” Kris: “Het park is puur gecoiffeerd.” Tom: “Een natuurlijke omgeving nodigt uit tot andere ingrepen. Zo is er in Bornem op een pijler van de Scheldebrug het kunstwerk van Lawrence Weiner, Above Below the Level of Water with a Probability of Flooding (i.e. a Dike), al dan niet zichtbaar naargelang de waterstand.”

en ze hebben die van mij ineens mee opgekuist. Spijtig. Er was zo’n schoon madammeke in ’t zwart geschilderd, prachtig gedaan.” Christian: “Als je met de trein tussen Antwerpen en Berchem reist, zie je schitterende graffiti. Ook bij die kleine ingrepen op elektriciteitskastjes zijn er hele mooie bij. Wel mis ik graffiti in de Antwerpse metro. Het is er nu la tristesse totale.” Tom: “Ik werkte enkele jaren geleden met graffitikunstenaars. Ze waardeerden het dat er muren kwamen waarop ze mochten spuiten maar hadden daar een dubbel gevoel bij. Ze wilden uiteindelijk liever in de illegaliteit opereren. Toen we persfoto’s maakten, wilde ook niemand van hen herkenbaar op de foto. Misschien moeten we hen eerder in een activistisch dan in een artistiek kader plaatsten.” Kris: “Doet me denken aan die enorme dode mus van Benjamin Verdonck op de Meir.” Christian: “Die naam ontbrak nog. En ook de Little people van de Britse street art kunstenaar Slinkachu.” (foto 9 pag 29) Kleine humoristische toetsen aanbrengen in de semi-clandestiniteit is formidabel. Je brengt er lichtheid mee in het stadsbeeld.” Wie blijft er overeind?

Christian: “In Frankrijk staan generaals op sokkels, in Antwerpen artiesten.” Christian: “Ik leidde Franse vrienden rond in Antwerpen en die merkten op dat in Frankrijk generaals op sokkels staan en in Antwerpen artiesten als Rubens, Teniers en Van Dyck.” Kris: “Die zullen blijven staan.” Christian: “Rubens staat symbool voor de identiteit van de stad. Hij moet niet bang zijn ooit te verdwijnen. Hij staat ook hoog genoeg voor de overstromingen.” (iedereen lacht) Tom: “Zelfs de opwarming van het klimaat kan Rubens niet raken. Maar het klopt, we hebben bijzonder weinig beelden van politiekers. De enige die ik in Antwerpen ken, is Louis Major, aan de hoek van ’t Stadspark.” Kris: “Huysmans, Craeybeckx in Middelheim.” Tom: “Maar echt in ’t openbaar?” Christian: “Leopold I.” Kris: “Op zijn paard.” | A.K. | Foto's Jens Mollenvanger (portretten), Anne Van De Genachte en Toon Beullens

Graffiti tegen la tristesse totale (foto 3 en 10, pag. 29) Kris: “Op mijn voorgevel stond graffiti. Ze zijn die komen wegspuiten. Mijn buurman had dat aangevraagd

- 30-

After nature / Na(ar) de natuur 19 mei – 15 september 2013 Domein d’Ursel, Hingene http://users.telenet.be/monumental

Tips van een insider

Koen Leemans, directeur van het Cultuurcentrum Mechelen, stipt vier expo's aan waar hij naar uitkijkt.

Koen Leemans werkt sinds 1998 in Cultuurcentrum Mechelen en werd er in 2001 directeur. Hij is ook coördinator en curator van de tentoonstellingen in het cultuurcentrum en de ruimte voor hedendaagse kunst, De Garage.

Kwaliteit in De Warande Cultuurcentrum de Warande heeft sinds januari nieuwe zalen en zet direct hoog in met kwalitatieve tentoonstellingen. De expo Parade van Hans Op De Beeck is net voorbij en een maand later opent al Weg Van Vlaanderen. Het centrale thema is de vraag hoe vandaag het bestaande landschap in beeld wordt gebracht. De expo toont niet alleen werk van hedendaagse kunstenaars maar ook van illustratoren, fotografen, een architect, een televisieregisseur … Een indrukwekkende lijst namen laat het beste vermoeden.

18.05 - 25.08.2013 www.warande.be Kleinschalig maar intens bij Cultuurcentrum Mechelen / De Garage In het Cultuurcentrum Mechelen en De Garage willen we beeldende kunst aanbieden als een volwaardige aanvulling op de bestaande musea en centra voor beeldende kunsten. Bij nieuwe tentoonstellingen kiezen we bewust voor de kleinschaligheid en de intense productie. Ik wil graag focussen op twee projecten. Up Close and Personal is de publieke afsluiting van een traject dat in 2010 is gestart. We wilden een groep mensen samenbrengen die op een gelijkaardige manier werken rond installatiekunst in Vlaanderen, om zo te

komen tot een tastbaar publiek moment. Met, van en door Koenraad Dedobbeleer, Stefaan Dheedene, Ben Meewis, Kristof Van Gestel, Herman Van Ingelgem en Leon Vranken.

Tot 16.06.2013 www.cultuurcentrummechelen.be Kunst in de berm van ROUTE N16 Het derde project toont hoe cultuuren gemeenschapscentra zichzelf en het lokale kunnen overstijgen door de handen ineen te slaan. ROUTE N16 is een samenwerking tussen de cultuurcentra van Bornem, Puurs, Willebroek en Mechelen en krijgt de steun van het VAI, de provincie Antwerpen en de Vlaamse gemeenschap. Zes teams architecten en hedendaagse kunstenaars werd gevraagd een specifieke plek op de route N16 tussen Bornem en Mechelen in te richten.

15.06 – 29.09.2013 ccdester.willebroek.be Bewegende beelden bij CONTOUR Ook in Leisure, Discipline and Punishment speelt de publieke ruimte een belangrijke rol. De Deen Jacob Fabricius is gastcurator van deze zesde Contour Biënnale voor Bewegend Beeld. Hij beperkt zich niet tot museale ruimtes maar laat bijvoorbeeld ook de gevangenis,

- 31-

een voetbalstadion en een kerk een belangrijke rol spelen. Fabricius heeft een voorliefde voor praktijkgerichte projecten waarbij de kunstenaars en de curator nauw samenwerken en waarbij geregeld ook bewoners of deelnemers worden betrokken.| K.L.

24.08 - 03.11.2013 www.contourmechelen.be

ku nstwer k toegelic ht

Rubens of niet? Zoek het verschil.

Een werk uit het Rubens-atelier? Peter Paul Rubens? en atelier, Portret van Michiel Ophovius ca. 1615-1617, Rubenshuis, Collectiebeleid Musea en Erfgoed Antwerpen

- 32-

Deze Michiel van Ophoven - â&#x20AC;&#x2DC;Ophoviusâ&#x20AC;&#x2122; in het Latijn - kijkt bij het ene schilderij recht voor zich uit, met zijn mond gesloten. Op het andere portret loenst zijn rechteroog een beetje en opent hij de lippen ietwat, net of hij op het punt staat iets te zeggen. Deze lossere stijl maakt dit schilderij levendiger. Wellicht is het laatste geschilderd door Rubens en het eerste door zijn atelier, waarbij de kopiist enkele details zijn ontgaan. Vooral bij portretten van voorname personen behoorde het vermenigvuldigen tot de vaste atelierpraktijk. Daarom bestaan er meerdere versies van talloze composities van Rubens. Het aandeel van de meester en dat van zijn atelier is niet altijd duidelijk. De twee beste exemplaren van Ophovius worden voor het eerst samen getoond in het Rubenshuis.

tot 01.09.2013

Copy/Paint - Rubens en zijn atelier www.rubenshuis.be

De echte Rubens Peter Paul Rubens, Portret van Michiel Ophovius ca. 1615-1617, Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis, Den Haag

- 33-

profiel

Elke Van Herck, restaurator

“Boeken, manuscripten en prenten restaureren is mijn werk, maar ook mijn passie. Er staan in die boeken soms echte kunstwerkjes, fantastisch om te zien.”

schimmel en waterschade. Nadien reinigen we de werken en herstellen we scheurtjes in het papier. Dat moet quasi onzichtbaar gebeuren. Vroeger werd daarvoor veel te dik papier of zelfs tape gebruikt. Wij herstellen een scheurtje met natuurlijke lijmen en Japans papier – dat héél dun is. Het is zorgvuldig werken – met teveel koffie op moet je er niet aan beginnen …

Elke Van Herck: “Als kind was ik altijd met mijn handen bezig, dus na een kunstrichting en een half jaar in het buitenland, ging ik restauratiewerk studeren. Zo rolde ik in mijn baan als deskundige restaurator bij de dienst Collectiebeleid/Behoud & Beheer. Ik ben nu meer dan 10 jaar aan de slag en ik doe het werk graag. Mijn job is divers. Naast het restauratiewerk verrichten mijn collega's en ik ook wetenschappelijk onderzoek en zorgen we ervoor dat werken voorzien zijn van de juiste documenten als ze worden uitgeleend. Maar het leukste van de job is natuurlijk het restaureren zelf. We behandelen vooral papier en boeken. Dat zijn secure werkjes, al hebben we jammer genoeg niet genoeg tijd om het écht helemaal perfect te krijgen. Als je een boek bijvoorbeeld tot in de kleinste details zou restaureren, ben je daar algauw maanden mee bezig. Wij doen dus alleen de basisrestauratie. Vaak begint dat met het behandelen van het papier tegen

Mijn collega's en ik worden ingeschakeld bij tentoonstellingen – hoe meer er zijn, hoe meer werk wij hebben. En zo zitten we op de eerste rij om de prachtigste manuscripten te bewonderen. Van de oudste manuscripten tot rijkelijk versierde boeken uit de 15de eeuw. Er staan in die boeken soms echte kunstwerkjes, fantastisch om te zien. Voor de bezoekers van de tentoonstellingen is ons werk niet waarneembaar, maar dat betekent niet dat ik niet heel fier rondloop in de zalen. Ik geniet van de mooie boeken en prenten die de mensen komen bezichtigen en ben dan gewoon heel blij dat ik daar een stukje aan heb kunnen bijdragen.” | (F.J.) | Foto Jens Mollenvanger

- 34-

Zomerse roadtrip over Route N16 Kunst langs de openbare weg

Rij je deze zomer van Bornem naar Mechelen over de N16, let dan goed op het landschap. Zes teams van architecten en beeldend kunstenaars gingen er aan de slag, op vraag van de directeur van cultuurcentrum Ter Dilft, Griet Ivens. Hoe ontstond het idee voor dit project? Griet Ivens: "De publieke ruimte krimpt en wint steeds meer aan belang. Op minder plaats moet meer gebeuren: wonen, werken, ontspannen ... Architectuur is er een opvallend onderdeel van. Met Route N16 willen we op experimentele wijze de publieke ruimte verkennen. We zijn benieuwd naar de kruisbestuiving tussen beeldende kunst en architectuur."

kunstenaar voor waarmee ze wilden werken, andere hebben we aan elkaar gekoppeld. Architect Paul Robbrecht bijvoorbeeld was vragende partij voor een blind date met een kunstenaar. Dat werd Valérie Mannaerts. De duo's kozen een plek langs de autoweg. Dit zorgde voor boeiende discussies, maar elk duo kwam vrij snel met een project op de proppen. Het zijn soms heel subtiele, bijna poëtische ingrepen. Zo heeft het team van Office Kersten Geers David Van Severen en kunstenaar Michael Van den Abeele op een grasveld aan de Mechelse ring een wensfontein gebouwd. Mensen kunnen er gezellig samenkomen of schuilen voor de regen. De rustige plek staat in contrast met de drukke autoweg die er langs ligt."

Waarom langs de N16? Ivens: "We willen een kritische blik werpen op het uitzicht van Vlaanderen: landelijk gebied, pittoreske woonkernen moeiteloos geflankeerd door drukke wegen, industrieterreinen, recreatie- en natuurgebied, verpauperde woonbuurten, de legendarische lintbebouwing maar ook de ‘blanke dorpen’ en ‘gekleurde’ straten. De N16 is daar een perfecte vertaling van. Route N16 is een samenwerking met de cultuurcentra van Bornem, Puurs, Willebroek en Mechelen, gemeenten die allemaal langs de N16 liggen. Er passeren dagelijks heel wat automobilisten, maar het landschap valt hen waarschijnlijk niet op."

Hoe kun je Route N16 bezoeken? Ivens: "Rij met de fiets of auto langs het traject en laat je verrassen door de verschillende ingrepen in het landschap, soms op bizarre locaties, soms ook op mooie plekken. Je kunt het traject in beide richtingen volgen. Zowel in De Garage in Mechelen als in een leegstaand bedrijfsgebouw in Bornem hebben we een ontmoetingspunt ingericht waar je je trip kunt starten. Een aanrader is de ‘horizontale lift’ van het collectief Tractor. Deze geblindeerde wagen stopt op vaste locaties waar je kunt uitstappen om de omgeving te bekijken. Dat wordt een unieke ervaring, waar je wel op voorhand voor moet inschrijven."| J.V.B.

Hoe werd het project concreet uitgewerkt? Ivens: "Zes duo’s van kunstenaars en architecten kregen de opdracht een ingreep uit te voeren langs de N16. Sommige architecten stelden zelf een

15.06 tot 29.09.2013 ccdester.willebroek.be

Landschappen langs de N16 © Geert Goiris

- 35-

Over de gren s

Ee n selectie van expo 's in o n z e b uu rla n d e n Tijdens de zomermaanden reikt de blik van onze reporter wat verder over de grens. Zelfs tot in de Provence waar werk van Cézanne tot Bonnard wordt tentoongesteld. In de koelte van de Zwitserse Alpen herontdekt hij de Parijse avant-garde rond Amedeo Modigliani. En bij onze noorderburen ziet hij in het Singer Laren museum kleurrijke kunst van Hollandse impressionisten.

Inspiratie in de Provence Marseille – Palais Longchamp Aix-en-Provence – Musée Granet Een van de hoogtepunten van Marseille-Provence 2013 wordt de dubbelexpo Le Grand Atelier du Midi. Rode draad is de Middellandse Zee en de Midi als onuitputtelijke inspiratiebron van kunstenaars. De expo overspant de periode van 1880 tot 1960, dus alle kunststromingen van impressionisme tot abstractie. In de vernieuwde vleugel van het Palais Longchamp in Marseille krijgt het luik De Van Gogh à Bonnard onderdak, terwijl in het Musée Granet in Aix-en-Provence deel twee De Cézanne à Matisse wordt gepresenteerd.

13.06 – 13.10.2013 Le Grand Atelier du Midi www.mp2013.fr/le-grand-atelier-du-midi-2/

Le Grand Atelier du Midi, Pablo Picasso, Les pigeons, Cannes, 1957 © Museu Picasso, Barcelona. Gasull fotografia

De Parijse vrienden van Modigliani Martigny (Zwitserland) – Fondation Pierre Gianadda In nauwe samenwerking met het Parijse Centre Pompidou presenteert de Fondation Gianadda werk van kunstenaars die aan het begin van de twintigste eeuw de kunstgeschiedenis een totaal nieuwe wending gaven. In de Parijse wijken van Montparnasse en Montmartre streken kunstenaars neer uit alle hoeken van Europa, die elkaar beïnvloedden en inspireerden. Later werd deze groep omschreven als de School van Parijs. Klinkende namen als Picasso, Soutine, Brancusi, Braque, Gris, Matisse en natuurlijk ook Modigliani maakten er deel van uit.

21.06 – 24.11.2013 Modigliani et l’école de Paris www.gianadda.ch

- 3 -6 3- 6 -

Impressies van Holland Laren (Nederland) - Singer Laren Singer Laren toont een onbekende, Nederlandse verzameling, bijeengebracht in de tweede helft van de 20ste eeuw en aangevuld met onlangs gerestaureerd werk uit de eigen collectie. Je ziet er werk van de wegbereiders van het impressionisme: Johan Barthold Jongkind en Eugène Boudin. De Haagse School is vertegenwoordigd met zee- en strandgezichten van H.W. Mesdag en Jacob Maris en met landschappen van J.H. Weissenbruch en Anton Mauve. Een prominente plaats krijgen Georg Hendrik Breitner en Isaac Israels met hun Amsterdamse stadsgezichten en portretten van mondaine vrouwen. Ten slotte zijn er kleurrijke en expressieve werken van avant-gardisten als Jan Toorop, Piet Mondriaan, Jan Sluijters en Kees Van Dongen.| W.J.

31.05 – 25.08.2013 Hollands Impressionisme www.singerlaren.nl

zom er AT E L I ERs

Workshops voor kinderen in de musea van Antwerpen, Turnhout en Mechelen

Diamantmuseum Het Dierbare Dingen Museum In de voormiddag leer je hoe je voorwerpen mooi kan presenteren; in de namiddag ga je in het pop-upmuseum in Kavka aan de slag om samen een 'Dierbare Dingen Museum' te maken.

5de en 6de leerjaar 26.07, 02, 09 of 14 .08.2013 van 10 tot 17 uur 10 euro info@diamant.provant.be of 03 202 48 90

Vriendschapsbandjesdiamantjes Een 'gewoon' vriendschapsbandje maak je uit geknoopte gekleurde touwtjes. In deze workshops in het Diamantpaviljoen maak je er iets unieks van door zirkoontjes (steentjes die op echte diamanten lijken) in de bandjes te verwerken. Zo heb je een bijzonder cadeau voor een goeie vriend of vriendin maar ... je mag het vriendschapsbandje ook zelf dragen natuurlijk.

3de en 4de leerjaar 30, 31.07, 01 of 02.08.2013 van 13.30 tot 16 uur 8 euro info@diamant.provant.be of 03 202 48 90

Florentijnse schatkisten Heb je al eens gehoord van de Florentijn? Het is een beroemde diamant, maar bijna 100 jaar geleden verdween hij spoorloos. Ook in het Diamantpaviljoen gaan we op zoek naar verdwenen diamanten. Wie er eentje vindt, mag een schatkist maken om die steen in op te bergen, zodat hij zeker nooit kan verdwijnen.

1ste en 2de leerjaar 30, 31.07, 01 of 02.08.2013 van 10 tot 12 uur 8 euro info@diamant.provant.be of 03 202 48 90

FotoMuseum KIJK, KLIK-KLIK

FOTOLAB

Ontdek de fotograaf in jou! In deze fotostage leer je kijken met je ogen én de camera. Je experimenteert met de basiselementen van fotografie. Een hele week werk je rond de tentoonstelling over muziek en fotografie.

4de tot 6de leerjaar 02 tot 05.07.2013 (je schrijft je in voor 5 dagen) van 10 tot 16 uur 110 euro reservatie@fomu.be of 03 242 93 20

Duik in de donkere kamer (doka) van het FotoMuseum voor allerlei spannende foto-experimenten. Zo maak je een portret met een oude camera net als in de tijd van je (over) grootmoeder. Je mag zelf jouw foto’s ontwikkelen en je leert schrijven met licht.

4de tot 6de leerjaar 06 of 15.08.2013 van 10 tot 16 uur 20 euro reservatie@fomu.be of 03 242 93 20

MET PIPS IN HET FOMU

FOTOVERHALEN: ZO BEN IK!

Het egeltje Pips woont in het FoMu en hij wil kleuters graag zijn wereld tonen. Wat verzamelt het museum en wat is een foto? Fantaseer je eigen verhaal bij de foto’s en ontdek de magie van oude camera’s.

In deze workshop maak je kennis met de mooiste fotoverhalen uit de museumbibliotheek. Nadien ga je zelf aan de slag. Je gaat op zoek naar wie jij bent en maakt een uniek zelfportret in woord én beeld.

3de kleuterklas en 1ste leerjaar + (groot)ouder 03 of 08.08.2013 van 10 tot 12.30 uur 10 euro reservatie@fomu.be of 03 242 93 20

1ste tot 3de leerjaar 17.08.2013 van 10 tot 12.30 uur 8 euro reservatie@fomu.be of 03 242 93 20

- 41-

KMSKA in de Koningin Fabiolazaal Experiment! Kunst gemaakt van spijkers? Wat zie je in een zwart schilderij? Nee, de kunstenaars van de avant-garde houden ons niet voor de gek, maar willen graag dat we zelf iets doen om hun kunstwerken te ontdekken. Dus maak je klaar voor een dosis actie! In het atelier maak je zelf een experimenteel kunstwerk.

3de kleuterklas tot 2de leerjaar 09.07 of 20.08.2013 van 10 tot 12 uur of van 13 tot 15 uur 3de tot 6de leerjaar 12.07 of 22.08.2013 van 10 tot 12 uur of van 13 tot 15 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Lamot - Mechelen Museumkamp Cavalcade In 2013 trekt de Hanswijkcavalcade na 25 jaar opnieuw door de straten van Mechelen. Je ontdekt hoe het vroeger was en maakt je eigen museumkampcavalcade.

1ste tot 6de leerjaar 01 tot 5.08.2013 (je schrijft je in voor 5 dagen) 80 euro uit@mechelen.be of 070 222 800

Museumkamp Prosper Een grote tentoonstelling rond schilder Prosper De Troyer vormt het uitgangspunt voor een kleurrijk museumkamp waar je zelf een tentoonstelling mag maken.

1ste tot 6de leerjaar 26 tot 30.08.2013 (je schrijft je in voor 5 dagen) 80 euro uit@mechelen.be of 070 222 800

MAS - MUSEUM AAN DE STROOM Kindervoetjes op reis! Met wereldkaart en kompas in de hand ontdek je schatten uit verre landen en kom je alles te weten over de scheepvaart vroeger en nu. In het atelier ga je experimenteren met allerlei materialen en technieken.

3de kleuterklas tot 2de leerjaar 09 tot 12.07 of 20 tot 23.08.2013 (je schrijft je in voor 4 dagen) van 13 tot 16 uur 32 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 3de tot 6de leerjaar 02 tot 05.07 of 27 tot 30.08.2013 (je schrijft je in voor 4 dagen) van 10 tot 16 uur 64 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

MUSEUM MAYER VAN DEN BERGH Schilder je eigen portret In de voormiddag ontdek je de prachtige familieportretten in het Museum Mayer van den Bergh. Wie zijn deze mensen? Wat deed de schilder om ze zo mooi mogelijk te maken? Daarna trek je naar het Rubenshuis waar het beroemde zelfportret van Rubens hangt. Beginnen je vingers al te jeuken? Dan mag je je eigen portret schilderen op doek.

4de tot 6de leerjaar 04.07 of 01.08.2013 van 10 tot 16 uur Dit atelier start in het Museum Mayer van den Bergh en eindigt in het Rubenshuis 16 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Op avontuur met Fritzie de muis Help jij Fritzie het schilderij van zijn oma zoeken? Nadien maak je op een tegel een portret van oma. In de namiddag trekt de muizenfamilie naar het Rubenshuis. Je maakt een kijkdoos voor de muizenfamilie zodat je jouw nieuwe vriendjes mee naar huis kan nemen.

1ste tot 3de leerjaar 18.07 of 20.08.2013 van 10 tot 16 uur Dit atelier start in het Museum Mayer van den Bergh en eindigt in het Rubenshuis 16 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

MIDDELHEIMMUSEUM Bouwen met gevonden materialen Een beeld kan je maken met verschillende materialen. Samen met je mama of papa ga je op zoek naar een beeld in steen of ijzer. In het atelier liggen enkele materialen en vormen voor je klaar. Je kan er zelf iets mee bouwen.

3de kleuterklas en 1ste leerjaar + (groot)ouder 24, 31.07 of 7.08.2013 van 13.30 tot 16 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Een vreemde eendâ&#x20AC;Ś In deze workshop maak je een tekenfilmeend of -spin uit klei. Daarna maak je een beeldverhaaltje van hun

ÂŠ M HKA

- 42-

avonturen. Begin alvast te fantaseren!

3de tot 6de leerjaar 08 en 09.08.2013 (je schrijft je in voor 2 dagen) van 10 tot 16 uur 32 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Zwevend op de wind Een draaiende molen, een zwevende vogel, dwarrelende blaadjes… Samen met je mama, tante of opa zoek je in het park naar dingen die zweven. Je maakt ook werkjes die worden opgehangen als een mobiel dat in je kamer kan zweven.

1ste tot 3de leerjaar + (groot)ouder 30.07, 13 of 20.08.2013 van 13.30 tot 16 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Goden in het park Sommige beelden in het park verwijzen naar de goden uit de Griekse mythologie. De eerste dag schets je jouw favoriete goden en verwerk je ze in een stripverhaal. Daarna ga je aan de slag in het atelier en komen jouw fantasiewezens tot leven. Je bouwt een aangepast decor voor de knappe goden.

5de en 6de leerjaar 09 en 10.07 of 27 en 28.08.2013 (je schrijft je in voor 2 dagen) van 10 tot 16 uur 32 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Mijn beeldige ik Dag boze profeet, dag zotte geweld… Of ben je nog bozer dan boos of gekker dan gek? Met klei en allerlei materiaal komt een andere ik tevoorschijn. En daarmee zet je een uniek beeld van jezelf in de portrettengalerij.

2de tot 4de leerjaar 03.07 of 21.08.2013 van 10 tot 16 uur 16 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Word beeldhouwer voor één dag Kap je graag in steen? Dan mag je aan de slag met hamer, beitel, rasp en zaag. Eerst ontdek je in het park

hoe een beeld er kan uitzien. Dan ga je zelf aan de slag. Uit een blok mergelsteen komt straks een verrassend beeld tevoorschijn.

3de tot 6de leerjaar 02.07 of 20.08.2013 van 10 tot 16 uur 16 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Van magische vormen tot driedimensionale kleitabletten De eerste dag zoek je inspiratie in het beeldenpark en de natuur. Door te drukken en te perforeren met spatels en andere materialen ontstaan er in klei verrassende vormen. De tweede dag maak je driedimensionale tegels die samen een beeld (compositie) vormen. Daarna worden de tegels ingekleurd, vervolgens gaan ze in de oven. De derde dag maak je nog een zelfportret in klei. Op het einde van de dag worden alle werkjes tentoongesteld.

3de tot 6de leerjaar 04, 05, 12.07 of 22, 23, 30.08.2013 (je schrijft je in voor 3 dagen) van 10 tot 16 uur 48 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Wauw, wat een gebouw Je vertrekt van een architecturaal kunstwerk en gaat er zelf een ontwerpen. In het atelier maak je met diverse materialen een ‘folly’, een idioot bouwwerk waar al je fantasieën mogen samenkomen. Niets is te gek en alles mag.

3de tot 6de leerjaar 05, 19 of 26.07.2013 van 10 tot 16 uur 16 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Help, de beesten zijn los! Ontdek mooie, lelijke, bizarre of schattige beesten. In het atelier maak je een zelfbedacht dier met kippengaas en gips. Daarna ga je deze dieren ook verven in fantastische kleuren.

3de tot 6de leerjaar 18 of 25.07.2013 van 10 tot 16 uur 16 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 - 43-

You and me… in Wonderland Duik in een landschap vol goden en helden, en laat ze tot leven komen in het Middelheimmuseum. De volgende dag ga je aan de slag in het M HKA en breng je alle beelden samen in een magisch decor. Je maakt een hedendaags monument voor de helden en laat hen gesprekken voeren, waardoor de hele set tot leven komt.

3de tot 6de leerjaar 16 en 17.07 of 20 en 21.08.2013 (je schrijft je in voor 2 dagen) van 10 tot 16 uur Dit atelier gaat op dag 1 door in het Middelheimmuseum en op dag 2 in M HKA 32 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Een geheimschrift Wat beelden je willen vertellen, begrijp je vaak door er heel goed naar te kijken. Maar soms kun je hun ‘geheim’ maar moeilijk ontfutselen. Heb je zin om die geheimzinnige beelden mee te komen zoeken? Je bedenkt ook een geheimschrift dat alleen te begrijpen is voor jou en je vriend(in).

3de tot 6de leerjaar 29 en 30.08.2013 (je schrijft je in voor 2 dagen) van 10 tot 16 uur 32 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

M HKA (Opvang van 9 tot 10 uur en van 16 tot 17 uur)

DE TOVERBERG In het M HKA staat een kunstwerk in de vorm van een gigantische toverberg, die bergen fantasie tovert. Via een fonkelspreuk kom je terecht in sprookjesland en beleef je de gekste avonturen. Zweef mee op sterren naar een wereld die je nog niet kent en bouw iets dat je nog nooit gemaakt hebt.

3de kleuterklas 04.07.2013 van 10 tot 16 uur 18 euro ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

DE VRIENDELIJKE ZOÖTROOP Ken je de vreemde snuiters van de allereerste cinematechnieken? De vriendelijke Zoötroop, de opschepperige stop-motion en de nieuwsgierige klei-animatie? Je ontdekt ze allemaal in het M HKA. Laat je inspireren en maak een geniale, charmante mini-animatiefilm.

1ste tot 6de leerjaar 04.07.2013 van 10 tot 16 uur 18 euro ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

OMGEKEERDE WERELD In het M HKA is niets wat het kijkt. Trek je stoutste handschoenen aan en bekijk kunst eens van de andere kant. Ondersteboven, binnenstebuiten, achterstevoren, het kan allemaal! Nadien maak je zelf een kunstgekeerd omwerk.

3de kleuterklas 05.07.2013 van 10 tot 16 uur 18 euro ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

FAST-FORWARD Kunstenaars werken vaak met de gekste materialen. Sommige kunstenaars werken met verf en borstel of met marmer en beitel, anderen goochelen dan weer met de nieuwste technieken en maken films, video of indrukwekkende installaties. Je maakt een flitsende reis doorheen het museum, met hier en daar een tussenstop, die eindigt in een zelfgemaakte kunstenaarsfilm!

1ste tot 6de leerjaar 05.07.2013 van 10 tot 16 uur 18 euro ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

HOE WORDT EEN KUNSTWERK GROOT EN STERK? Wat moeten kleine kunstwerkjes eten of doen om groot te worden? Hoe groot kunnen ze eigenlijk worden? Moeten ze veel slapen? Heeft zo'n kunstwerk een mama of papa? Hoe oud kunnen ze worden en komen ze wel ooit eens buiten?

Ga mee op onderzoek in het M HKA naar de kleinste én de grootste kunstwerken die je je maar kan bedenken om alle antwoorden te vinden op deze vragen!

een gepaste camouflage, zodat je er zelf uitziet als een kunstwerk? Slinger van het ene kunstwerk naar het andere, en ontdek zo ook het kunstbeest in jezelf !

3de kleuterklas tot 2de leerjaar 20, 21.08.2013 (je schrijft je in voor 2 dagen) van 10 tot 16 uur 36 euro ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

3de kleuterklas tot 2de leerjaar 22 en 23.08.2013 (je schrijft je in voor 2 dagen) van 10 tot 16 uur 36 euro ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

VERJAARDAGSSPECIAL IN HET M HKA!

BEWEGENDE IDEEËN

Feest: want het museum wordt dit jaar 25. Speciaal daarvoor is het museum van boven tot onder gevuld met de meest bijzondere kunstwerken. Je ontdekt het grappigste, het vreemdste, het griezeligste maar ook het ALLERGROOTSTE kunstwerk ooit. Nadien maak je zelf ook een kunstwerk voor een klein museum binnen het museum.

Hoe bepalend is de leefwereld van een kunstenaar voor zijn werk? En andersom: hoe oefenen kunstwerken invloed uit op de wereld rondom? Je gaat experimenteren met verschillende media en materialen, bedenkt eigen ideeën en bekijkt kunst in de eerste plaats als actie. Geïnspireerd door voorwerpen uit de cinemageschiedenis komen jouw ideeën in beweging.

3de tot 6de leerjaar 20 en 21.08.2013 (je schrijft je in voor 2 dagen) van 10 tot 16 uur 36 euro ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

Kunstsafari Wat als er zoveel kunstwerken geboren worden in het museum dat het museum een jungle wordt? Dan ga je op safari in het museum! Laat je jezelf bijten door kunst? Of maak je

- 44-

3de tot 6de leerjaar 22 en 23.08 (je schrijft je in voor 2 dagen) van 10 tot 16 uur 36 euro ontvangt@muhka.be of 03 260 99 90

MoMu Wie is Abraham en welke stoffen heeft hij bewaard voor ons? De tentoonstelling 'Couture in kleur; zijde en prints uit het Abrahamarchief' vertelt het verhaal van een kunstenaar die stoffen ontwierp, weefde en drukte voor belangrijke modeontwerpers. In het atelier maak je je eigen stempels en sjablonen om er stoffen mee te bedrukken.

3de kleuterklas en 1ste leerjaar (Workshop

Stempelen!) 03 of 31.07.2013 van 10 tot 16 uur 2de tot 4de leerjaar (KLEURrijke stoffen) 02 of 31.07.2013 van 10 tot 16 uur 4de tot 6de leerjaar (Op zoek naar

2de tot 5de leerjaar 02.07.2013 van 10 tot 12.30 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Giet jouw zelfportret in papier Wil je zelf papier maken? Dat kan! Je doet zelfs méér. Je puzzelt met planten en bloemen je eigen portret in geschept papier. Groene mensen, woudmensen, bosmensen ... Groeit daar een nieuw bosvolkje?

1ste tot 3de leerjaar 02 of 04.07.2013 van 13.30 tot 16 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Abrahams stoffen)

Mijn zilveren hoofd

12.07 of 08.08.2013 van 10 tot 17 uur 6de leerjaar (Kleuren en stoffen voor

Teken met warme lijm een hoofd. Dek alles in met een laagje zilverpapier en rol de inkt in alle richtingen. Laat een eeuwenoude drukpers alles op papier drukken en sta versteld van dat gigantische zilveren hoofd!

grote ontwerpers) 17.07 of 09.08.2013 van 10 tot 17 uur 16 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

MUSEUM PLANTIN-MORETUS / PRENTENKABINET Historische foam-portretten Van lelijke foam-fastfooddoosjes kun je écht iets moois maken. Teken een waanzinnige historische kop of je zelfportret op het foamdoosje en maak er met kleurrijke drukinkt een sprekend portret van.

2de tot 5de leerjaar 03.07.2013 van 10 tot 12.30 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Wie is de mooiste in droge-naald-land? Maak een zelfportret in een speciale etstechniek namelijk 'droge naald'. Druk je gekraste tekening af op een eeuwenoude pers en knutsel rond dat kleine portret een magische spie-

gel. Zo blijf je voor eeuwig en altijd de mooiste van … droge-naald-land. Breng een leuke foto van jezelf mee!

5de tot 6de leerjaar 03.07.2013 van 13.30 tot 16 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

De kartonplantijners Kies jouw favoriete Plantijn familielid aan de muur van het museum, grijp een kartonnen doos en tover die om tot een waanzinnig grappig en levendig groot karton-portret van Madame, Mijnheer, zus of oom.

3de kleuterklas tot 2de leerjaar 04.07.2013 van 10 tot 12.30 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Een kraag van slagroom Bekijk het portret van Plantijn eens goed. Draagt hij echt een kraag van slagroom? En waarom houdt hij een boek en een passer vast? Je verwerkt deze vreemde voorwerpen in een kader. Je tekent hem zoals jij het wil, heel ouderwets of juist met een eigentijdse look. Plantijn met een gsm en funky haar? Het kan allemaal!

3de tot 5de leerjaar 30.07.2013 van 10 tot 12.30 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Sprekende portretten Op portretten lijkt Plantijn altijd een heel serieuze mijnheer. Maar was dat wel zo? Je bestudeert de beroemde personen in het museum en tekent ze na op doorzichtig papier. Met een lampje erachter komen ze pas echt tot leven! Doe je het lampje aan, dan begint het portret te fluisteren. ‘Dag Christoffel, …’ Doe je het lampje uit, dan zwijgt het weer. Zo leg je je oor te luisteren en maak je een kortfilm.

3de tot 5de leerjaar 30.07.2013 van 13.30 tot 16 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

- 45-

Druk je eigen bladwijzer

Je eigen lotusboekje met gouden In de oudste drukkerij ter wereld letters jeuken je handen om aan de slag te gaan. Je zet letters in een zethaak in spiegelschrift, maakt een bladwijzer met je naam of haiku erop en drukt die af op een echte pers.

3de tot 6de leerjaar 31.07.2013 van 10 tot 12.30 uur of van 13.30 tot 16 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Met bontgekleurd papier vouw je een magisch boekje. Voor de kaft mag je net zoals de middeleeuwse monniken een echte miniatuur met bladgoud maken. Je kostbare lotusboekje kan nu je grootste geheimen bewaren.

4de tot 6de leerjaar 27.08.2013 van 10 tot 16 uur 16 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Draakjeskleur De huid van een draak is meestal ruw en stekelig. Ideaal dus om een ets van te maken! Knip papier in de vorm van een draak en haal het onder de grote drukpers. Zo krijgt jouw draak een zelfgemaakte ‘draakjeskleur’!

3de tot 5de leerjaar 01.08.2013 van 10 tot 12.30 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Nationaal Museum van de Speelkaart - TRAM 41 Verf eens anders Laat je fantasie het wel eens afweten? Geen nood! Om marmerpapier te maken heb je zelfs geen verfborstel nodig. Met een beetje geluk krijg je prachtige resultaten.

7 tot 9 jaar 03.07.2013 van 14 tot 16 uur gratis catherine.verrees@turnhout.be

De tuin van Plantijn in je binnenzak In de zomer staat de tuin van het museum in volle bloemenpracht. Op een drukplaat kras je wat je gezien hebt in de tuin en misschien schrijf je er wel een gedicht bij. Tekening en tekst druk je af op een eeuwenoude pers. Jouw versie van de tuin draag je daarna mee in je binnenzak.

Kunstforum Würth Turnhout Je ontdekt de wonderlijke wereld van de kunstwerken in het museum en mag dan zelf aan de slag om je eigen creatieve invallen vorm te geven. Verbaas iedereen met je artistiek talent! Breng een schort mee.

11.07 of 22.08.2013 van 9.30 tot 12.30 uur 10 euro kunstforum@wurth.be of 014 44 55 95

Christoffel en Martina nodigen jullie uit

Zilvermuseum Sterckshof Zilvermeeuwen, eksters en andere speelvogels

3de kleuterklas en 1ste leerjaar + (groot)ouder 30.07 of 27.08.2013 van 10 tot 12.30 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Vlieg selecteert drie leuke tips

MAS Flessenpost van Massimiliaan In het leuke museumspel neemt de sympathieke knaap Massimiliaan je mee naar de boven- en onderwereld in de tentoonstelling ‘Leven en dood’.

vanaf 6 jaar t.e.m. 29.07.2013 van 10 tot 17 uur

Mayer Van den Bergh Pieters Picknick Op het schilderij van Pieter Bruegel de Oudere De Korenoogst zie je landarbeiders genieten van een lekkere picknick. Wil je zelf ook wel eens een picknick op zijn Bruegels uitproberen? Rep je dan naar het museum.

vanaf 6 jaar van 10 tot 17 uur

musea & bibliotheken Schatten van vlieg

5de en 6de leerjaar 01.08.2013 van 13.30 tot 16 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85

Christoffel Plantijn en zijn dochter Martina ontvangen je samen met je ouders of grootouders in hun grote huis aan de Vrijdagmarkt. Zij vertellen over hoe zij hier leefden en wat ze allemaal deden.

vliegtips vliegtips

Ontdek blinkende bekers, schitterende schalen en knappe koffiepotten. Ga in het vernieuwde knutselatelier aan de slag met (zilver)papier, stofjes en ander knutselmateriaal. Zo maak je een prachtige placemat.

3de tot 6de leerjaar 02, 06 of 08.08.2013 van 13 tot 16 uur 8 euro balie@infocultuur.be of 03 338 95 85 - 46-

Ga op zoek naar de Schatten van Vlieg. In het Modemuseum, M HKA, Maagdenhuismuseum, Diamantmu-seum, Zilvermuseum Sterckshof, Gast-huismuseum Geel en het Provinciaal Museum Emile Verhaeren zitten schatkistjes verstopt. In de schatkistjes vind je een kippenring met een unieke code. Die code verwijst naar één van de 40.000 kippeneieren uit een kunstwerk van Koen Vanmechelen, waarvan er slechts 1 bevrucht is. Heb jij de juiste code, dan word je in de Ketnet-studio tot peter of meter van het nieuwe kuikentje gekroond! Je mag deze zomer oneindig veel schatten zoeken!

29.06 t.e.m. 01.09.2013 www.UiTmetVlieg.be

Speel en win 1 2 3 4 5 6 7 8

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Naam van Panamarenko's levenspartner Latijnse bijnaam voor Michiel van Ophoven Tekenaar aan huis bij de Zoo In welk cabinet kan je van het ene besloten hofje naar het andere wandelen? Welk Collectief is uitvinder van de horizontale lift? Wie omschreef ons landje als het 'lelijkste land ter wereld' Waarmee wordt het eerste pop-upmeuseum gevuld? In het Middelheim kan u tussen de kunst ... ?

Museumnacht Op 3 augustus 2013 openen de Antwerpse musea opnieuw hun deuren van 19 tot 01 uur. De hoeveelste Museumnachteditie is dit? ……………………………………………

Wedstrijd 100% EXPO - nummer 2 Oplossing 1: Manuscript Oplossing 2: Zeemanshuis De winnaars van de vorige wedstrijd zijn: Lieve Adriaensen, Gerald Biesemans, Lieve Saterdag

Wil je kans maken op een duoticket voor Museumnacht? Stuur de oplossing van het kruiswoordraadsel en het antwoord op de vraag over Museumnacht vóór 26 juli naar expo@100procentcultuur.be De winnaars worden persoonlijk gecontacteerd. Succes!

- 47-

ANTWERPEN 3 AUGUSTUS 2013 www.museumnacht.be